“Özel Bakım Uygulamaları Dersi sunusu” © Bu Sunu’ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez

ÖZEL BAKIM UYGULAMALARI

Ünite 1: Ameliyathane, Reanimasyon ve Yoğun Bakım

Ameliyathanenin Hastane İçindeki Yeri ve Fizik Yapısı

• Ameliyat (operasyon): Hasta üzerinde tedavi amacıyla uygulanan kesme ve dikme işlemidir. Ameliyathane: Hastanelerde ameliyat işleminin yapıldığı ameliyat sonrası bakım ve reanimasyon kısımlarını da kapsar.

• Ameliyathane, kimyasal maddeler, radyasyon ve gürültüden uzak ve güvenli, sessiz bir ortamda yer almalıdır.

Ameliyathane

Modern bir ameliyathane

Ameliyathanenin mimari özellikleri • Cerrahi uzmanlık dallarının gerektirdiği en az iki adet ameliyat

salonu ile uyandırma bölümü bulunur. Ancak, hasta yatak sayısı otuz ve altında olan ağız ve diş sağlığı dal hastaneleri ile göz hastalıkları dal hastanelerinde bir adet ameliyat salonu olabilir.

• Ameliyathane, hastanenin sakin bir yerinde olmalıdır. Bulaşıcı partiküller, toz, kir, diğer kimyasal maddeler, radyasyon, gürültüden uzak; güvenli ve sessiz bir ortamda yer almalıdır.

Hastanelerde en az iki adet ameliyat salonu bulunmalıdır

• Ameliyat salonlarının her birinde sadece bir ameliyat masası bulunur.

Her salonda sadece bir ameliyat masası bulunmalıdır

• Ameliyathane sterilizasyon şartlarını taşır. Ameliyathane salonlarında toz ve mikrop barındıracak girinti çıkıntılar olmamalıdır.

Ameliyat salonlarında mikrop barındıracak girinti çıkıntı olmamalıdır

Ameliyathanelerde tam steril alanlarda pencere ve kapı dış ortama açılmaz

• Ameliyathane salonlarının taban-tavan arası net yüksekliğinin havalandırma kanalları, asma tavan, hepafiltreler hariç ameliyat salonunun her noktasında en az üç metre olmalıdır.

Ameliyat salonunun her noktasında en az üç metre yükseklik olmalı

• Ameliyathane kısmında bulunan koridor genişliği en az iki metre olmalıdır.

Ameliyathanelerdeki koridorların genişliği en az 2 metre olmalıdır

• Ameliyathanenin duvar, tavan ve zemin kaplamaları dezenfeksiyon ve temizlemeye uygun, bakteriyostatik (anti bakteriyel ve anti statik) maddeden yapılmalıdır.

Duvar döşemeleri bakteriyostatik maddeden yapılmalıdır

• Zemin ve yüzeylerin ses emici özelliği olmalıdır. Zemin döşemeleri az ses çıkarmalıdır.

• Ameliyathanenin duvar rengi, parlamayı azaltan, rahatlatan, yeşil, bej, açık altın rengi, ya da buz mavisi gibi renklerde olmalıdır.

Ameliyathanenin duvar rengi parlamayı azaltan rahatlatan renkte olmalı

• Ameliyathanelerde her ameliyat odası için ayrı el yıkama alanı olmalıdır. Bu durum enfeksiyonu önlemede etkin bir yöntemdir.

• Kullanılan lavabolar çelikten ve su sıçramayacak kadar derin olmalıdır.

Steril el yıkama alanında derin ve çelikten yapılmış lavabo

• Musluklar ve antiseptik solüsyon kapları ayakla veya fotoselli çalışır olmalıdır.

Elle çalışan el antiseptiği ve fotoselli musluk Pedalla çalışan musluk ve antiseptik solüsyon kapları

• Kapılar, temizden kirliye geçiş sağlayan tek yönlü ve elektronik çalışır olmalıdır, gerektiğinde elle de çalışabilmelidir. Havalandırma sistemi • Ameliyathane ortamında hava kalitesi için önemli olan ortamdaki partikül (toz parçacığı) ve mikroorganizma miktarıdır. • Ameliyathanedeki personel sayısı ve hareketliliği havadaki mikroorganizma miktarını artırır. Mikroorganizmalar toz partiküllerine yapışarak operasyon bölgesinde kolonize (mikroorganizmaların bir konak veya yüzeyde çoğalması) olur. • Doğru bir havalandırma kolonizasyon sonrası ortaya çıkan enfeksiyonları önlemede önemli bir kriterdir.

