“Hastalıklar Bilgisi Dersi sunusu” © Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

HASTALIKLAR BİLGİSİ

Ünite 1: Solunum Sistemi Hastalıkları

ÜST VE ALT SOLUNUM YOLLARI HASTALIKLARI

•948 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yapılan tanıma göre SAĞLIK; “sadece hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali” dir.

•Değişik etmenlerin organ ve sistemlerde yaptıkları fizyolojik değişiklikler sonucu görevlerini yapamaz hale gelmesine HASTALIK denir. Hastalığa ait belirti ve bulguları taşıyan kişiye HASTA denir.

• DAHİLİYE;iç hastalıkları olarakda bilinir. Çocukluk çağını aşmış (18 yaş üstü) bireylerin iç organ sistemleriyle ilgili incelemeleri yapar.

• DAHİLİYENİN ALT DALLARI

Hematoloji (Kan hastalıkları)

Endokrinoloji (Hormonal sistem hastalıkları)

Gastroenteroloji (Sindirim sistemi hastalıkları)

Onkoloji (Kanser hastalıkları)

Romatoloji (Romatizmal hastalıklar)

Nefroloji (Böbrek hastalıkları)

• CERRAHİ; ilaçla veya başka tedavi şekilleriyle iyileştirilemeyen hastalıkların, yaralanmaların, vücuttaki yapı bozukluklarının, ameliyatla onarılması yada hastalıklı organın kesilip çıkartılarak, uygun doğal şekline dönüştürülerek iyileştirilmesini esas alır.

Genel Cerrahi

Kalp Damar Cerrahisi (KVC- Kardiyo Vasküler Cerrahi)

Beyin Cerrahisi (Nöroşirürji)

Üriner Sistem Cerrahisi (Üroloji)

Ortopedi ve Travmatoloji Cerrahisi

Göz Cerrahisi

Kulak Burun Boğaz Cerrahisi (KBB)

Onkolojik Cerrahi (Kanser Cerrahisi)

Kadın Hastalıkları Ve Doğum Cerrahisi (Jinekoloji)

Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi

Çocuk (Pediatrik) Cerrahisi

Hastalıkla İlgili Temel Kavramlar

• ETYOLOJİ: Hastalıkların nedenlerini inceleyen bilim dalıdır.

Biyolojik

Fiziksel etkenler

Kimyasal etkenler

Beslenme bozukluklarına bağlı etkenler

Kalıtımsal etkenler

Psikolojik etkenler

Hastalık oluşumunda rol oynayan kişisel faktörler

• Belirti (Semptom): Hasta tarafından hissedilen, fark edilen ve dile getirilen durumlardır. Örnek: “Karnım ağrıyor”, “başım dönüyor, “bulanık görüyorum” gibi.

• Bulgu: Hastanın değerlendirilmesi sırasında inspeksiyon, oskültasyon, palpasyonla ve gerektiğinde araç gereç kullanılarak elde edilen verilerdir.

• Örnek: Kırık bir kolda deformite görülmesi, kanama, kan basıncı, nabız, oksijen satürasyonu vb. birer bulgudur.

• Sendrom: Belirli bir patolojik durumla ilgili olan ve beraber değerlendirildiğinde teşhise olanak sağlayan belirti ve bulguların tümüdür. Örnek: Nefrotik sendrom, Akut Respiratuar Distress Sendromu (ARDS- akut solunum sıkıntısı sendromu) gibi.

• Prognoz: Hastalığın seyrinin, süresinin ve sonuçlarının tahmin edilmesine, o hastalığın prognozu denir. Örnek: Akciğer kanserlerinin prognozu kötüdür.

• Komplikasyon: Bir hastalığın seyri veya tedavisi sırasında başka bir bozukluk veya hastalığın ortaya çıkması, hastalık tablosuna eklenmesi durumudur.

• SOLUNUM SİSTEMİ ANATOMİSİ

• Solunum sistemini oluşturan organlar; SOLUNUM YOLLARI ve AKCİĞERLER olarak incelenir.

• Solunum yolları; burun (nasus- rhinos)), yutak (pharynx), gırtlak (larynx), soluk borusu (trachea), bronşlardan (bronchus) oluşur.

• Üst solunum yolu; burun, yutak ve gırtlaktan oluşur.

