Meraklı minik Uzayı keşfediyoruz

kapaktemmuz.indd 1 26.06.2012 14:01

HER AYIN 1’İNDE ÇIKAR

SahibiTÜBİTAK Adına Başkan Prof. Dr. Yücel Altunbaşak

Genel Yayın YönetmeniSorumlu Yazı İşleri Müdürü Duran Akca [email protected]

Yayın YönetmeniAslı Zü[email protected]

Yayın KuruluProf. Dr. Meryem BeklioğluDr. Kıvanç DinçerDoç. Dr. Mehmet ErdoğanDoç. Dr. Hatice Zeynep İnanDr. Şükrü KayaYrd. Doç. Dr. Sait UluçYrd. Doç. Dr. Rıza Ülker

RedaksiyonÖzlem Ö[email protected]

Araştırma ve Yazı GrubuMeltem Yenal Coş[email protected] [email protected]çil Güvenç Heper [email protected] Nur Karagöz [email protected]Şefika Eroğlu Özcan [email protected] Özer [email protected]übra Sıvışoğlu [email protected]

Grafik Tasarım - UygulamaFulya Koç[email protected]şegül Doğan [email protected]

ÇizerPınar Büyükgü[email protected]

Web Tasarım - UygulamaSadi Atı[email protected]

İdari Hizmetlerİmran [email protected]

Mali YönetmenH. Mustafa Uç[email protected]

İletişim BilgileriMeraklı Minik Dergisi Atatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere / 06100 / AnkaraTel (312) 427 06 25 (Yazı İşleri)Tel (312) 468 53 00 (TÜBİTAK Santral)Faks (312) 427 66 77 (Yazı İşleri) İnternet www.tubitak.gov.tr/merakliminike-posta [email protected]

Abone İlişkileri [email protected] (312) 468 53 00

ISSN 977-1307-1998Fiyatı 4 TL (KDV dahil)

BaskıPROMAT Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş. http://www.promat.com.tr/Tel (212) 622 63 63

Baskı Tarihi: 30.06.2012

DağıtımDPPhttp://www.dpp.com.tr/

Sevgili Okurlarımız,

Bu ay sizlere Güneş Sistemi’ni tanıtıyoruz. Güneş Sistemi, evrendeki sayısız gökadadan biri olan Samanyolu Gökadası’nda bulunuyor. Yıldızımız Güneş bu gökadadaki 200 milyar yıldızdan biri. Güneş Sistemi, çok miktarda toz, bir yıldız, sekiz gezegen, 176 uydu, beş cüce gezegen, sayısız kuyrukluyıldız, asteroit ve göktaşından oluşuyor. Uzayda en yakın komşularımız Güneş Sistemi’ndeki gökcisimleri. Onların keşfiyle ilgili çalışmalar, evreni anlama çabamız açısından büyük önem taşıyor. Biliminsanları her yıl yeni gökcisimleri keşfediyorlar. Dergimizin sayfalarında bu keşif çalışmalarının bazılarıyla, Güneş Sistemi’ni oluşturan gökcisimleriyle ve uzayın keşfinde kullanılan araçlarla ilgili yazılar, etkinlikler ve oyunlar bulacaksınız. Sizin için hazırladığımız gökyüzü haritasını da, temmuz ayı boyunca geceleri gökyüzünde gözlemlenebilen bazı takımyıldızları ve gezegenleri bulmak için kullanabileceğinizi düşündük. Dergimizin hazırlıkları sırasında bize destek olduğu için Ankara Üniversitesi Rasathanesi’nden Özgür Baştürk’e teşekkür ediyoruz. Hepinizi sevgiyle kucaklıyoruz.

Aslı Zülal

"Benim manevi mirasım ilim ve akıldır" Mustafa Kemal Atatürk

kunyeicindetemmuz.indd 10 26.06.2012 14:51

İçindekiler

Kapak Çizimi: Pınar Büyükgüral

2 Satürn’e Yolculuk

6 Cassini'nin Fotoğraf Albümü

8 Jüpiter ve Satürn

11 Ganymede, Callisto, İo, Europa...

12 Güneş, Ay, Gezegenler ve Daha Neler Neler...

16 Jüpiter’den Mars’a Yolculuk

18 Uzayı Nasıl Keşfediyoruz?

22 Parçaları Büyük Resimde Bul

23 Bir Uzay Aracının Öyküsü

25 Uzay Aracı Fırlatılıyor

26 Çok Merak Ediyorum

28 Haydi Mutfağa

30 Küçük Eller İşbaşında

32 Kitap... Oyun... Öneri...

2

12

23

kunyeicindetemmuz.indd 11 28.06.2012 17:50

2

Satürn’e YolculukDünyadaki uzay üslerinden birinde çok hareketli bir gün yaşanıyor. Birazdan Cassini adlı küçük bir uzay aracı, Satürn’e gitmek üzere uzaya gönderilecek. Son hazırlıklar yapılıyor. Cassini koruyucu bir kapsülün içine yerleştiriliyor.

