Çeşitli Yönleriyle

K R5 LA (Edebiyat)

II.~ Cilt

EDITÖR Doç. Dr. Alim YILDIZ

T.C. BAŞBAKANLIK ~ KÜLTÜR ve TURizM TANITMA FONU ;ı,» BAKANUGI

SIVAS- 2010

TÜRK EDEBiYATlNDA FARSÇA YAZlLMlŞ KERBELA MERSİYELERİ

Kadir Turgut

Giriş

Mersiye Arapça «ı).J>> (resa) kökünden gelmekte olup ölüye üzülmek ve ağlamak demektir. Arapçadan Farsçaya ve Türkçeye de geçmiştir. Ölenin ardından ağlamak, onu yad etmek ve övmek anlamının yanında bunun için yapılan töreniere de bu ad verilmiştir. Daha sonra bu törenlerde okunan ağıtlara mersiye rlenmiştir. 1 Şairlerin ve yazarların önemli . kişilerin ölümü üzerine kaleme aldıkları, ölen kişiyi öven ve ölümü üzerine duyulan üzüntüyü dile getiren eseriere demersiye denmiştir.2

Sıra dışı ve trajik bir şekilde ölenleri yahut öldürülenlerin anılmasına ise ayrı bir önem verilmiştir. Öldürülen kişilerin ardından yazılan mersiyeler ayrı birtür olarak kabul edilmiş ve "maktel" olarak anılmıştır.3

Arap geleneğinde ölenin önemli bir kişi olması durumunda, bir şair · tarafından sanat zevkine de uygun bir şiirle yad edilmesi adetti. Arap geleneğinde ataların kahramanlığı ve cömertliği ile övünmek ve-öldürülenin intikamını almak töre olduğundan bunu ifade eden şiirler de yazılmıştır. İslamiyet'in kabulünden sonra Hz. ·Muhammed'in ölülerin ardından aşın derecede ağlayıp dövünmeyi olması nedeniyle gelenek nispeten zayıflasa da devam etmiştir.4 Başta Hz. Muhammed olmak üzere din büyüklerinin ardından da mersiyeler yazılmıştır.

Genel olarak Arap edebiyatının Arap edebiyatının vezin ve formlarıyla genel çerçevesini iktihas eden Fars ve Türk edebiyatında da aynı gelenek var

olm!Jştur.

Fars edebiyatında daha önceleri de ölenin ardından onu anmak üzere şiirler yazıldığı bilinse de bunun iç:in müstakil olarak yazılıp günümüze kadar kalan ilk şiir Rudeki (ö. 329/940)'ye aittir. Ondan sonra da birçok şair

1 Aliekber Dihhuda, "Mersiye l ", Lugatname-i Dihhuda, ed. Muhammed Muin ve Seyyid . Ca'fer Şehidi, Tahran, Danişgalı-i Tahran Muessese-i Lugatnilme-i Dihhuda, 1998, c. XIII, s. 20616.

2 Aliekber Dihhuda, "Mersiye 2", a.g.e., c. XIII, s. 20616-17. 3 Şeyma Güngör, "Maktel," Türkiye Diyanet Vakfı islam Anslklopedisi (DiA), c. XXVII,

Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı islam Araştırmalan Merkezi, 2003, s. 455. 4 Bkz. M. Faruk Toprak, "Mersiye", DiA, c. XXIX, s. 215-217.

-5 1 O • Kadir Turgut

tarafından özellikle hükümdarlar ya da hanedan büyüklerinin ölümü üzerine mersiyeler yazılmıştır. Bazı savaş ve afet gibi durumları anmak üzere de

. ı 5 mersıye yazı mıştır.

Türk edebiyatında İslamiyet öncesinde de ağıt, sagu gibi adlarla ölünün ardından üzüntüyü dile getiren ınanzuın ve ahenkli eserlerin yazılınası ve okunınası adetti. İslamiyet'in kabulünden sonra Arap ve Fars edebiyatı paralelinde gelişen klasik Türk edebiyatında ise ınersiye başlıca bir tür olarak var olınuştur.6 Çoğunlukla manzuın olan mersiyeler devlet ve din büyükleri yanındaaileden yahut tanıdıklardan birinin ölümü üzerine de yazılmıştır.7

Hz. Hüseyin ve Kerbela Olayı İçin Yazılan Mersiyeler Hicretin ilk yıllannda dünyaya gelip Hz. Muhammed'in yanı başında ve

İslam'ın ilk büyük şahsiyetlerinin gözü önünde büyüyüp yetiştirilen Hz. Hüseyin (ö. 61/680)'in sahabeler arasında özel bir yeri vardı. Hz. Muhammed'in tarunu ve Hz. Ali'nin oğlu da oluşu nedeniyle gördüğü özel ilgi üzerine Bıneviler tarafından yürütülen iktidar mücadelesinde şehit edilişi, Müslümanlar arasında çok büyük üzüntüye neden olmuştur.8 Bu üzüntüyü dile getirilen çok sayıda eser yazılmıştır.9 Hz. Hüseyin'in şehit edildiği ve türbesinin bulunduğu Kerbela şehri de bütün İslam dünyasında bu yönüyle tanınmıştır. 10 Hz. Hüseyin'in büyük bir şahsiyet oluşunun dışında öldürülüşünün de zulüm ve haksızlık olarak görülmesi unutulmaz mersiyeler yazılmasına neden olmuş, tarih boyunca Arap, Fars, Türk, Urdu ve diğer Müslüman halklar edebiyatlan içerisinde hakkında en çok mersiye yazılan Hz. Hüseyin ve en meşhur mersiyeler Kerbela hadisesini anlatanlar olmuştur. 11

Literatürde "Maktel-i Hüseyin" adıyla bilinen bu eserlerin bir kısmı ,manzum kısa şiir olduğu gibi, Hz. Hüseyin'in şehadetini anlatan mensur müstakil eserler de yazılmıştır. Arap edebiyatı içerisinde başlayan "Maktel-i iHüseyin" yazma geleneği daha sonra Fars ve Türk edebiyatında da devam ietmiştir. 12

.5 Bkz. Tahsin Yazıcı, "Mersiye: Fars.Edebiyatı", DİA, c. XXIX, s. 217-218. :6 Mustafa isen, Acıyı Bal Eylemek: Türk Edebiyatında Mersiye, Ankara, Akçağ Yayınlan,

1993. 7 Bkz. Mine Mengi, "Eski Edebiyatımızın Mersiyelerine Toplu Bir Bakış." Türk Dili ve

Edebiyatı Araştırmaları, c. ll, Prof. Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı (1983), s. 91-101. Mustafa isen, "Mersiye: Türk Edebiyatı," DİA, c. XXIX, s. 218-219.

