FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 163 ทำความรจกกบ CLMV – โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ

ณชพล จรญพพฒนกล

December 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 1

บทคดยอ

ในชวงหลายปทผานมา ทศทางการลงทนของโลกทยอยมงหนาสกลมตลาดเกดใหมมากขน โดยเปาหมายหน งท ไดรบความนยมสงข นอยางตอเน องคอกลมประเทศ CLMV (Cambodia, Lao PDR, Myanmar และ Vietnam) ซงมคณลกษณะรวมทโดดเดนหลายประการ ทสำคญไดแก (1) อตราการเตบโตทางเศรษฐกจสง จากความพรอมทงดานแรงงาน ทรพยากร และเสถยรภาพทางการเมอง (2) พ งพาภาคตางประเทศสง และมแนวโนมสงขนตอเนอง จงเปนโอกาสของไทยท มขอไดเปรยบดานทำเลทตงและความสมพนธทใกลชดเปนทนเดม และ (3) ภาคการเงนยงมพนทใหพฒนาอกมาก ซงเปนจดทธรกจเกยวกบการเงนและการธนาคารของไทย สามารถเขาไปขยายการลงทนไดงาย

ดวยจดเดนดงกลาว CLMV จงเปนทางเลอกหนงทนาสนใจของผประกอบการไทยท งในดานการสงออกและการลงทน โดยเฉพาะในสถานการณท ปรมาณการคาโลกมแนวโนมชะลอตวในปจจบน

1 ความหมายโดยเฉพาะเจาะจงของคำวาอนโดจน คอ “อนโดจนของ

ฝรงเศส” (French Indochina) หรออดตประเทศอาณานคมของฝรงเศสในแถบคาบสมทรอนโดจนเทานน ซงนบเพยงประเทศกมพชา สปป.ลาว

กอนจะมาเปนคำวา CLMV

หลงจากทสงครามเยนระหวางสหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตไดปดฉากลง สถานการณทางเศรษฐกจของโลกไดผอนคลายและเปดกวางมากขนเรอย ๆ สะทอนจากทนานาประเทศไดเรมดำเนนนโยบายทางการคากบประเทศเพอนบาน โดยมจดมงหมายหลกในการเปลยนความขดแยงในอดตใหกลายเปนความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจและสงคม เชนเดยวกบ 4 ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดแก กมพชา สปป.ลาว เมยนมา และเวยดนาม ทไดทยอยเขารวมเปนสมาชกของอาเซยนจนครบทกราย สะทอนถงการกาวผานอดมการณทางการเมองและระบบเศรษฐกจทแตกตางกนในอาเซยนไดอยางแทจรง โดยในเวลาตอมา คำวา “กล มประเทศอนโดจน” ท มกสอความหมายถงอดตประเทศอาณานคมของฝรงเศส1 (รปท 1) กไดคอยๆ เลอนหายไป และถกแทนทดวยคำวา “CLMV” ทไดรบการกลาวถงอยางแพรหลายในฐานะกลมประเทศทมศกยภาพสง และไดรบความสนใจจากนกลงทนตางประเทศอยางตอเนองในปจจบน

รปท 1 ตำแหนงอาณานคม “อนโดจนของฝรงเศส”

และเวยดนาม อยางไรกด ความหมายโดยกวางของคำวาอนโดจนทมการใชอยางแพรหลายมากกวา จะครอบคลมถงประเทศอน ๆ ในพนทเอเชยตะวนออกเฉยงใตดวย อาท เมยนมา ไทย และสงคโปร

“CLMV ไดรบการกลาวถงอยางแพรหลายในฐานะกลมประเทศทมศกยภาพสง และไดรบความสนใจจากนกลงทนตางประเทศ

อยางตอเนองในปจจบน”

ทมา: https://www.bot.or.th/Thai/AboutBOT/InternationalCooperation/Pages/CLMVEcon.aspx

ทมา: MapChart

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 2

บทนำ

แมวาเศรษฐกจโลกในปจจบนมทศทางชะลอตวลง กล มประเทศ CLMV ได แกประเทศกมพชา (Cambodia) สปป.ลาว (Lao PDR) เมยนมา (Myanmar) และเวยดนาม (Vietnam) ยงคงเตบโตไดอยางโดดเดนในชวงหลายปทผานมา จงเปนเรองทนาสนใจวา ประเทศกลมนมลกษณะเฉพาะและปจจยสนบสนนใดทสงผลใหเศรษฐกจเตบโตไดดอยางตอเนอง