- Hazır mısın Cassini?

- Evet, hazırım, ama biraz heyecanlıyım...

- Merak etme, her şey yolunda gidecek.

saturnyolculugu.indd 2 28.06.2012 13:30

3

Satürn’e Yolculuk

İşte Cassini uzaya çıktı bile. Kapsülünden ayrılmış. Uzaklarda Venüs görünüyor.

- Hoşça kalın!

- Güle güle Cassini. Sık sık telsizle haberleşelim.

Hepiniz yerlerinize geçin, geri sayım başlıyor.


4

Cassini uzun bir yolculuğun ardından Satürn’e vardı. Bu gezegenin yörüngesine girerek çevresinde dolanmaya başladı.

- Demek Satürn’ün halkası yakından böyle görünüyormuş...

Cassini, Satürn’le ve uydularıyla ilgili topladığı ilk bilgileri Dünya’ya iletti.

- Cassini’den Dünya’ya... Cassini’den Dünya’ya...Size Satürn’ün uydularının çok güzel fotoğraflarını gönderiyorum...


5Aslı Zülal

Çizim: Pınar Büyükgüral

Bugün Cassini için büyük bir gün. Cassini, Satürn’e gelirken yanında Huygens adlı küçük bir yüzey aracı getirmişti. Huygens, Satürn’ün uydusu Titan’a inecek.

- Dünya’dan Cassini’ye...Her şey yolunda mı Cassini?

- Evet, her şey yolunda. Huygens inişe geçti...

Huygens başarılı bir şekilde Titan’a indi. Topladığı bilgileri Cassini’ye ilettikten sonra görevi sona erdi.

Cassini’nin göreviyse hâlâ sürüyor. Satürn’ün yörüngesinde dolanarak bilgi toplamaya devam ediyor...


6

Cassini’nin Fotoğraf Albümü Cassini, Satürn gezegenine giderken başka gökcisimlerinin de yanından geçmiş. Haydi Dünya’dan başlayarak parmağınla sarı okları izle ve Cassini’nin hangi gökcisimlerinin yakınından geçtiğini bul.

Dünya

Venüs

Ay

Jüpiter

cassinialbum.indd 6 27.06.2012 15:38

7Kübra SıvışoğluÇizim: Bilgin Ersözlü

Cassini Satürn’e giderken yanından geçtiği gökcisimlerinin fotoğraflarını çekmiş. Cassini’nin çektiği fotoğrafları çıkartmalar arasından bul ve aşağıdaki fotoğraf albümüne yapıştır.

Satürn

Cassini

cassinialbum.indd 7 27.06.2012 15:38

Satürn Jüpiter’den biraz daha

küçük. O, Güneş Sistemi’ndeki

en büyük ikinci gezegen.

8

Jüpiter ve Satürn

Jüpiter Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegen. Atmosferindeki renkli gazlar nedeniyle renkli bulutlarla kaplı.

NAS

A/J

PL/U

nive

rsity

of

Ari

zona

NAS

A/J

PL/S

pace

Sci

ence

Ins

titut

e

NAS

A/J

PL/S

pace

Sci

ence

Ins

titut

e

jupitersaturn.indd 8 28.06.2012 14:48

9

Satürn’ün en dikkat çekici özelliği halkası. Aslında birden çok halkası var. Bu halkalar buz, toz, taş ve kaya parçalarından oluşuyor. Bir teleskopla bakarsan Satürn’ün halkalarını görebilirsin.

Jüpiter’in de birkaç halkası var. Bunlar çoğunlukla tozdan oluşuyor. Ama Jüpiter’in halkaları Satürn’ünkiler gibi belirgin değil.

NAS

A/J

PL/S

pace

Sci

ence

Ins

titut

e

Visu

al P

hoto

s


10 Kübra Sıvışoğlu

Satürn’ün çok sayıda uydusu var.

Bu, Satürn’ün en büyük uydusu Titan.

Jüpiter’in de çok sayıda uydusu var. İşte bu da Jüpiter’in en büyük uydusu Ganymede.

