Tam Ly Hoc Dai Cuong_

8/3/2019 Tam Ly Hoc Dai Cuong_www.7pop

1/39

1

Phn INHNG VN CHUNG CA TM L HC

Chng 1Tm l hc l mt khoa hc

I. i tng, nhim v ca tm l hc

1. Tm l v tm l hc

Tm l: L tt c nhng hin tng tinh thn ny sinh trong u c con ngi, gn linv iu hnh mi hnh ng, hot ng ca con ngi.

(Hin tng tm l l hin tng c c s t nhin l hot ng thn kinh v hot ngni tit, c ny sinh bng hot ng sng ca tng ngi v gn b mt thit vi cc quan hx hi.)

Tm l hc: L khoa hc v cc hin tng tm l. N nghin cu cc quy lut ny sinh

vn hnh v pht trin ca cc hin tng tm l trong hot ng a dng din ra trong cucsng hng ngy ca mi con ngi.

2. Lch s hnh thnh v pht trin tm l hc

2.1. Quan nim v tm l con ngi trong h t tng trit hc duy tm

- Theo cc nh duy tm th tm l con ngi l linh hn- do cc lc lng siu nhinnh Thng , Tri, Pht to ra. Linh hn l ci c trc, th gii vt cht l ci th hai, csau.

- i din tiu biu: Platn(427347 trcn), Becli (1685-1753), Hium.

Platn:

- Tm hn tr tu nm u, ch c giai cp ch n

- Tm hn dng cm nm ngc v ch c tng lp qu tc

- Tm hn kht vng nm bng v ch c tng lp n l

2.2. Quan nim v tm l con ngi trong h t tng trit hc duy vt

Cc i din tiu biu:

- Arixtot(348-322trcn)- tm hn gn lin vi th xc v c ba loi:

+ Tm hn thc vt: c chung c ngi v ng vt lm chc nng dinh dng (tmhn dinh dng)

+ Tm hn ng vt: c chung c ngi v ng vt lm chc nng cm gic, vnng(tm hn cm gic)

+ Tm hn tr tu: ch c ngi (tm hn suy ngh)

- Anaximen(TkV trcn), Heraclit(TK VII-VI trcn)tm hn cu to t vt cht gm nc,la, khng kh, t

- mcrit(460 -370 trcn)- tm hn c cu to t nguyn t rt tinh vi

- Xcrt (469399 trcn) hy t bit mnht nhn thc, thc v mnh.

- Spinda(1632- 1667) coi tt c u c t duy

- L. phbch(1804-1872)tm l khng tch ri khi no ngi, n l sn phmca thvt cht pht trin ti mc cao l b no. Tm l l hnh nh ca th gii khch quan.
http://kynang.7pop.net/http://kynang.7pop.net/


2/39

2

2.3. Quan nim v tm l con ngi ca thuyt nh nguyn lun

- Cc nh tm l hc ny cho rng c s tn ti khch quan c cu to bi hai thcth vtcht v tinh thn. Hai thc th ny tn ti c lp vi nhau v ph nh ln nhau.

- i din tiu biu: R. cac(1596-1650). ti t duy l ti tn ti. T duy- thng hiu,mong mun, tinh thn, thc. J.Locke (1632-1704). tm l hc kinh nghim.

2.4. Tm l hc tr thnh mt khoa hc c lp

- Cc s kin c nh hng n s ra i ca TLH n tr thnh mt khoa hc c lp:- Thuyt tin ho ca S. acuyn (1809-1894) nh duy vt Anh- Thuyt tm tm l hc gic quan ca HemHn (1821-1894) ngi c- Thuyt tm tm l hc ca Phecne(1801 -1887) v V-Be(1795- 1878) ngi c- Tm l hc pht sinh ca Gantn(1822-1911) ngi Anh- Cc cng trnh nghin cu v Tm thn hc ca bc s Sacc (1875- 1893) ngi Php.-Nm 1897 nh TLH c v. Vunt (1832-1920) sng lp ra phng th nghim TLH

u tin cu th gii ti TP. Laixic.

