ZAVRŠNI ISPIT

1. U istorijskom razvoju društva izdvajaju se tri tzv. velike društvene podele rada. Izdvajanje zanatstva od poljoprivrede je:

1.Opšta podela rada – podela rada na velike društvene oblasti proizvodnje

2.Posebna podela rada – podela širih privrednih oblasti na uže grane

3.Pojedinačna podela rada (tehnološka podela rada) – podela rada na radne operacijeIzdvajanje zanatstva od poljoprivrede spada u posebnu podelu rada.

2. Podela procesa rada na radne operacije, odnosno uloge naziva se:

Pojedinačna podela rada, odnosno tehnološka podela rada.Tehnička podela rada označava podelu rada u okviru jedne radne grupe gde se radna aktivnost ljudi organizovano odvija, tako što svako od njih ima određene radne funkcije.

3. Koja tri osnovna činioca karakterišu svojinu kao društveni odnos:

U strukturi svojinskih odnosa, postoje:

- Subjekt svojine (nosilac, titular)

- Objekat svojine (predmet posedovanja)

- Uređen način raspolaganja (društveno organizovanje svojine).

4. Razlika između lične i privatne svojine sastoji se u:

-Lična služi za zadovoljenje sopstvenih potreba a p-Lična služi za zadovoljenje sopstvenih potreba a privatna služi za rivatna služi za stvranje profita.stvranje profita.

5. Koje se osnovne tehnološke revolucije izdvajaju u istoriji ljudskog društva. Navedite ih po istorijskom redosledu:

U istoriji ljudskog društva postoji nekoliko tehnoloških revolucija:

1. Paleolitska – kada su ljudi počeli da prave prva oruđa od kamena

2. Neolitska – obrada zemlje, izrada oruđa od metala, pronalazak točka

3. Industrijska

4. Naučno-tehnološka

6. Koje su suštinske karakteristike neolitske revolucije:

Neolitska – obrada zemlje, izrada oruđa od metala, pronalazak točka.

7. Koje su suštinske karakteristike industrijske revolucije:

Industrijska revolucija:

- Preobražaj sredstava za rad koji je zanatstvo odvojio od prirodnih - Preobražaj sredstava za rad koji je zanatstvo odvojio od prirodnih materijalamaterijala

- Masovno upošljavanje radne snage- Masovno upošljavanje radne snage

- Mašina odvaja proizvođača od sredstava rada- Mašina odvaja proizvođača od sredstava rada

- Uvođenje tekuće trake.- Uvođenje tekuće trake.

8. Koje osnovne dimenzije ima organizacija rada:

Organizacija ima dve strane:

1. Tehnološku koja se vrši prema podeli poslova, oruđima, predmetima i veštinama i

2. Onu koja je izvedena iz procesa upravljanja, najčešće svojine.

Obe strane su u uzajamnom uslovljavanju i čine od organizacije značajnu društvenu ustanovu.

9. Koji bitni činioci određuju organizaciju rada:

10. Koje su osnovne karakteristike korporacije kao savremenog oblika organizacije rada:

1. Nastaje na razvijenoj i mešovitoj svojini akcionarskog ulaganja 2. Moderna tehnologija - koju oličavaju nauka i umne mašine - računari i automatizacija3. Upravljanje se pretvara iz društvene prinude u društvenu privolu, odnosno stimulaciju i ubeđivanje4. Visoka tehnologija potiskuje nekvalifikovani rad

5. Hijerarhija se ne ukida već se znatno menja. Upravljanje postaje rukovođenje.

11. Politika u širem smislu reči znači:

Politika u širem smislu – označava usmeravanje ljudske delatnosti u ravcu ostvarivanja određenih ciljeva u raznim sferama društvenog života – ekonomiji, obrazovanju, zdravstvu, kulturi itd.

12. Politika u užem smislu reči znači:

Politika u užem smislu – označava usmeravanje društvenih odnosa i upravljanje državnim poslovima prvenstveno pomoću državne vlasti. Time je organizacija i delovanje državne vlasti, kao i borba za uticaj na nju, shvaćena kao suština politike i osnovni sadržaj političkog života u društvu.

13. Šta je bila suština, odnosno cilj politike u antičkom svetu:

Suština politike u antičkom svetu predstavlja ostvarenje određenih ideja u zajednici. To su, pre svega, ideje najvišeg dobra, pravde i opšte koristi.

