nacional1/ E Diel,30 tetor 2011

faqe 21 faqe 11

faqe 21

BRENDËSI

faqe5

Në

faqe6

faqe2 2

faqe2-3

faqe6

faqe8-17

Gjithnjë më pak pojapim të puthura

C M Y K

Dy gjuhë njëliber

E DITORIAL

Bela e bukur blidhtelëpjetë

nacionalGazetë javore, letrare, kulturore, politike

BOTIM I “NACIONAL GRUP” VITI III BOTIMIT, NR. 120 30 TETOR - 6 NËNTOR 2011 ÇMIMI 30 LEKË / 0,20 EURO

Gazeta e përditshme online:www.gazeta-nacional.com

Adresa: Ish-kinostudio “Shqipëria e re”, TiranëE-mail: nacionalalbania@yahoo.com, bucpapaj@yahoo.com

Nga Bardhyl Ukcamaj

Një kafe me VilhelmeVranarin

Promovohet në MTKRS libri mbikrimet e komunizmit i T.Alikaj

Poeti Arsim Halili flet për jetën eshkrimtarëve shqiptarë në Preshevë

Poezi nga:Sabit Rrustemi, Vaso Papaj, AndiMeçaj, Abedin Grapshi, Ilire Zajmi,Mustafa Spahiu, Farhedin Shehu

Majla Zeneli, metafora ezënë në çark

Ndal, stacioni i dashurisë

Tregim nga Ylli Xhaferri

“Genocidi gjysëmshekullorënë Shqipëri”

ww

w.ra

dion

acio

nal.a

l

Radio

Nacional

93.6 Mhz

Poezi nga Skënder Rusi

Nga Vjollca Tytyni

Fiqiri Muhaj, Tahir Foniqi, KristaqNanushi, Valbona Hykaj, IsaBerisha, Viola Isufaj

Në foto: Frederick Turner

Faqe 18-19

faqe9-14

faqe2 2

Tregime nga:

faqe1 6

Shkrimtari disident PjetërArbnori “Nderi i kombit”

Tropoja dhe tropojanëtdardanë

Reportazh nga Hiqmet Hyko

faqe 23

Levizja studentore eDhjetorit 1990-të

Nga Skënder Buçpapaj

Vëllai i këngëtares miliardere Maddonajeton poshtë urave

Studim nga Miranda Haxhia

Dy shkodranë tëmedhenj

Haveli që patëm, Haveliqë nuk e patëm

Esse nga Qamil Gjyrezi

Faqe 20

Kadare mysafir në librarinë “Kerver” në PodgoricëIntervistoi: Qazim D. Shehu

Shkrimtari mori pjesë në promovimin e librit të tij “Kronikë në gurë”, në gjuhen malazezeTashmë, si njëmrekulli, në medi-at perëndimore,shfaqej figura eIbrahim Rugovës,i konsideruar ngaato media siHaveli i Kosovës,

i pritur nga ato me-dia me të njëjtën sim-pati, kureshtje edashuri si Haveli iÇekisë. Në Shqipëripërkonte që revolu-cioni demokratik tëhynte në përfytyr-imin e shqiptarëveme përfytyrimin e dy-fishtë të Havelit dhetë Rugovës, dy sh-krimtarëve, dy...

Lëvizja Studen-tore e Dhjetorit1990-të është ivetmi aksion poli-tik i shqiptarëvenë historinë e njo-hur, që realizoindryshime siste-

mesh politike nëmenyre paqësore.Eshtë aksioni politikmë pro - europian,që nga RilindjaK o m b ë t a r e . K j oLëvizje legjitimoi tëdrejtën e pluralizmitpolitik në Shqipëri,ndryshoi rregullat elojës politike dhedelegjitimoi sisteminkomunist. Në tëgjitha aspektet saj,Lëvizja Studentore...

2/ E Diel,30 tetor 2011nacional REPORTAZH

Mbresa udhëtimi nga Tropoja

Tropoja dhe tropojanët dardanë“Të imponuar nga natyra e egër por e bukur deri në madhështi, pra në një teritor tepër të thyer, me kushte të “këqia”(kush nuk e dashuron borën dhe shëtitjetnë natyrë të virgjër për syrin e njeriut ) moti, në një liri të tejskajshme në të cilën linden e rriten, por edhe nga vetë fiziku madhështor dhe të pashëm që atambartin, e mishëruar kjo edhe tek forca fizike, i bëjnë ata më superjorë ndaj të dytëve.”

Nga Hiqmet Hyko

Tropoja ose (Malësia e Gjakovës) përbëhet prejtre fisesh: Krasniqe, Gash e Btyç. Teritori i ban-uar qysh në antikitet nga Dardanët Alpinë oseparaardhësit e tropojanë të sotshëm, ndodhetnë lartësinë treqind e njëzet metër mbi nivelin edetit që përkon me atë që thirret si pellgu iTropojës.Krahina e Tropojës me bjeshkët e saj, klimën qëe karakterizon si në dimër e në verë, me luginat egjelbëruara dhe lumenjtë që e përshkojnë ështënjë perlë turistike, krenari e kombit tonë mu nëzemer te Alpeve.Nga larmishmëria e bukurisë që mbart ky vënd,mund të them se është një kombinim i rrallë imahnitshëm dhe i papërsëritshëm i terrenit measnjë vënd tjetër nga nëna natyrë.Aty gjen male gjigandë me maja të thepisura,lugina të thella me hone po kaq të mistershme,sikundër lart në bjeshkë shtrihen rrafshnalta tëgjelbëruara me bar të gjatë e bimë medicinalenga më të rrallat në botë me guvat plot borë tëpërjetëshme.Nën këta male ka kodrina të ulëta me tokë tëbutë ku prodhohet gjithçka, përfshi këtu edhefikun përgjatë bregut të Drinit.Zonën e Tropojës e përshkojnë disa lumenj meujin qelibar buruar nga bjeshkët. Përfund qy-tetit kalon Valbona me ujin si kristal si në dimëre në verë.Në malet e saj me pyje të dendur, të të gjithallojeve, ka kafshë të egra nga më të rrallat si,dhia e egër, kaprolli, ujku, ariu, derri i egër, lepu-ri, dhelpra, pula e egër. deri tek gazela.Në lumejtë e kristaltë të Tropojës ka peshq meshumicë, përfshi këtu mbretin e lumenjëveTroftën. Gështenja me masivet e saj e rrethojnë si kurorëkëtë zonë në çdo cep të teritorit. Arra, mani ethana janë bashkëshoqërueset e tyre në mal enë lumë. Pema karakteristike e saj është kumbul-la famshme e Tropjës dhe Geshtenja, e veçantëdhe e shijshme.Tropoja ka pak tokë arë, por duke qënë një zonëme traditë të hershme në blegtori e afër fushëspjellore të Gjakovës ka kompensuar historikishtprodhimet e drithrave në tregun e këtij qyteti.Por Tropja ka edhe një nëntokë plot thesare.

Teritorin e Tropojës e rrethojnë dy liqene (ujëmbledhës) siç janë ai i Fierzës dhe i Komanit qëtë dy të lundrueshëm si në dimër e në verë,të cilët lidhin Tropojën me Kukësin dhe Shko-dren, por dhe njëkohësisht edhe Kosovën meTiranën e të gjithë Shqipërinë.Pikërisht në këto troje, në këtë tokë të virgjër,jeton rraca e bukur tipike shqiptare.

Tropojanët

Tropojanët janë shumë patriotë, inteligjentë dhearsimdashës.Sa të shkelësh në Tropojë të bie në sy Mali iShkëlzenit me madhështinë e tij, në krah Maja eHekurave madhështore po aq sa i pari, Valboname ujin e saj qelibar, dhe djemtë e vajzat shtat-lartë, të drejtë si lastarë, thua maten me malet.Edhe pse në dukje tepër krenarë ata besojnëshumë në zot, idhulli më i shenjtë për shumicëne tyre është “Dervishi i Luzhës” dhe për zonëne Lekbibajve At Jezusi.Krahas shtatlartësisë dhe krenarisë së lindurqysh nga barku i mëmës, shkak temperamentitepër flagmatik; ata shquhen edhe për in-teligjencën e madhe që i karakterizon.Të imponuar nga natyra e egër por e bukur derinë madhështi, pra në një teritor tepër të thyer,me kushte të “këqia”(kush nuk e dashuronborën dhe shëtitjet në natyrë të virgjër për syrine njeriut ) moti, në një liri të tejskajshme në tëcilën linden e rriten, por edhe nga vetë fizikumadhështor dhe të pashëm që ata mbartin, emishëruar kjo edhe tek forca fizike, i bëjnë atamë superjorë ndaj të dytëve.Superioritetin e tyre, ata e shprehin nëpërmjetvetëqënies krenarë, për atë çka janë, gjë e cila jubie në sy të jashtëmve, se ata me njëri-tjetrin ekanë një sjellje normale.Shtëpitë ose (kullat) siç dëshirojnë ti quajnë ata,janë dy dhe tre kate punuar me gurë të gdhen-dur me qereç(gëlqere e shuar prej vitesh përzierme rërë të pastër lumi të cilat edhe të pa banuaranuk shemben përveçse ju kalbet qeresteja.Nëkëto anë tju thuash që ka edhe shtëpia prej qer-piçi ose me gurë e me baltë i habit dhe jo vetëmkaq por dhe ju duket anormale.

Në më të shumtën e kohës së jetesës së tyre atajetojnë në grup, pra djemtë e martuar edhe mefëmijë, në praninë e prindërve të tyre në një har-moni të habitshme me një respekt të ndërsjelltëndaj njëri-tjetrit deri në përsosmëri.Rrespekti dhe dashuria prind-fëmi dhe fëmi-prind, apo vëlla me vëlla , motër -vëlla e anasjell-tas, si dhe nipër e mbesa është veti e tyre karak-tristike. Suksesi apo dështimi i njërit prej tyresjell gëzim ose e hidhëron pa masë rrethin famil-jar.Prindërit e moshuar në sytë e të rinjëve marrinstatusin e shenjtit.Ata jo vetëm që vlerësohen si prindër, por edhesi shenjtorë, për gjithë rrespektin e dashurinëqë të rijntë ju falin, deri në fund të jetës së tyre.Ata vizitohen shpesh nga shokë e miq, për tërespektuar burrin e nderuar, por edhe për tëblerë nga përvoja dhe mençuria e tij shekullorepasi dihet tashmë se ata jetojnë gjatë në këtëbotë.Tropojanët bëjnë “muhabet burrash.” Komuni-kojnë qetësisht me shumë dashamirësi, duke eshikuar njëri-tjtrin në sy, shtruar e me korrek-tesë. Por, edhe pa u hakërryer e me hipokrizi, gjëe cila ata do i acaronte së tepërmi.Tek këta njerës nuk ekziston frika, kush mun-dohet t’ja u tregojë atë në një formë ose në njëformë tjetër, ata i bën për të qeshur, por nuk itremb aspak. Për tropojanin nuk ka rëndësimosha për të qënë trim dhe burrëror. Tipare tëkësaj natyre me veti humane e njerëzore të be-sës, guximit e të trimërisë çmohen e zbatohenme përpikmëri nga të gjithë, qysh nga fëmija pesëvjeç e lart. Çiltërsia është një veti e çmuar për ta.Kuvendi i tyre është plot hijeshi. Respekti përtë moshuarit, për miqtë shokët e dashamirët përta është i shenjtë.Në sebepe kuvendojnë të gjithë me radhë ngamë të mëdhenjtë, me zë të ulët e me shumë rres-pekt e dinjitet për njëri- tjetrin. Ashtu si kanështatin kanë edhe zemren e madhe, bujaria e tyre

shprehet haptas në çdo çast. Ata njerëz edashurojnë fort jetën ndaj dhe dallohen për jetëg-jatësinë e tyre të madhe, pleqëria për ata fillonpasi kalojnë të 85-tat. Fëmijët për ta janë ëngjëj në kuptimin më të mirëtë fjalës. Ata nuk dhunohen në mënyrën mëabsolute, për asgjë në asnjë moshë të tyre, asme fjalë e as me vepra, për tu rritur me dinjitet, tëguximshëm dhe trima.Kjo vlen si për djemtë epër vajzat.Si rregull djemtë nuk futen në punë deri nëmoshën njëzet e pesëvjeçare, përveçse mëso-hen të përdorin armët, ndonjë vegel muzikoredhe të kalërojnë. Një zakon i vjetër nga e kaluarae tyre e largët.Por kjo s’do të thotë që nuk rrespektojnë vajzat.Për çudinë më të madhe edhe pse maskilista, atajanë shumë xhentilë ndaj tyre, femrat i trajtojnëme delikateskë shumë të madhe si të ishinprincër të lindur.Ato në praninë e meshkujve ndihen princesha. Shtëpiaket kujdesen për punët e shtëpisë dhemirërritjen e fëmijëve, me shumë edukatë largsentimentalizmave të panevojëshme.Ndërsa të shkolluarat i kryejnë detyrat, veç aty-re të familjes, jo vetëm si burrat; po me korrek-tesë thuajse më të madhe.Pra , janë sa “princesha” edhe burrnesha po takërkojë puna .Si të tillë, pra, djem e vajza, të padhunuar ngaaskush në këtë botë, ata nuk dhunojnë kotaskënd, por ama janë edhe shumë të ndjeshëmndaj dhunës e dhunuesëve. Tropjanët prejlindjes deri në vdekje nuk i rrah dot askushpërvec ajrit të bjeshkëve, dhe kjo u jep atyre njëkarakter malësor të papërseritshëm.Tropojanët lindin shumë fëmijë, djemtë janë pikamë e dobët për ta. Sa më shumë djem të kenë aqmë shumë krenohen.Ata i duan dhe i respektojnë shumë gjënë e gjallëtë familjeve të tyre. Ashtu sikundër edhe atë tëtë tjerëve.

nacional3/ E Diel,30 tetor 2011

REPORTAZH

Vrasja e qenit të tufës së tyre pa shkak të arsye-shëm, barazohet me një njeri.Karakteristikë e veçantë e tyre eshtë se në senjë bagëti e imët a e trashë, nëse bie nga shkëm-bi në humnerë quhet mish i ngordhur dhe nukhahet. Pra nuk e hanë kurrë një mish të tillë.Për karakterin e tyre shumë të fortë mund tainlustrojmë me shëmbullin e simpatisë së mad-he që ata kanë për gjarpërin si qënie mitike.Sipas mitologjisë së vjetër në këto anë gjarpërin:“Po mos e ngave nuk të nget” prandaj po e peliroji rrugë por mos e vrit .”Sepse gjarperi dhedelja nuk e ndryshojnë kurrë natyrën e tyre.”Pra njeriu këthehet në lugat, e të shfaqet si qen,mace, dhi, ujk por kurrë si gjarpër e si dele. Pragjarpëri është ai që sheh në të vërtetë pavarë-sisht se është i frikshëm.Pra ai është fisnik.

Turizmi (Dalja në bjeshkë)

Pa frike mund ti quash turiste te

përjetshëm.Dashuria e madhe dhe lidhja menatyren dhe terrenin e tyre te mrekullueshëm,është një magji nga madhështia. Në verë me tëfutur këmbët qershori të gjithë të mëdhenj e tëvegjël fillojnë përgatitjet për marrshimin e gjatëe të lodhshëm si dhe për ditët e bukura që ipresin për verim.Ky lloj shtegtimi është një ritual sa i hershëmpo kaq i natyrshëm për ta, pasi fillohet për tëmos thënë qysh në fëmijëri, mund të themi meplotë gojën që fillon që në barkun e nënës dhevazhdon deri në pleqërinë e vonë. Në bjeshkëme shpirt dalin të gjithë pa përjashtim, se nëpraktikë edhe nuk mund të shkojnë nga punëtqë mund të kenë por për të gjithë është njëendërrr e bukur bile edhe për të ikurit dhemërgimtarët që vijnë nga Gjermania, Zvicëra,Amerika e kudo ku jetojnë.Sikush ka teritorin e vet, stanin e vet ku jetojnëme gjithë gjënë e gjallë përfshi edhe pulat që imarrin me vehte.Furrnizimi me ushqimet e domosdoshme bëhetnga i zoti i shtëpisë me kuaj duke marrë me ve-hte miell, kripë, sheqer e kafe, sepse në bjeshkëshumë larg qëndrave të banuara jetohet me mje-tet tradicionale të lënë nga brezat me gatimet e

tyre të veçanta dhe shumë të shijshme e të shën-detëshme.Në bjeshkë gatuhet Fli (tip byreku që piqet sh-tresa shtresa në formë brumi të holluar deri nederdhje duke i pjekur në gjalpë njëra pas tjetrës).Mish qingji i zier në enë të mbyllur në qumështedhe ky shumë i shijshëm, kos i kulluem ( kosipasi zihet hidhet ne napë dhe i kullohet krejt uji), mazë e zieme (qumështi i deleve sa vihet pert’u zjerë në zjarr trazohet gjatë gjithë kohës derinë vlim duke e këthyer atë në një masë viskoze),lakra bjeshke të zjera në qumësht të veçanta nëllojin e vet të cilat rriten vetëm në bjeshkë.Groshëe zier në tamël dhensh kaurdisur me gjalpë, mishtë pjekur në prush, dhe për fruta Boronica bjesh-ke, si dhe akullore prej bore me boronica (borëmali e cila është shekullore e pa shkrishme nëkëto anë me lëng boronicash e shumë të tjera.Ata shkojnë në Trokuz, Gjarpër, Ballcinë, Kush-eticë, Balcinë, Ujezë, , Tringëllimë, Sulbicë,Markofce, Dobërdol, Ujezë, Padesh, Çerem etj.Lartësitë Alpine të Tropjës janë padyshim ngamë të bukurat në Europë dhe në botë. Ato shtri-hen mbi 2000 m mbi nivelin e detit dhe janë tëpasurua me rudina, bar, ujëra, pyje dhe kullota.

Dasmat

Dasmat janë një gëzim shumë i madh jo vetëmpër çiftin, por edhe për të gjithë familjen me miqe shokë.Ata dinë ta ndajnë gëzimin me shumëdinjitet me të gjithë të dashurit e zemrës. Prania

në dasmat e tyre është një privilegj dhe kënaqë-si e madhe, sepse ndihesh shumë i vlerësuarnga të zotët e shtëpisë, por edhe nga të afërmite tyre.Fjala mik në Tropojë ka kuptimin me tëartë në botë, ndoshta të papërseritshëm askund.Rakia e mezet janë lumë. Por priviligjin e të kën-duarit e kanë vetëm ata që dinë të këndojnëbukur, nuk këndohet në kor dhe nuk mund tëkëndojë gjithkush.Këngët shoqërohen me çifteli,sharki, fyell ose edhe me daulle e def(daire).Tupani është simbol i dasmës.Vallja tropojane, perla e kombit tonë është e pran-ishme gjatë gjithë kohës me të gjithë hijeshinë esaj, për të gjithë dasmorët.Edhe këtu ka një vëçori.N.q.s del një çift i mrekullueshëm që e kërcenbukur vallen e tyre , të gjithë të tjerët ndalenduke i shoqëruar me sy e me duartrokitje deri nëfund. Artistat në këtë trevë janë brilantë, porcdo tropjan di të kërcejë bukur.Ata rrespektojnë si thonë fjalës, “deri tek zoti”artistat e tyre, poetët e tyre të një niveli botëror,nga që janë njerëz që e duan fort artin dhe tëbukurën. Krahas instrumentave , arma ështëpothuajse e pranishme në çdo dasmë, bile ataas që mund ta imagjinojnë një gëzim kaq të madh,

pa praninë e krismave të armëve për të përshën-detur krushqit njëri tjetrin. Dicka homerike, epapërshkruar nga mënyra se si realizohet.

Dasma e vajzës (konagjeçi)

Ndryshe nga dasma e djalit, dasma e vajzës është

për mendimin tim si një përzjerje e gëzimit metrishtimin.Të premten në darkë, në shtëpinë e vajzës nëdhomën e saj mblidhen të gjitha shoqet e fëm-ijërisë e të rinisë së saj.Ato nuk ndihen fare veçse bëjnë muhabet, sinjë retrospektivë të jetës së tyre pra edhe tëvajzës tashmë nuse. Dhe hera herës qeshin metë madhe por më shumë përloten, për kohën eikur dhe për ndarjen e madhe që i pret. E shtunaështë kanagjeci apo dasma e vajzës. Gratë dhevajzat e fshatit, dhe bijat e familjes bashkë mefemijët ftohen në këtë ceremoni ku këndohetpër nusen që po i jep fund vajzërisë dhe jetëstek babai dhe po shkon në derë të huaj, tek burri.Të nesërmen vijnë krushqit , bëhet pjekja nëvendin e caktuar ku dy palët e krushqvendërojnë duhan, këndojnë nga një kengë bëjnëpak muhabet dhe ndahen secili për në shtepinëe vet.

Kanagjecet kanë gëzimin, por edhe trishtimin etyre. Vajzat janë të bindura dhe plotësisht tëndërgjegjëshme për shenjtërinë e familjes. Pravajza e re e brishtë, këtej e tutje do i kushtohetnjë jete të re, familjes, po kaq të brishtë, ndryshekryekëput nga vajzëria, tashmë e marrë fund.Kjo ka të bëjë edhe me vendimin aq të prerë përfamiljen e re për rrugën e nisur. Pasi bashkimi itë rinjëve bëhet mbi baza shumë të forta njohje-je të njëri-tjetrit si të djalit me vajzën që të për-puthen nga pamja pse jo edhe nga temperamen-ti. Sepse ai që hyn të bëjë këtë miqësi i njeh dhei psikologjis të rinjtë.Këta njerës që bashkojnëtë rinjtë, janë burra me reputacion e të dhënëpas kësaj pune, pra jo dokushdo mund ta kryejënjë gjë të tillë.Rëndësi e madhe i kushtohet fisittë djalit apo të vajzës, në këtë rast kemi të bëjmëme një lidhje mes burrash me besë për një miqë-si të përjetëshme. Kjo ka funksionuar dhe funk-sionon edhe sot më së miri deri në përsosmëri.Gjithmonë kur flasim për lidhjet miqësore se përtë rinjtë që dashurohen rregullat janë të njohu-ra. Kush është dashuruar e din fare mirë këtëpunë !Ndërsa babai i vajzës organizon ceremoninë edasmës me familjarët miq e të afërmit e tij, deri nëpërcjelljen e saj nuse në derën e dhëndërrit merroba kombëtare karakteristike të krahinës së saj

Në mort

Nderim maksimal për cilindo që largohet ngakjo botë. I madh e i vogël, i ri e i vjetër, kushdoqoftë ai.Ashtu si i barazon zoti të tërë para vdekjes, edheata nuk i ndajnë në raste të tilla, nuk shikonkurrëfarë dallimi as për ofiqe, pasuri, gradë,moshë i madh apo i vogël. Për ta vdekja është ebarabartë për të gjithë. Ata dinë ta ndajnë bukurgëzimin, por janë të paarritshëm për ndarjen ehidhërimit. Dihet që kur largohet dikush, prek-en shumë pjestarët e familjes, por ama prekenedhe të afërmit, shokët e miqtë, e të gjithë ata qëe njohin e kanë patur të bëjnë me të.E pra atje nuk vajtohet nga gratë, rrallë shehburra të përloten.Në një mort tepër të rëndë, kur motra po përcilltetë vëllain nga shtëpia, ajo i thirri të atit dukelebetitur me të madhe :-”Ku e shpini, mos e largoni”!Turma ishte me qindra.Ai ndali e ju drejtua së bijës me sa zë që pati: “-Mjaft! Se nuk të dhimbset vetëm ty! Pa shikotë gjithëve këtyre burrave që na shoqërojnë judhimbset, por s’kemi ç’farë të bëjmë, kjo ështëjeta.”Ai me ato fjalë qetësoi vajzën, veten e tij, pordhe të gjithë të pranishmit.Me atë rast ai vlerësoi dhe nderoi edhe të gjithëatë turmë të madhe njerëzish me burrëri prejmalësori. Kjo skenë ndeshet vetëm në tragjedite Eskilit

4/ E Diel,30 tetor 2011nacional PROZË

Tregim nga Ylli Xhaferri

Bela doli nga kthina e vetme, më saktë bimsaplot myk ku jetonte prej më se trembëdhjetëvjetësh, herët, sapo kishte nisur të zbardhël-lonte dita. Vendi nuk e zinte. Jetonte jerm. Përm-bytur në vetmi. Në ankth dhe agoni. Rrethuarnga thërrime kujtimesh të bukura dhe të shenj-ta, më saktë fantazma gëzimesh që i shkriheshinnë gojën e hidhur si pelin...E kishin detyruarme përdhunë të ndjehej, madje dhe bëhej e huaj,muhaxhire në sarajet e saj, truallin dhe pronat eatit, lënë trashëgimi nga Zoti vetë dhe të parëte fisit, që nga lindja e diellit dhe hënës. Qirax-heshë, shfrynte me vete mnershëm. Fillikatna-jë. Pa le, e shënonin me gisht, si të ishte magjiae zezë! Mohuar e shmangur. Seleksionuar. De-gdisur e kryqëzuar. E ku, në hauret e mëzave!?-shfrynte dhe fërgëllonte teksa ndjente vesënt’i stërpikte pulpat e zbuluara. Teksa përmesoilagjen e “Dy çesmave, kaloi bri kasolleve për-trolli dhe çadrave të harixhinjëve, shoqëruarnga kori i qenve dhe hungërimat e arinjve. Nx-itonte të arrinte në skaj të fushës, tek Mani iBabë Dylit, që ngrihej si obelisk mbi meandrëne Shkumbinit pranë Kalushit, ku do të mblidhtelëpjetë, lulëkuqe, hithra dhe labot, me të cilëtdo të ndërmyste drekën e varfër. Në ato ara dhelivadhe, nën hijet e shelgjeve dhe kavakëve,dera e tyre, mot e jetë kishte pasur tharkun ebuallicave. Denbabaden, saqë asnjë prej tëgjallëve në ato rrethina nuk e sillte në hatër sekur kish nisur kjo gjë, por ashtu si dhe e gjeninua përcillnin të tjerëve, brez mbas brezi. Kështunga jeta në jetë, nga hëna në hënë, nga dita nëstinë, nga viti në shekuj. Radhiqe gjeje plot,pranvera kishte qenë e lagësht, fusha gëlontenga barishtet e dobishme që harliseshin plotshëndet nën kujdesin e natyrës zemërdhemb-shur. Ushqim i varfër, por i bollshëm, për sofrënmungestare të kohës. Zhardhokët e kalkozëskërkoheshin e shkuleshin djerrinave dhe moçal-ishteve nga banorët e zhytur në skamje si mielli shenjtë, gjellë e bekuar, si të qenë rrënjë sale-pi, ushqim perëndish. Zija e bukës kishte plla-kosur mbarë vendin, dalë kockë e lëkurë ngalufta e dytë botërore, që kaloi si stihi mbi globinmbarë, por veçanërisht zi e mort me tepri derdhimbi Shqipërinë e përmbysur, kacafytur mevetveten, mbetur në mëshirë të fatit të keq, gat-uar nga bijtë dhe bijat që zbritën prej maleve...Ivinte për të qarë. Madje dhe dënesi. Vaj me detç’bëhej gjetiu, kur në zemër të nahijes sëMyzeqesë, në hambarin e drithit të dheut të

