1

Kortdurende psychodynamische psychotherapie

Prof. Dr. Jan J.L. Derksen

Sectie Klinische Psychologie KUN

Klinische Psychologie VUB

KP opleiding 2003

Welke modellen bestaan er?

�Klassieke langdurige psychoanalytische psychotherapie

�Focale Psychotherapie

�In tijd gelimiteerde dynamische psychotherapie

�Kortdurende Psychodynamische Psychotherapie

2

Modellen; vervolg

�Overdrachtsgerelateerde psychotherapie voor borderline patiënten

�Cognitief-analytische therapie, eclectisch � Interpersoonlijke psychotherapie�Supportieve psychotherapie�Psychodynamisch georiënteerde groepstherapie�Psychodynamische benaderingen in de

kindertherapie�Korte dynamische psychotherapie voor

specifieke stoornissen: PTSD, middelen misbruik, etc

Klassieke psychoanalytische psychotherapie

�Enkele malen per week, jarenlang

�Vis à vis

�Vrij associatie

�Verheldering, confrontatie, interpretatie

�Overdrachtsanalyse, overdrachtsneurose

�Neurotische stoornissen

3

Focale Psychotherapie

�David Malan

�Focus is richtinggevend en draagt zorg voor het verkorten van de behandeling

�Conflictdriehoek

�Persoonsdriehoek

�Neurotische stoornissen bij gemotiveerde patiënten

In tijd gelimiteerde dynamische psychotherapie

�Mann

�Tijd is de wijze van verkorten van de behandeling

�Geboorte----------------------dood

�12 zittingen

�Speciaal voor separatie-individuatie thema’s

4

Kortdurende Psychodynamische Psychotherapie

�Davanloo, Sifneos, Magnavita, Osimo�Affect activeren, weerstand (D) angst, diep

interpreteren, weerstand ontwrichten (S)�Verkorting vindt plaats door acceleratie van het

therapeutisch proces�Twee driehoeken, spiegelingsfunctie, activeren

onbewuste conflicten, herstructureren van afweer, angst reguleren, emoties ervaren

�Tamelijk brede indicatiestelling

Overdrachtsgerelateerde psychotherapie voor borderline patiënten

�Kernberg, Clarkin, Yeomans

�Object-relationele benadering

�Werken met de overdracht

�Identiteit, afweermechanismen, realiteitstoetsing

�Borderline persoonlijkheidsorganisatie

5

Cognitief-analytische therapie (CAT)

�Ryle, Kerr in Engeland vormgegeven

�Combineert: common factors (Frank), cognitieve en object-relatie theorie, Kelly’sPersonal Construct theorie, theorieën van Vygotsky.

�Contract, 16 zittingen, huiswerk, actie

�http://www.acat.org.uk

Interpersoonlijke psychotherapie

�Klerman, Weissman

�Verlies, interpersoonlijke tekorten, roltransities

�14-18 wekelijkse zittingen

�Speciaal voor depressies

6

Supportieve psychotherapie

�Luborsky, Pinsker, Rockland

�Angst reduceren, ventileren, zelfgevoel verbeteren, ontwikkelde afweer stimuleren, reframing, aanmoedigen, adviseren, anticiperen

�Voor de zware en moeilijke patiënten

Psychodynamisch georiënteerde groepstherapie

�Yalom, MacKenzie, Scheidlinger�Efficiënt en kosteneffectief (-20 sessies)�Tijdlimiet, actieve therapeut, focus, doelen,

selectie en voorbereiding van de patiënten�Veel verschillende type groepen (van

klacht tot ontwikkelingsgebied), supportief-expressief-interpreterend

�Speciaal voor interpersoonlijke problemen

7

Psychodynamische benaderingen in de kindertherapie

�Greenspan, Benedict, Hastings

�DIR-model (developmental, Ind-diff, relationship-based), object-relationele speltherapie

�Veel nieuwe ontwikkelingen met een sterk integrerend karakter

�Allerlei stoornissen bij kinderen

Korte dynamische psychotherapie voor specifieke stoornissen

�PTSD, middelenmisbruik, echtparen, hartpatiënten, persoonlijkheidsstoornissen, etc.