8 Ahmed Ateş, "Hüseyin", İslam Ansiklopedisi, c. V, Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı, 1964, s. 634-640. Ethem Ruhi Fığlalı, "Hüseyin", DİA, c. XVlll, s. 518-521.

9 İlyas Üzüm, "Hüseyin: Literatür", DİA, c. XVIII, s. 521-524. 10 Mustafa Öz, "Kerbela", DİA, c. XXV, s. 271-272. 11 Abdülkadir Karahan, Anadolu Türk Edebiyatında Maktel-i Hüseyinler", Mezuniyet Tezi,

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Disiplini, 1938-1939. 12 Şeyma Güngör," Maktel-i Hüseyin", DİA, c. XVIII, s. 456-457.

Çeşitli Yönleriyle Kerbela " 511

Fars edebiyatında dini içerikli mersiyelerin büyük çoğunluğunu Hz. Hüseyin için yazılanlar oluşturmaktadır. Şia mezhebinin İran'da yayılması da bti mersiyelerin artmasında etkili olmuştur. 13 Özellikle Hüseyin Vaiz-i Kaşifı'nin yazdığı Ravzatü'ş-Şüheda adlı Hz. Hüseyin'in şehadetini anlatan. eser halk arasında da yayılmış, Muharrem ayında Hz. Hüseyin'i anma toplantılarında okuna gelmiştir. Bu eserin Türkçeye da aynen ya da değiştirilerek çokça tercüme edilmiştir. Fuzfili, Hadikatü's-Süeda adlı eserini yazarken de bu eserden yararlanmıştır. 14

Türk edebiyatında Hz. Hüseyin'in şehit edilişini anlatan çok sayıda eser bulunmaktadır. Bunlardan bir kısım mensur, fakat çoğunluğu manzum olarak yazılmıştır. Özellikle tasavvuf çevrelerinde Hz. Hüseyin' i anınaya daha çok rağbet gösterilmiş, yazılan mersiyelerin bir kısmı bestelenerek tekke ve dergahlarda okunmuştur. Hatta halk arasında da bu acıyı işleyen türküler

ı­yakılmıştır. ;,

Hz. Hüseyin'i ve Kerbela hadisesini anlatan Türkçe eserler üzerine akademik çalışmalar yapılmış, 16 bu mersiyeleri bir araya toplayan yayınlar yapılmıştır. 17 Bu çalışmalarla Türk· edebiyatında Hz. Hüseyin' i anmak için yazılan mersiyeler bilinir ve rahatlıkla ulaşılabilir olmuştur.

Farsça Şiir Yazan Türk Şairler Edebiyatımızda Türkçenin yanında Arapça ve Farsça da kullanılmış, bu

dillerle şiirler yazılmıştır. Özellikle Osmanlı döneminde Arapçaya ilim dili olarak yer verilirken Farsça da edebiyat çevrelerinde geçerli idi. Farsça öğrenilmesi ve yazılması her türlü imkanlateşvik ediliyordu. 18 Padişahlar ve devlet büyükleri bizzat Farsça şiirler ve eserler yazıyorlar, yazılmasını

emrediyorlardı. 19 Klasik Türk edebiyatı sahasında eser veren çoğu şairin az

13 Nasrullah İmami, Mersiye-serayi der Edebiyyat-i Farsi (Til Payan-i Karn-i Heştom), Ehvaz, Danişgalı-i Cihiid, 1369, s. 57-63.

14 Güngör, a.g.m, s. 456; Fuzı1li'nin bu eserinin tenkilli metni yayınlanmıştır. Bkz. Muhammed b. Süleyman el-Bağdadi Fuzfıli, Hadikatü's-süeda; haz. Şeyma Güngör, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1987.

15 Mehmet Sılay, Kerbela Türküleri, Antakya, Hatay Yayınlan, 1988). 16 Bünyamin Çağlayan, "Kerbela Mersiyeleri", Doktora, Ankara, Gazi Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, 1997. 17 Bkz. İlaveli Vaveyla: Mesaib-i Kerbela, Dersaadet, Saadet Matbaası, 1327; Cemi! Çiftçi,

Divan Şiirinde Kerbela Ağıtları, İstanbul, Kevser Yayınlan, 2008; Kerbela Mersiyeleri, haz. Mehmet Arslan ve Mehtap Erdoğan, Tunceli, Tunceli Üniversitesi Alevilik Uygulama ve Araştırma Merkezi, 2009.

18 Ömer Özyılınaz, OsmanlıMedreselerinin Eğitimin Programları, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınlan, 2002, s. I 13-116.

19 Şadi Aydın, "Farsça Divan Sahibi Osmanlı Sultanlan ve Divanlannın Nüshalan" Nüsha, Ankara, yıl 2, sa. 6, Yaz 2002, s. 41-56.

