SOSYOLOJİ

Dil Ağırlıklı Liseler (haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 66 ders saati)

GİRİŞ

Sosyolojinin (Toplum bilim), bir bilim dalı olarak gayet genç olmasına rağmen, insanlarda ilgi uyandırmıştır. Günümüz dünyasında bu ilgi daha da artmaktadır. Teknik ve teknolojik planda tüm kaydedilenler sayesiyle gelişmekte olan ülkeler ve kalkınmış ülkelerin karşılaşmakta oldukları güçlük ve sorunlar, Sosyoloji öğrenmenin önemini artırmıştır.

Sosyoloji, insan toplumunda görülen fenomenlerin ileri gelmesi nedenlerini doğru bir şekilde kavramasında öğrenciye yardımcı olduğu için, yararlı bir bilimdir. İnsanlar arasında ve toplumsal süreçler hakkında yaratıcı fikirlerin gelişmesini sağlamaktadır.

Dil Liseleri 12. sınıflarına ait Sosyoloji Dersi plan ve programı, insan toplumu hakkında temel fakir ve kuramların öğrenilmesi açısından yeterli bilginin sunulmasını öngörmektedir.

UZAK HEDEFLER

Dil Liseleri 12. sınıflarında Sosyoloji Dersinin öğrenmesi sayesiyle şu hedefler yerine getirilecektir:

1. Dersler sırasında ele alınan konular sayesiyle toplumlarda görülen değişik fikir ve görüşler hakkında öğrencilere yeterli bilgi verilmektedir;

2. İnsan toplumunda global ve parsiyal planda kaydedilen gelişmeler hakkında öğrencinin bilgi edinmesi;

3. Toplumda sağlıklı ilişkilerin kurulması için yaratıcı fikir ve uygulama zemininin yaratılması;

4. Toplumda mevcut olumsuz belirtileri saptamak ve onlara karşı gelebilmek, olumlu gelişmeleri ise desteklemek için kabiliyetli olunması;

5. Toplumdaki gelişmelerle ilgili biliş (farkına varma) süreçlerini anlamak ve onları uygulayabilmek;

6. Toplumdaki gelişmeler alanında edindiği bilgileri uygulamak ve onları daha ileri bir seviyeye ulaştırmak.

GENEL VE ÖZEL HEDEFLER

Bu sınıflara ait Sosyoloji dersinin hedefleri şöyle sıralanabilir:

1. Geçmiş dönemlerde insan topluluğunun geçtiği aşama ve değişliklikler hakkında bilimsel gerçekleri saptamak ve günümüzdeki toplumsal kalklınmaya yeni ufuklar açmak;

1A. Toplum bilim fikirleri ve bir toplum bilimi olarak Sosyoloji’nin gelişmesi için yeterli bilgilerin sağlanması ve onun ilgi alanında araştırma metodolojisi için gereken esasın sağlanması;

2. Toplumsal gelişme akımlarına bireyin katılımını sağlayıp, entegre etmek;

2A. Birey – grup - toplum ve diğer toplumsal gruplar hakkında bilgi sahibi olmak;

3. Toplumsal fenomen ve süreçleri açıklayabilecek kabiliyete erişmek

3A. Pozitif veya negative olup olmadıklarına bakmaksızın toplumsal süreçlerle ilgili fenomenler hakkında doğru karar alabilmek;

3B. Toplumsal fenomenler incelenirken onları sadece bir boyut ve açıdan değerlendirilmesi yerine, onların çok boyutlu bir fenomen olarak ele alınması;

4. Toplumsal gelişmelerin bireysel açıdan ele alınıp yorumlanması yanlışından kurtulmayı sağlayan Sosyoloji sayesiyle bu alanda bilgi sahibi olmak.

4A. Toplumsal enstitülerin ve enstitü hayatının öz’ü, rolü ve önemi hakkında yeterli bilgiye sahip olmak

5. Toplum olarak karşılaşılan problem ve güçlüklerin aşılması için fikir ve görüş üretebilme ve sunu kapasitesine sahip olmak.

5A Toplum katmanları ve onların aralarındaki fark ve zıddiyetler hakkında sağlıklı bilgilere sahip olup toplumsal çatışmaların engellemesini sağlamak.

