1

2

Anna Górna-Kubacka

Olga Hołoga

Rola partnerstwa na wielkopolskim rynku pracy w okresie zmian

Poznań 2010

3

Autorzy:

dr Anna Górna-Kubacka (rozdziały: I i II),

Olga Hołoga (rozdziały: III i IV)

Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

projekt „Razem – partnerstwo na rzecz rynku pracy” POKL.08.01.02-30-032/08-00

Nakład 500 egz.

Skład i łamanie: PRINT PROJEKT

4

Spis treści

Wstęp .......................................................................................................................................... 5

I. Podstawowe informacje o sytuacji społeczno - ekonomicznej w Wielkopolsce ................ 6

II. Sytuacja na wielkopolskim rynku pracy w okresie zmiany gospodarczej ........................ 21

III. Współpraca partnerska na wielkopolskim rynku pracy – perspektywa przedsiębiorców.

Raport z badań ......................................................................................................................... 46

3.1. Badanie ilościowe przedsiębiorców .................................................................................. 47

3.1.1. Koncepcja badawcza: cel badań ................................................................................. 47

3.1.2. Koncepcja badawcza: metodologia badań .................................................................. 49

3.1.3. Koncepcja badawcza: dobór próby ............................................................................. 50

3.1.4. Znajomość i ocena instytucji rynku pracy przez przedsiębiorców ............................. 54

3.2. Badanie jakościowe przedsiębiorców ........................................................................... 79

3.2.1. Koncepcja badawcza: cel badań ................................................................................. 79

3.2.2. Koncepcja badawcza: metodologia badań .................................................................. 79

3.2.3. Koncepcja badawcza: dobór próby ............................................................................. 80

IV. Podsumowanie cyklu warsztatów skierowanych do przedstawicieli regionalnych firm

88

4.1. „Partnerstwo na rynku pracy. Budowanie zdolności i zaufania do współdziałania” 88

4.2. „Wykorzystanie narzędzi planowania strategicznego w sytuacji dekoniunktury

gospodarczej” ....................................................................................................................... 90

4.3. „Klastry jako instrument rozwoju branż i planowania zatrudnienia” ........................ 91

4.4. „Potencjał młodzieży i pracowników 50+ na lokalnym rynku pracy. Doświadczenia

kontra stereotypy aktywizacji” ............................................................................................. 93

4.5. Wnioski z warsztatów ................................................................................................ 94

V. Podsumowanie .................................................................................................................. 95

Spis rysunków .......................................................................................................................... 97

Bibliografia ............................................................................................................................... 99

Załącznik. Ankieta dla przedsiębiorców (badanie ilościowe) ................................................ 100

5

Wstęp

Prezentowane opracowanie oddaje przebieg i cele projektu „Razem – partnerstwo na rzecz

rynku pracy”. W pierwszej jego części zaprezentowany został przegląd aktualnej sytuacji na

regionalnym rynku pracy wraz z omówieniem czynników, jakie na tą sytuację wpływają. W

dalszych rozdziałach autorki omawiają wyniki prowadzonych w ramach projektu badań

ilościowych i jakościowych, które kreślą obraz opinii, jakie regionalni przedsiębiorcy mają na

temat rynku pracy i różnych form współpracy partnerskiej. Kolejną częścią opracowania jest

opis warsztatów, które odbyły się w trakcie projektu i wnioski.

Zostałem poproszony o wyrażenie zdania na temat niniejszej publikacji, której lekturę,

rzeczową, opartą na przeprowadzonych badaniach wielu aspektów wielkopolskiego rynku

pracy, upatruję jako bardzo przydatną. Oprócz danych jakościowych i ilościowych

dotyczących omawianego w publikacji zagadnienia, autorki zebrały doświadczenia zespołu

realizującego projekt, którego istotną częścią było stworzenie zrębów współpracy pomiędzy

pracodawcami, przedstawicielami samorządu i edukacji zawodowej. To współdziałanie może

kształtować dogodne warunki zatrudnienia i rozwoju kadry pracowniczej w regionie.

Jako pracownik naukowy, wieloletni nauczyciel akademicki Uniwersytetu Ekonomicznego i

innych poznańskich uczelni i całym sercem Wielkopolanin, jestem żywo zainteresowany

utworzeniem funkcjonalnej mapy współpracy różnych stron – od przedsiębiorców, instytucji

ich zrzeszających, służb publicznych i jednostek edukacyjnych. na rzecz kształtowania

regionalnego rynku pracy.

Wnioski płynące z niniejszej publikacji pozwalają wyrazić przekonanie, że idea tworzenia i

rozwoju partnerstw lokalnych jest słuszna, jednakże wymagać będzie wytrwałości,

zaangażowania i determinacji uczestników dialogu.

prof. dr hab. Jan Jasiczak, prof. zw. UEP

6

I. Podstawowe informacje o sytuacji społeczno - ekonomicznej

w Wielkopolsce Zmiana, jaka nastąpiła w gospodarce wskutek kryzysu gospodarczego, który

zahamował gospodarkę światową, wywołała negatywne skutki w kraju i regionie. Kryzys

zakłócił nie tylko funkcjonowanie banków, rynek papierów wartościowych i firm

ubezpieczeniowych, ale także odbił się na kondycji gospodarstw domowych. Gospodarstwa

odczuły ograniczenie akcji kredytowej banków i wzrost cen kredytów. Załamanie się rynku

papierów wartościowych spowodowało, że stopniały oszczędności gospodarstw domowych, a

co za tym idzie zwiększyła się awersja do ryzyka inwestycyjnego. Podobne ograniczenia

dotknęły przedsiębiorstwa szczególnie w płaszczyźnie dostępu do źródeł finansowania.

Kryzys finansowy wywołany złą polityką monetarną, musiał spowodować utrudniony

dostęp podmiotów gospodarczych do kredytów, co niekorzystnie wpłynęło w ostatnim czasie

na gospodarkę i rynek pracy. Ograniczenie produkcji, liczne zwolnienia grupowe

pracowników z przyczyn dotyczących zakładów pracy, przyczyniły się w czwartym kwartale

2008 roku i w 2009 roku do ograniczenia zatrudnienia i wzrostu bezrobocia w kraju, w tym

również w województwie wielkopolskim.

Taka sytuacja to poważny problem społeczny i polityczny, który wymaga dokonania

diagnozy stanu gospodarki, rynku pracy, kondycji podmiotów gospodarczych i znalezienia

wraz z nimi odpowiedzi na pytanie jak reagować na tę zmianę gospodarczą. Diagnozę stanu

można określić na podstawie dokumentów strategicznych regionu i danych wynikających z

badań i analiz.

Podstawowym dokumentem programowym, określającym wizję i misję rozwoju

regionu jest Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku przyjęta przez

Sejmik województwa w grudniu 2005 roku. Opracowanie to oparte jest na wielu

dokumentach krajowych i wspólnotowych takich jak Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007–

2013, Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego oraz zgodne z projektowanymi, nowymi

kierunkami polityk spójności i polityki strukturalnej Unii Europejskiej, w tym przede

wszystkim ze Strategią Lizbońską. Szczególnie ten ostatni dokument jest bardzo pożądany w

planowaniu rozwoju Wielkopolski, gdyż może umożliwić dogonienie regionów wysoko

rozwiniętych i koncentrację na dwóch zasadniczych celach - wzroście gospodarczym i

zatrudnieniu.

7

Za cele generalne Strategia Rozwoju Wielkopolski przyjmuje;

Zapewnienie mieszkańcom warunków do podwyższania poziomu życia.

W płaszczyźnie praca realizacja tego celu odbywać się będzie poprzez;

Stworzenie warunków do trwałego i efektywnego generowania miejsc pracy dających

ludziom szanse na spożytkowanie swych talentów i umiejętności

Dążenie do zapewnienia godziwych dochodów z pracy (Strategia Rozwoju, 2005:16)

Zwiększenie konkurencyjności gospodarki w stosunku do innych regionów Europy poprzez;

Unowocześnienie struktury gospodarki; poprzez jej restrukturyzację i konieczne zwiększenie

udziału przemysłów nowoczesnych technologii i specyficznych usług dla gospodarki,

wykorzystanie budownictwa jako gałęzi napędzającej gospodarkę i wielokierunkowy rozwój

wsi.

Wzrost efektywności gospodarki - przez modernizację wszystkich jej dziedzin w tym

kompleksu rolno-spożywczego, transfer technologii i wzrost konkurencyjności wszystkich

dziedzin.

Harmonia rozwoju regionu - stymulowanie rozwoju i racjonalne wykorzystywanie zasobów,

pobudzanie podnoszenia kwalifikacji mieszkańców i wzrost ich aktywności zawodowej.

Wzrost wewnętrznej integracji regionu i poprawa jakości przestrzeni;

Uwzględniając wewnętrzne zróżnicowanie województwa konieczne jest scalanie gospodarcze

regionu i kształtowanie specjalizacji subregionów, mimo partykularyzmów terytorialnych. To

pozwoli na harmonijny rozwój sieci osadniczej promującej rozwój obszarów opóźnionych

nieposiadających własnych szans rozwoju, z równoczesnym kształtowaniem biegunów

rozwoju i poszanowaniem środowiska naturalnego. (por. tamże)

Cele generalne przyjęte w Strategii Województwa Wielkopolskiego zostały zawarte w

innym ważnym dokumencie przygotowanym w związku z wejściem Polski do Unii

Europejskiej i rozpoczęciem nowej perspektywy finansowej Unii 2007-2013.

8

Wielkopolska, jak i pozostałe regiony, przygotowała Wielkopolski Regionalny

Program Operacyjny (WRPO), który wyznacza priorytety, jakie będą realizowane w tym

okresie programowania i jest podstawą absorpcji środków strukturalnych jakie województwo

otrzymało na lata 2007- 2013. WRPO podobnie jak pozostałe programy regionalne został

zbudowany w oparciu o takie dokumenty jak Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia oraz

ustawy regulujące rozwój regionalny, w tym ustawę z 6 grudnia 2006 r. o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju. Ustawa ta w art. 17 ust. 1 precyzuje co zawiera program

operacyjny, a więc diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczą województwa, cel główny i cele

szczegółowe, priorytety, kierunki wydatkowania środków publicznych, sposób

monitorowania oraz plan finansowy. (Zasady prowadzenia polityki, 2008, 74)

Potencjał wewnętrzny został przedstawiony w analizie SWOT WRPO, która określa

mocne i słabe strony regionu i relacje między nimi.

Analiza SWOT - potencjał wewnętrzny

SILNE STRONY SŁABE STRONY

PRZESTRZEŃ

korzystne położenie w przestrzeni

europejskiej

położenie centralnej części

województwa w strefie

największego wzrostu, na osi

zachód-wschód

wzrastająca ranga aglomeracji

poznańskiej

aktywizacja gospodarcza terenów

wzdłuż autostrady A2

dobrze wykształcona,

wielofunkcyjna aglomeracja

poznańska

atrakcyjne tereny inwestycyjne

dobrze wykształcona,

hierarchiczna sieć osadnicza

potencjał ośrodków

subregionalnych

bogate dziedzictwo kulturowe

duża rozciągłość południkowa

potencjalnym źródłem marginalizacji

północnego i południowego krańca

regionu

ograniczone oddziaływanie aglomeracji

poznańskiej na pozostałą część regionu

niewystarczająca podaż odpowiednio

przygotowanych terenów inwestycyjnych

brak planów zagospodarowania

przestrzennego

pogłębiające się dysproporcje między

aglomeracją poznańską a resztą

województwa

marginalizacja obszarów i ośrodków

regionalnych o niskiej konkurencyjności

zły stan części przestrzeni miejskiej

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

9

duży odsetek obszarów o niskim

poziomie degradacji środowiska

duży odsetek obszarów

chronionych

(w tym sieć NATURA 2000 oraz 2

parki narodowe)

potencjał przyrodniczy dobrą bazą

dla turystyki

dobry stan przestrzeni rolniczej

gospodarczy i turystyczny

potencjał lasów

zmniejszanie się emisji

zanieczyszczeń

potencjalnie duże zasoby energii

odnawialnej

zły stan infrastruktury zabezpieczającej

środowisko

niewykorzystane zasoby naturalne

występowanie miejsc degradacji

środowiska

niewystarczające zasoby wodne

niski stopień lesistości

niski stopień wykorzystania energii

odnawialnej

rosnąca antropopresja na środowisko, w

tym na otoczenie terenów chronionych

POTENCJAŁ EKONOMICZNY

wysoki poziom nakładów

samorządów na cele rozwojowe

zróżnicowana i dynamiczna

gospodarka

duży potencjał produkcyjny

duży potencjał i wysoka aktywność

MŚP

duże zaangażowanie kapitału

zagranicznego

ponadprzeciętna w skali kraju

wydajność gospodarstw rolnych

dobra baza surowcowa i potencjał

przetwórstwa środków spożywczych

wysokie kwalifikacje zasobów pracy

niski poziom PKB poza aglomeracją

poznańską

niskie tempo wzrostu PKB

dysproporcje efektywności gospodarki

wewnątrz województwa

dysproporcje dochodów samorządów

niski udział sektorów wysokiej szansy oraz

przedsiębiorstw innowacyjnych w

gospodarce regionu

niski stopień powiązań kooperacyjnych

niewystarczająca oferta okołobiznesowa

niski stan sanitarny części gospodarstw

rolnych i przedsiębiorstw przetwórczych

dysproporcje aktywności i rozwoju

gospodarczego na terenie województwa

ograniczone powiązania nauki z gospodarką

SEKTOR B + R

duży potencjał naukowo-badawczy

słabe powiązanie sektora B +R z gospodarką

niskie nakłady na sferę B +R

INFRASTRUKTURA

główny pas infrastruktury

komunikacyjnej zachód- wschód

(autostrada A2 i trasa kolejowa E20)

lotnisko Poznań-Ławica

Międzynarodowe Targi Poznańskie

korzystny układ sieci rzecznej dla

rozwoju transportu rzecznego

dekapitalizacja części infrastruktury

nakłady odtworzeniowe nieprzeciwdziałające

dekapitalizacji istniejącej infrastruktury

dysproporcje w rozmieszczeniu

niewystarczający rozwój komunikacji

zbiorowej

niewystarczająca infrastruktura społeczna

bariery dla niepełnosprawnych

niewystarczający rozwój infrastruktury

społeczeństwa informacyjnego

OBSZARY WIEJSKIE

dobry stan przestrzeni rolniczej

zły stan infrastruktury

niski poziom inwestycji

ograniczony dostęp do infrastruktury

społecznej

10

Źródło: Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny, Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Poznań lipiec 2007.

Autorzy Programu Operacyjnego słusznie podkreślają, iż relacje między silnymi i

słabymi stronami w poszczególnych dziedzinach są zróżnicowane i tak w dziedzinie

przestrzeni regionu samo położenie „tranzytowe” Wielkopolski jest korzystne i sprzyja

rozwojowi gospodarczemu oraz napływowi kapitału, natomiast inne obszary nie leżące przy

szlakach tranzytowych narażone są na zmarginalizowanie co grozi dezintegracją regionu.

Dlatego wsparcie tych obszarów inwestycjami infrastrukturalnymi z EFRR w ramach WRPO

będzie przeciwdziałać tym negatywnym zjawiskom oraz wzmocni te obszary.

Środowisko przyrodnicze mimo globalnych zagrożeń jest dużym atutem regionu, a

nakłady z WRPO potencjał Wielkopolski w tej dziedzinie jeszcze wzmocnią. Za szczególnie

ważne uznać należy podejmowanie działań na rzecz zmniejszenia energochłonności

gospodarki przy wykorzystaniu istniejącego potencjału energii odnawialnej.

Potencjał ekonomiczny mimo aktywności sektora MSP i wysokich nakładów samorządów na

rozwój jest zbyt mało konkurencyjny i o niskiej innowacyjności. Atrakcyjność potencjału

Wielkopolski dla inwestorów zmniejszają bariery biurokratyczne i niewystarczająca oferta

okołobiznesowa. Marginalizacja gospodarki regionu może być też spowodowana brakiem

powiązań gospodarki ze sferą B+R i brakiem mechanizmów mogących tworzyć te związki

mimo dobrego potencjału naukowego.

Niekorzystna sytuacja jest też w dziedzinie infrastruktury technicznej z powodu

znacznej dekapitalizacji infrastruktury, dysproporcji w jej rozmieszczeniu, ogromnych

zaniedbań oraz niedoborów komunikacji zbiorowej oraz infrastruktury informatycznej. Te

braki infrastruktury technicznej dotyczą także obszarów wiejskich i znacznie zakłócają dobry

stan przestrzeni i wysokiej wydajności rolnictwa regionu.(por. Wielkopolski Regionalny

Program Operacyjny 2007)1

Polska, a w tym Województwo Wielkopolskie, po raz pierwszy, w perspektywie

finansowej 2007 - 2013 ma szansę skorzystać z funduszy europejskich w tak dużej skali

poprzez programy operacyjne tak regionalny WRPO, jak i sektorowe. Polskie miasta, w tym

Poznań dzięki temu wsparciu mają szansę w jeszcze większym niż dotąd stopniu stać się

metropoliami, lokomotywami wzrostu, wykorzystać specyfikę regionu i potencjał w

1 Nie omawiamy tu zasobów ludzkich ponieważ ten problem będzie szerzej omówiony w części drugiej.

11

powiązaniu z innymi mniejszymi ośrodkami, w tym w szczególności z centrami subregionów,

a więc Kaliszem, Lesznem, Koninem i Piłą.

Założeniem obecnej perspektywy finansowej jest nie tylko harmonijny rozwój, ale

zwiększenie tempa rozwoju gospodarki i wzrostu jej konkurencyjności. Ta przesłanka leżała u

podstaw zdecentralizowania zarządzania funduszami i przeniesienia odpowiedzialności za

wdrażanie i absorpcję środków na poziom regionu.

Regionalne Programy Operacyjne są narzędziem nie tylko realizacji strategii regionu i

celów w niej zawartych, ale zarazem sprawdzianem, czy je trafnie wybrano i sprecyzowano.

Generalna zasada harmonijnego wzrostu ma się przyczynić do większej spójności regionu, a

jednocześnie realizować cele przyjętych na ten okres założeń Odnowionej Strategii

Lizbońskiej.

Najważniejszym jednak celem jest takie wykorzystanie funduszy, aby środki

przeznaczone były na projekty, które przyczynią się do wzrostu wydajności i poprawią

konkurencyjność gospodarki województw, a w dłuższej perspektywie czasowej pozwolą

realizować wymóg celu Konwergencja.

Konieczny jest więc wybór najbardziej wartościowych projektów, które stymulować

będą trwały wzrost gospodarczy i sprzyjać środowisku, co jest w znacznym stopniu zależne

od zbudowania silnego partnerstwa na rzecz rozwoju regionu między samorządami

lokalnymi, podmiotami gospodarczymi i ich reprezentantami oraz szeroko pojętym trzecim

sektorem.

Realizacja programu regionalnego w zgodzie z zasadami polityki spójności, a więc w

oparciu o zasadę subsydiarności czyli decentralizacji na różnych poziomach zarządzania

wymaga wykształcenia mechanizmów efektywnego współdziałania ze wszystkimi

uczestnikami zarządzania programem operacyjnym i monitorowaniem oraz ewaluacją jego

projektów.

Dobór partnerów, którzy w równym stopniu zainteresowani będą racjonalną

interwencją w określonych obszarach polityki regionalnej w Wielkopolsce, w znacznym

stopniu będzie decydował o trafności podjętych decyzji oraz skuteczności realizacji polityki

spójności na poziomie regionalnym. Tym bardziej, że model administracji publicznej

rządowej i samorządowej w kraju nie jest dostosowany do potrzeb społecznych i wymogów

12

związanych ze skuteczną implementacją środków strukturalnych na poziomie regionalnym i

krajowym.

Absorpcja środków unijnych w zgodzie z prawem wspólnotowym niesie za sobą

selektywne podejście do poszczególnych regionów z koniecznością uwzględnienia ich

specyfiki potrzeb i możliwości, natomiast organy centralne powinny skupić się na pomocy w

koordynacji współpracy lokalnych samorządów i podmiotów gospodarczych.

POLSKA - REGIONY

wielkopolskie

mazowieckie

warmińsko - mazurskie

podlaskie

lubelskie

podkarpackie

świętokrzyskie

małopolskie

śląskie

opolskie

łódzkie

dolnośląskie

lubuskie

zachodnio pomorskie

pomorskie

kujawsko - pomorskie

Podstawowe dane dotyczące sytuacji społeczno- ekonomicznej Wielkopolski.

Wielkopolska, jeden z 16 regionów jest województwem dużym (powierzchnia 29 826

km2) – porównywalnym wielkością do niektórych regionów „starej Europy” Pod względem

wielkości zajmuje 2 miejsce w Polsce, a jej obszar stanowi 9,53% powierzchni.

13

Ważne dla rozwoju regionu jest jego korzystne położenie na głównym szlaku między

Europą zachodnią i wschodnią. Co prawda wykorzystanie tego położenia dla rozwoju regionu

wymaga znaczących nakładów na rozwój infrastruktury transportowej. Realizowany w latach

2007 - 2013 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny i Program Operacyjny

Infrastruktura i Środowisko i kwoty przeznaczone w nich na inwestycje infrastrukturalne dają

nadzieję na znaczącą poprawę sytuacji na szlakach transportowych Wielkopolski.

Rysunek 1. Wielkopolska

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu.

Drugim ważkim czynnikiem jest ludność. Liczba ludności w Wielkopolsce w 2009

przekroczyła 3 400 000 osób i w ostatnich latach 2003 - 2009 charakteryzowała się

niewielkim, ale jednak wzrostem, nawet w latach, w których zjawiska migracji zdawały się

wskazywać na konieczność obniżenia populacji. Tego typu zjawiska oceniane są jako czynnik

14

wskazujący na to, iż województwo jest atrakcyjnym terenem dla mieszkania i posiada dobre

warunki życia.

Tabela 1. Ludność Wielkopolski w latach 2003-2009

WYSZCZEGÓLNIENIE

LICZBA LUDNOŚCI ORAZ % WZROST W STOSUNKU DO POPRZEDNIEGO ROKU

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 IX

Województwo

wielkopolskie

3 355 935

(+0,1%)

3 360 577

(+0,2%)

3 367 943

(+0,2%)

3 374 038

(+0,18%)

3 386 882

(+0,18%)

3 397 617

(+0,12%)

3 407 500

(+0,58%)

Źródło: www.stat.gov.pl

W Wielkopolsce, podobnie jak w kraju, przy niewielkim wzroście ludności

odnotowywano także stały średni wzrost liczby kobiet. W okresie 2003-2008 przewaga kobiet

utrzymywała się na tym samym poziomie.