14. Koja su teorijska shvatanja politike dominantna tokom XX veka:

Postoje 4 osnovna shvatanja politike: totalitarno etatističko pluralističko i republikanskorepublikansko

15. Šta je društvena moć:

Moć je sposobnost ostvarivanja izvesnih promena u društvu. Moć, prema Veberu, predstavlja izglede da se u okviru jednog društvenog odnosa sprovede sopstvena volja uprkos otporu bez obzira na to na čemu se zasnivaju ti izgledi. U suštini ovog određenja moći je nametanje volje, nezavisno od toga da li će se ona realizovati prihvatanjem bez otpora ili slamanjem otpora.

16. Koji su osnovni izvori društvene moći:

Osnovni izvori moći su:

1. materijalno bogatstvo i svojina

2. status (mesto koje zauzima pojedinac ili grupa u društvu. Ona se nasleđuje – plemstvo, ili stiče u toku života političke elite, sveštenstvo) i

3. znanje – u novije vreme postaje značajan izvor moći onih koji ga poseduju, naročito znanje koje omogućuje da se ostvari velika ekonomska dobit

17. Koji su osnovni činioci strukture društvene moći:Strukturu moći čine:

1. NOSIOCI MOĆI (pojedinci i grupe)

2. UBEĐIVANJE (način nametanja svojih stavova drugima kako bi se izbegla upotreba fizicke sile u realizaciji moci)

3. MATERIJALNO BOGATSTVO (samo po sebi stvara osecaj sigurnosti i moci)

4. STATUSNI SIMBOLI (odlikovanja, titule, publicitet i razne vrste nagradjivanja znatno doprinose odrzanju i realizaciji moci)

5. KONTROLA DRUŠTVENIH NORMI (pravnih, moralnih, religijskih, običajnih)

6. SILA (kao najdrastičnije sredstvo prinude u realizaciji moci, pri cemu bi trebalo imati u vidu legitimnu primenu sile-drzava i neligitimnu-nasilje)

7. DOMINACIJA I HIJERARHIJA ( tamo gde se realizuje moc, tamo je i dominacija, a hijerarhija povezuje vertikalnu strukturu moci).

18. Šta je politička vlast:

Politička vlast je osnovni oblik i osnov vlasti u društvu. Ona omogućava pojedinačnoj ili grupnoj volji da se sa pozicija moći, na određenoj teritoriji ili organizaciji, nametne i utiče na delanje i ponašanje svih drugih zapovedanjem ili naredbom, nezavisno od njihovog pristanka, uz mogućnost upotrebe različitih sredstava.

19. Šta se podrazumeva po pojmom legitima vlast:

Osnovni cilj vlasti, za one koji vladaju, je pribavljanje legitimiteta. To znači da bude priznata kao ispravna, pravična i da se zasniva na dobrim argumentima. Pribavljanje legitimiteta počiva na različitim vrednostima i principima (religioznim, običajnim, moralnim, pravnim i političkim).

20. Na kojim vrednostima i principima se obezbeđuje legitimna vlast:

Pribavljanje legitimiteta počiva na različitim vrednostima i principima (religioznim, običajnim, moralnim, pravnim i političkim).

21. Koji su osnovni oblici autokratske vladavine:

Autokratija je tip neograničene i apsolutističke vladavine koji označava vladavinu pojedinaca ili male grupe ljudi samovoljom nad celim društvom.

Oblici autokratije:

- despotija – apsolutna samovolja vladara

- tiranija – nasilnično i svirepo vladanje

- diktatura – jedna ličnost ili manja grupa ljudi uzurpira vlast i održava ograničenja i kontrolu

22. Koja su tri osnovna oblika diktature:

Tipovi diktature:

1. Obična diktatura – monopolisanje ključnih poluga državnog aparata

2. Cezaristička diktatura – vladanje uz pomoć izmanipulisanih masa

3. Totalitarna diktatura - apsolutna uzurpacija vladavine i

4. Manipulativna diktatura – objedinjuje sve prethodne.

23. Vladavina uz pomoć izmanipulisane narodne mase je:

Cezaristička diktatura

24. Šta je suština neposredne demokratije:

Neposredno donošenje odluka od strane građana. Neposredna demokratija može postojati bilo u obliku narodne inicijative (peticije) ili u obliku donošenja odluke u užem smislu (referendum), kao i neposrednom donošenju odluka na skupštinama punopravnih građana.

25. Šta je suština predstavničke demokratije:

Predstavnička demokratija postoji kada o državnim poslovima odlučuje skupština koju narod bira. Ovaj oblik se još zove posredna demokratija jer narod vrši vlast preko posrednika tj narod bira organe državne vlasti koji treba da ostvaruju njegovu volju.