- T vng quc ch ngha duy tm, coi thc ch quan l i tng ca TLH v conng nghin cu thc l cc phng php ni quan, t quan st Vunt bt u dn chuynsang nghin cu TL thc mt cch khch quan bng quan st, thc nghim, o c.

3. Cc quan im c bn trong tm l hc hin i

3.1. Tm l hc hnh vi

- i din tiu biu: Nh tm l hc M J. Otsn (1878- 1958). i tng nghin cu lhnh vi ca con ngi v ng vt, khng tnh n cc yu t ni tm.

- Ton b hnh vi, phn ng ca con ngi v ng vt phn nh bng cng thc: S(kchthch)R(phn ng).

nh gi:+ u im: coi hnh vi l do ngoi cnh quyt nh, hnh vi c th quan st c, nghin

cu mt cch khch quan, t c th iu khin hnh vi theo phng php Th - Sai+ Nhc im: quan nim mt cch c hc, my mc v hnh vi, nh ng hnh vi ca

con ngi v con vt

3.2. Phn tm hc

-Ngi sng lp ra PTH S. Frued (1859-1939) l bc s ngi o.

- V thc l yu t quyt nh nht trong tm l con ngi v nhn cch ca con ngigm ba phn: v thc(ci y), thc(ci ti), siu thc(siu ti)

nh gi:+ u im: c gng a TLH i theo hng khch quan, gp phn trong vic gii

thch gic m.

+ Nhc im: cao qu ng ci bn nng v thc-> ph nhn thc, bn cht xhi,lch s ca tm l con ngi, ng nht tm l ngi vi tm l ca con vt.

- Dng phi ny ra i c, cc i din tiu biu nh: Vecthain(1880-1943),Cl(1887-1967), Cpca(1886-1947).

nh gi:

- u im: H i su nghin cu cc quy lut v tnh n nh v tnh trn vn ca trigic, quy lut bng sng ca t duy.

-Nhc im: t ch n vai tr ca kinh nghim sng, kinh nghim x hi lch s


3/39

3

3.4. Tm l hc nhn vn

- Bn cht con ngi vn tt p, con ngi c lng v tha, c tim nng k diu.

- i din tiu biu: Rgi (1902- 1987) v H. Maxlu.

- S v nhu cu ca Maxlu

nh gi:

- u im: Hng conngi n mt x hi tt p

-Nhc im: qu cao nhng cm nghim, th nghim ca bn thn, tch con ngira khi nhng mi quan h x hi. Thiu tnh thc tin

3.5. Tm l hc nhn thc

- Coi hot ng nhn thc l i tng nghin cu ca mnh

- Hai i biu ni ting l G. Piagi(Thu S) v Brun.

nh gi:

+ u im: Nghin cu tm l con ngi, nhn thc ca con ngi trong mi quan hvi mi trng, vi c th v vi no b; Xy dng c nhiu phng php nghin cu tm l

+ Nhc im: Coi nhn thc ca con ngi nh l s n lc ca ch. Cha thy ht ngha tch cc, thc tin ca hot ng nhn thc

3.6. Tm l hc lin tng

- i din tiu biu Mil (1806 1873), Spenx(1820 1903),Bert(1818- 1903).

- Theo h cn gn tm l hc vi tm l hc, v thuyt tin ho xy dng tm l hc theom hnh ca cc khoa hc t nhin

3.7. Tm l hc hot ng

- Do cc nh tm l hc X vit sng lp nh L.X. Vgtxki, rubinstin,Lnchiev,luria..

- Ly trit hc Mc Lnin l c s phng php lun, da trn cc nguyn tc sau:

+ Nt coi tm l l hot ng

+ Nt gin tip

+ Nt lch s v ngun gc x hi ca cc chc nng tm l

+ Nt tm l l chc nng ca no

Nhu cuthnh t,

Nhu cu c knhn, ngng m

Nhu cu v quan hx hi

Nhu cu an ton

Nhu cu tm l c bn


4/39

4

4. i tng, nhim v nghin cu ca tm l hc

4.1. i tng ca tm l hc

L cc hin tng tm l vi t cch l mt hin tng tinh thn do th gii khch quantc ng vo no ngi sinh ra, gi chung l cc hot ng tm l.