• Alt solunum yollar; ise trakea, bronşlardır.

Solunum sistemi organları

Solunum Fizyolojisi

• Dış solunum (pulmoner solunum)

• iç solunum (doku solunumu)

Solunum olayı;

1. AKCİĞER VENTİLASYONU

2. DİFÜZYON

3. PERFÜZYON aşamalarından oluşur.

Solunum Sistemi ile İlgili Tanı Yöntemleri Solunum Fonksiyon Testleri

• Solunum fonksiyon testleri spirometre denilen cihazlarla yapılır. Akciğerlerin alabildiği hava hacmi ve bu havanın akciğere alınması ve verilmesi esnasında yapılan güçlü solunum faaliyeti ile oluşturulan hava akım hızı ölçülür.

Pulse Oksimetri

• Arteryel oksijen seviyesinin ölçümüdür.

• Parmağa takılan propla ölçülür ve monitörize edilir.

• Hastanın kanındaki oksijenlenmeyi, oksijen moleküllerinin hemoglobin moleküllerince ne miktarda tutulduklarını (SpO2) ölçer.

• Hastanın oksijene olan ihtiyacını belirlemede ve uygulanan tedavinin etkinliğini değerlendirmede kolaylıkla kullanılır.

•Alerji (Prick) Testi

•Astım, alerjik rinit, atopik dermatit gibi alerjenlere bağlı gelişen hastalıklarda alerjeni saptamak için kullanılan basit ve çabuk sonuç veren bir cilt testidir.

•Alerjen deriye damlatılarak lansetle deri hafifçe kaldırılır ve alerjen deri içine nüfuz eder.

•Değerlendirme 15 dakika sonra yapılır.

Laboratuvar Tetkikleri

•Kan tetkikleri

•Arter Kan Gazı

•Balgam İncelemesi

Radyolojik Tetkikler • Akciğer grafisi

Göğüs hastalıklarıyla ilgili en önemli tanı yöntemidir.

• Skopi (Floroskopi)

• Akciğer bilgisayarlı tomografisi (BT)

• Pozitron emisyon tomografi (PET-CT)

• Manyetik rezonanas görüntüleme (MRG)

• Ultrasonografi (USG)

• Akciğer perfüzyon sintigrafisi

• Pulmoner Angiografi

Endoskopik İncelemeler • Bronkoskopi

• Ucunda ışık, mercek ve ayna bulunan bronkoskop denilen aletlerle trakeabronşiyal dalların ve bronkopulmoner segmentlerin gözle incelenmesidir.

• Bronkoskopi ile patolojikoluşumun yeri ve büyüklüğü belirlenir.

• Gerekirse biyopsi için parça ve sekresyon alınır. Ayrıca yabancı cisimleri çıkarmak içinde uygulanır.

• Torakoskopi

Torakoskop ile plevra boşluğuna girilerek paryetal ve visseral yüzeylerin incelenmesidir.

Kuşkulu yerlerden biyopsi alınabilir. Malign (kötü huylu tümör) lezyonların evrelenmesinde yararlanılır.

Torasentez

• Tanı veya tedavi amaçlı olarak, özel bir iğneyle göğüs boşluğundan girilerek akciğer zarları arasındaki sıvıdan örnek elde edilmesi işlemine torasentez denir.

•Alınan sıvı laboratuvar incelemeleri için gönderilir.

• Sıvıya bağlı nefes darlığı olan hastalarda sıvı boşaltılarak tedavi amaçlı olarak da kullanılır.

• Biyopsi

• Endoskopi (bronkoskopi) sırasında, akciğer dokusundan parça alınmasıdır.

• Alınan materyal incelenmek üzere laboratuvara gönderilir.

Solunum Sistemi Hastalıklarında Genel Belirtiler

• Solunum düzensizlikleri: Hastanın solunum hızı, tipi, ritmi, derinliği, göğüs hareketleri, tırnaklar ve dudaklarda morarma, burun kanatlarında içe doğru çekilme ve yardımcı solunum kaslarını kullanma durumu değerlendirilir.

