MJERENJE INDEXA POSLOVNOG POVJERENJA I ...prismresearch.ba/download/Prism Research, Indeks...MJERENJE INDEXA POSLOVNOG POVJERENJA I POVJERENJA POTROŠAČA U BOSNI I HERCEGOVINI U SKLADU

MJERENJE INDEXA POSLOVNOG POVJERENJA I POVJERENJA POTROŠAČA U BOSNI I HERCEGOVINI U SKLADU SA

METODOLOGIJOM HARMONIZIRANOG PROGRAMA EVROPSKE UNIJE ZA ANKETE BIZNISA I POTROŠAČA

Dino Đipa, direktor istraživanja

Sarajevo, Februar/Veljača 2013

Podržano od strane Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) i Direkcije za ekonomsko planiranje Vijeća ministara BiH

Sadržaj

□  Uvod □  Metodologija □  Rezultati □  Zaključci i preporuke

Podržano of strane Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) i Direkcije za ekonomsko planiranje Vijeća

ministara BiH

Uvod

Koji je glavni cilj studije?

Implementira i testirati metodologiju HARMONIZIRANOG PROGRAMA EVROPSKE UNIJE ZA ANKETE BIZNISA I POTROŠAČA u BiH, kako bi izračunali 3 kvartalna indeksa poslovnog povjerenja, za mart i juni 2011 i oktobar 2012 godine, odnosno 11 kvartalnih indeksa povjerenja potročaša za period mart 2009 – septembar 2012. godine, te ih usporedili sa istim indeksima u zemljama EU za isto razdoblje.

Koje su glavne koristi od ovog istraživanja? □  Bosna i Hercegovina će dobiti Indeks poslovnog povjerenja i povjerenja

potrošača na temelju standardne, naučno dokazane metodologije, usporedive s glavnim indeksima koji se koriste u zemljama Evropske unije.

□  Bosna i Hercegovina će biti u mogućnosti usporediti vlastiti Indeks poslovnog

povjerenja i povjerenja potrošača sa indexima zemalja Evropske unije i državama kandidatkinjama.

□  Putem ovog istraživanja će se na naučno utemeljen način moći čuti glas poslovne

zajednice, kao i potrošača, što će pomoći da se donose odgovarajuće ocjene stanja u kojem se nalazi ekonomija, te odgovarajuće prognoze

□  Bosna i Hercegovina će spremno dočekati uključivanje u HARMONIZIRANI

PROGRAM EVROPSKE UNIJE ZA ANKETE BIZNISA I POTROŠAČA U BiH, kada dobije status zemlje kandidata

Metodologija

U potpunosti je primjenjena metodologija HARMONIZIRANOG PROGRAMA EVROPSKE UNIJE ZA ANKETE BIZNISA I POTROŠAČA

(The Joint Harmonised EU Programme of Business and Consumer Surveys)

□  Harmonizirani program EU za ankete biznisa i potrošača je pokrenut 1961 godine □  Programom upravlja Direkcija za opšta ekonomska i finansijska pitanja (DG ECFIN), □  Programom su obuhvaćene sve zemlje EU

□  Programom su obuhvaćeni slijedeći sektori: Ankete biznisa - industrija / proizvodnja - građevinarstvo

- maloprodaja - usluge - finansije - investiranje

Anketa potrošača - potrošači

□  Otprilike 125 000 firmi i gotovo 40 000 potrošača se trenutno ispituju svaki mjesec širom EU, u svim zemljama-članicama Evropske unije i zemljama kandidatima

□  Uzorak ankete za industriju obuhvata više od 38 000 firmi koje se anketiraju svaki mjesec, u svim u svim zemljama-članicama Evropske unije i zemljama kandidatima

□  Polugodišnja investicijska anketa uključuje preko 44 000 firmi u svim zemljama-članicama Evropske unije i zemljama kandidatima

□  Veličina uzorka ankete usluga prelazi 34 000 firme u svim zemljama-članicama Evropske unije i zemljama kandidatima

□  Kada je riječ o anketama maloprodaje i građevinarstva uzorci se sastoje od više od 31 000, odnosno 20 000 firmi u svim zemljama-članicama Evropske unije i zemljama kandidatima

□  Što se tiče potrošačkih anketa, veličina uzorka varira između 1000 i 3300 ispitanika po jednom valu istraživanja u svakoj zemlji članici Evropske unije i zemljama kandidatima

