KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ (KKKA)

SALGINI; Bir Halk Sağlığı Uzmanının Deneyimi

Uz.Dr.Esin KULAÇKastamonu Sağlık Müdür Yardımcısı

•KKKA•Kastamonu’daki KKKA

– Kastamonu

SUNUMUN İÇERİĞİ

Etken: KKKA virusu

Patoloji: Vasküler sistem hasarı

Vücuttaki pek çok organ ve sistemde kanamalar

(KC de nekroz, AC lerde ödem…)

KIRIM KONGO

KANAMALI ATEŞİ (KKKA)

Kolera, sarı humma,

veba viral hemorajik

ateş(kırım kongo

kanamalı ateşi) hastalıklarında

1 olgu bile SALGINDIR!!

“KKKA; Ebola virus

hastalığı, Marburg

virus hastalığı ve

Lassa ateşi gibi

hastanede

yayılma riski

vardır.”

A- İnfekte kenelerle

İNSANLARA BULAŞ YOLU

B- Viremik hayvanların kesilmesi sırasında hayvana ait kan ve dokularla temas

C- İnfekte hastalardan (nozokomiyal)1-Sekresyonlarla direk temas2-İnfekte doku ve kan teması 3-Laboratuvardan olmaktadır

TANI ve BİLDİRİM SİSTEMİ

olgu tanımları (klinik, laboratuar bulguları ve epidemiyolojik

öyküye göre)

http://www.kirim-kongo.saglik.gov.tr

Dünyada KKKA

TÜRKİYE’ DE

2002-2003

17

0,0

133

6

4,5

249

13

5,2

266

13

4,8

438

27

6,1050

100

150200

250300

350400450

500

Say

ı

2002 2003 2004 2005 2006

Yıllar

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Vaka ve Ölümlerinin Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 2002-2006)

Vaka Sayısı

Ölüm

fatalite hızı

20042005

KASTAMONU’DA KKKA

Nüfus (ETF -2007)

341.205

Yüzölçümü

(%74’ü dağlık ve orm.lık)

13.108 km2

Kırsal nüfus oranı (ETF-2007)

% 51

Genel BilgilerGenel Bilgiler

Toplam yerleşim birimi sayısı bakımından TR de 1.

KASTAMONU SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

• 100 kadar personel•5 müdür yardımcısı (2 si hekim)

•11 şube müdürü (4’ü hekim)

İLÇENüfus( ETF) HASTANE SAĞLIK OCAĞI

MERKEZ İLÇE 106.689 3 11

ABANA 3.273 1 1

AĞLI 3.041 - 1

ARAÇ 18.556 1 6

AZDAVAY 7.194 1 2

BOZKURT 8.301 1 4

CİDE 18.234 1 4

ÇATALZEYTİN 5.963 1 3

DADAY 10.315 2 2

DEVREKANİ 14.024 1 2

DOĞANYURT 9.246 - 1

HANÖNÜ 5.221 - 1

İHSANGAZİ 6.814 1 1

İNEBOLU 23.447 1 3

KÜRE 7.043 - 1

PINARBAŞI 5.021 - 2

SEYDİLER 4.092 - 1

ŞENPAZAR 5.457 - 1

TAŞKÖPRÜ 41.637 1 7

TOSYA 39.123 1 10

Sağlık Ocaklarının bölge nüfus kategorileri

9%

21%

23%

24%

9%

8%3% 3%

0-1000

1001-2000

2001-4000

4001-7000

7001-10000

10001-15000

15001-20000

20001-30000

NÜFUS0-1000

1001-2000

2001-4000

4001-7000

7001-10000

10001-15000

15001-20000

20001-30000

S.O.sayısı

6 14 15 16 6 5 2 2

KIR - KENT SAĞLIK PERSONELİ ORANI 2006KIR - KENT SAĞLIK PERSONELİ ORANI 2006

İldeki salgınlarda görev alma süreci…

Adamın biri kendini tavuk zannediyormuş…

Poliklinik günleri

Halk sağlığı Lab. Müd’ne gelen

yazılarda; halkla ilişkiler uzmanı

Pediatri ve Aile Planlaması

Polikliniğinde; uzman

AÇSAP Eğitimleri

KASTAMONU’DAKİ

KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ

2007 yılında kene ısırığı nedeniyle yaklaşık 1500 başvuru olmuştur

•2004.................. 1 olgu (kesin)•2005………………..16 olgu (5 kesin)•2006..................18 olgu (6 kesin)•2007………………….47 olgu (30 kesin)

KASTAMONU’ DA

• 15 Haziran 2005-AÇSAP Merkezi… Sağlık Müdürlüğü’nden tarafıma gelen telefonla, ilimizde KKKA hastalığı şüpheli olgularının görüldüğü bildirildi.