26. Šta obuhvata država u užem, a šta u širem smislu reči:

• u užem smislu država obuhvata: U užem smislu, država se označava kao državni aparat – hijerarhijska organizacija sastavljena od nosilaca državne vlasti i činovnika koji ulaze u sastav njenih različitih organa

• u širem smislu država obuhvata: U širem smislu, U širem smislu, država predstavlja celokupno društvo obuhvaćeno država predstavlja celokupno društvo obuhvaćeno jednom državnom organizacijom – ovo shvatanje jednom državnom organizacijom – ovo shvatanje preovlađuje u sociologiji.preovlađuje u sociologiji.

27. Prema obliku vladavine države se dele na: Monarhije i republike.

28. Prema obliku državnog uređenja države se dele na: Proste (unitarne) i složene (federacije, konfederacije).

29. Koja su četiri konstitutivna elementa političke stranke:

Konstitutivni elementi političkih stranaka:

1. Članstvo

2. Rukovodstvo

3. Organizacija i

4. Ideologija.

30. Šta je kultura u širem smislu reči i šta je čini:

Klutura je sve ono što ljudi stvaraju kao posebna bića. Klutura jednog društva obuhvata nematerijalne aspekte i materijalne aspekte društva. Kultura u širem smislu je celokupno stvaralaštvo čoveka u određenom društvu, a čine je materijalna i duhovna dostignića.

31. Šta je kultura u užem smislu reči i šta je čini:

Kultura u užem smislu predstavlja duhovno stvaralaštvo, dok se materijalna dostignuća smatraju civilizacijom. Duhovno stvaralaštvo čine verovanja, ideje i vrednosti.

32. O odnosu kulture i civilizacije u Sociologiji postoje tri stanovišta.Navedite koja su to:

1.Prema prvom stanovištu pojam kulture I civilizacije su sinonimi – iste pojave. Prisutno je u antropologiji (E. Tejlor) i psihologiji (S. Frojd).

2.Po drugom stanovištu civilizacija je samo krajnje izgrađen stepen kulture. Po Morganu postoje 3 etape razvoja kulture: divljaštvo,

varvarstvo i civilizacija.

3. Prema trećem stanovištu koje je razvijeno u filozofiji i sociologiji, kultura je duhovnog sadržaja, a civilizacija materijalnog sadržaja.

33. Koje su osnovne društvene funkcije kulture:

1. Proces identiteta

2. Proces socijalizacije

3. Proces institucionalizacije

34. Šta je personalni identitet:

Lični identitet označava jedistvo ličnosti jedne osobe i njenu neistovetnost sa bilo kojim drugim pojedincem. Ostvaruje se u procesu samorazvitka individue, gde se formuliše jedinstveno osećanje ličnosti i njen odnos prema svetu koji je okružuje.

35. Šta je društveni identitet:

Društveni identitet se zasniva na svesti o saznanju nekih zajedničkih karakteristika pripadnika jedne grupe (jezik, rasa, religija, klasa, nacija, teritorija itd). Formira se i ispoljava u procesima kulturnog razvoja i obuhvata celovite sisteme kulturnih vrednosti.

36. Šta je socijalizacija:

Socijalizacija je najznačajniji kanal za prenos kulture kroz vreme i generacije. Predstavlja učenje i prilagođavanje kulturi u kojoj čovek živi.

Odvija se u dve faze:

Primarna socijalizacija – period najintenzivnijeg učenja kulture; glavnu ulogu ima porodica

Sekundarna socijalizacija – od vremena sazrevanja do kraja života; utiču ostale društvene grupe.

37. Šta je institucionalizacija društva:

Institucionalizacija društva je proces uspostavljanja i funkcionisanja društvenih institucija kao ustaljeni sistem delovanja.Funkcije društvenih institucija su:

-Regulisanje svakodnevnog života ljudi i opredeljivanje društvenih ciljeva.

- Povezivanje i organizacija aktivnosti ljudi kako bi živeli u harmoniji jedni sa drugima.