Arbrit, nuk gjeje një grusht miell të mykur, njëkrodhe misërnikeje në magjet e zbrazura tytë, kubinte miu e thyente kokën. Drithi dhe vajguriishin kthyer në plagën e mahisur të ditës, porpër Belën e vetme më asfiksues dhe mendje-prishës ishte humbja e sapunit që kishte filluartë shpërndahej me triska, vetëm për funksionar-ët e partisë dhe pushtetit të ri popullor...Morri i kuq bënte kërdinë, epidemia e tifos pristee korrte si drapër i mprehtë jetët e sfilitura tënjerëzve saqë trojet e varrezave u dyfishuan.Ngado e kudo luftohej me shpirt ndër dhëmbëkundër çmorritjes. “Lufta ndaj morrit të kuq ështëlufta për të ardhmen socialiste”, shkruhej nëparullën që ngrihej pranë Bishtit të Zhurit nëzgjatimin e Rrugës së lashtë Egnatia, parullëmbirë si kërpudhë pas shiut, pas fjalimit të Gjen-eral-lejtnant Koçi Xoxe mbajtur në husekun ehekurudhës së Kodrës së Gjuzëve, aty ku furni-zoheshin me ujë lokomotivat ose avulloret, si iquanin pleqtë. Parulla dalë nga fjalimi i tij ishteakoma, mbahej në këmbë, kurse ai vetë ishtetretur e harruar nën dhe, ngaqë u shpall armik ipartisë dhe popullit. U pushkatua. Shkurt, sh-koi si qeni në vresht, në fund të fundit korritragjikisht për veten atë, që kishte mbjell me zellpër të tjerët. Thuhej se kKëtë parullë e kishteshkruar Sosja, vajza e prishur mëndësh e lagjes“Çetë”, që agimet dhe muzgjet i gdhinte engryste duke larë e shpëlarë duart me botë efinjë në sylynjarin e çezmës së vjetër, ku kishtepirë ujë Cezari i madh i Romës, tek luftonte përjetë a vdekje me Pompein, në rrafshinën fushoretë Asparagiumit, gjatë Luftës Civile. Sosjavuante nga mania e pastërtisë, si të qe LediMakbeth, mundohej ethshëm të shuante prejduarve dëshminë e krimit, gjakut të mbretit Dun-kan, film ky që nuk pushonte së shfaquri ngaoperator Çivatja, në kinemanë verore të qytetit,nën hijen e eukalipteve të mëdhenj djegur rrufe-je, film që Sosja e sëmurë nuk kishte pasurmundësinë ta shihte, por që ritualin e larjes dheshpëlarjes të pandërprerë të duarve nën sylyn-jarin me ujë të bollshëm nuk e reshte për asnjëçast...Sosja e ndërkryer, si e etiketonin nëmëhallë, sa takonte dikë apo prekte diçka, nxi-tonte drejtë lëfytit të çezmës, duke tërhequrzvarrë trokun gjëmues të nallaneve të palatuara,për të larë dhe shpëlarë duart që asgjë nuk kish-in, por që mendja e saj e ç’ekuilibruar i njollostee laparoste...Kishte dhe një gjë që e stërmundonte së tepërmiBelën, madje e çonte deri në kriza të padu-rueshme të migrenës, mungesa e gazetave dherevistave, të cilat ishin dyllosur e shtetëzuar,zëvendësuar me disa fletushka si trakte. Nukmundej të mësohej me lajmet e reja. Varje, push-katime, dënime, burgime, internime. Tharje kën-etash, hapje tokash të reja mbi pyjet që sa vinine mbrrudheshin nga tehu i mprehtë i sëpatave.Lufta e egër e klasave. Eliminime bandash dhediversantësh. Njeriu i ri, ateisti, pa kishë dhexhami, larg Krishtit dhe Muhamedit...Kudo engado propagandohej aksioni! Lart frymënrevolucionare...Asnjë lajm a kumt për letërsinë,kinematografinë, modën, shpirtin, botën...Më etmerrshmja fare kishte qenë gëzimi i çmendur injë kryeartikulli të gazetës “Zëri i Popullit”, qëlajmëronte dënimin me vdekje të një partizanejenga fshatrat e Bregut, me të cilën kishin qenëshoqe klase në gjimnaz. E kishin pushkatuar sedikush e kishë parë tek puthej me një partizan tëri nga Durrësi, dhe ai vrarë në përleshje me gjer-

manët! O zot, puthja që përbënte krim.!? Puthjaqë ngjizte jetën kishte çelur vdekjen? Jepmëdurim e forcë, o Zot!..Bela kishte mbaruar Gjimnazin “NënaMbretëreshë”, kështu që nuk mundej ta plakteditën pa lexuar, për më tepër kur bibliotekën iakishte konfiskuar pushteti i ri, shteti i diktaturëssë proletariatit, siç dhe e quante veten. Qeshi.Hidhur. Mëkequr. Nuk i hiqej nga mendja parti-zani që bëri regjistrimin e librave. Kishte njëplagë të thellë në buzën e poshtme, që i jeptefytyrës së kënaqur një ngërdheshje të shëmtu-ar. Nuk dinte shkrim e këndim, por i grupoi libratsipas ngjyrës së kopertinës dhe trashësisë.Tridhjetë libra bojë hiri, pesëmbëdhjetë të kuqall dy gisht të trashë, dyzet të mavitë, shtatëngjyrë sheboje tre gisht të trashë, njëzet e pesëtë mollët...Kishin marrë edhe fotografitë me kar-tolinat. Bela pyeste veten thekshëm, përse iduheshin pushtetit të ri kujtimet dhe intimitetete saj? Nga ajo ditë i bëhej se shpirtin ia kishinmarrë peng, tutëluar dhe dhunuar, ia kishinafishuar e demaskuar nëpër sheshe ku ngri-heshin skena teatrosh banalë, ku aktorët dilet-antë, partizanët me partizanet, ia shfletonin egër-sisht, plot zili dhe urrejtje...Sa më shumë që lar-goheshin ditët e luftës aq më shumë humbte,bjerrej e tretej si kripa në ujë morali i partiza-nëve. Sa më shumë kohë të kalonte nga lufta,pikërisht kjo distancë ua hiqte llakun propagan-distik, duke dalë çipllak para syrit të dritës, mo-ralit dhe njerëzisë. Me sa dukej nuk ishin tëpërgatitur e të denjë për paqen dhe jetën civile,ora u kishte mbetur në luftë dhe aksionet enjësiteve guerile...E merrnin botën fytas, dhun-shëm, me përplasje, temp betejash luftarake, fjalortraktesh e gjyqesh politike, ndeshje apokalip-tike, diferencimesh dhe internimesh, mllef e dufkontradiktash antagoniste. Bardhë dhe zi. Nedhe ata. E sotmja me të djeshmen. Bota e vjetërme të renë. Luftë pa paqe...Nuk mundej të mëso-hej me sapunin e zi të fabrikës “Dallëndyshja”të qytetit, edhe ajo shtetëzuar, që binte erë tërëndë thartire dhe myku, erën e kalbësirës sëbërsive të ndenjura të ullirit. E kishte marrë mallitë ndjente kundërmimin e sapunit me erë, sapu-nit të myshkut, se për shampo as që mund tëbëhej fjalë. Nëmeshin e mallkoheshin me të mad-he, ishin vese, dukuri e teka të ish-klasave tëpërmbysura dhe parazitare. Kozmetika ia kishtelëshuar vendin erës së rëndë të djersës dhe va-jit lubrifikant, pllangat e të cilit zhgërryenin pei-zazhet...Pushkatimi i të atit dhe burgosja e të shoqit ekishin dërrmuar shumë më tepër se sa shtetëzi-mi i florinjve, mullirit, teshave të trupit, ullish-tave, dyqaneve e tokave, që i matën me litar dheua shpërndanë të tjerëve në zbatim të ReformësAgrare. Ajo do të mbetej dita më e zezë, ster-rosëse dhe vrastare e jetës së saj. Se, mos, vetëmpër të.!? Nga tmerri dhe i keqi i mbledhur pikë-pikë, si farmak e pelin, kishte dështuar fëmijën eparë duke mbetur e vetme, fillikat, përparaarmiqësisë së pushtetit që, edhe përse i ri, urre-jtjen e kishte të vjetër. Ishte mbuluar me gjak tëmpiksur e ujëra, pa ditur ç’ishin, në Sandallinmoçalishtë pranë Shkumbinit, vend i mbarë përmbarështimin e buallicave. Atë përfitoi nga Re-forma Agrare, një hasër me kallamishte dhekuaçitje bretkosash. Truall për malarie. Ai gjolngjalash do të ishte toka e saj! Toka apo ledh-ishta. Humboma!? Varri!...Atëherë i kishin shpër-thyer ujëra e gjak. Dhimbje e përpëlitje. Klithma

dhe lot...Krah i dolën plakat e mëhallës, iu bënënëna, shkuar nënës. Ndjehej mirë që njerëzit edonin. Kishte jetuar mes tyre, disa i kishte fis egjak. Shumëkush i çonte fshehurazi habere, ikujtonte nderet e bëra nga ati, fisi dhe oxhaku isaj i madh. Dera e tyre ishte e vjetër, për mëtepër kishte themelet në një udhëkryq të vjetërhistorik dhe gjeografik, në mes të Shqipërisë,mikpritja e sarajeve të të cilit niste nëpër njohjeemrin e mirë, historinë e lavdishme, bukurinë evajzave, bollëkun e hambarëve, buajt e fuqishëmdhe parmendat e lehta. Kishte plot njerëz ngakrahina dhe qytete të ndryshme të Shqipërisëqë nuk mungonin ta ndihmonin, madje t’i kthe-nin edhe borxhet e vjetra, për ekzistencën e tëcilëve ajo as që dinte. Por kishte edhe nga atoqë e përbuznin, e urrenin, s’linin kurth e grackëpa ngritur. E kishin zili edhe për atë që ia kishtefalur zoti, pamjen e bukur dhe nurin e rrallë. Saherë që përballej me të tilla gjëra e mbërthentenjë e qarë me ngashërime. Kishte mbetur fillikat,trokë dhe laskaruar, e kishin zbritur nga sarajetdhe përplasur dhunshëm, si deng leckurinash,në kthinat tytë të hyzmeqarëve, ku minjtë nuk elinin të mbyllte sy për asnjë çast, natën e ditën.Qetësia i ishte terratisur. Por bukurinë e ruanteedhe pse freskia i kishte rënë, si një shall i sh-trenjtë shkarë supeve, shkujdesur. Dalloi siluetën e një burri apo i bënë sytë?Ndjeu aromimin mashkullor të një trupi që lahejrrallë. Lënë pas dore, më keq akoma, pa kujd-esie. Braktisur nga të tjerët. Njohu siluetën enjërit prej hyzmeqarëve të dikurshëm, emrin e tëcilit nuk po mundej ta kujtonte. Ai kishte qenëdhe njeriu i fundit që u largua nga sarajet. Shër-bente në odat e miqve. Dritë i mbante shkallarete gurta, dërrasat e shalluara, shiltet e buta, six-hadetë persiane dhe postiqet e bardha të desh-ve kurban. Gjithçka dukej si larë me diell dhespërkatur me vesë. Por qëndronte i vetëmatëherë, mbytur në heshtje. Kyçur në droje.Turpërohej për gjithçka. Beqarë në moshë tëshkuar. Kishte dhe rrëfenja për të e një shokun etij. Mbase dhe këngë. Histori rrëmbimi, mbyllurme një vdekje. Vdekje apo mbytje?..Prej kohëshshihte hije. Më shumë hije se sa njerëz të gjallë.Bënte vite që jetonte me të shkuarën, me veg-ime, të njohur të humbur, tretur pa nam dhe nis-han. Vdekur. Varrhumbur. Kujtimet, të ëmbla dhetë hidhura, i gëlonin para syve si skepjegrerëzash...Po e helmonin. E vrisnin, ngadalë eheshturazi, ditëve të shterpëta dhe netëve tëmbarsura me hiçin, si me qoftëlargun, që s’kishtemë me ç’ti mbushte. As me punë, as me dashuri,as me lexime. Koha i rridhte rrëmbimthi e dhun-shëm. Kotas. Pa produkt. I bëhej sikur vidhtevetveten, shëndetin e plotë, bukurinë e rrallëdhe mençurinë e spikatur. Tanimë po boshatisejnga të gjitha këto, madje netëve dëgjonte qe-nien e saj t’i humbonte si kambanë e zbrazët.Tingull i humbur. Në asgjë...Po e ndiqte kush.!?U rrëqeth. Mos, vallë, ishte Mauriku.!? Ndjeumornica në trup. Tik-tatku i zemrës iu hodh nëgalop. U mpi nga frika. Ankthi ia meku frymën.Qeshi. Hidhtas. Madje përqeshi e qesëndisiveten. Me të keq...Ç’të ka mbetur më pa shem-bur, që trembesh.!? Mauriku i ishte qepur, rrod-he ishte bërë. E ndiqte këmba-këmbës. Ishtekthyer në një lloj makthi për të, sidomos pasndarjes nga gruaja, me të cilën ishte fejuar sipaszakonit, madje kishte dhe fëmijë...Krekosej embahej me të madh. Ishte shefi i zyrës së

Bela e bukur blidhte lëpjetë

(Vijon në fq. 23)

nacional5/ E Diel,30 tetor 2011 POEZI

Gjithnjë më pak po japim të puthura

Nga Skënder Rusi

TË PALUMTURIT Një ditë vendosa të numëroj të palumturit,Hyja brenda njerëzve e dilja prapë,Pashë që edhe atje ku ishin më të bukurit,Të gjithë i kishin të palumtura gratë! Pashë që edhe atje ku ishin gratë më të bukura,Burrave iu vinte çuditërisht për të plasur!Nga gratë e tyre s’po merrnin më të puthura, (Humbnin të puthurat nëpër burrat e pasur!) Hyra edhe brenda mbretërve të famshëmDhe atje,të palumtur gjeta më tepër!Çdo mbretëreshë e bukur atje vuanteNga ankthi i tradhëtive me të tjerë mbretër! E ja kështu, çdo ditë,numëroj të palumturit,Ata janë për mua e tërë bota e gjallë!Është gënjeshtari më i madh ai që thotë të kundërtën,Që mund ta ketë lexuar veç në ndonjë përrallë! VJESHTA Vjeshta këto ditë është kthyer në mollë,Që e kafshojnë të gjithë pa e pyetur!Më trishtojnë degët e saj pa kokrra,Dëshmi të një kohe që ka vdekur! Vjeshta këto ditë është kthyer në grua,Që s’merret me veten,se sapo ka lindur!Më trishton mungesa e ca gjërave të bukura,E ca zjarreve që tani janë fikur! Por edhe kështu unë e dua,Edhe mollë,Edhe grua! ÇAST SUREAL Të dy jemi ulur përballëedhe heshtim,Dy kafe po ftohene s’po i pi asnjëri!Vjedhurazi ia hedhim sytënjeri-tjetrit,Ti s’je këtu e tëra,unë s’jam këtu i tëri! Unë ende s’e marr veshnëse jemi vërtet,Apo e gjithë kjo,nga truri im ka dalë!?Nëse është i vërtetë ose joky mëngjes,Apo ne të dy jemi surrealë!?

Të dy jemi ulur përballë edhe heshtim,Ti si murgeshë,unë si murg!Kurrë s’kemi ikur më largnjeri-tjetrit,Sesa në këtë mëngjes absurd!

NJË GRUA E ÇUDITSHME U dashurova me një gruapothuajse të bukur,Ajo është herë-herëpothuajse e çuditshme!I pëlqen sidomosshtëpia e muzgut,Ku gjithçka ështëpothuajse lunatike!

U dashurova me një gruapothuajse të këndshme,Ajo është herë-herëpothuajse e pazakonshme!Është e pa arsyepo unë,pikërisht për këtë,E kam ngritur kasollennë pyllin e saj të flokëve!

U dashurova me një gruapothuajse të rrallë,Ajo është herë-herëpothuajse e pakuptimtë!Njëlloj si unëqë jam kjo re e bardhë,Që e mbështjell të gjithën se s’dua të më ikë! 26 gusht 2009 PUTHJE NË RRUGË Ata po puthen,e po mirë,le të puthen,Le t’i shtojnë kësaj ditemarrëzinë e vet!Veç e veç ata janë mëkatarë,Kur bëhen njëata janë një shenjt! Ata po shkrihen,e po mirë,le të shkrihen,(Bota e tërë ka lindurnga ky art!)Ku mund të gjeshdhe ndonjë nuancë grije,Dhe ndonjë shi prej vjeshteqë të lag! Ata duhen,e po mirë,le të duhen,Si dita me natënqë rinë afër!Ata veç e veç janë mëkatarë,Po krijojnë një shenjtkur puthen bashkë! PASI IKE TI Nuk ka më rrugënga vije ti,Trotuar s’ka më,

u kthye në rërë!Dhe një bli që ish,i thau gjethet,Krijoi vetënjë vjeshtë të tërë!

Nuk ka më xhamaku i therrja sytë,Nga ikja joteata u bënë pluhur!Ndodhka dhe kështu me dashuritë,Më parë se t’i gjesh,ato të kanë humbur!

NUK ËSHTË AQ E LEHTË Unë edhe tinë këtë shtëpi vjeshte,Me macen e heshtjesqë dremit në këmbët tona!Sa na ik një ditëvrapojmë pas një tjetre,Dhe kjo s’është aq e lehtësikur kap xixëllonja! Jemi në një moshëqë as vetë s’e dimë,Në të njejtën rrugënga na vjen edhe ikja,Nuk kemi veshur xhupa,kemi veshur trishtimin,Dhe kjo s’është aq “e lehtë”sikur të kapësh tigra! Unë edhe tinë këtë shtëpi brenge,Ku tani kanë mbeturvetëm kanarinat!Po kjo s’është aq e lehtësi një rrahje zemre,Që na shtohetkur na lodhin dimrat! MAJI,QERSHORI,VAJZAT DHE UNË Maji jua nxorri kërthizat përjashta,Qershori jua zbuloi fare gjokset!Nuk dihet ç’do bëjë korrikume ju vajza,Të pushtuara çuditërisht nga hobet! Ndërsa unë,xhaketën,ende s’e kam hequr,(Thua të jetë kjo Një shenjë mplakje!?)Po pse,atëhere,ditën kur të kem vdekur,E dua ta kem prej këtyre muajve!?

6/ E Diel,30 tetor 2011nacional STUDIM

Pse këto radhë duhej t’i kisha shkruar 20 vjet më parë

Majla Zeneli, metafora e zënë në çarkDo doja të pyesja njerëzit mendjemprehtë, qëmtuesit e librave dhe letërsisë së fortë, të vërtetë dhe të veçantë: a keni dëgjuar ndonjëherë për një vajzë që shkroiromanin e saj të parë vetëm kur ishte dymbëdhjetë vjeç? Për një vajzë me sy të ngrohtë e metafora të zëna në çark si të që një gjuetare zogjsh, jo për t’i vrarë,por për t’u dhënë një mësim të gjithëve se çfarë vlere ka liria dhe sa e ndihmon letërsia këtë kuptim?

Nga Miranda Haxhia

Dikur ishte një vajzë e vogël , lindur dhe rriturnë qytetin e Peshkopisë nga dy prindër tëmrekullueshëm dhe nën ndikimin e fortë të kul-turës së vëllait të vet, Andit. Pastaj, si të ngatër-ronte etapat, kur sapo kishte kapërcyer dhjetëvjet, ulet dhe shkruan. Romani i parë, poezitë epara... nuk rresht së fantazuari e të imagjinuari.E etur të thithë gjithë botën e ta përkthejë memjetet e saj: letërsinë dhe pikturën. Dëshira epasioni kalon në anën e pikturës, pasi përfun-don studimet në Liceun Artistik “Jordan Mis-ja”, vijon studimet në Akademite e Arteve nëPoloni e Gjermani. Jeton në lagjen Moabit tëBerlinit ku pjesën më të madhe të kohës e kalonnë galerinë e saj Manière Noire, që prejfrëngjishtes do të thotë “teknikë të zezë”,njëlloj procesi që fillon me një vizatim, një skemë,pastaj me transferimin e imazhit me dorë në njëpjatë bakri. Është si kompozimin i një pamje tëtërë nga fillimi në fund. Kjo nuk është vetëm njëshprehje, por nuk është vetëm për lëvizje, si nëpikturë. Është e imagjinatë dhe saktësi. Një ek-spozitë të re çdo dy muaj, dhe të rezervuara derinë vitin 2013. Është e vështirë t’i marrësh njëintervistë, pasi kthehet në shtëpi shumë vonë,veten dhe punën që bën e krahason me njëpemë që është gjithmonë e gjelbëruar.

MË TEJ.... DUHET TË ISHA KTHYER SHUMËVITE PAS

Do doja të pyesja njerëzit mendjemprehtë, qëm-tuesit e librave dhe letërsisë së fortë, të vërtetëdhe të veçantë: a keni dëgjuar ndonjëherë përnjë vajzë që shkroi romanin e saj të parë vetëmkur ishte dymbëdhjetë vjeç? Për një vajzë me sytë ngrohtë e metafora të zëna në çark si të që njëgjuetare zogjsh, jo për t’i vrarë, por për t’u dhënënjë mësim të gjithëve se çfarë vlere ka liria dhesa e ndihmon letërsia këtë kuptim? Për njëvogëlushe që vendlindjen e saj, Peshkopinë ekrahason me ato qelizat e periferisë në trupin enjeriut? Për një të vogël që shkroi si të rriturit,ndërsa njohim shumë të rritur që pak arrijnë tëshkruajnë për të vegjël e të mbahen mend.Këto radhë që po shkruaj sot, duhej t’i kishashkruar në vitin 1992, pothuaj 20 vjet më parë,kur shtëpia botuese TOENA nuhati talentin esaj dhe e ndihmoi të botonte librin “Sfinksi idritareve dhe poezi”. Atë guxim të madh që kish-te autorja për të shkruar, për të krijuar, për tëpërmbysur gjithë rregullat e natyrës, njerëzisënë funksion të metaforave e gjithë figuraveletrare, nuk e pati asnjëherë për tu shfaqur, përtë trokitur vetë në derën e shtëpive botuese.Nuk besonte.Majla Zeneli tani nuk është më fëmijë. Ashtu sithotë edhe vet, është kryer riti i pjesëtimit dheshumëfishimit të jetës. Brenda një viti - humbjae babait dhe lindja e djalit, Eneas. Ka lënë pasvajzërinë, është shkolluar dhe i është kushtuarpikturës.

KU HUMBI LETËRSIA E SAJ?

Sfinksi i dritareve, roman 1992; autoportret,poezi, 1994; Gishtat e vetëdijes, poezi, 2000;copëza fytyre, prozë, 2000 janë libra të cilat nga

hera në herë shënojnë ngritje, përkujdes, merak,dashuri për letërsinë dhe fjalën e shkruar.Ditëve kur shkruante poezi dhe romanin e saj,ndoshta futi lavdinë në ato ëndrra të vogla. Edhepse e lexuan, e pëlqyen njerëz që “merrnin erë”nga letërsia e poezia, si Koçi Petriti, Ilir Yzeiri,Gani Xhafolli, Arjan Leka, Mexhit Prençi,... ajo ekuptoi se por lavdia ishte një shkëmb i thepisur,ku po të zgjasje pakëz kokën me kuriozitet e tal-ent të tepruar, do të bije në humnerë. Kaq ishtemasa e vështrimit dhe e gjykimit për Majlën. Mëshumë...?! Por si Majla Zeneli kujtoj se ka shk-ruar Virginia Woolf, sidomos kur rrëfente “Kop-shtet e Kjusë”. Ndërsa në kopshtijet e letraveshqipe ka plot barishte dhe bimë të padobishmeqë lëshojnë lastarë të pafundmë, pa asnjë be-reqet! Majla harron se bota jonë është dendë-suar shumë me shkrimtarë të vetëshpallur, meautorë të pafundmë librash, me shkrime që ash-tu si botohen, humbasin, aq sa hera herës filloje besoj se botimi i një libri është zhvlerësuarshumë. Cili poet do donte që ajo t’i dilte para eai bashkë me të tjerë të grisnin poezitë e tyre qëi shkruajnë me sikletin e cërkave që as të shua-jnë etjen, as të lënë të pastër, e mandej të flitninpër Majla Zenelin, të mos rreshtin duke e lexuardhe të lodheshin për ta kuptuar botën e saj prejvajze të vogël që sa lirshëm luajti në piano çdomuzikant i famshëm, aq bukur ajo lodron me fig-urat dhe poezitë e saj, aq magjishëm i ndërtonvargjet njëri pas tjetrit dhe me fantazi të pabe-sueshme ndërton e shkruan një roman të tërëkushtuar botës së klasës, mësuesve dhe si ajo ishikon këto marrëdhënie. Mësuesja e letërsisëqë vetëm letërsi nuk u bënte, mësuesi i punësme dru që u thoshte:- rrini urtë, mos flisni, mosbëni fjalë. E di si e përshkruan Majla atë llojmësuesi në romanin e saj, para njëzetë vjetëve?***Ai mori zemrat e disa nxënësve, i vuri në mor-setë dhe tha:-Merrni këto lima dhe filloni procesin. Kur tëmbarojë mësimi, do t’i mbledh dhe do t’i vlerë-soj. ...ah, se desh harrova, Zemrat i dua drejt-këndëshe!.............................................................................................Përbindëshi hyri në klasë. Ai mori regjistrin,ngjeu penën në duart e përgjakura dhe shkroi:10 janar. Tema: “Lëmimi i zemrave ne morsë”.Pastaj ra zilja. Përsëri Përbindëshi ngjeu penënnë përgjakjen e duarve te tij dhe i urdhëroinxënësit të vinin me radhë pranë katedrës.- Tani do t’i ve secilit notën që meriton! Sillnizemrat këtu!Fëmijët i zgjaten duart qe u dridheshin ne peshëne lehte te zemrave. Ai i vështroi ato me radhe. Sahere qe merrte ne duar një zemër te re, behej gatite thoshte diçka, por nuk fliste. Zemrat ishinbere te gjitha sipas kërkesës se tij. Përbindëshi imblodhi pastaj ato, i mbështolli dhe doli ngaklasa. Ndërsa gjaku i pikonte nga duart, nxënësitpërsëri pyesnin njeri-tjetrin: “Pse iu deshën?”,“Ç’kërkesë e çuditshme!” Por gjithçka mbeti embyllur ne Kutinë e Enigmës.***E PLAGOSUR

Kur druri në dimërU shtriq pas gjumit të vjeshtës,

Pa se kurora kish mbeturPa gjethe.Por kur zgjati kokënTë shihte më mirë,Nën degët e strukura pas njëra tjetrës,Qëndronte një gjethe,Që qielli nga dashuriaIa kishte bërë ngjyrën si të tijën.U afrova për ta parë më mirë,Por gjethjaNga frika e syve të drunjëzuar,Ra nga pemaE plagosur nga gjumi.