□  U svakoj anketi se računaju tzv. balansi i kompozitni indikatori

□  Balansi su konstruisani kao razlika između postotka ispitanika koji daju pozitivne i negativne odgovore na pojedina pitanja

□  Serije balansa se tada koristi za proračun vrijednosti kompozitnih indikatora

□  Za svaki sektor se rade kompozitni indikatori izračunati kao aritmetička sredina balansa (sezonski korigiranih) baziranih na pitanjima koji ulaze u njihovu definiciju

□  Rezultati anketa u 5 sektora sažeti su u Indikatoru ekonomskog sentimenta, čija je svrha, na primjer, pratiti rast

BDP-a.

Anketa potrošača

Vrijeme sprovođenja anketa

Prvi val – mart 2009 godine; Zadnji val – septembar 2012 godine; Ukupno 11 kvartalnih valova u periodu od 2 godine

Način prikupljanja podataka

Lični, osobni intervjui u domaćinstvima ispitanika

Upitnik Upitnik korišten od strane Harmoniziranog programa EU za ankete potrošača

Veličina uzorka Minimalno 1000 ispitanika po jednom valu istraživanja, anketi

Reprezentativnost uzorka

Uzorci za svih 11 anketa su dizajnirani na isti način, da budu reprezentativni za cijelu BiH, entitete, geografske regione, te po tipu naselja (grad/selo), spolu i godinama ispitanika

Anketa biznisa

Vrijeme sprovođenja anketa

Prvi val – mart 2011 godine; Drugi val – juni 2011 godine; Treći val – oktobar 2012 godine; Ukupno 3 vala istraživanja

Način prikupljanja podataka

Online anketa, telefonska anketa, mail anketa, face to face intervjui

Upitnik Upitnici korišteni od strane Harmoniziranog programa EU za ankete biznisa

Reprezentativnost uzorka

Uzorci za obadva uzorka su dizajnirani tako da budu reprezentativni za svaki sektor pojedinačno

Anketa biznisa

Veličina uzorka: U sektoru industrije je u prvom kvartalu učestvovalo 127, u drugom 113, a u trećem 371pravna lica. U uslužnom sektoru je u prvom kvartalu učestvovalo 142, u drugom 114, a u trećem 438 pravnih lica. U sektoru maloprodaje je u prvom kvartalu učestvovalo 110 pravnih lica, u drugom 79, a u trećem 1061 pravnih lica. U sektoru građevinarstva je u prvom kvartalu učestvovalo 116 pravnih lica, u drugom također 116, a u trećem 132 pravnih lica.

Rezultati

Anketa potrošača

Indeks povjerenja potrošača na nivou zemalja EU-27 i Euro zone u periodu mart

2009 – septembar 2012

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

Mart 2009

Juni 2009

Okt. 2009

Dec. 2009

Mart 2010

Aug. 2010

Dec. 2010

Juni 2011

Dec. 2011

Juni 2012

Okt. 2012

EU27

EURO ZONA

Indeks povjerenja potrošača – šta znači vrijednost?

Indeks povjerenja potrošača na nivou zemalja EU-27, Euro zone i Hrvatske u periodu mart 2009 – septembar 2012

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

Mart 2009

Juni 2009

Okt. 2009

Dec. 2009

Mart 2010

Aug. 2010

Dec. 2010

Juni 2011

Dec. 2011

Juni 2012

Okt. 2012

EU27

EURO ZONA

HRV

Indeks povjerenja potrošača na nivou zemalja EU-27, Euro zone, Hrvatske i BiH u

periodu mart 2009 – septembar 2012

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

Mart 2009

Juni 2009

Okt. 2009

Dec. 2009

Mart 2010

Aug. 2010

Dec. 2010

Juni 2011

Dec. 2011

Juni 2012

Okt. 2012

EU27

EURO ZONA

BIH

HRV

Indeks povjerenja potrošača na nivou određenog broja zemalja EU i BiH u periodu

mart 2009 – septembar 2012

-100

-80

-60

-40

-20

0

20

40

2009M03

2009M06

2009M10

2009M12

2010M03

2010M08

2010M12

2011M03

2011M12

2012M06

2012M09

Zaključak □  Dobiveni rezultati pokazuju da trend povjerenja potrošača u BiH

prati opće trendove povjerenja potrošača na nivou EU27 i Euro zone, odnosno da je dovoljno robustan i stabilan.