NAS

A/J

PL/S

pace

Sci

ence

Ins

titut

e

NAS

A/J

PL/D

LR


Jüpiter’in dört uydusu aşağıda da hep aynı sırayla yan yana dizilmiş. Ama bazı yerlerde boşluklar var. Boş yerlere gelecek olan uydu fotoğraflarını çıkartmalar arasından bulup yerlerine yapıştırır mısın?

Ganymede Callisto İo Europa

NAS

A/J

PL

NAS

A/J

PL/D

LR

NAS

A/J

PL/U

nive

rsity

of

Ari

zona

NAS

A/J

PL/T

ed S

tryk

11

Ganymede, Callisto, İo, Europa…Ganymede, Callisto, İo ve Europa. İşte Jüpiter’in en büyük dört uydusu.

Kübr

a Sı

vışo

ğlu

oruntu.indd 11 27.06.2012 15:55

12

Güneş, Ay, Gezegenler ve Daha Neler Neler…

Güneş bir yıldız. Dünyamız, diğer yedi gezegenle birlikte Güneş’in çevresinde dolanıyor. Ama Güneş’in çevresinde dolananlar yalnızca gezegenler değil. Gezegenlerin uyduları, kuyrukluyıldızlar, asteroitler ve cüce gezegenler gibi başka gökcisimleri de var. Bunların hepsine birden Güneş Sistemi adı veriliyor.

İşte Ay. Ay, Dünya’nın uydusu. Hiç durmadan Dünya’nın çevresinde dolanır.

Yıldızımız Güneş, yakından böyle görünüyor. Çok ama çok sıcak bir gökcismi ve ışık saçıyor.

gunessistem.indd 12 28.06.2012 13:34

13

İşte Güneş’in çevresinde dolanan gezegenler:Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün.

Dünya

Satürn

Neptün

Uranüs

Mars

Jüpiter

Merkür

Venüs


14

Asteroitler, gezegenlerden daha küçük. Şekilleri de farklı farklı. Asteroitlerin çoğu, Mars’la Jüpiter’in arasındaki bölgede bulunuyor.

Bu bir kuyrukluyıldız. Kuyrukluyıldızlar, toz, taş parçaları ve donmuş maddelerden oluşur.


15Seçil Güvenç HeperÇizim: Ayşe İnan Alican

Plüton, Haumea, Eris, Makemake... Bunlar cüce gezegenlerden bazıları.

Uzay çok büyük. Uzaklarda başka yıldızlar, onların çevresinde dolanan başka gezegenler ve daha başka birçok gökcismi var.

Makemake

Haumea

Plüton

Eris


16

Jüpiter’den Mars’a Yolculuk

gunessistemetkinlik.indd 16 28.06.2012 11:06

17

Uzayda, Mars’la Jüpiter’in arasında birçok asteroit ve göktaşının bulunduğu bir bölge var. Bu bölgeye Asteroit Kuşağı adı veriliyor.

Bir uzay aracı, Jüpiter’den yola çıkmış ve Mars’a ulaşmaya çalışıyor. Uzay aracı Asteroit Kuşağı’ndan geçmek için hangi yolu izlemeli?

Seçil Güvenç HeperÇizim: Nazlı Tunalı

gunessistemetkinlik.indd 17 28.06.2012 11:06

ST

ScI

Visu

al P

hoto

s

18

Uzayı Nasıl Keşfediyoruz?Uzayı keşfetmenin ve uzaydaki gökcisimlerini incelemenin farklı yolları var. Gözlem yapmak, uzay araçlarıyla bilgi toplamak, uzaya içinde astronotlar bulunan uzay araçları göndermek gibi. İşte uzayı keşfetmek için kullanılan araçlardan bazıları…

TeleskopYeryüzünden teleskoplarla bakarak gökcisimlerini gözlemleyebiliriz. Teleskoplar çok uzaktaki gökcisimlerini bile görebilmemizi sağlar.

Uzay Teleskobu Uzay teleskopları, Dünya’nın yörüngesinde dolanır. Gökcisimlerinin fotoğraflarını çekip Dünya’ya gönderirler. Bu fotoğrafta Hubble Uzay Teleskobu’nu görüyorsun.

araclar.indd 18 28.06.2012 18:22

NAS

ANA

SA

ST

ScI

19

Uzay İstasyonu

Bu fotoğrafta Uluslararası Uzay İstasyonu’nu görüyorsun. O da Dünya’nın yörüngesinde dolanıyor. Uzay istasyonunda astronotlar çeşitli araştırmalar ve deneyler yapıyorlar. Astronotlar belirli süreler için bu istasyonda kalıyorlar. Astronotların uzay istasyonuyla yeryüzü arasındaki ulaşımı, uzay araçlarıyla sağlanıyor.