Këtë poezi e shkroi Majla dikur, atëherë kur be-sonte se poezia magjia më e bukur që e kishtezaptuar. Jam e bindur se libri që do botojë, dotronditë njëlloj si piktura e Dali-së çmendi botëne magjeps ende edhe sot e kësaj dite.Sikur të shkruaja me gjuhën e Majlës, tani duhettë shkruaj pikërisht: nëse nga oxhaku doli njëflutur e mirë/ nga lulja një bletë e bardhë/ ngaora e gëzimit doli një qyqe/ Nga cila korale dodalë unë?***

NGA CILA KORALE DOLI MAJLA ZENELI?-E dashur Majla, e pyeta, cili ishte perceptimijuaj i parë për botën dhe si ju e transformuat atëpër shijen tuaj? Për mua bota që e vogël. Një familje, disa shoqee shoke, një klasë... Nuk e imagjinoja dot që pasmaleve, që si gjuhëza rrethonin qytetin ku je-tonim, kishte jete të tjera që zhvilloheshin njëko-hësisht me tonat dhe që në ishim një nga qelizatmë provinciale të Trupit... Bota më pëlqenteashtu siç ishte, nuk mendoja nëse që e mirë osee keqe. Isha e lumtur me të. Pastaj... unë kishady botë, njëra me njerëzit, tjetra me natyrën (këtugjithmonë e shoqëruar nga pjesëtarët e familjes,të cilët duhet t u përgjigjeshin pyetjes „pse“?Ndërkohë që ata përgjigjeshin, imagjinata imethurte fantazi nga më të ndryshmet. P.sh. kërko-ja një vend të sigurt ku shpiheshin gjethet evjeshtës, ose një varëse gjigande për yjet, osethjesht ndiqja hijen time që ndryshonte nga dri-ta në dritë.) Hyrja në botën e letersisë ishte rrjed-hoje e bisedave të panumërueshme me vëllanë,

ABAZHURI I SAPOBLERË

Edhe pse pranë apartamentit të tij unë përherëlija petale të verdha, ai kurrë nuk e kishte vënëre përqëndrimin tim të madh në një qendër aq tërëndësishme sa ç’ishte vetvetja e tij. Kështuvazhdonte të rrotullohej rreth abazhurit që varejmbi dysheme duke menduar për rrezet e para qëdo të nxirrte prej syve e që do të pasqyroheshin,sapo ai të ndizte dritën. Kështu unë akoma mb-esja krejt e harruar prej telave të korrentit, pasderës, e mbështetur fort pas dërrasave. Dhe mënë fund dëgjova që ai nisi të lëvizë serish rrotulldyshimit të kaluar duke prekur me radhë xhamate zhurmshme. Me siguri mendonte që ai do tëkishte dritë të mrekullueshme ndoshta të pur-purt, ndoshta të zezë, e përfundimisht do të sh-këlqente. Mori çelësin me duar dhe më së fundi,e shtypi. Për çudi, abazhuri i tij nuk denjoi tëshpërhapte dritëzimet e thyera, përkundrazindenji po aq i vdekur sa dhe më parë, e pikër-isht, kjo heshtje më tepër e nervozonte. Ktheukokën majtas dhe pa që nga korridori, vinte njëdritë e këndshme. Nisi të vraponte drejt saj. Unëia dëgjova frymëmarrjen aq afër. Qe kaq pranëmeje. E hapi derën dhe të dy qëndruam të çudi-tur duke parë këmbët e mia që lëshonin dritëfluoreshente.

(Andin), që përpiqej jo vetëm të shpjegontedukuritë e natyrës, por dhe të fliste papushimpër muzike e libra. Dhe fare herët, që ndoshtalojë momenti kur filloi, (sigurisht iniciativë e timvëllai) një lloj „brainstroming“ ose provokim iimagjinatës... nxisnim njëri – tjetrin me metafora.Kjo „ndeshje“ qe një argëtim i vërtetë e që mundtë zgjaste minuta të tëra... Një tjetër shkak ngac-mues, që takimi im i parë me Salvador Dali-në esidomos me pikturën e mëposhtme, „Mjellmatqë reflektojnë elefantë“ – „Swans reflecting ele-phants“, aty pashë veten time plotësisht si dhepasqyrimin e botës, e cila në 1990-91, nga ethjeshtë dhe e bukur filloi të bëhej e vështirëdhe e errët. Nëse kësaj bote do t‘i vija një pas-qyrë tek këmbët, ose një tabaka që shkëlqenteshumë, nëse do t’i vija në sfond disa objekte tëtjera të gjetura, sigurisht që çdo gjë do ndrys-honte dhe „elefanti“ do bëhej mjellmë.

nacional7/ E Diel,30 tetor 2011 POEZI

E paqtë si kristali

NDIZE SONTE

Çepuri flet përmes pamjesMe fytyrë malli

Rri dhe sonteTa përzëmë këtë erëKëto re përmbiQë ikin tutjePa një pikë shi

Për muza s’ do kesh uriTë ruaj nga cilado furiVetëm rri

Ta ndezim këtë natëAsaj vashe pas kodreQë ka humbë udhëDritë t’ i bëjmë

Të tharat gjetheKëta rremba të tharëTë qofshin falë

Sall ndize sonteNdizePër atë hënëvashë

Çepuri nuk refuzohet

(4 tetor 2010)

ÇEPURI NË VJESHTË

Këtu jamNë të njejtat rrënjëI shtrirë e i ngriturSi përherë

Sall ngjyra po më ndërrohetSyve t’u plot mallPo shkrihet e blertaNë pritje të argjentë

E ngapak po shkundemPrej erësPo qullem prej shiutE po thahem prej ikjeve

Në thellësiDhimbjet e ëmbla s’gjejnë qetësi

S’flladitë ky shiKur tek unëMungon Ti

(1 tetor 2010)

AJO ERË FLOKËSH

Ajo erë e flokëve tuaSolli shiShi a dashuriEc e dije

Një re e zezëNa mbuloi sipriSa u trembëm

Nga e papritura furi

Po iku ajo e mllefosurHumbi qiellit pakufi

Me ÇepurinMbetëm këtuPër t’u larë mëkateshNë një agim të riNën diellin e syve Tu

Moj DitëQë m’buzëqesh përsëri

(26 shtator 2010)

NUK ËSHTË VETËM

Në një cep të vetmisë sateBrenda atij kopshti të veniturHyra fshehtas përmes erësE po t’ kundroj si ngaheraMe admirim

Lulja e Shpirtit nuk është vetëmI përftohem pa pushim

(23 shtator 2010)

LUFTËTARI I PAEPUR

DashuriaNuk është veç një pamje vjeshte

Dashuria ka katër stinë

Sa mugullon qenies sateTë bën për veteE të përzjarr deri në zenit

Poaq të qull shpirtit

Të ngrinë në lule kristaleshDeri në lumturim

Ti s’i ndaheshPrej saj rrëmbeheshSa bieSa ngriteshRrugës drejt saj

Prej pritjeshHeshtjeshNuk lodheshEcënEcënSi një luftëtar i paepur

(21 shtator 2010)

MUND TË BËJ Ç’TË DOJË

Ajo mund të vijë me ditënMund të fshihet me natënMund të mos bëj zëMe ditë e net Mund të mbyllet si lulja

Nën petale të blertëMe muaj me vjet

OAjo mund të sillet si të dojëDhe pa mua mund të jetojëUnë do ta ndjejOrë e çastNë secilën secondëOrëZemra do ta kujtojëSi tash

(17 shtaor 2010)

NJË BOTË U SHPËRGJUM

ShiuDhembjen nuk e lauAs flladiti

Vetëm Ajo kur trokitiNjë botë e fjeturU shpërgjumRilindi

(4 shtator 2010)

RASTËSISHT(variant)

Jetën e duaJo etjen

Ama në çdo kruaS’ i vë buzëtPër ta tretur shkrumin

Udhës s’i shmangemEcjesPër t’ i thënëJo ngecjes

Qoftë dhe bërrylasGjunjëzash

Siytë bëhen çiçërrafër një urenjë kthese

Se - e papriturabëhet e përhitura

Rastësia Si kafshata e ndyrëTë zverdhë në fytyrë

Ah Rastësisë i trembemPrej saj befas stepem

Sakaq mund të m’i errë sytëMe ndonjë re pluhuriT’më përplas për muri

Dhe zemrënMund të ma prekëTë ma dridhëRastësia

Atë strehë shpirtiKu Ti rri

Me TyJo pa TyJeta Ime kodohetNë katër sy

Jorastësisht i ruhem rastësisëDuke të dashur TyJeta Ime

(të përpunuara më 27 gusht 2010,Gjilan)

AJO ËNDËRR NË PRITJE

Duroj këtë zjarrmiShpirtit të etur për TySi Çepuri për një pikë shi

DurojE nuk e shuaj këtë ndjenjëSado që më djersinëKjo kllapiMë përvidhet në syNë gjuhë

Në muaMë shumë dhembAi portret i përgjysmuar dashurieAjo ëndërr në pritjeQë shprush dhe ÇepurinThellë në brendi

Lëre më muaKur nuk të kam në timin gji (25 gusht 2010)

ISHE DHE MBETE

Deti shtrihet para mejeSi një mashtrim i riNë të thellën qetësi

TutjePrapa krahëve të miÇepuri dhe Ti

Me gjetheKapluar prej vapeE shikime të gjataDeri tek unë

Në eter dikuPa oksigjen mbeti mesazhiTelat u këputën në pritjeDhe zëri

Brengat e miaAs rëra i dogji

I zbuti vetëm poezia

Ai qiell i kthjelltëE i pafund Si dashuria vetë 23 gusht 2010

Nga Sabit Rrustemi

8/ E Diel,30 tetor 2011nacional PROZË

Guri misteriozTregim nga Fiqiri Muhaj

Kisha dëgjuar se diku kishte rënë një meteorit.Kureshtja më shtyu të pyes për vendin ku kish-te rënë ky gurë.Dita kur u nisa ishte plot diell.Mund të them saktësisht, se ishte dita e tetë eqershorit. Pranvera sapo kishte kujdes, moraçantën me veglat e punës dhe ia dhashë vrapit.Befas, para meje, u shfaq guri. Nuk e merrni dotme mend, sesa u trondita. Ishte goxha i madh.Ishte kaq i madh, sa me forcën e peshes së tij,kishte hapur një krater, saqë një pjesë e madhee tij ishte fundosur në dhe. Lashë çantën dhefillova ta prekja me duar këtë çudi të mister-shme, që as ia vetë nuk e dinte nga kishte ardhur.I erdha rrotull duke e parë me kërshëri. Kishtenjë pamje të çuditshme, një pamje mahnitëse.Në pamjen e parë mu duk si nje ajsberg i skaliturnga dora e ndonjë skulptori. Herë-herë më ng-jante me një kokë gjigande e çukitur me shumëfines me qindizma apstrakte. Po të mos e dija sekishte rënë nga qielli, do të mendoja se ishtevepër e Mikelanxhelos. Për një kohë të gjatëeca si nëpër ëndërr, duke kërkuar derën të fute-sha brenda. E ku ta dish, - thashë me vete, - senga cili planet na ka ardhur peshqesh ky gji-gand. I lodhur nga rruga, u enda rreth tij për njëkohë të gjatë, u ula më së fundi dhe u mbështe-ta pas gurit. Ndeza një cigare dhe ngrita sytënga qielli. Një mendim i marrë më erdhi ndër-mend. Po sikur të binte një shi i tillë gurësh ngaqielli, ku do të futeshin njerëzit e shkretë? Mëshkoi mendja te Guri i Qabesë. Si ky do të jetëvallë?! Thonë se Guri i Qabesë qëndron pezullnë ajër. Po ky përse nuk qëndron?! Mbylla sytëdhe hyra në botën e misterit, duke kërkuar meimagjinatë rrugën që kishte bërë ky masiv me-mec për të ardhur deri këtu . U përmenda se m’ubë sikur dëgjova një zhurmë, që nuk di se ngavinte. I shushatur, pashë përreth një copë herë.U çova, Hapa çantën dhe mora çekiçin dhedaltën. Ia nisa punës. Guri ishte shumë i fortë,aq i fortë sa dalta më kthehej pas. Nuk di sakohë punova. Kur godita për herë të fundit meçekiç, m’u duk se dikush po godiste si unë ngaana tjetër e gurit. Ndalova i habitur. Me çekiçinnë dorë qarkova gurin. Ecja ngadalë, në majë tëkëmbëve, dhe ndieja se nëpër shtat më kaloninmornica. Papritur shtanga në vend. U tremba. Utremba kaq shumë, sa desha t’ia mbathja vrapit.Përpara meje u çfaq një plak i moçëm. Mbanteveshur një mantel të bardhë, që i arrinte deri nëfund të këmbëve të zbathura. Nga frika edridhërima që ndjeva,çekiçi dh dalta më ra nëtokë. Ai foli:Mos u tremb bir, eja, afrohu!Ngriti dorën dhe ma vuri mbi kokë. E pashë mehabi. Sytë mezi i dalloheshin brenda flokëve tëbardhë dhe mjekrës që i vareshin si kurora jar-gavani. Baba Tomorri, - thashë me vete. O Zot!Ç’m’u desh që i hyra kësaj valleje!… më ftoi tëulesha. Pastaj me një zë të butë, të rrokëzuarsikur dilte nga thellësia e këtij guri misterioz, mëpyeti përse isha munduar deri këtu. Iu përgjigjame gjysmë zëri se isha arkeolog. Mora vesh sekishte rënë një meteorit dhe erdha thjeshtë përta parë. Sytë e tij m’u bë se rrëmuan brenda

meje.Si, erdhe… për ta parë nga se ishte përëbërë….Si, erdhe… për ta përcaktuar moshën…Po për të… Nuk munda së shqiptuari fjalën efundit, kur ai qeshi, duke lëshuar një zë të largëthyjnor.Si the? Moshën? – pyeti plaku dhe qeshi sër-ish. Po, moshën, - përsërita unë.Eh, more bir! Kot e ke As ti dhe askush perveçatij që e ka krijuar nuk mund ta gjejë moshën evërtetë të këtij guri.Pata një përshtypje të çuditshme, nuk po e shiko-ja qartë. Më dukej sikur ai po shkrihej me masiv-in e madh ku ishte mbështetur. Përqendrohubir! Të vërtetën e zbulojmë ndonjëherë, kur dalimnga realiteti që na rrethon dhe hyjmë në thellësitë vetes, aty ku ti nuk ke zbritur asnjëherë.Thonë, se është pusi i ndërgjegjes, por në tëvërtetë është pellgu i dritës, që mendja dhe sytëtuaj verbohen nga rrezet e kësaj drite, që nuk julejon as të imagjinonidhe as të shikoni fundin epa anë të këtij qelqi që që ju mbulon. Më mirë elëmë këtë bisedë për herë tjetër. Domethënë, seti ke ardhur të mësosh të vërtetën mbi këtë gur.Atëherë po të pyes:A e di ti emrin e stërgjyshit tënd?Jo i thashë unë. E pra çfarë kërkon të gjesh ngaky gurë, ku ti nuk di prejardhjen tënde?Dëgjo biri im, jehoi zëri, i cili vinte si oshëtimë embyllur Në një nga planetët ku bëni pjesë edheju, njëherë e një kohë, jetonin njerëz si këtu nëtokë. Ata jetonin në hare. Zoti ju kishte falur tëgjitha të mirat. Kështu që jeta vazhdonte me lig-jet e sajë. Edhe njerëzit jetonin brenda këtyreligjeve ku jetonte edhe gjëma bashkë me ta. Porata jetonin ama. Jetonin në harmoni. Nuk i njih-nin hasmëritë, mëritë, dhunimet, vrasjet emëkatet e tjera që jetoni ju të Tokës. Zoti iu kish-te dhuruar mirësinë. Kështu që jeta vazhdontesi një lumë i kulluar që derdhej diku, pa lënëgjurmën e mynxyrës, që ata e pranonin në hesh-tje. Por mbi të gjitha në zemrat e tyre ishte mb-jellë dashuria. Edhe njerëzit kishin ligjet e tyre,që i respektonin. Ata kishin një dashuri të mad-he për njeri-tjetrin, shumë më e madhe se këtu,por, këtu gati-gati dashuria po zëvenësohet ngaurrejtja. Ju e urreni njëri-tjetrin dhe vuani kurtjetrit i ecin punët për së mbari… Por edhe kyështë një problem, që mendoj ta trajtoj më gjatëe më thellë. Le të kthehemi sërish aty ku e lamë.Pra, atje ishte mbjellë në zemrat e njerëzve dashu-ria. Kishin gjithsashtu një prijës. Mos u habit,kudo ku ekziston bashkësia njerëzore, ka pat-jetër një njeri që zoti i jep meritë të udhëheq.Kështu pra, ata kishin një prijës, që edonin dhee respektonin të gjithë. Edhe ai e donte shumëpopullin e tij. Ata e donin megjithëse nuk e kish-in parë asnjëherë, sepse ai nuk ishte çfaqur as-një here në popull. Ashtu sikundër nuk ishteçfaqur edhe Zoti i madh i adhuruar, që i faleshinpër ditë Por, njeriu do veprën e mirë dhe kur erespekton këtë të mirë, atëherë vendoset ekui-libri. Në sarajet e tij që mendja njerëzore nukështë në gjendje t’i përfytyrojë, rrethohej nganjerëz të mençur e të dijes, shkencëtarë dhe filo-zofë te një mendje. Aq të pasur në njohuri eaftësi, që ju kishte dhënë Zoti sa nuk mund tëbëhet fjalë për t’i krahasuar edhe me sh-kencëtarët më të mëdhenj të tokës këtu tek ju.Por meqenëse edhe ata ishin njerëz, përfshi këtuedhe prijësin e tyre, nuk mund të arrinin shkallëne përsosmërisë për gjetjen e enigmës. Pra jeta etyre, e shtrirë në kohë, ishte shumë e kufizuar.

Diku qendronte vdekja. Kështu një dite nëna eprijësit vdiq. Deri atëherë vetë prijësi nuk e kish-te njohur dhimbjen. Kur ajo papritur i erdhipranë, iu duk se edhe dashuria nuk ishte gjetjetër veçse një gënjeshtër e ëmbël, për të harru-ar hidhërimin e jetës, perderisa ekzistenca e sajëishte e kufizuar. Sipas traditës së tyre, njerëzitqë vdisnin, pasi i mbyllnin në arkivol, i hidhninnë lumë dhe lumi i përcillte në det bashkë melotët që shkonin çurg nga njerëzia. Ndaj dhe detiu bë i kripur. Mallengjimi i popullit ishte i pamasë. Nënën e prijësit e qanë të gjithë, por kup-tohet që dhimbjen më të madhe e kaloi vetë pr-ijësi. Shtatë ditë e shtatë netë prijësi qëndroi imbyllur në dhomën e tij. Ai ishte i dëshpëruardhe donte ta mposhte hidhërimin me forcën elogjikës. Më në fund ai doli përpara njerëzve tëtij që prisnin në sallon. O njerëz të mirë e të ditur!U foli ai. Dukej i zbehtë, i dobët dhe sytë i sh-krepëtinin si të ishte me ethe. O miqtë e mi, omençuria e popullit tim. U kam dashur me shpirtdhe kjo dashuri më është kthyer shumë më emadhe nga ana juaj. Por, tani unë zbulova se egjithë dashuria jonë është një ëndërr e bukurkalimtare, është një hiç, përderisa atë e merr vetëvdekja. Njeriu që ka qenë më i dashuri, më idhembshuri, ai që të ka ushqyer me qumështin egjakun e tij, vjen një çast e ndahet një herëpërgjithmonë prej teje. Kjo është e papërbal-lueshme, madje është e palejueshme. Prijësi ul-ëriu e u nxi në fytyrë. Miqtë e tij u prekën shumëdhe e ndien thellë dhimbjen e dhimbjes të pr-ijësit të tyre. Si ka mundësi ta pranojmë një fat-keqësi të tillë. Pyeti ai me një zë pezmallues. A ekuptoni ju o miqtë e mi, që ne vetë e mbajmëgjallë vdekjen e babezitur me dashurinëtonë?Kështu, ne na është dhënë dënimi itmerrshëm, të përcjellim në varr dashurinë. Simundet ta pranojmë një gjë të tillë?Befas u drodh dhe lëshoi një zë si prej egërsire:Jo! Jo! Me një dënim të tillë nuk duhet të pajto-hemi! Dhe kapi kokën me të dy duart.Ata që e rrethonin, shikonin prijësin të lebetitur.Kujtuan se luajti mendsh. Kurrë nuk kishtendodhur të shfaqej kësisoj udhëheqësi i tyre.Po përmbysej një bindje, që i kishte rrënjët thellënë kokë. Por, prijësi nuk kishte laujtur mendsh.Miqtë e tij i dëgjuan me vëmendje fjalët e prijësitdhe kuptuan diçka. Dhe pritën me durim fjalën efundit se ka ai donte të dilte. Prijësi u ul i qetëdhe foli me një zë po aq të qetë:Vëllezër! Përpara se të jap mendimin tim, dua t’jupyes, juve, që jini truri i mbarë popullit: a mun-det ta ndalojmë vdekjen dhe t’i japim fund kësajtragjedie të papërballueshme.

Ata e panë me çudi dhe frikë njëherazi dhe njëzëriiu përgjigjën:Jo madhëri. Ky është vednimi i Zotit dhe është ipashmangshëm.Ai u çua në këmbë i lebetitur dhe bërtiti si i xhin-dosur.Jo! Jo! Ky nuk është një vendim, por një mallkimi Zotit, që vetëm ai e di pse na e ka dhënë. Pran-daj për t’i dhënë fund njëherë e përgjithmonëkëtij hidhërimi, unë urdhëroj këtej e tutje të ndal-ohen lindjet sepse, do bëjmë mëkat të madh qëbrezat që do të vijnë të kalojnë në të njëjtën rrugëplot dhimbje dhe mbylli sytë duke hyrë në botëne errësirës. Jemi ne që e mbajmë gjallë atë, dukeçuar me duart tona njëri-tjetrin tek ajo. Kështuqë bashkë me njeriun e fundit do të vdesi edhevdekja. E çuditshme në sytë e tij rrodhën lotë

hidhërimi Njerëzit e mençur e kuptonin, se nëç’katastrofë po e shtynte vendin e popullin e tijprijësi, megjithatë ata u çuan në këmbë dhe emiratuan në heshtje. Prijësi i kënaqur nga mira-timi i shokëve të tijë vendosi të dalë për herë tëparë përpara popullit dhe t’u bëjë të ditur ven-dimin me gojën e tij. Nga pamja fisnike e adhu-ruesit të tyre. Populli e kishte humbur mendjen.Ai ndodhej përpara një të papriture të tmerrshme.Prijësi nuk bëri gjë tjetër, vetëm ju kujtoi realite-tin e hidhur me të cilin bashkëjetonin- O populli im i shtrenjë:Unë nuk detyroj askënd të veprojë si thashëunë. Kush e miraton këtë veprim të ulet në gjun-jë. Dhe populli i bindur ulet menjëhere në gjun-jë. Po për çudi, një djalë e një vajzë, (vëlla emotër), nuk u bindën. Ata qëndruan në këmbë edukeshin si dy palma mbi që kishin mbirë mbigungat e gjunjëzuara. Nga turma u dëgjua njëmërmërimë zemërimi kundra çiftit të marrë që potregohej i pabindur përpara prijësit të tyre. Pr-ijësi bëri me dorë për të qetësuar turmën dhetha: Zot i madh dhe i lavdëruar na krijoi secilinprej nesh me mendje dhe pamje të ndryshmenga njëri-tjetri. Prandaj, këtë sekret diversitetivetëm ai e di. Ai urdhëroi: Për çiftin u plotësoftëdëshira e tyre dhe vullneti i Zotit. Dhe brendanjë jave ata të dëbohen nga planeti jonë. Sh-kencëtarët i hynë punës dhe çdo gjë u përgatitnë kohën e caktuar. Në prani të popullit, çiftin epabindur e hipën në një disk fluturues, në njënga këto disqet për të cilët ju tani kini filluar tëflsini. Nisja u bë natën. Shpërthimi i parë ishtekaq i fuqishëm e zhurmues, sa e shtyu diskunme një shpejtësi rrufe vertikale. Pastaj nxori njëflakë ngjyrë vjollcë anash dhe nisi të fluturojënë mënyrë rrethore derisa u zhduk. Populli imahnitur nga pamja spektakolare brohoriste ientuziazmuar. Qysh nga ajo ditë aty filloivetëpërzgjedhja dhe vdiq gjithçka bashkë mevdekjen… Ndërsa disku fluturues erdhi u ul nëplanetin tuaj të begatë. Ai heshti një çast e menjë zë të rrokëzuar pyeti: A e di ti biri im se cilëtishin ata dy të rinjtë që erdhën me diskun flutu-rues këtu te ju? Thonë që Eva dhe Adami kanëqenë njerëzit e parë u gjegja unë. E pra tha ai,pikërisht me Evën dhe Adamin filloi zanafilla juaj,por shtoi ai, mbas një pauze të shkurtër, Zoti imadhërishëm e vuri në provë Adamin dhe aimëkatoi. I verbuar nga lakuriqësia u tundua dhebëri dashuri me motrën e tij Evën... Kështu qëgeni juaj u degjenerua. Dhe këtë mëkat Zoti nukjua fali kurrë. Ashtu sikundër nuk ju fali dhejetën, por jua dha borxh, e jua merr kur do ai.Vonë, shumë vonë, mes jush erdhën edhe njerëzmendjendritur që u përpoqën të ndalojnë mar-tesat farefisnore duke mbuluar mëkatin e Ad-amit me mollën e ndaluar, por më kot. Ata jambërritën t‘ju bindin ju që t‘i luteni Zotit përt‘jua falur këtë mallkim, por ishte vonë, gjaku iprishur mbeti gjak i prishur. Ju vazhdoni enderrugën e Kainit duke vrarë njëri-tjetrin pa ju rënënë mendje fare që jetën e kini të shkurtër e du-het që ta shijoni. Mos kërkoni të gjeni nga erdhibota, bir, duke gërmuar tokën e qiellin. Mun-dohuni të shijoni bukuritë mahnitëse të Kopsh-tit të Edenit që ju ka dhuruar Zoti. Lërini belatëe kota dhe nxitoni përpara se të ikni e të shkonime përrallat… a më dëgjon bir, jehoi zëri i tijduke humbur drejt hapësirës qiellore…Sakaq mora motorrin dhe ika i llahtarosur dukemë ndjekur pas jehona e zërit.

nacional9/ E Diel,30 tetor 2011 POEZI

Tek stoli në park

Nga Vaso Papaj

Tek stoli në park

Si të duan të flasin, të lirë janë JohnDo t’doja këtë mbrëmje me ty ta kalojTek stoli në park askush s’ më pengonNë vesh të të flas, por dhe të t’ përqafoj. I derdhur në bronz, ke mbetur i riKitarë ke në dorë, a mund të këndoj?Se këngët e tua dhe unë mirë i diMe klithmat e territ, rininë të kujtoj. Baladat e tua tërë botën ndryshuan,Ti bëre atë që s’e bën një kallashDurrsakët ndaj ty dhe veten nderuanAty tek lulishtja, pranë murit të lashtë. Nëse syzet e bronzta shpesh të mungojnëTë rinjt i kan’ marrë,.. do t’i kthejnë, ta dishSe duan këtë botë më drejt ta shikojnëKështu ndoshta bota më ndryshe do t’ ish. Përreth gjimnaziste, i ngrirë, nuk gëlltiteshDo t’ donin një foto me ty si kujtimJa, këmbë përmbi këmbë, i sheh dhe habiteshSa vajza perrì paska ky djepi im! T’ia nisim një kënge, të lirë jemi JohnMichelle, Michelle, e kujtoj si taniMa belle, ma belle, askush s’më pengonËsht’ bronx që djersin a loton?... Nuk e di.

Biri i Harresës (Marshi i të përndjekurve) Nuk kam emër, as mbiemërBiri i harresës jamMë ka mbetur veç një zemërPo të heshtjes bijë s’e kam. Ndaj një ditë heshtjen e shembaSe vazhdon zemra të rrahëManushaqe dhe ndër gjembaMe pranverën krah për krah.

Nga Olimpi s’ka rruferaHeshtje ka edhe harresëPor ta dini kam dhe vleraZemrën time nuk e shes.

Zemra ime e marrosurTë vërtetën don të ngasE plagosur, e fashqosurVeç nuk di një herë të vras.

