Escarlatina, a cociñeira defunta

Título: Escarlatina, a cociñeira defunta

Autora: Ledicia Costas

Ilustrador: Víctor Rivas

Editorial: Xerais

Colección: Merlín

Nº páxinas: 176

ISBN: 978-84-9914-739-0

Idade: De 11 anos en diante

Premio merlín de literatura infantil 2014

2

A autoraLedicia Costas: «Nacín en Vigo alá polo 1979, cando o verán estaba a piques de morrer. Neta dun inventor e filla de dous crea-dores de soños, escribo desde que teño memoria. Debutei na co-lección Fóra de Xogo coa novela Unha estrela no vento (Xerais 1999), obra escrita en plena adolescencia que pronto será traduci-da ao catalán. Na colección Abismos, xunto con outras 24 narra-doras, publiquei o relato «Negrita» no volume Narradoras (Xerais 2000). O corazón de Xúpiter (Xerais 2012) é a miña segunda novela e Recinto Gris (Xerais, 2014) a terceira. En 2014 gañei o Premio Merlín de Literatura Infantil con Escarlatina, a cociñeira defunta (Xerais, 2014). Síntome poeta con alma de equilibrista, porque recito nos lugares máis propicios á caída: no autobús, no supermercado, nos bares, en tendas de conxelados… E debe ser por iso que formo parte do colectivo Poetas da Hostia. A miña obra poética está recollida en distintas pu-blicacións colectivas: Isto é un poema e hai xente detrás (Espiral Maior e Xunta de Galicia), Premios de Poesía, Relato Curto e Tradución da Universidade de Vigo (Xerais), Pel con Pel (Editorial Galaxia), Urbano. Homenaxe a Urbano Lugrís (A Nave das IDeas). Individual-mente teño publicado o poemario Xardín de Inverno. A día de hoxe formo parte da directiva de Gálix (Asociación Galega do Libro Infantil e Xuvenil), son avogada a tempo parcial e poeta a tempo completo. E nas horas libres escribo novela, que é a miña verdadeira paixón.»

O ilustradorVíctor Rivas (Pontevedra, 1965). Dedícase profesionalmente á ilustración, debuxo de cómic e comunicación visual dende 1989. Dende hai uns anos debuxa tamén para todo o mundo a través dunha axencia en Nova York. Atópase cómodo traballando en contornos di-

xitais e en calquera estilo de debuxo, aínda que os mundos fantásticos e as estéticas vitorianas son as súas preferidas.

3

Resumo argumentalRomán é un rapaz de 10 anos ao que lle encanta cociñar e que soña con ser chef de maior. O día do seu aniversario coincide co día de Defuntos, e ese ano, os pais pasan o día fóra, deixan-do a Román só na casa co seu gato Dodoto. Entón, chaman á porta, Román abre e só atopa unha caixa con forma de ataúde e cunhas instrucións de uso nas que se di que o contido é un curso de cociña impartido. Para gozar do contido da caixa debíase, previamente, armar as pe-zas de Escarlatina, unha nena morta no século xix da enfermidade que lle dá nome e que anda sempre coa araña Lady Horreur a saírlle e entrarlle do nariz. Unha vez montada, Escarlatina volvería ter vida. Cando chegan os pais, Román sabe que foi a nai quen pedira o regalo nunha páxina web cha-mada inframortos.com sen saber exactamente de que se trataba. Porén, Román no lles desco-bre aos pais que o paquete chegou. Ás doce dese día, Escarlatina volve á vida e dille a Román que o xeito de poder resucitala completamente consiste en ir con ela ao inframundo e preparar unha receita que guste tanto aos vivos coma aos mortos, algo ben complicado porque, como Román coñecerá, os mortos teñen uns gustos culinarios bastante desagradables.Román acepta o reto, en parte tamén porque pensa que indo ao inframundo poderá atopar de novo o seu querido avó, xa morto. Na compaña de Escarlatina, Román coñece os peculiares personaxes que poboan o inframundo e mesmo acaba atopando o seu avó, que ademais no inframundo dedicábase ás carreiras de coches, e que será fundamental para axudalo na súa misión de conseguir superar o reto de dar de comer a vivos e mortos.No inframundo existe un cacique que fai a vida imposible a todos os mortos, chamado Amani-to, e que impide que Escarlatina poida estar na vida eterna cos seus pais. O nome de Amanito vénlle porque morreu envelenado cun exemplar do cogomelo Amanita phalloides e acusa, dende entón, aos pais de Escarlatina, cociñeiros profesionais no hotel de Amanito, de seren os culpables.Un día, Amanito envía aos seus secuaces a buscar a Román e péchao nunha tumba escura. Finalmente, o avó de Román consegue rescatalo despois de pactar con Amanito que, se o avó perdía a gran carreira de coches que se celebraba no inframundo, entregaría a súa alma a Ama-nito. Celébrase a carreira e, tras moitas vicisitudes, Amanito arrebólase por un abismo e o avó gaña a carreira. Agora Román xa pode concentrarse na tarefa de inventar un prato a gusto de mortos e vivos. Para iso, ten a idea xenial de facer unha empanada de mexillóns camuflando estes e dicíndolles aos mortos que está feita de ingredientes viscosos e noxentos. Os mortos morden o anzol e comproban que tamén o humano Román é quen de comer tan repugnante prato. Deste xeito, Escarlatina podería resucitar para sempre e regresar con Román. Porén, a nena pídelle mudar ese desexo por permanecer cos seus pais para sempre no inframundo. Román acepta e, tras despedirse tamén do seu avó, regresa ao mundo dos vivos co seu gato.Ademais de contar a historia de Román e Escarlatina, este libro pode considerarse tamén un libro de receitas, pois canda a trama principal aparecen intercaladas unha presada de receitas reais.