6. Moder toplumun normal kalkınma süreçleri hakkında bilgi sahibi olmak.

6A. Kültür ve bilincin diğer şekillerinde görülen değişikliklerin bir çatışma için vesile ve kaynak için bir esas değil, aslında bir ruhsal zenginlik olduğunu kavramak.

2

DERS İÇERİKLERİ

Kategori Alt kategori ve ders sayısı

Program içeriği (ders birimleri) Kazanımlar Dersler

arası ilişkiSosyoloji sınırları ve inceleme metotları

Sosyoloji Dersi ve toplum bilimi araştırma metotları

11 ders % 14.86

Sosyoloji’nin bir bilim olarak oluşturulması yönünde toplumsal ve tarihi çerçeveler

Toplumsal krizlerin bilimi olarak Sosyoloji

Sosyoloji nedir? Sosyoloji’nin adı ve

definisyonu. Sosyoloji’nin diğer bilimlerle ilişkileri.

Fark etme ve deney (eksperiment) metotları

Anket ve demeç metotları

- Öğrenci, Sosyoloji’nin oluşum süreçleri hakkında bilgi sahibi olmalı; - Sosyoloji’nin kuruluşu sırasındaki mevcut toplumsal-tarihi durum ve onun araştırma (ilgi) alanı nedir;- Sosyoloji’nin temel disiplinleri nelerdir, onların oluşum nedenleri ve Sosyoloji neden diğer bilim dalları ile sıkı bir ilişki içindedir; örneğin tarih, ekonomik bilimler, psikoloji; - Sıradan farketme ile bilimsel farkına varma arasındaki ayrılıkları öğrenme. Fark etme türleri. Toplum bilimi araştırmalarında deneyin rolü; - Metotlar ve onların nasıl ve ne zaman kullanılacağı hakkında bilgi sahibi olur. Her metotun öncelikleri fakat eksik tarafları hakkında da bilgi sahibi olur;

Tarih, Psikoloji, Antropoloji Ekonomi, Politik ve Hukuk Bilimleri

3

Toplum hakkında düşünce tarihçesi. Sosyolojik fikirlerin temel temsilcileri

Sosyolojik düşüncenin doğuşu ve gelişimi

5 ders % 6.75

Platon, Aristo, Ibn Khaldun

Entelektüel güçler ve sosyoloji kuramının gelişimi (İlüminizm, Sen Simon, O.Kont, E.Dyrkem)

Sosyoloji’nin Alman kaynakları (Marks, Veber, Zimel)

İngiltere Sosyolojisi (Spenser)

İtalya Sosyolojisi (Pareto ve Moska)

Amerikan sosyolojinin başlangıcı (V.G. Samner, « Şikago okulu ». R. Park)

Sosyolojinin çağdaş kuramları

Fonksionalizm Yapısallık Çağdaş Marksizm –

çatışma teorisi Sosyal fenomenoloji

ve interaksionizm Sembol

Feminizm teorisi

- Özel bir bilim dalı olarak Sosyoloji’nin kurulmasından önce sosyal konularla kimlerin ilgilendiğini bilmesi gereken öğrenci, bir bunalım veya krizler bilimi olarak sosyolojinin doğumunun hangi toplumsal ve tarih şartları altında gerçekleştiği hakkında da bilgi sahibi olmalıdır. - Öğrenci, değişik dönemlerde toplum hakkında yapılan açıklamlardaki farkların nereden kaynaklandığını anlayabilecek seviyede olmalı; - Toplum ve onun fenomenlerinin açıklığa kavuşmasında her toplum bilincinin hangi katkı sahibi olduğunu bilmeli.

Tarih, Felsefe, Politik Bilimler, Edebiyat, Biyoloji.

