İktisada Giriş unite07

8/4/2019 ktisada Giri unite07

1/24

165

BLACK320 C

Ferhan fiensoyun Kahraman Bakkal Spermarkete Karfl isimli oyununu herhal-

de duymayannz yoktur. Bu oyunda fiensoy, spermarketlerden gelen youn re-kabet karflsnda geleneksel mahalle bakkal olgusunun nasl bir deiflime zorlan-

dn kendine has slubuyla elenceli bir flekilde elefltirir. Aslnda, bu oyunda

Ferhan fiensoy ok nemli bir geree dikkat ekmektedir: Kk mahalle bakkal-

larnn spermarketlerden gelen bu fliddetli rekabete dayanabilmeleri mmkn

deildir. Acaba bu tr bir rekabetin yaflanmas kanlmaz bir geliflme midir? K-

k mahalle bakkallarnn bu rekabet karflsnda yapabilecekleri bir fley yok mu?

165

Tam RekabetPiyasas 7


2/24

Bafllarken

fiimdiye kadar yaplan aklamalarda fiyat ve retim kararlarnn belirlenmesin-

de kullanlabilecek temel aralar akladk. Ancak zellikle retim karar verilir-

ken firmalarn faaliyet gsterdikleri piyasann zelliklerini hi gz nne alma-

dk. Firmann iinde alflt piyasann zellikleri firmann maliyetlerini etkile-

memekte, elde edilecek gelirler zerinde etkili olmaktadr. Bu nedenle bir firma-

nn kr maksimizasyonunu salayan retim dzeyini nasl belirleyeceini incele-

mek iin firmann gelirlerini, bu nedenle de piyasann yapsal zelliklerini gz

nne almamz gerekir. Bu niteden bafllayarak, tam rekabet, tekel, tekelci reka-

bet ve oligopol piyasalarnda faaliyette bulunan firmalarn, sattklar rnlerin

piyasa fiyatlarn nasl belirlediini ve bu fiyatlama kararlarnn baz sonular-

n aklayacaz. Bu nitede, tam rekabet piyasasnda fiyatlarn nasl belirlendi-

ini, rekabetin bir firmann veya endstrinin krn nasl etkilediini ve toplu-

mun neden piyasadaki rekabetten kazan saladn gstereceiz.

Amalarmz

Bu niteyi tamamladnzda

1. Tam rekabet piyasasn tanyabilmek, bu piyasann zelliklerini ve sonularn,

2. Ksa dnemde firmann krn maksimize eden retim dzeyinin nasl belir-

lendiini farkl yntemlerle,

3. Uzun dnemde kr maksimizasyonu salayan retim dzeyinin nasl

belirlendiini

aklayabilmek iin gerekli bilgi ve becerilere sahip olacaksnz.

Tam Rekabet Piyasas166

Anahtar Kavramlar

Tam rekabet

Toplam gelir

Marjinal gelir

Kr maksimizasyonu

Baflabafl noktas Kapanma noktas

Ksa dnem arz erisi


3/24

TAM REKABET PYASASI: TANIM VE ZELLKLER

Tam rekabet piyasasn tanyabilmek, bu piyasann zelliklerinive sonularn aklayabilmek

Bafllkta geen rekabet szc ok sayda anlama sahip bir szcktr. fliler e-flitli ifller iin, firmalar mallarn satabilmek iin, tketiciler istedikleri niteliklere sa-hip mallar uygun fiyata satn alabilmek iin srekli rekabet halindedirler. Rekabetyaflammzn her alanna yansmakta ve gnlk yaflammzda verdiimiz ou ka-rar zerinde etkili olmaktadr. rnein, oumuzun fark etmemesine karfln, pro-fesyonel futbol kulpleri iyi futbolcular iin srekli birbirleriyle rekabet etmekte-dirler. Ancak bafllkta sz edilen deyim sadece rekabet szcnden oluflmamak-ta, nnde bir de tam szc yer almaktadr. Tam rekabet ise daha spesifik an-lama sahiptir.Tam rekabet, hibir firmann satt rnn fiyat zerinde tek ba-

flna kontrol gcnn olmad zel bir piyasa yapsdr.Tam rekabet piyasasnda, alc ve satclar fiyat veri olarak kabul etmek duru-

mundadrlar. nk hibiri fiyat zerinde etkili olamamaktadr. Bu nedenle, fiya-tn veri olmas, satc ve alclarn rn fiyatlarn kontrol gcne sahip olamama-s demektir. Tam rekabeti bir firma, tm retimini piyasada geerli olan fiyattan(veri fiyattan) satabilir. Eer rettii rne daha yksek bir fiyat uygulamak ister-se tek birim rn bile satamayacaktr. nk tketiciler ayn rn daha dflkdzeyde olan piyasa fiyatndan baflka bir satcdan alabilirler. te yandan, dahayksek olan bir fiyattan satabileceini bilirken piyasada oluflan fiyatn altnda birfiyattan satmak rasyonel bir davranfl deildir. Bu anlamda, tam rekabet piyasasn-da faaliyette bulunan bir firmann satt mallarn fiyatlarn kontrol etme yetenei

yoktur. Ksaca, tam rekabeti firma fiyat belirleyici deil, fiyat kabullenicidir.Alc ve satclarn piyasa fiyatn etkileyememeleri, tam rekabet piyasasnn

zel bir piyasa yapsna neden olan varsaymlarndan kaynaklanr.Bu varsaymlar drt ana bafllkta toplamak mmkndr. Bunlar; Piyasada ok sayda alc ve satc vardr. Bu varsayma gre, piyasada

faaliyet gsteren her firma, toplam retimin ancak ok az bir ksmn re-tir. Benzer biimde her alc da, piyasa retiminin ok az bir ksmn satnalr. Dolaysyla, ne alclardan ne de satclardan biri fiyatlar etkileyebilir.

Her firma homojen bir rn retir ve satar.Alclar, piyasadaki her fir-mann ayn rn rettiini bilirler. Bir baflka deyiflle, bir firmann retipsatt rn, piyasadaki dier firmalarn retip sattklarndan ayrt edilemezolduu iin, alclar asndan rn kimden alacaklar nemli deildir. r-nein msr satn almak isteyen bir tketici iin, msr ifti Adan veya ift-i Bden almak nemli deildir.

Firmalar kolaylkla piyasaya girip karlar.Yeni firmalar istedikleri za-man kolaylkla piyasaya girip faaliyette bulunabilirler. Ayn flekilde piyasa-dan kmak isteyen firma da kolaylkla piyasadan kabilir. Yani tam reka-bet piyasasnda, firmalarn piyasaya girifl ve kfln engelleyen hibir engelsz konusu deildir.

Alc ve satclar tam bilgiye sahiptirler.Alc ve satclar, fiyatlar, malnkalitesi, maliyet ve taleple ilgili tm bilgiye sahiptirler. Alc ve satclar ki-min neyi, hangi fiyattan ve hangi kalitede sattn bilirler. Yani, alc ve sa-tclar maln satn alnmas, retilmesi ve satlmas ile ilgili her trl bilgiye

sahiptirler.

Tam Rekabet Piyasas: Tanm ve zellikler 167

A M A

1

Tam rekabet: Hibir

firmann satt rnnfiyat zerinde tek baflnakontrol gcnn olmadzel bir piyasadr.

Fiyat kabullenici: Fiyatzerinde hibir kontrol gcolmayan iktisadi birimdir.

Tam rekabet piyasasvarsaymlar: Piyasada oksayda alc ve satc vardr,mallar homojendir, piyasayagirifl ve kfllar serbesttir,alc ve satclar tam bilgiyesahiptirler.