บทความนจงตองการนำเสนอขอเทจจรงโดยยอเกยวกบกลมประเทศ CLMV ในมตตาง ๆ ไดแกดานเศรษฐกจ การคาและการลงทน และการเงน จากนนวเคราะหถงโอกาสการลงทนของผประกอบการไทยในกลมนในระยะตอไป

1. ขอเทจจรงดานเศรษฐกจโดยรวมของ CLMV รปท 2 สรปขอเทจจรงดานเศรษฐกจโดยรวมของ CLMV

1.1 มอตราการเตบโตทางเศรษฐกจสง

ในปจจบน กลมประเทศ CLMV จดอยในกลมทมอตราการเตบโตสงมากเมอเปรยบเทยบกบคาเฉลยของโลก และมแนวโนมทจะคงการเตบโตในลกษณะนในระยะตอไป (รปท 3) สวนหน งเปนผลจากสดสวนแรงงานท อย ในวยทำงานเปนจำนวนมาก ประกอบกบคาจางแรงงานอยในระดบตำมากเมอเทยบกบประเทศอน ๆ ในภมภาคอาเซยน อกทงยงมแหลงทรพยากรทางธรรมชาตจำนวนมหาศาลทยงไมไดนำขนมาใชประโยชนในเชงพาณชย อาท ปาไม สนแร นำมน กาซธรรมชาต และแหลงนำเพ อการผลตไฟฟา สงผลใหประเทศกลมนมศกยภาพในการขยบขยายอตสาหกรรมตาง ๆ ในประเทศไดด และมพฒนาการทรวดเรว จากทงดานการ

2 คำนวณจากรายไดประชาชาตต อจำนวนประชากร (Gross National

Income per capita) โดยธนาคารโลกจะประกาศทบทวนเกณฑการแบงกลมรายไดในวนท 1 กรกฎาคมของทกป โดยในป 2562 มเกณฑดงน

สงออกสนคา การทองเทยว การบรโภคในประเทศ และการลงทนในโครงสรางพนฐานของภาครฐ

ทงน ในวงการตลาดทน กลมประเทศ CLMV ถกจดวาเปน “ตลาดชายขอบ” หรอ Frontier Markets โดยมคณลกษณะเดนคอเปนตลาดทใหมและมขนาดเลกมาก จงสามารถเตบโตไดอยางรวดเรว และดงดดการลงทนจากตางชาตไดมาก จากโอกาสทจะไดรบผลตอบแทนทดกวาตลาดกลมอน ๆ แมตองแลกกบความเสยงทสงกวาจากคาเงนหรอภาวะเงนเฟอ เปนตน

รปท 3 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจของกลมประเทศ CLMV เทยบกบไทยและคาเฉลยโลก (ป 2556 – 2561)

ทมา: World Bank Open Data

1.2 จดอยในสถานะประเทศรายไดปานกลาง

หลายคนอาจมภาพจำวา CLMV เปนประเทศรายไดตำ แตแทจรงแลว ทง 4 ประเทศตางไดรบการยกระดบเปนกลมประเทศรายได ปานกลางระด บล างหร อ Lower Middle Income ตามเกณฑของธนาคารโลกแลว2 (รปท 4)

รปท 4 รายไดประชาชาตตอจำนวนประชากร ของกลมประเทศ CLMV (ป 2545 – 2561)

ทมา: World Bank Open Data

(1) กล มประเทศรายไดปานกลางระดบลาง ≥ 1,026 ดอลลาร สรอ. (2) กล มประเทศรายไดปานกลางระดบบน ≥ 3,996 ดอลลาร สรอ. (3) กลมประเทศรายไดสง ≥ 12,375 ดอลลาร สรอ.