4

İnsan toplumunun bilimsel açıdan sınırlandırılması

İnsan toplumu ve onun strüktürü

15 ders % 22.98

insan toplumu ve kökenleri

toplumsal etkinliğin temel şekli olarak iş ve iş bölüşümü

birey-grup-toplum ilişkileri

fenomenler ve toplumsal süreçler

toplumsal gruplar arasında sınıflandırma

aile ve onun tarih boyunca gelişimi

çağdaş toplumda ailenin görevleri

etnik grupların primitif şekilleri (ilkel sürü şekli olarak horda, cinsiyet ve kabile)

halk ulus uluslar arasındaki

ilişkilerde negatif belirtiler

- Toplumun aslında geniş tabanda toplumsal ilişkilerin bir bütünü oluşturduğunu öğrenmesi gereken öğrenci, şu an ki duruma gelinceye kadar toplumun değişik safhalardan geçtiğini bilmelidir. - İş ve çalışmanın kişioğlunun bilinçli, amaçlı ve planlı bir etkinliği olduğu ve kendisinin bir zenginliğini ifade ettiği hakkında öğrenci bilgi sahibi olmalı;- içeriği bakımında iş ve çalışmanın (doğal, toplumsal, ve teknik iş olarak) ayrıldığını bilen öğrenci bu sayede toplumun gelişmesinin mümkün olduğunu kavramalıdır; - toplumun bileşik bir yapıya sahip olduğu ve hepsinin kendi rolü ve önemi olan değişik gruplardan oluştuğu gerçeğini öğrenmelidir; - toplumsal fenomenler ve toplumsal süreçlerin neler olduğunu öğrenen öğrenci, aralarındaki farkları ayırd edebilmeli; - bireyin sosyalleşmesinde aile, toplumsal çevre, okul, medya vb. önemli bir rol oynamaktadır; - toplumun önemli bir parçasını oluşturan aile kendi gelişmesi sırasında birkaç safhadan geçmiştir; öğrenciler ailenin yapısı ve önemi yanı sıra son dönemlerde

Tarih, Ekonomi ve Politik Bilimler, Yurttaş Eğitimi

5

toplumda giderek daha belirgin bir yer alan boşanma fenomeni hakkında da bilgi sahibi olmalı; - bir etnik grup olarak halkın özelliklerinin neler olduğunu bilmeli; - bir insan toplumu olarak ulusun ne zaman kurulup oluşturulduğu ve onu karakterize eden temel özelliklerin neler olduğunu bilmeli;- ulusların kendi gelecekleri hakkında şahsi iradelerine göre karar vermeleri ile neyin kastedildiği ve ulusal azınlıkların neler olduğunu kavramalı;

- toplumsal ilişkilerin gelişmesini engelleyen ve onları olumsuz etkileyen belirti ve amaçlar nelerdir, bu konuları sadece başka uluslar söz konusu iken değil, kendi ulusu hakkında da öğrenci bilgi sahibi olmalı.

İnsan toplumunun strüktürü

Toplumsal enstitüler

8 ders % 10.81

toplumsal enstitüler ve onların türleri

Demokrasi Elit Bürokrasi Politik partiler hükümet – görevleri

ve iktidar paylaşımı devlet tip ve şekilleri hukuk devleti

- toplumsal politik enstitülerin ve özellikle hükümetin önemi, görevi ve otoritesi hakkında bilgi sahibi olmalı; - politik partilerin rolü, fonksiyon etmesi ve örgütlenmesi ve insanların ve bir bütün olarak toplumun fonksiyon etmesinde politik partilerin örgütlenmeleri ve oynadıkları rolleri hakkında gereken bilgileri öğrenmeli; - Devletin ne olduğu ve onun temel

Politik Bilimler, Devlet ve Hukuk Tarihi, Yurttaş Eğitimi.

6

görevleri hakkında gereken bilgiye sahip olarak idarenin yönetim, yasama ve yargıya ayrılması hakkında gerekli bilgileri öğrenmeli; - birkaç tür devlet tipi ve biçiminin olduğunu ayırd etmek ve onların her birinin kendi özelliklerinin olduğunu anlamak; - demokratik bir toplumun oluşturulması için bazı şartların yerine getirilmesinin gerektiğini öğrenmeli (politik pluralizm veya çok partili sistem, yasalara saygının gösterilmesi, yurttaşın eşit hak ve özgürlüklere sahip olması vb.).

Çatışma ve toplumdaki eşitsizlik

Toplumsal Sosyal katmanlar ve onların devinimi

Mal varlığı ve toplumsal güç

Sosyal katman (sınıf) şekilleri: esaret, kastalar, dereceler ve sınıflar

- Toplumda görülen katmanların (sınıfların) oluşturulmasında mal varlığının rolü hakkında öğrenciler bilgi edinmeli. Toplumsal eşitsizliklerin katmanları arasında vertikal bir hiyerarşi ve toplumsal pozisyon açıdan farklar gözlenir. Toplumdaki sınıflar aslında, aralarında ekonomik farkların belirgin olduğu insanlar grubunu oluşturur. Marks,

Tarih, Yurttaşlık Eğitimi, Politik Bilimler.