İşte astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşıyan uzay araçlarından biri olan Soyuz.

araclar.indd 19 28.06.2012 18:22

20

RoketlerBirçok uzay aracı roketler aracılığıyla uzaya gönderilir. Belirli bir yüksekliğe çıkınca roket uzay aracından ayrılır ve roketin bazı parçaları yeryüzüne düşer.

Yörünge AracıBazı gezegenleri incelemek için uzaya yörünge araçları gönderilir. Bunlar, gönderildikleri gezegenin yörüngesinde dolanır. Topladıkları bilgileri yeryüzüne gönderir. Burada, Merkür gezegenini incelemesi için uzaya gönderilen Messenger adlı yörünge aracını görüyorsun.

NAS

A /

JPL

- C

alte

ch

NAS

A/M

SFC

araclar.indd 20 28.06.2012 18:22

21Bilge Nur Karagöz

İniş Aracıİniş araçları genellikle bir

başka uzay aracıyla birlikte uzaya doğru yola çıkar.

Daha sonra uzay aracından ayrılarak bir gökcisminin yüzeyine iner. Fotoğrafta

gördüğün Eagle adlı iniş aracı, astronotların Ay’a

inmesini sağlamıştı.

Roketler

Yüzey Keşif AracıYüzey keşif araçları, bir gezegenin yüzeyine inerek bilgi toplar. Sonra da bu bilgileri Dünya’ya gönderirler. Bu resimde gördüğünüz Spirit adlı araç Mars gezegenini keşfetmek için gönderilmiş.

NAS

A/J

PL-C

alte

chNA

SA

NAS

A /

JPL

- C

alte

ch

araclar.indd 21 28.06.2012 18:22

22

Parçaları Büyük Resimde BulBu resimde Mars’ta dolaşarak çevreyi keşfeden Curiosity adlı aracı görüyorsun.

Bilge Nur Karagöz

Aşağıda uzay aracının bazı parçaları var. Bu parçaları büyük resimde bulabilir misin?

NAS

A /

JPL

- C

alte

ch

parcalaribul.indd 22 28.06.2012 18:56

Ali EnginÇizim: Bilgin Ersözlü

Uzay aracı, uzaya bir roket yardımıyla gönderilir. Roketle birlikte fırlatılmak üzere fırlatma rampasına getirilir. Aracın uzaya fırlatılması için de birçok kişi çalışır.

9 2

7 4

Uzay aracının yüksek sıcaklıklara ve soğuğa dayanıklı olması gerekir. Bu nedenle bir sıcaklık kontrol sistemi gereklidir.

Bir Uzay Aracının Öyküsü

Bu sayfadan küçük

bir kitap

yapabilirsin. Sayfayı

kırmızı kes

ikli

çizgilerden kes.

Böylece üç ay

rı

parça elde edeceks

in. Bu parçaları

mavi çizgilerd

en ikiye katla.

Parçaları,

sayfa numaralar

ı birbirini izley

ecek

biçimde iç içe koy

ve ortasından

zımbala. Kitabın hazır

!

Uzay aracının parçaları çeşitli testlerden geçirildikten sonra bir araya getirilir.

Uzay aracının bilgi toplaması, fotoğraf çekmesi ve bunları yeryüzüne iletmesi için de çeşitli aygıtlar tasarlanıp yapılır.

...3, 2, 1,

Fırlat!

uzayarackitapcik.indd 10 28.06.2012 13:55

1 10

3 8

5 6

Bir uzay aracının yapımında birçok farklı alandan mühendisler ve uzmanlar çalışır. Uzay aracının tasarımı, nerede ve nasıl kullanılacağına bağlıdır.

İşte araç uzaya çıktı. Topladığı bilgileri Dünya’ya göndermeye başladı bile.

Uzay aracını yönetmek ve yönlendirmek için bir kumanda sistemi tasarlanır.

Araç, kalkışta ve Dünya’nın atmosferinden geçerken zarar görmemesi için özel bir kapsüle yerleştirilir.

Bazı durumlarda uzay aracının topladığı bilgileri göndermesi için yer istasyonu adı verilen bir yer kurulması gerekir. Burada çok büyük antenler vardır.