Kur i shoh nëpër ekranePo ata e po ata…Them: Moj bota frikamaneTë përjetshëm qenkan këta? Atë koh’ që shkoi helmuan E vazhdojnë prap’ të helmojnëAs nuk heshtin, s’u penduanBëjn’ sikur dhe Zot besojnë. Ndaj më mirë të rri mes njerzishPa një gotë në kafenèPo me emër dhe mbiemërTë pres i qetë çdo lloj rrufe

PLEQTË

Katër pleq lozin letra,Kaçi humbet, Baçi fiton,Thimua shan, Lorua mërmërin.Mbasdite e dielltë prilli,kafeneja e zbrazur fle,pastaj kalon ajo,ajo me gjinjtë kërcënues,minifundin e padukshëme fytyrën engjëllore,që ua vjedh shikimin,duke i verbuar,vetëm për një çast,çast aq i gjatë,sa harrojnë të vdesin.2011

TE PIJETORJA“GJASHTË GLLËNJKA TË SHPEJTA”

-Përse këndojnë natën varrezat?!Më pyeste një i dehur,tek e shoqëroja me një teke,më 11 të natës, në të hyrëtë Rrugës së Re, tek pijetorja“Gjashtë gllënjka të shpejta”.Nuk i dhashë kurrë përgjigje,gjithmonë ndërroja bisedë,jo se nuk kisha përgjigje,por më pëlqente pyetja,më pëlqente të besojase varrezat dinë të këndojnë,të këndojnë pa zë.

LUGË PAS LUGE

Ai qante,kërcente shkallëtnjë nga një,kishte frikë nga luga,ishte i vogël,nëna qeshte,kërcente shkallëtdy nga dy,bëhej aeroplan,helikopter,anije,ta hante lugën.

Dhe lugë pas luge,u bë i madh,ëndrrat e vogla,kurse nëna u tkurr,një topth lëmsh i bardhë.2010

VALIXHJA E PUSHIMEVETË MALIT

I morëm në çantë kaprojtë,lulet, ujin e malit,kabinën e drunjtë, ketrin,hajdutin e bukëve,dashuritë e reja të pishave,puthjet e zbehta të gjetheve,ulërimat pasiononte të ujqërve,fashot dhe shiringat,për shërimin e pyllit,librat e pagojëdhe gurët llafazanë,qenin e Feties që ia kafshontekëpucët Bedrijes.

I morëm të gjitha, menduam,kur ngjiteshim mbi rrota drejt malit.

Lugë pas luge

Nga Andi Meçaj

STRIPTIZEM

Ben striptizem:Nje kulper a liane tek nje lis ,Nje pjergull ne harqet e hekurta ,Ne vitrinen e farmacise nje gjarper,Nje politikan para zgjedhesve,Nje lajke ,nje genjeshter si putane, ben striptizem.

DERI KUR ?

Nuk e di pse mu kujtua ,ne nje nate te pagjume ,NJe darke para ca kohe ,ku te ftuar ishin shume .

Llamburinin qelqurinat, porcelanet gjithashtu,Here kundroja tavolinat ,here nje grua me bizhu .

Me pas vere e uruar ,maskat njerezve ua heq ,Mozaike karakteresh,si te rinj edhe si pleq .

Mburrej nje patok I majme ,me faqen rruar taze’ ,Mbllaçitej me dy bulcite ,permbi pjaten me meze’.

Qafe e duar i rendonin ,zbukuruar me flori ,Here bente profesorin ,here hiqej si sojli.

Per parane qe ti ke vene ,po te beje nje sivi ,Do vinin duart ne koke ,njerezit o ditezi .

Ne nje fshat e pikelluar ,oh nje nene ty te mallkon ,Njomezaken çupe ja more ,te beje prostitucion .

Ne ndertim e transfomove ,parane tende te ndyre ,Funksionar thone se je bere dhe krekosesh ne nje zyre .

I mbyll syte se me perzihet ,kur ti heq e ve gjyslyke .O sojsez ne shume breza ,qe mi ngre zorret ne gryke .

Se dhe qenin qe ta zgjedhesh ,e kerkon nga rrace e mire,Ta persosesh do nje jete ,eshte shume e veshtire .

Ne demokracine e brishte ,ti s’je vetem ke dhe shoke ,Buzeqesh hidhur I ndershmi –Çudi si I mban kjo toke!

Ja me tutje nje xhongler ,gjykates me profesion ,Qe ja shet ligjin e mjere ,oktapodit korrupsion .

Gazetar I pandergjegjshem ,qe dhe ti genjen e hesht .Nga nje media ne nje tjeter ,per lakmi kercen si plesht .

Shkruan çfare te thote padronidhe zjarrit me shume I fryn ,E nxin faqen e gazetes si kobra ne sulm peshtyn .

Ndofta kam dhe shume kritikaqe tani s’me vine ndermend ,Por ama s’jam fatalist ,kurre s’kam thene–S’behet ky vend!-

I TRISHTUAR

Eren degjoj qe nisi vokalicat ,Dhe henes i hodhi ferexhene .Dritaren fshi, me s’i dalloj rrugicat,Me buzen qe me dridhet gjerb kafene .

A.Grapshi eshte autor i dy vellimeve poetik : “Vikame shpirti” dhe”Blu”.

Ditelindje

Nga Abedin Grapshi

10/ E Diel,30 tetor 2011nacional PROZË

MjeshtriTregim nga Tahir Foniqi

Kishin kaluar disa vite e Mjeshtri e bënte jetënnëpër dhëmbë. Ai shihte përditë, si bëhej lesharapi gjuha e tij.Mjeshtri doli prej shtëpisë përpara agimit. Don-te të arrinte në pyll, bashkë me rrezet e para tëmëngjesit. Sa u gjend atje, pakëz më larg, pikasinjë si shenjë të zezë, e cila lëvizte e bëhej më emadhe, sa më shumë që afrohej.- Qenka Shenjti!, mendoi Mjeshtri e iu gëzuafort kësaj.- O, Shenjti ynë!, foli Mjeshtri. Të gjithëmrekullohen, kur ty të takojnë. Mrekullohemedhe unë. Ti njerëzve iu bën shumë të mira: hal-let e mëdha ua bën të vogla, kurse të voglat uahumb krejt.- Edhe unë mrekullohem, kur ty të takoj!, foliShenjti. Ti bën punë të mira, bën libra të mira.Unë i mbaj prore afër ato libra. Ti je njeri i mirë.Po qe se edhe ti nuk je i mirë, kush mund të jetëi mirë atëherë.- O, faleminderit, faleminderit!. Por ç’dobi ngakjo Mjeshtri ynë? Mua m’i shajnë librat. Fjalëtmë të rënda i ruajnë për to. Asgjë nuk urrejnë mëshumë, sesa librat e mia.- Çka po thua?!- Po, po. Dhe, kur e bëjnë këtë, çarten krejt nëfytyrë, si egërsira. Sytë iu pikojnë gjak nga smira,urrejtja.

Shenjti mori pamje të zymtë. U mendua ca kohëe tha:- Fali o, Zot! Nuk dinë ç’bëjnë. Ia kanë shiturshpirtin djallit. Kot nuk thuhet: ligësia e njeriutështë e lindur, e trashëguar. Ajo nuk pikë prejqiellit. Fali, o Zot! Po, ti, mos u ndal! Përndjekjae shpie njeriun kah kulmi i përsosmërisë. Sikurata ta dinin këtë, nuk do të të përndjknin dot. Aiqë nuk ndalet, arrin në cak. Në fund të mjegullësqëndron drita.

Legjenda e MjelmesTregim nga Kristaq Nanushi

Mjelma ishte vajzë. E bukur shumë.Dilte qëmenatë buzë liqenit dhe priste Agun tëagonte. Agu dilte mbi Mal të Thatë dhe der-dhte dritë të bardhë mbi të.Mjelma dilte buzë liqenit edhe në buzëmbrëmje,t’i përgëzohej Hënës.Hëna ngrihej në qiell të përhironte botën dhehiret e para i derdhte mbi të.Kështu, vajza u rrit e bardhë si drita e Diellitdhe e bukur si Hëna.Kur u rrit, mjelma ra në dashuri me Agun. Ajodonte të shkonte, ta takonte. Por Agu nuk qën-dronte. Ai nga mali zbardhte ditën mbi liqendhe shkonte në anën tjetër të botës, të agontedhe andej.Kështu çdo mëngjes.Mjelma zuri të tretej nga dashuria. Donte qëAgu të rrite aty, mbi mal, mbi liqen, mbi të… Porai ikte.Një ditë Mjelma iu lut Zotit që ta kthente nëshpend, të fluturonte mbi Mal të Thatë, ta kapteatje Agun e të mos e lëshonte të ikte në anëntjetër të botës. Zoti ia plotësoi dëshirën. Vajzëne bardhë e të bukur e bëri shpend të bardhë e tëbukur. Mëngjesin tjetër, Mjelma, tani shpend,fluturoi e fluturoi tërë gëzim drejt malit për tëkapur Agun. Por… përsëri Agu doli, derdhi dritë

të bardhë mbi të dhe iku në anën tjetër të botës.Mjelma nuk e arriti dot. E dëshpëruar ra në liqendhe mbeti aty, përjetë, ashtu, si shpend.Prej hidhërimit, nga sytë i ranë dy pika lot. Ujiato nuk i treti dot. Lotët u pikëluan, u nxiruan, ungurtësuan. Dhe aty mbetën, mbi sqepin e ver-dhë, nën dy sytë e zinj.Shikojani, janë për Agun.

Për ty nëkohen e katërt

Nga Valbona Hykaj

Akoma s’më besohet se për ty po flas në ko-hën e shkuar.Se ti ke ikur drejt rrugës pakthim,se je bërë frymë në harrimin e fjalës dhepremtimit,në harrimin e zërit e tingullit,në har-rimin e pulsimit e afshit,në harrimin e harruar tëshpresës.Jo, akoma s’më besohet se ti nukb’za,se ti heshtë në heshtjen e madhe,se imazhiyt nuk përfytyrohet,se imazhi yt formësohet në dritëhije,në avull,në erë,në frymë,në tëpadukshmen,në të paprekshmen.Akoma s’mëbesohet se ti nuk je më,se e qeshura jotes’përkëdhelet më në dëgjimin tim,se fjala jotenuk prekë më valët e mia zanore,se dora jotenuk prekë më butësisht timen,se këmbët e tua nuk shkelin më drejt portës time,se krahët e tunuk hapen më drejt përqafimit tim.Jo,nuk më besohet akoma se fryma jote ka avulluar si një yll drejt perëndimit pa lindje,se ti ke sh-kuar nuk më besohet,se ai vend ka mbetur boshpërgjithmonë,se në garderobën tënde stinëts’kanë vend,se pritja për ty ka mbaruar,kjo s’më besohet,se ka heshtur gjithë ajo zemër,gjithëajo peshë frymore nuk peshon më.Akoma s’duata besoj se emrin tënd se thërras më,se emrintënd e shoh të shkruar mbi një mermer,se emrintënd e përkëdhel me dhimbjen e tejdhimbjestime,si gjënë e vetme nga ti,si kujtimin e imazhittënd.Se mbi gërmat e emrit tënd ndjej duart etua,zemrën tënde,buzëqeshjen,hapat,ecjen erëndë dhe aq burrërore,ndjej fjalën tënde aq

shumë të munguar,aq shumë të vonuar,në shk-ronjat e emrit tend mbi mermerin ngrirë,aty mun-dohem t’i mbledh të gjitha imazhet tua të largëtae të afërta,gjithë fjalët e thëna e të pathëna,tëgjitha çastet,të gjitha, në njëmbëdhjetë shkro-njat e emërmbiemrit tënd.S’më besohet akoma se s’kam asgjë nga ti,veç këtë emër,veç këtoshkronja kaq të dashura për mua,kaqdomethënëse,kaq mallëngjyese.Akoma s’më besohet se sot jam këtu,se isha dhe një ditë,sedo të jem gjithmonë, këtu përpara kësaj pllake tëmermertë, kësaj pllake akull të ftohtë që po mëngrin deri në asht,që lotët po m’i kthen nëkokrriza bore.Para këtij mermeri s’po mëbesohet,mos vallë gabimisht ka një epitaf përty?!Mos vallë ,marrosur mendja ime ka bindurkëto këmbë mizore,të pashpirta,e më kanë sjellë në këtë banesë mermeresh pafund,mos vallë kjomendja ime mallëçmendur ka bindur këto duartë padobishme e një trëndafil vendosin mbi emrin tënd?!Mos vallë jam në ëndërr,apo ëndër-ra ishte ajo e mbrëmshmja kur të përshëndetanë një lëndinë.Akoma nuk më besohet se për ty flas në kohën e shkuar,se për ty s’ka të tashme,tëardhme s’ka,por ndoshta një kohë të katërt e ka…MAJ 2011

Fati i Zagarit

Tregim nga Isa Berisha

Shiu binte mbi autobus me ashpersi si kokrrabresheri.U mblodha si kermill, pulita sytë, mb-eshteta koken në dritare, u kredha në ngjarjen enjezet e kater oreve me pare, duke iu hakerryervetes se c’deshe në atë qytet...Mllef i kote?Semos ishte me i mire qyteti ku jetoja. Shko mble-dhi te dhenat ne kete qytet malor. Ki kujdes mosrri vone se ne qytetet e vogla qente rrugac endenlirshem-me tha drejtori im.Qyteti i mbrojtur ngaqielli e toka me mahniti thua se kishin bere mar-reveshje qielli e toka bashke.Malet te larta sikurore lulesh, ajri i paster me mbushen mejete.Pasi mbarova pune dola nga hoteli te she-tisja ne qender te qytetit i qete me shikim kuresh-tar veshtroja njerezit. Bleva nje paketë duhandhe u mbeshteta në murin e një marketi te vogelsi një student.Perpara meje një turmë femijeshkishin rrethuar e ndillnin nje zagar më me zell senjë drenushe. Veshet i kishte si te gomarit te Sanco Pancos,trupin e shendoshe si voz, lekura e zeze siMizantrop.Lehte panderprere si radio eprishur.Macja e vogel u shfaq ne cep tetrotuarit.E ndjellura e femijeve dhe zagari u turrme shpejtesi e kafshoj ne mes duke e tundur sinje leter. Mjaullimat, gjaku, copat u shperndanenë trotuar nen brohoritjet e femijeve e shikimine hutuar te njerezve. Largova trupin, u nisa t’iturresha zagarit kur nje mesoburre me ndali;Lere!Shume njerez ja kane bere bene e se vrasindot.Eshte i nje funksionari te larte. Rri largbelave. Femijet iken me zagarin duke ngjitur sh-

kallet me ecje krenare ndjeva marramendje, ferk-ova syte floket nga nervat. Zemerimi me gufi sishatervan dhe ashtu i hutuar i mpire mblodhacopat e maces i futa ne nje grope pas nje dyqanidruri dhe si miop shkova drejt hotelit.Zieja sivullkan, te shkoja te shtepia apo zyra e atij funk-sionari dhe t’i cirresha me te madhe me fuqinë enje dallge t’i bertisja a ke normarregulla?Personeli i hotelit me shikonte cudit-shem si cdo i panjohur cudia me e madhe u sh-tua te nderronte kanalin kamarierit ndersa jepejaktiviteti i pushtetit lokal. -I tregova kamarierit arsyen dhe ai nenqeshilehte.Per kete jeni zemeruar! Zagari eshte mbretii qytetit dhe vjet desh hengri ministrin qe erdhine kete qytet.Mos fol keq per te.-U largova heret ne mengjes me floket e deboresqe binin e driten qe po lindte me mendimin teikja sa me larg te me fshihej nga kujtesa e shiki-mi.Isha bere armik me qytetin jo me natyren. Drej-torit s’do t’i besoja me sepse nuk me tregoi si turuhesha zagareve qe i ndillnin. Zagari ishte mefat. Mu kujtua kinezi Jan Fu qe banonte te rrugae Dibres dhe sa po te shkoja do ta pyesja se kureshte viti i zagarit ne kalendarin kinez. Sikur tekishte ligj per macet do ta hidhja ne gjyqfunksionarin.Qenka me fat te jesh gazetar e ironi-zova veten

nacional11/ E Diel,30 tetor 2011 INTERVISTA

Poeti Arsim Halili rrefen për “Nacional” jetën e shkrimtarëve shqiptarë në Luginën e Preshëves

NDAL,STACIONI I DASHURISË…“Shkrimtarët e Luginës janë në zgrip ekzistencial, si gjithë popullata.Atyre u duhet të ruajnë sa të jetë e mundur identitetin e tyre dhe të shmangin sa të jetë emundur tentativën e braktisjes së trojeve për shkak të klimës mbytëse që krijon shteti serb.Poetët e Preshevës janë munduar që të ngrejnë lart përmes fjalëspoetike kuptimin për çfarë jemi e me qenë krenar për të qenit shqiptar në këto kohë të vështira.”

Intervistoi: Qazim Shehu

I lindur më 19 gusht 1976 në Dobrosel, Lugi-na e Preshevës, Arsim Halili rrëfen shtysat ejetës së tij që e bëjnë të vizitojë shpeshShqipërinë.Ai është poet, gazetar, prozator,bashkëpunëtor i gazetës “Nacional “ në Ti-ranë, revistës “Besa” Suedi, arsimtar në gjim-nazin “Sami Frashëri”, në Bujanovc.Ka botu-ar :”Heshtje e shprishur”, poezi, 2009, “Ndal,stacioni i dashurisë”, 2010,”Gjurmët e qën-dresës”, novella, 2011.Ka në dorë librin meintervista “Gjurmët e artit”.

Nacional: Ç‘është për një poet shqiptar të shk-ruajë e të botojë në Luginën e Preshevës?

A.Halili: Nuk ka vështirësi të shkruash, po kavështirësi të botosh.Nuk të ndihmon asnjë in-stitucion sepse s‘ka institucionekulturore.Megjithatë, poetët e Luginës mun-dohen të mbijetojnë duke gjetur zgjidhje vet-jake, sepse sado që në vështirësi që të jetë po-eti ai duhet t‘i gjejë këto zgjidhje dhe të mosbjerë në dëshpërim.

Nacional: A është e mundur të qarkullojnë li-brat lirisht?

A.Halili: Tani për tani po, por, po të ktheheminë retrospektivë, librat nuk janë lejuar. Kjo u bëe mundur pas konfliktit të vitit 2000.

Nacional: Dhe patjetër poeti kërkon hapësirë,si çdo njeri, e veçmas poeti.

A.Halili: Hapësira jonë e mundshme dhemikëpritëse është Kosova.Me që jemi rajon ingushtë, në Kosovë shikojmë mundësitë tona,takimet, frymëzimet, qarkullimin e librave, Kos-ovën si një ëndërr bashkimi, e tash për tash sinjë mundësi të mirë, jo vetëm për të pasur kon-takte po edhe për t‘i zgjeruar ato më shumë, nëdimensione të papara deri dje.Kemi lidhje meshtëpitë botuese atje, me klubin letrar“Nositi”,në Dardanë, “Ars klub Beqir Musliu”,në Gjilan, lidhje me shoqata të ndryshme në Pejë,me shoqatën “Gjon Nikollë Kazazi”në Gjakovëetj.

Nacional: Cilët janë krijuesit e tjerë nga Lugi-na?

A.Halili: Mexhit Mehmeti, prozator, Jonuz Fe-tahu, Ferit Selimi, Bilal Maliqi, Sehadete Preshe-va, poetja e parë femër në trojet e ish-Jugosllav-isë, Nehat Ramizi, Demush Berisha, etj.

Nacional: Kam vënë re një klimë të mirë krijuesenë Kosovë, po në Luginë?

A.Halili: Shkrimtarët e Luginës janë në zgripekzistencial, si gjithë popullata.Atyre u duhettë ruajnë sa të jetë e mundur identitetin e tyredhe të shmangin sa të jetë e mundur tentativëne braktisjes së trojeve për shkak të klimësmbytëse që krijon shteti serb.Poetët e Preshevësjanë munduar që të ngrejnë lart përmes fjalëspoetike kuptimin për çfarë jemi e me qenë krenarpër të qenit shqiptar në këto kohë tëvështira.Organizojmë takime nëpër shkolla, pro-movime librash, biseda për të gjithë shkrimtarëte rëndësishëm të letërsisë sonë, sepse letërsiaështë shpirti i kombit.Të bukura janë “Ditët eNaimit” që i organizon poetja Sehadete Preshe-va, Aty vijnë e tubohen poetë nga gjithë trevatshqiptare, deklamojnë vargje po edhe njihen meLuginën, me njerëzit e saj të mrekullueshëm.

Nacional: Ju sapo jeni kthyer nga Fieri ku dhatëedhe një intervistë në televizionin rajonal“Apollon”.Të udhëtosh nga Presheva për nëFier, siç kuptohet, është një dëshirë e madhe përzgjerimin e kontakteve me poetë po edhe njerëztë një geni apo të një gjuhe.

A.Halili: Kam njohje me poetët Majlinda Ramadhe Bujar Rama.Nuk e kisha njohur deri dje po-etin dhe prozatorin Maku Pone.Ishte një kënaqë-si e vërtetë të njiheshe me poetë po edhe njerëztë tjerë të kësaj treve të rëndësishme tëShqipërisë.Kjo kënaqësi dyfishohet dhe gjennjë pritje vëllazërore si të ndodhesh midisnjerëzve të tu prej të cilëve nuk ndaheshdot.Shqipëria është limfa e poezisë sime ndërsaKosova forca lëvizëse e saj.Lugina e Preshevësvendqëndrimi, mjë karakoll poetik.Këto dy vendeqë janë një vend, një gjuhë, një traditë, janë dystacione të miat të dashurisë ku forca intuitivemë thërret në mënyrë të vetëdijshme ose jo t ëqëndroj vetiu.Prandaj edhe librin tim të dytë ekam titulluar:”Ndal, stacioni i dashurisë…”, i cilika një konotacion të hidhur me stacionin e pol-

icisë, prej të cilit ne shqiptarët aq shumë kemivuajtur në mënyrë të padrejtë.

Nacional: Si i vlerëson Arsim Halili tendencat epoezisë shqipe, prirjet, arritjet..

A.Halili: Kemi krijues që tentojnë të thonë fjalëne tyre, jo çdokush është poet, shumë futen nëkëtë rrugë, po pakkush mbërrin, finishi ështëlarg.Për shkak të mosvëmendjes, ose për arsyetë tjera, ende nuk vihet re se poezia shqipe nëtrevat shqiptare ka një nivel të mirë, kjo për sh-kakun se botime ka shumë, mungon kritikaletrare, ose kur ajo bëhet në trajtën e recensionitbëhet nga njerëz që nuk njohin teknikat e zbër-thimit të poezisë.Nëse lexon një shkrim për njëlibër është interesant të vihet re se më shumëshkruhet për autorin se sa për tekstin me fjalë tëpërgjithshme.Pastaj përcaktime të tillasi”mjeshtër, kolos, “ nxisin një patetike tëpanevojshme.Arti i të lexuarit është edukim, pref-erencë. Përveç poetëve klasikë, nga poezia esotme, mua më pëlqejnë poetët Ibrahim Kadriu,Sabit Rustemi, Visar Zhiti, Mujo Buçpapa,Bardhyl Londo, etj.

Nacional: Ç‘është dashuria për ju?

A.Halili: Dashuria është një ndjenjë fisnike,misterioze,e parealizuar kurrë në formën e vetmë të kënaqshme që na bën të lëvizim drejt ën-drrave tona.Poeti ka fatin se e shpreh atë mevargje, dikush me letra, tjetri me sms, apo mevështrime.Është loja për ti shpëtuar vetmisë,rutinës, kapjes së vetes peng nga gjërat ekota.Unë do të thoja se dashuria për ngjyrënshqiptare do ta shpëtojë Luginën nga asimilimi.

Nacional: Sa e ndjekin botën shqiptare sh-qiptarët e Luginës së Preshevës?

A.Halili: Shqiptarët e Luginës së Preshevësjanë pjesë e botës shqiptare, një pjesë e mbeturjashtë saj fizikisht, po jo shpirtërisht.Dhe ështëe drejta e pjesës të bashkohet me të tërën. Kjoështë një e drejtë e pamohueshme,natyrale.Është sikur një familje i ka strehuar tëgjithë njerëzit në shtëpi po dikush ka mbetur nëshi,e dera është bllokuar.Po si mund ta zerë gjumikëtë familje.Kjo ndodh sot me botën shqiptare.

Nacional: A duhet bërë më shumë?

A.Halili: Pa diskutim.Se ne jemi të diskriminuarnë arsim, simbolet kombëtare, shpesh herë sipadashje kjo lihet jashtë fjalorit politik në Prish-tinë e në Tiranë.Këtë vit është bërë një nismë emirë në unifikimin e planprogrameve.Abetaretkanë ardhë nga Shqipëria.Kosova nuk mund tajapë këtë kontribut për shkak të dokumentacion-it të Republikës së Kosovës që nuk e njeh endeSerbia.Ne, si shqiptarë duhet të luftojmë mëshumë për të thyer barrierat brenda vetes pasnjë ndarje shekullore, tani erdhi dita të shihemi,duke perifrazuar Kadarenë:”Erdhi dita dhe upamë…”

Nacional: Parlamenti shqiptar javën që shkoi kahequr regjimin e vizave me Serbine. Si është pri-tur nga shqiptaret e lugines se Preshevës ?

A.Halili: Shumë mirë, tashmë shqiptarët e Lug-inës mund të vijnë gjatë gjithë vitit në Shqipëridhe sidomos gjatë pushimeve të verës, pa paturnevojë për viza.Kjo i sherben permirësimit tëjetës tonë jo vetëm shpirtërore.

Në foto: Arsim Halili

12/ E Diel,30 tetor 2011nacional INFO

C M Y K

Adresa: Rr. Durrësit, Sheshi “Karl Topia”P. 127, Kulla 3, Shk.2Info: 069 20 22 700069 20 72 502Tel/Fax: 04 24 03 605E-mail: mollashpk@ yahoo.com

Arkensish.p.k

-Tregtojmë të gjitha llojet e materialevetë ndertimit, shesim apartamente 2+1,direkt dhe me kredi.

-Të gjitha apartamentet janë mehipotekë dhe dokumente të rregullta.

-Banesat ndodhen në një kompleksgjithëprfshirës, si kënd modern lajrashpër femijë, sherbimesh sociale etj, medrita dhe ujë 24 orë pa ndërprerje.

-”Arkensi” sh.p.k ka edhe fabrikë po-lesteroli për termoizolim, me çmime tëfavorshme, me shumë produkte të njëcilësie të nivelit europian.

Adresa: Rruga “Berisha”, pranë sta-diumit në qender të qytetit tëKamzës.Për më tepër konatktoni nëcel.: 068 60 34 455

nacional13/ E Diel,30 tetor 2011 INFO

Mirësevini

Radio “Nacional”93.6 Mhz

Online: www.radionacional.al

Reklamoni biznesin tuaj nëRadio “Nacional” on-line

nacionalalbania@yahoo.comTel: +355 4 2 455 544

Muzika më e mirëshqiptare

Adresa:Rr. “Kavajes No:96/2, Tirana, Albania.Tel.: +355 42 235270Fax.: +355 42 235271Cel.: +355 68 24 11 641E-mail: contact@hotel-nirvana.comWebsite: www.hotel-nirvana.com

Komoditet dhe cilësi. Hoteli është i vendosur 50 m larg qendrësse Tiranës ,ne Rrugën e Kavajës ,përballë Kishës Katolike.Vend ideal për vizitorë që merren me biznes, si dhe për ata qeduan të vizitojnë Kryeqytetin. Hoteli ofron shërbime si :dhomëbiznesi,salle konferencash,të përshtatur për aktivitete të ndry-shme dhe seminare ,shërbim interneti ne çdo dhomë si dhe shër-bim wireless në ambjentet e barit ,restorantit dhe hollit ,shërbimtaksi, lavanteri, parkim etj.