□  Trenutna vrijednost indeksa povjerenja potrošača je u negativnoj

zoni. U odnosu na decembar 2011. kada je došlo do pada indeksa povjerenja potrošača, u junu 2012. utvrđen je rast, a zatim u oktobru 2012. ponovni pad indeksa povjerenja potrošača u BiH. Sličan trend utvrđen je i na nivou EU27 i Euro zone.

Preporuke 1.  Sprovođenje istraživanja na mjesečnom nivou 2.  Direkcija za ekonomsko planiranje pri Vijeću ministara pri

BiH, kao primarni korisnik rezultata istraživanja 3.  Planiranje odgovarajućih finansijskih sredstava za

finansiranje istraživanja u 2013. godini i dalje, dok BiH ne dobije status zemlje kandidata

4.  Finansiranje istraživanje uz pomoć sredstava donatora, prije svega EU, ali i učešće domaćih institucija

Rezultati

Anketa biznisa

Indeks poslovnog povjerenje u periodu mart – juni 2011 – oktobar 2012

SEKTOR INDUSTRIJE (PROIZVODNJA)

-80

-60

-40

-20

0

20

40

Bosna i H

ercegovinaEvropska U

nijaEuro područjeG

rčkaPorugalŠpanijaK

iparSlovačkaVelika B

ritanijaSlovenijaČ

eškaM

ađarskaItalijaM

altaB

ugarskaPoljskaR

umunija

LatvijaD

anskaLitvanijaN

izozemska

FrancuskaN

jemačka

Luxemburg

Austrija

Belgija

FinskaŠvedskaEstonija

mar.11 jun.11 okt.12


SEKTOR USLUGA

-60

-40

-20

0

20

40

60

Bosna i H


nijaEuro područjeG

rčkaVelika B

ritanijaPorugalŠpanijaK

iparM

ađarskaB

ugarskaItalijaR

umunija

SlovenijaPoljskaFrancuskaLatvijaN

izozemska

Austrija

EstonijaLitvanijaN

jemačka

Malta

BelgijaČ

eškaFinskaSlovačkaŠvedska



SEKTOR TRGOVINE

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

Bosna i H


nijaEuro područjeG

rčkaK

iparPorugalŠpanijaVelika B

ritanijaFrancuskaPoljskaM

ađarskaA

ustrijaItalijaB

elgijaR

umunija

Njem

ačkaB

ugarskaŠvedskaN

izozemska

LatvijaLitvanijaFinskaSlovenijaČ

eškaSlovačkaEstonija



SEKTOR GRAĐEVINARSTVA

-80

-60

-40

-20

0

20

40

Bosna i H


nijaEuro područjeG

rčkaPorugalŠpanijaK

iparSlovačkaVelika B

ritanijaSlovenijaČ

eškaM

ađarskaItalijaM

altaB

ugarskaPoljskaR

umunija

LatvijaD

anskaLitvanijaN

izozemska

FrancuskaN

jemačka

Luxemburg

Austrija

Belgija

FinskaŠvedskaEstonija


POSEBNA PITANJA

Šta od navedenog trenutno predstavlja najveću prepreku u razvoju Vaše firme u opštini gdje je Vaše sjedište? Možete navesti više od jednog odgovora!

1. Nedostatak kvalificirane i stručne radne snage 2. Porezi, takse, naknade, dadžbine i ostala plaćanja koja se plaćaju na opštinskom nivou 3. Nedovoljno razvijena infrastruktura (telekomunikacije, elektroenergetska mreža, putevi, komunalije) 4. Nedostatak podsticajnih mjera od strane opštine 5. Korupcija u opštinskim organima vlasti i institucijama 6. Nedovoljna potražnja za proizovodima i uslugama 7. Opštinska birokratija, administracija 8. Porezi, takse, naknade, dadžbine i ostala plaćanja na kantonalnom i većem nivou vlasti 9. Pristup finansijama 10. Problemi u naplati 11. Nešto drugo! Molimo vas da navedete!