Uzay aracının elektrik enerjisine gereksinimi vardır. Aracın sistemleri çoğunlukla güneş enerjisinden elde edilen elektrikle çalışır. Bunun için piller ve güneş panelleri tasarlanır.

uzayarackitapcik.indd 11 28.06.2012 13:55

25

Uzay Aracı Fırlatılıyor

Uzay araçları yeryüzünden uzaya genellikle roketler yardımıyla gönderilir. Buna, uzaya fırlatmak adı verilir. Burada bir uzay aracının fırlatılışını gösteren fotoğraflar var. Ama fotoğrafların sırası karışmış. Bu fotoğrafların doğru sırasını bulabilir misin?

Aslı

Zül

al

NASA

/Jac

k Pf

alle

rNA

SA

/San

dra

Jose

ph, T

ony

Gra

y

NASA

/Jef

fery

Mar

ino

NASA

/Tom

Far

rar

uzayaracifirlat.indd 25 28.06.2012 18:24

Çok MerakEdiyorum

Bazen geceleri gökyüzünde parlak bir ışığın hızla geçip gittiğini görürüz. Hemen “Yıldız kaydı!” deriz. Aslında bu durumun yıldızlarla hiçbir ilgisi yoktur. Uzayda göktaşı adı verilen pek çok gökcismi bulunur. Bazen bir göktaşı Dünyamızın atmosferine girer. Çok hızlı hareket ettiği için çok fazla ısınır ve atmosferde yanar. Yanarken arkasında çizgi şeklinde parlak bir iz bırakır. Gökyüzünde gördüğümüz, göktaşının atmosferde yanması sırasında ortaya çıkan ışıktır.

Yıldızlar nasıl kayar? Ege Tuzcuoğlu / 5 Yaş / İstanbul

Ceren Şahin / 6 yaş / Ankara

26

cokmeraktemmuz.indd 26 28.06.2012 13:42

Sorularınızı Bekliyoruz!Veterinerlikle ilgili merak ettiğiniz soruları bize gönderin. Bu sorulardan birini ya da

birkaçını Eylül 2012 sayımızda yanıtlayalım. Sorularınızı 15 Ağustos’a kadar

gönderebilirsiniz. Adınızı, soyadınızı, yaşınızı ve yaşadığınız ili yazmayı unutmayın.

e-posta: [email protected]: TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi

“Çok Merak Ediyorum” KöşesiAtatürk Bulvarı No: 221 Kavaklıdere

06100 Ankara

Bilge Nur KaragözFotoğraf: Photo Researchers / Getty Images Turkey

27

cokmeraktemmuz.indd 27 28.06.2012 13:42

28

Malzeme• 1 dilim karpuz

• 1 dilim kavun

• Tahta çubuklar Bu sayfadaki etkinlik

yetişkinlerle birlikte

yapılmalıdır.

HaydiMutfağa

Karpuzdan

ve Kavundan

Yıldızlar

mutfaktemmuz.indd 28 28.06.2012 11:55

29Yazı ve fotoğraflar: Deniz ÖzmenÇizim: Pınar Büyükgüral

Karpuzun ve kavunun kabuklarını soyup çekirdeklerini ayıklayın. Meyveleri dilediğiniz kalınlıkta, geniş parçalar halinde doğrayın.

Bu parçaları da yıldız şeklindeki kurabiye kalıplarıyla kesin. Kalıptan çıkardığınız meyveleri birer tahta çubuğa takın. Kurabiye kalıbınız yoksa meyve dilimlerini bir bıçakla da yıldız şeklinde kesebilirsiniz. İşte sıcak yaz günlerinde sizi serinletecek yıldız meyveler hazır! Afiyet olsun.

mutfaktemmuz.indd 29 28.06.2012 11:55

Mayıs 2012 sayımızda atık malzemeler kullanarak bir uzay aracı tasarlamanızı istemiştik. İşte uzay araçlarınızla çektirdiğiniz fotoğraflarınız. Burada yer veremediğimiz fotoğraflarınızıysa internet sayfamızda görebilirsiniz. İnternet sayfamızın adresi: http://www.tubitak.gov.tr/merakliminik

Küçük

İşbaşındaEller

Zehra Önal - 3 yaş - Bolu

Sarp Efe Yüksel - 6 yaş - İstanbul

Efe Kaan Kınacı - 5 yaş - Ankara

Uygar Arabul - 5,5 yaş - İzmir Hatice Cemre Salan - 5 yaş - Kütahya Mehmet Yusuf Akalın - 2,5 yaş - İsviçre