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 3

1.3 มเสถยรภาพทางการเมองสง

จดเด นประการหน งของกล มประเทศ CLMV คอเสถยรภาพทางการเมองอยในเกณฑทด จากการทรฐบาลไมไดมการเปลยนแปลงมากนกในชวงทผานมา3 (ตารางท 1) สงผลใหนโยบายตาง ๆ โดยเฉพาะนโยบายการพฒนาเศรษฐกจมความชดเจนและตอเน อง และสามารถสรางความเช อม นใหแก นกลงทนตางชาตทตองการลงทนในระยะยาว

ตารางท 1 รปแบบการปกครองของกลมประเทศ CLMV

1.4 ประชากรกวารอยละ 60 อยในวยทำงาน

CLMV มความได เปร ยบด านกำล งแรงงานทขบเคลอนเศรษฐกจและการบรโภคของประเทศ โดยม

3 สำนกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา (ม.ย. 2559)

ประชากรวยทำงานอาย 15 – 59 ป ทสงกวารอยละ 60 ของประชากรทงหมด 177 ลานคน (รปท 5) และคาแรงทอยในระดบตำ (ตารางท 2) ทด งด ดการลงทนจากตางชาต โดยเฉพาะในกลมอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขนแตเนองจากแรงงานสวนใหญยงเปนกลมทใชทกษะระดบลาง ซงอาจสงผลใหผ ประกอบการตองมตนทนสวนเพมในการฝกฝนอบรมแรงงานเชนกน

ตารางท 2 คาแรงขนตำของประเทศในภมภาคอาเซยน (ขอมล ณ วนท 30 ส.ค. 2561)

หมายเหต: บรไนและสงคโปรไมมการกำหนดคาแรงขนตำ ทมา: ASEAN Briefing

รปท 5 โครงสรางและจำนวนประชากรของกลมประเทศ CLMV

ทมา: PopulationPyramid (ขอมล ณ สนไตรมาสท 3 ป 2562)

ทมา: รวมรวมโดยผเขยน

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 4

2. ขอเทจจรงดานการคาและการลงทนของ CLMV รปท 6 สรปขอเทจจรงดานการคาและการลงทนของ CLMV

2.1 มอตราการเปดประเทศสง

อตราการเปดประเทศ หรอสดสวนมลคาการสงออกและนำเขาสนคาและบรการตอ GDP ในระดบสงหมายถง CLMV มการพ งพาภาคตางประเทศ โดยเฉพาะการสงออกสนคา เพอชวยขบเคลอนการเตบโตทางเศรษฐกจคอนขางมาก (รปท 7) อยางไรกด แมระดบการคาระหวางประเทศทสงขนสงผลใหเศรษฐกจเตบโตไดรวดเรว แตกทำใหประเทศกลมนเผชญกบความเส ยงภาคตางประเทศท มากข นเช นกน โดยเฉพาะความผนผวนของอตราแลกเปลยน และการชะลอตวของปรมาณการคาโลก

รปท 7 สดสวนมลคาการคาระหวางประเทศตอ GDP

ทมา: World Bank Open Data

2.2 เปนแหลงการลงทนสำคญของผประกอบการตางชาต

สถานการณการคาและการลงทนของโลกทมแนวโนมผนผวนมากขนตอเนอง สงผลใหภาคธรกจหลายประเทศมองหาโอกาสและตลาดใหม ๆ ในการทำธรกจ ซ ง CLMV กมความ

เหมาะสม จากเศรษฐก จโดยรวมท ม แนวโนมขยายตวด นอกจากน CLMV ยงไดรบอานสงสเพมจากประเดนสงครามการคาระหวางสหรฐฯ และจนในระยะหลง โดยผประกอบการจนบางสวนไดทยอยยายฐานการผลตมายงกลมประเทศดงกลาวอยางตอเนอง เพอหลกเลยงภาษสนคานำเขาในระดบสง

สำหรบประเทศไทย กลมประเทศ CLMV ซงเปนเพอนบานใกลเคยงกเปนทางเลอกทนาสนใจในการลงทนเชนกน โดยขอมลการลงทนโดยตรงในตางประเทศของไทย แสดงใหเหนวา CLMV เปนหนงในเปาหมายในการลงทนของธรกจไทยในชวงทผานมา และยงมแนวโนมทยอยสงขนตอเนอง (รปท 8 และรปท 9) โดยขอไดเปรยบหลกในการลงทนของไทยใน CLMV คอทำเลท ต งและความสมพนธท ใกลชด สงผลใหมความเขาใจตลาดทดกวา และมตนทนขนสงตาง ๆ ทตำกวา