_ 5 1-2 • Kadir Turgut

ya da çok Farsça şiiri bulunmaktadır. Türk edebiyatında az denmeyecek sayıda Farsça divan ya da divançe oluşturan şair de vardır.20 Mevlana (ö. 672/1273i1

, Sultan Veled (ö. 712/131222, Ulu •Arif Çelebi (ö. 719/1319i3

,

Nesiıni (ö. 82011417)24, Ahmed-i Da'! (ö. 824/1421i5

, Hamidi (ö. XVI. yy. başlan26, Adni Mahmud Paşa (ö. 878/1474i7

, Kabfıli (ö. 88311478f8,

2° Farsça şiir yazan, divan veya divançe oluşturan Türk şairler hakkında daha fazla bilgi için bkz. Tahsin Yazıcı, Parsigfiyan-i Asya-yi Sağir, Tahran, Merkez-i Mutalaat ve Tahkikat-i Ferhengi-yi Beynelmileli, 1371; Bihrfiz Nasiri, Zeban u Edeb-i Flirsi der Asya-yi Sağir, Hoy, intişarli.t-i Karakuş, 1384; Muhammed Emin Riyahi, Zeblin u Edeb-i Flirsi der Kalemrov-i Osmani, Tahran, Pajeng, 1369 (Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, çev. Mehmet Kanar, İstanbul, İnsan Yayınlan, 1995); Mustata Çiçekler, "Osmanlı Döneminde Farsça Şiir Söyleyen Şairlerin Eserlerinin Yazmalan", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, istanbul, istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1989; Şadi Aydın, "Türk Edebiyatında Farsça Divan ve Divançeler", İstanbul, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2001; Ahmet Karta! "Anadolu'da Farsça Şiir

Söyleyen Türk Şairler (XI-XVI. Yüzyıllar)", Türkler, Ankara, Yeni Türkiye Yayınlan, 2002, c. VII, .s. 682-695; Kadir Turgut, "Ebü'I-Veta Muslihuddin Mostara'nın Farsça Şiirleri", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 2009, s. I 0-30.

21 Mevlana'nın Farsça divanı iran'da ve bu divanın Türkçe tercümesi Türkiye'de yayınlanmıştır. Bkz. Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin Mevlana, Celaleddin-i Rümi, Külliyyat-ı Divan-ı Şems-i Tebrizi ya Divan-ı Kebir, 2 c., haz. Bediüzzaman Füruzanfer, Tahran, 1386; Celaleddin Muhammed bin Muhammed Mevlevi, Divan-i Kebir: Kulliyat-i Şems-i Tebrizi, c. 2, haz. Tevfik H. Subhani, Tahran, Encumen-i Asar u Merabir-i Ferhengi, 1386; Mevlana Celaleddin Rümi, Divan-ı Kebir, 8 c., çev. Alıdülbaki Gölpınarlı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınlan, 2008. ·

22 Sultan Veled'in Farsça divanı basılmıştır. Bkz. Sultan Veled, Divan-i Sultan Velcd, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1341; A.m., Divan-i Sultan Veled, Tahran, Kitabfurfişi-yi Rüdeki, 1338

23 Ulu Arif Çelebi'nin Farsça divanının tenkitli metııi doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Bkz. Mehmet Vanlıoğlu "Ulu ArifÇelebi ve Divanının Tenkilli Metni", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1991.

24 $eyyid imadüddin Nesiıni'nin Farsça divanı Türkiye'de Azerbaycan'da ve İran'da birçok kez basılmıştır. Bkz. İmadüddin Seyyid Nesimi, Divan-i Nesimi, İstanbul, Daru't-Tıba'at'i­Amire, 1260; a.m., Divan-i N esimi, İstanbul, Tasvir-i Efkli.r Matbaası, 1284; A.m., Divan-i Farsi-yi N esimi, haz. Hamid Mehmedzade, Bakü, Azer Neşr, 1972; A.m, Divan-i Seyyid 'İmadüddün Nesimi, haz. Nejad Ferid Rustani, Tahran, İntişarat-i Furuği, 1370; A.m., Divan-i Seyyid 'İmadüddin Nesimi, haz. Perviz Abbasi-yi Dli.kani, Tahran, 1371; Yedullah-i Celali-yi Penderi, Zindegi ve Eş'ar-i 'İmadüddin Nesimi, haz. Tahran, 1371; A.m., Divan-i Flirsi, haz. Fazlullah Nairn-i Tebriz!, Tahran, İntişarat-i Dünya, t.y. Nesiıni'nin FarsÇa divanının Türçeye çevrisi yayınlanmıştır. Bkz .. Veyis Değirmençay, imadüddin Nesimi ve Farsça Divanının Türkçe Çevirisi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Matbaası, 2005.

25 Ahmed-i Da'i'nin Farsça divanı üzerine İran'da doktora tezi hazırlanmıştır. Bkz. F. Tulga Ocak, "Ahval ve Asar ve Tahlil-i Eş'ar-ı Divan-ı Farsi-yi Ahmed-i Dal", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tahran, Danişgah-i_Tehran Danişkede-i Edebiyat ve Ulüm-i insani, 1352.

26 Hamidi'nin Farsça divanının ve Hasbihalnaine'sinin tıpkıbasımı yapılmıştır. Bkz. İsmail Hikmet Ertaylan, Külliyat-ı Mevlana Hamidi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlan, 1949.

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 513

Gülşeni-i Saruhiini (ö. 88911484i9, İliihi (ö. 896/1491)30, Ebü'l-Veta

Muslihuddin Mustara (ö.896/1491)31, Cem Sultan (ö. 90011495)32

, Yavuz Sultan ·Selim I (Selim!) (ö. 929/1522)33

, Kanuni Sultan Süleyman I (Muhibbi) (ö. 973/1566)34

, Şehzade Bayezid (Şahi) (ö. 969/1562)35, Murad

III (Muradi) (ö. 1003/1595)36, İbrahim Gülşeni (ö. 940/153437

, Basiri (ö.

27 Adni Mahmud Paşa'nın Farsç·a şiirlerine hazırlanan tez çalışmasında ve aynca yayınlanan divanında yer verilmiştir. Bkz. Meserret Diriöz, "Adni (Mahmud Paşa-yı Veli), Hayatı ve Edebi Şahsiyeti", Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1945-1946. .

2M Kabüli'nin Farsça divanının tıpkıbasımı yapılmıştır. Bkz. İsmail Hikmet Ertaylan, Külliyat-ı Divan-ı Kabiili, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlan, 1948.