Nehir Naz Karakaya - 4,5 yaş - Eskişehir Mert Taşçı - 5 yaş - EskişehirFatma Reyyan Haktanır - 5 yaş - Afyonkarahisar

Ece Doğan - 6 yaş - Zonguldak Duru Çeltikoğlu - 5 yaş - Trabzon Ayşe Bayram - 5 yaş - Çanakkale

Sude Onuk - 5 yaş - Antalya Elif Öğüt - 5 yaş - Ankara Efe Öztürk - 5 yaş - Bursa Begüm Gök - 5 yaş - Kütahya

kucuktemmuz12.indd 10 28.06.2012 12:14

Eylül 2012 sayımız için atık malzemeler kullanarak bir kuş yuvası

tasarlamanızı istiyoruz. Hazırladığınız kuş yuvalarıyla birlikte çektireceğiniz

bir fotoğrafı, adınızı, soyadınızı, yaşınızı ve oturduğunuz ili de yazarak bize

gönderin. 15 Ağustos’a kadar süreniz var. Adreslerimiz aşağıda:

TÜBİTAK Meraklı Minik Dergisi “Küçük Eller İşbaşında” Köşesi

Atatürk Bulvarı No: 221 06100 Kavaklıdere / ANKARA

e-posta: [email protected]

Çağan Bağçivan - 4 yaş - Sivas

Barış Akad - 3,5 yaş - Ankara

Eylül Ayşe Karacasu - 6 yaş - Ankara

Melinda Soylu - 4 yaş - Ankara Emre Karakayiş - 5 yaş - Malatya Sude Kurun - 5,5 yaş - Kırıkkale

Sadık Eren Karakaş - 6 yaş - Siirt Eylül Keskin - 6 yaş - İstanbulNesibe Yağmur - 6 yaş - Kayseri

Çınar Çelik Gülüm - 4 yaş - AdanaBilge (5 yaş) ve Sezgi (3 yaş) Ünal- İzmit

Ahmet Emre Dedeler - 5 yaş - İzmir Derin Duman - 4,5 yaş - İstanbul Oğuzalp Büte - 4 yaş - Giresun

kucuktemmuz12.indd 11 28.06.2012 12:14

Kitap...Oyun...

Öneri...

32

Gökyüzü Gözlemi YapabilirsinizGökyüzü gözlemi yılın her mevsimi yapılabilir. Ama açık havada en çok zaman geçirdiğimiz dönem yaz ayları. Yaz gecelerinde, yerleşim yerlerinden uzak bölgelerde gökyüzüne baktığınızda binlerce yıldız görebilirsiniz. Çıplak gözle birçok takımyıldızı bulabilirsiniz. Takımyıldızları bulmak için “Yaz Üçgeni”nden yararlanabilirsiniz. Yaz aylarında gökyüzünde gördüğümüz en parlak üç yıldız olan Deneb, Arkturus ve Vega Yaz Üçgeni’ni oluşturur. Hava kararınca doğu ufkunun biraz üzerine bakarsanız bu üç yıldızı kolayca fark edersiniz. Dergimizin ekinde verdiğimiz gökyüzü haritasında gösterilen

takımyıldızları ve yıldızları bulmanız böylece daha kolay olur. Temmuz ayı boyunca Mars ve Satürn’ü de hava karardıktan sonra batı-güneybatı ufkunun üzerinde görebilirsiniz. Amatör gökbilim ve gökyüzü gözlemciliğiyle ilgili bilgi edinmek için internette http://www.biltek.tubitak.gov.tr/gelisim/gokbilim/gozlemcilik.htm adresini ziyaret edebilirsiniz. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan gökbilim kitapları da ilginizi çekebilir. Ayrıca, http://www.tug.tubitak.gov.tr/goy.php adresinde, yıl boyunca gözlemlenebilecek önemli gök olaylarıyla ilgili bir rehber bulunuyor.

Dergimizin ekinde verdiğimiz kartlarla bir eşleme oyunu oynayabilirsiniz. Bu kartların dokuzunun yüzünde dokuz gökcisminin büyük birer resmi var. Diğer dokuz karttaysa bu gökcisimlerine giden uzay araçlarının büyük resimleri. Eşleme oyununun amacı, üzerinde gökcisminin büyük resminin bulunduğu kartla, o gökcismine giden uzay aracının büyük resmi bulunan kartı eşlemek. Oyunu oynamak için önce kartları birbirinden ayırıp karıştırın. Resimli yüzleri alta gelecek şekilde yere dizin. Sonra kartları ikişer ikişer açın. Gezegen kartlarıyla uzay aracı kartlarını eşlemeye çalışın. Açtığınız iki kart birbiriyle eşleşiyorsa bu kartları bir kenara ayırın. Açtığınız kartlar eşleşmiyorsa bu kartları tekrar kapatıp başka iki kart açın. Dilerseniz bu oyunu iki ya da daha fazla oyuncuyla, kartları sırayla açarak da oynayabilirsiniz.