4/24

Varsaymlarn incelediimizde kolaylkla anlafllabilecei gibi ok az maln pi-yasasnn gerek yaflamda bu varsaymlarn tmn yanstmakta olduunun fark-na varrz. Gerek yaflamda, tam rekabet piyasasna rnek olarak baz tarmsal rn

piyasalar ile kk perakende ticaretin gereklefltirildii piyasalar tam rekabet pi-yasasna yaknlaflan piyasalar olarak gsterilebilir. te yandan hisse senedi piyasa-s ve altn piyasas da tam rekabet piyasasnn zelliklerine yaklaflan piyasalardr.

Aklnza gelen soruyu tahmin edebiliyoruz: Peki, gerek yaflammzda rneine pekrastlanlmayan bir piyasay neden renmek zorunda kalyoruz? Hadi rendik diyelim,ne iflimize yarayacak? Acele etmeyin ve afladaki paragraf ok dikkatli ve iyi anlayarakdeerlendirin:

Gerek yaflamda rneklerine nadiren rastlanlmasna ramen, nemli ne-denden dolay, tam rekabet piyasasnn incelenmesi gerekir. Her fleyden nce,tam rekabet piyasasnn ilkeleri, fiyatlama analizi iin bir bafllama noktas salar.

Bu sayede rekabette aksamalarn grld piyasalarda, fiyat ve retimle ilgili ka-rarlar deerlendirme olana elde edilir. kinci olarak, gerek yaflamda tam reka-bet piyasasnn tm zelliklerini yanstan ok az piyasa olmasna ramen, bu azsaydaki tam rekabet piyasalar ilgili analizlerin yaplmasn salar. Nihayet, tamrekabet piyasasnn ekonomik ve toplumsal refah asndan baz nemli zellikle-ri olmas nedeniyle, dier piyasa trleri ile ilgili baz yarglara bu piyasa koflulla-rndan farkllklar incelenerek ulaflmak kolaylaflr.

Tam Rekabet Piyasasnda Firmann Piyasada KarfllafltTalep ErisiDaha nce de deindiimiz gibi tam rekabet piyasasnda ok sayda alc ve satc

vardr ve hibir alc ve satc, rn fiyatlarnn belirlenmesinde tek baflna etkili de-

ildir. rn fiyatlar piyasa arz ve talebi tarafndan belirlenir. Piyasa arz tm sat-clardan, piyasa talebi ise tm alclardan oluflur. Bu nedenle piyasa talep erisi ne-gatif, piyasa arz erisi de pozitif eime sahip eriler olarak karflmza kar. Ancaktam rekabet koflullarnda faaliyet gsteren bir firma, piyasada oluflan fiyat esas ala-rak, bu geerli piyasa fiyatndan istedii kadar mal satabilir. Bu nedenle, tek bir fir-mann rnne olan talep erisi, geerli piyasa fiyatnda tam esnektir (sonsuz es-nektir) ve eri yatay eksene paralel bir doru biimdedir. fiekil 8.1in (a) blmn-de piyasa talep erisi, (b) blmnde ise firma talep erisi grlmektedir.

Tam Rekabet Piyasas: Tanm ve zellikler168

D K K A T

fiekil 7.1

Q

D

S

P0

P

Q

DP0

P

Tam Rekabet Piyasasnda Piyasa ve Firma Talep Erileri: rn fiyatlar piyasa arz ve talebi tarafndanbelirlenir. Piyasa arz tm satclardan, piyasa talebi ise tm alclardan oluflur. Bu nedenle piyasa talep erisinegatif, piyasa arz erisi de pozitif eimlidir. Ancak tam rekabet koflullarnda faaliyet gsteren bir firma,

piyasada oluflan fiyat esas alarak, bu geerli piyasa fiyatndan istedii kadar mal satabilir. Bu nedenle, tekbir firmann rnne olan talep erisi, geerli piyasa fiyatnda tam esnektir (sonsuz esnektir) ve eri yatayeksene paralel bir doru biimdedir.


5/24

fiekillerde de grld gibi P0 fiyat, piyasa arz ve talebince belirlenmekte vefirma bu fiyat veri alarak, bu fiyattan istedii kadar mal satabilmektedir. Bu ne-denle de firma talep erisi (d) sonsuz esneklie sahip olmaktadr.

Tam rekabeti firmann, piyasada oluflan denge fiyatndan (P0) daha yksek fi-yatlarda mal satmas mmkn deildir. Firmann satt rnn homojen olmasnedeniyle, tm alclar, piyasa denge fiyatndan ayn rn nereden alabilecekle-ri konusunda yeterli bilgiye sahiptir. te yandan firma, piyasa denge fiyatndan is-tedii kadar satabilecei iin, fiyatn denge fiyatnn altna dflrme gerei deduymaz.

Reklamlar. Gnlk yaflammzn kanlmaz bileflenlerindenbir tanesi. Sokakta, iflte, evde, gndz, gece youn bir reklambombardman altnda yaflyoruz. yle ki, artk TV dizilerin-de, filmlerde durum tersine dnd ve reklamlarn arasnda

filmi izler hale geldik. Yine, TV kanallarnda reklamlar irde-leyen, deerlendiren ve elefltiren programlar hzla yaygnlafl-maya bafllad. zetle reklamsz bir yaflam mmkn grnm-yor. Yukarda rendiimiz tam rekabet koflullar tm piyasa-larda geerli olsayd, bugn iin yaflamn bir paras haline gelen reklamlara gerek kalrmyd?

TAM REKABET PYASASINDA KISA DNEMDE KRMAKSMZASYONU

Ksa dnemde firmann krn maksimize eden retim dzeyinin

nasl belirlendiini farkl yntemlerle aklayabilmek

Tam Rekabet Piyasasnda Firma Gelirleri ve Gelir ErileriBir firmann toplam geliri, firmann kendi rnlerinin satflndan elde ettii para-dr. Maliyet kavramlarnda olduu gibi, firmann toplam, ortalama ve marjinal ge-lir kavramlarndan sz edebiliriz.Toplam gelir(TR), bir firmann rnlerinin sa-tflndan elde ettii para miktardr ve satlan miktar (q) ile satfl fiyatnn (P) ar-plmas sonucu bulunur. Yani, toplam gelir

TR = P q

fleklinde formle edilebilir. Ortalama gelir (AR), toplam gelirin satfl miktarnaorandr. Yukarda yaptmz gibi basit bir eflitlikle ifade edersek, ortalama gelir

iin,

eflitliini yazabiliriz. Bu eflitlikte hemen ifade etmemiz gereken, daha sonra sk skkullanacamz bir iliflkiyi belirtmekte yarar gryoruz: Tam rekabet piyasasndafirmann ortalama geliri ile maln fiyat ayndr. Eer yukarda yazdmz ortalamagelir eflitliinde yer alan toplam gelir deerinin yerine daha nce elde ettiimizeflitini yazar ve gerekli sadelefltirmeleri yaparsak,

AR = TRq

= P qq

= P

AR = TRq

Tam Rekabet Piyasasnda Ksa Dnemde Kr Maksimizasyonu 169

SIRA S ZDE

1

A M A

2

Toplam gelir: Bir firmannrnlerinin satflndan eldeettii para miktardr.

Ortalama gelir: Toplamgelirin satfl miktarnaorandr.


6/24

elde ederiz. nite 3te talep erisinin zelliklerini incelerken, talep erisinin satflmiktar ile fiyat arasndaki iliflkiyi gsterdiini belirtmifltik. Tam rekabet piyasasn-da fiyat ayn zamanda ortalama gelire eflit olduu iin, bu piyasada firmann kar-fllaflt talep erisi ayn zamanda ortalama gelir ile satfl miktar arasndaki iliflki-yi de ifade etmektedir. Bu nedenle de talep erisi, ayn zamanda firmann ortala-ma gelir erisidir.