Te 15 dhomat janë të mobiluara me shije dhe të pajisura metelefon,Tv me satelit ,minibar, tharëse flokësh, ajër i kondicionuardhe me ngrohje qendrore. Dhoma teke ,dyshe dhe me shtrat mat-rimonial si dhe dy suita të mrekullueshme .Në ambientet e hotelitne kemi edhe një koleksion të mrekullueshëm prej 300 pikturash

të cilat klientët mund ti admirojnë.Relaksohuni në një atmosferëtë qetë dhe të rehatshme

e - m a i l . :

C M Y K

Kafe Mike

Kafe “Mike”, ekspres dhe turke.Adresa: Shkozet, Durrës.Cel.: +355 68 20 58 511

Shija e vërtetë arabike

AntikaBar - Restorant

muzikë liveÇdo mbrëmbje me këngëtarët më të mirëshqiptarë, me repertorin më të zgjedhur.

Për një mbrëmbje të paharruar nën tingujt e muzikëslive, ka menduar për ju “Antika”, Bar-Restorant.Për më tepër:Cel.: 068 56 04 363Adresa: Tek Stacioni i Trenit, Tiranë

Bar - RestorantGjokeja

Nëse dëshrioni shijoni ushqimet e traditës shqiptare, me specialitetet: pulë fshati me pilav,qull me pulë(qervish), dhe të tjera gatime zgare, të gjitha prodhime bio, të zonës, përfshirëedhe pjet si vera dhe rakia, frekuentoni Bar restorant “Gjokeja.”

Përvec shërbimit të pandërprerë dhe me prosinëpërmjet telefonit, organizojmë dasma, fejesadhe cermoni të tjera familjare, në dy ambiente tëshkelyera:-Ambienti modern me deri në 300 përsona,-Ambient antik deri në 500 përsona.

Adresa: Rruga nacionale Fushë –Krujë -Milotpranë karburantit “Alpet”, vetëm 30 minutalarg nga Tirana.Mob: 068 27 92 621 si dhe 068 53 81 186

14/ E Diel,30 tetor 2011nacional POEZI

Zoti më do

Nga Ilire Zajmi

ZOTI MË DO

Frymoj në një fije bari të përmbytur nga një rrëkeshiuPërkdhel flokët mëndafsh të artë të diellitPuth buzëmjaltë kaltërsinë e virgjër të qiellitLedhatoj e pshkallur gjinjtë lakmitar të hënësDashuri me thjerrëza nuk duaVerbërbia ime kërkon sy.

Jetoj duke pirë çdo ditë nga pak doza helmiDjajtë modern më thithin gjakun e marrin frymënPër një copë hise në emër të atdheutMua Zoti më do kështu si jamNuk jam Zhan D ‘Ark, Bubulinë, Lady Gaga,CiçolinëImzot falmi mëkatet e një vdekatareje të përunj-turAurën tënde po ndjek gjeniu im.

ËNDËRR E HUAJ

Je ëndërr e huaj që më prish gjumin timYll i zhuritur në qiellin e vetmisëMollë e kafshuar nga një Evë e përdalëDon Zhuan egoist trafikant zemrashKarrem djalli që më josh në prapësiMë mbanë larg e më do afërMë afron buzët e nuk më puthMë shkruan mesazhe dashurie pa adresëfshihesh pas emrave të çuditshëm mbret, princ,iluzion, poete më thua të kam helm e nektar, ikonë e kurtizanë

A të dua se di, herë të dua e herë s’të duaNuk je ëndrra ime TI.

ËSHTË HERËT PËR TË VDEKUR

Më mbaj fort për dore kur këmbët s’ më mbajnëMë fal një buzëqeshje fëmije kur të shfaqenrrudhat në ballin timMë jep një të puthur të zjarrtë kur buzët të mëjenë mavijosurmë mbështill me ngrohtësinë e trupit tëndkur të ftohtit të më shndërrojë në kallkanmë streho në ëmbëlsinë e zemrës kur të kemhumbur besimin në dashurimë mbajë të gjallë në cepat më të skajshëm tëkujtesëskur nga skleroza do kem harruar emrin timmë jep frymë më ringjallë ti Odiseu imatëherë kur vdekja të më përqafojësi nëna fëmijën

Ti mos me ler të vdes kaq herëtS ‘ dua të mbetem vetëm hije e kujtimitPenelopë në ishullin nga bota harruar.

Lirikë shqipe

Nga Mustafa Spahiu, Shkup

GRAMI I

(Agropyrym repens)

Që nga lashtësia në viset tonaje shtrirë për tokë shekujvepara Arbor Vitae-s

E virgjirtë dhe fshehurazi pa dhembjeme durimin e shpon gurindel zogu nga guri e bëhet kasnecpranvere në tokat diellore të pellazgëve

Nëntë vjetë grami ruan në kërcelletjen e ëndërruar për një lot që ronitetnga rrezet e diellit rrotullohen përpanjatprore të gjejmë nën strehë, argatët të urrejnësinoreve dukesh kandil para erësme kërcell të nyjëzuar s’ia ke frikën drapëritpër sirenat e tehut të kosës bëhesh gjarpërnëpër gjethet tua kot zhgrehen rrufenatprandej rritesh e shëndetshme një mijë vjetnë viset e bukura përbrenda bebëzave të natyrës.

GRAMI II

(Agropyrym repens)

Në shijavinë shtohesh para blerimiti ndalë dallgët e pikëllimit, thatësisënëpër zgavrat e legjendës përbirohesh

Në pranverë je kasnec nën fyell bariutë kullosin grigjat e dashurisërritesh pas thundrave përplot dëshiravërshon në drejtime e kahe në tokën bukanike

Zogjtë fluturojnë e ta marrin nga një gjethpër ta mpreh sqepin për melodi, metaforakëndojnë me fëmijët në odat tonagrami është personifikimi ynë.

Gram të urrejnë bujqit, kopshtarët, jevgjittë përbetohen se kanë për të zhariturgratë të ngarendin në natën me xixëllonjas’mund ta ndalin rritënti rritesh dhe në dhëmbin e kuçedrëstë quajnë ndjellakeq mbin nën thundrën e pelësnë përqafimin e agimeve e ndjek vdekjennë behar e acar ta përmendin emrintë gjejmë në pragun e derës kinse të harruarBarërat ta kanë frikën profilin e pakufisës’kanë fjalë që të përshkruajnë.

Pyetjet eAngeloidit

Nga Fahredin Shehu

A jam unë gur i thjeshtë?Të më gjuajnë larg nga shikimi

A jam lëkurë tigriTë më shkel tregtari i pashpirt

A jam gjaku për t’u thithur nga shokët e afërt?

A jam udhëheqës i fisit të humbur?Të më adhurojnë si të shenjtë

Jam profet i zhdukur?Të cilin e kërkojnë në shpella qëxhinët e kolonizuan

A jam fosil i Jurës?Të më shfaqin në kubin prej kristali

A jam esencë jasemini?Të më erëmojnë pas mileniumit të tretë

A jam planet i humbur ?Mallkim i njerëzimit

A jam paradigmë e mirësisë?Të jem i shuar nga tretja

A jam e ligja e përkryer?Të jem i lartësuar si këndim kishtar.

A jam krahu i engjëllit të purpurt?Të të sjell hijeDerisa ti kërkon dituri.

A jam unë melodi e tej- ndjeshme?Të më lozin me telat e zëmrëssë përndritur.

A jam shpirt ajror?Të ju sjell stuhinëNë mesditë kur dielliE lexon strofën e tij

A jam fluid kozmik?Të jem i shpërndarë sihiri i yjeve.

A jam mjaft i shenjtë?T’i gëzohem harmonisë kozmike

A jam kambanëz nga krihet e engjëjve?Të bjerë për fillimin e profecisë së re.

A jam shenjtor i cili mezi shfaq mrekullinë e tij?Të jem më vonë i adhuruar si hyjni.

A jam uji i pastër nga pusi i shkretëtirës?Të më pinë në çastin e vdekjes

A jam unë vdekja e Artit?Të ringjallem si Teurgji

A jam unë dashnori i dehur në Dashuri?Të tretem në kuantumin e fotonit

A jam i marrë të zbuloj shpikjen e re?Ashtu që të të dhimbsem oseTi mund të më përshëndesësh dhe aplaudoshE kështu me radhë, e kështu me radhë,e kështu me radhë.

nacional15/ E Diel,30 tetor 2011 INFO

Publikohet libri “Buzëqeshje miqsh”, i Ibrahim Kadriu, Prishtinë 2011

Refleksione nga personalitete tënjohura të artit

“Libri më i ri i Ibrahim Kadriut “Buzëqeshje miqsh” (reflekse biografike),dëshmon më së mirë përvojën e tij si krijues dhe faktin se ai një jetë të tërë iakushtoi gazetarisë.”

Nga Dr. Xhevat SYLA

Ibrahim Kadriu ështëi pranishëm në letërs-inë tonë që nga viti1969, kur në edicionine atëhershëm të boti-meve “Rilindja” nëPrishtinë botoivëllimin e parë poetik“Netët e Karadakut”.Që nga ajo kohë ai iudha me përkushtim kr-ijimtarisë letrare si përtë rritur, ashtu edhepër fëmijë, duke botu-ar deri tash rreth dyzetvepra letrare, në mes-in e të cilave kemipërmbledhje me poezi,përmbledhje me tre-gime, shumë romane, por edhe monografi e ve-pra të tjera. Ka lindur në Zhegër të Gjilanit, më1945, dhe në vend se vitet ta lodhin dhe t’iazvogëlojnë prodhimtarinë letrare, ai këtë vit, pasbotimit në Tiranë të romanit “Gloria në mes” icili u prit fort mirë nga lexuesit dhe nga kritikaletrare, botoi edhe pesë vepra të reja: “777 ar-sye për të qeshur”, “Largësi të afërta” (repor-tazhe), “Agimi i lirisë” (monografi në tri vëllimepër Agim Ramadanin), “Ramiz Cërnica – sim-bol i bashkimit kombëtar” (monografi) dhe“Buzëqeshje miqsh”(reflekse biografish). Libri më i ri i Ibrahim Kadriut “Buzëqeshjemiqsh” (reflekse biografike), dëshmon më sëmirë përvojën e tij si krijues dhe faktin se ai njëjetë të tërë ia kushtoi gazetarisë. Në këtë libër aika një qasje të veçantë. Shkrimet e përfshira nëtë nuk janë intervista, as reportazhe, as skicabiografish, as autobiografi, as ese, edhe psenuk janë pa elemente të të gjitha këtyre llojevetë shkrimit. Është kjo një qasje, që mund ta ketëvetëm një shkrimtar me përvojë të gjatë krijuesedhe jetësore, me njohje më të thellë të krijim-tarisë si proces, të gjendjeve të cilat e mundë-sojnë atë, të ndjenjës që mund të ketë edhesubjekti krijues por edhe receptuesi ndaj vlerësartistike, qoftë ajo poezi apo prozë, qoftë pik-turë apo muzikë, aktrim apo krijimtari tjetërshpirtërore, e cila në thelb ka bukurinë e shpre-hjes, njeriun, humanitetin.Këto refleksione ai i vjel nga personalitete tënjohura dhe të dëshmuara të artit, nga njerëz tëcilët me veprën e tyre janë bërë pjesë e his-torisë, e shpirtit dhe e të qenmes sonë në kohëdhe në hapësirë. Ato personalitete nuk flasinvëtem për jetën e vet, për përvojat dhe përbotëkuptimet që kanë, por shpalosin çështje tëuniversit krijues, të veçorive të tyre si krijues,ndërkaq nëpërmjet tyre vihen në pah edhe njo-huritë dhe botëkuptimet e autorit për krijimtarinëartistike. Ato flasin edhe për rrethanat sho-qërore, ekonomike e kulturore të jetës sonë, përkushtet në të cilat kanë krijuar disa nga artistëttanë më eminentë. Ka nga këto shkrime të cilatjanë bërë më herët, por ka edhe sosh që,ndonëse si dromca jete, i kanë ngelë peng au-torit Ibrahim Kadriu. Për shembull, i tillë do tëjetë shpalimi i të pathënës së bardit të poezisësonë Esad Mekulit, mungesa e kujdesit ndajtrashëgimisë kulturore (Odhise Paskali), lidhjae krijuesit për veprën e tij (Adem Kastrati), prir-

ja për humor si ikje nga realiteti apo tendencapër kuptimësimin e jetës (Agim Deva), arti dhejeta artistike (Rexho Mulliqi), fati tragjik i kri-juesit (Ymer Elshani), krenaria me vetveten dhemposhtja e të gjitha joshjeve që do të mund tacenonin atë (Bekim Fehmiu), artisti i lindur pran-daj edhe lindja e natyrshme e mjeshtërore e kr-ijimtarisë (Anton Pashku), shembulli i trimit tëmirë me shokë shumë (Azem Shkreli), jehonadhe pranimi i artit të mirëfilltë (Tefta Tashko),jehona dhe pranimi i mesazhit të qëlluar (AntonÇetta), konsekuenca dhe mbrojtja e asaj që tadikton shpirti dhe mendja (Mirko Gashi) etj.Këtu nuk kemi një paraqitje më të gjerë të vler-ave të krijimtarisë së këtyre artistëve, por kemidetaje, ndonjëherë në dukje të parë edhe tëparëndësishme, por që flasin shumë për vetëata, për krijimtarinë e tyre artistike dhe për kr-ijimtarinë artistike në përgjithësi, duke prekurndonjëherë edhe çështje të ndryshme teorikedhe të historisë së krijimtarisë sonë artistike,çështje të cilat nuk do të mund të gjendeshinnë biografitë apo monografitë që do të shkru-heshin për këto personalitete të shquara të artitdhe të kulturës shqiptare. Këto shkrime ishquan dashuria dhe konsiderata e autorit përkrijuesit për të cilët shkruan. Na vijnë të ngroh-ta, shumë dashamirëse, vërtet buzëqeshjemiqsh të veçantë.

Në foto: Ibrahim Kadriu

Artisti Preshevar Hevzi Nuhiu, hap ekspozitën personale në Prishtinë

Liria dhe magma poetike

“Nuhiu e ka bërë përvojën e tij, e ka arritur një formë dhe paraqet njëtipologji që buron nga arti informal, nga një liri poetike e veçantë për t’utrajtuar, dhe shqyrtohet si një nxënës primar i Henry Moore-ut”, ka thënë përpiktorin mjeshtri Ibrahim Kodra.

Nga Dr. Ilir Muharremi

Mjeshtri i dikur-shëm Mikelanxhe-lo figurën e David-it e ka huazuar ngaBibla, por Davidi iMikelanxhelosparaqitet ndry-she, ai ështëshumë me tepërmuskulor, meshumë burrëror.Mirëpo, artistiPreshevar i cili je-ton dhe vepron

në Itali Hevzi Nuhiu, inspirimin e gjen në natyrë,bëhet mjeshtër dhe përkthyes superior i fenom-enit-natyrë. Ai ndihmon natyrën, shushurimëne gjetheve, vetminë e drunjve, të bimëve, melo-ditë më të ashpra, kujdesshëm i gdhend, u japformë tredimensionale duke i lakuar në pakufi-zim, nën shoqërinë e mitit, historisë dhe tragje-disë së ndodhur, e cila lulëzon ardhmen nën kaf-shimin e ashpër pushtetar. Kur artisti nis e piqetai hedh sytë nga fillesat, aty ku ka nisur rruga etë parëve, ku janë rrënjët etnike, oxhaku, gjaku,miti. Të gjitha këto, dukshëm reflektojnë në ek-spozitën personale të këtij krijuesi e cila u happara disa ditësh në Bibliotekën Kombëtare nëPrishtinë. Qëllimi nuk është vetëm prezantimi iskulpturave, por ngacmimi i një shpirtëzimi fluidi cili të dërgon deri në përshpirtërime poetike qëne esencë posedojnë shpërthime. Arti i tij nukështë vetëm gjendje, e as lojë formash dhe lakimevijash, e as proporcionesh, madje as sqimë eformë, por shpirt dhe sundues si Akili, i cili pikëtë dobët nuk ka thembrën, por ndjenjën. I prekurshpirtërisht nga lufta e fundit në Kosovë, aimjeshtërisht përmes portretit të një femre tëmunduar, të lodhur, mes ankthesh, pasigurish,rrënojash, dështimesh, përshpirtjesh, fatalitet,shprehë atë pasqyrën e dëshpëruar, por në thelbfshihet besnikëria, krenaria, dhe fuqia madhësh-tore e gruas që në dukje demaskon pamjen ilire.E gdhendur në dru, shikimi i saj, tregon stër-mundimin, kryqëzimin, poshtërimin. Qëndruesh-mëria, fundin e një torture të pamerituar. Ikonëne humanizmit, e cila i dha shkëlqim botës, sikursePrometheu që solli zjarrin, ajo shprehu human-

izmin, u sakrifikua për të tjerët, vodhi urrejtjen,për ta mbjell buzëqeshjen. Bëhet fjalë për NënënTerezë, të gdhendur dhe ringjallur mjaftë bind-shëm. Ajo lutet për botën, për dishepujt e saj,për muzat, për globalizmin, për mjerimin që para-qitet nga poeti Migjeni si kafshatë qës’kapërdihet. Ajo në formë lutje proteston,kërkon nga grushti njerëzor ndihmë, ngrohtësi,buzëqeshje. Lotët nuk janë të saja, por të tjerëvenë sytë e saj, duke puthitur fytyrën e rrudhurnga mallkimet, shfrytëzimet e padrejta tënjerëzve. Të gjitha ajo i spastron në zemrën esaj, sikurse klithë në vete dhe tinëzisht i rrëshqetmendimi i ujërave të epifanisë dhe pagëzimit qëduhet t’i jap shqiptarëve të stërmunduar paqen,gëzimin dhe lumturinë e munguar.Skulpturat, paraqesin kaosin, ngufatjen dheqëndrueshmërinë e gurit (Të malit), por edhe tëdrurit. Një betejë të vërtetë, të afërt të ngjashëmme një situatë kaotike apo shpresëdhënëse, kusi bazë ka realitetin, heshtjen dhe imagjinatënnga një mendim i pastër dhe i dirigjuar qëllimishtnga mjeshtri. Edhe pse qëndrojnë të heshtura sinjë bimë, ato ngërthejnë përplasje, lëvizje tëshpejta si të futuristët. Mund të ekspozohenedhe në ambient të hapur, duke u shoqëruar meqiellin, rrezet e diellit dhe hijet. Kozmosi i tyre,ka rregull, sikurse meteorët të cilët kalojnë meshpejtësi të madhe pranë njëri tjetrit, dhe nukprekën fare, po ashtu punimet, të mbështjelluradhe lakuara rreth vete, duke pozuar bindshëm,ose duke shprehur energjinë, dinamikën,lëvizjen, puqen me shpirtin, futen si personazhemitike, duke zbritur ngadalë në tokë. Lirishtmund të them se autori shëtit në kopshtin poe-tik, i vetmuar në parajsë, ai duke u dehur ngaarti, ai krijon shoqëri me artistin tashmë të nd-jerë, me renome ndërkombëtare Ibrahim Kodra, icili luan një rol të madh në jetën e Nuhiut. “Nu-hiu e ka bërë përvojën e tij, e ka arritur një formëdhe paraqet një tipologji që buron nga arti in-formal, nga një liri poetike e veçantë për t’u tra-jtuar, dhe shqyrtohet si një nxënës primar i Hen-ry Moore-ut”, shënon mjeshtri Kodra. Poetikadhe liria e tij, është si një magmë e cila depërtonnë mendjen, gjakun, shijen, dhe zbutë çdo pa-drejtësi duke e rrënuar në fatalitet.

Në foto: Havzi Nuhiu

Poeti Bardhyl Maliqi mori pjesë këto ditë në Kongresin e dytë te Klubit te Uneskos

Poeti sarandjot ishte përfaqësues i vetëm i Shqipërisë dhe u shpërblye me dycertifikata.

Poeti shqiptar Bardhyl Maliqi mori pjesë keto ditënë Kongresin e dytë te Klubit te Uneskos për Ar-tin, Letërsinë dhe Shkencën, zhvilluar në Atalantimë 22-24 tetor. Poeti sarandiot ishte përfaqësues ivetëm i Shqipërisë dhe u shpërblye me dy çerti-fikata. Një çmim special për poemat ”Perandoriae zogjve” dhe “Ankthi i statujave”. Dhe njevlerësim për ligjeratën ”Etika e poetit dhe ndiki-mi i saj edukativ ne shkolla”. Ky kongresshpërndan çertifikata honorifike për poetët, ndaj

vlerësimet për punën time ishin të veçanta. Du-het theksuar se ne kongres kishte pjesëmarrësnga 10 shtete. Frekuentimi i punimeve të kon-gresit nga pushtetarët vendorë, poetë, studentedhe mësues ishte i madh. Të tre netët salla ebashkisë së Atalantit dhe salla e konservatorittë muzikës Atalantit ishin plot. Poezia e Maliqitiu prezentua auditorit grek me përkthimet nëanglisht nga vajza e poetit si dhe dhe poetitminoritar Kostas Nusias në greqisht

Çmim special për ”Perandoria e zogjve”

Nga Oralda Lahe

Në foto: Ibrahim Kadriu

Në foto: Bardhyl Maliqi

16/ E Diel,30 tetor 2011nacional PERSONAZH

Me rastin e 100 vjetorit të lindjes të sopranos Marije Kraja

Dy shkodranë të mëdhenj, në përvjetorët e tyre të lindjes!

Zonja Kraja, leu si zonjë dhe vdiq sizonjë!

Marije Kraja, sopranoja lirike e madhe leu si zonjëdhe vdiq si zonjë. Të gjithë e thirrshin, Zonjë see meritonte me sjelljen e saj, me mendjen dhe meartin e saj të pafund! As nuk bërtiti kurr, as nuku mërzit kurrë, as nuk shau kurrë, por vetëm kën-doi dhe i mësoi të tjerët se si të këndojnë, që tavazhdojshin, paradimën e saj. “Kush këndonnjë here, lutet 10 herë”. Ajo u lut gjithmonë, pasikëndoi gjithmonë, biles si një za i papërsërist-shëm. Marija i kishte të gjitha falë zotit, zanin,mendjen, sharmin, intelektin, imagjinatën, fan-tazinë dhe mbi të gjitha “Zojllekun”, qetësinënjerëzore. Kur dëgjon incizimet e saja, dallonmenjëherë një mënyrë të kënduari të vecantënjë za të vecantë që do të thotë një mendje tëvecantë.Marija lindi më 24 Shtatorë në Zarë tëDalmacisë dhe vdiq në Tiranë më 21 Nëntorë1999. Studimet e larta për kanto i kreu në Kon-servatotrin e Grazit, Austri. Grazi i dha MarijeKrajës një formim të mrekullueshëm dhe i la për-shtypje të pashlyeshme. Formimi në këtë kon-servator dhe talenti i saj, krijuen portretin e pa-harruem artsitik dhe njerëzur të Marije Krajës.Aktiviteti i saj koncertal dhe artistik fillon më1934, sëbashku me Tonin Guraziun, në një kon-cert të dhanë në Tiranë. Mbas përfundimit tëstudimeve, kthehet në Shqipni, më 1938, ku dhefilloi aktivitetin e dendur koncertal. Ajo ka punuesi mësuese muzike në Institutin e “Nanës mbret-neshë”. Ajo ka punue gjithashtu edhe në RadioTirana, si dhe Liceun artistik “Jordan Misja” më1946, e më pas në Institutin e lartë të arteve dhenë Tearin e operas dhe baletit. Marije Kraja kra-has interpretimit të një seri “kollosash” të muz-ikës vokale, ka këndue me shumë dashuri kangëne qytetit të saj , Shkodrës dhe atë shqiptare. Ajoasht shprehun:. “Vetë brendia e kangës, tingujte rrokjet ma treguen rrugën që unë duhej tëzgjidhja. Gjithnjë jam futun në botën e kangëspopullore. Sa herë që kam këndue dhe zbuku-rimet e përdoruna prej meje, më kanë dalë aqspontane që as e kam mendue”. Me themelimine TOB, Marie Kraja bahet ndër solistet e para.Së bashku me plejadën e parë të kangëtarëveshqiptarë, Tefta Tashko Koço, Kristaq Antoniu,Mihal Ciko, Jorgjie Truja, etj, ajo interpreton në

rolet kryesore të veprave të para operistike sh-qiptare, si “Mrika”, “Lulja e Kujtimit”, si dhe tënjë sërë veprash të hueja si “Rusalka”, “IvanSusain”, “Nusja e shitur”, “La Traviata”, “Jol-landa”, “Dasma e Figaros”, etj. Përveç roleveoperistike, pjesë e repertorit të saj janë dhe shumëarie, romanca, pjesë koncertore, si dhe mbi 300kangë popullore. ”Midis t’ballit ma ke nje pike” dhe “Turtulleshë”Muzika qytetare ishte pjesë e artketipit dhe shpir-tit të saj. Marija me një za të mrekullueshëm, ndërtë tjera ka këndue edhe dy kangë të mrekul-lueshme popullore të përpunueme: “Midist’ballit ma ke nje pike” dhe “Turtulleshë”. Nëkëto dy perla të shpirtit shqiptarë, Marija mezanin e saj potent, por shumë të ambël shprehaftësitë e saja të mrekullueshme vokale dhe ar-tistike. Në të dy këto “Arioza” të vogla ajopërpiqet me një sentiment të jashtëzakonshëmtë shprehi, mbrendinë që kanë këto dy kangë.Zani i saj fluturon larg ashtu sic fluturon tur-tullesha. Edhe tek “Midis ballit më ke një pikë”,ajo me një mjeshtri të jashtzakonshme, i këndonvajzës, bukurisë dhe simbolikës femnore, me in-telektin e saj muzikor!Ja pata borxh, Zonjës semadhe Kraja, këto dy rreshta mbasi ka ndikueshumë në të ardhmen time artistike. Kur kam keneKryetari i komisionit të kulturës në Bashkinë eShkodrës, në vitin 2004, e pata propozue për tit-ullin “Qytetare nderi e Shkodrës”, se i takontedhe e meriton plotësisht.Marije Kraja, do të nge-let gjithmonë në mendjen dhe shpirtin e dëg-juesit të saj dhe të të gjithëve, falë zanit të saj,formimit të saj intelektual dhe njerëzor dhe ve-prës të saj artistike, që nuk vdes kurrë!Ajo leu sizonjë, dhe vdiq si Zonjë! Ajo tashma asht kthyenë artin e saj, por arti i saj nuk do të vdesi kurrë,pasi arti vetë si veprimtari njerëzore, asht i pavde-kshëm!

Me rastin e 85 vjetorit të lindjes

Ibrahim Tukiqi tenori dhe njeriu meshpirt të madh!

“Ai ka kendue gjithashtu edhe rrole në operame shumë dinjitet dhe profesionalizëm. Por ajocfarë e dallonte nga artistat e tjeret, ishte per-formaca e tij artistike, aftësitë e tija komuni-kative. Ai ishte nje artistit i madh, që krahasaftesive vokale ka patun edhe aftesi te medhainterpretative.”