4.2. Nhim v ca tm l hc

-Nghin cu bn cht ca hot ng tm l c v mt s lng v cht lng

- Pht hin cc quy lut hnh thnh v pht trin tm l

- Tm ra c ch ca cc hin tng tm l

- p dng tm l mt cch c hiu qu nht

5. V tr, ngha ca tm l hc

V tr:

- Tm l hc v trit hc

- Tm l hc c quan h cht ch vi khoa hc t nhin- Tm l hc c quan h gn b hu c vi cc khoa hc x hi v nhn vn

ngha:

- ngha c bn v mt l lun, gp phn tch cc vo vic u tranh chng li cc quanim phn khoa hc v tm l ngi

- Phc v trc tip cho s nghip giodc

- Gii thch mt cch khoa hc nhng hin tng tm l nh tnh cm, tr nh

- C ngha thc tin vi nhiu lnh vc i sng x hi, nh vn hc, y hc, hnh s,

lao ngII. Bn cht chc nng phn loi cc hin tng tm l

1. Bn cht ca tm l ngi

1.1. Tm l ngi l s phn nh HTKQ vo no ngi thng qua ch th.

Phn nh tm l l mt loi phn nh c bit:

- S tc ng vo h thn kinh, no b- t chc cao nht ca vt cht

- Hnh nh tm l mang tnh sinh ng, sng to

- Hnh nh tm l mang tnh ch th, mang m mu sc c nhn

1.2. Tm l ngi mang bn cht x hi v c tnh lch s

- C ngun gc th gii khch quan trong ngun gc x hi l ci quyt nh

- Sn phm ca hot ng v giao tip

- Kt qu ca qu trnh lnhhi, tip thu vn kinh nghim x hi, nn vn ha x hithng qua hot ng v giao tip

- Tm l hnh thnh, pht trin v bin i cng vi s pht trin ca lch s c nhn, lchs ca dn tc v cng ng

Kt lun:

- Cn phi nghin cu hon cnh, iu kin sng ca con ngi

- Cn ch nguyn tc st i tng

- T chc cc hot ng v giao tip


5/39

5

2. Chc nng ca tm l

- nh hng

- ng lc

- iu khin, kim tra

- iu chnh3. Phn loi hin tng tm l

3.1. Cn c vo thi gian tn ti v vtr tng i ca cc HTTL

a. Cc qu trnh tm l

- Khi nim: L nhng hin tng tm l din ra trong mt thi gian tng i ngn cm u, c din bin v kt thc tng i r rng.

- Phn bit thnh ba qu trnh tm l: cc qu trnh nhn thc, qu trnh cm xc, qutrnh hnh ng ch

b. Cc trng thi tm l

Khi nim: l nhng hin tng tm l din ra trong thi gian tng i di, vic m ukt thc khng r rng

c. Cc thuc tnh tm l

Khi nim: l nhng hin tng tm l tng i n nh, kh hnh thnh v kh mt i,to thnh nhng nt ring ca mi nhn cch.

3.2. Cn c s c thc hay cha c thc ca cc HTTL

Hin tng tm l c thc

Hin tng tm l cha c thc

3.3 Phn bit HTTL tim tng v HTTL sng ng

Hin tng tm l sng ng th hin trong hnh vi hot ng

Hin tng tm l tim tng tch ng trong sn phm ca hot ng

3.4. Hin tng tm l c nhn v hin tng tm l x hi

Hin tng tm l c nhn nh cm gic tri gic, t duy

Hin tng tm l x hi nh phong tc, tp qun, tin n, d lun

III. Cc nguyn tc v phng php nghin cu

1. Cc nguyn tc nghin cu tm l hc1.1. Nguyn tc quyt nh lun duy vt bin chng1.1. Nguyn tc quyt nh lun duy vt bin chng1.2. Nguyn tc thng nht tm l, thc, nhn cch vi hot ng