7

sınıf ve sınıf çatışmaları teorisinin kurucusudur.

- Marks’ın teorilerinin eleştirisini yapan M.Veber, insanların toplumda elinde bulundurdukları güç ve toplumdaki statüslerine göre aralarında farklılıkların gözlendiğini savundu;

- Kast ve derece (ünvanlar) arasındaki farkların dini normlarla veya kanunlarla düzenlendiği hakkında bilgi sahibi olan öğrencilerin, belli toplumlarda hangi kasta ve ünvanların (derecelerin) mevcut olduğu örneklerini bilmeli;- bürokrasinin toplumun bir kesimi olduğunu bilmesi yanı sıra bürokrasi belirtileri hakkında da bilgi sahibi olmalı;- toplumsal çatışmaların aslında belli gruplar arasındaki bazan zıt olan çıkar çatışmalarından veya belli durumlarda önyargılardan kaynaklandığını bilmeli; - her zaman gücün kullanmasını gerektirmeyen toplumsal çatışmaların mevcut olduğunu da bilmeli;

8

- savaşların aslında çatışmaların kaba güc kullanılarak çözümlenmesi örneklerin oluşturduğunu bilmeli ve onların çeşitleri hakkında da bilgi sahibi olmalı.

Sınıflandırma

7 ders % 9.46

Kültür ve toplum

Kültür ve toplumsal bilincin diğer şekilleri

11 ders % 16.21

Kültür Kültür nedir, kültür

türleri, subkültür ve kontrakültür, simge, dil, norma

- kültür ve toplumun aslında birbiri ile şartlı olduğunu öğrenen öğrencinin kültürün ne olduğu ve onun toplumdaki rolü hakkında bilgi sahibi olmalı; - kültürün temel türleri nelerdir ve subkültürler nelerdir; - dinin ve dini inanışların ilkel biçimlerinin neler olduğu hakkında bilgi sahibi olmalı;

Tarih, Felsefe, Etik, Hukuk Bilimleri, Yazın

9

Din, Ahlak ve Bilinç

dinler ve dinlerin gelişmelerinin tarihi safhaları

monotesit (tek tanrılı) dinler

dinin toplumsal fonksiyonu

moral (ahlak) ve moral bilinci

- monoteist (tek tanrılı) dinlerin hangileri olduğunu bilerek onların temel özellikleri hakkında gerekli bilgi sahibi olmalı;- dinlerin toplumsal bir karakter sahibi olduğu gerçeğini öğrenmeli;- bilim ve ideolojinin ne olduğu ve onların aralarındaki farklar hakkında sağlıklı bilgi sahibi olmalı; - hukukun ne olduğunu bilmeli ve belli toplumların toplumsal ve kültürel gelişmelerinin onun düzeyi ile ölçüldüğü hakkında bilgi sahibi olmalı; - moral (ahlak) değer unsurlarını ayırd edebilmeli ve onların toplumdaki etkileri hakkında bilgi sahibi olmalı.

Birey ve toplum

Sosyopatoloji

5 ders % 6.75

Konformizm ve bilim kurgu

Suç ve ceza Toplumdaki

sosyopatalojik davranışlar (narkomani, insan kaçakçılığı ve rüşvet- gençlerde depresyon)

- konformizmin ne olduğu ve ne anlama geldiğini bilmeli, ondan uzaklaşma ve kaçış biçimleri hakkında bilgi sahibi olmalı; - suçun ne olduğunu ayırd edebilmeli, suç işlemeyi hangi faktörlerin etkilediği, suç türleri ve onlara karşılık olarak verilen cezalar hakkında bilgisi olmalı; - sosyoloji ve psikoloji kuramlarına göre suç nasıl ileri gelmektedir, açıklama kabiliyetine sahip olmalı; - insanın ve toplumun aşağıda belirtilen negatif belirtilerin ortaya çıkışı nedenleri ve onların sonuçları hakkında bilgi sahibi olmalı: narkomani, fuhuş ve rüşvet.