Sağlıklı bir havalandırma için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: • Ameliyathane alanının HEPA filtreli (yüksek etkinlikte partikül

yakalayıcı) hijyenik klima sistemi veya muadili bir sistem ile iklimlendirilmesi ve havalandırılması gerekir.

• Temiz olmayan ortamlardan ameliyat alanına hava akımını engellemelidir.

• Oda içerisindeki pozitif basınç, dış alandaki potansiyel kontamine havanın ameliyathane odasına girişini engeller. Ameliyathane kapılarının kapalı tutulmalarının bir nedeni de budur.

• Havadaki bakteri miktarını azaltmak için standart ameliyathane vantilatörü kullanılır.

• Havadaki bakteriyi azaltmada cerrahi infeksiyonları önlemede çalışanların sayısını sınırda tutmak ve gereksiz fiziksel hareketlerden kaçınmak da önemlidir.

• Bazı ameliyathanelerde laminar flow havalandırma sistemi vardır. Bu havalandırma sistemiyle ameliyathanede infeksiyon oranını % 1’in altına düşürmektedir.

Ameliyathane alanının HEPA filtreli hijyenik klima sistemi havalandırılması

•Havalandırma sisteminin bakımı periyodik olarak yapılmalıdır. Ameliyat odasındaki partikül sayımı için yapılan ölçümler periyodik olarak yapılmalıdır.

Havalandırma sistemi

Sıcaklık ve Nem • Ameliyat salonunda sıcaklık ve nem iyi ayarlanmazsa

mikroorganizmaların üremesi kolaylaşır. • Ameliyat odasındaki ısı, nem hasta ve ameliyat ekibini sıkıntıya

sokmayacak düzeyde ayarlanmalıdır. •Ameliyathane odasında hijyenik tip klima sistemi kullanılmalıdır. • Ameliyat odasının ısısı 18–24 °C, nem oranının ise %40–60 arasında

arasında olmalıdır. • Ortamdaki hava akımı steril alandan temiz alana doğru olmalıdır. • Klima tesisatındaki bütün mekanik sistemlerin periyodik olarak

bakımları yapılmalıdır. • Isı ve nem değerlerinin periyodik ölçümlerini içeren çizelgeler

hazırlanmalıdır.

İklimlendirme ve kontrol panelleri

Aydınlatma • Genel aydınlatma 100 lux, ameliyat masası üzerinde 50000-

100000 lux olmalıdır. • Ameliyathanelerde ışık kaynağı, tüm odayı aydınlatmalıdır.

Gerektiğinde artırılabilir özellikte olmalıdır. • Işık, pozisyona göre ayarlanabilmelidir. • Işık kaynağı minimum sıcaklık üretmeli ve kolay temizlenebilir

olmalıdır. • Işık kaynağı tavana monte edilmelidir. • Ameliyathanelerde elektrik kesilmelerinde 10 saniyede devreye

girebilen jeneratörler bulunmalıdır.

Ameliyathane aydınlatma ve laminer akım sistemi görünümü

Ameliyathane İçindeki Üniteler • Ameliyathanede bakterilerin bulaşmasını en aza indirebilmek için üç ana alan oluşturulmuştur. Bu alanlar renkli şerit yöntemi ile bir birinden ayrılmıştır. Giriş-çıkış kuralları non steril, yarı steril ve steril alana göre düzenlenmiştir. Ameliyat içindeki oluşturulan alanlar aşağıdaki gibidir: • Non-steril alan (Dış bölge): Serbest (yeşil ) alan • Yarı steril alan (Orta bölge): Temiz (sarı) alan • Steril alan alan (İç bölge): Steril (kırmızı) alan

AMELİYATHANEDE OLUŞTURULAN ALANLAR

STERİL OLMAYAN ALAN YEŞİL ŞERİT

YARI STERİL ALAN

SARI ŞERİT

STERİL ALAN

KIRMIZI ŞERİT

Ameliyat içindeki oluşturulan alanlar

Non-steril alan (Dış bölge) Bu bölge serbest (yeşil) alandır. Ameliyathanenin giriş kısmıdır. Hasta ve personel giriş kapıları bulunmaktadır. Hasta sevkinde kullanılan kızaklı sedyenin getirilip ameliyathaneye hastaların transfer yapıldığı alandır. Çalışanlar aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir: • Ameliyathane çalışanlarıyla sınırlı iletişim kurabilirler. • Giriş platformuna gelindiğinde ameliyathane terlikleri

giyilir. • Ayakkabılar personel ayakkabı dolaplarına bırakılır.