1.3. Nguyn tc nghin cu cc HTTL trong s vn ng v pht trin khng ngng cachng

1.4. Nguyn tc nghin cu cc HTTL trong MQH B/C gia chng vi nhau v cc hintng khc

1.5. Nguyn tc nghin cu tm l trong mt con ngi c th, mt nhm ngi c th vhot ng trong x hi nht nh.


6/39

6

2. Cc phng php nghin cu tm l

2.1. Phng php quan st-Khi nim:Quan st l tri gic c ch nh, c k hoch, c s dng nhng phng tin

cn thit nhm thu thp thng tin v i tng nghin cu qua mt s biu hin nh hnh ng,c ch, cch ni nng, nt mtca con ngi

- Cc hnh thc quan st:quan st ton din hay quan st b phn, quan st c trngim, trc tip hay gin tip.

- Cc yu cu khi quan st:+ Xc nh mc ch, ni dung, k hoch quan st+ Chun b chu o v mi mt

+ Tin hnh quan st mt cch cn thn v c h thng+ Ghi chp ti liu trung thc, khch quan

2.2. Phng php thc nghim-Khi nim: l qu trnh tc ng vo i tng mt cch ch ng, trong nhng iu

kin c khng ch, gy ra i tng nhng biu hin v quan h nhn qu, tnh quylut, c cu, c ch ca chng, c th lp i lp li nhiu ln v o c, nh lng, nh tnh mtcch khch quan cc hin tng cn nghin cu.

Hai loi thc nghim c bn:- Thc nghim trong phng th nghim: Khng ch mt cch nghim khc cc nh hng

bn ngoi, ngi lm th nghim t to ra nhng iu kin lm ny sinh hay pht trirn mthin tng tl cn o.

- Thc nghim t nhin: tin hnh trong iu kin bnh thng

2.3. Phng php Test:-

Khi nim: Test l mt php th o lng tm l c chun ha trn mt slng ngi tiu biu.

Test trn b bao gm bn phn:- Vn bn test- Hng dn quy trnh tin hnh- Hng dn nh gi- Bn chun ha

nh gi:- u im:

+ C kh nng lm cho httl cn o c trc tip bc l qua hnh ng gii bi tp test+ C kh nng tin hnh nhanh, tng i n gin

+ C kh nng lng ha, chun ha ch tiu tm l cn o

-Nhc im:+ Kh son tho mt b test m bo tnh chun ha

+ Ch yu cho bit kt qu, t b l qu trnh suy ngh

2.4. Phng php m thoi l cch t cu hi cho i tng v da vo cu tr li ca h trao i, hi thm,

nhm thu thp thng tin v vn cn nghin cu.

nh gi-Nhc im: tin cy khng cao.

Mun m thoi tt:- Chun b h thng cu hi, trnh cu hi rc ri, kh hiu.


7/39


8/39

8

1.3. Quan im duy vt

- Coi tm l v tm l c quan h cht ch vi nhau, tm l c s vt cht l hot ngca no b, nhng tm l khng song song hay ng nht vi tm l

- Phbch(1804- 1872): tinh thn, thc khng th tch ri khi no ngi, n l sn vtca vt cht c pht trin ti mc cao nht l no b

- Cc nh khoa hc chra rng, tm l l chc nng ca bo: b no nhn tc ngca th gii di cc dng xung ng thn kinh cng nhng bin i l ho tng nron, tng xinp,cc trung khu thn kinh b phn di v no v v no, lm cho no b tr nn hot ngtheo quy lut thn kinh to nn hin tng tm l ny hay hin tng tm l kia theo c ch phnx.

S tng tng i trng lng no trn cc bc thang k tip nhau ca chng loipht sinh

Theo s liu ca Khau Theo s liu ca Ia.Ia. Rghinxki

Ln bin 0.06 Linh trng 0.13-1.37

Th 0.10 kh cp thp 0.56-2.22

Vn 0.43 Vn ngi 2.03-7.35

Tinh tinh 0.52 C voi 6.72

Ngi 1.0 Voi 9.62

Ngi 32.00

Tng quan cc s lng n- ron thn kinh vi mt si dy thn kinh trong tng tchc no ring l trn cc bc thang tin ho

Dng V Cc t chc di vTh gic Thnh gic Th gic Thnh gic

Chut 10 280 60 60Vn 145 300 145 20

Ngi 500 900 500 150

2. Phn x c iu kin v tm l

I.M Xtrnov nh tm l hc ngi Nga cho rng: tt c cc hin tng tm l, k c c thc ln v thc, v ngun gc u l phn x.