Uzay Araçlarıyla Eşleme Oyunu

Aslı Zülal

Aslı Zülal

32-33kitapoyuntemmuz.indd 32 28.06.2012 18:15

33

Gökyüzü ne kadar yüksek? Bu, küçük penguen Pipkin’in yanıtını en çok merak ettiği soru. Bu sorunun yanıtını bulmak için uzun bir yolculuğa çıkıyor. Yolculuk boyunca karşılaştığı birçok kişi ona yardım ediyor. Küçük penguen sonunda merakını gideriyor ve yeryüzüne geri dönüyor. Annesine yolculuğunu anlatırken sorusunun yanıtını da buluyor... TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları’ndan çıkan kitap, üç ve üzeri yaşlardaki çocuklar için hazırlanmış. Kitabı Anna Milbourne yazmış ve Serena Riglietti resimlemiş. Kitabın Türkçeye çevirisini Aslı Zülal yapmış. Kitabın arka kapağının içindeki zarfta yer alan upuzun posterde de Pipkin’in uzay yolculuğuyla ilgili ayrıntılar bulunuyor.

TÜBİTAK’ın düzenlediği Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği, bu yıl 24-26 Ağustos tarihleri arasında Antalya Saklıkent’te gerçekleştirilecek. Şenlikte, her yaştan ve her bilgi düzeyinden katılımcıya yönelik etkinlikler düzenlenecek. Ayrıca, ülkemizin çeşitli kentlerinden amatör ve profesyonel gökbilimciler bir araya gelecek. Şenlikte çıplak gözle ve teleskoplarla gökyüzü gözlemleri, atölye çalışmaları, seminerler, yarışmalar yapılacak. Ayrıca şenlik alanının yakınındaki TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’ne bir gezi düzenlenecek. Şenliğe katılım için TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin internet sitesinden başvuru yapılması gerekiyor. Başvurular 1 Temmuz 2012’de başlıyor. Bilgi için: http://senlik.tug.tubitak.gov.tr/

15. TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği

Aslı Zülal

Gökyüzü Ne Kadar Yüksek?

Ali Engin

32-33kitapoyuntemmuz.indd 33 26.06.2012 15:13

Bu fotoğrafı, Ay’a giden bir astronot çekmiş. Sen de Ay’a gidersen Dünya’yı uzaktan böyle görebilirsin.

Fotoğraf: NASA

arkatemmuz12.indd 1 26.06.2012 14:46

Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.

karttemmuz.indd 1 27.06.2012 10:24

Venüs

Güneş

Merkür

Çizimler: Bilgin Ersözlü Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.

Güneş

Merkür

Venüs


Mars

Ay

Jüpiter


Ay

Mars

Jüpiter


Plüton

Uranüs

Satürn


Satürn

Uranüs

Plüton


JüpiterJüpiter’in atmosferinde renkli gazlar var. Gezegen o nedenle bu renklerde görünüyor.

NAS

A /

Sci

ence

Fac

tion

/ G

etty

Im

ages

Tur

key


poster.indd 1 25.06.2012 14:53

NAS

A, E

SA

, Hub

ble

Heri

tage

Tea

m (

ST

ScI/

AUR

A)

Satürnİşte Satürn! Bu fotoğrafta Satürn’ün uydularından bazıları da görünüyor.


poster.indd 2 25.06.2012 14:53


11. sayfadaki etkinlikte kullanılacak çıkartmalar.

6-7. sayfalardaki etkinlikte kullanılacak çıkartmalar.

sticktemmuz.indd 1 27.06.2012 16:43

1. parça2. parça3. parça4. parça

Ay’a R

oket Gön

derm

e O

yunu

Oyun A

lanları

Kübr

a Sı

vışo

ğlu

Çiz

im: P

ınar

Büy

ükgü

ral

Mer

aklı

Min

ik de

rgisi

nin

67. s

ayısı

nın

ekid

ir.

Oyu

n al

anla

rını

n pa

rçal

arın

ı kırm

ızı k

esik

çizg

ilerd

en k

es. 1

. par

çanı

n uç

kısm

ında

bul

unan

bey

az a

lana

yap

ıştırıcı s

ür v

e 2.

par

çanı

n ar

ka y

üzün

deki

sarı b

ölüm

ü bu

raya

yap

ıştır.