Marjinal gelir(MR) ise satfllarn bir birim arttrlmas sonucu toplam gelirdekideiflimi gsterir. rnein bir firma, fiyat 100 TL olan bir maldan 9 birim sattn-da toplam geliri 900 TL iken 10 birim sattnda 1000 TL ise, 10uncu birimin mar-jinal geliri 100 TL olur. Tam rekabeti firmann satfl fiyat sabit olduu iin marji-nal geliri fiyata eflittir. Bu nedenle talep erisi ortalama gelirin yan sra marjinal ge-liri de temsil eder. Daha nceki gelir kavramlarnda yaptmz gibi, marjinal gelir(MR) iin de bir eflitlik yazmak istersek, afladaki eflitlii bu amala kullanabiliriz:

fiimdi vereceimiz bir saysal rnekle tam rekabet koflullarnda faaliyet gste-ren bir firma iin gelir erilerini elde edelim. Ancak unutmaynz ki, bu piyasadafirma fiyat kabullenici konumundadr ve piyasada belirlenen fiyattan tm retimi-ni rahata satabilir. Aflada yer alan Tablo 7.1in hazrlanmasnda sz konusu r-nn piyasadaki satfl fiyatnn 5 milyar TL/adet olduu kabul edilmifltir ve hatrlar-sanz, dier flartlar sabit kald srece bu fiyatta bir deiflme eilimi yoktur.

Grld gibi firmann marjinal geliri (MR) ve ortalama geliri (AR) maln pi-yasadaki satfl fiyatna eflittir. Bu tabloda yer alan deerleri bir grafie aktard-mzda fiekil 7.2de grlen eriler elde edilmektedir.

MR = DTRDq

Tam Rekabet Piyasasnda Ksa Dnemde Kr Maksimizasyonu170

Marjinal gelir: Satfllarn birbirim arttrlmas sonucutoplam gelirde meydanagelen deiflmedir.

retim Toplam Gelir Ortalama Gelir Marjinal GelirMiktar (q) (P q) (AR= TR/q) MR= TR/q)

0 0 - -1 5 5 52 10 5 53 15 5 54 20 5 55 25 5 56 30 5 57 35 5 58 40 5 59 45 5 5

10 50 5 511 55 5 512 60 5 513 65 5 514 70 5 515 75 5 516 80 5 5

Tablo 7.1Firma Gelirleri


7/24

fiekillerden de grld gibi, firmann toplam gelir erisi satfl miktar ile bir-

likte srekli artan dorusal bir yap sergilemektedir. Daha teknik bir ifadeyle, top-

lam gelir erisinin eimi fiyata eflittir. te yandan, daha nce de belirlediimiz gi-

bi, firmann marjinal geliri ve ortalama geliri birlikte fiyata eflittir. Tam rekabet pi-

yasasnda firmann marjinal gelir erisi ve ortalama gelir erisi ayn zamanda ta-

lep erisidir.

Tam rekabet piyasasnda tek bir firmann arz piyasa fiyatn etkilemedii iin,

firmann marjinal geliri, yani satfllardaki bir birimlik deiflme nedeniyle toplamgelirde ortaya kan deiflme, rnn fiyatna eflit ve her satfl dzeyi iin ayndr.

rnein 5000 TLlik piyasa fiyatnda tamamen esnek olan bir buday talep erisi

ile yz yze kalan bir iftinin sataca her ek birim, iftinin gelirini ayn miktar-

da arttracaktr. Dolaysyla satfl baflna gelir olan ortalama gelir de, yani toplam

gelirin satfl miktarna oran, marjinal gelire ve rn fiyatna eflittir. Firmann talep

erisi ayrca, satfl miktar ile ortalama gelir arasndaki iliflkiyi de yanstr. Bu ne-

denle tam rekabet piyasasnda bir firmann sonsuz esneklie sahip talep erisi, fir-

mann ortalama ve marjinal gelir erileriyle ayndr ve retimdeki deiflmelere

ramen bunlarn hepsi sabittir.

Ksa Dnemde Kr Maksimizasyonufiimdiye kadar yaptmz aklamalarda, tam rekabeti bir firmann fiyat veri ola-rak kabul ettiini, rn fiyatnn marjinal gelire eflit olduunu ve bu nedenle tam

rekabeti firmann talep erisinin ayn zamanda firmann marjinal gelir erisi ol-

duunu ve bunun da ortalama gelire eflit olduunu akladk. fiimdi ise rn fiya-

t zerinde hibir etkiye sahip olmayan tam rekabeti firmann ksa dnemde k-

rn maksimize etmek iin, veri rn fiyatndan ne kadar mal reteceini akla-

maya alflalm. Ksa dnemde, tam rekabeti bir firmann krn nasl maksimize

ettiini aklamak iin iki farkl yaklaflm sz konusudur. Bunlar; toplam gelir-top-

lam maliyet ve marjinal maliyet-marjinal gelir yaklaflmdr.


fiekil 7.2

ToplamG

elir

0 2

0

retim Miktar

20

40

60

80

4 6 8 10 12 14

TR

16 0 2

0

MC,A

C

retim Miktar

20

60

80

4 6 8 10 12 14 16

MR=AR=P=D

Gelir Erileri: Firmann toplam gelir erisi satfl miktar ile birlikte srekli artan dorusal bir yap

sergilemektedir. Firmann marjinal geliri ve ortalama geliri birlikte fiyata eflittir. Tam rekabetpiyasasnda firmann marjinal gelir erisi ve ortalama gelir erisi ayn zamanda talep erisidir. Tamrekabet piyasasnda tek bir firmann arz piyasa fiyatn etkilemedii iin, firmann marjinal geliri, yanisatfllardaki bir birimlik deiflme nedeniyle toplam gelirde ortaya kan deiflme, rnn fiyatna eflit veher satfl dzeyi iin ayndr.


8/24


9/24

Tablo 7.2 incelendiinde, firmann retim miktar 0 ve 6 birim iken zarar et-mekte ve retim dzeyi 7-14 birim arasnda olduunda kr elde etmektedir. Fir-ma retimini 14 birimin zerinde kardnda ise yeniden zarar etmeye baflla-maktadr. Firma, kr elde ettii retim dzeylerinde en fazla toplam kr, 12 bi-rimlik retim miktarnda elde etmektedir. Bir baflka deyiflle, firma 12 birimlik re-tim gereklefltirdii zaman krn maksimum yapmaktadr. 12 birimlik retiminsalad toplam kr ise 12 milyar TLdir. Bu durum flekil 7.3te de grlmektedir.

fiekil 7.3te, firmann toplam geliri (TR), tam rekabet piyasasnda satlan her ekbirimin toplam gelire katks ayn olduu iin eri olarak deil bir doru fleklindeizilmifltir. fiekilde yer alan toplam maliyet (TC) ve toplam gelir (TR) erileri kar-fllafltrldnda, baz retim dzeyleri iin aklanmas gereken noktalar vardr.ncelikle toplam maliyet erisinin toplam gelir erisinden byk olduu retim

dzeyleri iin firma zarar eder. Toplam gelir ile toplam maliyetin birbirine eflit ol-


retim Toplam Ortalama Marjinal Toplam Ortalama Marjinal Ekonomik

Miktar Gelir Gelir Gelir Maliyet Maliyet Maliyet Kr(q) (TR=Pq) (AR=TR/q) (MR=TR/q) (TC) (ATC=TC/q) (MC=TC/q) (TP=TR-TC)