29 Gülşeni-i Samhani'nin Farsça divanı ile mesnevisinin metni doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Bkz. İbrahim Ferzan, "Gülşeni-yi Sarühani: Hayatı, Farsça Divanı ve Riiznamesi", İstanbul, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap-Fars Filolojisi Kürsüsü, 1980.

30 Bu divanın tıpkıbasımı için bkz. İsmail Hikmet Ertaylan, İHihi Divanı, İstanbulİstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlan, 1962.

11 Ebü'I-Vera · Muslihuddin Mustara'nın Farsça şiirlerinin tenkitli metinleri tez olarak hazırlanmıştır. Bkz. Kadir Turgut, "Ebü'I-Vera Muslihuddin Mustara'nın Farsça Şiirleri", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler· Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 2009.

12 Cem Sultan'ın Farsça divanı iran'da doktora tezi olarak hazırlanmış ve ayrıca basılmıştır. Bzk. Abdurrahman Naci Tokmak, "Şerh-i Hiil-i Sultan Cem ve Tahlil u Tashih Divan-i Farsi-yi Cı", Danişgalı-i Telıran Diinişkede-i Edebiyat ve Ulum-i insani, 2535 şah.

11 Yavuz Sultan Selim 'in Farsça şiirlerini içeren divanı basılmıştır. Bkz. Yavuz Sultan Selim, Divan-ı Sultan Selim, haz. Hüseyin Hüsnü, İstanbul, Şirket-i Mürettebiye Matbaası, 1 306; A.m., Divan, haz. Paul Hom, Berlin, Matbaa'a-i Devleti, 1904. Bu baskı Alman İmpratoru Wilhelm Il'in emri ile hazırlanıp basılmıştır. Selim-i Evvel, Divan-i Sultan Selim-i Osmani, Tahran, Danişgalı-i Azad-i İslami, 1386. Yavuz Sultan Selim'in Farsça şiirlerinin Türkçe çevirileri Ali Nihat Tarlan tarafından hazırlanıp yayınlanmıştır. Bkz. Ali Nihad Tarlan, Yavuz Sultan Selim'in Farsça Divan Tercümesi, İstanbul, Ahmed Halid Kitabevi, 1946.

34 Kanuni Sultan Süleyman'ın Farsça divanı için bkz. Kasım Gelen "Kanuni Sultan Süleyman'ın Farsça Divanı", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, istanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1989.

35 Şehziide Bayezid'in Farsça şiirleri bir makale içerisinde yayınlanmıştır. Bkz. Mustafa Çiçekler "Şehzade Bayezid ve Farsça Divançesi," Şarkiyat Mecmuası, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Merkezi, İstanbul, Çantay Kitabevi, 1998, c. VIII, s. 211-228.

36 Murad III'ın Farsça divanı ve Futuhat-i Ramazan adlı esiri için bkz. Kamil Yaşar Uyar "Sultan 3. Murad'ın Futuhat-ı Ramazan'ı ve Farsça Divanı" Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1995.

·17 İbrahim Gülşeni'nin Farsça divanının yazma nüshalan, Süleymaniye Kütüphanesi'ndeFatih

Kitaplığı nr. 3866, HaletEfendi Kitaplığı nr. 727, Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde nr. 5820, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Kitaplığı Farsi Bölümü nr. 418, Edirne Selimiye Kütüphanesi nr. 1353 ve Ankara Milli Kütüphane'de B 127 nurnarada kayıtlıdır. Aynca İbrahim Gülşeni'nin Ruba'iyyat başlıklı. şiirlerini içeren bir nüshası da Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Kitaplığı, 272 nurnarada bulunmaktadır.

5J 4 o Kadir Turgut

941/1534)38, Fuzı1li (ö.963/1556)39

, Hazini (ö. 1005/1596)40, Nef'i (ö.

1044/1635)41, Fasih Ahmed Dede (ö. 1111/1699t2

, Nfıbi (ö. 1124/1712)43,

Nevres-i Kadim (ö. 117511762)44, Koca Ragıp Paşa (ö. 117611763)45

,

Sünbü1zfıde Vehbi (ö. 1225/1809)46, Nidfıi-yi Kaşgfıri (ö. 97511567)47

, Halid-. i Bağdfıd! (ö. 1242/1826)48

, Şeyhülislam Arif Hikmet (ö. 1276/1859t9,

38 Basiıi'nin Farsça divanı üzerine iki farklı yüksek lisans çalışması yapılmıştır. Bkz. Kutlukhan Eren, "Basiri ve Divananın Tenkitli Metni", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, istanbul, istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1999; Fikrl!t Sansoy, "Basiri'nin Farsça Divanı", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kınkkale, Kınkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatlan Anabilim Dalı, 200 1.

39 Fuzfıli'nin Farsça divanı Türkiye'de ve iran'da basılmıştır. Bkz. Muhammed b. Süleyman el­Bağdadi Fuzfıli, Divan-i Farsi, haz. Hasibe Mazıoğlu, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakületsi, 1 962; A.m., Divan-i Farsi, haz. Hasibe Mazıoğlu, Tahran, Vizaret-i Ferheng u İrşad-i İslami, 1374. Fuzfıli'nin Farsça divanının Türkçe tercümesi de yayınlanmıştır. Muhammed b. Süleyman el-Bağdadi Fuzfıli, Fuzili'nin Farsça Divanının Tercümesi çev. Ali Nihat Tarlan, Ankara, Milli Eğitim-Bakanlığı Yayınlan, 1950.

40 Hazini'nin Farsça divanı tez olarak hazırlanmıştır. Bkz. İbrahim Kunt, "Hazini ve Divanı: inceleme, Metin", Yayınlanman:uş Yüksek Lisans Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatlan Anabilim Dalı, 2002.