4

Temas e valoresO mundo dos mortosDe xeito divertido e desdramatizado o libro introdúcelles o tema da morte aos nenos e nenas.

Os pais e as dificultades económicasOs pais de Román pasan por un mal momento na súa relación debido ás dificultades económicas.

A cociñaAdemais da importancia que ten a cociña en toda a historia, esta aparece intercalada con re-ceitas reais que Román escribe nun caderno.

A relación netos/avósA relación entre Román e o seu avó é moi especial e próxima, o cal queda reflectido no libro.

A aceptación da diferenzaO percorrido de Román polo inframundo é tamén coñecemento e aceptación, por parte do rapaz, do Outro, e das diferenzas, especificidades e peculiaridades deste.

5

ActividadesAntes da lectura• Despois de ver a portada e follear as ilustracións, buscar información na rede sobre as pelí-culas de Tim Burton. Comentar na clase a posible relación estética entre ambas as creacións.

• Que pensan deste tipo de temática? Asústaos?

• Preguntar se algún coñece, por medio da familia, algunha vella historia de medo das que se contaban ao pé do lume na Galicia rural. Pór en relación e comentar entre todos e todas a temática desta novela e a das películas de Tim Burton cos vellos contos da Galicia labrega.

Despois da lectura1. A afección favorita de Román é a cociña. Cal é a favorita dos alumnos e alumnas?

2. Por que Escarlatina se chama así?

6

Ficha a1 (antes da lectura)1. Escribe un título alternativo a partir da ilustración da portada.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Escribe o argumento dunha novela a partir do título Escarlatina, a cociñeira defunta. Com-párao despois co libro de Ledicia Costas.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7

Ficha d1 (despois da lectura)1. Define as seguintes palabras.

Enlarafuzado (páx.4)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Fazula (páx. 31)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Andrómena (páx. 38)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Bisbar (páx. 43)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que aparezan o maior número posible das palabras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8

3. Define as seguintes palabras.

Caveira (páx. 54)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Cerebelo (páx. 57)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Arrepío (páx. 63)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Sebo (páx. 66)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Xolda (páx. 67)

4. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible das palabras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

9

5. Define estas palabras:

Esmorga (páx. 68)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Hidra (páx. 69)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Cirio (páx. 70)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Enferruxada (páx. 71)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Engaiolado (páx. 76)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible das palabras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

10

Ficha d2 (despois da lectura)1. Fai un pequeno comentario de texto sobre o contido deste parágrafo.

«Ultimamente as cousas non van moi ben na casa. Eles tratan de disimular, que é facer que pareza que todo vai de marabilla cando non é certo, pero eu son moi listo e decátome do que sucede en realidade. E o que sucede é que papá non ten traballo e mamá tampouco. E así é difícil chegar a fin de mes. A ver, que chegar fisicamente e mentalmente nós chegamos como persoas humanas que somos, os que non che-gan son os cartos, que se acaban antes de tempo e todo se complica. Cando eu era pequeno non había estes problemas. Mercábanme os meus cereais favoritos no su-permercado, ía a varias actividades extraescolares coma fútcunca, inglés, frauta e taekwondo e mamá traíame libros novos todas as semanas. Pero desde que son maior, todo iso acabouse. Agora papá e mamá mercan no súper uns cereais que se parecen aos meus favoritos pero que non son. Eles tratan de convencerme de que son aínda mellores e eu dígolles que si para que non se poñan serios e se lles encha a cara de engurras, pero a realidade é que non saben igual.»

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Cal é o signigicado da seguinte expresión?

Dixomedíxome (páx. 70)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Coñeces algún sinónimo? Escríbeos.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

11

3. Define estas palabras:

Esbirro (páx. 79)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Lapote (páx. 80)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Verme (páx. 82)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Amoucar (páx. 84)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Prebe (páx. 156)

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

4. Constrúe unha frase ou un parágrafo no que apareza o maior número posible das palabras da pregunta anterior.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

12

5. Ademais da historia de Román e Escarlatina, o libro está cheo de receitas transcritas polo propio Román nun caderno. Escribe ti unha receita que saibas ou que preguntes na túa casa.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

6. Amanito, o cacique do inframundo, chámase así porque morreu envelenado cun cogomelo chamado Amanita phalloides. Busca o nome de dous cogomelos velenosos e de dous comes-tibles. Escríbeos aquí.

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

7. Como se chama o pterodáctilo que axuda ao avó de Román a gañar a carreira?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

8. Debuxa un pterodáctilo aquí.

9. Con acento de que lingua fala Lady Horreur?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

13

Ficha d3 (despois da lectura)1. Como se chama o gato de Román?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

2. Como se chamaba a condutora do Mortobus?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

3. De que di Román que está feita a empanada de mexillóns que preparou para os mortos?

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Aut

or d

o pr

oxec

to d

e le

ctur

a: D

avid

Rod

rígu

ez R

odrí

guez

Pedidos a

Comercial Grupo AnayaPolígono Pocomaco

Avenida 3 Edificio DianaNave 4 Baixo • 15190 A Coruña

Tel.: 981 171 641 / Fax: 981 171 647

XERAIS

Doutor Marañón, 12 • 36211 VigoTels.: 986 214 888 / 986 214 880

Fax: 986 201 366xerais@xerais.es

http://xerais.es