ทงน ผประกอบการไทยนยมเขาไปลงทนใน CLMV ในภาคการผลตและภาคการเงนเปนสำคญ โดยมากกวา รอยละ 50 ของธรกจภาคการผลตดงกลาว คอหมวดการผลตอาหารและเครองดม

รปท 8 มลคาการลงทนโดยตรงในตางประเทศสทธของไทย ใน CLMV

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

รปท 9 ยอดคงคางเงนลงทนโดยตรงของไทยใน CLMV

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 5

2.3 สนคาและตลาดสงออกกระจกตว (CLM)

โครงสรางเศรษฐกจของกล ม CLMV โดยเฉพาะ CLM ยงคอนขางกระจกตว กลาวคอ มความหลากหลายของสนคาทผลตเพอสงออกไมมากนก สะทอนจากมลคาของหมวดสนคาสงออกอนดบ 1 ทมสดสวนสงมากเมอเทยบกบมลคาการสงออกสนคารวมของประเทศ (ตารางท 3)

ในมตของตลาดสงออกรายประเทศ พบวา สปป.ลาว และเมยนมายงมตลาดหลกทกระจกตวมาก ขณะทกมพชาและเวยดนาม มตลาดทหลากหลายกวา (ตารางท 4) ซงจะชวยกระจายความเสยงไดดกวา โดยเฉพาะในกรณทประเทศผนำเขาหลกประสบปญหาทางเศรษฐกจ

2.4 การคาชายแดนกบไทยมมลคาการคารวมสง (CLM)

การเปนประเทศเพอนบานทมพรมแดนตดกบไทย ทำใหการคาชายแดนของกลม CLM กบไทยมความสำคญ และมสดสวนตอมลคาการคารวมในระดบสง (รปท 10) โดยไทยมขอไดเปรยบดานทำเลทอยใกล จงมตนทนโลจสตกสตำ อกทงรปแบบการคายงเรยบงาย ไมมกฎระเบยบหรอมาตรการกดกนทเขมงวด นอกจากน ความนยมของสนคาไทยในกลมประเทศดงกลาวยงเพมขนตอเนอง สวนหนงจากทสนคาไทยมคณภาพด และผบรโภคสวนใหญคอนขางคนเคยกบแบรนดไทยจากสอตางๆ มาเปนระยะเวลานาน4

3. ขอเทจจรงดานการเงนของ CLMV

รปท 11 สรปขอเทจจรงดานการเงนของ CLMV

3.1 พฒนาการของภาคการเงนยงอยในระดบตำ

CLMV ยงมพฒนาการของภาคการเงนในระดบตำในหลายมต อาท ความสามารถในการเปนตวกลางของภาคการเงน และการเขาถงบรการทางการเงน สะทอนจากสดสวนสนเชอของภาคเอกชนในประเทศตอ GDP ทยงอยในระดบทคอนขางตำ แมจะมทศทางทดขน (รปท 12) และจากขอมลของรายงาน The Global Findex Database ฉบบป 2560 ของธนาคารโลก (ตารางท 5) ทชใหเหนวา CLMV ยงมพนทใหสามารถพฒนาไดอกมาก

4 กชพร ศรชยสกล (ม.ค. 2554)

ตารางท 3 สดสวนมลคาสนคาสงออกอนดบ 1 ของประเทศ ตอมลคาการสงออกสนคารวมของประเทศดงกลาว (ป 2561)

ทมา: Trade Map

ตารางท 4 สดสวนตลาดสงออกอนดบ 1 และ 2 ของประเทศ ตอมลคาการสงออกสนคารวมของประเทศดงกลาว (ป 2561)

ทมา: Trade Map

รปท 10 สดสวนการคาชายแดนตอมลคาการคารวม ของไทยกบกลม CLM (ป 2553 – 2561)

ทมา: กรมการคาตางประเทศ

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 6

รปท 12 สดสวนสนเชอของภาคเอกชนในประเทศตอ GDP (ป 2556 และ 2561)

ทมา: World Bank Open Data ตารางท 5 สดสวนการเขาถงบรการทางการเงน

ของประชากรทอาย 15 ปขนไป (ป 2560)

ทมา: World Bank Open Data

รปท 13 สดสวนมลคาหลกทรพยตามราคาตลาดตอ GDP5 และปทกอตง

ทมา: รวบรวมจากเวบไซตตลาดหลกทรพยของกลมประเทศ CLMVT

5 คำนวณโดยใชมลคาหลกทรพยตามราคาตลาด ณ วนท 19 กนยายน 2562

และขอมล Nominal GDP ป 2561 6 บรษทหลกทรพยจดการกองทนกรงไทย (ก.พ. 2560)