3. Vn khu chc nng trong no

- TK V trc cng nguyn: l tr khu tr trong u, tnh cm ngc, am m bng

- Cui th k XIX u th k XX: Mi chc nng tm l c nh khu trong no

- Theo khoa hc: Trn v no c cc min(vng, thu). Mi min c th tham gia vonhiu hin tng tm l khc nhau.

Phn x c ba khu:-Nhn kch thch bn ngoi, bin thnh hng phn theo ng hng tm i vo

- Qu trnh thn kinhtrn no v to ra hot ng tm l


9/39

9

- Dn truyn thn kinh t trung ng theo ng li tm gy nn phn ng ca c th

Palp: sng lp ra hc thuyt phn x c iu kin

Khi nim:

c im ca phn x c iu kin:

- L phn x t to- C s gii phu tm l l v no vhot ng bnh thng ca v no

- L qa trnh thnh lp ng lin h tm thi

- Thnh lp vi kch thch bt k, c bit l ting ni

- Bo hiu gin tip kch thch khng iu kin s tc ng vo c th

4. Quy lut hot ng thnkinh cp cao v tm l(4 quy lut)

4.1. Quy lut hot ng theo h thng

Phi hp nhiu trung khu cng hot ng tp hp cc loi kch thch ring r, thnh

nhm, thnh b hon chnh(hot ng theo h thng).Biu hin: hot ng ng hnh

ngha:

- V no tn nng lng v phn ng vi ngoi gii linh hot, chnh xc hn.

4.2. Quy lut lan ta v tp trung

-Nh hng phn lan ta m c th thnh lp lin h thn kinh, c th t mt s vic nylin tng s vic khc, c th nh vt ny -nh n vt khc( v d:Khi ngi ta phn n)

-Nh c ch lan ta m c trng thi thi min, ng.

- c ch lan ta n tp trung a thn kinh t trng thi ng sang trng thi thc. Hngphn tp trung gip phn tch su, k mt mt ca s vt, hay mt s

Cc loi cm ng:

- Cm ng tch cc: hng phn lm cho c ch su hn,hay c ch lm cho hng phn im kia tr nn mnh hn. VD: im khng ni nhn k hn

- Cm ng tiu cc: Hng phn gy ra c ch, c ch lm gim hng phn, lm gim cch. VD: bun ng lm cho kh nng tp trung thp.

4.3. Quy lut cm ng qua li

Khi hng phn ny sinh mt im trong bn cu i no to ra c ch cc im khcln cn, hay ngc li c ch ny sinh mt im trong bn cu i no c th to ra hng phncc im ln cn.

V d: Tp trung nhn mt bc tranh m khng nghe mt ting ng, li ni bnh thngxy ra bn cnh

Cm ng qua li ng thi:VD: hc sinh nghe sut mt tit cc trung khu vn ng iukhin chn tay t nhiu b gim hot ng hoc c ch hon ton, n lc ra chi phn ln ccem thch chy nhy v chy nhy rt hng

Cm ng qua li tip din( cm ng qua li trong mt trung khu): hng phn mt imchuyn sang c ch chnh im .VD: khi b qu mng qu nhiu, cm on v l, ngi ta

d pht khng, c phn ng khng tt, i khi qu ng.


10/39

10

4.4. Quy lut ph thuc vo cng

Trong trng thi bnh thng ca v no ln ca phn ng t l thun vi cng ca kch thch.(kch thch ph hp, cn nu kch thch qu ln hoc qu b th khng xy ra theoquy lut trn). Ngoi ra ngi cn ph thuc vo ngn ng

5. H thng tn hiu th hai v tm l

1. H thng tn hiu th nht (c c ngi v ng vt)

Tc ng ngoi gii tr ng ngn c nghe v nhn thy, kch thch vo no ng vtv ngi li cc du vt ca cc kch thch y trong cc bn cu. l h thng tn hiu thnht ca hin thc.