POSEBNA PITANJA SEKTOR INDUSTRIJE

7.5

17.3

17.3

17.3

14.3

13.5

51.9

26.3

30.8

36.1

29.3

5.1

17.9

11.1

11.1

15.4

34.2

39.3

29.1

30.8

27.4

23.9

8.6

18.3

15.4

14.8

16.2

18.9

26.1

22.4

35.0

37.5

49.1

.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Nešto drugo

Pristup finansijama

Korupcija u opštinskim organima vlasti i institucijama

Nedovoljno razvijena infrastruktura

Nedostatak kvalificirane i stručne radne snage

Opštinska birokratija, administracija

Problemi u naplati

Nedovoljna potražnja za proizovodima i uslugama

Porezi, takse, naknade, dadžbine i ostala plaćanja na kantonalnom i većem nivou vlasti

Nedostatak podsticajnih mjera od strane opštine

Porezi, takse, naknade, dadžbine i ostala plaćanja koja se plaćaju na opštinskom nivou

Treći valDrugi valPrvi val

POSEBNA PITANJA SEKTOR USLUGA

12.4

4.7

48.8

12.9

15.9

15.9

11.8

27.1

25.3

33.5

22.4

15.1

6.3

41.3

15.1

19.0

11.9

15.1

21.4

23.8

31.0

19.0

8.9

10.0

13.2

12.6

16.2

15.3

14.4

23.5

26.0

32.9

57.5

.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0


Nešto drugo

Problemi u naplati

Pristup finansijama









POSEBNA PITANJA SEKTOR TRGOVINE

6.5

3.3

16.3

10.6

45.5

11.4

10.6

16.3

23.6

24.4

34.1

9.2

3.4

25.3

8.0

44.8

11.5

10.3

20.7

18.4

27.6

20.7

9.4

7.7

16.7

12.3

18.2

14.6

15.5

22.9

28.3

38.1

56.9

.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Nešto drugo




Problemi u naplati


Pristup finansijama






POSEBNA PITANJA SEKTOR GRAĐEVINARSTVA

16.7

10.0

15.0

15.8

29.2

40.8

10.8

24.2

47.5

27.5

19.2

21.8

11.8

12.6

20.2

12.6

42.0

9.2

25.2

51.3

21.8

26.9

4.5

9.8

14.4

21.2

25.0

29.5

19.7

25.8

24.2

34.8

52.3

.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0

Nešto drugo



Pristup finansijama


Problemi u naplati







Zaključak □  Jedan od glavnih problema istraživanja je nedostatak

odgovarajućeg okvira uzorka istraživanja, pošto u BiH ne postoji jedinstveni registar preduzeća sa odgovarajućim podacima potrebnim za dizajniranje uzorka

□  Glavni problem predstavlja veličina uzorka, odnosno odziv

preduzeća za učešće u anketi.

Zaključak, nast. □  U odnosu na 2011. godinu, najveći optimizam, odnosno

očekivanje rasta je u oktobru 2012. utvrđeno u sektoru industrije, odnosno proizvodnje

□  Kada je riječ o sektorima građevinarstva, maloprodaje i usluga, u oktobru 2012. godine utvrđen je blagi pad indeksa poslovnog povjerenja u odnosu na mart i juni 2011. godine

□  Najveći pesimizam je pokazan u sektoru usluga, gdje je u

oktobru 2012. godine utvrđen znatan pad indeksa poslovnog povjerenja u u odnosu na mart i juni 2011. godine

□  Porezi, takse, naknade, dadžbine i ostala plaćanja, bilo na

opštinskom ili na višem nivou, među najvećim su preprekama za razvoj firmi u opštini gdje je središte firme

Preporuke 1.  Sprovođenje istraživanja na mjesečnom nivou 2.  Mogućnost pristupa bazama podataka kojima raspolažu

odgovarajuće statističke institucije na nivou entiteta i BiH za potrebe uzorkovanja

3.  Validacija rezultata u odnosu na druge pokazatelje (indeks rasta proizvodnje i sl.)

4.  Direkcija za ekonomsko planiranje pri Vijeću ministara pri BiH, kao primarni korisnik rezultata istraživanja

5.  Planiranje odgovarajućih finansijskih sredstava za finansiranje istraživanja u 2013. godini i dalje, dok BiH ne dobije status zemlje kandidata

6.  Finansiranje istraživanje uz pomoć sredstava donatora, prije svega EU, ali i učešće domaćih institucija

Hvala lijepo na pažnji!

Pitanja?

Documents

MJERENJE INDEXA POSLOVNOG POVJERENJA I ...prismresearch.ba/download/Prism Research, Indeks...MJERENJE INDEXA POSLOVNOG POVJERENJA I POVJERENJA POTROŠAČA U BOSNI I HERCEGOVINI U SKLADU