3.2 ธนาคารพาณชยเปนสวนสำคญของระบบการเงน

ธนาคารพาณชยจดเปนชองทางการระดมทนทสำคญของภาคเอกชนในกลม CLMV สวนหนงเนองจากชองทางอน ๆ อาท ตลาดเงน และตลาดทน ยงมขนาดเลกมาก โดยตวอยางทเหนไดชดคอตลาดหลกทรพย ทมจำนวนบรษททจดทะเบยนนอย และสดสวนมลคาหลกทรพยตามราคาตลาด (Market Capitalization) ตอ GDP ในระดบตำ6 (รปท 13)

ทงน เนองจากตลาดเงนและตลาดทนโดยรวมของ CLMV ยงอยในขนแรกของการพฒนา บรการทางการเงนจงอาจไมตอบสนองความตองการของธรกจและครวเรอนไดอยางเตมท ดงนน ภาคการเงนของไทยจงสามารถใชโอกาสนในการเขาไปเสนอบรการในชองทางใหมๆ เพอเพมความหลากหลายของบรการทางการเงนได

4. โอกาสทางเศรษฐกจของไทย

ทางออกทางหน งของไทยทามกลางสถานการณทเศรษฐกจโลกมแนวโนมขยายตวชะลอลง คอการขยายการสงออกไปยงตลาดใหม ๆ เพอกระจายความเสยง โดยเฉพาะตลาด CLMV เนองจากเปนตลาดทมศกยภาพ และกำลงอยในชวงขาขน โดยมลคาการสงออกของไทยไปยงตลาดกลมนยงเตบโตดตลอดชวง 3 ปทผานมา

นอกจากน การลงทนในตลาด CLMV กเปนอกหนงทางเลอกทนาสนใจของผประกอบการไทย โดยขอมลของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ระบวาในป 2561 ธรกจแฟรนไชสไทยมทงหมด 584 แบรนด โดยม 49 แบรนดทขยายกจการเขาสตลาดตางประเทศ ทงน ธรกจแฟรนไชสไทยใน CLMV กำลงไดรบความนยมเพมขนอยางตอเนอง จากกำลงซอของประชากรทเพมขน ประกอบกบการท CLMV มความคลายคลงกบไทยทงในดานลกษณะสงคม วฒนธรรม รวมถง Lifestyle ของผบรโภค สงผลใหผประกอบการไทยสามารถพฒนาธรกจและบรการเพอตอบสนองความตองการของผบรโภคในตลาดกลมนไดด (รปท 14)

สำหรบการสนบสนนการสงออกและการลงทนไปยงกล มประเทศ CLMV น น ภาคร ฐได ดำเน นการจ ดต งคณะทำงานทมปลดกระทรวงพาณชยเปนประธาน เพอวางแนวทางเจาะตลาดเปาหมายและสนคาเปาหมายอยางเรงดวนโดยหนงในตลาดเปาหมายสงออกดงกลาวคอ CLMV 7 และ

7 ประชาชาตธรกจ (18 ส.ค. 2562) https://www.prachachat.net/economy/news-361651

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 7

ตดตามประเมนสถานการณของสงครามการคาระหวางสหรฐฯ และจน

นอกจากน ภาครฐยงไดพฒนาโครงการเชอมโยงระบบคมนาคมระหวางไทยและประเทศเพ อนบานอยางตอเนอง อาท โครงการเขตพฒนาพเศษภาคตะวนออก หรอ EEC ทมโครงการพฒนาสนามบนอตะเภาและเมองการบนภาคตะวนออก เพอสงเสรมใหไทยเปนศนยกลาง โลจสตกสทางอากาศในภมภาค หรอโครงการรถไฟทางค ทจะเชอมโยงไทย กมพชา สปป. ลาว และจน เพ อการขนสงสนคาแบบ ไรรอยตอ ซงโครงการเหลานจะชวยสงเสรมศกยภาพของไทยในการควาโอกาสทางเศรษฐกจนไดเรวและมากกวาประเทศอน