• Forma ve ameliyathane terlikleri ile dolaşılabilir. • Steril olmayan alandan yarı steril alana girilirken mutlaka

terlikler değiştirilir. • Yiyecek, içecek bulundurmak yasaktır. Non-steril alanda; • Giriş ve çıkış, • Giyinme odaları, • Bekleme odaları, • Dinlenme odaları, • Depolar yer alır.

Ameliyat kıyafetleri ile non steril alanda dolaşılmaz Non steril alanda personel kıyafeti ile dolaşılır

Yarı steril alan (orta/sarı alan) • Ameliyathane kıyafetinin giyilmesinin zorunlu olduğu bölgedir. • Bone, saçlar içine tamamen girecek şekilde takılır ve yarı steril

alan içinde kesinlikle çıkartılmaz.

Boneyi saçlar gözükmeyecek şekilde takma

• Yarı steril alana girişte ve içerde iken eller dezenfekte edilmelidir.

• Ameliyathane çalışanlarının tırnakları kısa olmalı ve yüzük, bilezik, vb. takılar takılmamalıdır.

• Yarı steril anda tozların havaya kalkmasına neden olacak hareketlerden kaçınılmalıdır. Örnek: Ayakları sürüme, gereksiz giriş- çıkış yapma vb.

Ellerin dezenfekte edilmesi

Bu alanda aşağıdaki bölümler bulunur: • Sterilizasyon üniteleri, • Yemekhane, • İdari odalar, sekretarya, • Dinlenme odaları, • Personel soyunma odaları, • Post-op bulunmaktadır.

Yarı steril alan

Steril alan (İç bölge/kırmızı alan) • Steril alan, kırmızı alan olarak da ifade edilir. • Kırmızı şeritle yarı steril alandan ayrışmıştır. • Ameliyat odaları ve cerrahi el yıkama işleminin yapıldığı

bölümler vardır. Steril alanda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: • Maske, ağız ve burnu içine alacak şekilde takılmalıdır. Steril alan

içinde kesinlikle maske çıkarılmamalıdır. • Bone saçları içine alacak şekilde takılmalı ve içerde kesinlikle

çıkarılmamalıdır. • Tırnaklar kesilmelidir.

Maske ve bone doğru takılmalıdır

• Kesinlikle herhangi bir takı takılmamalıdır. • Ameliyat öncesi hazırlık tam yapılmalı ve salona gereksiz giriş-

çıkışlar önlenmelidir. • Ameliyathane üniforması ve terliği dışında herhangi bir şey

giyilmez. • Partikül sayısının artmaması için her ameliyat arasında temizlik

yapılmalıdır.

Steril alan

Ameliyathane giriş çıkış kuralları aşağıdaki gibidir: • Ameliyathanelerde personel ve hasta girişi ayrıdır. Ameliyathaneye ait

“Hasta Giriş-Çıkış Kapısı” olan ana kapı ve “Personel Giriş-Çıkış Kapısı” olmak üzere iki kapı bulunmaktadır.

Ameliyathane Personel girişi Ameliyathanenin hasta girişi

• Hasta giriş-çıkışları ameliyathanenin ana kapısından yapılırken, personel giriş çıkışları ise kendilerine ayrılmış ve belirlenmiş kapıdan yapılır.

• Ameliyathaneye görevli personel dışında kimse giremez. • Ameliyathaneden çıkarken soyunma odasının olduğu alana

geçilir. Bone ve maske çöp kovasına yeşil kıyafetler çıkarılarak kirli sepetine atılır. Dış kıyafetler giyilerek ameliyathane çıkışına gelinir. iç tarafında ameliyathane terlikleri çıkarılır, dolapta bulunan dış ayakkabıları giyilir, çıkarılan terlikler kirli terlik alanına konur, ameliyathaneden çıkılır.

• Ameliyathane personeli ameliyathane dışına ameliyathane formalarının üzerine beyaz gömlek ve dış sabo terlik giyerek çıkarlar.

Ameliyat Odasının Hazırlığı Ameliyatı gerçekleştirecek olan ekibin üyeleri cerrahi el yıkama

talimatına uygun olarak yıkanır. Ameliyathane hemşiresi görev tanımında belirtildiği şekilde ameliyat odasının hazırlığını gerçekleştirir ve ekibin giyinmesine yardım eder. Ekibin her üyesi kendi görev tanımı çerçevesinde ameliyat öncesi hazırlıklara katkıda bulunur. Ameliyathane hemşiresi; • Ameliyathane hemşiresi, bir gün önceden ameliyat ve işlem tiplerini

gözden geçirir. Alet ve malzeme ile ilgili hazırlık yapar. • Hasta ameliyat odasına alınmadan ameliyat lambası, oda ışıkları ve

elektrikli cihazların çalışıp çalışmadığının kontrolünü yapar. • Ameliyat öncesinde, sırasında ve sonrasında aseptik tekniklere uyar

ve uyulmasını sağlar.