Udział ludności w wieku przed i po produkcyjnym w ogóle ludności w latach 2002–2008

Rysunek 2. Udział ludności w wieku przed i po produkcyjnym w ogóle ludności w latach 2002 – 2008. Źródło: GUS, www. stat.gov.pl/bdr

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

2.0 1.9 1.9 1.8 1.8 1.7 1.7

2.1 2.0

6.7 6.7 6.8 6.8 6.9 6.9 6.9

6.5 6.5

1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.4 1.5

Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny

15

Liczba ludności w wieku produkcyjnym wskazywała niewielki wzrost. To samo

zjawisko dotyczy populacji w wieku poprodukcyjnym. Natomiast niepokojące jest to, iż nie

rośnie liczba osób, które będą wkraczać na rynek pracy.

Tabela 2. Zagraniczne migracje ludności na pobyt stały w latach.

OBSZAR MIGRACJE

LATA

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Polska

Emigracje 26 999 23 368 24 532 20 813 18 877 22 242 46 936

Imigracje 7 331 6 625 6 587 7 048 9 495 9 364 10 802

Saldo -19 668 -16 743 -17 945 -13 765 -9 382 -12 878 -36 134

Źródło: www.stat.gov.pl/bdr

Migracje wewnętrzne, a więc krajowe, charakteryzowały się raczej napływem na

Wielkopolski rynek pracy, natomiast migracje zagraniczne, jak wynika z badań, rosły.

Według badań przeprowadzanych przez Wojewódzki Urząd Pracy na próbie reprezentatywnej

przeprowadzanej wśród studentów wyjazdy zarobkowe planowało 32,7 % studentów. Chęć

wyjazdu deklaruje najwięcej osób studiujących na kierunkach przyrodniczych, medycznych,

humanistycznych i artystycznych. Wiąże się to z pewną frustracją dotyczącą zarobków i

małymi perspektywami podjęcia dobrej pracy (A. Górna-Kubacka, Migracje zarobkowe

Wielkopolan, 2008)

Tabela 3. Liczba osób poszukujących pracy poprzez EURES w Wielkopolsce w latach 2006 - 2009.

LATA

LICZBA BEZROBOTNYCH

ZAINTERESOWANYCH

USŁUGAMI EURES

LICZBA OFERT

PRACODAWCÓW

LICZBA OSÓB KTÓRE

ZNALAZŁY PRACĘ ZA

GRANICĄ PRZY POMOCY

EURES

2006 3 262 656 548

2007 7 848 727 580

2008 5 527 523 325

2009 4 472 197 185

Źródło: Dane EURES WUP Poznań.

Jak pokazują dane EURES, skutki załamania gospodarczego wskutek kryzysu w

Europie widać w wyraźnym spadku ofert pracy, które w 2008 r. w porównaniu do 2007 r.

spadły o prawie 30 %, natomiast w 2009 r. w porównaniu z 2007 r. o przeszło 70 %.

16

W 2009 roku w wielkopolskich powiatowych urzędach pracy zarejestrowało się 4 321

osób, które wróciły do kraju z zagranicy. Od października do grudnia 2008 roku takich osób

było 129. Kraje, z których migrowała największa liczba osób, to przede wszystkim Wielka

Brytania, Niemcy i Holandia.

Liczba osób, które zarejestrowały się w powiatowych urzędach pracy

w Wielkopolsce po powrocie z zagranicy

w okresie od października 2008 r. do grudnia 2009 r.

Źródło: WUP Poznań.

Wartością, która obrazuje działalność całej gospodarki regionu jest produkt krajowy

brutto. Wielkopolska przez kilka pierwszych lat XXI wieku charakteryzowała się jego

wzrostem.

Tabela 4. Poziom PKB na mieszkańca w Wielkopolsce w latach 2000- 2008.

WYSZCZEG

ÓLNIENIE

LATA

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

84;

2% 1008;

24%

467;

12%

946;

23%

212;

5%

1005;

25%

103;

3%

230;

6%

Hiszpania Holandia Irlandia Niemcy Francja Wielka Brytania Dania Inne

17

PKB na

1 mieszkańca

(w zł)

20 717 21 619

+4,4%

21 937

+1,5%

23 120

+5,4%

26 011

+12,5%

27 553

+5,9%

29 279

+6,3%

32 266

+10,2

Brak

danych

GUS

Wartość brutto

środków

trwałych – stan

na 31 XII

(w mln zł)

122 589,8 162 854,1 184 208,0 200 267,7

Źródło: www.stat.gov.pl

Wielkopolska jest mocno zróżnicowana pod względem mobilności gospodarczej.

Posiada silne bieguny wzrostu, które skupione są w Poznaniu i powiecie poznańskim oraz w

stolicach dawnych województw, co rodzi określone dysproporcje rozwojowe.

Na rozwój przedsiębiorczości w Wielkopolsce wpływ ma wiele czynników. Jednym z

nich jest duża liczba małych i średnich przedsiębiorstw i stale rosnący ich potencjał

ekonomiczny, a ponadto długa tradycja wielu branż oraz napływ kapitału zagranicznego.

Czynnikami, które utrudniają rozwój przedsiębiorczości, są głównie brak kapitału i

dekapitalizacja majątku wielu firm oraz powiększająca się luka technologiczna wskutek małej

innowacyjności firm i zerwanych więzi współpracy nauki i gospodarki w sferze B+R.

Mimo zmiennej koniunktury gospodarczej w ostatnich latach w Wielkopolsce przeważała

liczba rejestrowanych firm w stosunku do firm likwidowanych.

Porównanie liczby firm nowo zarejestrowanych i wyrejestrowanych

z systemu REGON w Wielkopolsce w latach 2003 - 2007

18

Źródło: WUP Poznań.

W końcu grudnia 2009 r. w Wielkopolsce było zarejestrowanych 25 778 spółek

handlowych tj. o 6,3 % więcej aniżeli w 2008 r. Największy przyrost odnotowano w sekcji

„obsługa nieruchomości i firm”. W ciągu 9 lat liczba spółek handlowych wzrosła w

województwie o 85,3 %, a średnioroczne tempo wzrostu wyniosło 7,1 %. Wśród spółek tych

przeważają spółki kapitałowe (84,7%), z tego spółki z kapitałem zagranicznym stanowią

22,2 %.

Natomiast systematycznie zmniejsza się liczba przedsiębiorstw państwowych. W

grudniu 2009 r. w rejestrze REGON w województwie naszym figurowało 29 przedsiębiorstw

państwowych, które w skali kraju stanowiły 10,0 %. Rejestr REGON obejmował także 1749

spółdzielni - mniej o 0,9% w stosunku do poprzedniego roku.

Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg liczby pracujących sekcji w 2009 r.

WYSZCZEGÓLNIENIE OGÓŁEM 0 - 9 10 - 49 50 - 249 250 - 999 1000

i więcej

Ogółem

w tym:

Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo

Rybactwo

359 350

13 695

64

338 810

12 935

57

16 961

626

7

3 110

128

-

390

6

-

79

-

-

22 951 21 364

25 170

29 398 29 249

11 374

18 251 17 984

24 819 22 486

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2003 2004 2005 2006 2007

zarejestrowane wyrejestrowane

19

Przemysł

W tym przetwórstwo

przemysłowe

Budownictwo

Handel i naprawy

Hotele i restauracje

Transport, gospodarka

magazynowa i łączność

Pośrednictwo finansowe

Obsługa nieruchomości i firm

Administracja publiczna i obrona

narodowa obowiązkowe

ubezpieczenia społeczne i

zdrowotne

Edukacja

Ochrona zdrowia pomoc

społeczna

Działalność usługowa

komunalna, społeczna i

indywidualna

38 857

38 072

45 557

103 887

8 446

23 197

11 644

57 866

2 791

9 452

18 154

25 731

33 518

32 926

43677

100 064

7 900

22 482

11 475

56 139

2 054

6 614

17 328

24 559

4 003

3 859

1 661

3 384

517

624

123

1 444

456

2 475

669

971

1 120

1 082

208

384

28

70

41

240

249

346

107

189

182

176

10

45

1

14

5

37

26

10

42

12

34

29

1

10

-

7

-

6

6

7

8

-

Źródło: Oddział GUS w Poznaniu.

Najliczniejszą grupę podmiotów gospodarki narodowej stanowią osoby fizyczne

prowadzące działalność gospodarczą. W 2009 r. wśród podmiotów zarejestrowanych osoby

fizyczne stanowiły 77,9 % (w kraju 75.2%). Drugą pod względem liczebności grupę

podmiotów stanowią w rejestrze REGON spółki cywilne. W końcu 2009 r. było ich

zarejestrowanych 23 896, stanowiły one 6,6% ogółu podmiotów gospodarki narodowej.

Jakie więc scenariusze mogą w gospodarce regionu nastąpić w najbliższym czasie?

Sytuacja w gospodarce zależna jest od wielu uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych

oraz od pojawienia się ewentualnych stymulatorów wzrostu gospodarczego.

Pierwsze dane ze stycznia 2010 r. opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny

Oddział w Poznaniu może nie napawają wielkim optymizmem, ale nie świadczą o

pogłębianiu się załamania gospodarczego w regionie. Według wstępnych danych, w styczniu

2010 r. w województwie wielkopolskim oddano do użytkowania mniej mieszkań niż przed

miesiącem, ale więcej niż w styczniu 2009 r. Najwięcej mieszkań powstało z przeznaczeniem

20

na sprzedaż lub wynajem. Przychody ze sprzedaży produkcji uzyskane przez wielkopolskie

przedsiębiorstwa przemysłowe w styczniu 2010 r. były niższe niż przed miesiącem, ale

utrzymały się na poziomie sprzed roku. Sprzedaż produkcji budowlano‐montażowej w

wielkopolskich przedsiębiorstwach budowlanych w styczniu 2010 r. zmniejszyła się w

porównaniu z grudniem i w relacji do stycznia 2009 r. Udział produkcji budowlano‐

montażowej w ogólnej kwocie przychodów sekcji „Budownictwo” był niższy niż w grudniu,

jednak wyższy niż przed rokiem. Wartość sprzedaży detalicznej zrealizowanej w

Wielkopolsce w styczniu 2010 r. obniżyła się w stosunku do grudnia 2009 r., ale wzrosła w

odniesieniu do stycznia 2009 r. Podobna tendencja dotyczyła obrotów hurtowych

wielkopolskich jednostek handlowych. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w

styczniu w sektorze przedsiębiorstw w województwie wielkopolskim wyniosło 2 952,33 zł i

było o 7,8 % niższe od zanotowanego w grudniu 2009 r., ale o 2,5 % wyższe aniżeli przed

rokiem.

W kraju przeciętne wynagrodzenie ukształtowało się na poziomie 3 231,13 zł i spadło

w stosunku do poprzedniego miesiąca (o 11,5 %), ale wzrosło w porównaniu ze styczniem

2009 r. (o 0,5%).

W styczniu 2010 r. w województwie wielkopolskim wydano pozwolenia na budowę

703 mieszkań, czyli połowę pozwoleń sprzed roku (w kraju o 14,7 % mniej) oraz rozpoczęto

budowę 366 mieszkań (o 55,6 % mniej; w kraju o 24,8 % mniej), w tym 201 na sprzedaż lub

wynajem. W kraju zarówno wydane pozwolenia, jak i rozpoczęte budowy wskazują na wzrost

aktywności spółdzielni mieszkaniowych (o 48,0 % więcej pozwoleń na budowę i blisko

sześciokrotnie więcej rozpoczętych inwestycji mieszkaniowych).

Wielkopolskie przedsiębiorstwa przemysłowe uzyskały przychody ze sprzedaży

wyrobów i usług w kwocie 6823,7 mln zł (w bieżących cenach bazowych). Licząc w cenach

stałych, sprzedaż produkcji zmniejszyła się w porównaniu z poprzednim miesiącem (o 7,5 %),

ale była zbliżona do obserwowanej w styczniu 2009 r.

Niestety mało optymistyczne są wyniki w budownictwie. Wielkopolskie

przedsiębiorstwa budowlane uzyskały przychody ze sprzedaży produkcji i usług w kwocie

642,0 mln zł (w cenach bieżących), co oznacza spadek sprzedaży o 73,8 % w porównaniu z

poprzednim miesiącem i o 14,6 % w stosunku do stycznia 2009 r. Przychody ze sprzedaży

wyrobów i usług, przeliczone na 1 zatrudnionego w budownictwie w styczniu 2010 r.

wyniosły 14,8 tys. zł, tj. o 73,6 % mniej niż w grudniu 2009 r. i o 13,6 % mniej niż przed

21

rokiem. W tej branży jednak do załamania gospodarczego doszły jeszcze warunki

atmosferyczne związane z długim okresem ujemnych temperatur.

W styczniu 2010 r. w punktach sprzedaży detalicznej wielkopolskie przedsiębiorstwa

sprzedały towary o łącznej wartości 4099,6 mln zł, tj. o 23,5 % mniejszej niż przed

miesiącem, ale o 6,9 % większej niż przed rokiem (w kraju zanotowano odpowiednio: spadek

sprzedaży o 24,4 % i wzrost 2,5 %). W ciągu roku najbardziej zwiększyła się „pozostała”

sprzedaż detaliczna w niewyspecjalizowanych sklepach (o 16,9 %) oraz włókna, odzieży i

obuwia (o 15,3 %), zmniejszyła się natomiast sprzedaż mebli, RTV i AGD (spadek o 51,5 %).

Obroty hurtowe wielkopolskich jednostek handlowych w styczniu 2010 r. zamknęły

się kwotą 4004,2 mln zł, tj. o 13,7 % mniejszą niż przed miesiącem, ale o 0,7 % większą niż

przed rokiem (w kraju zanotowano spadek, odpowiednio: o 12,0 % i o 1,8 %). (Komunikat o

sytuacji społeczno gospodarczej województwa Wielkopolskiego, styczeń 2010, US w

Poznaniu)

II. Sytuacja na wielkopolskim rynku pracy w okresie zmiany

gospodarczej Wielkopolski rynek pracy charakteryzuje się silnymi zmianami, choć w latach

koniunktury region nasz wyróżniał się jedną z najniższych stóp bezrobocia w kraju. W

analizie SWOT Strategii Województwa Wielkopolskiego podkreśla się, iż za silne strony

uznać należy;

wysoką aktywność mieszkańców oraz organizacji pozarządowych,

dobrą bazę edukacyjną i akademicką,

nadwyżkę dobrze wykształconej siły roboczej,

dużą liczbę studiujących.

Natomiast za słabe strony uznaje się:

niski poziom wykształcenia,

wysoki poziom bezrobocia,

niewystarczającą i niedostosowaną do potrzeb ofertę edukacyjną,

liczne grupy i środowiska zagrożone marginalizacją,

ograniczony dostęp do infrastruktury społeczeństwa informacyjnego,

22

ekonomiczne bariery dostępu do edukacji. (Strategia rozwoju, 2005)

Wymienione w analizie SWOT silne strony (dobra baza edukacyjna, duża liczba

studiujących i nadwyżka dobrze wykształconej siły roboczej) skutkują niestety dużą, ciągle

rosnącą liczbą, bezrobotnych absolwentów.

Drugim niepokojącym zjawiskiem utrzymującym się na regionalnym rynku pracy jest

stosunkowo niski współczynnik aktywności zawodowej ludności.

Ten niski poziom aktywności zawodowej przy wzroście długości życia

(kobiety/mężczyźni) jest trudny do zaakceptowania i powoduje perturbacje nie tylko na rynku

pracy, ale w gospodarce, obniżając popyt wewnętrzny. Ponadto przy utrzymującej się

tendencji przechodzenia na emeryturę w wieku 50+ kobiet i około 60 u mężczyzn,

pracodawcy na około 10 lat przed tym wiekiem nie inwestują w tych pracowników

(szkolenia, awanse), uznając to za niecelowe zwiększanie kosztów firmy. Efekt jest taki, iż

pracownicy czują się nie doceniani i często zmieniając firmę, lub szukając zatrudnienia po

przejściu na emeryturę, nie mogą znaleźć pracy. Natomiast zgodnie z „Wytycznymi

dotyczącymi zatrudnienia” kraje członkowskie powinny doprowadzić do uzyskania stopy

zatrudnienia na poziomie 70 %. (Decyzja Rady Europy, 2005)

Pojawiające się problemy na rynku pracy, które mają ogromny wpływ na poziom

życia w regionie, jak i konieczność ich efektywnego rozwiązywania oraz przygotowania do

perspektywy finansowej 2007 - 2013 spowodowały, iż przygotowano strategiczny dokument

Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 - 2013. Dokument ten

opiera się na przyjętej przez Unię Europejską w 1977 roku Europejskiej Strategii

Zatrudnienia. Jest on swego rodzaju zbiorem wytycznych dla krajów członkowskich, które w

swych krajowych strategiach muszą je uwzględniać.

Europejska Strategia Zatrudnienia stawia sobie za cel powiązanie wzrostu

gospodarczego Unii Europejskiej z powstawaniem nowych miejsc pracy. Określa także

zadania dla ponadnarodowej współpracy państw UE w celu ograniczania bezrobocia i

redukcji ubóstwa. Wyrazem wagi, jaką Unia przywiązuje do tego problemu jest cel drugi

okresu finansowania 2007-2013 „Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach”, na który

Unia Europejska przeznacza 17,22 % nakładów to jest 57,9 mld Euro.

W Polsce cel ten jest realizowany przy pomocy Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

23

Cel główny PO Kapitał Ludzki:

Wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej

cele szczegółowe

Cel 1: Dopasowanie

zasobów pracy

do zmieniającej

się sytuacji na

rynku pracy

Cel 2:Zmniejszenie

obszarów

wykluczenia

społecznego

Cel 3:Podniesienie

poziomu i

jakości

wykształcenia

społeczeństwa

Cel 4:Wsparcie dla

budowy

sprawnego i

partnerskiego

państwa

Cel 5:Wzrost

spójności

terytorialnej

Diagnoza społeczno- ekonomiczna

Cele PO Kapitał Ludzki

Cały Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z 10 priorytetów. Zadania

zawarte w programie podzielone są na realizowane centralnie (priorytety I – V) i realizowane

w regionach (priorytety VI – X).

Są to następujące priorytety i alokacje na nie, przeznaczone dla Wielkopolski:

Priorytet VI - Rynek pracy otwarty dla wszystkich

- 720 191 962, 03 PLN;

Priorytet VII - Promocja integracji społecznej

- 495 536 349, 41 PLN;

Priorytet VIII - Regionalne kadry gospodarki

- 506 887 964, 35 PLN;

Priorytet IX - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach

- 543 567 471, 11 PLN;

Priorytet X Pomoc techniczna, jego celem jest zapewnienie właściwego wdrażania

promocji zarządzania priorytetów realizowanych w regionie.

24

Łącznie 2 266 183 753, 90 PLN środków realizowanych w Wielkopolsce.

Tak sformułowane priorytety są dobrym narzędziem do realizacji celu głównego

Strategii Zatrudnienia Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 -2013, którym jest

poprawa jakości zasobów ludzkich.

Rysunek 3. Cel Strategii zatrudnienia województwa wielkopolskiego.

Poprawa jakości zasobów ludzkich warunkiem rozwoju

społeczno – gospodarczego Wielkopolski

Źródło: Strategia zatrudnienia 2005, s. 74.

Cel Strategii pozwoli na wypracowanie priorytetów, które w konsekwencji przyczynią

się do:

wzrostu wskaźnika zatrudnialności,

obniżenia poziomu bezrobocia oraz stopnia ubóstwa mieszkańców,

poprawy jakości kształcenia,

rozwoju przedsiębiorczości,

rozwoju partnerstwa na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców.

Osiągnięcie wyznaczonych efektów skutkować będzie wzrostem poziomu życia

mieszkańców Wielkopolski, czyniąc region jednym z atrakcyjniejszych miejsc w Polsce.

(Strategia zatrudnienia, 2005, str.74).

25

Rysunek 4. Cele i priorytety Wielkopolskiej Strategii Zatrudnienia.

PRIORYTET 1

Wzrost zatrudnienia

i aktywności

zawodowej

mieszkańców.

PRIORYTET 2

Równy dostęp do

zatrudnienia oraz

promocja integracji

społecznej.

PRIORYTET 3

Rozwój przedsiębiorstw,

przedsiębiorczości

i innowacyjności w

regionie.

PRIORYTET 4

Podniesienie poziomu

oraz dostępności

kształcenia

mieszkańców.

PRIORYTET 5

Partnerstwo na rzecz

rozwoju obszarów

wiejskich.

CEL STRATEGII

Poprawa jakości zasobów ludzkich warunkiem rozwoju

społeczno – gospodarczego Wielkopolski

Źródło: Strategia zatrudnienia 2005, s. 75.

Wielkopolska jest regionem, w którym bezrobocie jest związane ze zmianą

gospodarczą. W okresach koniunktury gospodarczej bezrobocie spadało i byliśmy

województwem, w którym stopa bezrobocia była najniższa w kraju. Jednak jest wiele

problemów, które trzeba rozwiązać by rynek pracy był bardziej stabilny, a poziom

zatrudnienia wzrósł. Dlatego Strategia wskazuje na priorytety, które mają za zadanie

eliminować negatywne zjawiska.

Pierwszy priorytet, jaki wskazuje Strategia, to wzrost zatrudnienia i aktywności

zawodowej mieszkańców, w tym przede wszystkim aktywizacja młodzieży, promocja

aktywnych postaw na rynku pracy i wspieranie instytucji działających na rzecz tej

aktywizacji, w tym instytucji okołobiznesowych.

Drugi priorytet to promowanie równego dostępu do zatrudnienia, szczególnie osób

dyskryminowanych oraz wspieranie aktywnej integracji osób dyskryminowanych, a także

wspomaganie usług społecznych wysokiej jakości. Wiąże się to z eliminacją zjawisk

dyskryminujących osoby niepełnosprawne i nieposiadające kwalifikacji.