-Prenošenje prihvatljivog ponašanja budućim generacijama

38. Koja su tri osnovna tipa kulture:

1. Tradicionalna kultura2. Elitna kultura i 3. Masovna kultura

39. Koje su osnovne karakteristike masovne kulture:

1.Težnja ka smanjenu socijalnih i kulturnih razlika između pojedinih društvenih grupa i pojedinaca2.Traženje i privlačenje sve većeg broja ljudi – masovne publike (koncerti, spektakli, razne priredbe)3.Neprestano povećanje stepena internacionalizacije i kosmopolitskog karaktera kulturnih vrednosti4.Pojačana komercijalizacija kulturnih vrednosti i tvorevina5.Sve izrazitiji reproduktivni karakter i sve manji produktivni karakter kulture masovnog društva

40. Šta je subkultura:

Subkulture su činioci svakog tipa kulture, koje se razlikuju po svojim kulturnim obrascima od kulture preostalog dela društva. Javlja se u dva osnovna oblika:

1.potkultura - ne dovodi u pitanje osnovne vrednosti dominantnog tipa kulture i

2.kontrakultura - u suprotnosti sa vrednostima dominantne kulture

41. Šta je kontrakultura:

Kontrakultura je tip kulture koja je u suprotnosti sa vrednostima dominantne kulture. To odstupanje moze ici do svojevrsne patologije izražene u različitim oblicima, kao sto su alkoholizam, narkomanija, prostitucija, kriminal itd.

42. Na čemu se temelji ljudska komunikacija:

Ljudska komunikacija se temelji na jeziku i simboličkoj komunikaciji.

43. Iz kojih se osnovnih elemenata sastoji ljudska komunikacija:

1.pošiljalac2.primalac3.način ili sredstvo preko kojeg se prenosi4.poruka5.efekat poruke na onog koji je prima

44. Iz koja se dva osnovna činioca sastoji simbol:

1.Znaka (simbola u užem smislu) 2.Značenja simbola

45. Šta je magija:

MagijaMagija označava veštinu potčinjavanja svojoj volji tajanstvenih sila prirode, duhova i demona. Magija je iracionalni oblik ljudske prakse.

46. Magija se prema tipu magijske tehnike deli na:

Dva tipa magijske tehnike su:

1. imitativna magija2. magija putem zaraze

47. Koja su tri najvažnija magijska sredstva:

1. tabu2. totem3. fetiš

48. Koje su osnovne faze u razvoju religije:

1. animizam – verovanje da u svetu postoje duhovi i da oni upravljaju pojedinim stvarima i događajima

2. toteizam – verovanje da u nekim predmetima, biljkama ili životinjama boravi duh umrlih predaka

3. teizam – verovanje u božanstvo: politeizam (verovanje u više bogova) i monoteizam (verovanje u jednog boga)

49. Koji elementi čine strukturu religije kao društvene pojave:

1. učenje o bogu2. religijska osećanja3. rituali4. simboli i 5. religijska organizacija

50. Koje su osnovne funkcije religije:

definisanje “osobenog pogleda na svet” psihološko-emocionalna (kompenzaciona) funkcija etička društveno-integrativna funkcija

51. Šta su sekte i koja su njihova glavna obeležja:

Sekta predstavlja grupu sledbenika nekog verskog učenja koja se odvojila od crkve, i koju je crkva odbacila i osudila.To su manje i neformalnije grupe vernika, ali ukoliko dugo opstanu mogu da se institucionalizuju i izvrše denominaciju.

52. Šta je sekularizacija i u čemu se ispoljava njena sadržina:

Sekularizacija predstavlja slabljenje uloge religioznih verovanja, oslobođenje društvenih ustanova i individualnog ponašanja od religioznog uticaja. Sastoji se iz preovladavanja shvatanja i tumačenja sveta samim svetom, preovladavanje “ovostranih” duhovnih vrednosti uz potiskivanje religioznih vrednosti, zasnivanje morala na ljudskim moćima i potrebama, kao i povlačenje religije u crkve.

53. Koje su osnovne funkcije umetnosti:

estetska – kojom se utiče na oblikovanje ukusa ljudi saznajna – kojom se obogaćuje znanje, iako to nije primarna

funkcija umetnosti društveno-preobražajna – mogućnost da se podstakne socijalna

akcija jer umetničko stvaralaštvo izražava stvarnost pojava kroz emocionalnost

54. Koja je suštinska razlika između nauke i umetnosti:

Nauka predstavlja sistem racionalnog saznanja o pojavama i procesima u objektivnoj stvarnosti, i naučna saznanja su istinita i dokaziva, dok je umetnost poseban oblik ljudskog stvaralaštva koji je zasnovan na subjektivnom estetskom doživljaju i životnom iskustvu stvaraoca.

55. Šta su društvene vrednosti:

Društvene vrednosti predstavljaju ciljeve koje treba ostvariti i njih ljudi nastoje da realizuju u svim oblastima svesne delatnosti. Duboko su ukorenjene u svakodnevni život ljudi. To su, na primer, hrabrost, rodoljublje, čast, moć, snaga, dobrota, poštenje i slično.