Kam patur fatin personalisht ta njoh dhe takojIbrahim Tukiqin. Tukiqi ka kenë një artist i madhdhe një njeri i madh gjithashtu. Tukiqi ka pasnjë komunikim te shkëlqyem, një talent natyral,një za qe i dilte nga shpirti e mendja.Ai e ka fillue si kangëtare i muzikes popullore,të muzikës qe e deshti dhe e interpretoi me din-jitet dhe pasion, te muzikës e cila e “Krijoi edheportretin e tij shumë simpatik dhe njerezore”,“muzika popullore dhe ajo klasike”, që edhe e“formësoi” Ibrahimin, ne vetëdijen tonë, tekpubliku i tij, dhe krijoi “simbolin” Tukiqi. Ibra-him Tukiqi ka kenë me të vërtetë simbol i artistittë madh dhe njeriut të madh, simbol të cilin ekrijoi me punë, përkushtim dhe iteligjencë. Aika kendue gjithashtu edhe rrole në opera meshumë dinjitet dhe profesionalizëm. Por ajo cfarë e dallonte nga artistat e tjeret,ishte performaca e tij artistike, aftësitë e tija ko-munikative. Ai ishte nje artistit i madh, që kra-has aftesive vokale ka patun edhe aftesi temedha interpretative. Ibrahimi jo vetem e ken-donte kangen, ai e “aktronte” atë me një ndjen-jë dhe stil te vecantë dhe performacë artistike.Ibrahimi jo vetëm qe e këndonte kangën e“Gjyles”, ose “Bishtalecave të vajzës”, por aime nje “mjeshtri aktori të lartë”, ta prezantonteGjylen dhe Bishtalecat e vajzës edhe me mjeteinterpretative duke i “gjallëruar” personazhet etij.Ose tek kanga “Karajfil të zgjodha”, që e jete-sonte metaforen e Karajfilit, jo vetem me vokal,por edhe e interpretonte atë. Keshtu bani me tëgjitha kangët dhe ariet që ka kënduar, ai i ak-tronte dhe i “pikturonte” tematikat dhe person-azhet e tij, te cilët i kendonte dhe i dashuronte.Kjo ishte edhe e vecanta e artistit shumëorigjianl dhe natyral. Biseda e tij ishte gjithash-tu si mënyra e te kenduarit, shume origjale dhekomunikative. Arti ka edhe natyren e bisedeskomunikative. I kam te pashlyera interpretimete tija, kanget e tija perforamcen e tij, sharmin etij artistik dhe njerezor. Prandaj e titullova edhepunen time artisti i madh dhe njerëzor. Krahaste kenit njeri i madh, ai ka patun edhe miq tepafund, fale natyrës se tij njerëzore dhe artis-tike. Tukiqi ka kene mik i të gjitheve, por njëmiqësi te madhe ka patun me te “famshmen”,Marie Kraja dhe kangëtaren e madhe LucijeMiloti, me të cilën ka interpretue shume mirekangen shkodrane.Gjithmone Tukiqi, Mula, Miloti dhe Kraja, mejane dukur se jane artiste qe kane shume ele-mete te përbashkët, shëmbëlltyrë e arketipit tëtyre, Shkodrës, që do të thotë, më kanë shëm-bëllyer njëlloj. Djemte e Ibrahimit, Davidi dheGenci, jane kopja e shkëlqyer e interpretit tëmadh. Të dy kanë aftësi të shkëlqyera artistikedhe njerëzore, identik sic ishte Ibrahimi, por

sejcili me individualitetin e tyre artisktik. Davidime një qetësi të vecantë dhe një shprehje artis-tike shumë “mendimtare” dhe Genci, “par-exel-lance”, shumë i njohur ne Francë dhe nëpër botësi muzikant dhe pianist i madh.Kam edhe njëlidhje tjetër me Tukiqin.Ai ka patun një lidhje të madhe me lagjen ku unëjetoj, që ka nxjerrë njerëz te shquar në të gjithafushat dhe me Shkodrën e tij, te cilën e donte aqshumë, ai ka lind në lagjen Rus.Ishin dy rreshta,të sinqerat për artistin dhe njeriun e madh Ibra-him Tukiqi, për 85 vjetorin e tij të lindjes.IbrahimTukiqi ka studjue për kanto konservatorin Cajk-ovski, Moskë dhe asht dipllomue në 1957. Aipasi ka mbarue në 1957 studimet punoi në “Tearinkombëtarë të Operas dhe baletit”, në Tiranë.Aika interpretue shumë opera klasike të tilla si:“Kavaleria Rustikana”, “Madam Baterflai”, dhe“Rigoleto”. Në vitet e fundit të karrierës së tij aika këndue në opera shqiptare të tilla si: “Goca eKaçanikut”, “Borana”,”Nusja e shitur”,“Mrika”,”Pranvera,”Lulja e Kujtimit, “Zgjimi”,etj.Tukiqi asht i njohur gjithashtu për interpretimine vecantë të kangëve popullore shqiptare si:“Kenke nuri i bukurisë”, “Bishtalecat palë-palë”,“Hajde gjyle”, “Mic Sokoli”, etj. Për aktivitetine tij artistik, ai ka marrë cmime, medalje dhe titujtë tillë si: “Cmimin e dytë”, në festivalin e Rinisënë Bukuresht në vitin 1953, në festivalin e Vjenësnë 1958, “Artist i merituar”, në 1951 dhe “Artisti popullit” në 1985. Një rrugë në Tiranë e ka “për-jetësue” Ibrahim Tukiqin, mban emrin e tij.Si për fundim po sjelli dicka të shkurtën nga di-tari i kompozitorit dhe artistit të tjetër të madhAvni Mula, për Ibrahimin. Avni Mula shkruen:“Shoku i fëmijërisë, i rinisë dhe i pleqërisë.U njoha në moshën shtatëvjeçare në Shkodër,në klasën e parë. Ai nga lagjja “Rus”, unë ngalagjja “Parrucë”. Na bashkoi edhe festa e mevlu-dit, më xhaminë e bukur “Fusha e Qeles”, kukëndonim rituale fetare. Kështu për çudi, për afro70 vjet, nuk u ndamë asnjëherë. Fëmininë dherininë bashkë. Paradite në shkollë, pasdite unëfurxhi e ai kovaç. Pas çlirimit unë mësues, ai me-kanik.Për gjashtë vjet na bashkoi Ansambli Artistik iUshtrisë. Në studimet e larta nga viti 1952 në tënjajtin konservator në Moskë, me të njajtin pro-fesor, unë bariton, ai tenor. Të dy profesionistë,solist lirik, në TOB më 1957. Me dhjetëra e qin-dra koncerte dhe role të përbashkëta, brenda ejashtë shtetit. Të dy “Artista të Merituem”,“Artista të Popullit”. Unë kompozitor, ai edhesolist me Ansamblin shtetnor të Këngëve dheValleve Popullore.Por papritmas më iku shoku, miku, vëllai. Ai ashtlegjenda e kangës popullore qytetare, e kangësshkodrane e mbarë kombëtare. Za timbrik, i fu-qishëm, dramatik e lirik në interpretim, i thjeshtë,i dashur, besnik, kavalier e patriot. Kangëtar siIbrahimi një herë lindin.Unë me dy vajza: një pianiste e një këngëtare.Ibrahimi me dy djem dhe një vajzë.Një pianist, Genci, tjetri kompozitor, Davidi dheLejla, mjeke. Sikur na ka lindun një nanë”.

Nga: Qamil Gjyrezi

nacional17/ E Diel,30 tetor 2011 PROZË

BABASI - 2NDERTIME - PRODHIME - INERTE

BASHKIM BABASIPresident

Tel: 056323445 Cel: 068 20 56 647E-mail: bashkimbabasi@yahoo.com

Koha në kah të kundërtNga Viola Isufaj

(Fragment nga romani“Saga e gjarprit”)

(Vijon nga numri 119).Duken më në fund heku-rat e qelisë sonë. Me zor pres të shtrihem e tëprehem një grimë, ndonëse e di që gjumi s’do tëmë zërë. Sofia ma helmoi trurin me avuj alkoolikëme nitrite!Nxjerr çelësin, hap derën e hekurt, të madhe e tërëndë dhe i lutem të pushojë një si grupi shtri-gash që janë zënë qafë më qafë, kanë formuarnjë rreth, e duke u rrotulluar në vrap e sipër si nënjë valle të marrosur, seç ulërijnë një refren.Pa e ndërprerë këngën, njëra prej tyre më thotëme ulërimë: Duro sa ta këndojmë edhe një herë,janë provat gjenerale, s’kemi ç’bëjmë! E çorrën të bukurën me thonjtë e vërtetaTë çdo horizonti nëpër çdo tallazE shëmtuara u mbyt në klithmat e vetaDuke britur e ngjirur « më lini të flas» Ato u larguan sipas fjalës që më dhanë. Sa mirëqë ikën se na çmendën, mendova…Para se të shtrihesha për të fjetur, e pyeta epërhumbur Sofinë:-Për çfarë të ka marrë malli?Ajo s’e vrau mendjen të përgjigjej. Ndoshta nuke kishte marrë malli për asgjë.-Mua më ka marrë malli shumë për yjet, - i thashë,më ka marrë malli të ndjek një yll. Edhe të kën-doj. Dua të shkoj në det, të marr një varkë dhenë mesnatë të lundroj. Ose të notoj në det tëtërbuar! E di sa mirë është? Të përplasen dallgëte mëdha pas trupit… di not ti, Sofi? Dua të shohprapë qiell të kthjellët dhe qiell blu të errët…-Ah, ç’mëkat, me ç’padurim po pritke ti të kthe-hesh!-ia bëri ajo duke pastruar fytyrën me njëpambuk, - paske mbetur fëmijë. Nuk e kupton sesa e rëndësishme është që je këtu, nuk e kuptonse ç’privilegj i madh është të dish atë që vjen, të

kesh nuhatje të pazakontë, pastaj, kur të kthe-hesh dhe të mos dish nga të vjen... sepse jetakëtu nëntokë është për t’u harruar... A nuk ekupton, pra Izolta, se po të ishte kaq e thjeshtë,ti nuk do të vije me ndërhyrje nga lart këtu?Pastaj, mos përto të mendosh më thellë se qielliblu i errët dhe dallgët e detit: ti je më e rëndë-sishme se ato. Se malli yt. Ti je më rëndësishmese unë. Përse e lëshon veten kështu?-Jo, më e rëndësishme je ti! Ti je ajo që i di tëgjitha! -Duhet të jesh me të vërtetë e trembur që stër-mundon veten kështu. A nuk po e sheh, pra senë qendër të vëmendjes vendosesh ti dhe seunë jam në funksionin tënd? Jam thjesht njëshoqëruese që i bindem urdhrave të dikujt përtë të udhëzuar ty. A nuk e kap, pra kaq gjë…Siduhet të veproj unë që të bindesh?Tani çliroje trurin nga ngarkesa, qetësohu, fli,ose më trego për Gjarprin… më trego diçka përpërjetimet e tua dhe parandjenjat, siç më ketreguar në Suedi, sikur ia tregon vetes… mëtrego nga fillimi…Nuk po arrija të merrja veten nga fjalët me anëtë së cilave Sofia më trondiste dhe pastaj ka-lonte në një tjetër çështje si të mos më kishthënë asgjë. Pastaj kujtimi i ëmbël i Gjarprit mëbëri përsëri ëndërrimtare, (Ja ku u bëre prapë,më tha Sofia, e butë dhe e bukur…)

-Unë e kam njohur atë para se të rritesha dhejam betuar të mos e harroj kurrë. Dhe e kamharruar. Ndonjëherë e kam kujtuar.I jam kthyer e rikthyer më pas dhe kam thënë“unë nuk marr asnjë kthesë në jetën time, pa eparë atë”.Ndonjëherë, ka qenë ai që më është kthyer passhumë shumë vitesh dhe më ka njohur ndërsaisha ulur në tavolinë me mikun tim.Dikur ai më njohu me miken e tij të vogël.E lodhur dhe e dërrmuar, njëherë po qëndroja embështetur në kangjella. Po binte muzgu.Ai më hodhi dorën në sup. Unë e njoha thjeshtnga prekja.Mos u mërzit kështu, më tha, asgjë nuk kandodhur. Lutja jote u dëgjua. Prit, e mos bëj si

ata që s’dinë…I thashë se nuk i bëja dot më ballë kohës dhe aim’u përgjigj : “As sytë mos ia hidh kohës, ajos’ka ç’të bën po s’e ndjeve”. Më erdhi për të qarë e i ktheva shpinën. Dora etij më ra sërish në sup dhe ndonëse ai s’u ndjefare, unë ndjeva ikjen. E dija që kur të ktheheshanga ai, do të ishte zhdukur.Oh, sa shumë kaloi pa e ndjerë. M’u duk sikur uzemërua. E dija mirë që nuk ishte kjo, por nuk ijepja dot shpjegim tjetër.Më ndodhën lloj-lloj gjërash. E takova më sëfundi në një konferencë ku bëri sikur nuk mënjohu…koha u kthye në kah të kundërt…ugjendëm pastaj jashtë të ulur mbi dy tulla dukezhgarravitur me xhama mbi dhe e duke biseduarpër mësimet....Është kaq larg, sa ç’mund të jetë çdo gjë e pam-unduar, por unë e kam njohur atë, para se tënjihja fjalë që emërtojnë ndjenjat. Sigurisht, kjoëndërr do të ketë qenë qenë, por me të kam bised-uar e kam qeshur qindra herë…-Këtu më pëlqeve,-buzëqeshi Sofia- ke filluar t’indash gjërat, t’i dallosh mirë, t’i emërtosh mepërafërsi. Janë poezi, në fakt, po ti ndryshe e kekuptuar poezinë. Përse more atë pamje, a s’mëthua: mendimet përdëllimtare të shoqërojnëkudo, apo ti, kaq shume je mësuar me to, saqës’harron t’i thërrasësh sa herë gjen një grimëqetësi? M’u kthe fëmijë i çlirët, i këndshëm, dremitjemahnitëse e trembur nga drita, rritu me muasiç mund të rriteshim ! (e di ,...ne s’do tërriteshim kurrë.)Djalosh i ëmbël, ku ishe ti kur u ndjeva e dashu-ruar dhe u bëra shumë e bukur dhe qava... Dheatëherë kur besova tek e vërteta, (dhe e vërtetapër mua ishte Dashuria), ç’u bëre ti atëherë?Besova tek e vërteta tek forca, tek Zoti, por jotek ti, i harruari im i largët në vendin më tëbukur në botë.…në ndonjë rresht… emri yt… njëpërhumbje…një zemërim, pse qëllova aq emitur…me thonj të veckël e të butë...të parri-

tur?Mirëpo,për të mirën time duhet të harroj dhe mendjessime u dashka t’i them: “unë imagjinoj gabim”.“-Oh, zhgarravinë paske qenë i huaj’’- duhettë them, - “koha i shtrembëron gjërat” ,-duhet të them. Mashtrim është. Mashtrim!Veçse, ka për të shpërthyer kudo, e vërteta e pamun-dur, plot dhembje, së cilës kur ishim fëmijë, poaq sa dhe ty i kam besuar.O, vite të shkuara, të vdekura!Shpirti juaj më fanitet e më ndjek, më magjeps emë mundon, më rimerr në paharrim... Ndërsa unë për miturinë time, ndjej zemërim! Sofia me zë të lartë. -Si ishte .... si ishte ... haha-haaaa!!!!. Diçka paske kuptuar që atëherë, pornuk e di as ti, as se ç’ke kuptuar, as peshën easaj që ke kuptuar. Do të doja të dija çfarë tjetëri ke thënë atij me mendjen tënde? Hë, recito prapë! Nëse edhe ju i bëni vetes të njëjtën pyetje “Dheshpresa? A ka ekzistuar ndonjëherë vërtet ajo,apo çdo herë e kam shpikur unë?”, mos reago-ni çuditshëm me mua, ju lutem!Unë pata rastin t’ju njoh, pa e ditur se s’i njih-ja akoma gënjeshtrat dhe ju ruajta në kujtesëme pafajësinë dhe kokëfortësinë më të madhenë botë.Si një hije e bukur më shfaqesh ti muzgjeve.Një brengë sikur ngazëllehet e pastaj hutohet.Ti ia beh, por nuk më flet, nuk më shikon, sikurtë thuash ”kjo shfaqje është më e vërtetë se çdogjë, gjithsesi dikur, në një kohë të largët, gjëratnuk do të jenë më kaq të përhumbura.”Duket sikur përmbush një detyrë, sikur lëmesazhin ”e megjithatë, unë ekzistoj” dhe lar-gohesh pastaj në atdheun tënd të dytë,madhështor.Ti duket se më thua se fluturon tek unë instik-tivisht e do të më vësh re vetëm nëse arrij tëshkel në tokën tënde.

(Vijon në nr. e ardhshëm)

18/ E Diel,30 tetor 2011nacional DOSSIER

Disa shënime, si dëshmitar okular dhe pjesëmarrës aktiv në këtë Lëvizje

Levizja studentore e Dhjetorit-”Mengjesin e 12 dhjetorit 1990, kam pasur fatin të jem i deleguari i parë i komisionit nismëtar të Partisë Demokratike, në Univesitetin Luigj Gurakuqi tëShkodrës, së bashku me një aktivist tjetër të Lëvizjes Studentore, intelektualin e njohur Mujo Buçpapaj. E thekoj se Lëvizja Studentore Shqiptare e dhjetorit1990, ishte një lëvizje që kulmoi në Tiranë, por që u shtri menjëherë edhe në Universitet e tjera të vëndit.”

Nga Bardhyl Ukcamaj , N.York-SHBA

Lëvizja Studentore e Dhjetorit 1990-të është ivetmi aksion politik i shqiptarëve në historinëe njohur, që realizoi ndryshime sistemesh poli-tike (shëmbjen e regjimit bunker në Europë) nëmenyre paqësore.Eshtë aksioni politik më pro -europian, që nga Rilindja Kombëtare.KjoLëvizje legjitimoi të drejtën e pluralizmit politiknë Shqipëri, ndryshoi rregullat e lojës politikedhe delegjitimoi sistemin komunist. Në të gjithaaspektet saj, Lëvizja Studentore e Dhjetorit1990-të, ishte një revolucion për shoqërine; ish-te paqësore e liberale në një shtet të dhunësdhe urrejtjes; ishte elitare në një mbretëri tëmediokritetit; ishte patriotike e pro - europianebrenda kufijve të një shteti antiprëndimor. Nëgjurmët e Rilindjes Kombëtare, kjo lëvizje për-caktoi aksiomën e shqiptarëve të shekullit të ri:“E duam Shqipërinë si gjithë Europa”. Ne, ish-studentët dhe pedagogët e Universitetit të Ti-ranës dhe të universiteteve të tjera, arritëm njësukses historik për popullin shqiptar, por edhepër qytetërimin europian.Rrëzuam një prej dik-taturave më të egra dhe shembëm një ngaregjimet më barbare të kontinentit. Jam i lum-tur, si njëri nga mijëra luftëtarët e lirisë së Dhje-torit 90-të, për çfarë i afruam atdheut kur më sëshumti i duhej. Dhe e bëmë me një pjekuri,përgjegjësie dinjitet të lartë qytetar! LSSH ësh-të një lëvizje që triumfoi në mënyrë shembulloree jo një revolucion i dështuar.Në këtë shkrim tëshkurtër, për herë të parë, pas më shumë se dydekadash, unë do të ndalem në disa ngjarje,sipas meje, të rëndësishme. Disa shënime,sidëshmitar okular dhe pjesëmarrës aktiv në këtëLëvizje, që nga minutat e para.Sigurisht, që unëshkruaj për çfarë kam jetuar personalisht, çfarëkam parë dhe çfarë kam bërë, si i kam kuptuarunë LSSH. Ky shkrim i shkurtër është një pas-qyrim modest e jo pasqyrë e plotë e atyre ng-jarjeve, të cilat ishin aq intensive, masive e di-namike. Por, aq sa më lejon kujtesa, do tëpërpiqem të përshkruaj besnikërisht të vërtetënpër kontributin tim të vogël në atë revoluciontë madh, pa më të voglin merak shpërblimi a

“ndëshkimi”, si një qytetar plotësisht i lire. I niskëto shënime edhe në respekt të botuesit (Grupi-mi Dhjetor 90-të), të cilin e kam bashkë-theme-luar e bashkë- drejtuar, në vitin e parë të veprim-tarisë së Tij (1998), në një kohë të rrezikshme etë mbrapshtë.Me një vendosmëri dhe kthjelltë-si të paimagjinueshme, ne, ish banorët e QytetitStudenti e ndezëm zjarrin e lirisë në qytezëntonë të zhytur në terr me 8 dhjetor 1990-të. Natae bardhë e 8 dhjetorit dhe ditë-netët në vazh-dim, zbardhën faqen e historisë së shqiptarëvedhe shënuan fundin e epokës së kuqe në konti-nentin e Europës. Thirrjet “Liri Demokraci” dhe“E duam Shqipërinë si gjithë Europa”ishin dhembetën platforma e thjeshtë e kuptim plotë eLevizjes sonë.E kam jetuar plotësisht atë natë,pa mbyllur sytë. Atë revoltë që nisi me thirrrjetkundër komunizmit nëpër godinat e mbetura nëerrësirë (ku dallonte Inxhinieria e Minierave) dhe

turrjes drejt drejtorisë së QS. Kemi qenë disadhjetra, kur na është bashkuar Azem Hajdari paragodinës së Juridikut.Kam pasur fatin të jem pjesëe demonstratës në dalje të qytezës, e përleshjesme policinë dhe heroizmit të studentëve, kuspikati Alma Bendo (Mimoza Ferraj), dhe ritakim-it në qendër të qytezës.Aty kanë nisur fjalimet ezjarrta kundër diktaturës, e kemi lexuar Kartën eLirive dhe të Drejtave të Njeriut. Në mesnatë, tërimbledhur në shesh, u propozua (prej meje,Arbenit, Albanit e ndonjë tjetri), që të shpërnda-heshim nëpër godina dhe të lajmëronim të gjithëstudentët, e sidomos vajzat, që në asnjë rrethanënuk duhet të kishte mësim të nesërmen. Të gjithëkemi rënë dakord se shkuarja në mësim do tëishte fundi i lëvizjes sonë dhe dita e hakmarrjessë diktaturës ndaj nesh. Herët në mëngjes (ora7.00) vëndosëm të rimblidheshim në shesh, tëbindnim edhe ndonjë student, që mund tu drej-tohej auditorëve, t’i bashkohejdemonstrimeve.Unë kam marrë përsipër Fil-

ilogjikun dhe Artet së bashku me Alban Ters-hanën, të tjerë studentë u shperndanë nëpërgodina të tjera. Mësimi duhej bojkotuar dhedemonstrimet të vazhdonin! Atë natë, në atëshesh, së bashku me Azemin e shumë të tjerë,krijuam bërthamën e parë të organizuar të LëvizjesStudentore. Mëngjesin e 9 Dhjetorit jam rikthy-er në qendër të qytezës, shumë herët në mengjes(sot sheshi Demokracia), ku kam gjetur vetëmnjë student të ulur ne bordur betoni. Ky ishtePal Serreqi.Pak muaj më vonë së bashku me Pa-lin u zgjodhëm për të drejtuar degën e Unives-iteteve të PD-së, në një votim ku morën pjesërreth 400 studentë, aktivistë të LSSH. Pas pakkohe, një nga një kanë ardhur student të tjerëduke u bashkuar ne sheshin e lirise e demon-struar kundër diktaturës, deri sa Ramiz Alia udetyrua te pranonte pluralizmin politik.LëvizjaStudentore ishte një lëvizje paqësore, por që

nuk bëri kompromis me sistemin e dikaturës. Rolii Ramiz Alisë në këto protesta është roli i njëudhëheqësi komunist, që i frikësuar nga LSSHdhe mundësia e një revolucioni gjithëpopullor,duke përcjellë pamjet e Causheskut të vrarë, editur e njour më mirë se kushdo tjetër shkallën epaimagjinueshme të varfërimit të plotë financiar,dhe aspak nga dëshira e tij për një Shqipëri plu-raliste, vendosi të dekretojë fundin e sistemitnjëpartiak, pa shkrepur armët. R. Alia pati in-teligjencen e mjaftueshme për të kuptuar se ish-te e pamundur të shtypej kjo lëvizje dhe të ndal-ohej më pas kryengritja popullore.Kjo nuk mundtë thuhet për shumicn e anëtarëve të kupolës sëkuqe, pjesë e politbyrosë, apo strukturave ko-mbëtare e lokale te partisë shtet. Shumë prejnesh, përfshi edhe mua, mund të ishim burgo-sur (ne rastin më fatlum) ose vrarë nga diktatu-ra. Në Shqipëri do të ishte derdhur shumë gjak,por komunizmi nuk mund të mbijetonte në asnjërrethanë, këtë arriti ta kuptonte, e mirë që e kup-

toi Ramiz Alia. Ne, studentet, i nisëm protestat evëndosëm dhe e respektuam vëndimin e me-snatës së 8 Dhjetorit, për të mos i ndërprerë ato,pa arritur realizimin e kërkesave tona.Më 9 dhje-tor mijëra studentë iu drejtuan Sheshit Skënder-bej. Para Liceut Artistik u sulmuam egërsishtnga policia dhe forcat speciale.Thirrjet “LiriDemokraci” dhe “E duam Shqipërinë si gjithëEuropa” ndezën shpirtin e revolucionit në zem-rat e qindra mijë kryeqytetaseve, e miliona sh-qiptarëve. Isha ne të njëjtin kuadrat, së bashkume disa studentë të Filologjikut si, Arta Sakja,Erenestina Halili, Arben Cejku, Mark Marku edisa të tjerë, kur kaluam prane selisë së ambasa-dës italiane (sot ambasada amerikane), u kamkërkuar shokëve të ngushonim hapësirat mesnesh, kur pamë kordonat e policisë.Reagimi iforcave policore dhe atyre speciale ka qenë iashpër ndaj nesh, i dekumentuar për opinionpublik nga media televizive.Ne një intervisë tegjate në TV Klan, në Dhjetor të vitit 2011, SaliBerisha deklaron se pasi kontaktoi demon-struesit para Liceut së bashku me B. Mustafaj,u takua me Ramiz Alinë (me kërkese të këtij tëfundit), dhe mori përsipër të kontaktonte drej-tuesit e Levizjës Studentore. Në takimin e tij tëparë me një grup studentësh aktivistë të Lëvizjes,pikërisht me datën 9 dhjetor; Azem Hajdari, Te-falin Malshyti, Shenasi Rama, Bardhyl Ukcamaj,Akli Fundo e disa të tjerë, (thotë Berisha), kërko-hej krijimi i një organizate të pavarur “të stu-dentëve dhe intelektualëve të rinj’, por kishinedhe shume kërkesa të tjera…! Ky deklarim iBerishës është i rëndësishëm dhe i saktë. SaliBerisha ishte intelektuali i parë që guxoi të kon-taktonte me ne (studentët) me 9 dhjetor edheRamiz Alinë e me pas sërish studentët, po atëditë, duke u bërë me pas drejtues i LëvizjesDemokratike së bashku me një grup petagogëshe intelektualesh të tjerë, si Gramoz Pashko, Ar-ben Imami, Zef Brozi, Arben Demeti, Eduart Se-lami, Edi Rama (me refleksionet ne AA), PrecZogaj, Rexhep Uka (Istituti i Kamzes), Ale-ksander Meksi, Neritan Ceka, Genc Ruli etj.etj.Nje moment i rëndësishëm i LSSH, për të cilinnuk është shkruar shumë, është zbritja e stu-dentëve në sheshin Skënderbej, mbrëmjen edates 9 dhjetor, drejtuar nga Shenasi Rama.Pasiu kam bërë thirrje studentëve, duke u shpërn-darë në grupe të vogla, kemi arritur të sfidojmëdiktaturën duke u mbledhur në sheshin Skënder-bej, aty ku u ndaluam të zbrisnim me demon-stratën e mëngjesit. Takimi më i rëndësishëm iaktivistëve të LS me Skënder Gjinushin, aso koheministër i Arsimit dhe Lisjen Bashkurtin ështëzhvilluar me datën 10 dhjetor në darkë, që kazgjatur deri pas mesnate, ne zyrën e drejtorit tëQytetit Studenti.Në këtë takim ka marrë pjesëedhe dr. Sali Berisha së bashku me Besnik Mus-tafajn dhe dy gazetarë të Zërit të Rinisë. Dr. Ber-isha kishte tashmë kontakte dhe ndikim, si asn-jë intelektual tjetër, te disa prej aktivistëve tërëndësishem të lëvizjes.Si përfaqësues të LS nëkëtë takim kanë marrë pjesë: Azem Hajdari, She-nasi Rama, Tefalin Malshyti, Bardhyl Ukcamaj,Mimoza Zhamo, Arben Lika. Une kam shkuar nëtakim së bashku me Mark Markun nga godina

Në foto: Bardhyl Ukcamaj

nacional19/ E Diel,30 tetor 2011 DOSSIER

1990-të, si e kam jetuar unë..!-”Së bashku me Mujon dhe disa aktivistë të këtij Universiteti, kemi zhvilluar një takim të hapur në Univesitetin Luigj Gurakuqi të qytetit të Shkodrës, qytetit mëtë persekutuar dhe më antikomunist të Europës së Kuqe, pas dekadash terrori enverist mbi këtë qyetet. Ky takim është mbajtur në një nga auditoret, pa lejen eRektorit të Univesitetit, i organizuar nga lideri i levzijes studentore të këtij universiteti, studenti i historisë Flamur Bucpapaj, si dhe pedagogu Agustin Shqalsi,rrethuar nga forca policore, por edhe nga qindra qytetarë.”