0 0 - - 15,00 - -15,00

1 5 5 5 20,00 20,00 5,00 -14,75

2 10 5 5 23,50 11,75 3,50 -13,50

3 15 5 5 26,50 8,83 3,00 -11,50

4 20 5 5 29,00 7,25 2,50 -9,00

5 25 5 5 31,00 6,20 2,00 -6,00

6 30 5 5 32,5 5,42 1,50 -2,50

7 35 5 5 33,75 4,82 1,25 1,25

8 40 5 5 35,25 4,41 1,50 4,75

9 45 5 5 37,25 4,14 2,00 7,75

10 50 5 5 40,00 4,00 2,75 10,00

11 55 5 5 43,25 3,93 3,25 11,7512 60 5 5 48,25 4,00 5,00 12,00

13 65 5 5 54,50 4,19 6,25 10,50

14 70 5 5 64,00 4,57 9,50 6,00

15 75 5 5 77,50 5,17 13,50 -2,50

16 80 5 5 96,00 6,00 18,50 -16,00

Tablo 7.2

Firma Gelirleri ve

Maliyetleri

fiekil 7.3

0 20

20

40

60

80

4 6 8 10 12 14 16

100

A

ZararKr

B

MaksimumKr

TC

TR

Tam Rekabet Piyasasnda Ksa Dnemde ToplamMaliyet ve Toplam Gelir Yaklaflm ile KrMaksimizasyonu: Firmann toplam geliri (TR), tamrekabet piyasasnda satlan her ek birimin toplamgelire katks ayn olduu iin eri olarak deil birdoru fleklinde izilmifltir. Toplam maliyet erisinintoplam gelir erisinden byk olduu retimdzeyleri iin firma zarar eder. Toplam gelir iletoplam maliyetin birbirine eflit olduu, yani iki

erinin kesifltii retim dzeylerine baflabafl noktasdenir. Bunlar flekilde A ve B noktalar olarakiflaretlenmifllerdir. Firma maksimum krn toplamgelir erisi ile toplam maliyet erisi arasndaki dikeyuzunluun en ok (maksimum) olduu ktdzeyinde elde eder.


10/24

duu, yani iki erinin kesifltii retim dzeylerinebaflabafl noktasdenir. Bunlarflekilde A ve B noktalar olarak iflaretlenmifllerdir. Baflabafl noktalarnda firma nezarar ne de kr eder. A ile B noktalar arasnda firmann toplam geliri toplam ma-liyetinden fazla olduu iin kr elde etmektedir. Firma maksimum krn toplamgelir erisi ile toplam maliyet erisi arasndaki dikey uzunluun en ok (maksi-mum) olduu kt dzeyinde elde eder. Daha nce de belirttiimiz gibi bu re-tim dzeyi 12 birimdir ve bu retim dzeyi iin toplam kr 12 milyar liradr.

Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaflmTam rekabeti bir firmann kr-n maksimize etmek amacyla ne kadar reteceini belirlemenin ikinci yolu, fir-mann marjinal geliri ile marjinal maliyetlerini karfllafltrmaktr. Her fleyden ncefirma, marjinal geliri marjinal maliyetinden byk olduu srece retmeye devametmelidir. Firma ancak bu flekilde retmeye devam ettike, her ek birimin retil-mesi nedeniyle toplam maliyette ortaya kan artfl (marjinal maliyet), bu ek biri-min salayaca gelirden (marjinal gelirden) daha dflk olacaktr. Yani, firma bu

sayede toplam krn artrmaya veya toplam zararn azaltmaya devam edecektir.Buna karfllk firma krl durumdayken, marjinal maliyeti marjinal gelirinden dahayksek olduunda retimini azaltmas gerekir. Zira ilave birimi retmenin maliye-ti (MC), bu birimin satflndan elde edilecek geliri (MR) aflmakta ve bu nedenle fir-mann kr azalmaktadr. Ancak Tablo 7.2 biraz daha dikkatlice incelenirse marji-nal maliyet marjinal gelir eflitlii iki farkl retim dzeyinde salanmaktadr. Fir-mann retimi 1 birim olduunda MC=MR=5 milyar TL iken, 12 birimlik retimdzeyinde de MC=MR=5 milyar TLdir. Ancak ilk durumda, yani firma 1 birimlikretim yaptnda marjinal maliyeti azalan bir seyir izlemektedir. Buna gre firma-nn retimini bu noktada kesmesi mevcut kr olanandan yararlanmamas anla-mna gelir. Zira ek birimi retmenin maliyeti bunun satflndan elde edilecek ge-lirden daha dflktr. Bu da firmann krllnn artmas anlamna gelir. Rasyoneldavranan retici retimini arttrmaya devam eder. retim 12 birime kt zamanda MC=MR olmaktadr. Ancak bu noktadan sonra retim arttrlrsa ek birimi ret-menin maliyeti bunun satflndan elde edilecek geliri aflt iin firmann krllazalacaktr. Rasyonel davranan retici, dier flartlar sabitken, retimini 12 biriminzerine kartmayacaktr. Dikkat ederseniz bu retim dzeyinde firmann marjinalmaliyeti artan bir seyir izlemektedir.

Marjinal maliyet marjinal gelir eflitliinin, firmann krn maksimum yapt retim d-zeyini ifade edebilmesi iin, bu eflitliin marjinal maliyetin artt, bir dier deyiflle mar-jinal maliyet erisinin ykseldii blmde gerekleflmesi gerekir.

Yukarda sylediklerimizi basit iki kural fleklinde zetleyebiliriz: lk kurala g-re, eer firmann marjinal geliri marjinal maliyetinden byk ise firmann retimi-ni artrmas gerekir. kinci kurala gre, eer firma kr ederken firmann marjinalgeliri marjinal maliyetinden kk ise retimini azaltmas gerekir. Btn bu basitkurallar bir araya getirirsek, tam rekabeti bir firmann ksa dnemde krn mak-simum yapan retim dzeyinde, retilen son birimin toplam gelire katks ile top-lam maliyete katksnn eflit olmas gerekmektedir. Bir baflka deyiflle, tam rekabetpiyasasnda kr eden bir firmann ksa dnem krn maksimum yapabilmesi iinmarjinal gelirinin marjinal maliyetine eflit olduu kt dzeyinde retimde bulun-mas gerekir.

Tam Rekabet Piyasasnda Ksa Dnemde Kr Maksimizasyonu174

Baflabafl noktas: Toplamgelir ile toplam maliyetinbirbirine eflit olduu retimdzeyidir.

D K K A T


11/24

Tam rekabet piyasasnda firmann kr maksimizasyonu veya firma dengesi iki koflulun ye-rine gelmesi halinde salanmaktadr: Marjinal maliyetin marjinal gelire eflit olmas vemarjinal maliyetin artmas.

Tam rekabeti bir firma iin fiyat (P) marjinal gelire (MR) ve o da ortalama ge-lire (AR) eflit olduu iin, firmann ksa dnem denge koflulu,

MC = MR = P = AR

fleklinde yeniden yazlabilir. fiekil 7.4te, marjinal maliyet marjinal gelir yaklaflmile tam rekabeti firmann ksa dnem dengesi yer almaktadr.

Firmann krn maksimize eden kty retmesi, firmann mutlaka ekonomikkr (normal st kr) elde edecei anlamna gelmez. Zira mevcut fiyat zaten kriermektedir. Firmann krn maksimize eden retim dzeyinde normal st kr

elde edip etmediini belirlemek iin rnn fiyat (P) ile o kty retmenin bi-rim maliyetini (ATC) karfllafltrmamz gerekir. Buna gre,

Eer P>ATC ise firma ksa dnemde normal st kr elde eder. Eer P=ATC ise firma sadece normal kr elde eder. Eer PATC olduu iin firma, birim baflna P ATC ka-dar kr ve taral alan kadar toplam kr elde etmektedir. Bu kt dzeyinden d-flk kt dzeylerinde firma retimini arttrarak toplam krn arttrabilir. Bunakarfllk bu kt dzeyinden sonraki kt dzeyleri iin firma retimini arttrdka

toplam krn azaltr.