56. Šta su društvene norme:

Društvene norme predstavljaju pravila ponašanja, delovanja i mišljenja kojima se konkretizuju društvene vrednosti.

57. Koja su dva osnovna dela (elementa) društvenih normi, odnosno propisa:

1. tehnička pravila

2. društveni propisi – njima se vrši opšte uređenje društvenog ponašanja; sastoje se iz dva dela:

- dispozicije – pravila ponašanja i

- sankcije

58. Šta je sankcija za prekršaj moralne norme:

Sankcija za prekršaj moralne norme je griža savesti na individualnom nivou, dok na društvenom nivou to može biti podsmeh, prezir, pa sve do smrtne kazne.

59. U Sociologiji se razlikuju dve osnovne vrste sistemskih promena – promene unutar sistema i promene sistema.

1.Promene unutar sistema su: promene koje ne menjaju temelje vladajućeg poretka i oni u suštini ostaju isti. Ove promene su uglavnom evolutivne i adaptacione.

2.Promene sistema su: revolucionarne promene sistema kao celine.

60. Na kojih pet društveno-ekonomskih formacija se, prema marksistima, deli ljudska istorija:

Marksistička tipologizacija istorijskih tipova društva:

1. prvobitna ljudska zajednica,

2. robovlasničko društvo,

3. feudalno društvo,

4. kapitalističko društvo i

5. komunističko društvo.

61. Navedite koja društva Entoni Gidens ubraja u predmoderna društva:

Gidensova tipologizacija društva:

1. lovačka i sakupljačka

2. poljoprivredna društva

3. stočarska društva i

4. neindustrijske civilizacije.

62. Navedite koja društva Gidens ubraja u industrijska društva:

1.društva Prvog sveta

2.društva Drugog sveta

3.društva u razvoju ili „društva Trećeg sveta“

4.novoindustrijalizovane zemlje.

63. Kada prema Gidensu nastaju društva drugog reda i koje su njihove osnovne karakteristike:

Društva Drugog sveta nastaju početkom XX veka i traju do devedesetih godina XX veka. Slična su društvima Prvog sveta osim što je u njima ekonomski sistem planska privreda i veće je prisustvo klasnih nejednakosti. Njima su upravljale komunističke vlade. Kasnije, drštvene i političke promene su ih transformisale u ekonomske sisteme slobodnog preduzetništva.

64. Kada pojedinac ili grupa menja svoju društvenu ulogu ne menjajući pritom socijalni status o kojoj vrsti socijalne pokretljivosti se radi:

Horizontalna pokretljivost

65. Koja su tri osnovna kanala, odnosno mehanizma socijalne pokretljivosti u savremenom društvu:

Kanali društvene pokretljivosti su:

obrazovanje bavljenje politikom i sklapanje braka.

66. Koje je promene izazvala treća naučnotehnološka revolucija u sadržaju i struktuti rada:

• Promene u sadržaju rada: Sve istrazeniji akcionarski oblik vlasnistva

• Promene u strukturi rada: Preoblikovanje tradicionalnih klasa i slojeva u smeru stvaranja mnostva razlicitih socijalnih slojeva i grupa

67. Koje je promene izazvala treća naučnotehnološka revolucija u svojinskim odnosima i socijalnoj strukturi društva:

• Promene u svojinskim odnosima:

• Promene u socijalnoj strukturi:

68. Koje su negativne posledice treće naučnotehnološke revolucije:

69. Šta predstavlja sadržaj procesa globalizacije na:• Ekonomskom planu:

• Političkom planu:

• Kulturnom planu:

70. Šta predstavlja sadržaj procesa tranzicije na:• Ekonomskom planu:

• Političkom planu:

• Ideološkom planu:

71. Akulturacija je kulturni proces:

To je kulturni kontakt (dodir) različitih kulturnih grupa koje utiču jedna na drugu.

72. Multikulturalizam je društveno-kulturni proces:

Koji izrasta iz uvažavanja i poštovanja prava kulturnih, etničkih i rasnih manjinskih grupa.

73. Šta je osnovno geslo, poruka postmodernizma kao savremenog duhovnog kulturnog pokreta:

''Sve prolazi,sve je dopusteno.''

74. Koje se tri pojave u savremenoj kulturi označavaju zbirnim imenom ''biznis u kulturi'':

Pojave koje se u savremenoj kulturi označavaju zbirnim imenom “biznis u kulturi” su:

1. marketing

2. sponzorstvo i

3. menadžment.