26

Wielkopolska jest regionem ludzi aktywnych, jednak wspieranie przedsiębiorczości

jest szansą dającą możliwość konkurowania z najlepszymi w Europie, a w czasie

dekoniunktury utrzymania się na rynku. Pomoc MSP w ramach programów POKL i WRPO

powinna szczególnie dotyczyć wzrostu innowacyjności w przedsiębiorstwach oraz wspierania

sektora badawczo - rozwojowego (B+R).

Kolejny priorytet Strategii to zwiększenie dostępności kształcenia i podniesienie jego

poziomu w powiązaniu z zapotrzebowaniem, jakie zgłaszają pracodawcy. Możliwe jest to

tylko - jak pokazują badania Wojewódzkiego Urzędu Pracy - przy ścisłej współpracy

pracodawców, instytucji edukacji oraz samorządów jako organów założycielskich placówek

edukacyjnych.

Ostatni priorytet dotyczy partnerstwa na rzecz obszarów wiejskich. Wielkopolska jest

regionem bardzo zróżnicowanym pod względem warunków życia. Posiada tereny wysoko

rozwinięte i takie, w których mieszkańcy mają niewielkie możliwości rozwojowe. Te tereny

będą wspierane poprzez promocję przedsiębiorczości, wspieranie edukacji i możliwości

kształcenia ich mieszkańców.

Zatrudnienie w Wielkopolsce w okresie zmiany gospodarczej

W grudniu 2009 r. w województwie wielkopolskim liczba pracujących w sektorze

przedsiębiorstw wyniosła 571,6 tys., co oznacza spadek o 0,6% w stosunku do listopada 2009

r. i o 3,1% w porównaniu z grudniem 2008 r. Przeciętne zatrudnienie kształtowało się w tym

czasie na poziomie 557,7 tys. osób, czyli zbliżonym do osiągniętego przed miesiącem, a o

3,3% niższym od zanotowanego w grudniu 2008 r.

W kraju przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw było nieco mniejsze od

listopadowego (spadek o 0,2%) i o 1,8% mniejsze od notowanego przed rokiem. W sektorze

publicznym przeciętne zatrudnienie w ciągu roku zmniejszyło się o 7,3%, podczas gdy w

sektorze prywatnym o 2,9%. (Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej GUS Poznań

www.stat.gov.pl).

27

Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w Wielkopolsce w grudniu 2009 r.

według sekcji

SEKCJE w tym grudzień 2008 r. =100

OGÓŁEM 557,7 96,7

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 2,9 93,4

Górnictwo i wydobywanie 7,5 106,6

Przetwórstwo przemysłowe 258,9 93,7

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię

elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 11,8 99,4

Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i

odpadami; działalność związana z rekultywacją 7,4 111,4

Budownictwo 43,9 100,7

Handel; naprawa pojazdów samochodowych 141,7 96,3

Transport i gospodarka magazynowa 27,7 107,3

Zakwaterowanie i gastronomia 6,9 100,0

Informacja i komunikacja 8,1 101,0

Obsługa rynku nieruchomości 7,2 105,9

Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 9,9 103,9

Administrowanie i działalność wspierająca 15,9 104,1

Działalność związana z kulturą, rozrywką i

rekreacją 4,8 97,9

Pozostała działalność usługowa 3,2 89,6

Źródło: GUS Poznań, Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej.

Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w styczniu 2010 r. według sekcji

SEKCJE w złotych styczeń 2009 r.=100

OGÓŁEM 2 952,33 102,5

Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 3 730,66 93,9

Górnictwo i wydobywanie 4 345,45 108,8

Przetwórstwo przemysłowe 2 912,21 104,3

28

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię

elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę 4 680,15 107,8

Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i

odpadami; działalność związana z rekultywacją 3 330,15 104,9

Budownictwo 3 029,91 98,6

Handel; naprawa pojazdów samochodowych 2 781,73 100,1

Transport i gospodarka magazynowa 2 796,06 100,1

Zakwaterowanie i gastronomia 1 985,07 102,7

Informacja i komunikacja 4 429,81 98,1

Obsługa rynku nieruchomości 3 498,16 100,3

Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 4 127,26 103,5

Administrowanie i działalność wspierająca 1 945,88 109,2

Działalność związana z kulturą, rozrywką i

rekreacją 2 853,18 99,4

Pozostała działalność usługowa 2 294,71 110,0

Źródło: www.stat.gov.pl, Komunikat o sytuacji, GUS Poznań.

Największy wzrost wynagrodzeń nastąpił w dziale pozostała działalność usługowa o

10% oraz górnictwie i wytwarzaniu energii i zaopatrzeniu w media. Tak więc wzrost

wynagrodzeń nie dotyczył poza górnictwem (sroga zima) sfery stricte produkcyjnej.

Jeśli chodzi o strukturę popytu na pracę, to kształtowała się ona sinusoidalnie w czasie

koniunktury liczba ofert pracy była wysoka i szeroka, jeśli chodzi o wachlarz zawodów. Z

kolei w okresach dekoniunktury wyraźnie się zmniejszała.

Liczba ofert pracy w Wielkopolsce w latach 2003 - 2009

29

Źródło: WUP Poznań, Wydział Polityki Rynku Pracy.

Wykres ofert pracy potwierdza, iż w latach koniunktury wzrostu gospodarczego,

którego apogeum było w latach 2006 – 2007, liczba ofert pracy wzrosła prawie o połowę

(66 713 – 2003 r. do 111 647 - 2007r.), by następnie spaść ponownie do 63 tysięcy w 2009

roku. Jeszcze dobitniej tę tendencję widać w diagramie obrazującym oferty w subregionach.

Napływ i odpływ bezrobotnych w podregionach

w województwie Wielkopolskim w latach 2000 - 2009

66 713

75 247 77 490

102 870

111 674

58 863 63 221

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

oferty pracy

30

Źródło: WUP Poznań.

Spadek zatrudnienia i znaczące się zmniejszenie ofert pracy na rynku to zjawiska,

które zapowiadają wzrost bezrobocia, które zmiana gospodarcza zawsze generuje.

Stopa bezrobocia w podregionach Wielkopolski w latach 2003-2009

(stan na 31 grudnia danego roku)

-25000

-20000

-15000

-10000

-5000

0

5000

10000

15000

20000

25000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

podregion kaliski podregion koniński podregion leszczyński podregion pilski podregion poznański

31

Źródło: WUP Poznań.

Udział procentowy bezrobotnych w podregionach Wielkopolski

w stosunku do całej populacji bezrobotnych w województwie

17,1 15,9

14,6

11,7

7,8 6,4

9,1

2.0 1.9

17,6

14,8

11,2 9,5 11,9

0

5

10

15

20

25

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Wielkopolska Polska

18

16,5

13,6

22,5

18,9

14,1 14,113,4

10,4

22,9

20,7

16,7

12,4

14,6

11,7

7,5

9

10,411,3

23,7

6,67,2

9,5

15

14,6

11,1

5,9

3,7

5

8,4

10,6

11,7

6,4

7,89,1

15,9

0

5

10

15

20

25

2004 2005 2006 2007 2008 2009

podregion kaliski podregion koniński podregion leszczyński

podregion pilski podregion poznański Wielkopolska

Źródło: WUP Poznań

32

Udział wybranych kategorii w ogólnej liczbie bezrobotnych

w latach 2009 - 2010

Źródło: WUP Poznań.

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

zamieszkali na wsi osoby do 25 roku życia powyżej 50 roku życia

4.8

4.0

2.5 2.2

1.8

0.6

4.7

3.2

2.6 2.2

1.8

0.5

% udział grupy bezrobotnych w całej populacji bezrobotnych w I '09

% udział grupy bezrobotnych w całej populacji bezrobotnych w I '10

33

Zwolnienia grupowe w Wielkopolsce w okresie zmiany gospodarczej

Zwolnienia grupowe są najbardziej jaskrawym, i jednocześnie społecznie bolesnym

przejawem zmiany ekonomicznej, spowolnienia czy kryzysu gospodarczego. Wykres

przedstawia liczbę zakładów, które takie zwolnienia zgłaszają i liczbę osób do zwolnienia.

Liczba zakładów zgłaszających zwolnienia z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy w

2007 roku to 28 firm. W 2009 r. wzrosła ona prawie ośmiokrotnie do 222 zakładów, podobnie

liczba zwolnionych pracowników także wzrosła ośmiokrotnie do 8730 osób.

W sytuacji narastających zwolnień grupowych Samorząd Województwa podjął kroki w celu

złagodzenia sytuacji. We współpracy z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego oraz

samorządami powiatowymi, przygotował pierwszy w Polsce wniosek o wkład finansowy z

Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji EFG dla zwolnionych pracowników z

województwa wielkopolskiego w przemyśle motoryzacyjnym. Wnioski przesłane do Komisji

0

2 000

4 000

6 000

8 000

10 000

rok 2007 rok 2008 rok 2009

28 76 222

1 476

5 915

11 063

1 103

2 631

8 730

2 987

ilość zakładówliczba osób planowanych do zwolnienialiczba osób zwolnionych w ramach zwolnień grupowych

Źródło: WUP Poznań.

34

Europejskiej dotyczą pracowników HCP Poznań, SEWS Leszno i Rawicz oraz Leoni Auto

Kabel Ostrzeszów.

Bezrobocie w powiatach województwa Wielkopolskiego

stan na grudzień 2009 roku

złotowski

pilski

chodzieski

wągrowiecki

czarnkowsko-trzcianecki

obornicki

szamotulski

międzychodzki

nowotomyski

grodziski

gnieźnieński

4301średzki

śremski

poznański

słupeckikoniński

kolski

turecki

kaliski

jarociński

pleszewski

krotoszyński

ostrowski

ostrzeszowski

kępiński

gostyński

rawicki

kościański

leszczyński

wolsztyński

4585

5974

2853

41685253

2034

1285

38035999

15024

1969

1796

2096

3130

wrzesiński 382311568

5436

4175

3732 3130

6512

8167

3679

16942584

39304284

3172

2215

1192

Legenda:

2000 3000 4000 11000

województwo wielkopolskie

133 563

Źródło: WUP Poznań.

35

Udział procentowy bezrobotnych w podregionach Wielkopolski

w stosunku do całej populacji bezrobotnych

Źródło: WUP Poznań.

Aby efektywnie analizować rynek pracy i reagować na popyt i podaż, należy

systematycznie monitorować zawody nadwyżkowe i deficytowe na rynku pracy.

Tabela 6. Średnia miesięczna nadwyżka podaży siły roboczej.

ZAWÓD

ŚREDNIA MIESIĘCZNA NADWYŻKA PODAŻY SIŁY

ROBOCZEJ

2007 2008 2009

Sprzedawca 482,2 416,9 858,9

Asystent ekonomiczny [zawód

szkolny: Technik ekonomista] 519,4 469,6 553,8

Ślusarz 183,5 247,3 479,2

Krawiec 208,4 258,9 388,3

Technik mechanik 254,8 254,0 370,6

55 188 49 338 45 213 36 464 23 708 19 727 28 627

45 175 43 305

40 868 33 628

24 564 19 179

25 002

25 702 23 637

21 024

16 340

11 415 10 510

15 664

39 414 36083

32 345

25 543

18 565 16 491

22 833

82 390

79888

71 970

57 114

34 575

25 534

41 437

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

podregiona kaliski podregion koniński podregion leszczyński podregion pilski podregion poznański

36

Kucharz 200,9 192,6 265,6

Mechanik samochodów osobowych 232,3 192,0 247,3

Technik żywienia i gospodarstwa

domowego 183,7 175,6 218,1

Ekonomista 185,6 175,2 206,0

Technik rolnik 176,4 168,8 200,8

Źródło: WUP Poznań. Monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych w Wielkopolsce w latach 2007 – 2009.

Analiza porównawcza nadwyżek podaży w poszczególnych zawodach,

przeprowadzona w ciągu trzech lat 2007 – 2009, a więc w pierwszym półtoraroczu (2007 do

połowy 2008) wzrostu gospodarczego i tzw. rynku pracownika oraz w okresie zmiany (2008 i

2009), w którym kryzys gospodarczy zmienił warunki popytu na pracę, wyraźnie pokazuje

występujące dysproporcje.

Podaż w takich zawodach jak: sprzedawca, ślusarz w ciągu tych trzech lat prawie się

podwoiła. Natomiast w innych jak: technik, mechanik, krawiec, kucharz, wzrastała o

kilkadziesiąt procent.

37

Odsetek bezrobotnych wg wykształcenia w populacji bezrobotnych

w latach 2003-2009 (stan na 31 grudnia danego roku)

Źródło: WUP Poznań.

Wysokie bezrobocie, które jest skutkiem kryzysu w całej światowej gospodarce,

pozbawiło pracy setki tysiące pracowników (w Unii Europejskiej w 2010 r. wyniosło 23

miliony osób). W Wielkopolsce oprócz wzrostu bezrobocia zjawiskiem wysoce niepokojącym

jest rosnący stosunkowo szybko odsetek bezrobotnych z wykształceniem wyższym i

policealnym. Wynosił on na koniec 2009 r. 32 % ogółu bezrobotnych, podczas gdy w roku

2003 r. - w apogeum bezrobocia w Polsce i regionie ta grupa stanowiła 24,2 %.

Według prof. U. Sztanderskiej bezrobocie wśród młodzieży w czasie spowolnienia

gospodarczego, rośnie dwa razy szybciej niż w innych grupach wiekowych. Dzieje się tak

ponieważ firmy zaczynają zwalniać zwalniają najpierw młodych, niedoświadczonych

pracowników. W tej grupie jest też duży odsetek osób niezatrudnionych na stałe. Tego

zjawiska nie można tłumaczyć tylko kryzysem. Wydaje się, iż ma swe przyczyny także w

pogłębiającym się zjawisku braku relacji między popytem rynku pracy na poszczególne

zawody a podażą, jaką oferują instytucje edukacyjne na wszystkich poziomach kształcenia.

3,6 4,3 4,8 5,5 6,7 8,7 9,6

20,6 21,6 22,1 22,4 23,1 23,5 23

0.6 0.6 0.7 0.8 0.9

1.0 1.0

3.9 3.7 3.5 3.3 3.1 3.0 3.2

3.1 3.1 3.1 3.1 3.1 2.8 2.6

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące

zasadnicze zawodowe gimnazjalne i niższe

38

Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu od wielu lat dokonuje analiz i badań, które mają

odpowiedzieć na pytania, jakie są oczekiwania rynku pracy i są wskazówką dla instytucji

oświaty w zakresie zapotrzebowania na kadry w Wielkopolsce. Dokumentami, na które

można się powołać są: analiza sporządzana od 2001 roku, „Ocena sytuacji absolwentów szkół

województwa wielkopolskiego rocznik 2001/2002 – 2007/2008 na rynku pracy” oraz

„Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane w Wielkopolsce wykształcone na

poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, technikum, szkoły policealnej, kolegium” oraz

monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych w Wielkopolsce, który jest sporządzany

co pół roku przez WUP w Poznaniu.

Wymienione wyżej analizy prowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy, od kilku lat

nawet przed zmianą gospodarczą, pokazują, iż napływ absolwentów na rynek pracy jest

nieadekwatny do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców.

Tabela 7. Kierunki kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych w Wielkopolsce.

ZAWÓD

LICZBA

ABSOLWENTÓW

W WIELKOPOLSCE

W 2009 r.

LICZBA OFERT

PRACY

W 2009 r. W PUP

W WIELKOPOLSCE

LICZBA

BEZROBOTNYCH

ZAREJESTROWANYCH

W PUP NA KONIEC

2009 r.

Sprzedawca 1 630 5 752 10 640

Mechanik pojazdów

samochodowych 1 164 290 1 087

Kucharz małej

gastronomii 1 118 102 1 229

Fryzjer 635 511 1 042

Stolarz 547 813 1 272

Ślusarz 345 517 3 674

Cukiernik 328 183 1 109

Elektromechanik 300 83 316

Malarz - tapeciarz 262 139 803

Murarz 242 1 317 1 985

Źródło: WUP Poznań.

39

Zestawienie to pokazuje i potwierdza, jak od kilku lat nie pokrywa się

zapotrzebowanie na zawody na rynku pracy z kształceniem w szkołach zawodowych stopnia

zasadniczego i średniego w regionie, co obrazują tabele napływu absolwentów. (Tabela 8).

Tabela 8. Napływ absolwentów techników w 2009 r.

ZAWÓD

LICZBA

ABSOLWENTÓW W

WIELKOPOLSCE W

2009 r.

LICZBA OFERT

PRACY W 2009 r.

W PUP

W WIELKOPOLSCE

LICZBA

BEZROBOTNYCH

ZAREJESTROWANYCH

W PUP NA KONIEC

2009 r.

Technik ekonomista 2 211 97 3 646

Technik mechanik 1 357 39 2 265

Technik żywienia i

gospodarstwa

domowego

1 153 25 1 311

Technik handlowiec 1 053 421 1 348

Technik rolnik 882 13 1 608

Technik informatyk 778 176 648

Technik elektronik 735 57 705

Technik hotelarstwa 731 2 270

Technik budownictwa 492 83 685

Technik agrobiznesu 414 6 270

Źródło: WUP Poznań.

Dokument „Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry w odniesieniu do

absolwentów” unaocznia, iż w zasadniczych szkołach zawodowych zwiększa się napływ

absolwentów w zawodach: mechanik pojazdów, informatyk, fryzjer, natomiast zmniejsza się

liczba absolwentów w zawodach budowlanych, na które można przewidywać popyt po

wyjściu ze stagnacji tej branży.

Nie mniejszy jest problem z absolwentami szkół wyższych. Wśród absolwentów

najwięcej jest specjalistów od zarządzania, marketingu, specjalistów ds. turystyki,

politologów, historyków i pedagogów, natomiast znacząco mniej absolwentów kierunków

technicznych i przyrodniczych (tabela 9).

40

Tabela 9. Kierunki kształcenia w szkołach wyższych w Wielkopolsce.

ZAWÓD

LICZBA

ABSOLWENTÓW

W WIELKOPOLSCE

W 2009 r..

LICZBA OFERT PRACY

W 2009 r.

W PUP

W WIELKOPOLSCE

LICZBA

BEZROBOTNYCH

ZAREJESTROWANYCH

W PUP NA KONIEC

2009 r.

Zarządzanie 6 377 578 1 909

Pedagogika 4 535 56 1 108

Administracja 2 992 88 690

Finanse i bankowość 2 476 461 395

Politologia 2 344 9 708

Turystyka i rekreacja 1 882 578 1 909

Filologia 1 631 13 331

Ekonomia 1 524 49 1 224

Fizjoterapia 1 232 147 262

Informatyka 1 092 111 238

Źródło: WUP Poznań.

Analiza rynku edukacyjnego w poszczególnych subregionach wskazuje na

nieprzystosowanie kierunków edukacyjnych do potrzeb podmiotów gospodarczych.

Spowodowane jest to małym wachlarzem zawodów proponowanych młodzieży przez

placówki edukacyjne oraz brakiem różnorodności kształcenia w Wielkopolsce.

Koordynacja działań zmierzających do harmonizacji kierunków kształcenia w

szkołach województwa wielkopolskiego do zapotrzebowania pojawiającego się na rynku

pracy jest zadaniem trudnym ze względu na zmieniające się potrzeby kadrowe. Niemniej

jednak należy szukać takich metod i instrumentów, które zwiększą elastyczność systemu

szkolnictwa w taki sposób, aby kierunki niecieszące się zainteresowaniem ze strony

pracodawców były likwidowane, a powstawały takie, które kształcą absolwentów zgodnie z

potrzebami lokalnego rynku pracy.

Jakie są więc perspektywy wielkopolskiego rynku pracy w obliczu zmian

gospodarczych, jakie zaszły w ostatnich 2 latach?

41

Wielkopolska jest regionem, który posiada przyszłościowe obszary rozwojowe. Ponadto

dochód na mieszkańca, większa mimo zmiany gospodarczej liczba zarejestrowanych aniżeli

wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych, wskazują, iż potencjał województwa i

przedsiębiorczość mieszkańców rokują na stosunkowo szybkie wyjście ze stagnacji.

Lata 2008-2013 to okres, w którym w Wielkopolsce wydatkowane będą znaczące

środki z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (WRPO) oraz w związku z

przygotowaniami do EURO 2012, otwarty zostanie dodatkowo szeroki front inwestycyjny, w

szczególności w budownictwie i infrastrukturze drogowej.

Dla potrzeb raportu „Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry” przeprowadzono

badanie określające plany inwestycyjne samorządów Wielkopolski, które określiły wielkość

inwestycji na lata realizacji WRPO na kwotę o łącznej wartości 10 111 645 845 zł.

Planowane inwestycje w Wielkopolsce w latach 2008 – 2013 (w mln. zł)

Wielkość inwestycji, które planowały samorządy w poszczególnych subregionach

według planów inwestycyjnych na lata 2008 - 2013 w Wielkopolsce to łącznie 2 412

inwestycji o łącznej wartości 10 111 645 845 zł, w tym na:

2 381,4

1 002,8

498,9

6 228,5

budownictwo drogownictwo usługi inne

Źródło: Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry, WUP Poznań.

42

budownictwo - 973 inwestycje - na kwotę 2 381 412 026 zł,

drogownictwo 833 inwestycje - na kwotę 1 002 810 622 zł,

usługi - 253 inwestycje - na kwotę 498 888 529 zł,

inne - 353 inwestycje - na kwotę 6 228 534 668 zł.

Planowane inwestycje w Wielkopolsce w latach 2008 – 2013 (ilość)

Planowane przez samorządy inwestycje wskutek kryzysu gospodarczego w znacznej

mierze zostały wstrzymane i przesunięte w czasie podobnie jak prognozowane wskaźniki

wzrostu w zatrudnieniu i poziomie regionalnego PKB. Przygotowany w 2007 r. raport

„Wskaźniki realizacji Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2007- 2013 – ocena

makroekonomicznego wpływu 16 RPO na gospodarki regionalne przy użyciu modeli

HERMIN” przewidywał wzrost PKB w latach 2010-2011 od 0,5 % do 1,15 %. Podobnie

prognozowano wzrost liczby pracujących w regionie. To jednak nie oznacza, iż środki, w

których absorpcji województwo jest na czołowym miejscu w kraju nie zostaną

skonsumowane.

W realizacji inwestycji infrastrukturalnych nastąpiło przesunięcie czasowe, z przyczyn

przystosowania projektów do prawa unijnego, jak również z powodu zmiany gospodarczej,

973

833

253

353

budownictwo drogownictwo usługi inne

Źródło: Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry, WUP Poznań.