41 Neri'nin Farsça divanı ilk olarak Lisans mezuniyet tezi şeklinde hazırlanmış ve bu metin esas alınarak Ali Nihad Tarlan tarafından Türkçeye çevrilip yayınlanmıştır. Bkz. Ali Alptekin, Neri'nin Farsça Divanının Tenkitli Neşri, Lisans Bitirme Tezi, istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, t.y.; Ali Nihad Tarlan, Neri'nin Farsça Divanı Tercümesi, istanbul, S.Sertoğlu Kitabevi, 1944. Nefi'nin Farsça divanının üzerinde daha sonra doktora tez çalışması yapılmış ve Enisü '1-'uşşak adlı mesnevisi ile birlikte eksiksiz tenkidli metni ve metinler üzerinde geniş bir inceleme hazırlanmıştır. Bkz. Mehmet Atalay, "Şair Nefi, Farsça Divanının Eclisyon Kritiği ve Üslubu", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1988.

42 Ahmed Fasih Dede'nin Farsça şiirlerinin tenkitli metni yayınlanmıştır. Bkz. Fasih Ahmed pede, Farsça Divançe, haz. Mehmet Atalay, İstanJml,.Çantay Kitabevi, 2007. ·

43 Nabi'nin farsça şiirleri üzerine iki farklı çalışma yapılmıştır. Bkz. Ferhunde Taylan, "Yusuf Nabi'nin Farsça Divançesi (Edition Critieue, Tercüme ve Tahlili)", Lisans Bitirme Tezi, istanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Faküitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1973; Nedim Şengül, "Nabi'nin Farsça Divançesi", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 2005:

44 Nevres-i Kadim'in Farsça divanı tez olarak hazırlanmıştır. Bkz. Adem Karadere "Nevres-i Kadim'in Farsça Divanı", Yayınlanmamış Yüksek; Lisans Tezi, Kınkkale, Kınkkale

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fars Dili ve Edeliiyatı Bilim Dalı, 1999. 45 Koca Ragıb Paşa'nın Farsça şiirleri divanı içinde basılmıştır. Bkz. Ragıb Paşa, Divan-i

Ragıb Paşa, Bulak, Bulak Matbaası, 1252. Koca Ragıb Paşa'nın Farsça şirleri üzerine bir yüksek lisans çalışması da yapılmıştır. Bkz. Faysa!Soysal, "Koca Ragıb Paş·a'nın Farsça Manzumeleri (Metin, Çeviri, Yorum)", Van, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 2006.

46 Sümbülzade Vehbi'nin Farsça şiirleri divanıyla birlikte basılmıştır. Bkz. Sümbülzade Vehbi, Divan-ı Vehbi, Bulak, Bulak Matbaası, !253. · "

47 Nidai-yi Kaşgari'nin divanı yayınlanmıştır. Bkz. Abdullah b. Muhammed Kaşgiıri Turkistani Nidai, Diwan of Nidai-yi Kaşgari, haz. Güller Nıihoğlu, Karachi, Qirtas, 2003. . ·

48 Halid-i Bağdadi'nin Farsça şiirleri ikinci defasında Türkçe tercümeleriyle birlikte olmak üzere iki kez basılmıştır. Bkz. Ebü '1-Balıa Ziyaeddin Mevlana Halid b. Ahmed: Halid-i Bağdadi, Haza Divan-i Mevlana Halid, İstanbul, Fatih Demir Matbaası, 1955; a. m.,

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 515

Ayıntabiı Aynı Efendi (ö. 1285/1868i0, Yenişehirli Avni Bey (ö.

130011883i1, Nigari-i Karabaği (ö. 1303/1886i2, Ömer Necmi Efendi (ö.

130711889i3, Esad Erbill (ö. 1931)54, Ahmed Rernzi Akyürek (ö. 1944i5

,

Tahirü'l-Mevlevl (ö. 1951 i 6 Farsça şiir yazan, divan ya da divançe oluşturan Türk şairlerin eri bilinenlerindendir.

Türk Edebiyatında _Farsça Yazılmış Kerbela M ersiyeleri Bu tebliğimizde Farsça şiir yazan bazı Türk şairlerin Hz. Hüseyin'i ve

Kerbela hadisesini anlatan Farsça şiirlerini tanıtacağız. Yukanda değinildiği üzere Türkçe Kerbela mersiyeleri üzerine çalışmalar yapılıp, toplu halde yayınlandığı halde çok sayıda olmamasına rağmen Türk şairlerinin yazdığı Farsça Kerbela mersiyeleri hariç tutulmuştur. Bu nedenle bu tebliğimizde FarsÇa şiir yazan beş Türk şairinin, (Mevlana, Fuzfill, Fasılı Ahmed Dede, Yenişehirli A vni Bey ve Alvarlı Muhammed Lutfi Efendi) Farsça yazdıklan Hz. Hüseyin'i ve Kerbela olayını anlatan şiirlerini tanıtacağız.

a. Mevlana Mesnevi-i Ma'nevi adlı eseriyle tanınan büyük mutasavvıf Mevlana

Celaleddin-i Rfıml57 , Divan-ı Kebır ya da Külliyat-ı Şems adıyla bilinen ·

Mevliina Halid-i Bağdadi'nin Divanı ve Şerhi, haz. Sadreddin Yüksel, İstanbul, Sabah Gazetesi KültürYayınlan, 1977.

49 Şeyhülislam Arif Hikmet Bey'in Farsça, şiirleri diğer şiirleriyle birlikte basılmıştır. Bkz. Şeyhülislam Arif Hikmet, Divan-ı ArifHiı<met Bey, İstanbul, Matbaa-yı Amire, 1283.

50 Ayıntabiı Ayni Efendi'nin Farsça şiirleriyle Türkçe tercümelerine Türkçe divanıyla birlikte hazırlanan tez çalışmasında yer verilmiştir. Bkz. Fatma Yaşar Aksoy, "Ayıntablı Ayni Efendi, Divan: Hayatı, Eserleri, Türkçe Divan, Farsça Divançe ve Sakiname Tenkidli Metni", Kayseri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, 1997, s. 821-897.

5 ı Yenişehirli Avni Bey'in Farsça divanı yayınlanmıştır. Bkz. YeniŞehirli Avni Bey, Farsça Divan; haz. Mehmet Atalay, İstanbul, AktifYayınevi, 2005.