10

Çağdaş toplumun karşılaştığı sorunlar, sosyal değişiklikler

Toplum ve teknoloji

4 ders

Günümüzdeki çağdaş toplumun gelişmesindeki değişik faktörlerin etkisi;

Toplumsal gelişmeler çerçevesinde automatizm ve urbanizm (kentleşme);

Göçler Entegrasyonlar Globalleşme İletişim Ekoloji

- toplumda en çok vurgulanan değişiklikler hangileridir ve hangi koşullardan dolayı onlar ileri gelmişlerdir; - gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkelerde nüfus artışından kaynaklanan sorunların neler olduğunu bilmesi yanı sıra bu konuya değin bazı teoriler hakkında da (Maltus teorisi) öğrenci bilgi sahibi olmalı; - Automatizmin ve urbanizmin toplumdaki gelişmeleri nasıl etkilediği hakkında bilgi sahibi olmalı; - toplumda görülen sosyopatolojik davranışların hangi sonuçlara yol açtığı konusunda bilgi sahibi olmalı (narkomani, insan kaçakçılığı ve rüşvet) ve öğrencilerin kendileri onların etrafında görülen nagatif belirtileri saptayıp toplumdaki bu kötülüklerin ortadan kaldırılması için uğraşmaları gerekir.- değişik grupların kendi etkilerini sezdirmek için çeşit yollara başvurduğu ve özellikle medyanın tekelini eline geçirmekle bunu sağlamak istediklerini bilmelidirler.

Tarih, Demografi,Hukuk Bilimleri, İktisat İletişim

11

SANAT fonksiyonu ve sosyal boyutu

3 ders Sanat definisyonu ve

türleri Yaratıcı ve

reprodüksiyon sanatı Sanatın sosyal boyutu Sanatçıyı ve sanat

etkisini etkileyen faktörler Kiç

Öğrenciler sanatın ne olduğunu ve onun kimin tarafından yaratıldığı kosunusunda bilgi sahibi olmalı. Aynı zamanda sanatın fonksiyonu, gelişmesi ve bir toplumun gelişmesinde oynaması gereken rolü hakkında da gerekli verileri öğrenmeli. Sanatın modern topluma etkisinin ne olduğunu ve avangard sanatı neler oluşturduğu hakkında bilgi sahibi olmalı.

Not: Yıl boyunca öğretmene 2 ders serbest verilmektedir. Bu dersler esnasında, öğretmen, genel toplumsal karakterdeki güncel konuları ele alıp işleyebilir.

12

METODOLOJİK YÖNERGELER   

Sosyoloji dersinin öğrencilere verilmesi sırasında değişik metotlardan yararlanılabilir. Dersin açıklanması sırasında öğretmenin hangi yöntem ve metotu kullanacağı kendisine kalmış bir iştir. Genellikle, ders esnasında öğretmenin kullanacağı yöntemler öğrencilerin ihtiyaç ve gereksinimlerine göre belirlenir. Ancak, işlenilen konunun içeriği, işlenilen yeni ders birimlerini kavrayabilmek için öğrencilerin yaş ve algılama kabiliyetleri ve öğrencilerin kendi başlarına ve bağımsız bir şekilde çalışma ve inceleme alışkanlığının yaratılmasını arzuladığı zaman, öğretmen, uygun yöntemlere başvurabilir.

Öğretmenler, ders plan ve programlarının daha derli toplu bir şekilde yerine getirilip gerçekleşmesi için öğrencilerin interaktif yöntemlerle çalışmayı öğrenmeleri yönünde çaba harcamalıdır. Bu tür eğitimin uygulanması, öğrencilerin toplum konuları hakkında önceden edindikleri bilgilerden yararlanmalarını mümkün kılmaktadır. Diğer yandan toplumun karşılaştığı problemler hakkında öğrencinin bağımsız bir şekilde kendi görüş ve fikirlerini ileri sürebilmesi için öğretmenleri tarafından cesaretlendirilmelidir.

Öğrencilerle beraber olup klasik eğitim ve değerlendirme yöntemlerinin aşılması için öğretmen çaba harcamalıdır. Bu yönde daha uygun çalışma yöntem ve metotlarının bulunması için Sosyoloji dersini veren öğretmenler arasında daha sıkı temas ve işbirliğin sürdürülmesi ve bilimin bu alanı ile ilgili eğitim ve didaktik nitelikteki seminerlerin izlenmesiyle mümkündür.