43

która w znacznej mierze umniejszyła wpływy podatkowe samorządów, a wobec

obowiązującej zasady dodatkowości udział środków krajowych jest konieczny.

Tak więc, poprawie sytuacji na rynku pracy sprzyjać będą, takie czynniki jak:

alokacja środków Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego w

wysokości 170 mln. Euro na infrastrukturę transportową od 2010 już w postaci

wykonawstwa inwestycji,

alokacja środków Europejskiego Funduszu Społecznego na szkolenia i

przekwalifikowania oraz na projekty innowacyjne.

Do wprowadzenia zmian w edukacji młodzieży ponadgimnazjalnej na terenie

Wielkopolski konieczna jest stała współpraca pomiędzy samorządami, szkołami oraz

pracodawcami. Samorządy oraz organizacje pracodawców powinny dążyć do wspomagania

kształcenia uczniów z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Większej efektywności w

zakresie spójności kształcenia a potrzebami rynku pracy sprzyjać będzie planowane

powstanie Wielkopolskiego Obserwatorium Rynku Pracy, które będzie narzędziem do:

badania systematycznego potrzeb kadrowych pracodawców,

obserwacji trendów gospodarczych i potrzeb kadr pracowniczych przygotowanych

dla ich funkcjonowania,

docierania systematyczne z informacją do młodzieży szkół gimnazjalnych i liceów

o zawodach deficytowych i nadwyżkowych,

informowania organów założycielskich szkół zawodowych o oczekiwaniach

pracodawców i ocenach pracodawców absolwentów szkół ponadgimnazjalnych.

Osobny problem stanowi kwestia kształcenia ustawicznego. Polska jest na jednym z

ostatnich miejsc, jeśli chodzi o ten rodzaj kształcenia w Europie, a jako kraj o ogromnej

liczbie ludzi korzystających ze świadczeń społecznych i jednocześnie starzejącym się

społeczeństwie nie możemy sobie pozwolić na utratę na rynku pracy osób starszych i gorzej

wykształconych.

Aby zatrzymać te grupy na rynku pracy należy zapewnić im możliwość podnoszenia i

uzupełniania wykształcenia. Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego powinna zapewniać

możliwości podnoszenia kwalifikacji i uzupełniania wykształcenia wszystkim, bez względu

44

na wiek, a tylko w uzasadnionych przypadkach zapewniać preferencyjne traktowanie grupom

społecznym, będącym w szczególnie złej sytuacji.

Wreszcie, wszystkie badania wskazują, iż perspektywicznymi branżami w regionie

będą mimo kryzysu: przemysł motoryzacyjny, informatyka, budownictwo oraz usługi

transport i turystyka. W badaniach 21 gmin sklasyfikowano jako silne bieguny wzrostu.

Również 27 powiatów posiada takie bieguny wzrostu (na 35 w województwie), co wskazuje,

że klimat dla przedsiębiorczości w Wielkopolsce jest lepszy niż średni krajowy.

Scenariusz wzmocnienia silnych stron, zniwelowania słabych, wykorzystania szans i

zapobieżenie zagrożeniom, w przypadku województwa wielkopolskiego, jednego z najlepiej

rozwiniętych regionów Polski, jest możliwy do realizacji.

Konieczne jednak wydaje się przyjęcie ścieżki rozwoju innowacyjnego, tj. unowocześnianie

regionu przez edukację i kształcenie w nowoczesnych branżach (inżynierów, informatyków) z

jednoczesnym wspieraniem przedsiębiorczości technologicznej.

Realizowany przez Politechnikę Poznańską projekt „Era inżyniera” finansowany ze środków

Sektorowego Programu Operacyjnego, w ramach którego powstały nowe kierunki kształcenia

na uczelni oraz zwiększono nabór studentów, jest dobrym przykładem zabiegu

unowocześniania Wielkopolski.

Środki z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) zgromadzone w priorytecie

VIII - Regionalne kadry dla gospodarki, mają wspierać rozwój kwalifikacji zawodowych i

doradztwo dla przedsiębiorstw oraz kształcenie przedsiębiorców, w celu dostosowania ich

funkcjonowania do nowych wyzwań pojawiających się w globalnej gospodarce opartej na

wiedzy.

Wsparcie ma dotyczyć wzmacniania lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności i

przewidywania zmiany gospodarczej. Pomoc może dotyczyć też nowych, elastycznych form

zatrudnienia, prowadzenia procesu innowacyjnego w firmie, istotnych badań rynkowych dla

sukcesu gospodarczego, a także zdolności nawiązywania współpracy z innymi firmami i

nauką, co jest konieczne dla osiągnięcia sukcesu rynkowego, szczególnie w przypadku

małych firm. Łącznie na ten priorytet w latach 2007–2013 alokacja wyniosła przeszło 506

milionów PLN, z czego do 2010 r. zakontraktowano przeszło 250 milionów PLN, a w 2010 r.

kontraktacja wyniesie około 100 mln PLN.

45

Kolejnym źródłem wspomagania przedsiębiorczości w regionie jest realizacja

priorytetu I WRPO - Konkurencyjność przedsiębiorstw, na który przeznaczona jest 25, 84%

całej alokacji programu to jest 328 mln Euro, z czego do realizacji jest w roku bieżącym 4,3

mln. Euro.

Te środki z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego i Programu

Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz realizacja projektów z programów sektorowych, jakimi są

infrastruktura transportowa czy ochrona środowiska, będą sprzyjać zwiększeniu PKB w

regionie. Jednocześnie korzystne będą w kontekście tworzenia nowych miejsc pracy i

zwiększania zatrudnienia.

Realizowane działania priorytetu VIII POKL wzmacniające partnerstwo lokalne

przedsiębiorstw, organizacji pracodawców i samorządów pozwolą zwiększyć adaptacyjność

podmiotów gospodarczych wobec zmiany gospodarczej i stymulować będą wiele nowych

form partnerstwa podmiotów gospodarczych i ich otoczenia społecznego.

46

III. Współpraca partnerska na wielkopolskim rynku pracy –

perspektywa przedsiębiorców. Raport z badań

Niniejsze opracowanie powstało na podstawie badań prowadzonych w ramach

projektu „Razem - partnerstwo na rynku pracy” POKL.08.01.02-30-032/08-00,

współfinansowanego przez Unię Europejską i budżet państwa w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego, realizowanego w partnerstwie przez Wielkopolską Izbę

Przemysłowo-Handlową wraz z Polską Izbą Gospodarczą Importerów, Eksporterów i

Kooperacji oraz Wielkopolską Izbą Budownictwa. Projekt wdrażany w okresie 1 stycznia

2009 do 31 maja 2010 roku, uzyskał dofinansowanie z alokacji przeznaczonej na priorytet

VIII Regionalne kadry gospodarki, działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w

regionie, poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w

regionie – projekty konkursowe.

Celem projektu „Razem - partnerstwo na rynku pracy” było zawiązanie trwałej

współpracy trzech wielkopolskich instytucji otoczenia biznesu i stworzenie partnerstwa, które

aktywnie wspierać będzie lokalnych pracodawców w zakresie długofalowego planowania

zatrudnienia i kooperacji różnych podmiotów na rynku pracy.

Jednym z elementów realizacji celu projektu było przeprowadzenie badań dotyczących

„Roli partnerstwa na wielkopolskim rynku pracy w okresie zmian”. Badania prowadzone były

dwutorowo, jako badanie ilościowe i jakościowe, a obraz rynku pracy w oczach

przedsiębiorców uzupełnia analiza i podsumowanie materiału wypracowanego w trakcie

cyklu warsztatów skierowanych do przedstawicieli regionalnych firm.

Badania ilościowe - przeprowadzone metodą

CATI

Badania jakościowe

-przeprowadzone metodą wywiadu

swobodnego

Podsumownaie materiału

wypracowanego w trakcie warsztatów

dla przedsiębiorców

47

3.1. Badanie ilościowe przedsiębiorców Badania ilościowe prowadzone w ramach projektu były fragmentem spójnej koncepcji

prowadzącej do uzyskania jak najszerszego obrazu rynku pracy. Mają wspomagać działalność

partnerską Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, Wielkopolskiej Izby Budownictwa

oraz Polskiej Izby Gospodarczej Importerów Eksporterów i Kooperacji i ich członków.

3.1.1. Koncepcja badawcza: cel badań Sytuacja na regionalnym rynku pracy jest jednym z najbardziej dynamicznie

zmieniających się czynników, wywierającym pośredni i bezpośredni wpływ na sytuację

przedsiębiorstw, co jednocześnie ma znaczący wpływ na sytuację gospodarczą województwa.

Niedobór odpowiednio wykształconych kadr powoduje ograniczenie rozwoju firm

funkcjonujących w Wielkopolsce, a niedopasowanie oferty edukacyjnej do popytu na rynku

pracy, jeszcze tą sytuację pogłębia. Pierwszym krokiem do zmiany tej niekorzystnej sytuacji,

jest zdiagnozowanie stanu wyjściowego i, na podstawie dotychczasowych doświadczeń,

zaplanowanie narzędzi, które mogą ograniczyć negatywne skutki wpływające na rynek pracy.

Przyjęto, iż celem badań ilościowych będzie uzyskanie informacji od przedsiębiorców

dotyczących różnych aspektów współpracy z szeroko rozumianymi instytucjami rynku pracy.

Informacje zebrane w trakcie badania mogą w przyszłości posłużyć do stworzenia swego

rodzaju mapy współdziałania różnych podmiotów kreujących regionalną politykę rynku

pracy, zarówno od strony podażowej (szkoły, instytucje rynku pracy), jak i popytowej, na

zasadach świadomego i równoprawnego partnerstwa.

Na założone cele szczegółowe przeprowadzonego badania składały się:

diagnoza sytuacji w stanie wyjściowym - ocena jakościowa dotychczasowej

współpracy przedsiębiorców z publicznymi instytucjami rynku pracy, która stanowić

będzie punkt odniesienia do kolejnych badań prowadzonych w ramach partnerstwa

RAZEM,

badanie oczekiwań, co do zakresu współdziałania firm z publicznymi i niepublicznymi

instytucjami rynku pracy,

zebranie informacji dotyczących kondycji ekonomicznej przedsiębiorstw i

wykorzystania środków europejskich na inwestycje, jako mających wpływ na

48

dynamikę procesów zachodzących globalnie i regionalnie. Aspekty te mają wpływ na

zatrudnialność firmy.

Najważniejsze określenia pojawiające się w raporcie, rozumiane są następująco:

Publiczne instytucje rynku pracy (PIRP) – podmioty wyznaczone do realizacji

zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz

aktywizacji zawodowej. Instytucje te działają w celu: pełnego i produktywnego

zatrudnienia; rozwoju zasobów ludzkich; osiągnięcia wysokiej jakości pracy;

wzmacniania integracji oraz solidarności społecznej; zwiększania mobilności na rynku

pracy.

Instytucje rynku pracy - publiczne i niepubliczne jednostki realizujące zadania w

zakresie polityki zatrudnienia. W ich skład wchodzą: publiczne służby zatrudnienia,

Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje

dialogu społecznego, instytucje partnerstwa lokalnego.

Instytucje okołobiznesowe (Buisness Environment) - to niezbędne dla

funkcjonowania i rozwoju gospodarki rynkowej instytucje publiczne i niepubliczne,

komercyjne i non-profit. Należą do nich instytucje finansowe (banki, giełda, fundusze

Jak jest w tej chwili?

Jakie są oczekiwania?

Dodatkowe aspekty?

49

i in.), ubezpieczeniowe, informacyjne, szkoleniowe, konsultingowe, a także

promocyjne. Instytucje te tworzą "otoczenie biznesu", powszechnie uważane za jeden

z decydujących czynników atrakcyjności regionu (miasta, kraju) dla inwestorów.2 W

tekście określane są tak izby i stowarzyszenia działające na rzecz przedsiębiorców.

Rynek pracy – miejsce, w którym zachodzi proces kupna i sprzedaży pracy. Stroną

popytową są pracodawcy, którzy chcą zatrudnić osoby o określonych cechach i

kwalifikacjach, a podażową – osoby poszukujące pracy. Rynek pracy jest szczególnie

podatny na dynamikę zmian, a czynnikami, które te zmiany wywołują mogą być

aspekty gospodarczo-ekonomiczne, otoczenie prawne, rozwój technologii3.

Regionalny rynek pracy – rynek pracy w województwie wielkopolskim.

Partnerstwo lokalne – grupa instytucji realizujących na podstawie umowy projekt na

rzecz rynku pracy. Jeden z instrumentów dialogu społecznego, który w rozumieniu

ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy4 wspiera władze publiczne w realizacji polityki rynku pracy.

Pozostałe definicje wyjaśniane są bieżąco, zgodnie z ich kolejnością pojawiania się w tekście.

3.1.2. Koncepcja badawcza: metodologia badań Ankieta prowadzona została w IV kwartale 2009 roku wśród 203 przedsiębiorców,

prowadzących działalność na terenie województwa wielkopolskiego.

Zastosowana technika badawcza opierała się o badanie surveyowe metodą CATI

(bezpośredni indywidualny wywiad telefoniczny). Narzędziem badawczym był wywiad

kwestionariuszowy, prowadzony według ustrukturyzowanego scenariusza5. W

kwestionariuszu znalazły się zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte, także w postaci

kafeterii. Do oceny satysfakcji użyto system skali. W procesie przetwarzania zgromadzonego

materiału empirycznego wykorzystano metody statystyczne.

2 Definicja na podstawie materiałów projektu „Euroregionalna sieć kooperacji przedsiębiorstw branży

metalowej, drzewnej i tworzyw sztucznych”. 3 Poradnictwo zawodowe w OHP i szkołach, Zeszyt 3 monograficznej serii wydawniczej Dobre praktyki w

poradnictwie zawodowym pod redakcją Mariana Najdychora, Mirosława Żurka, Elżbiety Żywiec – Dąbrowskiej,

Warszawa 2007. 4 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U. 2004 nr 99

poz. 1001, z późn. zm. 5 Kwestionariusz wywiadu telefonicznego, przeprowadzanego przy wykorzystaniu komputera, jest załącznikiem

niniejszej publikacji.

50

Forma prowadzonego badania miała, w założeniu, wskazać tendencje rozwojowe,

które w znacznym stopniu wpływają na podejmowanie przez różne podmioty działań

partnerskich na regionalnym rynku pracy.

Zebrane dane ilościowe pozwoliły na uzyskanie odpowiedzi w trzech interesujących

badaczy obszarach:

Współpracę partnerską w regionie tworzą proponowane obszary, które obrazują sytuację na

rynku pracy.

3.1.3. Koncepcja badawcza: dobór próby Respondentami badania byli przedstawiciele przedsiębiorstw, mających siedzibę na

terenie Wielkopolski. Stosując celowo-kwotowy dobór próby, skoncentrowano się na

firmach, które funkcjonowały w połączonych bazach partnerów projektu: Wielkopolskiej Izby

Przemysłowo-Handlowej, Polskiej Izby Gospodarczej Importerów Eksporterów i Kooperacji

oraz Wielkopolskiej Izby Budownictwa.

Próba badawcza wyniosła 203 osoby, reprezentujące działalność gospodarczą w

dwóch wcześniej zdefiniowanych obszarach: przemysł i budownictwo oraz handel i usługi.

Struktura badanych według wskazanych branż rozkładała się następująco: 95

respondentów (47 %), jako główne źródło działalności biznesowej (core business) wskazało

przemysł i budownictwo, 97 (48 %) handel i usługi, a 11 osób (5 %) wskazało oba sektory,

Znajomość instytucji rynku

pracy przez przedsiębiorców

Potrzeby przedsiębiorców

w zakresie współpracy z instytucjami rynku pracy

Sytuacja przedsiębiorstw

w okresie zmiany

gospodarczej

51

jako kluczową działalność firm, które reprezentowali. Strukturę badanych pod kątem branży

prezentuje rysunek 5.

Rysunek 5. Struktura badanych według branży. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań

Badaniem objęto firmy różnej wielkości. Aspektem interesującym badaczy, w kontekście

wpływu na rynek pracy, była wielkość zatrudnienia. Struktura respondentów pod kątem ilości

pracujących wyglądała następująco6:

największą grupę stanowili przedstawiciele przedsiębiorstw mikro (od 1 do 9 osób

zatrudnionych) – 74 ankietowanych,

firmy małe (od 10 do 49 osób zatrudnionych) – 65 ankietowanych,

średnie (od 50 do 249 osób zatrudnionych) – 52 ankietowanych,

przedsiębiorstwa klasyfikowane jako duże pod względem ilości zatrudnionych

(powyżej 250 osób) – przebadanych zostało 12 osób.

6 Wykorzystano klasyfikację przedsiębiorstw zawartą w Rozporządzeniu Komisji (WE) NR 800/2008 z dnia 6

sierpnia 2008 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i

88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych).

Przemysł i

budownictwo

47%

Handel i usługi

48%

Obie branże

5%

Podział procentowy respondentów

- według kategorii branż

Przemysł i budownictwo Handel i usługi Obie branże

52

Rysunek 6. Struktura badanych według wielkości zatrudnienia. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników

badań

Udział ankietowanych w instytucjach wsparcia biznesu rozkładał się następująco: 48

osób zadeklarowało przynależność do Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, 51 osób

jest członkami Polskiej Izby Gospodarczej Eksporterów Importerów i Kooperacji, 51

badanych należy do Wielkopolskiej Izby Budownictwa, a 61 deklaruje przynależność do

innych stowarzyszeń gospodarczych, natomiast najmniejsza grupa 25 badanych

komunikowała o braku przynależności do izb lub stowarzyszeń gospodarczo-handlowych.

Warto zaznaczyć, iż 33 respondentów zaznaczyło uczestnictwo w więcej niż jednej

instytucji otoczenia biznesu, do których należą: izby gospodarcze, izby przemysłowo-

handlowe, samorządy gospodarcze oraz organizacje pracodawców. Udział procentowy

respondentów obrazuje rysunek 7.

1-9 osób

zatrudnionych

036%

10-49 osób

zatrudnionych

032%

50-249 osób

zatrudnionych

026%

powyżej 250 osób

zatrudnionych

006%

Podział procentowy respondentów

- według wielkości zatrudnienia

1-9 osób zatrudnionych 10-49 osób zatrudnionych

50-249 osób zatrudnionych powyżej 250 osób zatrudnionych

53

Rysunek 7. Struktura badanych według przynależności do izb i stowarzyszeń gospodarczych. Źródło: opracowanie własne

na podstawie wyników badań.

Poza wskazanymi respondenci zadeklarowali uczestnictwo w 27 innych organizacjach

zrzeszających pracodawców (tabela 10).

Tabela 10. Zestawienie pozostałych stowarzyszeń gospodarczych, do których przynależność zadeklarowali respondenci

Organizacje branżowe Organizacje okołobiznesowe

1. Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i

Telekomunikacji

1. Business Center Club

2. Krajowy Związek Banków

Spółdzielczych

2. Cech Rzemiosł Różnych

3. Odlewnicza Izba Gospodarcza 3. Deutsch-Polnischer Wirtschaftskreis

4. Ogólnopolska Izba Gospodarcza

Wyrobów Medycznych POLMED

4. Kolska Izba Gospodarcza

5. Okręgowa Izba Radców Prawnych 5. PKPP „Lewiatan"

6. Polska Izba Gospodarcza Maszyn i

Urządzeń Rolniczych

6. Polska Rada Biznesu

7. Polska Izba Gospodarcza

Zaawansowanych Technologii

7. Polski-Niemieckie Koło Gospodarcze

w Poznaniu

8. Polska Izba Przemysłowo-Budowlana 8. Polsko-Niemiecka Izba

020% 022% 022%

026%

011%

000%

005%

010%

015%

020%

025%

030%

WIP-H PIGEIiK WIB Inne instytucje Brak

przynależności

Udział procentowy respondentów - według kategorii członkowstwa w instytucjach

wsparcia/otoczenia biznes

WIP-H PIGEIiK WIB Inne instytucje Brak przynależności

54

Organizacje branżowe Organizacje okołobiznesowe

Przemysłowo-Handlowa

9. Polski Związek Firm Deweloperskich 9. Wielkopolska Izba Gospodarcza

10. Polski Związek Windykacji 10. Wielkopolska Izba Rzemieślnicza

11. Wielkopolska Izba Gospodarcza

Rusztowań

11. Zachodnia Izba Przemysłowo-

Handlowa w Gorzowie

Wielkopolskim

12. Wielkopolskie Stowarzyszenie

Pośredników Obrotu Nieruchomościami

12. Związek Pracodawców WIPH

13. Związek Banków Polskich

14. Związek Firm Deweloperskich

15. Związek Producentów " Polskie Okna i

Drzwi"

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań

3.1.4. Znajomość i ocena instytucji rynku pracy przez przedsiębiorców

Ocena jakościowa dotychczasowej współpracy przedsiębiorców z publicznymi

instytucjami rynku pracy.

Obecne doświadczenia przedstawicieli firm, wynikające ze współpracy z publicznymi

instytucjami rynku pracy (PIRP), to obraz jaki jawi się na podstawie odpowiedzi na pytania

dotyczące znajomości publicznych instytucji rynku pracy oraz stopniu i częstotliwości

korzystania z ich usług. Obraz ten nie jest optymistyczny.

W pierwszym aspekcie, świadomości istnienia podmiotów rynku pracy w Poznaniu i

w Wielkopolsce, badanie pokazało, iż respondenci znają dwie instytucje będące czołowymi

przedstawicielami publicznych służb zatrudnienia. Są to: Wojewódzki Urząd Pracy w

Poznaniu i powiatowe urzędy pracy w regionie. Wiedzę na temat każdego z typów tych

instytucji potwierdziło blisko 180 badanych, zaś znajomość pozostałych zaledwie 12 osób.

Jak dokładnie kształtował się rozkład odpowiedzi respondentów wskazuje rysunek 8.

55

Rysunek 8. Deklarowana znajomość publicznych instytucji rynku pracy. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Szczegółowy rozkład odpowiedzi obrazują rysunek 9, rysunek 10 i rysunek 11.