�Vaak combinaties van eerder genoemde methodieken

8

Essentiële ingrediënten

�Geen waarheden, maar hypotheses en zoekschema’s

�Essentieel is en blijft het proces van vrije invallen als criterium voor effectiviteit

�Heden, verleden, toekomst, realiteit en fantasie, gevoelsbeleving tijdens de zitting

� In en met de overdracht werken, tegenoverdracht snel en dynamisch gebruiken

Essentiële ingrediënten: vervolg

�Een sterk focus op kernkwesties, het proces niet laten afdrijven;

�Activiteitsniveau van de therapeut is hoog; in begin hoger dan later;

�Interpretaties worden gebruikt in een vroeg stadium;

�Emoties worden stevig geactiveerd;

9

Essentiële ingrediënten: vervolg

�Tijdsbeperking;

�Voorzover de ego-structuur het toelaat snel bewust maken van onbewuste inhouden;

�Diepte van behandeling is niet per segerelateerd aan lengte;

Conflictdriehoek

�afweer angst blokkerend gevoel

�

� onbewust gevoel

10

Persoonsdriehoek

�therapeut actuele ander

� persoon uit verleden

De spiegelfunctie

�De therapeut spiegelt de minder bewuste aspecten van de patiënt die:

�Emoties;�Angst;�Defensieve attitudes.�Het is constante feedback van hetgeen de

patiënt uitstraalt gevolgd door verhelderingen en interpretaties

11

Activeren van onbewuste conflicterende emoties

�Een therapeutisch proces gericht op dynamische verandering noodzaakt het ervaren van conflicterende gevoelens in een voldoende sterke intensiteit.

�De krachten die deze ervaring blokkeren worden snel geneutraliseerd of verminderd middels:

Vervolg;

�Afweer herstructureren;

�Angst reguleren;

�Emotionele expressie vergemakkelijken

12

Afweer herstructureren

�Rijpheid van de afweer

�Karakterafweer, “position defenses” die samen het karakter vormen: gezichtsuitdrukking, houding

�Tactische afweer, functioneren in de interactie met de therapeut: “ik denk dat ik boos ben”, effect op therapeutische relatie.

Angst reguleren

�Angst schaamte, schuld of pijn als rem op een verdrongen conflictueus gevoel

�Afweer herstructureren mobiliseert vaak de angst die in de zitting hanteerbaar moet zijn.

�De diepere gevoelens worden in acceptabele intensiteit beleefd zodat het een correctieve emotionele ervaring wordt.

13

Angst reguleren

�Helpen bij de herkenning van hoe ze de angst ervaren (b.v. psychosomatisch).

�Bewustmaken van de connectie tussen het onderliggende conflictueuze gevoel en de angst.

�Therapeut is emotioneel actief, sterk en gericht op samenwerken.

Emotionele expressie vergemakkelijken

�Helpen bij het ontdekken, ervaren, tot expressie brengen en accepteren van de nieuwe emotie.

�Aanwezigheid van de therapeut, acceptatie van de gevoelens van de patiënt.

�Alles dat via het lichaam wordt uitgedrukt zien, steunen en vergemakkelijken.

14

Empirisch onderzoek

�Naar bankanalyses was dit moeilijk door de lengte

�Nu nog is het model in veel opzichten strijdig met wat we kennen als de empirische onderzoeksmethodieken

�Naar de korte therapieën is nu veel meer onderzoek gedaan, audio en videobanden in opmars

Empirisch onderzoek: vervolg

�Uitkomsten van psychotherapieonderzoek hebben beperkte invloed op de klinische praktijk

�Clinici vinden een discussie met collega’s waardevoller dan de onderzoeksverhalen

�Deze twee dichter bijeenbrengen ligt nog voor ons

15

Uitkomsten empirisch onderzoek (Gabbard, 1997)

�Dynamische therapie is niet beter of slechter dan de andere therapieën

�Supportieve en expressieve therapie in combinatie doen het beter bij ernstig gestoorde patiënten

�Weinig studies met een RC design

Uitkomsten empirisch onderzoek

�Er is weinig steun voor de superioriteit van klassieke analyse boven KPP, de grenzen zijn vervaagd;

�Techniek en (echte) relatie hebben stuivertje gewisseld;

�Patiënt en observator taxeren de therapeutische relatie beter dan de therapeut.