Derslerin yapılması sırasında öğretmenin daha üst seviyede bir başarı kaydetmesi ve öğrencilere daha fazla bilgilerin aktarılması için, öğretmenler, devamda getirilen birkaç teknik, metot ve yönteme başvurabilir:  

Anlatım Gruplar halinde çalışma Sorunun çözümlenmesi için yapıcı diyalogun (debat) yürütülmesi Beyin fırtınası (brainstorming) Bireysel araştırmaların (inceleme) teşviki Sözlü konuşmanın uygulanması vb.

Dersi esnasında öğrencilerin şu tür örgütlenmelerine başvurulabilir: Gruplar halinde çalışma Bütün sınıf ile çalışma Çiftler halinde çalışma, ve Bireysel çalışma

 Gruplar ve çiftler halinde çalışma yöntemi, öğrencilerin hoş olmayan duygulardan (tedirginlik) kurtulmaları ve değerli ve doğru sonuçlara varabilmek için diğerleriyle

tartışmalara katılmalarını mümkün kılar. Gruplar 4 – 6 kişiden ibaret olabilir. Öğrencilerin daha önceden bildikleri konular sözkonusu olduğu zaman, toplumsal praktiklerle kombine edilen ineraktiv derslerin düzenlenmesi yöntemi de uygulanabilir.

Tartışma metodu sayesiyle problemlerin çözüme kavuşturulması için bi tek yolun olmadığı ve bu yönde bir çok yolun mevcut olduğu gerçeğinin öğretilmesi amaçlamaktadır. Bu yöntem, problemin çözümlenmesi için öğrencinin birden fazla alternatif sunarak en elverişli olanının seçilmesini mümkün kılmaktadır.

Beyin fırtınası Metotu – (brainstorming) öğrencinin verilen sorun hakkında ivedi çözüm, fikir veya yorum yapabilmek için yetenekleşmelerini hedeflemektedir.  

İyi olarak hazırlanmış öğretmen her zaman öğrenciyi ilgi odağında bulundurarak, öğrencide eleştirisel fikirlerin gelişmesi için değişik stratejiler uygular. Dersin usanç ve tekdüze olmaktan kurtulması ve işlenilen konunun ilginç olması için öğretmen her zaman değişik yollara başvurur. Elbette ki öğretmen didaktik prensiplerine saygı göstermeli ancak öğrencide de devamda verilen davranış (beceri) ve vasıfların yaratılması için de çaba harcamlıdır: öğrenci, bilinenden - bilinmeyene doğru hareket edilmesi, basitten - bileşiğe, somuttan - soyuta ve özelden – genele doğru hareket edip kendi fikirlerini pekiştirmesini öğrenmelidir.  

 DEĞERLENDİRME (Notlama)  

Öğrencilerin değerlendirilmesi, eğitim sürecinin bir bölümünü oluşturmaktadır. Notlama sayesiyle plan ve programlarla saptanan hedeflerden öğrencilerin ne kadar bilgi edindiklerini öğrenmekteyiz. Öğrenilen bilgi miktarının sağlıklı bir şekilde ölçülmesi için yarayan değerlendirme (notlama), ilerideki dönemde yapılacak çalışmalar için de bir teşviki oluşturmaktadır. Değerlendirme şu şekillerde yapılabilir:  

Ders esnasındaki etkinliklerin sürekli izlenmesiyle Yazılı yoklamaların yapılması ve çeşit tür testlerin düzenlenmesiyle (kısa soruları

içeren testler, alternatif testler, kombine edilmiş testler, çok sayıda yanıt seçeneklerini (şıkı) içeren testler v.b.), denemelerin yazılması v.b.,

Sözlü – şifai (kısmen olarak) Ev ödevleri Pratik çalışma

 

Değerlendirme, sistematik bir biçimde yapılmalıdır (her ders birimi için tertiplenmeli) ve periodik, sömestre veya yıllık dönemi kapsamalıdır. Değerlendirme şu özelliklere sahip olmalı: sistematik olması yanı sıra, objektiv, geçerli, güvenilir, eşit, uygun, yapıcı ve belli dönemlerde yapılmış olmalı.  