• Dispne: Solunum güçlüğüdür. Hasta soluk alıp vermede güçlük çeker, sıkıntı hisseder. Bu durum solunum yolu obstrüksiyonu (yabancı cisim aspirasyonu, solunum yollarındaki tümör, pulmoner tromboemboli vb.) akciğer parankim dokusu, plevra, göğüs duvarı ve diyafragmada oluşan lezyonlar nedeniyle gelişir.

•Öksürük: Solunum yollarını koruyan, fazla bronş salgısının dışarı atarak hava yollarını temizleyen refleks harekettir. Öksürük balgamlı veya balgamsız olabilir.

•Balgam: Solunum yollarındaki enfeksiyon ve çeşitli tahrişler mukus salgısını arttırır. Fazla miktarda balgam çıkarma bir hastalığın belirtisi olabilir. Balgamın kıvamı, rengi ve kokusu önemlidir.

• Hemoptizi: Öksürükle birlikte alt solunum yollarından gelen, köpüklü ve kırmızı kandır.

• Göğüs ağrısı: Göğüs kafesindeki kemik ve kıkırdak yapılardan, pariyetal plevra, bronş ve trakeadan kaynaklanabilir. Visseral plevra ve akciğer ağrıya duyarsızdır. Ağrı batıcı, yanıcı ve künt şekilde olabilir. Nefes almakla ve öksürükle artabilir.

• Ses kısıklığı: Üst solunum yolu enfeksiyonları ve bazı solunum yolu hastalıklarında ses kısıklığı gelişir.

• Siyanoz: Oksijen azlığı nedeniyle tırnakların ve mukozaların morarmasıdır.

• Çomak parmak: El ve ayak parmaklarının uçlarındaki yumuşak dokunun hiperplazisine bağlı olarak şişmesi, tırnakların enine ve boyuna bombeleşmesi ve saat camına benzer bir görünüm almasıdır. Özellikle kalp akciğer hastalıklarında ve birçok hastalıkta görülebilen bir bulgudur. Çomak parmak gelişmesinde, muhtemel neden doku oksijen azalmasına bağlı damarların buralarda genişlemesi, damarlardaki tormbositlerin aktivitesi ile doku büyümesidir.

Solunum Sistemi Hastalıklarıyla İlgili Diğer Terimler

Postural drenaj:

• Postural drenaj yerçekimi yardımıyla bronşlardaki sekresyonun çıkarılmasını kolaylaştıracak pozisyonlar verilerek yapılır. Genellikle günde iki defa yemeklerden önce ve yatarken baş aşağı, prone, sağ-sol lateral, oturma pzisyonlarında uygulanır.

Postüral drenajda hasta pozisyonları

• Torakotomi: Göğüs duvarına kesi (inzisyon) yapılarak göğüs duvarının açılmasıdır.

• Torakoplasti: Toraks alanınıngenişletilmesi amacıyla kostaların çıkarılmasıdır.

• Segmentektomi: Hastalıklı olan bir veya daha fazla akciğer segmentinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

• Lobektomi: Hastalıklı olan akciğer lobunun cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

• Pnömonektomi: Hastalıklı olan sağ veya sol akciğerin tamamının çıkarılmasıdır.

Akciğerin cerrahi olarak alınması

RİNİT

•Rhinos = Burun demektir.

•Rinit, burun içini kaplayan mukozanın enflamasyonudur.

• İnsanlarda en sık görülen viral enfeksiyon, bir rinit türü olan nezledir.

•Kısa rinit atakları genelde gribal enfeksiyonlar gibi solunum yolu hastalıklarının seyrinde görülür.

•Kronik rinit ise genelde alerji nedenli olup ayrıca bazı ilaçların fazla kullanımı bazı tıbbi durumlar ve bazı saptanamayan nedenlere bağlı olarak gelişir.

Etyoloji

•Alerjik rinittip 1 de aşırı duyarlılık ve genetik faktörler ön plandadır.

• Enfeksiyöz rinitlerde en sık etkenler virüslerdir.

•Nonalerjik rinit bilinen alerjik nedenin olmadığı durumlarda oluşan hapşırma, burun akıntısı, burun tıkanıklığı ve geniz akıntısını tarif eden tıbbi bir terimdir. Belirtiler genelde yıl boyu oluşur ancak mevsimsel olarak (örneğin mevsim değişimlerinde) daha da kötüleşebilir. Bu durum genelde erişkin çağa kadar ortaya çıkmaz.