D K K A T

fiekil 7.4

4

1 12

D= Marjinal Gelir (MR)= Ortalama Gelir (AR)

5

retim

Maliyetler

veGelirler

MarjinalMaliyet (MC) Ortalama

Toplam Maliyet(ATC)

Tam Rekabet Piyasasnda Ksa Dnemde Marjinal Maliyet ve Marjinal Gelir Yaklaflm ile Kr Maksimizasyonu:Kr maksimize eden retim dzeyinde (MR = MC olduu retim dzeyinde) fiyat 5 milyar TL, buna karfllk

ortalama toplam maliyet 4 milyar TLdir. Buna gre P>ATC olduu iin firma, birim baflna P ATC kadarkr ve taral alan kadar toplam kr elde etmektedir. Bu kt dzeyinden dflk kt dzeylerinde firmaretimini arttrarak toplam krn arttrabilir. Buna karfllk bu kt dzeyinden sonraki kt dzeyleri iin

firma retimini arttrdka toplam krn azaltr.


12/24

Tam rekabet piyasasnda faaliyet gsteren ve amac kr maksimizasyonu olan bir firmann

sadece normal kr elde edebildii (yani ekonomik krn sfr olduu) denge retim dze-

yinin belirlenmesini yukarda rendiimiz grafikler aracl ile gsterebilir misiniz?

Bu aflamada kendi, kendimize sormamz gereken en nemli soru fludur: Eer

P


13/24

Yukarda da belirttiimiz gibi, piyasadaki fiyat minimum fiyatn zerinde oldu-u zaman, yani P Pmin (Pminnin minimum AVCye eflit olduuna dikkat ediniz.)

olduunda retim yapacaktr. Fiyat Pmin iken firma retmekle kapatmak arasnda

kaytsz olacaktr. Yani retmeye devam edebilir de, kapatabilir de. Her iki du-

rumda da, firmann toplam zarar sabit maliyetlerine eflit olacaktr. Pmin zerinde-

ki fiyatlarda firma rn arz etmeye bafllar ve marjinal maliyet (MC) erisi de arz

edilen miktarn ne kadar olacan gsterir, nk firma P = MC eflitliinin salan-

d noktann ifade ettii kadar retim yapmaktadr. Fiyat P1 olduunda firma q1kadar rn arz eder. Fiyat P2 olduunda retim q2ye dfler. Bir baflka deyiflle,

marjinal maliyet erisinin (MC) ortalama deiflken maliyet erisi (AVC) zerinde

kalan ksm, maln kendi fiyat ile arz edilen miktar ararsndaki iliflkiyi gsterir.

Bu nedenle MC erisinin bu ksm (fiekil 7.5te A noktasndan itibaren bafllayanksm) firmann arz erisi olmaldr.


fiekil 7.5

Qmin

P1

retim

Maliyetler

veG

elirler

AP2

Pmin

Q2 Q1

MRmin

MR2

MR1AVC

MC

Tam Rekabeti Bir Firmann Ksa Dnem Arz Erisi: Piyasadaki fiyat minimum fiyatn zerinde olduu

zaman, yani P Pmin(Pminnin minimum AVCye eflit olduuna dikkat ediniz.) olduunda retimyapacaktr. Fiyat Pminiken firma retmekle kapatmak arasnda kaytsz olacaktr. Yani retmeye devamedebilir de, kapatabilir de. Her iki durumda da, firmann toplam zarar sabit maliyetlerine eflit olacaktr.Pminzerindeki fiyatlarda firma rn arz etmeye bafllar ve marjinal maliyet (MC) erisi de arz edilenmiktarn ne kadar olacan gsterir. Bu nedenle, marjinal maliyet erisinin (MC) ortalama deiflken maliyeterisi (AVC) zerinde kalan ksm, maln kendi fiyat ile arz edilen miktar arasndaki iliflkiyi gsterir ve

firmann ksa dnem arz erisi olarak adlandrlr.


14/24

Elektronik hesap makineleri reten bir firma afladaki tabloda gsterilen retim, mali-yet ve fiyat bilgilerine sahiptir:

Bu firmaya danflmanlk yapyor olsaydnz afladaki sorular birer grafik izerek naslcevaplandrrdnz?a. Firmann toplam gelir ve toplam maliyeti esas alndnda, kr maksimizasyonu sala-

yan retim dzeyi nedir?b. Firmann marjinal maliyeti ve marjinal geliri esas alndnda, kr maksimizasyonu

salayan retim dzeyi nedir?c. Firma kr maksimizasyonunun salandnda retim dzeyinde ekonomik kr elde et-

mekte midir? Ediyorsa toplam miktar nedir?d. Firmann baflabafl noktasn salayan retim dzeyi hangisidir?e. Firmann kapanma noktas hangisidir?

TAM REKABET PYASASINDA UZUN DNEMDE KRMAKSMZASYONU

Uzun dnemde kr maksimizasyonu salayan retim dzeyinin

nasl belirlendiini aklayabilmek

retim ve maliyetlerle ilgili niteden anmsayacanz gibi, uzun dnemde tmgirdiler deiflkendir, yani sabit girdi yoktur. Ayrca firmalar kr olanaklarndan da-

ha fazla yararlanabilmek iin daha byk lekte fabrika kurabilirler veya dahadflk kapasiteli fabrikalara da ynelebilirler. stelik endstrideki firma says dauzun dnemde deiflebilir. Piyasada oluflan ksa dnem krlar yeni firmalarn en-dstriye girmesini teflvik ederken, zararlar var olan firmalarn endstriyi terk et-melerine neden olur. flte tm bu nedenlerle ksa dnem dengesi uzun dnemdengesinden farkllklar gsterir. Uzun dnemde, endstrinin kts firmalarn k-sa dnemde kr elde edip etmemelerine bal olarak artabilir veya azabilir. zel-likle bu piyasada, ksa dnemde ekonomik krn (normal st krn) sz konusuolmas, piyasaya hem yeni firmalarn girmesine hem de piyasada faaliyette bulu-nan firmalarn retimlerini artrmalarna neden olur. Buna karfllk, ksa dnemdeeer baz firmalar zarar ederlerse, zarar eden firmalardan bazlar piyasadan eki-

lecekler ve bu flekilde de piyasada faaliyette bulunan firma says azalacaktr. Pi-

Tam Rekabet Piyasasnda Uzun Dnemde Kr Maksimizasyonu178

A M A

3

retim Sabit Deiflken Piyasa(gnlk) Maliyetler Maliyetler Fiyat

(1) (2) (3) (4)0 10 0 51 10 5 52 10 8 53 10 10 54 10 11 55 10 13 56 10 16 57 10 20 58 10 25 5