• Sağlık Müdürlüğü Eğitim Merkezi’nde akşam toplantı

• KKKA ile ilgili teorik bilgiler gözden geçirildi.

• Sivas’taki KKKA toplantısından yeni gelen SM ve BH ŞB Md “kene mücadelesi yapılacaklar arasında yok”

• Tarım md ile görüşme…Tokat Tarım Md ne soralım….. “İlaçlama yapılmamış gerek yok”

• İş akış şeması oluşturuldu

Yapılması gerekenler

sağlık per.eğitimi

FİLYASYON

başka olgu aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştırma

UYG. HASTA İZLEM VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYONUNA KARŞI ÖNLEMLER

DENETİM

Yapılması gerekenler

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna

edildi

halkın bilgilendirilm

esi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile bağlantı

Yapılması gerekenler

sağlık per.eği

timi

FİLYASYON

başka olgu

aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştır

ma

UYG. HASTA İZLEM

VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYON

UNA KARŞI

ÖNLEMLER

DENETİM

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna edildi

halkın bilgilendiril

mesi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile

bağlantı

BİREYSEL KORUNMAYI SAĞLAMAK İÇİN

• Olgunun ilk çıktığı yerde Tarım Müdürlüğü ile

ortak bir halk eğitimi yaptık

• Kontrollü panik (öz le idarecilere yönelik)

• Broşür hazırladık

BİREYSEL KORUNMA İÇİN YAPILANLARDA YS

• Sağlık kurumlarına başvurular arttı (ateş, baş ağrısı)

• Yapışan kenelere dokunmadılar xxx

Yapılması gerekenler

sağlık per.eği

timi

FİLYASYON

başka olgu

aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştır

ma

UYG. HASTA İZLEM

VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYON

UNA KARŞI

ÖNLEMLER

DENETİM

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna edildi

halkın bilgilendiril

mesi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile

bağlantı

UYGUN BİLDİRİMHASTA İZLEM VE TEDAVİSİ

HEKİMLERE

– İlgili genelge

– Olgu tanımları ve sık görülen bulguları içeren

bilgiler- resmi yazılar ile tebliğ edildi

HASTA İZLEM VE TEDAVİSİNDE YS

• 2. BASAMAKTAHastane acillerinde karşılamalarda sorunlar…SARS

giysileri ile *kene var abi gelmeyin!!! Hastanelerde izole oda bulunmaması

• İL DIŞINA SEVKLERDEHasta sayısı arttığında sevk sorunları

• 1. BASAMAKTA Her kene ısırığı gönderildi (keneyle

birlikte/inkübasyon süresi kavramı?)… 2. Basamakta gereksiz yığılmalar

Çözüm

– Gereksiz sevk yapan birinci basamak

hekimleriyle tek tek tel ile görüşüldü

– DH acillerinde izole oda oluşturuldu

– Üçüncü Basamağa yapılacak sevklerde

Ankara Sağlık Müdürlüğü bağlantı…

BİLDİRİMDE EN SIK YAŞANAN SORUN

• İl dışından kaynaklandı

1.5 ay sonra bildirilenler oldu!!!

Kesin tanı Ankara Numune Hastanesi

Ankara Sağlık Müdürlüğü’ne

Kastamonu Sağlık Müdürlüğü’ne

Çözüm (?)

– Numune Hastanesi şefi

– RSHMB Lab. Sorumlusu

– Dahili ve cep telefonlarını edinmek

– Ancak en çok hasta yakınının cep tel nu

almak işe yaradı

Yapılması gerekenler

sağlık per.eği

timi

FİLYASYON

başka olgu

aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştır

ma

UYG. HASTA İZLEM

VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYON

UNA KARŞI

ÖNLEMLER

DENETİM

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna edildi

halkın bilgilendiril

mesi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile

bağlantı

İlk olgunun görüldüğü bölgedeki

sağlık ocağına gidildi…

• Hasta yakınlarından kan alınması

• Hemş. …”parmak ucundan mı?”

aynı tüp

• SM…”doktor hanım broşürlerinizi

unuttunuz”

FİLYASYONDA SIK YAŞANAN SORUNLAR

• S.o larının çoğu filyasyonu bilmiyordu

Çözüm

– Kısa dönemde;

• Örnek bir filyasyon raporu gönderdik

• Olguları birlikte inceledik ve rapor yazdık.