Najbardziej znanymi instytucjami wśród wielkopolskich przedsiębiorców były

powiatowe urzędy pracy, w tym: w Poznaniu (69 % wskazań), Nowym Tomyślu (5,5 %),

Szamotułach (4,45 %) i Grodzisku Wielkopolskim (3 %). Inne wskazane urzędy pracy

mieszczą się m.in. w: Koninie, Wolsztynie, Obornikach i Kościanie. Poza województwem

respondenci znają pięć takich urzędów: w Elblągu, Koszalinie, Wrocławiu, Łowiczu oraz

Nowej Soli.

Równa ilość ankietowanych deklaruje znajomość Wojewódzkiego Urzędu Pracy w

Poznaniu i w innych miastach: we Wrocławiu, Warszawie, Katowicach i Zielonej Górze oraz

ośrodki zamiejscowe i filie: w Gorzowie Wielkopolskim, Koninie, Lesznie i Bydgoszczy.

8

168

10 26

26

192 177

177

12

Wojewódzki Urząd Pracy Powiatowy Urząd Pracy Inne instytucje rynku pracy

Znajomość publicznych instytucji rynku pracy

zestawienie zbiorcze

W innym mieście NIE TAK

56

Rysunek 9. Deklarowana znajomość Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Rysunek 10. Deklarowana znajomość powiatowych urzędów pracy w regionie. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

TAK; 084%

NIE; 012%

w innym mieście niż

w Poznaniu; 004%

Znajomość publicznych instytucji rynku pracy

Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu

TAK NIE w innym mieście niż w Poznaniu

TAK; 048%

NIE; 007%

w innym mieście niż

w Poznaniu; 045%

Znajomość publicznych instytucji rynku pracy

Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu

TAK NIE w innym mieście niż w Poznaniu

57

Rysunek 11. Deklarowana znajomość innych instytucji rynku pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Wśród wskazanych innych instytucji rynku pracy znalazły się: agencje pracy

tymczasowej, pośrednictwa pracy oraz agencje zatrudnienia, Ochotnicze Hufce Pracy,

PFRON, urzędy gmin i ośrodki wspierania przedsiębiorczości.

Obok świadomości istnienia, respondenci zapytani zostali o aspekt faktycznego

korzystania z oferty wspomnianych jednostek, ponieważ na podstawie tych odpowiedzi,

można podjąć dalsze wnioski dotyczące atrakcyjności ich usług. Jak rozkładały się

odpowiedzi badanych ukazuje rysunek 12. Warto zwrócić uwagę, iż najbardziej znany

Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, nie jest jednocześnie instytucją, z której usług

korzystają najczęściej ankietowani przedstawiciele przedsiębiorców (zaledwie 23,3 %

badanych deklaruje taki fakt). Wysoki stopień deklaracji związanych z korzystaniem z

pomocy powiatowych urzędów pracy (w Poznaniu i innych placówkach w regionie – blisko

65 % respondentów), może być związany z szerokim wachlarzem usług oferowanych firmom

przez placówki tego typu. Biorąc pod uwagę wcześniejsze odpowiedzi nie budzi zdziwienia,

iż zaledwie niecałe 4 % ankietowanych korzysta z usług innych, poza służbami zatrudnienia,

publicznych instytucji rynku pracy.

TAK; 005%

NIE; 095%

Znajomość publicznych instytucji rynku pracy

Inne

TAK NIE

58

Rysunek 12. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

3

95

10

155

105

193

48

97

8

Wojewódzki Urząd Pracy Powiatowy Urząd Pracy Inne instytucje rynku pracy

Stopień korzystania z usług

publicznych instytucji rynku pracy

- zestawienie zbiorcze

W innym mieście NIE TAK

59

Rysunek 13. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy – Wojewódzki Urząd Pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Rysunek 14. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy – Powiatowy Urząd Pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

TAK; 023%

NIE; 075%

w innym mieście niż

w Poznaniu; 001%

Stopień korzystania z usług

publicznych instytucji rynku pracy

Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu

TAK NIE w innym mieście niż w Poznaniu

TAK; 033%

NIE; 035%

w innym mieście niż

w Poznaniu; 032%

Stopień korzystania z usług

publicznych instytucji rynku pracy

Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu

TAK NIE w innym mieście niż w Poznaniu

60

Rysunek 15. Inne publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Niewielki procent respondentów, który deklaruje współpracę z innymi, poza publicznymi

służbami zatrudnienia, instytucjami rynku pracy, wskazuje na:

agencje pośrednictwa pracy,

biura karier przy ośrodkach akademickich,

bazę danych absolwentów Politechniki Poznańskiej,

agencje pracy tymczasowej.

Kolejne pytania dotyczyły ustalenia częstotliwości współpracy obecnie i planów

przedsiębiorców w tym aspekcie. Większość, blisko 65 % respondentów kontaktuje się z

publicznymi instytucjami rynku pracy rzadziej niż raz na rok. Współpracę średnio raz w roku

deklaruje 21,68 % badanych, raz na kwartał 10,35 %, a zaledwie 3,45 % osób zapewnia o

kooperacji ze średnią częstotliwością raz w miesiącu (rysunek 16).

TAK; 004%

NIE; 096%

Stopień korzystania z usług

publicznych instytucji rynku pracy

Inne

TAK NIE

61

Rysunek 16. Częstotliwość kontaktów przedstawicieli firm z publicznymi instytucjami rynku pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Przedsiębiorcy mają jasno sprecyzowane oczekiwania co do obszarów przyszłej

współpracy, mimo, że zaledwie 48,28 % respondentów deklaruje nawiązanie takiej kooperacji

w najbliższej przyszłości (rysunek 17.).

Na pytanie jakie plany dotyczące współpracy z PIRP ma przedsiębiorstwo - uzyskano

109 odpowiedzi. Wśród nich wskazywano:

staże zawodowe, w tym staże dla osób bezrobotnych oraz przygotowanie zawodowe i

praktyki (37,96 %),

poszukiwanie i pozyskiwanie nowych pracowników, w tym stażystów, pracowników

produkcyjnych, specjalistów i pracowników wykwalifikowanych, rzemieślników

(30,56 %),

szkolenia dla pracowników i kadry zarządzającej, w tym szkolenia specjalistyczne

(16,67 %),

doradztwo, m. in. w zakresie pozyskiwania źródeł finansowania działalności (2,78 %),

działania osłonowe dla pracowników zwalnianych grupowo (0,93 %),

informacje na temat analiz rynku pracy, losów absolwentów szkół (0,93 %),

Rzadziej niż raz na

rok; 131

Raz na rok; 44

Raz na kwartał; 21

Raz w miesiącu; 7

0 20 40 60 80 100 120 140

Bieżąca częstotliwość współpracy

Raz w miesiącu Raz na kwartał Raz na rok Rzadziej niż raz na rok

62

pomoc w organizacji prac interwencyjnych (0,93 %),

informacje na temat analiz rynku pracy, losów absolwentów szkół (0,93 %),

nie wiem (0,93 %),

pozostałe (3,70 %) (cytaty z ankiet: „w zależności od oferowanej pomocy i

zainteresowania współpracą ze strony urzędu pracy”, „w pełnym wymiarze”, „w

zakresie rozwoju firmy”, „pomoc w różnych działaniach”).

Rysunek 17. Plany dotyczące współpracy respondentów z PIRP. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Jakość współpracy pomiędzy przedsiębiorcami a publicznymi instytucjami rynku

pracy oceniano w pięciostopniowej skali, gdzie: 1 oznaczało „bardzo źle”, 2 – „źle”, 3 –

„dostatecznie”, 4 – „dobrze” i 5 – „bardzo dobrze”.

Pierwsze pytanie dotyczące tego obszaru brzmiało: „Pomoc jako moja firma

otrzymuje od publicznych instytucji rynku pracy oceniam jako: (do wyboru) bardzo dobrą,

dobrą, dostateczną, złą, bardzo złą”. Z odpowiedzi przedsiębiorców wyłania się dość

pesymistyczny obraz odczuć, jakie budzi dotychczasowe współdziałanie firm z PIRP. Średnia

ocena kształtuje się na poziomie 2,74 punktu, co sytuuje ją na skali pomiędzy źle a

dostatecznie. Powodów takiej sytuacji może być kilka. Jeden z aspektów to brak znajomości

tych instytucji, kolejny wynika z niedopasowania wachlarza usług publicznych służb

TAK; 048%

NIE; 052%

Plany dotyczące współpracy

z publicznymi instytucjami rynku pracy

w najbliższej przyszłości

TAK NIE

63

zatrudnienia do potrzeb przedsiębiorców i wreszcie zbyt wolnego tempa reakcji publicznych

instytucji rynku pracy na potrzeby przedsiębiorców.

Rysunek 18. Ocena usług oferowanych przez PIRP. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Na pytanie o ocenę dotychczasowej współpracy z publicznymi instytucjami rynku

pracy w kontekście zaspokojenia potrzeb firmy, blisko 35 % respondentów oceniło ją jako

dostateczną, ale większość ankietowanych określa ją jako złą (19,22 %) i bardzo złą

(20,69 %). Niewiele ponad 25 % przedsiębiorców określiło, że oferta publicznych służb rynku

pracy zaspakaja potrzeby ich firmy w stopniu dobrym (16,26 %) i bardzo dobrym (8,87 %).

Jak szczegółowo rozkładały się odpowiedzi prezentuje rysunek 19.

Bardzo źle; 42

Źle ; 39

Dostatecznie ; 71

Dobrze; 33

Bardzo dobrze; 18

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Lic

zba

od

pow

iedzi

Ocena pomocy oferowanej przez publiczne

instytucje rynku pracy

Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle

64

Rysunek 19. Ocena współpracy z PIRP – zaspokojenie potrzeb firmy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Na pytanie otwarte dotyczące rodzaju pomocy, z której najczęściej korzysta

przedsiębiorstwo, udzielono 232 odpowiedzi. Respondenci mogli podać więcej niż jeden

przykład współpracy z publicznymi instytucjami rynku pracy. I tak: najwięcej, bo aż 21,98%

odpowiedzi dotyczyło korzystania z możliwości stażowych organizowanych przez urzędy,

15,09 % dotyczyła szkoleń pracowników (wskazano szkolenia ogólne i specjalistyczne –

zwiększające i uaktualniające kwalifikacje zawodowe). Czwarte miejsce w rankingu zajęło

przygotowanie zawodowe7 – 5,60 % odpowiedzi. Kolejnymi wskazaniami było: prace

interwencyjne i roboty publiczne (3,02 %), uzyskanie dofinansowania na dostosowanie/

wyposażenie stanowisk pracy (2,59 %), dofinansowanie rozpoczęcia działalności

gospodarczej (0,86 %) i wreszcie funkcja informacyjna jednostek (0,86 %). 43,97%

respondentów stwierdziło, w odpowiedzi na pytanie, iż nie korzysta z pomocy publicznych

instytucji rynku pracy.

Aby strukturalizować oczekiwania pracodawców dotyczące obszarów współpracy z

publicznymi służbami zatrudnienia zadano pytanie wieloodpowiedziowe, w którym wskazano

dziewięć ewentualnych, możliwych do kooperacji obszarów. Uzyskano 567 odpowiedzi,

7 Przygotowanie zawodowe, rozumiane jako zdobywanie umiejętności zawodowych poprzez praktyczne

wykonywanie zadań na stanowisku pracy, bez nawiązywania stosunku pracy.

Bardzo źle; 48

Źle; 33

Dostatecznie; 81

Dobrze; 30

Bardzo dobrze; 11

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Lic

zba

od

pow

iedzi

Ocena obecnej współpracy

w kontekście zaspokojenia potrzeb firm

Bardzo dobrze Dobrze Dostatecznie Źle Bardzo źle

65

które szczegółowo wskazano w tabeli 11. Niewątpliwie to pytanie potwierdziło tendencję w

korzystaniu z usług PIRP – respondenci najczęściej wskazywali kolejno odpowiedzi:

„poszukiwanie odpowiednio wykwalifikowanych pracowników” (57,64 %), „oferowanie i

realizacja kursów doszkalających dla pracowników mojej firmy” (42,37 %) oraz „oferowanie

i realizacja kursów zawodowych dla pracowników mojej firmy” (40,40 %).

LP OCZEKUJĘ POMOCY PIRP W NASTĘPUJĄCYCH OBSZARACH: N %

1. Poszukiwanie odpowiednio wykwalifikowanych pracowników 117 57,64 %

2. Kursy doszkalające dla pracowników mojej firmy 86 42,37 %

3. Kursy zawodowe dla pracowników mojej firmy 82 40,40 %

4. Organizacja programów stażowych 79 38,92 %

5. Dostarczenia danych na temat sytuacji gospodarczej 69 34,00 %

6. Nawiązanie współpracy ze szkołami/uczelniami w celu

dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb firmy 41 20,20 %

7. Inne 34 16,75 %

8. Programy osłonowe dla zwalnianych przez moją firmę

pracowników 32 15,77 %

9. Prognozowania zatrudnienia i jego redukcji 27 13,31%

567

Tabela 11. Oczekiwania dotyczące obszarów współpracy przedsiębiorców z publicznymi instytucjami rynku pracy. Źródło: opracowanie własne

Na podstawie analizy odpowiedzi zawartych w tabeli 11 koniecznym jest

podkreślenie, iż ankietowani najwyżej cenią w PIRP usługę kojarzenia pracodawców i

wykwalifikowanych pracowników oraz oczekują wysokiej partycypacji w realizacji kursów

zawodowych i doszkalających dla pracowników firm. Być może fundusze oferowane w

ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki są w stanie wypełnić tą potrzebę.

Pracodawcy liczą, że otrzymają od publicznych placówek bieżące dane na temat sytuacji

gospodarczej, tak aby odpowiednio przygotować się do ewentualnej zmiany w regionie.

Oprócz wskazanych respondenci dodatkowo wyrażali swobodne opinie, np.: „nie

oczekuję pomocy” (10 odpowiedzi), „nie zamierzam korzystać z pomocy” (14 odpowiedzi) i

nawet „nie wierzę w skuteczną pomoc tych instytucji”.

66

Współpraca z niepublicznymi instytucjami rynku pracy: rola instytucji otoczenia biznesu

w budowaniu świadomego rynku pracy

Obraz sytuacji przedsiębiorców w kontekście świadomego kształtowania rynku pracy,

uzupełnia ich ocena niepublicznych instytucji rynku pracy, do których należą izby i

stowarzyszenia gospodarcze, w których uczestnictwo zadeklarowało 142 respondentów

(rys.5, tab. 11). Tylko 33,04 % badanych nie przynależy do tego rodzaju ciał8.

Ankietowanych zapytano o profity wynikające z przynależności do instytucji wsparcia

biznesu, preferowany rodzaj kontaktu oraz oczekiwania przedsiębiorców dotyczące działania

tych instytucji. Biorąc pod uwagę uzyskane dane można zadeklarować, iż tego rodzaju organy

są ważnym uzupełnieniem oferty publicznych służb zatrudnienia, zwłaszcza w sferze

informacyjnej i kontaktów biznesowych.

Pierwszym omawianym aspektem są zauważalne przez respondentów korzyści

wynikające z uczestnictwa w stowarzyszeniu gospodarczym („Dzięki uczestnictwu w

stowarzyszeniu” – 7 możliwych predefiniowanych odpowiedzi). Pytanie kafeteryjne

oferowało możliwość wyboru kilku opcji spośród zaproponowanych aspektów.

Najistotniejszym benefitem wskazywanym przez przedsiębiorców jest bieżące uzyskiwanie

informacji, które pomagają w prowadzeniu działalności gospodarczej (59,12 % odpowiedzi).

W ocenie badanych dużą rangę ma także możliwość kontaktu z potencjalnymi partnerami

biznesowymi oraz uzyskiwanie informacji na temat funduszy unijnych (odpowiednio 50,25 %

i 40,40 %). Czwartym wskazanym przez respondentów wymiarem, było zaś otrzymywanie

wiadomości na temat trendów gospodarczych, innowacji produktowych i dotyczących

zarządzania (38,92 %). W opcji „inne” badani wskazywali na dodatkowe zyski wynikające z

przynależności do instytucji otoczenia biznesu, a wśród nich: możliwość uczestnictwa w

szkoleniach i inicjatywach partnerskich podejmowanych przez te jednostki. Zbiorczą

pespektywę wszystkich korzyści obrazuje rysunek 20.

8 Analizując przynależność do instytucji okołobiznesowych, należy wziąć pod uwagę kryteria doboru próby

badawczej.

67

Rysunek 20. Korzyści wynikające z przynależności do organizacji około biznesowych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Pytanie otwarte dotyczące oczekiwań wykazało, że respondenci doceniają

dotychczasowe działania izb i stowarzyszeń gospodarczych, których są członkami, a

największe potrzeby mają w trzech obszarach: informacje, działalność lobbingowa instytucji

wsparcia biznesu oraz działania związane z tworzeniem sieci współpracy i partnerskich.

Zestawienie odpowiedzi zawiera przedstawia rysunek 21, a w tabeli 12 zebrano cytaty z

odpowiedzi badanych.

050%

059%

025%

014%

039% 040%

027%

000%

010%

020%

030%

040%

050%

060%

070%

Korzyści wynikające z przynależności

do izb i stowarzyszeń gospodarczych

Spotykam partnerów biznesowych

Uzyskuję informacje pomagające w prowadzeniu biznesu

Korzystam z pomocy punktów informacyjnych

Nawiązuję współpracę z ośrodkami badawczo-naukowymi

Otrzymuję informacje na temat trendów

Zdobywam informacje na temat funduszy unijnych

Inne

68

Rysunek 21. Zestawienie oczekiwań przedsiębiorców. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Najczęściej wskazywane działania w zakresie tworzenia i budowy sieci powiązań

partnerskich dotyczy kilku wymiarów. Z jednej strony stanowczo wskazywane były działania

związane z kooperacją na poziomie gospodarczym, np. rekomendacją i uzyskiwaniem

kontaktów biznesowych w Polsce, Europie i na świecie, z drugiej zaś respondenci podnosili

konieczność transferu technologii, kojarzenia przedsiębiorców z jednostkami edukacyjnymi

różnych szczebli kształcenia i stworzenie warunków do wymiany doświadczeń pomiędzy

członkami izb i stowarzyszeń gospodarczych oraz współpracy klastrowej. Warto zwrócić

uwagę, iż potrzeby przedsiębiorców koncentrują się także w obszarach lobbingu. Często

wskazywana była konieczność wpływania i reprezentacji lokalnych firm w kontaktach z

władzami na szczeblu lokalnym, regionalnym i ogólnokrajowym oraz działalność w zakresie

opiniowania prawa dotyczącego działalności gospodarczej.

Partnerstwo; 051%

Informacje; 033%

Lobbing; 016%

Oczekiwania dotyczące współpracy

z izbami i stowarzyszeniami gospodarczymi

Partnerstwo Informacje Lobbing

69

Tabela 12. Oczekiwania pracodawców dotyczące współpracy z instytucjami wsparcia biznesu (np. izbami i stowarzyszeniami gospodarczymi itd.) – cytaty.

INFORMACJE LOBBING PARTNERSTWO

Audyty technologiczne; Aktywnej działalności na rzecz

przedsiębiorców w samorządzie;

Bycie katalizatorem spotkań, transferu wiedzy między

członkami Izby;

Doradztwo specjalistyczne , aplikowanie

o środki UE;

Aktywności w zakresie tworzenia

regulacji prawnych ułatwiających

funkcjonowanie przedsiębiorstw w

gospodarce;

Kojarzenie partnerów biznesowych;

Bieżące informacje gospodarcze; Czytelnego stanowiska organizacji

w kwestii sporów między

przedsiębiorcom a urzędami

skarbowymi, ZUS itp.;

Kojarzenie partnerów;

Szkolenia; Działalności lobbingowej; Kontaktu z przedsiębiorcami;

Większa ilość bezpłatnych szkoleń; Informacji na temat zmiany aktów

prawnych dot. prowadzenia

działalności gospodarczej;

Kojarzenie partnerów, transfer technologii, uczestnictwo w

klastrach;

Uzyskiwanie nowych informacji istotnych

dla prowadzenia działalności;

Działań lobbingowych; Nawiązywanie współpracy gospodarczej z partnerami;

Pomoc w efektywnym prowadzeniu

biznesu:

Lobbing; Wymiana doświadczeń;

Pomoc w pozyskaniu funduszy, nie tylko

unijnych;

Opiniowanie nowych aktów

prawnych;

Organizowanie spotkań biznesowych;

Kreowanie wsparć finansowych dla

rozpoczynających działalność

gospodarczą (start-up)poprzez lokalne

fundusze poręczeniowe;

Promowania naszej firmy np. w

jednostkach samorządu

terytorialnego;

Transfer technologii;

Wiadomości na temat trendów

gospodarczych;

Silnego reprezentowania wobec

samorządu i rządu;

Nawiązywanie współpracy ze szkolnictwem średnim

zawodowym;

Wiadomości na temat funduszy unijnych

na inwestycje/szkolenia

Wsparcia informacyjno-prawnego -

wpływu na działania i inicjatywy

ustawodawcze;

Nawiązywanie kontaktów biznesowych;

70

INFORMACJE LOBBING PARTNERSTWO

Spotkania, szkolenia, konferencje; Wpływu na ustawodawstwo i

przepisy pomagające w

działalności gospodarczej ogólnej i

branżowej.