9 10 31 510 10 38 511 10 46 5

SIRA S ZDE

3


15/24

yasaya yeni firmalarn girmesi durumunda, piyasa arz artacak ve artan piyasa ar-z nedeniyle rn fiyat da dflecektir. Uzun dnemde piyasaya yeni firmalarngirmesi ve firmalarn retim kapasitelerinin artmas sonucu, tam rekabet piyasasrn fiyatlarndaki dflfle bal olarak, her firma krn maksimum yapan retimdzeyini yeniden belirleyecektir. Sonuta piyasa ksa dneme oranla daha fazlafirmadan oluflacak, fakat ekonomik krn olmamas nedeniyle her firma ksa d-neme gre daha az retecektir. zellikle dflen fiyatlar ve retim dzeyi, krnnormal dzeyine inmesine neden olur ve oluflan uzun dnem piyasa (endstri)dengesinde ekonomik kr sz konusu olmaz. Bu arada uzun dnem dengesindern fiyat minimum ortalama maliyet dzeyine kadar inecektir. fiekil 7.6da, tamrekabet piyasasnda uzun dnem dengesi grlmektedir.

fiekilde uzun dnem ve ksa dnem deiflkenleri birbirinden ayrmak iin, k-sa dnemi simgelemek iin SR neki, uzun dnemi simgelemek iinse LR nekikullanlmaktadr. Buna gre SRMC ksa dnem marjinal maliyeti, SRAC ksa d-nem ortalama maliyeti, LRMC uzun dnem marjinal maliyeti ve LRAC uzun d-nem ortalama maliyeti ifade etmektedir. Firma uzun dnem dengesinde, P0 fiya-tnda q0 kadar retecek ve krn maksimize edecektir. Dikkat edilirse bu fiyat d-zeyinde P=MR=LRMC eflitlii salanmakta ve P=LRAC olduu iin normal kr el-de edilmektedir. Bu iki koflulu birlikte deerlendirdiimizde tam rekabet piyasa-

snda uzun dnem dengesinde LRMC=LRAC eflitliinin salandn grrz. Bunedenle uzun dnemde firma LRACnin minimum noktasnda retim yapacaktr(bu retim dzeyi fiekil 7.6da E noktas ile gsterilmektedir).

Firma q0 ktsn, optimal en dflk maliyetle (en uygun fabrika bykl)rettii iin, E noktas ayn zamanda ksa dnem ortalama maliyet (SRAC) erisizerindeki minimum nokta olacaktr. Bunun sonucu olarak E noktasndaSRMC=SRAC olacaktr.

Bu aklamalar dorultusunda tam rekabet piyasasnda uzun dnem dengesi-nin oluflabilmesi iin gerekli koflullar ve dengenin sonularn flu flekilde ifadeedebiliriz:

Ekonomik kr yoktur. Yani rn fiyat ksa dnem ortalama toplam maliye-te eflittir. Bu nedenle firmalarn piyasaya girip kmalarn gerektiren hi bir

neden yoktur.

Tam Rekabet Piyasasnda Uzun Dnemde Kr Maksimizasyonu 179

fiekil 7.6

retim

Maliyetler,

GelirlerveFiyat

EP0

Q0

MR

SRMC LRMC

SRACLRAC

Tam Rekabet Piyasasnda Uzun Dnem Dengesi:Uzun dnem ve ksa dnem deiflkenleri

birbirinden ayrmak iin, ksa dnemisimgelemek iin SR neki, uzun dnemisimgelemek iinse LR neki kullanlmaktadr.Firma uzun dnem dengesinde, P0fiyatndaQ0kadar retecek ve krn maksimizeedecektir. Dikkat edilirse bu fiyat dzeyindeP=MR=LRMC eflitlii salanmakta ve P=LRAColduu iin normal kr elde edilmektedir. Buiki koflulu birlikte deerlendirdiimizde tamrekabet piyasasnda uzun dnem dengesindeLRMC=LRAC eflitliinin salandn grrz.Bu nedenle uzun dnemde firma LRACninminimum noktasnda retim yapar.


16/24

Firmalar fiyatn marjinal maliyete eflit olduu retim dzeyinde faaliyettebulunurlar. Bunun dflndaki tm retim dzeyleri iin firma krn maksi-mize veya zararn minimize edemez.

Uzun dnem dengesinde firmalarn fabrika byklklerini deifltirmeleriniteflvik edecek hibir neden yoktur. Firmalar genellikle minimum ortalamatoplam maliyette retim yapmak isterler. Uzun dnemde bunu gereklefltir-dikleri iin baflka fabrika kapasitesini kullanmak istemezler.

Bu koflulu bir araya getirirsek, tam rekabet piyasasnda uzun dnem den-gesi iin afladaki eflitlii yazabiliriz.

P = MC = SRAC = LRAC = MR = SRMC

Son olarak tam rekabet piyasasnn genel bir deerlendirmesini yaparsak, flunoktalar ortaya koyabiliriz. Tam rekabet piyasasnda firmalar, bir maln son biri-mini retmenin maliyeti (MC), maln fiyatna eflit oluncaya kadar kaynak kullanr-

lar. reticilerin kr arayan faaliyetleri, tketicilerin tatminlerini maksimum dzeyekaran bir kaynak dalm ile sonulanr. Yani, fiyatn marjinal maliyete eflit ol-mas, kaynaklarn tketicilerin zevklerine gre datlacan gsterir. Uzun d-nemde firma, fiyatn minimum ortalama maliyete eflit olduu retim dzeyinde fa-aliyette bulunduu iin en etkin teknolojiyi kullanr. Nihayet firmalar minimum or-talama maliyette retimde bulunduklar iin toplumun btn kaynaklar tam ola-rak kullanlr. Yani tam rekabet piyasasnda, uzun dnemde atl kapasite oluflmaz.

Tam rekabeti piyasa yaps neden ekonomik adan etkin olarak kabul edilmektedir?

Tam Rekabet Piyasasnda Uzun Dnemde Kr Maksimizasyonu180

SIRA S ZDE

4


17/24

181

zetTam rekabet piyasasn tanyabilmek, bu piyasa-

nn zelliklerini ve sonularn aklayabilmek

Tam rekabet, hibir firmann satt rnn fiyat

zerinde tek baflna kontrol gcnn olmad zel

bir piyasa yapsdr. Tam rekabeti firma fiyat belir-

leyici deil, fiyat kabullenicidir.

Tam rekabet piyasasnn drt adet varsaym flun-

lardr: Piyasada ok sayda alc ve satc vardr,

mallar homojendir, piyasaya girifl ve kfllar ser-

besttir, alc ve satclar tam bilgiye sahiptirler.

Tam rekabet koflullarnda faaliyet gsteren bir fir-

ma, piyasada oluflan fiyat esas alarak, bu geerli

piyasa fiyatndan istedii kadar mal satabilir. Bu

nedenle, tek bir firmann rnne olan talep eri-si, geerli piyasa fiyatnda tam esnektir (sonsuz

esnektir) ve eri yatay eksene paralel bir doru

biimdedir.

Ksa dnemde firmann krn maksimize eden

retim dzeyinin nasl belirlendiini farkl yn-

temlerle aklayabilmek

Tam rekabet piyasasnda faaliyette bulunan bir fir-

mann marjinal geliri ve ortalama geliri maln piya-

sadaki satfl fiyatna eflittir. Krn maksimize etmek

isteyen firma, toplam geliri ile toplam maliyeti ara-sndaki fark en yksee karmay amalar.

Firma, marjinal maliyetin marjinal gelire eflit olduu

retim dzeyinde ve marjinal maliyetin artt re-

tim dzeyinde krn maksimum dzeye kartr.

Firmann krn maksimize eden kty retmesi,

firmann mutlaka ekonomik kr elde edecei anla-

mna gelmez. Eer satfl fiyat ortalama toplam ma-

liyete eflitse firma ancak normal krla alflyor de-

mektir.

Piyasada gerekleflen fiyat, firmann ortalama de-

iflken maliyetini karfllama konusunda yetersiz ka-

lyorsa, firma retimini durdurmaldr. Bu nedenle,

firmann ksa dnem arz erisi, marjinal maliyet

erisinin ortalama deiflken maliyet erisinin ze-

rinde kalan ksmdr.