– Uzun dönemde;

• Seçilmiş sağlık personeline salgın inceleme

kursu yaptık

Her ilçeden 2 sağlık personeliSağlık grup başkanları

Bulaşıcı Hastalıklar Şb. Personeli

Senaryo-belgesel

Yapılırken heyecan duyulmayan işler başarılamaz…

EMERSON

Üniversite ile ortak kurs motivasyonu artırdı

Yapılması gerekenler

sağlık per.eği

timi

FİLYASYON

başka olgu

aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştır

ma

UYG. HASTA İZLEM

VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYON

UNA KARŞI

ÖNLEMLER

DENETİM

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna edildi

halkın bilgilendiril

mesi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile

bağlantı

• Enfeksiyon kontrol komiteleri tam olarak işlemiyordu

• Konuya “muatap” bulunamayabiliyordu (yazılar ilgisiz

kişilerde)

• Gezilen bazı kurumlarda yüzey dezenfeksiyonunda kullanılan

maddeleri ne kullanan ne de alan biliyordu

SIK YAŞANAN SORUNLAR

Çözüm

– Kısa dönemde;

•EKK nin işletilmesi istendi

•Yasal yükümlülükler, UHK, yeniTCK

üzerinde duruldu

•Kuş Gribi pandemi planlarında

dezenfeksiyona geniş yer verildi

Yapılması gerekenler

sağlık per.eği

timi

FİLYASYON

başka olgu

aranması

rapor

UYGUN BİLDİRİM

ek araştır

ma

UYG. HASTA İZLEM

VE TED.

Müdürlük pers. eğitimi

HASTANE ENFEKSİYON

UNA KARŞI

ÖNLEMLER

DENETİM

BİREYSEL KORUNMAYISAĞLAMAK

eğitimlerTarım Md ikna edildi

halkın bilgilendiril

mesi

ERKEN TANIYI

SAĞLAMAK

KAYNAĞA YÖNELİK ÖNLEMLER

halka ulaşan yazılı

materyaller xxx

KENELERLE MÜCADELE

Valilik Makamı ile

bağlantı

SIK YAŞANAN SORUNLAR

• Tarım İl Müdürlüğü ile yapılan ilk ve

son ortak halk eğitimi

• Tarımın yazısı (haşerelerle mücadele

bizim görevimiz değil)

EĞİTİM ÇALIŞMALARI

Eğitimlerin yapılacağı gruplar?

Sağlık Personeli

Kaymakamlar

Belediye başkanları

Muhtarlar

İl Hıfzıssıhha Kurulu’nda bulunan

kurumlar

Eğitim içeriği?

Gruplar için ayrı ayrı

Net mesajlar (tularemi deneyimi)

YÖNTEM

Her bir grubun sorumlulukları, ilgili

mevzuattan son söz

SIK YAŞANAN SORUNLAR

• Hekimler (katılım düşük, merak?)

Zaman sorunu

Eğitimlerde en aktif grup ÇSTEn az yorucu grup askerler

SIK YAŞANAN SORUNLAR

• Toplu eğitimlerde

Eğitim giderlerinin karşılanamaması

Hizmet alımı yapıldığında karşılıyor

İL EYLEM PLANI

GENELDE SIK YAŞANAN SORUNLAR

• EN BÜYÜK SORUN HER ZAMAN

ORGANİZASYON

GENELDE SIK YAŞANAN SORUNLAR

Yetişmiş personel azlığı

(eğitimlerin tekrarı…)

SON SÖZ YERİNE

• Resmi yollardan çok ikili iyi ilişkilerle

sorunlar aşılabiliyor

• Hıfzıssıhha kurullarının önemi

•VALİLİK

•İLÇE TARIM MÜDÜRLÜKLERİ

•SAĞLIK GRUP BAŞKANLIKLARI

•BELEDİYE

BAŞKANLIĞI•İL TARIM

MÜDÜRLÜĞÜ

•MUHTARLAR

•İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

•KAYMAKAMLIK

•İL HIFZISSIHHA KURULU

VALİLİK MAKAMI Başk.

•MÜFTÜLÜK

•JANDARMA

•İMAMLAR•ÇEVRE

MÜDÜRLÜĞÜ

•ÖZEL VETERİNERLER

•ÖZEL SAĞLIK KURUMLARI

İl Hıfzıssıhha Kurulları• Kurumlar arası eşgüdüm• İldeki idarecilerin sağlık sorunlarına

yaklaşımını belirlemede

(…Sabrınız için teşekkürler…)

Bazen yıldızları süpürürsün farkında

olmadan/Güneş kucağındadır,

bilemezsin/Bir çocuk gözlerine bakar,

arkan dönüktür/Ciğerinde kuruludur

orkestra, duymazsın/Koca bir sevdadır

yaşamakta olduğun, anlamazsın/Uçar

gider, koşsan da tutamazsın…”

W.SHAKESPEARE