Budowa sieci kontaktów biznesowych;

Działania mające na celu rozwój firm; Aktywnej działalności na rzecz

przedsiębiorców w samorządzie;

Organizowanie spotkań między firmami należącymi do Izby

przynajmniej raz na 2 m-ce;

Wsparcie działalności w sektorze

wyrobów medycznych;

Pomoc w dotarciu do klientów - polecenia, wydania

obiektywnej rekomendacji;

Wsparcie informacyjno-biznesowe; Pomoc w pozyskaniu nowych rynków zbytu;

Wsparcie przy poszukiwaniu

pracowników o określonych

kwalifikacjach;

Pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej - nowe

kontakty handlowe;

Wsparcie informacyjne i doradcze w tym

prawne;

Poszerzanie kontaktów biznesowych;

Wspierania w tematach dot. handlu i

obrotu nieruchomościami;

Kontaktów biznesowych;

Pomoc w uzyskiwaniu pomocy

finansowej potrzebnej w prowadzeniu

firmy;

Kontakt z partnerami zagranicznymi z UE i Azji;

Wspieranie i pomoc w rozwiązywaniu

problemów w obszarze działalności

branży rolniczej;

Poszukiwanie rynków zbytu. Nawiązywanie współpracy w

ramach międzynarodowych projektów badawczych;

Zróżnicowanie tematyki spotkań z

osobami z branży usługowej;

Pośrednictwo w organizacji wspólnych przedsięwzięć z

udziałem sektora badawczo-rozwojowego i przedsiębiorstw

(np. przedsięwzięcia związane z opracowaniem i wdrażaniem

innowacji, badaniem rynku, przedsięwzięcia promocyjne);

Pomoc w działalności gospodarczej; Pomoc w nawiązywaniu nowych kontaktów handlowych;

Organizowanie misji gospodarczych. Pośrednictwo w zakresie transferu technologii

innowacyjnych;

Rekomendacje w pozyskaniu partnera biznesowego;

71

INFORMACJE LOBBING PARTNERSTWO

nawiązywanie kontaktów handlowych - pomoc i

pośrednictwo;

Organizacja spotkań z partnerami biznesowymi;

Nawiązywanie współpracy z ośrodkami badawczymi i

naukowymi;

Zaoferowanie szczegółowego schematu współdziałania

przedsiębiorców w obrębie organizacji klastrowej;

Zaaranżowanie ściślejszej współpracy między członkami Izby,

bliższego poznania się, podejmowania wspólnych działań;

Więcej spotkań biznesowych - kojarzenie partnerów;

Wspólnego działania w ramach grupy przedsiębiorców;

Wspieranie inicjatyw związanych ze współpracą gospodarczą;

Współpraca w zakresie nawiązywania kontaktów z rynkami

wschodnimi;

Współpraca partnerska oraz zwiększanie konkurencyjności na

rynku;

Transfer technologii, oferty kooperacyjne;

Usług kojarzenia partnerów handlowych. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.

72

Dopełnieniem badań dotyczących obecnej i przyszłej kooperacji przedsiębiorców oraz

instytucji otoczenia biznesu było pytanie dotyczące obecnie stosowanych preferowanych

i najpopularniejszych kanałów kontaktu pomiędzy tymi stronami.

Respondenci wskazywali, iż najczęściej kontaktują się z samorządami gospodarczymi

poprzez telefon (26,48 %), e-mail (26,04 %) i na organizowanych spotkaniach, konferencjach

oraz seminariach (16,19 %). W opcji „inne” (zaledwie 1,53 % odpowiedzi) ankietowani

wskazywali, że kontaktują się z organizacjami poprzez osobiste wizyty w siedzibach.

Rysunek 22. Preferowane formy kontaktu przedsiębiorców z izbami i stowarzyszeniami gospodarczymi. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Telefon; 121

Listownie; 32

Spotkania,

konferencje,

seminaria; 74

E-mail; 119

Strona internetowa;

69

Nie kontaktuję się;

35

W inny sposób; 7

0 20 40 60 80 100 120 140

Od

pow

iedzi

W inny sposób Nie kontaktuję się

Strona internetowa E-mail

Spotkania, konferencje, seminaria Listownie

Telefon

73

Kondycja przedsiębiorstw i plany dotyczące inwestycji oraz zatrudnienia w najbliższych

latach

Obraz obecnej sytuacji gospodarczej kreślą odpowiedzi na pytania dotyczące

odczuwalnej koniunktury w firmach respondentów, plany dotyczące redukcji lub zwiększania

zatrudnienia oraz korzystania z funduszy europejskich na inwestycje lub rozwój zasobów

ludzkich. Kolejne wykresy dotyczą właśnie tych aspektów.

Na pytanie czy w branży w jakiej działa moja firma zauważono poprawę koniunktury

gospodarczej (rysunek 23), aż 48,28 % respondentów odpowiedziało negatywnie. Opcję „nie

wiem” zaznaczyło 20,20 % ankietowanych, natomiast 31,53 % przedstawicieli

przedsiębiorstw zauważyło poprawę sytuacji. Wskazywane przez nich oznaki pozytywnej

zmiany to między innymi: większa ilość zleceń na usługi, wzrost zamówień na produkty w IV

kwartale 2009 roku, także ze strony kontrahentów zagranicznych, stabilizacja cen zakupu

surowców i ożywienie na rynku budowlanym. Jednocześnie badani zaznaczali, iż nie mają

narzędzi, które pozwalają prognozować czy oznaki ożywienia są perspektywiczne, czy

jedynie chwilowe.

Rysunek 23. Ocena koniunktury przez respondentów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Tak; 032%

Nie; 048%

Nie wiem; 020%

W branży, w jakiej działa moja firma,

zauważono poprawę koniunktury gospodarczej

Tak Nie Nie wiem

74

Odpowiedzi dotyczące poprawy koniunktury gospodarczej ściśle łączą się z pytaniem

o możliwości rozwojowe branż, w których działają przedsiębiorstwa respondentów.

Zdecydowana większość ankietowanych odpowiedziała na to pytanie pozytywnie, oceniając

branżę jako rozwojową (165 odpowiedzi), przeciwnie zaś zaledwie 6 osób. Ankietowani

udzielili także odpowiedzi na pytanie o ewentualne kierunki dywersyfikacji działań. Były to

między innymi: wprowadzenie nowych produktów, uzupełnienie oferty o usługi

komplementarne z produktami firmy, zwiększenie specjalizacji. Tylko jeden z badanych

stwierdził, iż mimo braku rozwojowości branży, jego firma nie podejmie żadnych działań

zapobiegawczych. Odpowiedzi „nie wiem” udzieliły 32 osoby. Przedstawiony na rysunku 24

rozkład procentowy odpowiedzi potwierdza, że przedsiębiorcy z optymizmem patrzą w

przyszłość, mimo przejściowych trudności, jakie miały wielkopolskie firmy w trzech

pierwszych kwartałach 2009 roku.

Rysunek 24. Ocena rozwojowości branż wśród przedsiębiorców. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Kolejnymi pytaniami, które ukazują obraz rynku pracy z perspektywy pracodawców

są plany dotyczące zatrudnienia. Respondentom zadano pytania: „Moja firma, w latach 2009

Tak; 081%

Nie; 003%

Nie wiem; 016%

Oceniam, że branża w której działa moja firma,

jest rozwojowa w perspektywie lat 2009 - 2010

Tak Nie Nie wiem

75

– 2010, będzie zatrudniać pracowników” oraz „Moja firma, w latach 2009 – 2010, będzie

zwalniać pracowników”, zestawienie odpowiedzi prezentują odpowiednio rysunki 25 i 26.

Rysunek 25. Plany dotyczące zatrudnienia w latach 2009 - 2010. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Respondenci wskazali, iż w latach 2009 – 2010 zatrudniać będą następujących

pracowników: specjalistów w różnych dziedzinach (między innymi programistów,

projektantów, także w branży budownictwa przemysłowego, konstruktorów, logistyków,

spedytorów, informatyków, doradców technicznych, stanowiska naukowo-badawcze),

kierowników budowy, robotników budowlanych wykwalifikowanych (np. murarzy,

operatorów maszyn, robotników drogowych), i niewykwalifikowanych. Pracodawcy

deklarują chęć zatrudnienia: mechaników, lakierników i kierowców oraz dużą grupę

handlowców/sprzedawców, pracowników działów zakupów oraz marketingu. Ankietowani

wskazali także plany zatrudnienia: stolarzy, pracowników produkcyjnych różnego szczebla

(brygadziści, operatorzy linii technologicznych, operatorzy maszyn, pracownicy produkcyjni).

Ostatnią grupę stanowią pracownicy administracyjni i biurowi oraz prawnicy.

Tak; 042%

Nie; 027%

Nie wiem; 031%

Moja firma, w latach 2009 - 2010,

będzie zatrudniać pracowników

Tak Nie Nie wiem

76

Rysunek 26. Plany dotyczące zwolnień w latach 2009 - 2010. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Planowane zwolnienia dotyczyć będą, według wskazań respondentów, przede

wszystkim pracowników niewykwalifikowanych, magazynierów, robotników budowlanych i

instalatorów.

Jakich zatem pracowników brakuje obecnie? Tu przedstawiciele firm wskazali

kilkanaście opcji, których szczegółowe zestawienie zawiera tabela 13.

Tabela 13. Zestawienie poszukiwanych pracowników. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.

BUDOWNICTWO SPECJALIŚCI PRACOWNICY

WYKWALIFIKOWANI

Inżynierowie projektanci Specjaliści ds. ryzyka Drukarze

Kierownicy i inżynierowie

budowy z uprawnieniami

Administratorzy systemów

informatycznych Hydraulicy

Kierownicy projektu Doradcy techniczni Spawacze

Inżynierowie środowiska Lekarze, szczególnie

okuliści Kelnerzy

Tak; 007%

Nie; 061%

Nie wiem; 032%

Moja firma, w latach 2009 - 2010,

będzie zwalniać pracowników

Tak Nie Nie wiem

77

Inżynierowie branży

techniki grzewczej Inżynierowie odlewnicy Elektrycy

Inżynierowie konstrukcji

budowlanych Programiści Stolarze

Robotnicy budowlani Projektanci systemów

bezpieczeństwa Tokarze

Konstruktorzy Chemicy Ślusarze

Specjaliści branży

sanitarnej Rzeczoznawcy Mechanicy

Malarze konstrukcji

stalowych Handlowcy Mechatronicy

Robotnicy drogowi Specjaliści ds. sprzedaży i

marketingu Lakiernicy

Projektanci branży

mostowej

Pracownicy

administracyjno-biurowi Krawcy, szwaczki, krojczy

Murarze Logistycy Operatorzy maszyn i linii

technologicznych

Dekarze Automatycy przemysłowi Rymarze

Cieśle Menadżerowie, kierownicy Tapicerzy

Kosztorysanci budowlani Konstruktorzy odzieży

Operatorzy maszyn CNC i

obróbki skrawaniem

Księgowi Oczyszczacze, wytapiacze

Pilarze meblowi

Z planami dotyczącymi zwiększenia zatrudnienia korespondują zamierzenia dotyczące

inwestycji w najbliższych latach. Ponad połowa ankietowanych deklaruje podjęcie w latach

2009 – 2010 inwestycji dotyczących zarówno zasobów ludzkich (szkolenia, doradztwo), jak i

w znacznie większym stopniu zakupów oraz budowy/przebudowy infrastruktury (rysunek

27).

Wskazywane inwestycje zakupowe to przede wszystkim: zakup specjalistycznych

maszyn produkcyjnych, informatyzacja (sprzęt i oprogramowanie), wyposażenia biurowego,

aparatury badawczej, urządzeń wspomagających prowadzenie działalności (samochody,

78

maszyny itd.). Dodatkowo respondenci deklarowali plany zakupu gruntu i powierzchni

magazynowo-biurowych.

Inwestycje związane z budową, przebudową i remontami obejmą: powierzchnie

biurowe, magazyny, warsztaty, hale produkcyjne oraz infrastrukturę dojazdową (drogi).

Rysunek 27. Planowane inwestycje w latach 2009 - 2010. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.

Tak; 051% Nie; 026%

Nie wiem; 021%

Moja firma, w latach 2009 - 2010,

planuje inwestycje

Tak Nie Nie wiem

79

3.2. Badanie jakościowe przedsiębiorców Zrealizowane badanie jakościowe było uzupełnieniem prowadzonych w ramach

projektu „Razem – partnerstwo na rzecz rynku pracy” badań ilościowych i przestawionej w

kolejnym rozdziale analizy materiałów prowadzonych w projekcie warsztatów dla

przedsiębiorców.

3.2.1. Koncepcja badawcza: cel badań Założeniem prowadzonych badań jakościowych było poznanie perspektywy

przedsiębiorców na składowe tworzące regionalny rynek pracy i jego otoczenie. Swobodne

wypowiedzi przedstawicieli firm miały uzupełnić i uszczegółowić dane, które zostały zebrane

w badaniu ilościowym.

Aby osiągnąć założony cel zespół badawczy skoncentrował się na czterech obszarach

(cele szczegółowe):

instytucji rynku pracy – oczekiwania przedsiębiorców, sugerowane przez

respondentów kierunki rozwoju, pomoc w wykorzystaniu środków unijnych, których

IRP są dysponentami lub beneficjentami, preferowany model instytucji rynku pracy

oraz opieka nad różnego rodzaju klientem,

form współpracy instytucji rynku pracy z pracodawcami – obszar ten objął analizę

narzędzi komunikacji oraz zalecenia przedsiębiorców,

oddziaływania instytucji rynku pracy na edukację – rola i zadania samorządu,

zmiany gospodarczej – w aspektach: rynku pracy pracodawcy, rynku pracy

pracownika, stworzenia różnych scenariuszy zachowania pracodawców w zależności

od sytuacji na rynku; rola organizacji pracodawców, w tym współpraca z instytucjami

rynku pracy i edukacją w tym procesie.

3.2.2. Koncepcja badawcza: metodologia badań Oparte o pogłębione indywidualne, bezpośrednie wywiady (IDI) z przedstawicielami

przedsiębiorstw działających na terenie województwa wielkopolskiego badania, prowadzone

były w oparciu o metodę jakościową.

80

Zespół badawczy kierował wywiady na tory czterech wcześniej wymienionych

obszarów, tak aby skonfrontować podsumowane wyniki badań ilościowych i uszczegółowić

hipotezy, jakie wyłoniły się na podstawie ich analizy.

Wywiady prowadzono z nieznacznym opóźnieniem w stosunku do badań ilościowych,

w I kwartale 2010 roku.

3.2.3. Koncepcja badawcza: dobór próby W nawiązaniu do celu badania, do wywiadów wybrano przedstawicieli firm

prowadzących swoją działalność w Wielkopolsce. Stosując celowy wybór próby, zespół

kierował się koniecznością spojrzenia na problem badawczy z punktu widzenia

przedsiębiorstw niejednolitych branż i zróżnicowanej wielkości zatrudnienia i przychodów,

biorąc pod uwagę zwłaszcza firmy zaliczane do kategorii małych i średnich.

Próba badawcza to 10 przedsiębiorstw, gdzie w charakterze respondentów wystąpili:

właściciele lub prezesi/dyrektorzy, a w niektórych przypadkach osoby odpowiedzialne za

rozwój zasobów ludzkich w firmach. Badaniem objęte zostały następujące podmioty

gospodarcze:

Tabela 14. Zestawienie firm objętych badaniem jakościowym.

LP Profil działalności Branża Przedział

zatrudnienia

1. Handel Dystrybutor części samochodowych 251 – 1000 osób

2. Handel i usługi Firma zajmuje się handlem

opakowaniami 10 – 49 osób

3. Produkcja

Producent materiałów budowlanych z

pięcioma zakładami na terenie całej

Polski, z centralą w województwie

wielkopolskim

251 – 1000 osób

4. Usługi Zakład poligraficzny 10 - 49 osób

5. Produkcja i usługi

Przedsiębiorstwo produkcyjno-

usługowe, specjalizujące się w

budownictwie przemysłowym

251 – 1000 osób

6. Produkcja i handel

Firma produkuje i dystrybuuje akcesoria

dziecięce (bielizna pościelowa, koce,

szlafroki i inne)

10 - 49 osób

7. Usługi Zakład świadczy usługi fryzjerskie i

kosmetyczne 10 - 49 osób

8. Usługi Przedsiębiorstwo proponuje 10 - 49 osób

81

kompleksowe usługi szkoleniowe i

konsultingowe, w zakresie rozwoju

zasobów ludzkich

9. Usługi Kancelaria prawna kierująca swoją

ofertę do podmiotów gospodarczych 50-249 osób

10. Usługi

Pośrednictwo w kupnie i sprzedaży

nieruchomości, pośrednictwo finansowe

(kojarzenie kredytobiorców i

kredytodawców)

50-249 osób

Źródło: Opracowanie własne.

W poniższym raporcie ewentualne cytaty z wypowiedzi badanych oznaczono

kursywą, starając się zachować niezmieniony kształt głoszonych opinii.

Oczekiwania i formy współpracy z instytucjami rynku pracy

Wszyscy ankietowani potwierdzili przynajmniej jednokrotne korzystanie z usług

publicznych instytucji rynku pracy, a część z nich mówiła, że współpracuje z tymi

instytucjami regularnie. Zdecydowanie usługą, z której przedsiębiorcy korzystają najczęściej,

jest pośrednictwo pracy oferowane przez powiatowe placówki. Nieliczne przypadki dotyczą

wsparcia działalności, poprzez otrzymanie środków na stworzenie/doposażenie stanowisk

pracy. Dwie osoby wskazały na staże, jako formę pomocy, a jedna dokształcanie

pracowników.

Co ciekawe, przedsiębiorcy masowo deklarowali, iż nie współpracują z prywatnymi

agencjami zatrudnienia, zdając się w tej materii właśnie na służby publiczne oraz

rekomendacje znajomych i ogłoszenia prasowe. Respondenci nie są też zadowoleni z

umiejętności prezentowanych przez kandydatów wytypowanych przez urzędy pracy, czasem

z ilości osób skierowanych do przedsiębiorstwa.

Preferowaną formą kontaktu jest kontakt osobisty (spotkanie, telefon). Tylko dwóch

przedstawicieli firm wskazuje, że informacje uzyskuje za pomocą stron internetowych, ale

jest to wyjście niezadawalające, ponieważ zdaje się, że ktoś stara się, aby informacje na

stronie www były celowo zagmatwane i niezrozumiałe. Z większą satysfakcją badani oceniają

kontakt poprzez telefoniczne linie informacyjne i osobiste wizyty w urzędzie. Jednak ani

jeden z ankietowanych nie stwierdził, że przedstawiciele urzędu spotkali się u niego/niej w

firmie, współpraca wynika z inicjatywy przedsiębiorcy. Być może to podejście skutkuje

poczuciem badanych, iż nie są traktowani przez urzędy partnersko, a bardziej występują w

82

roli intruzów, petentów. Obrazuje to jedna z opinii: czułem, że zostałem obsłużony od A do N,

a gdzie reszta alfabetu? Gdybym nie zapytał o konkrety, to nikt by mi nie udzielił odpowiedzi.

A przecież nie mogę wiedzieć wszystkiego – konkluduje dyrektor firmy, ale jak dodaje Czuć,

że urząd jest bardziej dla bezrobotnych, niż dla pracodawców. Odnosi się wrażenie, że

otoczeni są oni o niebo lepszą opieką niż osoby, które przychodzą zaoferować pracę. Inny

dodaje, że: pracownicy urzędu, choć nie odmówili pomocy, to wydawali się mało

zaangażowani w to co robią.

Respondenci mają sporo wskazówek, jak usprawnić działanie urzędu, aby pełniej

odpowiadało ono ich potrzebom. Przede wszystkim należy stworzyć wyspecjalizowane

stanowiska obsługujące przedsiębiorstwa różnych branż i sektorów, ponieważ znalezienie

dobrego spawacza, to nie to samo co znalezienie pani do obsługi sekretariatu. Pojawia się,

podnoszony już wcześniej, problem poszukiwania specjalistów w danej branży, z

doświadczeniem i umiejętnościami praktycznymi dostosowanymi do specyfiki podmiotu

gospodarczego. Pracodawcy wskazują, że urzędy powinny wprowadzić rożną specyfikę

obsługi dla przedsiębiorstw, o różnej liczbie zatrudnionych. Firmy mniejsze poszukując

specjalisty będą potrzebować nie tylko fachowca, ale i osobę o takich umiejętnościach

interpersonalnych, która dopasuje się do istniejącego już zespołu.

Warto zwrócić uwagę, iż jak przychodzę do urzędu, to chciałabym być obsłużona

kompleksowo w jednym miejscu, bieganie w różnych sprawach po całym PUP zniechęca.

Czasem czuję się intruzem, odsyłanym od drzwi do drzwi. Czemu nie można uzyskać

wszystkich informacji na temat staży, zatrudnienia, dotacji, w jednym „okienku”?- pyta jedna

z właścicielek firm. Przedsiębiorcy zwracają też uwagę na fakt, że osoby zajmujące się w

urzędach obsługą firm, nie mają aktualnych danych na temat branż i nierzadko nie potrafią

powiązać specyfiki działania firm z wykwalifikowanym personelem dla nich dedykowanym.

Nie wierzę, że wśród setek bezrobotnych nie było osoby, która zna się na produkcji, mimo to

kandydaci, którzy przychodzą na rozmowy, są jak z innej bajki –podsumowuje ten aspekt

jeden z respondentów, a inny stwierdza: specjaliści to nasza największa bolączka, a często

osoby przysyłane z urzędu nie wiedzą nawet czym zajmuje się firma, do której wybierają się

aplikować o pracę.

Jakie obszary wskazują przedstawiciele firm jako preferowane w przyszłej

współpracy? Szkolenia, szkolenia i jeszcze raz szkolenia. Ze względu na kryzys musieliśmy

obciąć nasze budżety na dokształcanie, dlatego teraz potrzebujemy już przygotowanych

83

pracowników. Dobrze byłoby, gdyby można też doszkalać tych już pracujących, przecież

rynek ciągle się zmienia, nie możemy stać w miejscu, bo zaczniemy się cofać – twierdzi

dyrektor działu HR pewnego zakładu. Część z badanych wskazuje, że korzysta ze szkoleń

współfinansowanych ze środków publicznych, ale nie są to formy proponowane przez urzędy

– W zeszłym roku podszkoliliśmy angielski personelu na szkoleniach finansowanych z EFS-u.

Bardzo ułatwiło to codzienną pracę w biurze – stwierdza przedstawicielka agencji

turystycznej.

Poza tym ważne jest dla przedsiębiorców wsparcie informacyjne dotyczące funduszy

europejskich i dotacji ze środków z Funduszu Pracy: te wnioski i dokumenty są tak zawiłe, że

często nie opłaca mi się wypisywać tony papierów, aby zyskać kilkaset złotych dopłaty.

Żeby w pełni korzystać z dobrodziejstwa kooperacji, koniecznym jest jednak

inicjatywa obu stron i nawiązanie dialogu o korzyściach płynących z bieżącej wymiany

informacji na temat potrzeb przedsiębiorców i możliwości publicznych służb zatrudnienia.

Podsumowując, kontakty i współpraca z publicznymi instytucjami rynku pracy,

zostały przedstawione przez respondentów raczej w negatywnym świetle. Warto jednak

zauważyć, że w jednym z obszarów kooperacji urzędy zostały ocenione na bardzo wysoką

notę: dotyczy to szybkości reakcji na zadane pytania i zgłoszoną chęć zatrudnienia.