Uzun dnemde kr maksimizasyonu salayan re-

tim dzeyinin nasl belirlendiini aklayabilmek

Uzun dnem piyasa (endstri) dengesinde ekono-

mik kr sz konusu olmaz ve rnn fiyat mini-

mum ortalama maliyet dzeyine kadar iner.

Firmalar minimum ortalama maliyette retimde bu-

lunduklar iin toplumun btn kaynaklar tam ola-

rak kullanlr. Yani tam rekabet piyasasnda, uzun

dnemde atl kapasite oluflmaz.

zet

A M A

1

A M A

2

A M A

3


18/24

182

Kendimizi Snayalm1. Tam rekabet piyasasnda ksa dnem firma arz erisi-ni afladakilerden hangisi verir?

a. Marjinal maliyet erisinin ortalama deiflken mali-

yet erisi zerinde kalan ksm

b. Marjinal maliyet erisinin artan ksm

c. Ortalama maliyet erisinin artan ksm

d. Marjinal maliyet erisinin azalan ksm

e. Ortalama deiflken maliyet erisinin artan ksm

2. Afladaki mallara ait piyasalardan hangisi tama reka-bet koflullarna en ok yaklaflan piyasadr?

a. Difl macunu

b. Trafl ba

c. Patatesd. Deterjan

e. Otomobil

3. Tam rekabet piyasasnda uzun dnem piyasa (endst-ri) dengesinde afladaki eflitliklerden hangisi gerekleflir?

a. Marjinal maliyet = Toplam maliyet

b. Marjinal maliyet = Ortalama maliyet = Marjinal

gelir = Ortalama gelir = Fiyat

c. Marjinal gelir = Toplam gelir

d. Marjinal gelir = Marjinal maliyet = Toplam gelir =

Toplam maliyet = Fiyate. Marjinal maliyet = Toplam Kr = Fiyat

4. Tam rekabeti firmann krn maksimize ettii retimdzeyinde afladakilerden hangisi geerlidir?

a. Marjinal gelir ile marjinal maliyet arasndaki fark

maksimumdur

b. Marjinal gelir ortalama toplam maliyete eflittir

c. Ortalama gelir ortalama maliyete eflittir

d. Marjinal gelir marjinal maliyete eflittir

e. Marjinal maliyet ortalama sabit maliyete efltirt

5. Tam rekabeti bir firmann piyasada karfl karflya kal-d talep erisi afladaki erilerden hangisi ile zdefltir?

a. Toplam gelir erisi

b. Marjinal maliyet erisi

c. Toplam gelir erisi

d. Toplam maliyet erisi

e. Ortalama gelir erisi

6. Afladakilerden hangisi tam rekabet piyasasnn zel-likleri arasnda yer almaz?

a. ok sayda alc ve satc vardr

b. Piyasa girifl serbesttir

c. Zarar eden firmalarn piyasadan kmas zorlaflt-

rlmfltr

d. retilen mallar homojendir

e. Alc ve satclar piyasalar hakknda tam bilgiye

sahiptir

7. Tam rekabeti bir firma 650 birim mal toplam 3510TLye reterek krn maksimize etmektedir. Maln birim

satfl fiyat 8 TL olduuna gre, firmann toplam kr afla-

dakilerden hangisidir?

a. 1625b. 1225

c. 1600

d. 1690

e. 5200

8. Tam rekabeti piyasalarda faaliyet gsteren firmalarnen etkin retim teknolojisini kullanmalarnn nedeni afla-

dakilerden hangisidir?

a. Firmalarn fiyatn minimum ortalama maliyete eflit

olduu retim dzeyini semeleri

b. Firmalarn marjinal gelirin marjinal maliyete eflit


c. Firmalarn fiyatn ortalama deiflken maliyete eflit


d. Firmalarn toplam maliyetin toplam gelire eflit ol-

duu retim dzeyini semeleri

e. Firmalarn marjinal maliyetin toplam maliyete eflit


Kendimizi Snayalm


19/24

183

9. Afladakilerden hangisi tam rekabeti bir firmann pi-yasada karfllaflaca talep erisini ifade etmek amacyla

kullanlabilir?

10. Afladakilerden hangisi firmann ekonomik krnnsfr olduu, sadece normal krla yetindii durumu ifade

eder?

a. Fiyat ortalama toplam maliyete eflit olduunda

b. Fiyat ortalama deiflken maliyete eflit olduunda

c. Fiyat marjinal maliyete eflit olduunda

d. Fiyat marjinal gelire eflit olduunda

e. Fiyat marjinal gelire ve marjinal maliyete eflit

olduunda

Kendimizi Snayalm

Q

P

D

Q

P

D

a. b.

Q

P

D

d.

Q

P

D

Q

P

D

c.

e.


20/24

Yaflamn inden

Uygulanan Kavramlar:

Rekabet, marjinal maliyet, piyasaya girifl ve kfl.

Spermarketlerin bakkallar karflsndaki rekabet gc

ucuz fiyatla mal satabilmelerinden kaynaklanmaktadr.

Spermarketlerin bakkallara gre daha dflk fiyatla mal

arz edebilmeleri de byk lde, tek bir merkez arac-

l ile ve byk miktarlarda alm yapmalarnn sonucu-

dur. Spermarketler bu nedenle, sattklar her malda bak-kallara gre daha dflk ortalama maliyete sahiptirler.

Bir dier deyiflle, satlan rnleri elde etmenin marjinal

maliyeti bir bakkala gre olduka dflktr. te yandan,

spermarketler byk stoklarla alflma olanana sahip

olduklarndan birim baflna satfl giderleri de ok dflk

olmaktadr. Bu da fiyat konusunda spermarketlere fiyat

konusunda byk bir rekabet stnl salamaktadr.

Bu nedenle, Migros, Carrefour, Real, Tansafl gibi byk

marketlerin bir corafi blgeye gelmesi, bu blgede tica-

ri faaliyette bulunan bakkallarn ticaret hayat dflnda

kalmasna yol amaktadr. Baz blgelerde esnaf, bal

olduklar meslek odalar aracl ile bu marketlerin bl-

geye gelmesine engel olmaya alflmaktadr. Kitabnzn

yazld tarihte, tamamen tesadfi olarak seilmifl 10 r-

nn Migrosdaki satfl fiyatlar ile bir mahalle bakkalnda-

ki satfl fiyatlar afladaki tabloda gsterilmektedir.

Tabloya gre, bakkallarda satlan rnler yaklaflk %20

orannda daha pahaldr. Bu nedenle, iktisatlar bakkal-

larn korunmas amacyla spermarketlerin blgeye gel-

mesini engellemenin iyi mi, yoksa kt m olduunu

syleyemezler. Sadece bu engellemenin maliyetini orta-

ya koyarlar. Teorik anlamda rekabet, belirli bir dnemde

ve belirli girdilerin kullanlmas durumunda elde edile-

cek ktnn maksimum deerde olmasna yol aacaktr.

Ancak bu durum, sz konusu srete baz kifli ve ifllet-melerin zarar grmeyecei anlamna gelmez. Spermar-

ketlerin o blgede bulunan bakkallarn korunmas ama-

cyla blgeye girmesini engelleme konusundaki tartflma-

lar nemli bir gerei ortaya karmaktadr: Piyasada ya-

flanan rekabet sonucu, iflletmelerin fiyatlarn marjinal

maliyetleri dzeyine doru indirmeleri piyasada kaybe-

denlerin bulunmasna neden olabilir.