15-të, që ishte Selia e Lëvizjes Studentore.Marku së bashku me disa aktivistë të tjerë tëLSSH janë larguar (për arsye hapësire) dhe janedrejtuar drejt godinës 15-të, ne kemi vazhduartakimin në formatin e mësipërm, deri pas me-snate. Nuk me kujtohet nese Akli Fundo ishteapo jo deri në fund të takimit.Ky takim është përmua thelbi i historisë së organizuar të LëvizjesStudentore Shqiptare, i negociatave të përfaqë-sueseve të saj, që shënuan edhe fundin e siste-mit diktatorial njëpartiak.Ky ishte një takim ven-dimtar për fatet e LSSH dhe demokracisë nëShqipëri, ishte takimi që ndau epokat.Të nesër-men Ramiz Alia ka mbledhur menjëhere byronëpolitike dhe ka deklaruar te drejtën e pluralizmitpolitik (ose me sakte, te drejten e krijimit te orga-nizatave te pamvarura politike) në takimin mepërfaqësuesit e studentëve dhe pedagogëve,të zgjedhur sipas fakulteteve (të miksuar edheme anëtarë të organizatës së rinisë së Univer-sitetit). Dua të theksoj se atë ditë, para nisjes sëpërfaqësise së studentëve dhe pedagogëve ngatë gjitha fakultetet në takimin me R. Alinë, ështëvendosur që Ndue Lugja e Bardhyl Ukcamaj sëbashku me rreth 10-15 aktivistë të tjerë, tëkujdeseshin për organizimet në qytezë deri sa tëpërfundonte takimi.Në takimin me Ramizin ësh-të komunikuar dekretimi i pluralizmit politik, pje-sa tjetër e bisedës ishte më pak e rëndësishmedhe është e njohur nga publiku. Natën e 11 dh-jetori duke u gdhirë 12 dhjetori e kemi kaluar nëselinë e lëvizjes studentore, që ishte godina 15-të, studentë, intelektualë e qytetarë të tjerë, dukediskutuar rreth organizimit te partisë së parëopozitare në Shqipëri,që u mëndua të emërtohejPartia Demokratike e Shqipërisë, në një entu-ziazëm te papërsëritshëm dhe që ndodh shumërrallë në jetën njerëzore. Gjatë ditës së 12 dhje-torit u bë edhe formimi strukturor i komisionitnismëtar.Mengjesin e 12 dhjetorit 1990, kam pa-sur fatin të jem i deleguari i parë i komisionitnismëtar të Partisë Demokratike, në Univesite-tin Luigj Gurakuqi të Shkodrës, së bashku menjë aktivist tjetër të Lëvizjes Studentore, intele-

ktualin e njohur Mujo Buçpapaj. E thekoj seLëvizja Studentore Shqiptare e dhjetorit 1990,ishte një lëvizje që kulmoi në Tiranë, por që ushtri menjëherë edhe në Universitet e tjera tëvëndit.””Së bashku me Mujon dhe disa aktiv-istë të këtij Universiteti, kemi zhvilluar një takimtë hapur në Univesitetin Luigj Gurakuqi të qy-tetit të Shkodrës, qytetit më të persekutuar dhemë antikomunist të Europës së Kuqe, pas deka-dash terrori enverist mbi këtë qyetet. Ky takimështë mbajtur në një nga auditoret, pa lejen eRektorit të Univesitetit, i organizuar nga lideri ilevzijes studentore të këtij universiteti, studentii historisë Flamur Bucpapaj, si dhe pedagoguAgustin Shqalsi, rrethuar nga forca policore, poredhe nga qindra qytetarë.” Qyteti i ishte i rre-thuar me tanke, ishte një situate tepër errezikshme.Vendosmëria e studentëve të Unives-itetit të Shkodrës dhe entuziazmi i tyre, nën hijene tankeve, dëshmonte se fryma jonë e Lëvizjeskishte ndezur gjithë Shqipërinë. Të nesërmenka shperthyer demonstrata e fuqishme e 13 dh-jetorit dhe me 2 prill, në këtë qytet do te flijohejper liri-demokraci, njëri nga aktivistët e zjarrtë tëLSSH, Arben Broci. Arritja me historike eLëvizjes Studentore Shqiptare është vendosjae pluralizmit politik në Shqipëri. Por levizja ka

edhe kulme të tjera shumë të rëndësishme si:greva e urisë së 20 shkurtit per heqjen e emrittë Enver Hoxhës nga Universiteti, që bëridelegjitimitetin e sistemit dhe rënien përfun-dimtare të simbolikës komuniste; demonstrimete studentëve të Universitetit në Kamëz, Sh-kodër e rrethe të tjera; refleksionet ne Akadem-inë e Arteve etj. Lëvizja Studentore Shqiptare iriktheu dinjitetin e nëprkëmbur shoqërisë sonëtë sfilitur në epokën e sistemit komunist, e tëizolimit. Ne e dimë se se liria kolektive nuk mundtë fitohet e garantohet me revolucion, por meLëvizjen Studentore të Dhjetorit 90-të u fitua edrejta e individëve për të luftuar e punuar përliritë e tyre e të shoqërisë në të cilën jetojnë.Nderimi i ngjarjve dhe figurave të rëndësishmetë kujtesës sonë historike është i dobishëm nëshumë aspekte. “Një popull që nderon burrat evet, një popull që pavdekëson kujtimin e tyne,jo vetëm ndër faqet e historisë, por edhe mbi

rrasa e në monumente, ai popull tregon se kandërgjegje, se ka ndiesi të holla, se njeh miradijene ka dëshirë me u sjellun e me u drejtuem mbasshembullit të të Mëdhajvet të vet”,shkruante rreth një shekull me pare LuigjGurakuqi.Një obelisk i Lëvizjes Studentore Sh-qiptare në parkun Rinia, ose para ish- piramidëssë diktatorit, ku ne dhe femijët tanë, shqiptarët esotshëm e te nesërm të ndiheshin të perfaqë-suar, do duhej të ishte ngitur me kohë. Një obe-lisk, që t’i nderojë të gjithë ata që luftuan (e janëvrare ose mund të ishin vrarë) për një Shqipërisi Europa. E theksoj, një obelisk, që t’i bashkojëtë gjithë qytetarët që e duanlirinë.Një obilisk i Lëvizjes Studen-tore Shqiptare, që të nderonte, AzemHajdarin, Arben Brocin, Abdyl Ma-toshin, Fred Gëmin, Dritan Çelën,Gjin Kolbucajn, etj, qe nuk jetojnemë fizikisht midis nesh. Të ndero-heshin edhe Mimoza Ferraj (AlmaBendo), Shenasi Rama, MimozaZhamo, Arben Lika, Pal Serreqi, AkliFundo, Tefalin Malshyti, Arben Sula,Myftar Gjana, Adrian Petrollari, Ed-mond Bushati, Ndue Lugja, ArianManahasa, Mesila Doda, AlfredCako, Spiro Curra, Blendi Gonxhe,

Mujo Bucpapa, Nesti Kiri, Arta Sakja, ArbenÇejku, Aida Sakja, Ajet Ramcaj, Ilir Dizadari,Alban Bala, Arjanit Nika, Abdyl Demirazi, NikoKaçiroti, Shpëtim Shkurti, Tan Asllani, DritanShtylla, Agim Hasa, Renato Ndrecka, ArberAhmetaj, Ridvan Peshkepia, Ilirjan Cane,ArbenAhmetaj, Ilenja Mehilli, Kastriot Gjoka, EdaHyka, Ardi Stefa, Erenestina Gjergji Halili, Mys-lim Murrizi, Shpetim Balia, Bislim Ahmetaj, GjokVuksani, Gjergj Ukcamaj, Arsen Caushi, MarkMarku, Xheni Tanini Hali, Mirel Sharxhiu, Al-bert Kushti,Theollori Dhimitri, Gjin Progni,IlirianPeco, Afrim Krasniqi, Pandeli Majko, Sokol Al-larai, Astrit Patosi, Ed Paloka, Argita Berisha,Ilir Meta, Besa Ukcamaj, Flamur Bucpapaj- lideri levizjes studentore te Universitetit te Shko-dres, Ilir Seci, Emin Barci, Alban Tershana, Ar-ben Gabraj, Shkelqim Jahaj, Shpend Jeshnica,Vullnet Spahiu, Agim Imeri, Blendi Fevziu, BenBlushi, Skender Minxhozi, Gazmend Oketa, Er-mal Mulosmani, Gjelosh Kasa, Arben Cokaj,Lush Martini, Dritan Kociu, Agron Tufa, Al-ban Pepa, Artan Dibra, Arben Muca, Arben Qir-jako, Altin Qoshja, Valbona Duro Pelushi, LekTusha, Aleksander Biberaj, Edvin Shvarc, Ad-mir Lakra, Kreshnik Spahiu, Kastriot Haxhiaj,Astrit Memia, Agron Gjekmarkaj, Enkelejda Sh-kreli, Nazmi Peka, Ylber Hasani, Kreshnik Col-laku, Dritan Osmani, Lulezim Shenaj, Kujtim Al-laraj, Helidon Samarxhi,Lin Kurti, Agron Sula,Osman Stafa , Adem krasniqi, Gjovalin Shyatni,Mhill Geci, Ndre Legisi, Agim Perllaku, RamizGjini, Mimoza Preci, Nora Prozhmi, Ismet Pali,Tonin Prenga, Tonin Logu, etj, etj, etj, ( u kerkojndjesë të gjithë të tjerëve që nuk u kam shkruaremrat, per aryse hapsire).Shoqëria shqiptare eka arkivuar në histori të shkuarën komuniste(së paku si sistem). Sot jetojmë në një shoqëri tëhapur dhe LSSH mbetet pjesë e historisë. NëMuzeun Historik Kombëtar, krahas pavionit tëtë persekutuarve politikë duhet të ngrihet edhenjë pavion i Lëvizjes Studentore.Në tekstet ehistorisë më shumë duhet të shkruhet e t’u më-sohet fëmijëve në shkolla. Dritësimi dhe nderimii kësaj ngjarje historike është i dobishëm, jo përtë djeshmen, por për të sotmen e të nesërmen eshoqërise sonë.Në ditët e sotme elita shqiptareka detyrimin t’i afrojë një shërbesë të re sho-qërisë: Ushqimimin e përditshëm të demokra-cisë në hapësirat ballkanike ku jetojnë shqiptarët;fuqizimin ekonomik dhe shëndoshjen e identi-tetit kombëtar.

Në foto nga e majta: Flamur Buçpapaj, në mes në këmbë BardhylUkcamaj dhe Mujo Buçpapaj në mes ulur.

20/ E Diel,30 tetor 2011nacional OPINION

Skaner

HAVELI QË E PATËM, HAVELI QËNUK E PATËM

“Në horizontin e kohës, për t’u njëjtësuar një herë e mirë me revolucionet demokratike të Evropës Qendrore dhe Lindore, fanitej çeku Vaclav Havel, figura eshkrimtarit me orientim perëndimor dhe e luftëtarit për lirinë dhe demokracinë e kombit të vet dhe vendit të vet.”

Nga Skënder Buçpapaj

Tashmë, si një mrekulli, në mediat perëndimore,shfaqej figura e Ibrahim Rugovës, i konsideruarnga ato media si Haveli i Kosovës, i pritur ngaato media me të njëjtën simpati, kureshtje edashuri si Haveli i Çekisë. Në Shqipëri përkonteqë revolucioni demokratik të hynte në përfytyr-imin e shqiptarëve me përfytyrimin e dyfishtë tëHavelit dhe të Rugovës, dy shkrimtarëve, dy di-jetarëve, dy filozofëve të lirisë kombëtare dhe tëdemokracisë perëndimore.Edhe Shqipëria pristendërkohë Havelin e saj. Perëndimi e projektonteatë tek figura e Ismail Kadaresë, njeriut të Sh-qipërisë që më shumë i afrohej figurës së Havelittë Çekisë, madje edhe vetë Havelit të Kosovës,Ibrahim Rugovës. Tek Ismail Kadareja shihej sh-krimtari njohës i Perëndimit dhe shqiptari i njo-hur e i pranuar nga Perëndimi, pra me dyer tëhapura në Perëndim.Duke shfletuar asokoheshtypin perëndimor dhe duke u ndalur tek inter-vistat dhe portretet e Ibrahim Rugovës në faqetdhe rubrikat kryesore e më të spikatura të tyre,me faqosje ku shpalosej haptas e dukshëm sim-patia për udhëheqësin e ri vizionar perëndimortë Kosovës, nuk mund të shfletoja me veten timeedhe figurat intelektuale të Shqipërisë së asajkohe, sidomos nga radhët e njerëzve tëletrave.Evropa Qendrore dhe Lindore i kishtekryer episodet e para vendimtare të revolucion-eve demokratike dhe radha e stafetës tashmë ish-te tek pragu i Shqipërisë. Udhëheqja e Tiranë ishte në lojën “bëje Zotëndërr” për të zgjatur agoninë e komunizmit nëShqipëri, pasi kushedi sa herë i kishte zbrapsurofertat e Perëndimit, të vetë Amerikës që Sh-qipëria të vendoste marrëdhënie normale dhe tëhapej ndaj botës. Në vitet Tetëdhjetë, sidomosnga Kongresi i Tetë i PPSH vetë udhëheqja eTiranës kishte hequr dorë nga parullat me social-imperializëm dhe revizionizëm, kishte zgjeruarmarrëdhëniet ekonomike dhe politike me vendete ashtuquajtura socialimperialiste e revizioniste,i kishte filluar këto marrëdhënie edhe me Mosk-ën, nëpërmjet kryeqyteteve të treta, kishte filluartë mendonte edhe për të futur vetadministriminjugosllav në ekonominë shqiptare, të gjitha këtopër t’ia zgjatur jetën regjimit komunist nëShqipëri.Kosova ishte gjithnjë e më e pranishmenë jetën e Shqipërisë. Në dhjetor 1989, në rretha-nat e kolonializmit agresiv millosheviçian, Koso-va kishte ndërtuar sistemin e saj pluralist.Partia e parë pluraliste në mbarë hapësirën sh-qiptare do të ishte Lidhja Demokratike e Kos-ovës me në krye pikërisht Ibrahim Rugovën. Dukepërfituar nga fillimi i hapjes së Shqipërisë, sh-qiptarë të Kosovës, të të gjitha prirjeve, viningjithnjë e më shpesh në Tiranë. Dhe e kërkon tëgjithë haptas pluralizmin. “Bëjeni të paktën njëpluralizëm sa për të thënë, unë me këtë parti, ti,vëlla, me atë partinë tjetër, ky në krye të kësaj,vëllai tjetër në krye të partisë tjetër. E kanë bërëtë gjithë pluralizmin, po s’e bëtë edhe ju në Sh-qipëri, po e merrni në qafë Kosovën. Na mbytSllobodani e nuk pyet kush për ne.” Kjo përsëritejprej tyre pak a shumë në të gjitha bisedat, deritek udhëheqja më e lartë e Tiranës. Edhe sot ekësaj dite unë mendoj se një pluralizëm vëllazëror,në kuptimin më të gjerë e më të plotë kombëtar tëkësaj fjale, ishte i mundshëm në Shqipëri. Por

këtë nuk mund ta ndërmerrte një PPSH me njëKomitet Qendror dhe një Byro Politike me nëkrye pleq ulokë, ngatërrestarë, intrigantë,kriminelë dhe injorantë. Kongresi i Tetë ia humbinë të vërtetë shansin historik asaj partie. NjëPPSH e reformuar, në prag të revolucionevedemokratike të Lindjes, do të ishte një premisëtejet vendimtare për një pluralizëm vëllazëror epaqësore në Shqipëri, për një tranzicion sa mëkomod e sa më të shkurtër.Tirana do të shfrytëzonte edhe versioninkubanez, të hapjes së kufijve dhe largimit tëpjesës që më shumë e urrente regjimin, dukeshpresuar se kështu do ta dobësonte çdo re-voltë të ardhshme. Viti 1990 do të ishte dergjamë e rëndë, sa një shekull, për Shqipërinë. Verado të përhapte kutërbimin e saj nëpërmjet ng-jarjes së ambasadave. Në vjeshtë, udhëheqjakomuniste do të përpiqej t’ia impononte ven-dit pluralizmin e komanduar, duke i futur si sub-jekte zgjedhore edhe organizatat e masave.Lidhja e Shkrimtarëve do të ishte ajo që do tahidhte në erë këtë hilè tjetër të PPSH në kurriztë shqiptarëve. Në fund të tetorit, do të ndodhteedhe ikja aq e bujshme e Kadaresë.Konferenca e Talenteve të Reja që do të mbahejnë Korçë në 29-30 tetor 1990 do të ishte njëmanifestim i hapur ku të rinj dhe të reja të fush-ave të ndryshme të artit do të kërkonin haptaspluralizmin dhe ku pleqtë e Byrosë Politike tëpranishëm e ndienin se zemereku i regjimit tëtyre po shënonte sahatin e mbramë. Shenjatishin se fati i pluralizmit dhe fati i zhvillimevedo të ishin në duart e shkrimtarëve dheartistëve. Ramiz Alia ndërkaq do t’ia jepte dorëne fundit skemës së zhvillimeve të mëvonshmetë Shqipërisë. Kjo skemë, e cila synonte ta shndërronte rev-olucionin tonë sa të jetë e mundur në një farsë,siç ka dëshmuar historia e derisotme, përgjithë-sisht, me përjashtim të periudhave apo ndërko-have të veçanta, ka gjetur mënyrë për të vazh-duar të funksionojë.Do të ishte diku nga mba-rimi i nëntorit kur studentët e konvikteve tëQytetit Studenti do të afishonin 13 kërkesat etyre të famshme në qendrat kryesore të kryeqy-tetit. Në atë kohë, si gazetar tek “Drita” unë iujam drejtuar disa institucioneve për të dituropinionet e tyre rreth këtyre 13 pikave. Dhe mëjanë përgjigjur se me këtë punë po merret vetëRamiz Alia.Kam qenë i pranishëm tek studentët që në filli-met e protestave studentore.Im vëlla Muja, ndërkohë, ishte i përfshirë nëprotestat dhe në themelimin e Partisë Demokra-tike, ndërsa vëllai tjetër, Flamuri, udhëhiqte pro-testat studentore në Shkodër, kështjellën e an-tikomunizmit në Shqipëri. Në protestat ishinedhe shumë nga ish nxënësit e mi tropojanë,ndër ta edhe Azem Hajdari. Pyetja e të gjithëveishte: “A je me ne, a do të fitojmë?” Përgjigjaishte: “Jemi me ju, do të fitojmë.”Dalja e tropo-janëve në krye të Lëvizjes së Dhjetorit, sido-mos fakti që udhëheqësi i saj ishte Azem Haj-dari, përfshirja e Fakultetit të Mjekësisë qyshnë çastet e para fuqimisht në këtë lëvizje, do tëpërcaktonin, mendoj unë, edhe mënyrën e përf-shirjes së Sali Berishës në këtë lëvizje dhe dal-

jen e tij në krye të proceseve demokratike nëShqipëri. Temperamenti i Sali Berishës do tëndihej fuqishëm në të gjitha proceset e Sh-qipërisë dhe në ato shqiptare në përgjithësi prejatyre ditëve pa iu munguar atyre asnjë çast tëvetëm.Në zyrën e tij, Sali Berisha, kryetar i PartisëDemokratike të Shqipërisë, në ditët menjëherëpas rrëzimit të shtatores së Enver Hoxhës, domë takonte, për herë të parë, me Ibrahim Rug-ovën, kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovësdhe kryetarin e lëvizjes së koordinuar pluralistetë partive shqiptare në ish Jugosllavi. Me Rug-ovën do të lija takim për një intervistë, e para qëRugova jepte në Shqipëri. Në atë intervistë, ndërtë tjera, Rugova më thoshte se shkëputjen ngaletërsia dhe përfshirjen në politikë e shikonte sidiçka të përkohshme. Sapo të realizohej pavarë-sia e Kosovës, ai do të largohej nga politika dhedo t’i kthehej dhuntisë së lindur, letërsisë. Dheunë jam i sigurtë që Rugova do të vepronte kësh-tu. Vetë Vaclav Haveli, pasi kishte udhëhequrrevolucionin demokratik në vendin e tij, pasikishte udhëhequr ndarjen paqësore të Çekisënga Sllovakia, pasi kishte qenë presidenti i parëdemokrat i vendit të tij, i ishte kthyer letërsisë. Kohët e fundit, madje, bënte edhe një skenarfilmi, bazuar tek një dramë e re e tij, ku ishte nëqendër pasuesi i tij në detyrën e Presidentit, icili nuk e përfillte fare paraardhësin e tij në detyrë,duke shpalosur çoroditjet e mundshme të fig-urave të demokracisë dhe të vetë procesevedemokratike.Fati, gjithsesi, nuk u tregua i kursyer me ne sh-qiptarët, përderisa edhe ne patëm tek figura eIbrahim Rugovës një mishërim të vërtetë të Have-lit çek. Në kushtet e një çështjeje të pazgjidhurkombëtare, edhe proceset në Shqipëri dhe nëKosovë do të kishin veçantitë e tyre, të ndry-shme, madje shumë të ndryshme, në krahasimme vendet e tjera të Evropës Qendrore dhe Lin-dore. Një fat më vete ishte edhe fakti që liderëtkryesorë të kombit vinin nga një kontekst ingushtë gjeografik, siç janë Alpet Shqiptare,vinin nga një filozofi që do të përqafohej nga igjithë kombi drejt bashkimit të atdheut, drejt in-tegrimit në Evropë, në hapësirën evroatlantikedhe globale.

Në foto: Vaclav Havel

Në foto: Ibrahim Rugova

Në foto: Ismail Kadare

Në foto: Sali Berisha

Në foto: Skënder Bucpapaj

nacional21/ E Diel,30 tetor 2011

INFOKadare mysafir në librarinë “Kerver” në Podgoricë

KADARE NË PODGORICË PËR“DY GJUHË - NJË LIBËR”

“Mbrëmjes letrare i ka paraprirë promovimi iveprës së parë të Kadaresë “Kronikë në gur”përkthyer në gjuhën malazeze, nga Smajl Sma-ka dhe Varja Gjukiq, që në gjuhën malazeze,mban titullin “Pad kamenoggrada.”Podgoricë, 28 tetor.Shkrimtari i njohur shqiptar,Ismail Kadare dhe kryeministri i Malit të Zi,Igor Lukshiq, janë pajtuar se vendet ballkani-ke duhet të bashkëpunojnë në të gjitha fushat,në frymën e parimeve të Unionit Evropian.Kjo,me qëllim që të shfrytëzohet potenciali që kanënjerëzit në Ballkan.I pari i Qeverisë malazeze,ka pritur të enjten në një takim shkrimtarin menam.”Dygjuhë – një libër” – projekt kulturorndërkombëtar i organizuar nga organizata jo-qeveritare “ProStory” nga Podgorica dhe Uni-versiteti “LuigjGurakuqi” nga Shkodra – ësh-

të sebep i vizitës së Kadaresë në kryeqytetinmalazias.Arsye kryesore ka qenë edhe promovi-mi i veprës së pare të Kadaresë të përkthyer nëgjuhën malazeze.Sipas një komunikate të Qeverisë së Malit të Zi,kryeministri malazias ka mirëpritur vizitën e Ka-daresë në Podgoricë dhe pjesëmarrjen e tij nëprojektin që afron dypopuj dhe dy kultura. Nëtakim ka qenë i pranishëm edhe ministry përMbrojtjen e të Drejtave të Njeriut dhe të Paki-cave i Malit të Zi, Ferhat Dinosha.Lukshiq ka potencuar marrëdhëniet e mira fqin-jësore midis Malit të Zi dhe Shqipërisë dhe res-pektimin diversitetit kulturor.“Ky takim është një porosi e mire kontribut nërespektimin midis popujve”, citohet të ketë thënëkryeministri Lukshiq.Kadare ka thënë se i gëzohet faktit që Mali i Zi eShqipëria kanë marrëdhënie të mira që, sipas tij,nuk është e lehtë në Ballkan.Të enjten vonë, ai ka qenë mysafir në librarinë enjohur të kryeqendrës malazeze, “Kerver” nëPodgoricë në një mbrëmje letrare.Regjisori i njo-hur boshnjak, Dino Mustafiq, ngaSarajeva, i cili,sipas romanit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” tëKadaresë ka vënë në skenë shfaqjen me të njëj-tin emër në Teatrin Shqiptar në Shkup – ka folurpër krijimtarinë e tij.Protagonist i debatit publicka qenë edhe vetë Kadare kur është debatuarpërpërkthimet në Shqipëri e Mal të Zi.Mbrëmjes letrare i ka paraprirë promovimi i ve-prës së pare të Kadaresë “Kronikë në gur” përk-thyer në gjuhën malazeze, nga Smajl Smaka dheVarjaGjukiq, që në gjuhën malazeze – mban titul-lin “Pad kamenoggrada.”Projekti “Dygjuhë – një libër” menaxhohet ngadelegacioni i bashkuar europian i Malit të Zi dheAgjencia për Zhvillimin Rajonal nëShqipëri.Projekti ka si qëllim futjen e komunikim-it të ri dhe afatgjatë në mes dy kulturave, përmirë-simin e gjendjes kulturore, sociale dhe ekonomikenë zonat kufitare

Shkrimtari i famshëm Ismail Kadare takim në Biblotekën eUniversitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”

Gjuha shqipe ndër 12 gjuhëtthemeltare në Europë

“Shkrimtari Ismail Kadare e ka cilësuar gjuhen shqipe si një ndër 12 gjuhëtthemeltare në Europë, ndërkohë që ka theksuar se ka një mungesë nderimindaj kësaj gjuhe nga gjuhëtarët.”

Shkrimtari i famshwm Ismail Kadare gjatë njëtakimi të zhvilluar në Biblotekën e Universitetittë Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, u shpreh se pop-ulli ynë thjesht po ribëhet europian duke mbësh-tetur rrënjët Europiane të vendit tonë, ndaj përkëtë arsye sipas shkrimatrit të njohur Shqipëriaështë në Europë. Shkrimtari e ka krahasuar Eu-ropën me një familje të madhe ku çdo vend sjelldiçka, ndërkohë që thekson se Shqipëria kashumë për ti dhënë Europës, duke e cilësuarbashkëjetesën fetare si vlerën me themelore qëvendi ynë ruan ndër vite.“Europa është një orkestër ku çdo komb sjelldiçka. Shqipëria ka shumë për t’i dhënë Europës.Shqipëria do të përçojë harmoninë fetare”,-vlerësoi Kadare. Ndërkaq, shkrimtari Ismail Ka-dare e ka cilësuar gjuhen shqipe si një ndër 12

gjuhët themeltare në Europë, ndërkohë që katheksuar se ka një mungesë nderimi ndaj kësajgjuhe nga gjuhëtarët. Vizita e Kadaresë në Uni-versitetin Luigj Gurakuqi është zhvilluar nëkuadër të projektit “Dy gjuhë një libër, i financ-uar nga Bashkimi Europian.