ในขณะเดยวกน ธนาคารเพ อการสงออกและการนำเขาแหงประเทศไทย (EXIM Bank) กไดมการสนบสนนผประกอบการไทยในการขยายธรกจในตลาด CLMV เชนกน โดยการพฒนาสนเชอระยะยาวเพอสนบสนนผซอแฟรนไชสไทยไปเปดบรการในตางประเทศ หรอวาจางบรษทไทยใหไปดำเนนธรกจในตางประเทศ โดยพจารณาหลกประกนตามความเหมาะสม และคดดอกเบ ยในราคาถก นอกจากน ธนาคารฯ ยงมวงเงนทใหการสนบสนนแกสนเชอโครงการระหวางประเทศท 8.6 หม นลานบาท (ขอมล ณ ส นเดอนมถ นายน 2562) สะทอนถงความพรอมในการสนบสนน ผสงออกไทยใหสามารถขยายตลาดใหมไดเปนอยางด

5. บทสรป

กลม CLMV เปนเปาหมายการลงทนทไดรบความนยมสงข นตอเน องในชวงหลายปท ผานมา จากอตราการขยายตวทางเศรษฐกจทอยในระดบสงตอเนอง สะทอนถงกำลงซอทมแนวโนมเตบโตด มความพรอมทงดานแรงงาน ทรพยากร และเสถยรภาพทางการเมอง การพ งพาภาคตางประเทศยงมแนวโนมสงขนตอเนอง จงเปนโอกาสของไทยท มความสมพนธใกลชดและมขอไดเปรยบดานทำเลทตง รวมท งภาคการเงนยงมลทางใหธรกจสถาบนการเงนไทยสามารถเขาไปขยายการลงทนไดงาย

ในชวงทเศรษฐกจโลกชะลอตว จงเปนโอกาสของผประกอบการไทยในการขยายธรกจในกลมประเทศน ซงม ปจจยสนบสนนจากภาครฐ ทงดานการเจาะตลาดและการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมรองรบการขยายการคาการลงทน รวมทงยงม EXIM Bank เขามาชวยเหลอทางดานการเงนอกดวย

8 ฐานเศรษฐกจ (28 ส.ค. 2562)

https://www.thansettakij.com/content/408301

รปท 14 สรปขอมลธรกจแฟรนไชสไทยในป 2561

ทมา: กรมพฒนาธรกจการคา8

FAQ ISSUE 162 ทำความรจกกบ CLMV - โอกาสทางเศรษฐกจทนาสนใจ Dec 26, 2019

ฝายความรวมมอระหวางประเทศ ธนาคารแหงประเทศไทย ณชพล จรญพพฒนกล 8

Contact Author : ณชพล จรญพพฒนกล เศรษฐกรอาวโส ฝายความรวมมอระหวางประเทศ สายสอสารและความสมพนธองคกร NutchapJ@bot.or.th

ผเขยนขอขอบคณผบรหารจากฝายความรวมมอระหวางประเทศ ดร.ดารณ แซจ คณพรรณพลาส เรองวสทธ และคณมจลนท นวลนม สำหรบคำแนะนำและความคดเหนอนเปนประโยชนตอการปรบปรงบทความน และความชวยเหลอจาก FAQ Editors คณยววรรณ รฐกล คณกรช เฉลมดำรชย และคณจารพรรณ วานชธนนกล ททำใหบทความนสมบรณยงขน

References:

กชพร ศรชยสกล (ม.ค. 2554), สำนกประสานงานดานการตางประเทศ สำนกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, โอกาสในตลาดประเทศเพอนบาน CLMV, https://www.sme.go.th/upload/mod_download/7.โอกาสในตลาดประเทศเพอนบานCLMV(ตท.).pdf

สำนกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชย (ม.ย. 2559), TPSO Journal วารสาร สนค. ปท 6 ฉบบท 59 มถนายน 2559, http://www.tpso.moc.go.th/sites/default/files/tpso_journal_jun_59_issue_59.pdf

บรษทหลกทรพยจดการกองทนกรงไทย (ก.พ. 2560), ทำไมใคร ๆ กสนใจลงทนในกลมประเทศ CLMV, http://www.maoinvestor.com/2017/02/clmv.html

ASEAN Briefing (ส.ค. 2560), Minimum Wage Levels Across ASEAN, https://www.aseanbriefing.com/news/2018/08/30/minimum-wage-levels-across-asean.html