Należy zauważyć, iż uwagi badanych koncentrowały się przede wszystkim na

powiatowych urzędach pracy, co oznacza, że jako nieliczne z instytucji rynku pracy mają one

rozpoznawalną markę, a profil ich działalności jest czytelny dla przedsiębiorców. Pozostałe

placówki, takie jak: Ochotnicze Hufce Pracy, Wojewódzki Urząd Pracy, biura karier przy

uniwersytetach, szkolne ośrodki kariery czy organizacje pozarządowe działające na rzecz

rynku pracy, prawie nie pojawiały się w odpowiedziach. Świadczyć to może o tym, że te

instytucje nie są proaktywne, jeśli chodzi o prezentowanie swojej oferty podmiotom

gospodarczym.

Ocena edukacji w regionie

Referując sylwetkę wielkopolskiego absolwenta, przedstawiciele przedsiębiorstw

zwracali uwagę, że jest to najczęściej osoba, której brak umiejętności praktycznych. Bardzo

często pojawiały się opinie, że: jak przychodzi człowiek świeżo po szkole, to trzeba go

wszystkiego nauczyć od nowa. Zdanie takie mają respondenci na temat absolwentów zarówno

84

szkół zawodowych, techników, szkół policealnych, jak i osób kończących wyższe uczelnie.

Nie to jest jednak zdaniem pracodawców największym problemem. Powszechnie zdarza się,

że młody popracuje 3 miesiące, nauczy się obsługi maszyn, a potem odchodzi do konkurencji.

To naraża firmy na straty: z jednej strony cennego czasu poświęconego na naukę i ewentualne

błędy nowozatrudnionego pracownika, a z drugiej zagrożenie transferu know-how do firm

konkurencyjnych.

Pracodawcy mówią o dużej luce kompetencyjnej osób wchodzących na rynek pracy i,

o ile najczęściej jest to brak umiejętności praktycznych, to wielu z respondentów mówi o

niedoborach w sferze interpersonalnej. Absolwenci zdaniem pracodawców nie komunikują

się w zadawalającym stopniu, nie potrafią efektywnie funkcjonować w zespołach

pracowniczych i nie wykazują inicjatywy w kształtowaniu swojej ścieżki kariery.

Tylko jeden z badanych przedsiębiorców współpracuje stale z zasadniczą szkołą

zawodową, w celu lepszego dopasowania umiejętności absolwentów do potrzeb własnego

zakładu. A pozostali? Jako bariery wskazują nieznajomość procedur nawiązywania

współpracy ze szkołami, hipotetyczną niechęć placówek edukacyjnych do realizacji różnych

form współdziałania lub obawę, że współpraca taka, będzie wymagała zaangażowania

środków finansowych oraz czasu wykwalifikowanych pracowników lub zarządzających. Brak

wypracowanych mechanizmów współpracy z edukacją skutkuje tym, że w większości

badanych firm nie odbywają się praktyki zawodowe. Jednym z zakładów, który niedawno

spróbował tej formy dokształcania jest salon fryzjerski. Jego właściciel mówi: W ciągu 4 lat

technikum, uczniowie muszą odbyć zaledwie trzydzieści dni praktyk w konkretnej firmie.

Pozostałą wiedzę zdobywa się czesząc manekiny, w niezbyt dobrze wyposażonej pracowni

szkolnej i słuchając wykładów. Jak ja mam pozwolić przygotowanej w ten sposób osobie na

pracę z klientkami? To pierwszy uczeń, którego przyjąłem w ponad 10-letniej historii salonu i

obawiam się, że będzie ostatni. Z kolei dyrektor zarządzający firmy konsultingowo-

szkoleniowej twierdzi: Od osób zatrudnianych oczekuję przede wszystkim doświadczenia –

zawodowego i życiowego, tego warunku, nawet najlepiej przygotowany absolwent, nie jest w

stanie spełnić.

Podobne obawy tworzą barierę we współpracy z sektorem badawczo-rozwojowym.

Respondenci mówią: nie wiem jak nawiązać taką współpracę lub żadna ze szkół wyższych nie

zaoferowała nam takiej formy współpracy; kto kojarzy takie jednostki z firmami – chciałbym

wiedzieć? – oto tylko niektóre cytaty ankietowanych. Na podstawie wypowiedzi

85

przedstawicieli firm można postawić hipotezę, że oczekują oni podjęcia inicjatywy i zrobienia

pierwszego kroku do współpracy ze strony jednostek naukowych, brak starań w tym kierunku

ze swojej strony usprawiedliwiając nieznajomością procedur, brakiem czasu, koniecznością

walki o przetrwanie. Takie mało perspektywiczne myślenie może zamknąć wielkopolskim

firmom drogę do korzystania z innowacji zarówno produktowych, jak i w sferze zarządzania.

Pracodawcy wskazują samorząd (nie precyzując, jakie mają to być jego agendy) lub

organizacje i stowarzyszenia zrzeszające podmioty gospodarcze, jako ewentualną platformę

wymiany informacji lub kojarzenia firm z sektorem badawczo-rozwojowym.

Współpraca z samorządem

Przedstawiciele przedsiębiorstw produkcyjnych i więksi usługodawcy oczekują

mocniejszego zaangażowania samorządu w promocję ich firm na poziomie ponadregionalnym

i na rynkach zagranicznych. Doceniają inicjatywy misji gospodarczych organizowanych przez

Urząd Marszałkowski, ale to ich zdaniem nie wyczerpuje potrzeb w tym zakresie. Jedna z

właścicielek firmy produkującej bieliznę pościelową podkreśla: Kilkukrotnie uczestniczyłam

w zagranicznych wyjazdach planowanych przez samorząd województwa. Nawiązane wtedy

kontakty procentują do dziś, ale sądzę, że promocja firm nie powinna się ograniczać tylko do

misji. Chciałabym, aby moja firma była prezentowana na międzynarodowych targach.

Niestety mając takie imprezy na miejscu (MTP), samorząd nie oferuje udogodnień

finansowych dla lokalnych przedsiębiorców, aby aktywniej korzystać z takiej formy reklamy.

Na ten aspekt zwraca też uwagę przedstawicielka branży turystycznej: Na naszych targach

wystawiają się firmy ze wszystkich zakątków świata, a najsłabiej reprezentowane są te z

Wielkopolski. Myślę, że można by to lepiej rozwiązać.

W kwestiach związanych z prawodawstwem koniecznym jest, zdaniem

ankietowanych, wprowadzanie ułatwień dla działalności podmiotów gospodarczych,

zmniejszenie lub skuteczniejsze wykorzystanie podatków, płaconych przez lokalne firmy oraz

podjęcie zdecydowanych kroków w walce z szarą strefą. Ten ostatni element jest szczególnie

zauważalny w wypowiedziach przedstawicieli firm.

Koniecznym jest tworzenie lub dostosowanie istniejącej infrastruktury drogowej i

uczynienie przestrzeni publicznej miejscem bardziej przyjaznym dla podmiotów

gospodarczych. Jeden z uczestników badania opowiadał z dużym zaangażowaniem, że miasto

nie chce wziąć odpowiedzialności za czystość chodników sąsiadujących z zakładem –

86

oczekując podjęcia działań od przedsiębiorcy, który z kolei uważa, że teren będący

własnością miasta powinien być utrzymywany przez służby publiczne. Ten banalny z pozoru

problem, pokazuje, że przedsiębiorcy nie czują się równoprawnymi stronami dialogu. Bardzo

często partnerską współpracę zastępują „przepychanki” formalne i biurokratyczna niemoc.

Zwracając uwagę na trudny dostęp do funduszy strukturalnych ankietowani chcieliby,

aby ułatwienia ze strony samorządu były w tej materii zdecydowanie większe. W swoich

wypowiedziach podkreślają, Owszem było sporo szkoleń na temat pieniędzy z

Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego, ale jak ja potrzebuję inwestycji, to

musze ją zrobić już, natychmiast, bo inaczej konkurencja mnie zje. Co mi po dotacji, na którą

muszę czekać kilka miesięcy? Do tego czasu technologia i potrzeby klientów mogą się

zmienić. Istotne jest też wsparcie merytoryczne – ponieważ wspomniane już wcześniej

szkolenia nie zaspokoiły głodu informacji na ten temat. Dla małych firm uzyskanie

dofinansowania i późniejsze jego rozliczenie jest prawie niemożliwe. Moja firma nie może

pozwolić sobie na zainwestowanie kilku, czy kilkunastu tysięcy złotych na sporządzenie

wniosku przez prywatną firmę konsultingową. Muszę liczyć na siebie i na pomoc punktów

informacyjnych, których jakość działania często pozostawia wiele do życzenia – mówi

dyrektor zarządzający jednej z firm.

Reasumując: respondenci oczekują od samorządów usprawnień w kilku głównych

obszarach:

promocji w Polsce, Unii Europejskiej i na świecie,

działaniach usprawniających legislację,

podejmowania skutecznych inicjatyw w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego,

pomocy w korzystaniu ze środków strukturalnych, alokowanych w naszym regonie.

Zmiana gospodarcza

Według powszechnej opinii respondentów, w większości ankietowanych firm, dało

się odczuć chwilowe załamanie koniunktury. Najbardziej bolesne było ono w branży

budowlanej, gdzie obroty spadły o ponad połowę w stosunku do roku 2008. Widzimy jednak,

że w ostatnim kwartale 2009 roku coś drgnęło – relacjonuje zarządzający firmą,

specjalizującą się w budownictwie przemysłowym. Część przedsiębiorców deklarowała też,

że branże nie ucierpiały na kryzysie, wręcz przeciwnie – uzyskując dostęp do pracowników

87

zwalnianych z innych firm, mogły realizować zamówienia jeszcze efektywniej, a ich

kondycja finansowa i zdolności produkcyjne są bardzo dobre.

Firmy objęte badaniem deklarowały, że okres dekoniunktury pokonały lepiej lub

gorzej, wykluczając jednak konsolidację i ustalenie wspólnej strategii z podmiotami

działającymi na podobnych rynkach lub w tej samej branży. Jak wspomina jeden z właścicieli

firm: U nas bardziej dała nam się odczuć retoryka kryzysu, niż sam kryzys. Jednak w sytuacji

kiedy mówiono o tym tak dużo, uszczelnialiśmy raczej kontakty z konkurencją, nie byliśmy

skorzy do nawiązywania kooperacji – to strategia na dobry rynek, w kryzysie każdy pilnuje

swoich interesów.

Dało się zauważyć w wypowiedziach respondentów, że nie byli wcześniej

przygotowani na spowolnienie gospodarcze. Warunki rynkowe zmusiły ich do

staranniejszego przemyślenia strategii na ewentualne wahania koniunktury w przyszłości. W

firmie produkcyjnej rozpoczęto wykonywać cykliczne badania preferencji konsumentów, w

innej wypracowano strategiczną koncepcję przetrwania kryzysu. Były to jednak działania

podejmowane doraźnie, zgodnie z potrzebą chwili. Przedsiębiorcy podkreślają jednak, że

kryzys to trudna lecz potrzebna lekcja planowania, ponieważ dobra passa gospodarcza nie

trwa wiecznie.

W kolejnym rozdziale przedstawione zostały warsztaty prowadzone w ramach

projektu „Razem- partnerstwo na rzecz rynku pracy”, które przedsiębiorcy postrzegali jako

jeden ze sposobów przygotowania się do dekoniunktury.

88

IV. Podsumowanie cyklu warsztatów skierowanych do

przedstawicieli regionalnych firm

W ramach projektu „RAZEM – partnerstwo na rzecz rynku pracy” zorganizowano osiem

warsztatów z czterech obszarów tematycznych:

1. „Partnerstwo na rynku pracy. Budowanie zdolności i zaufania do współdziałania”;

2. „Wykorzystanie narzędzi planowania strategicznego w sytuacji dekoniunktury

gospodarczej”;

3. „Klastry jako instrument rozwoju branż i planowania zatrudnienia”;

4. „Potencjał młodzieży i pracowników 50+ na lokalnym rynku pracy. Doświadczenia

kontra stereotypy aktywizacji”.

Zgodnie z założeniami projektu uczestnikami warsztatów byli pracodawcy i pracownicy

przedsiębiorstw będących członkami organizacji tworzących Partnerstwo: Wielkopolskiej

Izby Przemysłowo-Handlowej, Polskiej Izby Gospodarczej Importerów Eksporterów i

Kooperacji oraz Wielkopolskiej Izby Budownictwa. Warsztaty w szczególności kierowane

były do pracowników działów rozwoju zasobów ludzkich oraz osób zajmujących się

tworzeniem strategii działań przedsiębiorstw. Odbiorcy warsztatów podzieleni zostali na

grupy branżowe, według następującego klucza: przemysł i budownictwo oraz handel i usługi.

W warsztatach wzięło udział 129 uczestników.

Każdy z 16-godzinnych warsztatów prowadzony był w formie interaktywnej, która

pozwalała na wspólne wypracowywanie wniosków przez grupy uczestników. W trakcie zajęć

szczególny nacisk kładziono na nabycie umiejętności praktycznych, tak aby szkoleni mogli

wykorzystać przedstawione informacje na gruncie swojej pracy zawodowej.

Podsumowanie zebranych i wypracowanych w trakcie warsztatów materiałów, stanowi

uzupełnienie prowadzonych w projekcie badań ilościowych i jakościowych.

4.1. „Partnerstwo na rynku pracy. Budowanie zdolności i zaufania do

współdziałania” Nawet najdłuższa podróż rozpoczyna się od pierwszego kroku

- Lao Cy

89

Pierwsze z cyklu warsztaty zorganizowano w dniach 05.05.2009 r.– 06.05.2009 r.

Eksperci Marek Hola i Rafał Kunaszyk otworzyli drzwi do zrozumienia zagadnień

związanych z partnerstwem na rzecz rynku pracy i roli przedsiębiorców w budowaniu

podejścia partnerskiego. Moderatorzy przedstawili uczestnikom kilka obszarów do rozważań,

w tym9: aspekty związane z kondycją gospodarki i sytuacją firm na tym tle, które tworzą

zewnętrzne uwarunkowania partnerstwa oraz zaprezentowali różne przekroje i przykłady

partnerstw krajowych i zagranicznych. Przedsiębiorcy biorący udział w warsztatach wspólnie

wypracowywali priorytety partnerstwa, jego cele i zasady funkcjonowania.

Temat cieszył się zainteresowaniem, ponieważ idea partnerstw lokalnych pojawiła się

w Europie wraz ze stagnacją polityczną i osłabieniem tempa rozwoju gospodarczego w wielu

uprzednio dominujących sektorach w latach 80. Wtedy też, udowodniono tezę, iż regionalne

podejście do restrukturyzacji przemysłu i zagadnień zatrudnienia, które jest zorientowanie na

ściśle ukierunkowany cel, elastyczność i innowacje, pozwala działać skuteczniej niż w

przypadku działań podejmowanych odgórnie. Uznano, iż w chwilach kryzysu warto wrócić

do wypróbowanych mechanizmów współpracy.

Założeniem warsztatów było przedstawienie zmian rynkowych zachodzących w dobie

dekoniunktury, które polegają na przewartościowaniu korzyści płynących dla gospodarki ze

wzajemności i współdziałania. Partnerstwo, w różnych formach, postrzegane na świecie jako

instrument nowego porządku ekonomicznego. Angażuje ono udziałowców reprezentujących

wiele grup interesów i różne spojrzenia oraz pomaga podjąć współpracę efektywną dla

rozwiązywania problemów regionalnego rynku pracy.

Warsztaty były podwaliną do wypracowania, opartego na najlepszych wzorcach,

modelu kształtowania i kumulowania kapitału społecznego, który wykorzystując mechanizmy

partnerstwa, można wykorzystać jako jeden z najsilniejszych czynników trwałej

konkurencyjności regionalnej.

Należy zaznaczyć, że nie było to zadanie łatwe, ponieważ filozofia partnerstwa i

związane z nią pojęcia, były dla uczestników tematami stosunkowo nowymi. Specyfika

dialogu pomiędzy konkurującymi na co dzień przedsiębiorstwami wymaga dopracowanych

narzędzi, akceptowalnych przez strony tej kooperacji.

9 Materiały warsztatowe Marek Hola, Rafał Kunaszyk „Partnerstwo na rynku pracy. Budowanie zdolności i

zaufania do współdziałania”, Dymaczewo 05-06.05.2009 r.

90

Partnerstwo może realizować cele społeczne, takie jak: zintegrowane działania na

rzecz rozwoju zasobów ludzkich, tworzenie i działalność sieci wsparcia, budowanie sieci

wymiany informacji. W zasięgu działania partnerstwa są także cele ekonomiczne, między

innymi: generowanie nowych miejsc pracy, instytucjonalne umocowanie partnerstwa w celu

zapewnienia ciągłości i trwałości działalności, upowszechnienie modelu partnerstwa,

tworzenie lokalnych partnerstw sektorowych na wybranych obszarach – klastrów10

. Biorąc

pod uwagę mnogość możliwych działań, aby stworzyć prężnie działające partnerstwo,

koniecznym jest zidentyfikowanie realnego problemu, który będzie uniwersalny dla

wszystkich uczestników dialogu i wokół niego skoncentrować wspólny wysiłek.

4.2. „Wykorzystanie narzędzi planowania strategicznego w sytuacji

dekoniunktury gospodarczej” Na tym okrutnym świecie, aby przetrwać, trzeba posłużyć się strategią

- Jack Trout, Trout o strategii

Kolejnym tematem zajęto się w trakcie warsztatów w dniach 09.06.2009 r. –

10.06.2009 r. Poruszana w trakcie zajęć tematyka dotyczyła wykorzystania narzędzi

planowania strategicznego jako narzędzia walki z kryzysem gospodarczym. Prowadzący

zajęcia: dr inż. Zenon Kierczyński MBA i Wojciech Wierzbicki oraz Rafał Oleszkiewicz

przedstawili najskuteczniejsze rozwiązania dotyczące formułowania i wdrażania skutecznych

strategii w przedsiębiorstwach produkcyjnych i budowlanych oraz handlowych i usługowych.

Strategia w dobie dekoniunktury gospodarczej rozumiana jest jako dopasowanie

działalności firmy do jej zasobów i możliwości jakie te zasoby stwarzają. Uczestnicy

warsztatów dyskutowali o tym, że aby firma w realiach recesji mogła skutecznie wykorzystać

okazje i wyeliminować zagrożenia musi odpowiednio planować i pozyskiwać zasoby ludzkie.

Próbowano odpowiedzieć na pytania: jacy pracownicy zagwarantują skuteczną realizację

strategii dla wybranego zakresu działalności i jakie kompetencje zespołu będą najlepiej służyć

wdrażaniu strategii.

Jak wspomina moderator dr inż. Zenon Kierczyński: „(…) największe zainteresowanie

uczestników budziło pytanie - jak w praktyce wykorzystać narzędzia planowania

10

Zagadnienia poruszone w wystąpieniu Tomasza Kozłowskiego pt. „Partnerstwo lokalne szansą rozwoju i

korzyści dla partnerów”, na konferencji „Partnerstwo lokalne integrujące rynek pracy w dobie zmian

gospodarczych”, Poznań, 20.10.2009 r.

91

strategicznego w czasach dekoniunktury gospodarczej? Mówiąc krótko, uczestników

interesowała przede wszystkim praktyczna strona zagadnienia. Jak wiemy, stosunkowo łatwo

jest przeprowadzać teoretyczne rozważania na temat, jak firma powinna zachować się w

sytuacji kryzysowej. Natomiast trudności powstają w momencie, kiedy trzeba stworzyć

konkretny program dotyczący konkretnej firmy i zapewnić warunki do jego efektywnej

realizacji. (…) Z bardzo dużym zainteresowaniem został przyjęty temat dotyczący

restrukturyzacji firmy budowlanej, a w szczególności przedstawione w nim konkretne

przykłady z praktyki gospodarczej (…)11

”.

Ważną konkluzją było stwierdzenie, iż kryzys należy postrzegać jako nieodłączną

część życia gospodarczego. Uczestnicy rozmawiali o tym jak rozpoznać symptomy zapaści

ekonomicznej i próbowali odpowiedzieć na pytanie jak w takiej sytuacji realizować

wyznaczoną wizję. Grupa doszła do wspólnych wniosków, iż rozwiązanie zawiera się w

definicji strategii, która określa: cele (co?), sposoby realizacji (jak?), priorytety (kiedy?) i

odpowiedzialność (kto?) oraz sposoby alokacji zasobów potrzebnych do realizacji tych celów

(za ile?).12

Można uznać, że zajęcia te były istotne zarówno z punktu widzenia tworzenia

długofalowych strategii kształtowania rynku pracy, jak i we wdrażaniu indywidualnych

strategii kryzysowych w przedsiębiorstwach, których przedstawiciele wzięli udział w

warsztatach.

4.3. „Klastry jako instrument rozwoju branż i planowania

zatrudnienia” Umieszczenie swojej firmy w sieci wzajemnie korzystnych relacji skonstruowanych dla

optymalizacji wspólnego wysiłku gwarantuje wyższą szansę sukcesu firmy – strategię

gwarantowanego zwycięstwa

- Jeremy Rifkin, Wiek dostępu

Trzecie z kolei warsztaty odbyły się w dniach 29.09.2009 r – 30.09.2009 r., a ich

tematem były, inne niż partnerska, formy współpracy przedsiębiorców różnych branż ze sobą

nawzajem oraz z izbami i stowarzyszeniami gospodarczymi i edukacją.

11

Szersza wypowiedź w wywiadzie „Razem – partnerstwo na rzecz rynku pracy” – okiem moderatora

warsztatów, kwartalnik Aktualności WIB nr 3/09 12

Punktem wyjścia dyskusji były materiały warsztatowe autorstwa dr inż. Zenona Kierczyńskiego i Rafała

Oleszkiewicza, Dymaczewo 9-10 czerwca 2009 r.

92

Klastry to według Michaela E. Potera to „geograficzne skupisko wzajemnie

powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm

działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład

uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych

dziedzinach konkurujących między sobą, ale również współpracujących. Klastry osiągają

masę krytyczną (niezbędna liczba firm i innych instytucji tworząca efekt aglomeracji) i

odnoszące niezwykłe sukcesy konkurencyjne w określonych dziedzinach działalności, są

uderzającą cechą niemal każdej gospodarki narodowej, regionalnej, stanowej, a nawet

wielkomiejskiej, głownie w krajach gospodarczo rozwiniętych (…)”13

.