14

sistematik – her ders biriminin geçilmesi veya belli bir zamanın geçmesinden sonra uygulanmalı,

objektiv – cinsiyet, etnik köken veya akraba – yakınlık ilişkileri gözetmeksizin değerlendirme tamamen tarafsız bir şekilde yapılmalı,

geçerli – belli kriteri ve ölçütleri göz önünde bulundurarak bilgilerin real bir şekilde yoklanması yapılmalı,

güvenilir – değerlendirme yapılırken aynı standartların uygulanmasıyla öğrencilerde ikircimliğin yaratılması önlenmeli,

eşit – görgü ve tecrübeleri eşit olmamasına rağmen öğrencilere eşit imkânların sağlanması,

uygun – öğrencilerde hoş olmayan duyguların önlenmesi ereğiyle öğrencinin kişiliğine en uygun ve elverişli olan değerlendirme şekli uygulanmalı,

Belli dönemlerde yapılan değerlendirme – yarı yılın veya sadece ders yılın sonunda değil bütün bir yıl boyunca değerlendirme yapılmalıdır, öteki türlü öğrencinin kırık notunu düzeltme fırsatı olmayacaktır.

 

Değerlendirme tipleri  

Öğretmenin en önemeli ödevleri arasında öğrencilerin edindikleri bilgilerinin değerlendirilmesini planlaştırmaktır. Bu arada öğrencilerin karşılaşmakta oldukları güçlükler de nazare alınarak daha büyük bir başarının kaydedilmesi hedeflenmektedir. Değerlendirme birkaç yolda yapılır:  

Kriterlere (ölçütlere) dayalı değerlendirme: standart sayılabilecek kriterler esasınca öğrencilerin bilgilerinin yoklanmasıdır. Yapılacak ve uygulanacak testlerde soruların karşılığı olan puanlar belirlenmelidir. Kazanılan puan sayısına göre değerlendirme yapılır. Cevaplara karşılık olarak verilen puanlar hakkında sorumluluk tamamen olarak öğretmene aittir.  

Olgunlaşmanın değerlendirilmesi: onların gelecek dönemdeki çalışmasını öğretmenin planlaştırılması amacını güder. Bu değerlendirme ders yılının başında veya yıl boyunca başlar ve onun karşılığı olarak not verilmez.

Diagnostik (teşhis koyma yöntemi) değerlendirmesi: öğrencilerin karşılaştıkları güçlük ve zayıflıkların belirtilip saptanmasını hedefler. Ön test niteliğinde olan bu çalışmalar karşılığı olarak not verilmez ve öğrenme sürecinde öğrencilerin karşılaşmakta oldukları güçlük ve zayıflıkların saptanmasında keza bu yönteme başvurulur.

Toplu şekilde değerlendirme (yoklama): bu tür testler genellikle birinci yarı yılın sonu ve ders yılının bitmek üzere olduğu dönemde uygulanır. Amacı, belli bir zaman dönemi içerisinde edinilen bilgilerin yoklanması ve değerlendirilmesidir.

15

  

KAYNAKÇA

1. Anthony Giddens, ”Sociologjia”, ’Qabej’ Yayınevi,Tiran 2002

2. Dr.Ante Fiamengo, ”Bazat e sociolgjisë së përgjthshme”, ’Rilindja’, Priştine, 1984

3. Dr. Fehmi Agani dr. Agim Hyseni, ”Sociologjia për klasën e katërt” 4. Zydi Dervishi, ”Socilogjia”, ’Nënë Tereza’ Yayınevi, Tiran, 2003

5. Dr. Ismail Hasani, “Probleme teorike nga sociologjia e religjionit”, ‘Grafoprint’,Priştine,1996

6. Zydi Dervishi, “Sociologji kulture”, ‘Jerusalem’ Yayınevi, Tiran 2001

7. Bardhyl Musai, “Psikologji edukimi”, ‘Pegi’ Yayınevi, Tiran, 1999

8. Bardhyl Musai, “Metodologjia e Mësimdhënies”, Tiran, 2003 9. Isuf Zeneli, “Bazat e standardizimit dhe vlerësimit në Arsim”, ‘Libri

Shkollor’ Yayınevi, Priştine, 2002

16