3. v

e 4.

par

çala

rı d

a ay

nı ş

ekild

e bi

rleş

tirer

ek d

iğer

oyu

n al

anın

ı haz

ırla

.

mekikoyunu.indd 1 21.06.2012 15:30

Buraya yapıştırıcı sür. Buraya yapıştırıcı sür.

mekikoyunu.indd 2 21.06.2012 15:30

Kübra SıvışoğluÇizim: Pınar Büyükgüral

Roket piyonlarını yerlerinden çıkar. Siyah çizgilerden arkaya katla. Şeridin ucundaki beyaz kulakçığa yapıştırıcı sür. Şeridin uçlarını birleştirip yapıştır. Diğer piyonu da aynı şekilde hazırla.

Ay’a Roket Gönderme Oyunu Piyonlar

Meraklı Minik dergisinin 67. sayısının ekidir.Kübra SıvışoğluÇizim: Pınar Büyükgüral

roketkarton.indd 2 21.06.2012 15:37


Ay’a Roket Gönderme Oyunu

Kübra SıvışoğluÇizim: Pınar Büyükgüral

• Ay’a Roket Gönderme Oyunu iki kişiyle oynanır. • Oyunu oynamak için dergimizin ekinde verdiğimiz oyun alanları, roket piyonları ve zar gerekir. Önce bunlar hazırlanır. • Oyuncuların birer oyun alanı ve birer roket piyonu vardır. Oyuncular piyonlarını oyun alanlarına resimdeki gibi, “Başlangıç” yazan kutuya denk gelecek şekilde geçirirler. • Oyunun amacı, roketi oyun alanının en tepesine, içinde Ay bulunan kutuya ulaştırmaktır. • Oyuna ilk kimin başlayacağına karar verilir.• İlk oyuncu zarı atar. Oyuncu zarda kaç geldiğini görmek için zarı yerden alıp tabanındaki noktacıkları sayar. Roket piyonunu zarda gelen sayı kadar kutular üzerinde ilerletir. Sıra ikinci oyuncuya geçer. Oyun bu şekilde devam eder. • Oyunculardan biri içinde Ay bulunan en tepedeki kutuya ulaştığında oyun sona erer. Oyunu bu oyuncu kazanır.

Zarı yerinden ayır. Siyah çizgilerinden arkaya katla. Beyaz kulakçıklara yapıştırıcı sürüp üçgen piramit elde edecek şekilde yapıştır.

Ay’a Roket Gönderme Oyunu Zar


roketkarton.indd 3 21.06.2012 15:37


Gökyüzü Haritası

Gökyüzü gözlemcileri, yıldızları gökyüzündeki konumlarına göre gruplandırarak takımyıldızları oluşturmuşlar. Sizin için hazırladığımız bu gökyüzü haritasını, Temmuz ayı boyunca hava karardıktan sonra gökyüzünde görülecek bazı takımyıldızları bulmak için kullanabilirsiniz. Bu haritadaki takımyıldızları, yalnızca en parlak yıldızlarını gösterecek şekilde çizdik. Çizimde yıldızların büyüklükleri parlaklıklarıyla orantılı. Yani gökyüzünde daha parlak görünen yıldızlar haritada daha büyük görünüyor. Haritada bazı parlak yıldızlar ve gezegenler de bulunuyor.

1

23

4

5

1

2

3

45

67

1

2

34

5

2

34

567

8

1

Kraliçe Takımyıldızı Büyük Ayı Takımyıldızı

Kartal Takımyıldızı Yay Takımyıldızı

Büyük Ayı Takımyıldız

ı

Yay Takımyıldızı

Kartal Takımyıldızı

Kraliçe Takımyıldızı

Noktaları Birleştir, Takımyıldızı ÇizAşağıdaki kutucuklarda, gökyüzündeki bazı takımyıldızları oluşturan yıldızlar yer alıyor. Noktaları rakamlara göre sırayla birleştirerek takımyıldızları oluşturabilir misin?

Alp AkoğluÇizim: Pınar Büyükgüral

Akrep Takım

yıldızı

Antares

Altair

Kuğu Takım

yıldızı

Vega

Dene

b

Kutupyıldızı

Arkturu

s

Spika

Satürn

Mar

s

Yaz Ü

çgeni

gokharita.indd 1 27.06.2012 11:14

Documents

Meraklı minik Uzayı keşfediyoruz