Belirti Ve Bulgular

• Hapşırma,

• Burun tıkanıklığı,

• Sulu ve bol burun akıntısı,

• Burunda, gözde veya damakta kaşıntı (En sık görülen semptomlardır),

• Koku almada bozukluk,

• Gözaltında şişkinlik ve koyu çizgiler,

• Seröz postnazal akıntı,

• Ses değişikliği,

• Kurutlanma ve epistaksis (burun kanaması),

• Bazen polip görülebilir.

• Şikayetler, mevsimsel olarak özellikle ilkbaharda görülür.

•Tanı yöntemleri

•Anamnez, fizik ve endoskopik muayene, alerjik rinitte deri testleri ve gıda alerjisi düşünülenlerde diyet testleri yapılır.

• Tedavi ve Bakımı

• Tetikleyici faktörlerden kaçınma: Sigara dumanından, temizlik malzemeleri ev spreyleri gibi maddelerden, parfüm ve kuvvetli kokulardan uzak durmak.

• Burun yıkaması: Basitçe burnun tuzlu su ile yıkanması hem alerjik rinitte hem alerjik nedenli olamayan rinitte özellikle geniz akıntısı için faydalıdır. Buruna kullanılacak ilaçlardan önce kullanılması burun boşluğunu temizler.

• Burun spreyleri: Steroidli ve antihistaminik içeren spreyler dekonjestanlar düzenli ve doğru şekilde kullanıldığında belirtileri azaltabilir.

Tonsillit

• Tonsilla palatinaolarak da adlandırılan bademcikler, dilin arka kısmında boğazın her iki yanında bulunan önemli görevleri olan lenfoid bir organdır.

•Bademciklerin enfeksiyonuna tonsilitadı verilir. Akut tonsillit, iyileşmeden dört haftadan uzun sürerse kronik tonsillit adını alır.

• Etyoloji

• Çocuklarda en sık görülen hastalıklardandır. En sık 5-15 yaşlarında ve kış-ilkbahar döneminde görülür.

• Okul öncesi çocuklarda virüsler, daha büyük çocuklarda ise bakteriler daha sık etkendir. Ancak en sık izole edilen bakteri, beta hemolitik streptokoktur.

• Akut tonsillite neden olan mikroorganizmalar, tükürük, burun ve boğaz sıvıları gibi vücut sıvı-larıyla, yakın temasla, solunum yolundan hava yoluyla çıkan damlacıklar yoluyla insandan insana bulaşabilmektedir.

Belirti Ve Bulgular • Ateş (39-40 dereceyi bulabilir), üşüme, titreme,

• Bademcikler şiş, kırmızı olması,

• Kulak ağrısı,

• Boğaz ağrısı,

• Yutkunmada zorlanma, ağrı veya rahatsızlık hissi,

• Halsizlik, kırgınlık, vücutta yaygın ağrı, eklem ağrıları

• Boyundaki lenf bezlerinde şişme, hassasiyet, ağrı,

• Baş ağrısı,

• İştahsızlık,

• Kötü ağız kokusu,

• Ses değişiklikleri görülür.

•Çocuklarda bunlarla birlikte ayrıca:

•Mide bulantısı,

•Kusma,

•Karın ağrısı da eşlik edebilir.

Komplikasyonlar

• Peritonsiller apse (bademcik çevresi apse),

• Otitis media ve mastoidit (orta kulak ve temporal kemiğin mastoid çıkıntısının enfeksiyonu),

• Pnomoni (akciğer enfeksiyonu),

• Akut romatizmal ateş (romatizmal kalp iltihabı),

• Akut glomerülonefrit (böbrek iltihabı),

• Derin boyun enfeksiyonu,

• Menenjit (beyin zarı enfeksiyonu),

• Osteomiyelit (kemik ve kemik iliği enfeksiyonu),

• Septik artrit (eklem enfeksiyonu),

• Septisemi (mikrobun kana yayılarak kanda çoğalması) olabilir.

• Tanı yöntemleri

•Anemnez alınır ve fiziksel muayene yapılır.

• Etkeni tespit etmek için boğaz kültürü alınır.