Dr hab. inż. Magdalena Wyrwicka poprowadziła wykład wprowadzający do tematyki

pt.: Klastry i ich wpływ na rozwój branży, przedsiębiorstw i kapitału ludzkiego. Prezentacja ta

pozwoliła uczestnikom zapoznać się zarówno z historycznymi aspektami budowania

powiązań sieciowych, jak i zainicjować rozmowę na temat najbardziej skutecznych rozwiązań

tego typu funkcjonujących w Polsce, w Europie i na świecie.

Pionierzy tworzenia klastrowych więzi kooperacyjnych w Wielkopolsce - dr inż.

Maria Ładzińska-Depko, dr inż. Zenon Kierczyński MBA i mgr Maria Narożniak w swoich

wystąpieniach: Inicjatywy i działania Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej w zakresie

tworzenia klastrów. Studium przypadku – Wielkopolski Klaster Zaawansowanych Technik

Automatyzacji ELPROTECH; Doświadczenia Wielkopolskiej Izby Budownictwa w budowaniu

klastra – studium przypadku klaster TECH-BUD-WIB; Studium przypadku na przykładzie

Wielkopolskiego Klastra Energii Odnawialnej, zreferowali praktyczne doświadczenia

związane z tworzeniem i funkcjonowaniem sieci opartych o współpracę regionalną i

branżową. Uczestnicy warsztatów zainteresowani byli korzyściami, jakie przedsiębiorcy

mogą odnieść uczestnicząc w strukturach sieci gospodarczych, ale też tym, jakie zagrożenia

mogą wynikać z tego typu zależności. Szeroko dyskutowano nad idealnym składem klastra, w

którym powinny współpracować przedsiębiorstwa różnej wielkości i profilu, ale też szkoły i

jednostki badawcze. Ważnym elementem jest wsparcie ze strony władz samorządowych.

Zwrócono uwagę na szczególnie istotną rolę, w budowaniu przewagi konkurencyjnej klastra,

edukacji i zaplecza badawczo-rozwojowego. To przecież od właściwej jakości kadr zależy

dalszy rozwój sieci.

13

Szerzej tematykę kalstrów omawia publikacja „Polityka wspierania klastrów”, seria Niebieskie księgi,

rekomendacje 2004. Gdańsk 2004.

93

Na podsumowanie tej części dyskusji psycholog, mgr Paulina Zapała, zamoderowała

grę psychologiczną Zgoda buduje – niezgoda rujnuje, czyli jak współpracować w

partnerstwie, której podsumowaniem było wypracowanie reguł komunikacji i dialogu

pomiędzy różnymi uczestnikami zespołów partnerskich.

Istotnym punktem programu były, przeprowadzone przez dr inż. Paulinę Golińską z

Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej i dr. inż. Zenona Kierczyńskiego

MBA, warsztaty Budowanie partnerstwa – proces rozwoju inicjatyw klastrowych.

Prowadzący szczegółowo przedstawili jakie możliwości i ograniczenia związane są z

tworzeniem, funkcjonowaniem i rozwojem inicjatyw sieciowych w kontekście prowadzenia

polityki edukacyjnej oraz wspólnym wpływem na kształt rynku pracy oraz sprawnie

poprowadzili dyskusję na ten temat.

Spotkanie skończyło się podsumowaniem, iż klastry stanowią doskonałą perspektywę

dla rozwoju regionalnych firm, jednakże doświadczenia pierwszej połowy lat 90-tych XX

wieku, a nawet samo niezrozumienie trudnego w odbiorze określenia tego typu sieci

gospodarczej, zahamowało budowę i rozwój inicjatyw klastrowych. Pracując nad tematem w

dalszej perspektywie należy zwrócić szczególną uwagę na te mankamenty.

4.4. „Potencjał młodzieży i pracowników 50+ na lokalnym rynku pracy.

Doświadczenia kontra stereotypy aktywizacji” Tylko zmiana jest niezmienna

- Heraklit

Cykl zamknęły zajęcia realizowane w dniach 09.03.2010 r. – 10.03.2010 r. Ich myśl

przewodnia koncentrowała się na tzw. grupach defaworyzowanych na rynku pracy: osób

młodych i tych zbliżających się do wieku emerytalnego.

Jak wynika z najnowszych analiz rynku pracy, w Wielkopolsce szczególnie

niekorzystnie wygląda sytuacja na rynku pracy osób poniżej 25 roku życia. Doniesienia, iż

jest to najszybciej rosnąca grupa bezrobotnych skłoniły uczestników warsztatów do

ożywionej dyskusji dlaczego tak niechętnie firmy zatrudniają ludzi młodych. O trudnej

sytuacji zawodowej osób powyżej 50 roku życia mówi się równie dużo, a temat w wywołuje

spore kontrowersje. Psycholog, dr Jolanta Marszewska i jej zespół, kierunkowali prowadzoną

burzę mózgów na analizę korzyści i skutków zatrudnienia osób -25 i 50+, budowanie podstaw

94

strategii zarządzania wiekiem. Ekspert budowania kariery - Grzegorz Turniak podsumował

pracę warsztatową wykładem pt. Zarządzanie wiekiem generacja Y i 50+.

Poza aspektami merytorycznymi uczestnicy mieli okazję zapoznać się z innowacyjną

metodą pracy - narzędziem FACIL (Facilitation for Activation, Creation, Inspiration &

Learninig). Jest to system informatyczny, wspierający sesję warsztatową, podnoszący

efektywność pracy. Ta metoda moderacji pozwoliła na zaangażowanie wszystkich członków

grupy i wzajemne inspirowanie się pomysłami.

Materiałów do dalszej pracy dostarczyło wystąpienie dr Anny Górnej-Kubackiej, które

zreferowała Wielkopolski rynek pracy w świetle danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w

Poznaniu, a kolejni eksperci zaprezentowali obszary specjalizacji różnego rodzaju

niepublicznych agencji rynku pracy, co niewątpliwie pozwoliło uczestnikom poznać

specyfikę działań tych instytucji.

4.5. Wnioski z warsztatów Przygotowanie do zmiany gospodarczej wymaga przygotowania przedsiębiorców na

kilku korespondujących ze sobą płaszczyznach. Analizując opinie przedsiębiorców biorących

udział w warsztatach można stwierdzić, iż zaproponowane w projekcie „RAZEM –

partnerstwo na rzecz rynku pracy” zajęcia w pewien sposób wypełniły tą lukę.

W trakcie warsztatów uczestnicy mieli okazję do budowania mechanizmów

współdziałania poprzez nawiązanie kontaktów pomiędzy różnymi grupami interesów. Dialog

ten przyczynił się niewątpliwie do wzrostu zaufania i lepszego zrozumienia perspektywy

wszystkich stron.

Istotnym wnioskiem jest konkluzja przedsiębiorców, iż podmioty które oparły swoje

funkcjonowanie o wcześniej wypracowaną strategię lepiej poradziły sobie w sytuacji

dekoniunktury i chętniej spoglądają na perspektywy ekspansji biznesu poprzez kooperację w

sieciach gospodarczych, które stanowią kolejny krok budowania przewagi konkurencyjnej

regionu.

95

V. Podsumowanie Wnioski wynikające z przeprowadzonych badań i analiz prowadzą do konkluzji, że

aby świadomie i partnersko harmonizować relacje popytowe i podażowe na rynku pracy,

konieczna jest bieżąca obserwacja wszystkich aktorów tego rynku. Efektem takich badań

musi być stale dostarczana do przedsiębiorców, jednostek edukacyjnych oraz uczniów

informacja o popycie na zawody. Jednym z instrumentów diagnostycznych, ułatwiającym

poprawne diagnozowanie rynku i zmian na nim zachodzących, może być utworzenie w

regionie Obserwatorium Rynku Pracy. To jednak nie zmniejsza roli izb i stowarzyszeń

gospodarczych, których działanie na rzecz podmiotów gospodarczych i ich potrzeb jest

niezbędne i stale rosnące.

Zwracająca uwagę jest, wynikająca z badań, skala niezadowolenia przedsiębiorców z

dotychczasowego działania publicznych instytucji rynku pracy, które mimo ogromnego

wysiłku i nakładów pieniężnych, nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb przedstawicieli

firm. Skoordynowane działanie publicznych i niepublicznych stron dialogu pozwoliłoby

wytyczyć kierunki na mapie współdziałania, w taki sposób, aby można było budować

konkurencyjny i innowacyjny region gospodarczy.

Zgłaszane przez przedstawicieli firm zastrzeżenia, co do jakości kształcenia, dotyczą

w zasadzie wszelkich typów szkół funkcjonujących w naszym województwie. Pozwala to

stwierdzić, że oprócz wdrożenia mechanizmów wymiany informacji pomiędzy jednostkami

prowadzącymi szkoły a przedsiębiorcami, istotne jest także zwrócenie większej uwagi na

oferowane formy kształcenia ustawicznego, tak aby wypełniło ono lukę kompetencyjną,

której istnienie tak wyraźnie zauważają przedsiębiorcy.

Nawet biorąc pod uwagę długość cykli kształcenia, edukacja w regionie postrzegana

jest jako mało elastyczna. Realizowane, od 2001 roku przez Wojewódzki Urząd Pracy w

Poznaniu, badanie absolwentów, rokrocznie wskazuje szkoły, które „kształcą bezrobotnych”

w Wielkopolsce. Można odnieść wrażenie, że zarówno organy założycielskie placówek

kształcenia – samorządy, jak i ciała społeczne, takie jak: wojewódzkie i powiatowe rady

zatrudnienia, wytyczając kierunki kształcenia, nie korzystają z wyników tych badań, albo

reagują ze zbyt dużym opóźnieniem. Skutkuje to, jak wykazały badania, słabą odpowiedzią

szkół na potrzeby pracodawców.

96

Ostatnia zmiana koniunktury gospodarczej była dla inwestorów działających na

regionalnym rynku dużym zaskoczeniem, także w aspekcie strategicznego planowania

zatrudnienia. Dlatego też, bieżącym zadaniem partnerstwa na rzecz lokalnego rynku pracy

musi być dostarczanie firmom materiałów analitycznych i informacji, które z jednej strony

pozwolą przewidzieć, a z drugiej odpowiednio przygotować się i zareagować na zmianę

gospodarczą (zarówno koniunkturę, jak i recesję). Sprawnie działające szerokie partnerstwo

publicznych i niepublicznych instytucji rynku pracy, zwłaszcza przy wsparciu środków z

Europejskiego Funduszu Społecznego, jest w stanie dostarczyć tego typu dane w formie

szkoleń, warsztatów, czy konferencji (przykładowo w ramach działań 9.3 lub 8.1.4 Programu

Operacyjnego Kapitał Ludzki).

Oprócz funkcji informacyjnej partnerstwo może działać także na płaszczyźnie

inwestycyjnej. Przedstawiciele branży budowlanej, która dotkliwie odczuła skutki

spowolnienia gospodarczego, zwracają uwagę na fakt, że prawie nie realizuje się projektów w

ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, które mogłoby być alternatywą do inwestycji

czysto komercyjnych. Potrzebne jest jednak tu, jak wskazują przedsiębiorcy, czynne

zaangażowanie się samorządów. Przedsiębiorcy wskazują tu na konkretne obszary:

budownictwo czynszowe, inwestycje w infrastrukturę drogową i społeczną oraz

efektywniejsze gospodarowanie gruntami miejskimi.

Jako podsumowanie można stwierdzić, że współpraca partnerska wymaga inicjatywy

wielu stron:

władz samorządowych, jako jednostek prowadzących szkoły,

placówek edukacyjnych różnych szczebli kształcenia,

przedsiębiorców i organizacji ich reprezentujących i publicznych służb zatrudnienia.

Tylko dobrze funkcjonujące, wypełniające swoje cele partnerstwo lokalne może być

skuteczną platformą dialogu, który weźmie pod uwagę wieloaspektowe potrzeby wszystkich

uczestników rynku pracy.

97

Spis rysunków

Rysunek 1. Wielkopolska ......................................................................................................... 13

Rysunek 2. Udział ludności w wieku przed i po produkcyjnym w ogóle ludności w latach

2002 – 2008. Źródło: GUS, www. stat.gov.pl/bdr .................................................................. 14

Rysunek 3. Cel Strategii zatrudnienia województwa wielkopolskiego. .................................. 24

Rysunek 4. Cele i priorytety Wielkopolskiej Strategii Zatrudnienia. ...................................... 25

Rysunek 5. Struktura badanych według branży. Źródło: opracowanie własne na podstawie

wyników badań ........................................................................................................................ 51

Rysunek 6. Struktura badanych według wielkości zatrudnienia. Źródło: opracowanie własne

na podstawie wyników badań .................................................................................................. 52

Rysunek 7. Struktura badanych według przynależności do izb i stowarzyszeń gospodarczych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań. ................................................... 53

Rysunek 8. Deklarowana znajomość publicznych instytucji rynku pracy. Źródło: opracowanie

własne na podstawie wyników badań. ..................................................................................... 55

Rysunek 9. Deklarowana znajomość Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu. Źródło:

Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ............................................................... 56

Rysunek 10. Deklarowana znajomość powiatowych urzędów pracy w regionie. Źródło:

Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ............................................................... 56

Rysunek 11. Deklarowana znajomość innych instytucji rynku pracy. Źródło: Opracowanie

własne na podstawie wyników badań. ..................................................................................... 57

Rysunek 12. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. .................................................. 58

Rysunek 13. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy –

Wojewódzki Urząd Pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ....... 59

Rysunek 14. Publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają przedsiębiorcy –

Powiatowy Urząd Pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ......... 59

Rysunek 15. Inne publiczne instytucje rynku pracy, z których pomocy korzystają

przedsiębiorcy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ........................ 60

Rysunek 16. Częstotliwość kontaktów przedstawicieli firm z publicznymi instytucjami rynku

pracy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ....................................... 61

Rysunek 17. Plany dotyczące współpracy respondentów z PIRP. Źródło: Opracowanie własne

na podstawie wyników badań. ................................................................................................. 62

98

Rysunek 18. Ocena usług oferowanych przez PIRP. Źródło: Opracowanie własne na

podstawie wyników badań. ...................................................................................................... 63

Rysunek 19. Ocena współpracy z PIRP – zaspokojenie potrzeb firmy. Źródło: Opracowanie

własne na podstawie wyników badań. ..................................................................................... 64

Rysunek 20. Korzyści wynikające z przynależności do organizacji około biznesowych.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. .................................................. 67

Rysunek 21. Zestawienie oczekiwań przedsiębiorców. Źródło: Opracowanie własne na

podstawie wyników badań. ...................................................................................................... 68

Rysunek 22. Preferowane formy kontaktu przedsiębiorców z izbami i stowarzyszeniami

gospodarczymi. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań. ........................ 72

Rysunek 23. Ocena koniunktury przez respondentów. Źródło: Opracowanie własne na

podstawie wyników badań. ...................................................................................................... 73

Rysunek 24. Ocena rozwojowości branż wśród przedsiębiorców. Źródło: Opracowanie własne

na podstawie wyników badań. ................................................................................................. 74

Rysunek 25. Plany dotyczące zatrudnienia w latach 2009 - 2010. Źródło: Opracowanie własne

na podstawie wyników badań. ................................................................................................. 75

Rysunek 26. Plany dotyczące zwolnień w latach 2009 - 2010. Źródło: Opracowanie własne na

podstawie wyników badań. ...................................................................................................... 76

Rysunek 27. Planowane inwestycje w latach 2009 - 2010. Źródło: opracowanie własne na

podstawie wyników badań. ...................................................................................................... 78

99

Bibliografia

1. Europejska strategia pełnego zatrudnienia lepszych miejsc pracy dla wszystkich,

decyzja Rady Europy z 22.07.2003 w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia

państw członkowskich /2003/578/WE, Bruksela 2003.

2. A. Górna-Kubacka, Migracje zarobkowe Wielkopolan po akcesji Polski do Unii

Europejskiej, Przegląd Zachodni 2/2008.

3. A. Górna - Kubacka, Aktywność zawodowa Wielkopolan w strategiach województwa

wielkopolskiego, w Aktywność zawodowa Wielkopolan i jej uwarunkowania,

WSNHiD, Poznań 2009.

4. W. Nawrot, Globalny kryzys finansowy XXI wieku, przyczyny, przebieg, skutki,

programy, Warszawa 2009.

5. Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i realizacja zadań zakresie polityki

rynku pracy w 2007, WUP, Poznań 2007.

6. Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia w Województwie Wielkopolskim na 2009 rok.

7. Perspektywiczne zapotrzebowanie na kadry kwalifikowane w Wielkopolsce

wykształcone na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, technikum, szkoły

policealnej, kolegium, WUP, Poznań 2007.

8. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Urząd

Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Poznań 2005.

9. Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013,

Samorząd Województwa Wielkopolskiego, WUP, Poznań 2005.

10. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 - 2013, Zarząd

Województwa Wielkopolskiego, Poznań 2007.

11. Zasady prowadzenia polityki rozwoju. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. z

komentarzem, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.

100

Załącznik.

Ankieta dla przedsiębiorców (badanie ilościowe)

A. WSPÓŁPRACA Z PUBLICZNYMI INSTYTUCJAMI RYNKU PRACY

1. Znam następujące publiczne instytucje rynku pracy:

Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu (w innym mieście, jakim…………………………………………………..)

□ TAK □ NIE Powiatowy Urząd Pracy w ………………………………………………………………………………………….

□ TAK □ NIE Inne, jakie……………………………………………………………………………………………………………

□ TAK □ NIE

2. Moja firma korzysta z usług następujących instytucji rynku pracy:

Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu (w innych miastach, jakich…………………….…………………….).

□ TAK □ NIE Powiatowych/Powiatowego Urzędu Pracy w ………………………………………………………………………

□ TAK □ NIE Innych,

jakich………………………………………………………………………...………………………………………

□ TAK □ NIE

3. Z jakiej pomocy publicznych instytucji rynku pracy korzysta moja firma (staże,

przygotowanie zawodowe, roboty publiczne, wyposażenie stanowisk pracy, prace

interwencyjne, szkolenia, inne).

4. Pomoc, którą moja firma otrzymuje od publicznych instytucji rynku pracy oceniam

(w 5-stopniowej skali, gdzie 5 – najlepiej, 1- najgorzej):

□ 1 □ 2 □ 3 □ 4 □ 5

5. Moja firma korzysta ze wsparcia publicznych instytucji rynku pracy:

□ Raz w miesiącu.

□ Raz na kwartał.

□ Raz na rok.

□ Rzadziej niż raz na rok.

6. Dotychczasowa współpraca z publicznymi instytucjami rynku pracy zaspakaja potrzeby

mojej firmy (w 5-stopniowej skali, gdzie 5 – najlepiej, 1- najgorzej):

□ 1 □ 2 □ 3 □ 4 □ 5

7. Czy w najbliższej przyszłości moja firma będzie współpracować z publicznymi

instytucjami rynku pracy:

101

□ TAK □ NIE

Jeśli tak, to w jakim zakresie:

8. Oczekuję pomocy publicznych instytucji rynku pracy w obszarach:

□ Poszukiwania odpowiednio wykwalifikowanych pracowników.

□ Programów stażowych.

□ Oferowania programów osłonowych dla zwalnianych przez moją firmę pracowników.

□ Oferowania kursów zawodowych dla pracowników mojej firmy.

□ Oferowania kursów doszkalających dla pracowników mojej firmy.

□ Nawiązywania współpracy ze szkołami/uczelniami w celu dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb firmy.

□ Prognozowania zatrudnienia i jego redukcji.

□ Dostarczenia danych na temat sytuacji gospodarczej.

□ Inne, jakie..

B. OBSZAR WSPÓŁPRACY Z IZBAMI I STOWARZYSZENIAMI

GOSPODARCZYMI

1. Moja firma jest członkiem następującej organizacji pracodawców:

□ Wielkopolskiej Izby Przemysłowo-Handlowej.

□ Polskiej Izby Gospodarczej Eksporterów, Importerów i Kooperacji.

□ Wielkopolskiej Izby Budownictwa.

□ Innej, jakiej

□ Firma nie należy do organizacji zrzeszającej pracodawców.

2. Z samorządem gospodarczym kontaktuję się najczęściej poprzez:

□ Telefon (infolinia, rozmowa z pracownikami, konsultantami).

□ Listownie.

□ Organizowane spotkania, konferencje, seminaria.

□ E-mail.

□ Stronę internetową.

□ W inny sposób, jak

□ Nie kontaktuję się.

3. Dzięki uczestnictwu w organizacji pracodawców:

□ Spotykam partnerów biznesowych.

□ Uzyskuję informacje, które pomagają mi w prowadzeniu biznesu.

□ Korzystam z pomocy punktów informacyjnych.

□ Nawiązuję współpracę z ośrodkami badawczymi, naukowymi.

□ Otrzymuję wiadomości na temat trendów gospodarczych, innowacji produktowych i dot. zarządzania.

□ Zdobywam wiadomości na temat funduszy unijnych na inwestycje/szkolenia.

□ Inne, jakie.

4. Czego oczekuję od organizacji zrzeszającej przedsiębiorców, do której należę:

102

C. ZMIANA GOSPODARCZA

1. Oceniam, że branża, w której działa moja firma jest rozwojowa, w perspektywie lat 2009–

2013:

□ TAK □ NIE □ NIE WIEM

Jeśli nie, to czy planuje się zmianę/dywersyfikację profilu działalności, w jakim zakresie:

2. W branży w jakiej działa moja firma zauważono poprawę koniunktury gospodarczej:

□ TAK □ NIE □ NIE WIEM Jeśli tak, to jakie oznaki są najbardziej zauważalne:

3. Moja firma w latach 2009 - 2010 będzie zatrudniać pracowników:

□ TAK □ NIE □ NIE WIEM Jeśli tak, to na jakich stanowiskach:

4. Moja firma w latach 2009 - 2010 będzie zwalniać pracowników:

□ TAK □ NIE □ NIE WIEM Jeśli tak, to na jakich stanowiskach:

5. W mojej firmie brakuje pracowników/specjalistów z zawodów:

6. W latach 2009 – 2010 firma planuje inwestycje (np. rozbudowa, zakup maszyn i inne):

□ TAK □ NIE □ NIE WIEM Jeśli tak, to jakie:

Branża: □ przemysł, budownictwo □ handel, usługi

Liczba zatrudnionych: □ 1-9 □ 10-49 □ 50-249 □ pow. 250