Promovohet në MTKRS libri mbi krimet e komunizmit i T.Alikaj

“Genocidi gjysëmshekullorë nëShqipëri”

“Sipas Ministrit së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve Aldo Bumçi burgu iSpaçit dhe ai në qytetin e Shkodrës do të kthehet në muze të krimeve tëkomunizmit këto projekte do të ndihmojnë në mbajtjen gjallë të kujtesëskombëtare.”

Është promovuar të premten libri “Genocidigjysëmshekullorë në Shqipëri” i studiuesit To-mor Aliko, ish i denuar politik. Burgu i Spaçitdhe ai në qytetin e Shkodrës do të kthehet nëmuze të krimeve të komunizmit. Sipas Ministritsë Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve AldoBumçi këto projekte do të ndihmojnë në mbajtjengjallë të kujtesës kombëtare. Këtë deklaratë, min-istri Bumçi e ka bërë gjatë promovimit të librit“Genocidi gjysmëshekullor në Shqipëri “, tëTomor Alikos. Autori në këtë libër trajton, krimetç`njerëzore të kryera nga regjimi komunist nëShqipëri. Aliko liston rreth 1200 njerëz, të vrarë,zhdukur, dënuar nga diktatura komuniste. Librii Tomor Alikos “Genocidi gjysmëshekullor nëShqipëri” përkon me 67 vjetorin e fillimit të ter-

rorit komunist, ditën kur u vranë 38 njerëz tëpafajshëm brenda një nate në Tiranë.

Promovohet në ambientet e Akademisë së Shkencave“Shteti epiriot” i shekullit 13-2 p.e.s

Hidhen poshtë aludimet greko-sllave“Libri i doktor Spahisë vjen si një kundërpërgjigje e një sërë aludimesh greko-sllave mbi prejardhjen e vërtetë të helenëve epiriotëve dhe serbëve.”

“Shteti epiriot” i shekullit 13-2 para e. s titullo-het libri më i fundit i studiuesit dhe doktorit tëshkencave të historisë zotit Arsim Spahiu. Pro-movimi i librit u krye te premten në ambientete Akademisë së Shkencave, në praninë e shumëstudiuesve historianëve dhe figurave tëshquara të politikës. Libri i doktor Spahisë vjensi një kundërpërgjigje e një sërë aludimesh gre-

ko-sllave mbi prejardhjen e vërtetë të helenëve epiri-otëve dhe serbëve. Vet autori pohon se ky libër vjensi përgjigje në kuadër të një botimi që është “Kohët efundit nga Akademia e Shkencave” e Athinës të njëlibri voluminoz me titull “4000 vjet qytetërim heleniknë Epir”. “Në atë libër autorët e sotëm grekë kanënxjerrë argumente të shtrembëruar tendenciozisht tëshkrimeve të autorëve të vjetër grekë”, pohon studi-

uesi. Sipas sunduesit Arsim Spahiu, atakanë renditur gjithashtu argumente të pa-bazuar dhe të shtrembëruar nga botimet etyre të mëparshme dhe nga autorë të huajjo grekë të shekujve të fundit, të njohur siautorë helenofilë. Nëpër faqet studimore tëkësaj vepre studiuesi ka sqaruar me faktetë reja mbështetur në një literaturë krejtë-

sisht të huaj (kryesisht anglofone dhe franko-fone) dilemën e madhe të të qenit helenë dheepiriot. Autori ka përsëritur edhe një herë fortatë që shumë herë fqinjët tanë me dashje apopa dashje e kanë mohuar qenësinë që në kryetë herës autokton të shqiptarëve dhe të pel-lazgëve.

22/ E Diel,30 tetor 2011nacional INFO

Shkrimtarja Vilhelme Vranari Haxhiraj, takim me nxënësit në Vlorë

Një kafe letraro- miqësore tek “Dypalmat”

“Kritiku i njohur Fatmir Terziu, e ka krahasuar me shkrimtaren skoceze, Carol Ann Duffy dheme prozatoren angleze Jeanette Winterson. Dhe jo më kot edhe poeti, publicisti dhe përkthyesi injohur Mujo Buçpapaj, krijimtarinë e Vilhelme Vranarit e cilësoi të një niveli evropian dhebotëror, duke e krahasuar atë me nobelisten gjermane Herta Muler.”

Nga Vjollca Tytyni

Për ata që vuajnë dhe përjetojnë dh-mbjet e njëpasnjëshme të famijarëve,të duket mbase e vështirë ta men-dosh, se një ditë ata mund t’i kthehenjetës normale. Kosova e Shqipëria, ikanë vuajtur në palcë këto vuajtje,ndonëse me regjime të ndryshme, tëdyja këto shtete edhe në ditët edemokracisë, jo vetëm që po inumërojmë mangësitë dhe plagët qëua la regjimi, por akoma po i vuajnëato. Këto plagë dhe përjetime duketse patën një ndikim më të thellëshpirtëror veçanërisht tek bota kri-juese, artistike, dhe tek sfera e arsim-it.Përndjekjet, burgosjet, torturat, vras-jet, internimet kanë prekur njerëz dhefamilje të shumta në Shqipëri, të cilëtqë në rastin e parë të takimit, mund tëprekësh vuajtjen dhe njëkohësishtbrishtësinë e të qenit i vuajtur dhe ilënë në mëshirë të kohës.Kohë dhe përjetim i hidhur, e kishtepërcjellur me dekada edhe pasardhës-en e familjes së princit të Gjergj Ari-anitit, poeten dhe shkrimtaren e njo-hur nga Vlora, Vilhelme Vranari Hax-hiraj. Teksa flet me të, nuk mërzitet tëtë shpjegoj kohërat e egra të regjimit,dhe përkundër kësaj përkushtimin epalodhshëm në realizimin e“boshllëkut” të saj me prurjen e vler-ave krijuese në fushën e letërsisë.E qëndruar me detyrim larg diplomititnë lëndët që ajo kishte studiuar përhistori-gejografi dhe punës për tëcilën ajo kishte të drejtë ta ushtronte,një ditë pa pritur ajo së bashkuë membi njëqind mësues të tjerë pusho-

het nga puna. Pas kërkesës në instan-cat më të larta të asaj kohe, Vilhelmes,nuk i jepet e drejta për t’iu rikthyerprofesionit të saj, edhe pse kishtembaruar me nota të shkëlqyera. Jeta esaj merr nje tjetër rrjedhë.Vendpunimi i ofruar me detyrim sirrobaqepëse, ishte dicka që nuk “gux-onte” të hudhej nga ajo, krahas capunëve të tjera më të rënda që mundt’ja ofronte regjimi. Realisht, edhe kyështë një art më vete, ngaqë koha nuki la mundësinë që të shpalos talentine saj në letërsi, ajo u bë e njohur si njëpunëtore dhe rrobaqepëse e denjë, ecila me punën që bënte jo vetëm nuklejoj që ai regjim t’i humbas elegancëne nje femreje të bukur dhe te mençur,por me këtë punë krijoi, rriti dhe mbaj-ti me dinjitet emrin e prejardhjes sësaj prej një familjeje të pasur efisnike, të njohur jo vetëm në Vlorë,por edhe në Shqipëri, si një familje mevlera të mirëfillta patriotike. Kjo njëher-azi tregonte edhe zellin dhe krijimin enjë arti tjetër të bërë nga duart plot arttë vajzës së fisme, që në një ditë tëpamenduar të demokracisë, VilhelmeVranari Haxhiraj, do të lakoj emrin esaj edhe tek vitrinat e librit.Edhe pse kishte talent të shkruantedhe krijonte poezi, nuk mund ta shpal-oste këtë passion për shkak të regjim-it të eger komunist. Për shumë vite,kjo ëndërr për të ishte e parealizuar.Koha e demokracisë i dha mundësinëqë ajo të shpalos vlerat e saja, si sh-krimtare. Edhe pse me vonesë ajo arri-ti që për një periudhë të shkurtër ko-hore, të shkruaj jo vetëm poezi, por

edhe prozë, romane, ese, skica, publi-cistikë, trilogji, e gjini të tjera letrare,duke sjellur edhe përkthime nga gju-ha italiane dhe një pasuri të pafundnë letërsinë shqipe. Mundi dhe djer-sa e saj disa vjeçare, mbase u shpër-blye dikur, duke marrë njëkohësishtedhe shumë tituj kombëtarë dhendërkombëtarë. Një kafe letraro- miqësore tek “Dypalmat” Duket qartë që po nxiton për të punu-ar sa më shumë. Të rrëfen për kohëndhe se si i shtyen ajo orët e minutatduke studiuar dhe duke arkivuar atonë kompjuter, të cilat Vilhelmja thotë:“së shpejti do të botoj edhe studiminhistorik “Autoktonia e Shqipërisë sëjugut”.Vilhelme Vranari e cila deri tanika lëvruar disa gjini te letërsisë sonë,çështja e studimit është një nga pjesëte cila plotëson vargun e shkrimeve tësaja në fushën e letërsisëshqipe.”Fisnikëria nuk blihet mepara!” – thotë gjatë bisedës me kafeqë po shijonim, Vilhelme Vranari. Shpe-hje e bukur! Tingëllon më bukur kurrrjedh nga gojë e krijuesit. Fjalët dhebiseda e gjetur mes nesh, të bënte tëmrekulluar dhe pasi që kisha marrëdhuratë botimin e fundit me ese-pub-licistikë “Pa titull”, shkëputanjëherësh me sy kritikun e shquar Fat-mir Terziu, të cilit vetëm se i forcojakrahasimet me shkrimtaren skoceze,Carol Ann Duffy dhe me prozatorenangleze Jeanette Winterson. Dhe jomë kot edhe poeti, publicisti dhe përk-thyesi i njohur Mujo Buçpapaj, krijim-tarinë e Vilhelme Vranarit e cilësoj tënjë niveli evropian dhe botëror, dukee krahasuar atë me nobelisten gjer-mane Herta Muler. Dhe jo vetëm këtovlerësime që i janë bërë kësaj krijuesenga kritikë dhe njohës të mirë të letër-sisë, por në anën tjetër Vilhelme Vra-nari Haxhiraj dëshmohet jo vetëm sikrijuese me vlera, por edhe si një grua,bashkëshorte, nënë dhe poashtu edhesi një mike e mirë. Dhe…një kafe tek “Dy palmat” nëVlorë, vërtetë të shijon aq shumë kurfutesh brenda në “filmin e metrazhittë gjatë” jetësor të një poete me nam,siç ka fatin ta ketë Vlora dhe Shqipëria,përgjithësisht. Ngarendja e bisedësqë kishte si fill dhe mbarim letrësinë,nuk të lë të ikësh, sidomos kur ke seçfarë të dëgjosh nga njerëz që i takojnëelitës letrare. Dhe, vjen koha të për-shëndetemi pas ca orësh. Ndahemi,për t’u takuar së shpejti tek një mani-festim i “Muajit Letrarë”, ku Vilhelm-ja, ishte protagonist e këtij aktivitetiqë nuk kishte harruar ta bënte drejto-ria dhe kolektivi i mësimdhënësve të

“Nderi i Kombit”, pas vdekjes për shkrimtarindisident PjetërArbnori

Vleresohet “Shtepia embetur përgjysmë”

“Pjetër Arbnori është quajtur “Man-dela shqiptar”, pasi ka kaluar 28 vjettë jetës së tij në burgjet e komunizmit,si i dënuar politik.Ish-kryetari i Parla-mentit gjithashtu është i njohur edhenëfushën e krijimtarisë artistike si au-tor i disa romaneve dhe novelave perte cilat u denua dhe u ridenua disahere.”Presidenti i Shqipërisë, BamirTopi kadekoruar pas vdekjes me urdhrin“Nderi i Kombit” shkrimtarin dissi-dent dhe ish-kryetarin e parlamentitPjetër Arbnori.Në ceremoninë e dekorimit te organi-zuar me 28 tetor merrte pjesë edhe ish-kryeministri i Shqipërisë, AleksandërMeksi, si dhe personalitete të fush-ave të ndryshme.Pjetër Arbnori është quajtur “Man-dela shqiptar”, pasi ka kaluar 28 vjettë jetës së tij në burgjet e komunizmit,

si i dënuar politik.Ish-kryetari i Parla-mentit gjithashtu është i njohur edhenë ushën e krijimtarisë artistike si au-tor i disa romaneve dhe novelave perte cilat u denua dhe u ridenua disahere, perfshire edhe novelen “Shtepiae mbetur pergjysm.”Guximi për tëkundërshtuar parimet staliniste tëregjimit, i morën Pjetrit 28 vjet nga jetae tij, duke e shndërruar kështu në“Mandelën e Shqipërisë”.Burgjet, vuajtjet dhe dhimbjet e PjetërArbnorit janë burgjet, vuajtjet dhedhimbjet e Shqipërisë”, thaTopi.PjetërArbnori ka qënë një nga theme-luesit e Partisë Demokratike, si dhedeput në pesë legjislatura, kurse Ku-vendin e ka drejtuar nga viti 1992 derinë vitin 1997.Presidenti Topi e konsideroi PjetërArbnorin si një model politik që du-het të ndiqet.

shkollës nëntëvjeçare “Ismail Qema-li”. Takimi me poeten Një takim interesant. Në thelb plot artdhe domethënës për të pranishmit, qëishin mbledhur për të ndjekur këtëaktivitet, që shkolla “Ismail Qemali”tashmë e kishte shndërruar në aktiv-itet tradicional. Analiza, vlerësime kri-tike nga shkrimtarë dhe kritikë të ndry-shëm, ca poezi te lexuara nga vëllimete saja poetike, takimet e zhvilluara tëshkrimtares Vranari Haxhiraj, mirënjo-hjet dhe nderimet kombëtare e nderko-mbëtare, kanë qenë disa nga copëzate shkëputura nga karriera e saj artis-tike e letrare, të cilat u prezentuan nëatë takim letrarë, të organizuar në am-bientet e kësaj shkolle, në Vlorë.Në dekadat e mëhershme, ka qenëëndërr të takoje krijuesit. Nxënësitdhe poashtu edhe mësimdhënësit dhetë tjerë të pranishëm, ishin thellësishttë zhytur në leximin nga afër të por-tretit të shkrimtares, Vilhelme VranariHaxhiraj. Ajo shpjegonte në detajebotën e saj të pasur artistike e cila jepteedhe mesazhin drejtuar nxënësve dhestudentëve për një përkushtim dhepunë në arritjen e synimeve. Ndonëse,brengë në vete vazhdon të ngelet anafinanciare dhe mos mbështetja institi-cionale në krijimtari letrare, sidoqofte,

shkrimtaren Vranari Haxhiraj, nuk emposhtë kjo gjë, por përcjell tek tëpranishmit motivin për punë dinjitozenë arritjen dhe krijimin e sa më shumëvlerave të cilat i meriton Vlora dheShqipëria. Në këtë mjedis ku frymon-te arti letrar, Vranari Haxhiraj përcolliedhe emocionet e saja për Kosovënmartire, ku një ndër të veçantat eshpjegimeve të saj ishte edhe “Mirën-johja e Lidhjes së Prizrenit” që i ishtendarë në vitin 2009 në Prizren.Nxënësit, mësimdhënësit, të pranish-mit e tjerë dhe ish-kolegët e saj, undan me emocione nga ky takim, kungjalli përjetime për kohën e egër qëkishte prekur e lënduar popullatënshqiptare.Dhe në fund të këtij takimi, e cila nukdonte më asnjë koment apo shpjegimpër të dhënë, ishte përshëndetja emikes së saj, e cila duke e ndjekur passhkrimtaren Vranari, në vend të lulevei dhuroj një kurorë madhështorefjalësh: “E madhe do mbetesh, shoqjaime Vilhelme!” Duke marrë shkas ngaky medaljon fjalësh, dua të citoj sh-krimtarin Visar Zhiti, i cili për sh-krimtaren Vilhelme Vranari Haxhirajtha: “Kur Izabel Alende u njoh si sh-krimtare, e quajten Markezi me fustan.Jemi ne Vlorë dhe para lexuesit keminjë autore vlonjate . Për analogji, sotpara jush kemi Petro Markon me fus-tan.”

Në foto nga e majta: Vilhelme Vranari dhe Vjollca Tytyni

nacional23/ E Diel,30 tetor 2011

12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890112345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789011234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901

GOSSIPE

( Vijon nga fq. 4) ...agjitropit, ushtronte përko-hësisht edhe detyrën e kryetarit të lokalitetit. Egjurmonte si hije. Pënherën e zezë i fuste. E ne-veritnin, sytë që i s’qulleshin lutshëm dhe buzëte holla që i jargaviteshin. Pa le kërkesa e pësh-tirë, e ulët dhe e ndyrë...Ishte kopja më e keqe enjeriut. Kulmin e arriti me vdekjen e të atit, njëbujku që më së shumti kishte ushtruar zejen elypjes derë më derë nëpër krahinë, se sa atë tëparmendës nëpër ara e bashtina. Për t’u dukurdonte ta varroste me kuje, të imitonte traditën edyerve të mëdha. Kishte përhapur lajmëtarët egjëmës, madje kishte çuar larg, deri në Mirditë,për të thirrur vajtojcat me nam të asaj krahine meemër. Vajtojcat me të mbërritur kërkuan reliktet etë vdekurit. E para, kërkoi armët e brezit. E dyta,qostekun e artë. E treta, kutinë e farfonit dheçibukun prej qelibari. E katërta, filxhanin e kaf-esë dhe xhezvet e bakërta. E pesta, parmendën,kazanët e bakërt dhe faqoren me të cilën digjtedhe pinte rakinë...Ai asnjërën prej tyre nuk kish-te, sa qe gjallë nuk kishte pasur as mundësinëdhe as kohën për t’i përdorur, përveç një kërra-be të shtrembër me të cilën ruante bagëtitë efshatit, pasi punën dhe arat i mbeteshin djerr efong...Përse na ke munduar kot.?! Na e çuat

mundin dëm!- kishin thënë një gojësh. Vajtojcatishin kthyer nga erdhën, pa e qarë dhe vajtuarxhenazen, që priste pafajësisht në fundin e obor-rit të varfër, duke e bërë Maurikun qesharak nëmbarë krahinën, për të cilin gojët e liga filluan tëçuçurisnin lart e poshtë...Mësoi si gomari, qëdeshi të bënte pordhën e kalit, por u ça gjer nëshpatulla...U çlirua. Shyqyr që s’ishte ai. Dreqi qoftë!- apos’e kujtova që në pikë të sabahut!- fliste me vete,teksa priste me kizë rrëfanat e lëpjetës, lulëku-qet dhe labotit, spërkatur nga rruzaret e argjend-ta të vesës...Pa diellin. Ishte ngritur lart, shumëlart mbi caracët e Mekashëve, që dilnin goxhambi minaren e Xhamisë me Lara. Vendosi të kthe-hej. Kishte mbledhur boll radhiqe, mjaftonin edhepër drekën e Cijes, fqinjës së hershme. Duhej tëdilte në pazar, të pyeste nga dyqani i hozrashotit,mos gjente ndonjë sapun myshku. Mori rrugëne kthimit...Tek bërryli i Bishtit të Zhurit pa ujin elumit. Ishte i kuq. Gjak. Ç’është u rrëqeth! Me sadukej kishte rënë shi. Larg. Diku tutje në malet ePishkashit, atje ku toka ishte e kuqe, si brumë indërmytyr me gjak të freskët. Djem e burra mefuzhnje në duar dhe kosha mbi supe suleshindrejtë lumit. Kishte sjellë shumë peshk. Peshku

nuk e duronte turbullirën, dilte anëve të lumitdhe ngecte në llucë. Llucë e gjanë. Kapej lehtë,me dorë. Ditëve të tilla qytetit mbante erë pesh-ku, ushqim i mirë për sofrën e uritur të kohës... Dita i rrodhi si ujë në gishtërinj...Kaloi dhetreni i pasdrekes. Sirena e rrëqethi. Ishin dyavullore ngjitur me njera-tjetrën, nga oxhaku injërës villej një tym i zi, sterromë. Dukeshin edhegacat e prushit të qymyrit që fluturonin përrethsi kokrriza të shpupurisura shegësh. Tek Sta-cioni njohu djemtë e lagjes, vraponin përkrahdritareve të vagonëve për të shitur ujë, fruta,karikanda, bugaçe dhe zarzavate. Ujin e mbush-nin me shtoma, katruve e gjyma te “Dy çezmat”apo “Kroi i Shimëve”. Një lek gota. Më së shumtiishin bardhakë alumini se sa qelq e gastare. Rru-ga e ngushtë gëlonte nga udhëtarët, që akomapa ndaluar treni, hidheshin nga shkallët, merr-nin turravrap për të zënë radhën tek biletaria eAgjencisë së Udhëtimit, nën hijen e një kon-struksioni betoni që ngrihej si karakoll mbush-ur me mistere...Mes zallamahisë së mbërritjes sëtrenit, pluhurit dhe blegërimave të bagëtive,dëgjoheshin zërat që thërrisnin me sa kishin nëkokë: “Hajde bagazhe! Bagazhe!?” Aty pa Mau-rikun, kishte në dorë një fletore aritmetike dhe

një laps kopjativ të brejtur me dhëmbë. E ngjy-ente herë pas here me pështymë...Me sa dukejshënonte tinës ato që mendja e tij ters i etike-tonte ndryshe. Në sy i luante një gëzim i egër,me sa dukej gëzimi i zi, gjahu i mbarë në turmënqë nuk ishte në gjendja të kuptonte. Bela iuafrua...Mauriku gulçoi nga kënaqësia. Bela ebukur bleu një gotë uji, djali që ia shiti ishte mekaçurrela të verdha, fytyra engjëllore e të cilitngjante loteshpirt me Davidin e Mikelanxhelos.Ashtu mund t’i kishte pasur krelat edhe biri i sajqë nuk e lanë të vinte në këtë jetë...I pëlqentekjo rrëmujë. Gjithë gëzim gotën e mbushur fyt iaflakëroi Maurikut mbi bllokun e shënimeve. Ujirrodhi mbi grremçat e shkrimit, ku përrenjtë e zitë kopjativit piknin si gjak i prishur, si helmnepërke...Belën e mbërtheu një gaz i paparë,qeshte si e çmendur. Përreth kishte jetën qërridhte natyrshëm. Vrullshëm. Në mos një ditënjë ditë, ajo do të ndryshonte e kthjellonte. Ko-pjativët e Maurikëve do çngjyroseshin si korbatë zbardhulët në ujin e kohës, që do t’i shpëlan-te patjetër...

Ylli Xhaferri

Jolie: Pitt është gjithçka për mua

Aktorja Angeline Jolie ka thënë se Brad Pittështë gjithçka për të. Sipas saj, Pitt është njëburrë shumë i bukur, inteligjent dhe një baba imrekullueshëm. Madje Jolie thotë se është shumë me fat që kapër bashkëshort Pittin. “Unë dhe Brad jemi shumë të lumtur dhe kyështë sekreti i familjes sonë. Fëmijët janë njëlidhje e madhe, por për një marrëdhënie të mirë,nuk duhet të mbështetesh vetëm tek ata. Neduam thjesht të jemi bashkë. Kemi nevojë përnjëri-tjetrin dhe gjithnjë kemi gjetur momente tëveçanta mes nesh”, ka thënë aktorja.

Vëllai i këngëtares Maddona jetonposhtë urave

Voal-online - NEW YORK, 22 TETOR - Për An-thony Ciccone e gjitha ka filluar me pushiminnga biznesi i familjes, duke humbur shtëpinëdhe duke filluar jetën poshtë një ure në TraverseCity, në Michigan.Ngjason me një prej ndodhive që i bashkojnëaq shumë njerëzve të rënë në fatkeqësi nga kri-za aktuale, po të mos ishte që Antony ka mbi-emrin Ciccone dhe është vëllai i madh ikëngëtares miliardiere Madonna.‘’Kur jam gjendur në vështirësi, familja ma kakthyer shpinën,’’ ka treguar ai, duke e kritikuarmotrën.

Michelle perëndeshë e kuzhinës

A jeni gati për tu njohur me Michelle Obama,perëndeshën e kuzhinës?Zonja e Parë do të publikojënjë libër me receta gatimi, i cili pritet të dalë në shitjenë 10 Prill të vitit 2012.Libri do të kombinojë këshilla në lidhje me gatimin, tëfrymëzuara nga kopshti i Bardhë i shtëpisë së Michelles.Zonja Obama ka vendosur bazën e më shumë se 55 varie-teteve bimore si, speca apo patëllxhanë, të cilat rriten ezhvillohen në kopshtin me lëndinën më të madhe që keni

parë ndonjëherë.Ndërsa tani, Zonja Obama është dukepërgatitur edhe librin më të fundit meide, receta dhe fotografi personale ngaambientet e përditshme të jetës sëZonjës.“Qëllimi i librit është për të treguar sesi ushqimi i shëndetshëm, mund tënxisë shprehitë më të mira të tëngrënit, si edhe për të përmirësuarshëndetin e familjeve dhe komu-niteteve në të gjithë Amerikën.”- si-pas shtëpisë botuese, RandomHouse, e cila do të dhurojë të gjithafitimet për një bamirësi të paidenti-fikuar. Përmbajtja e recetave nuk ësh-të zbuluar ende, por është e sigurt tëthem 100 për qind, se përmbajta e tyredo të jetë jashtëzakonisht e shëndet-shme dhe do të përbëhen nga perimetbazë.

Beyonce Knowles i humbbarku…sërish

Kundërthënëse sërish Beyonce. Në videklipine saj të ri, Party, asnjë shenjë e shtatzënisë.Nga skenat e shumta të video-klipit, Beyoncee ka zbuluar barkun e saj që nuk jep asnjëshenjë se ajo ka disa muaj të shtatzënisë.Ajo intepreton në këtë këngë me J. Cole dhe kaftuar në të edhe ish-anëtaren e Destiny’s Child,Jacky Rowland dhe motrën Solange.Besohet se videoja mund të jetë incizuar nëgusht, para njoftimit për pritjen e bebes, që dotë jetë vajzë.Thashethemet nisën kur barku i saj ‘rrëshqiti’në një emision në Australi, pak javë më parëduke ndezu spekulimet se nuk është fare sh-tatzënë.

Busti i Madonësshitet për 72 000

dollarëEshtë shitur në ankand me një vlerë të jashtëzakonshme prej72 mijë dollarë busti i zi me geta i Madonës i veshur në turine parë koncertor të saj. Ishte viti 1987 dhe këngëtarja po itregonte botës me provokime ‘Who That Girl Tour’ gjatë tëcilës ajo kishte veshur këtë korse dhe bust. Kjo veshje ka qënënë ankand në Kinë me firmën e Trashy Lingerie nga Julien’sAuctions me një cmim nga 6-8 mijë dollarë, por kjo shifër i kathyer parashikimet dhe është shitur 10 herë më shumë se vlerafillestare.

Orlando Bloom: shumëgjatë se dija se kush

ishte babai im!Orlando Bloom për një kohë të gjatë ka menduar sebabai i tij kishte vdekur, sepse nëna e tij nuk ia kishtezbuluar identitetin e vërtetë të babait të tij. Ndërsa Orlando pas 13 viteve e ka mësuar të vërtetën.

24/ E Diel,30 tetor 2011nacional

CMYK