• Ameliyatın özelliğine göre steril olan ve steril olmayan malzemeleri ameliyat öncesinde hazırlar. Steril malzemelerin steril olup olmadığını kontrol eder.

• Steril teknikleri uygular, gözler ve uygulatır. • Ameliyat öncesi ve sonrası spanç, iğne ve alet sayımını yaparak

ameliyatta sayımı yapılacak malzeme formunu doldurur. • Ameliyat sonrası çıkan kirli cerrahi aletleri yıkatır, listeye uygun

şekilde hazırlar. Steril edilerek kullanıma hazır hâle getirir. • Bir sonraki ameliyat için ameliyat odasının dezenfeksiyonunu

sağlar ve denetler.

Ameliyat Ekibinin Hazırlığı • Cerrahi müdahale öncesinde cerrahi asepsi kuralları çerçevesinde steril giyinmek gerekir. Steril giyinmek için öncelikle kep/bone ve cerrahi maske takılmalı ardından cerrahi tekniğe uygun olarak eller yıkanıp steril havlu ile kurulanmalıdır. Bone takma: Saçların, işlemler esnasında sıçrayacak partiküllerden

korunması ya da saçlardan oluşacak döküntülerden cerrahi müdahale sırasında hastanın korunması için bone veya kep kullanılmalıdır.

• Bone takma: • Bone, lastikli kısmından iki elle tutulup açılır. • Bonenin lastikli kısmı alına yerleştirilir. • Bone, saçları tamamen içine alacak şekilde başa yerleştirilir.

Cerrahi bone takma

Cerrahi maske takma: • Cerrahi müdahaleye yardımcı olurken tek kullanımlık cerrahi

maske kullanılır. Maskeler; kâğıt, bez, köpük veya sentetik materyallerden yapılmış olabilir.

• Eller yıkanır. • Maske ele alınır. • İpleri kontrol edilir.

• Maskenin telli kısmı, burun üzerine oturtularak katlı kısım dışta olmak üzere, ağız ve burun örtülecek şekilde yerleştirilir.

• Üst uçtaki ipleri kulakların üzerinden geçirilerek başın arka üst kısmında fiyonk şeklinde bağlanır.

• Alt uçtaki ipler, boynun arka kısmında fiyonk şeklinde bağlanır.

Cerrahi maske takma

Kullanılmış maskenin çıkarılması: Maskenin; önce alt, sonra üst ipleri çözülür. Karşıya bakan ön yüzüne dokunmadan maske çıkarılır. Maske, tıbbi atık torbasına atılır. Eller yıkanır. Cerrahi el yıkama tekniği • Eller ve kollardaki takılar çıkarılır. Kıyafetin kolları, dirseklerin

dört parmak üstüne kadar katlanır. Yıkanma için steril fırça hazırlanır. Eller ve kollar ılık su altında ıslatılır. • Yeteri kadar antiseptik içerikli solüsyon avuç içine alınır.

• Yıkama işlemi ve durulama işlemi ellerden dirseğe doğru yapılır. Durulama sırasında eller dirsekten yukarıda olacak şekilde tutulmalıdır.

• Tırnak uçlarından başlanarak; parmak ve parmak araları, el, kol, dirsekten dört parmak yukarıya kadar ovalanarak yıkanır, durulanır.

• Tırnaklar ve tırnak dipleri, parmak araları steril fırça ile fırçalanır.

• Durulama işlemi birkaç kez tekrarlanır.

• Cerrahi el yıkamada yıkanma süresi, kullanılan solüsyonunun özelliğine göre değiştiğinden işlem 3–5 dakika kadar sürdürülür.

• Yıkanma sırasında herhangi bir sorunla karşılaşıldığında, (ellerin yanlışlıkla bir yere değdirilmesi gibi) eller kontamine kabul edilerek işlem tekrarlanır.

• Kurulama işlemi steril havlu ile parmak uçlarından dirseğe doğru dairesel hareketlerle tampon yapılarak gerçekleştirilir. Diğer elin kurulanması için ayrı havlu veya aynı havlunun diğer ucu katlanarak kurulanır. Havlu kirli torbasına atılır.

Elleri su ile ıslatma Antiseptik solüsyonu avuç içine alma

Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz.

Atlas Sağlık Yayınları

Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com