Tedavi ve Bakımı

• Akut tonsillit tedavisinde amaç enfeksiyonun yok edilmesi, belirtilerin ortadan kaldırılması veortaya çıkabilecek komplikasyonların engellenmesidir.

• Bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotik verilir.

• Belirtilere yönelik olarak (semptomatik tedavi) ağrı kesici, ateş düşürücü verilebilir.

• Hastanın yatak istirahati ve yeterli sıvı alımı sağlanmalıdır.

• Ağız bakımı önemlidir. Antiseptik gargaralarla gargara yapmak ağız bakımı için yeterlidir.

• Cerrahi tedavi

Sık akut tonsillit geçirilmesi (yılda en az 4-5 defa akut tonsillit atağı),

Enfeksiyonun kronikleşip bademciklerde kalıcı hale gelmesi,

Bademciklerin çok büyüyerek yemek yemeyi zorlaştırıp solunum yolunu tıkayıcı hale gelmesi,

Bademcik çevresinde apse gelişmesi durumlarında,

Bademcikler ameliyatla çıkarılır. Buna TONSİLLEKTOMİ denir.

Tosillaların ameliyatla alınması

Anjin • Tonsillaları tutan lokal bir enfeksiyondur. Anjinler akut olarak

meydana gelir ve tedavi edilmeyen vakalar kronik olarak seyreder.

• Kripta adı verilen tonsil kanalcıklarının tutulması ve burada ölü bakteri, mukoza artık ve döküntülerinin birikmesi sonucu üzeri beyaz noktacıklardan oluşan kirli sarı benekli görünüm ortaya çıkar. Buna kriptik anjin adı verilir.

Etyoloji

•Daha çok Beta Hemolitik Streptokoklar etkendir. Bazen Epistein-Barr virüsü etkendir.

•Büyük (hipertrofik) tonsilla, kronik tonsillit,

• Soğuk kış mevsimi,

•Alerjenik çevre şartları (havasız, çok sıcak ve kuru hava),

•Burun ve sinüs patolojileri sonucu meydana gelmektedir.

•Çocuklarda daha sık görülür.

• Belirti ve Bulgular

• Ani olarak ateş yükselir.

• Boğaz ağrısı, özellikle yutmada güçlük ve ağrı vardır.

• Dil paslıdır.

• Bulantı kusma, iştahsızlık vardır.

• Ağızda kötü koku vardır.

• Kol ve bacaklarda ağrı olur.

• Öksürük, ses kısıklığı, burun akıntısı vardır.

• Bademcikler üzerinde apse, iltihaplı akıntı ve küçük kanama odakları görülür.

• Çene altı lenf bezlerinde ağrı vardır.

Komplikasyonlar

• Orta kulak iltihabı

• Sinüzit

• Özellikle, Beta hemolitik streptokok enfeksiyonuna bağlı olarak nefrit, kalpte endokardit ve eklem romatizması olabilir.

Tanı Yöntemleri

• Tablo tipiktir, klinik belirti ve bulgulara dayanılarak tanı konur. Hastalık etkeninin tespiti için boğaz kültürü yapılır.

• Tedavi ve Bakımı

• Tedavi; bulaşmayı engellemeye yöneliktir.

• Antibiyotik ve penisilin, ilave olarak kortizon kullanılabilir.

• Apselerin boşaltılması gerekir.

• Antiseptikli gargara ve spreyler kullanılır.

• Ilık ve bol sıvı içecekler, yumuşak ve sıvı gıdalar alınır.

3 YIL ÜST ÜSTE ÜÇ DEFA ANJİN, İKİ YIL ÜST ÜSTE 5 DEFA ANJİN,7 VE DAHA FAZLA ANJİN KRONİK ANJİNDİR. KRONİK ANJİNDE TONSİLLALAR CERRAHİ OLARAK ALINMALIDIR.

Farenjit

• Farinksin; burun ve ağız boşluğunun arka duvarında (orofarinks ve nazofarinks) oluşan iltihaplanmadır.

• Akut ve kronik olmak üzere iki tür farenjit görülür ve ikisi birbirinden farklıdır.

• Ani gelişen, şiddetli iltihaplanmalar akut farenjittir.

• Daha hafif seyreden fakat buna karşılık da daha uzun süren farenjit türü ise kronik (müzmin) farenjittir.

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.

Atlas Sağlık Yayınları Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com