52 Nigiiri-i Karabaği'nin Farsça divanı iki kez basılmıştır. Bkz. Mir Seyyid Hamza Nigiiri, Divan-i Nigari, istanbul, Süleyman Efendi Matbaası, 1301; A.m., Divan-ı Seyyid Nigari be-Zeban-i Farsi, Darülhilafe; Matbaa-iHukUkiye, 1329. .

53 Ömer Necmi Efendi'nin Farsça divanı basılmıştır. Bkz. Ömer Necmi, Divan-ı Necmi, istanbul, Esad Efendi Destgahı, 1280.

54 Esad Erbili'nin Farsça şiirleri Türkçe tercümesiyle birlikte yayınlanmıştır. Bkz. Muhammed Es'ad Erbili, Divan-i Es'ad: Farsça- Türkçe, haz. Cemal Bayrak, çev. Ali Nihad Tarlan, İstanbul, Erkarn Yayınlan, 1991.

55 Ahmet Remzi Akyürek'in Farsça şiirleri için bkz. Mehmet Atalay, Ahmed Remzi Dede and . His Persian Poems, İstanbul, Çantay Kitabevi, 2007.

56 Tiihirü'l-Mevlevi'nin Farsça divançesi ve türcümesi iki kez hazırlanıp yayınlanmıştır. Bkz. Tiihirü'l-Mevlevi, Farsça Divançe ve Tercümesi, haz. Yusuf Öz, Yakup Şafak, Konya, Konya Büyükşehir Belediyesi, 2003; Mehmet Atalay, Tiihirü'I-Mevlevi'nin Farsça Divançesi ve Tercümesi, İstanbul, Çantay Kitabevi, 2007.

57 Mevlana Celaleddin-i Rumi hakkında bilgi için bkz. Reşat Öngören, "Mevlana Celaleddin-i Rumi", DİA, c. XXIX, s. 441-448.

516 • Kadir Turgut

Farsça divanında Hz. Hüseyin'in Kerbelii'da şehit oluşunun acısını anlattığı bir gazeli bulunmaktadır.58

• matlaıyla başlayan bu gazelde Mevlana Hz. Hüseyin'in şehit edilişi

nedeniyle gönlünün yandığını, zahiren şehit fakat gaybda diri olduğunu, düşmanlan nezdinde esir fakat gök katında sultan olduğunu, açlık ve kötülük zindanınf:lııq. kurtulup cennette dostlarıyla yerleştiğini anlattıktan sonra Allah'ın uyansına kulak verip susmak gerektiğini hatırlatmaktadır. Bu gazelde Mevlan·a Y ez id ve Kerbela. adlarını da kötü çağnşımlarla anmaktadır, Yezid'i ayrılığa benzetirken Kerbela'yı da "kerb u bela/kötülük ve bela" şeklinde kullanmaktadır.

b. FuziUi' Hz. Hüseyin ve diğer Ehl-i Beyt imamlarını anlatan Hadikatü's-Süeda

adıyla müstakil bir eser yazdığından bahsettiğimiz ünlü Türk şairi

Fuzüli59 'nin Farsça divanında iki Hz. Hüseyin'i ve Kerbela hadisesini anlatan kaside yer almaktadır.

Remel bahrinin Failatün failatün fiiilatün failün vezninde yazılan ilk kaside yirmi sekiz beyitten oluşmaktadır.60

..::.ı.!ı.l I'J.h.. ~Jl ...s~.:;.. u_,b ..,.,_; ~_,.. ~ .J.l wtS ~l.b ı:: .. ~ •• ;:;J.,~.fi. ...::.ı....ı~

matlaıyla başlayan başlıksız bu kasidede Fuzı1li, Kerbela'nın Hz. f{üseyin'in mekanı olması hasebiyle ne kadar büyük ve yüce değerde

i

o~duğunu anlatıyor.

Remel bahrinin Remel bahrinin Failatün fiiilatün fiiilün vezninde yazılan ikinci kaside ise yirmi üç beyittir.61

ı

i~.;-S ı.S~ .J ı;.'j., ... (,51 ~ı ~_;S ı.S'>"' ~()St.... (,51 1'~1

matlaıyla başlayan ikinci kasidede Fuzüli, Hz. Hüseyin'i selamiayarak kasideye başlamaktadır. İlk altı beyitte "es-Selam" hitabını sürekli tekrarlamakta, zulüm, acı, bela, cefa, sabır özellikleriyle muttasif saymaktadır. .

58 Celaleddin Muhammed bin Muhammed Mevlevi, Divan-i Kebir: Kulliyat-i Şems-i Tebrizi, haz. Tevfik H. Subhiini, Tahran, Encumen-i Asiir u Mefıihir-i Ferhengi, 1386, c. I, s. 325.

59 Fuziıli Muhammed b. Süleyman ei-Bağdadi hakkında bilgi için bkz. Abdulkadir Karahan, "Fuzilli", DİA, c. XIII, s. 241-246.

60 Fuzilli Muhammed b. Süleyman el-Bağdiidi, Divan-i Fiirisi, haz. Hasibe Mazıoğlu, Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1962, s. 191-193.

61 Fuziıli, a.g.e., s. 204-206.

Çeşitli Yönleriyle Kerbela • 517

c. Fasih Ahmed Dede Mevlevl şeyhi olan Fasih Ahmed Dede62'nin Farsça divançesinde "In

nağme-i Matem-i Huseyn est/Bu Hz. Hüseyin'in Matemi'nin Nağmesidir" başlıklı bir kaside yer almaktadır.63 Müctes bahrinin Mefiiilün feilatün mefiiilün feilün vezhinde yazılan bu kaside otuz beyitten oluşmaktadır. o ı _,..sı ı.) o.l\...ı 1'4 ı.,.ıJ (..)" ~ oU..i~ w.....ıı ..ı...W'ü _,.:i ı.Sl; 4....! ~L.... .....S 4!