184 Yaflamn inden

rn Migros Bakkal

Fiyat Fiyat

Komili Riviera Zeytinya 2 lt 12,750,000 14,000,000Tat Sala 1 kg 2,090,000 2,400,000

Toz fieker 1 kg 2,090,000 2,300,000

Pnar Yourt 1,5 kg 2,250,000 2,700,000

Yumurta 6l viyol 700,000 900,000

Omomatik Active 2,5 kg 8,490,000 9,500,000

Cif Lux Bulaflk Deterjan 750 ml 2,250,000 2,300,000

Gala Beyaz Peete 100 YP 1,150,000 1,200,000

Colgate Total Difl Macunu 100 ml 5,650,000 5,900,000

Filiz ay 500 gr 3,700,000 4,100,000


21/24

Baflvurabileceimiz KaynaklarParasz, . (2000). Mikro Ekonomi. Bursa: Ezgi, s.171-189.

Ouz, O. (1992). ktisada Girifl. stanbul: Marmara ni-

versitesi, s.119-130.

Trkay, O. (2000). Mikro ktisat Teorisi.Ankara: maj,

s.154-178.

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar1. a Ayrntl bilgi iin Tam Rekabeti Bir Firmann

Ksa Dnem Arz Erisi konusuna baknz.

2. c Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasas: Tanm

ve zellikler konusuna baknz.

3. b Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasasnda UzunDnemde Kr Maksimizasyonu konusuna baknz.

4. d Ayrntl bilgi iin Ksa Dnemde Kr Maksimi-

zasyonu konusuna baknz.

5. e Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasasnda Fir-

mann Piyasada Karfllaflt Talep Erisi konusu-

na baknz.

6. c Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasas: Tanm

ve zellikler konusuna baknz.

7. d Ayrntl bilgi iin Ksa Dnemde Kr Maksimi-


8. a Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasasnda UzunDnemde Kr Maksimizasyonu konusuna baknz.

9. b Ayrntl bilgi iin Tam Rekabet Piyasasnda Fir-

mann Piyasada Karfllaflt Talep Erisi konusu-

na baknz.

10. a Ayrntl bilgi iin Ksa Dnemde Kr Maksimi-


Sra Sizde Yant AnahtarSra Sizde 1

Hayr. Eer piyasalarda tam rekabet koflullar geerli ol-

sayd firmalarn reklam yapmasna gerek kalmazd ve rek-

lamlar kaynak israfna neden olurdu. Zira tama rekabet

piyasasnn zelliklerinden olan homojen mal varsaym

ve alc-satclarn tam bilgiye sahip olduklar varsaym

bu tr piyasalarda reklamlar gereksiz klmaktadr. Firma

fiyat kabullenici olduu iin, piyasadaki fiyattan diledii

kadar mal satabilme gcne sahiptir. Bu durumda, firma-

nn satfllar arttrc abaya giriflmesine gerek yoktur. Sa-

tfllar arttrc abalarn (reklam gibi) satfllar zerinde hi-

bir etkisi olmayaca gibi firmann maliyetlerini de arttra-

caktr. Bu da tam rekabet koflullarnda reklama gerek ol-

madn ortaya koyar.

Sra Sizde 2

Kr maksimizasyonu P = MC = MR flartnn gerekleflme-

sini gerektirirken, normal kr elde edilmesi P = ATC ol-

masn zorunlu klar. Bu iki koflul ayn anda sadece fiyat

dorusunun ATC erisini minimum noktasnda kesmesi

halinde gerekleflebilmektedir.

Baflvurabileceimiz Kaynaklar - Kendimizi Snayalm Yant Anahtar - Sra Sizde Yant Anahtar 185

retimMiktar

Maliyet,

GelirveFiyat

P

q

MR

AVCATC

MC


22/24

Sra Sizde 3

nce izeceimiz grafikler iin gerekli olan hesaplamala-

r bir tablo halinde hazrlayalm:

Sra Sizde Yant Anahtar186

retim Sabit Deiflken Piyasa Toplam Ortalama Ortalama Ortalama Marjinal(gnlk) Maliyetler Maliyetler Fiyat Maliyet Sabit Deiflken Toplam Maliyet

Maliyet Maliyet Maliyet(1) (2) (3) (4) (5=2+3) (6=2/1) (7=3/1) (8=6+7) (9=5/1)0 10 0 5 10 - - - -1 10 5 5 15 10,00 5,00 15,00 52 10 8 5 18 5,00 4,00 9,00 33 10 10 5 20 3,33 3,33 6,67 24 10 11 5 21 2,50 2,75 5,25 15 10 13 5 23 2,00 2,60 4,60 26 10 16 5 26 1,67 2,67 4,33 37 10 20 5 30 1,43 2,86 4,28 48 10 25 5 35 1,25 3,13 4,38 59 10 31 5 41 1,11 3,44 4,56 610 10 38 5 48 1,00 3,80 4,80 711 10 46 5 56 0,91 4,18 5,09 8

Toplam Toplam MarjinalGelir Kr Gelir

(10=41) (11=10-5) (12= 10/1)0 -10 -5 -10 510 -8 5

15 -5 520 -1 525 2 530 4 535 5 540 5 545 4 550 2 555 1 5


23/24

Sra Sizde 4

Bunun iki nedeni vardr: Uzun dnemde ekonomik (nor-

mal st) kr sfrdr ve marjinal maliyet fiyata eflittir. Di-

lerseniz bunlar ksaca tartflalm. Piyasada kr bir sinyal

grevini stlenir. Eer piyasada pozitif ekonomik kr sz

konusu ise, bu durum toplumun sz konusu maldan da-

ha ok talep ettiinin sinyalini verir. Aksine, ekonomik

kr negatif ise toplumun bu mala doyduu ve daha faz-

lasn istemedii anlafllr. Ekonomik krn sfr olmas du-

rumunda ise bu maln retimine ayrlan kaynaklarn do-ru olarak tahsis edildii mesajn kartmak gerekir. te

yandan, bir mal retmenin marjinal maliyeti bu maldan

bir birim daha fazla retmenin frsat maliyetini ifade eder.

Benzer flekilde, piyasada gerekleflen fiyat toplumun bu

mal iin kabul ettii marjinal sosyal deeri gsterir. Fiyat

marjinal maliyete eflit olduunda, toplumun retilen son

birime verdii deer (fiyat) ile bu maldan bir birim elde

etmek iin vazgeilmek istenen deer (marjinal maliyet)

birbirine eflit olmaktadr. Tam rekabet flartlarnda, uzun

dnemde, ekonomik kr sfr olduu iin ve marjinal ma-

liyet fiyata eflit olduu iin kaynaklarn etkin dalmnngereklefltii ifade edilmektedir.

Sra Sizde Yant Anahtar 187

0 10

Maliyet,GelirveFiyat

retim Miktar

1

234

2 3 5 6 7 84 9 10 11 12

5

MC

MR=P=D6

8

9

7Ekonomik(normal st) Kr

AVC

c.

0 10


retim Miktar

2

4

6

2 3 5 6 7 84 9 10 11 12

8MC

10

14

16

12BaflabaflNoktas

AVC

ATCD

d.

0 10


retim Miktar

2

4

6

2 3 5 6 7 84 9 10 11 12

8MC

10

14

16

12KapatmaNoktas

AVCATC

D

e.

0 10

Maliyet,GelirveFiy

at

retim Miktar

10

20

30

50

2 3 5 6 7 84 9 10 11 12

40

60

Toplam Kr

Toplam Gelir

Toplam Maliyet

a.

0 10

Maliyet,GelirveFiy

at

retim Miktar

2

4

6

8

2 3 5 6 7 84 9 10 11 12

10MC

MR=P=D

b.


24/24

Documents

İktisada Giriş unite07