·~----------------------~ matlaıyla başlayan kasidede Fasih Ahmed Dede, Hz. Hüseyin'in şehit

edilmesi üzerine kendi yüreğinde hissettiklerini dile getirmektedir. Şair

sürekli ağlamakta, kanlı gözyaşı dökmekte olduğundan, aklını şuurunu

yitirdiğinden bahsetmekte, kasideyi Hz. Hüseyin'in kabrinin Resulullah'ın alnının nuroyla dolması dileğiyle bitirmektedir.

d. Yenişehirli A vni Bey Oldukça hacimli bir Türkçe divanından başka bir de Farsça divanı

bulunan klasik Türk edebiyatının en önemli şairlerinden Yenişehirli A vni Bey64

, Farsça olarak biri kaside ve biri terkib-i bend olmak üzere Hz. Hüseyin ve Kerbela hadisesini anlatan iki mersiye yazmıştır. İlk eşinin . babası olan Beşiktaş Mevlevihiinesi Şeyhi Nazif Dede'nin Aleviliğe

bağlılığının Yenişehirli Avni Bey'in de Hz. Ali'nin yanında Hz. Hüseyin'i anlatan şiirler yazmasında etkisi olabilir.

Yenişehirli Avni Bey'in Hz. Hüseyin'in şehadetini anlatan Farsça kasidesi "Bera-yi Seyyidü'ş-Şuheda Huseyn-i Kerbela Radiyallahu Anhu/ Şehitlerin Efendisi Kerbela'daki Hüseyin (Allah ondan razı olsun) İçin"

başlığını taşımaktadır. Hezec bahrinin Mefiiilün mefiiilün mefiiilün mefiiilün vezniyle yazılan bu kaside on dokuz beyittir.65

4-:ıfi'-4 ..tı f"""'"' u.J.l.J. ~ ı.Sıt:ı: Jl ~.u ı_,:.. o_,.:,. ..,..u _;e. ul.r.-Y · ...S. .~.ı

matlaıyla başlayan kasidede şair Hz. Hüseyin'in Kerbela'da şehit

edilişinin sebep olduğu olağanüstü üzüntü ve matemi anlatıyor, bu nedenle dünyanın gözyaşıyla dolduğundan, evrende buna işaret eden bir çok olay

62 Fasih Ahmed Dede hakkında bilgi için bkz. Mustafa Çıpan, "Fasih Ahmed Dede", DİA, c. XII, s. 213-214.

63 Fasih Ahmed Dede, Farsça Divançe, haz. Mehmet Atalay, İstanbul, Çantay Kitabevi, 2007, s. 14-17. .

64 Yenişehirli Avni Bey hakkında bilgi için bkz. Mehmet Çavuşoğlu, "Avni Bey, Yenişehirli", DİA, c. IV, s. 123-124.

65 Yenişehirli Avni Bey, Farsça Divan, haz. Mehmet Atalay, Erzurum, AktifYayınevi, 2005, s. 14-15.

- 518 • Kadir Turgut

olduğundan bahsediyor. Oldukça sanatlı ve aynı zamanda duygulu bir dille yazılan bu şiirde birçok tabiat ve insan olaylannın Hz. Hüseyin'in şehit

edilişiyle bağlantısı kuruluyor. Kasidenin sonunda, mahşerde Hz. Ali'in şehzadesi ve Kerbela şehidi Hz. Hüseyin'in bir kılı için içindekilerle beraber bütün Dünyanın değmeyeceği ifade ediliyor.

Yenişehirli Avni Bey, Hz. Hüsey~n'i anlatan ikinci şiiri olan terkib-i bendine ise "Cihad-ı Ekber/Büyük Cihat" başlığını koymuştur.66 On iki bent ve doksan altı beyitten oluşan bu şiir, Muzari' bahrinin Mef'ı1lü tailatü metanil railün vezinde yazılmıştır. 67

u.....ı r>""-" •Lı <\S~ r-1..?- ı.S.lWi u.....ı r.-1... ,.~<\.S JLı.ı c.:ıLA.....i LS'

matlaıyla başlayan bu terkib-i bende şair, Muharrem ayında Hz. Hüseyin'in acısını hissetmek gerektiğini ve mutluluğun haram olduğunu söyleyerek başlıyor. Bundan sonra bu matemin ne kadar büyük ve önemli olduğunu, Hz. Adem'in, Hz. İsa'nın, Cebrail'in ve İsrafıl'in çok üzüldüklerini ifade ederek anlatıyor. İkinci bentte Kerbela'da olanlar üzerine yaşanan matemi dile getiriyor. Üçüncü bentte Hz. Ali'ye se.slenerek "Kalk, gözünün nuru atından düştü, Hakk'ın gölgesi yere düştü." diye sesleniyor, çok haksız ve uğursuz olaylar olduğundan bahsediyor. Dördüncü bentte Allah'a seslenerek buna neden olanlar şikayet ediliyor, beşi_nci bentte ise Peygamber'e seslenip ailesine zulmedenlerin kalırolmalan için dua etmesi isteniyor. "Hüseyin" redifli altıncı bentte Hz. Hüseyin'in Hz. Peygamber nezdindeki yerine rağmen ona reva görülen muameleden ve başının

bedeninden aynlarak Şam'a götürüldüğünden bahsediyor. "Ah" redifli yedinci bentte şair, bu olaya şahit olan zamandan, felekten, kaderden şikayet ·ediyor. Sekizinci bentte her Hz. Hüseyin 'in şehit edilişi, dinin ve şeriatın yok ~olması, Yusuf gibi kuyuya düşmesi, Hz. Musa'nın ah çekmesi ifadelerle 1

i aniatıldıktan sonra "Hüseyin 'in incitilmesi Allah'ın incitilmesidir." deniyor. , Dokuzuncu bentte "küfür ateşinden yaratılan zalimler"in hi lafeti gasp etmelerinden, Hz. Peygamber'in makamına "köpek yavrusu Muaviye"yi ;oturtmalanndan, Allah'a isyan edip Hz. Muhammed' e savaş açmalanndan ve ailesinin başını kopannatanndan bahsediliyor, terkibhanede Yezid'e, etrafına ve soyuna lanet ediliyor. Onuncu bentte bu acı olaydan sonra artık dünyada iyi güzel bir şey olmasının anlamsızlığı "Peygamber'in ailesi susuzluktan

66 Bu şiirin Türkçe çevirisi de y<ıyınlanmıştır. Bkz. Mehmet Atalay, "Yenişehirli Avni Bey'in Hz. Hüseyin'in Şehid Edilmesi Hakkındaki Mersiyesi ve Türkçe Tercümesi", Doğu Edebiyatı, yıl 2, sayı 3, İlkbahar-Yaz 2008, s. 36-40.

67 Avni Bey, a.g.e., s. 35-40.

Çeşitli Yönleriyle Kerbela o 519

öldü ya artık zemzem de olmasın" denilerek anlatılıyor. On birinci bentte zamanın Süleyman'ı Hz. Hüseyin'e kıyıldıktan sonra artık, dünyanın

payidarlığa, insanlığın mutluluğa, bu acıyı hissetmeyenin dine haddi ve hakkı olmadığı dile getiriliyor, Hz. Hüseyin'm acısını hissetmeyenierin Yezid olduğu dile ifade ediliyor. On ikinci ve son bendin her beyti "Sus A vni" şeklinde kendine hitapla başlıyor, bu vakanın ne büyük felaket olduğu

anlatılırken adeta bu felaket dile getirilebilecek bir felaket değildir denmek isteniyor ve nihayet terkibhanede bu hesabın mahşerde görüleceği dile getiriliyor.

e. Atvarlı Muhammed Lutfi Efendi İyi bir medrese eğitimi aldıktan sonra tasavvuf yoluna da giren Al var lı

Muhammed Lutfi Efendi (ö. 1956)68, Hülasatü'l-Hakayık adlı tasavvufi

şiirlerinin derlemesinden oluşan eserinde yer alan yedi Farsça şiirden biri Hz. Hüseyin'in şehit edilişinin matemini anlatmaktadır.69 Remel bahrinin Failatün railatün railatün railün vezninde yazılan gazel formundaki bu şiir

yedi beyitten ibarettir. u....! r-..>-""-" ol.. <\S ,- •. ~.ı; r-1.~ ı..5.ıl...t u....ı r-iL r-WA 4..S JLi.; 0ı...........l ı..5l

. Matlaıyla başlayan bu gazelde Muhammed Lutfi Efendi, kendi gönlüne seslenerek matem ayının (Muharrem) geldiğini, bu nedenle gözlerini kanlı yaşla doldurmasını, ciğerlerini paralamasını, etkarlanmasını istiyor. Aşıkların gönlünde yanan bir Kerbela olduğundan, sürekli ah çıktığından bahisle madem Hz. Muhammed'in ve Hz. Ali'nin gözünün nuru, Hz. Fatma'nın ailesinin sonu böyle oldu sen de yas tut diye sesleniyor. Son beyitlerde de kendine hitap eden Muhammed Lutfi Efendi, Hz. Hüseyin'in hidayet mührü olduğundan, Yezid'in ateşe atılmasından, Hz. Hüseyin'in seyitlerin efendisi oluşu nedeniyle eğer mutluluk isteniyorsa yolundan gitmek gerektiğinden bahsediyor.

Sonuç Türk edebiyatı şairlerinden özellikle tasavvufla ilgili olanlar, ehl-i beyti

ve özellikle Hz. Hüseyin 'in şehit edilmesini anlatan çok sayıda şiirler

yazmışlardır. Bu şiirlerden Türkçe olanlar yukarıda bahsedildiği gibi çeşitli

68 Atvarlı Muhammed Lutfi Efendi hakkında bilgi için bkz. Selahattin Kıyıcı, "Alvarlı Muhammed Lutfi Efendi", DİA, c. Il, s. 552.

69 Hace Muhammed Lutfi, Hülasatü'l-Hakayık ve Mektııbat-ı Hace Muhammed Lutfi, haz. Hüseyin Kutlu, İstanbul, Alvarlı Efe Hazretleri ilim ve Sosyal Hizmetler Vakfı; Damla Yayınevi, 2006, s. 38.

520 • Kadir Turgut

çalışmalarda tanıtılmış ve bir araya getirilmiştir. Türk şairlerinden divan oluşturacak kadar Farsça şiir yazanlar olduğu ve bunlardan bazılannın

Kerbela hadisesi üzerine şiirler yazdığı halde bu eserlerde bunlardan

bahsedilmemiştir. Biz bu tebliğimizde Türk şairleri tarafından Farsça yazılan yedi adet Farsça Kerbela mersiyesini tanıttık. Ancak bu çalışmamızda

• müstakil olarak Kerbela hadisesini işleyen şiirleri aldık. Ebü'l-Ve!a

Muslihuddin Mustafa, Esad Erbili gibi yazdıklan Farsça şiirlerde bir ya da birkaç bu olaya değinen70 şairler de olduğu halde bu şiirlerden burada

bahsetm(edi!<:. Gelibolulu Mustafa Ali'nin de Subhatu'l-Abdal adını verdiği Kerbela

mersiyelerinderi oluşan nsalesinin girişinde, Türkçe, Farsça ve Arapça şiirlerden oluştuğu yazıldığı halde içeriğinde yalnızca Türkçe şiirler bulunup Farsça şiir bulunmamaktadır. Kaynaklarda varlığından bahsedilen Ali'nin Farsça divanının da nüshalarının henüz bulunamadığından All'nin Farsça Kerbela mersiyesi yazıp yazmadığının anlaşılması mümkün olmamıştır.

Farsça şiirleri henüz gün yüzüne çıkarılmamış, tenkitli metinleri hazırlanmamış Türk şairlerinin yazdıkları şiirler de incelenerek, böyle bir sempozyum bildirisinin hacmini aşması nedeniyle metinlerine yer veremediğimiz bu şiirlerin tercümeleriyle birlikte bir araya toplanması ayrı bir çalışma konusu olacaktır.

7° Kadir Turgut, "Ebü'l-Vefıi Muslihuddin Mustafa'nın Farsça Şiirleri", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 2009, s. I O.