S vt v hin tng khch quan v thuc tnh ca chng chnh l nhng tn hiu. Nhngtn hiu cng vi nhng hnh nh do cc tn hiu li trong no hp thnh h thng tnhiu th nht.

Vai tr:

- C s sinh l ca hot ng cm tnh, trc quan ca ngi cng nh ca ng vt. - C s sinh l ca nhng mm mng t duy (ta gi l t duy c th ca ng vt).

2. H thng tn hiu th hai (ch c ngi)

Ngn ng hay ng ngn l phn nh s vt, hin tng , thuc tnh ca s vt, bn chtca hin tng, s vt mt cch khi qut.

Ting ni, ch vit l mt kch thch c nhiu tc dng v tc dng mnh( nu dng ngch, ng lc, hp l, hp tnh) i vi no ngi.

Ting ni, ch vit tc ng vo no ngi to ra hnh nh v s vt, hin tng, thuctnh ca s vt, hin tng m t dng ch chng.

Ngoi ta n to nn nhng hnh nh v mi quan h gia s vt ny vi s vt kia.

Nu gi nhng s vt hin tng v nhng thuc tnh ca s vt v hin tng v ccdu vt ca chng trong cc i bn cu l nhng tn hiu th nht, th ngn ng, ng ngn lnhng tn hiu ca nhng tn hiu th nht hay cn gi l tn hiu ca tn hiu. Tan b nhngtn hiu ca nhng tn hiu th nht hp li thnh h thng tn hiu th hai.

Vai tr:l c s sinh l ca t duy ngn ng, t duy tru tng ca loi ngi.

II. C s x hi ca tm l ngi

1. Quan h x hi, nn vn ho x hi v tm l con ngi

Cc quan h x hi to nn bn cht con ngi.C ch ch yu ca s pht trin tm l con ngi l c ch lnh hi nn vn ha x hi

2. Hot ng v tm l

2.1. Khi nim hot ng

Hot ng l mi quan h tc ng qua li gia con ngi v th gii to ra sn phmc v pha th gii c v pha con ngi.

2.2. c im ca hot ng

- Hot ng bao gi cng c i tng

- Hot ng bao gi cng c ch th- Hot ng bao gi cng c mc ch

- Hot ng vn hnh theonguyn tc gin tip


11/39

11

2.3. Cc loi hot ng

- Xt v phng din c th:

Vui chi Hc tp Lao ng Hot ng x hi

- Xt v phng din sn phm

Hot ng thc tin Hot ng l lun

- Cn c cch phn loi khc chia hot ng thnh bn loi

Hot ng bin i Hot ng nhn thc Hot ng nh hng gi tr Hot ng giao tip

2.4. Cu trc ca hot ng

3. Giao tip v tm l

3.1. Khi nim

Giao tip l s tip xc tm l gia ngi v ngi, thng qua con ngi trao i vinhau v thng tin, v cm xc, tri gic ln nhau v nh hng tc ng qua li ln nhau. Hay nikhc i giao tip xc lp v vn hnh cc quan h ngi - ngi, hin thc ho cc quan h xhi gia ch th ny v ch th khc

Dng cc hot ng

Ch th Ch th

Hot ng ng c

Hnh ng Mc ch

Thao tc Phng tin

Phng tin


12/39

12

3.2.Chc nng ca giaotip

- Chc nng thng tin

- Chc nng cm xc: bc l cm xc v cn to ra nhng n tng, cm xc mi

- Chc nng nhn thc ln nhau v nh gi ln nhau

- Chc nng iu chnh hnh vi- Chc nng phi hp hot ng

3.3. Phn loi giao tip

- Cn c vo phng tin giao tip: giao tip bng vt cht, giao tip phi ngn ng, giaotip bng ngn ng

- Cn c vo khong cch giao tip: trc tip, gin tip

- Cn c vo quy cch v ni dung giao tip: chnh thc v khng chnh thc

3.4. Giao tip v s pht trin tm l

- Giao tip l iu kin tn ti ca c nhn v ca x hi, l mt nhu cu xut hin smnht ca con ngi

- Qua giao tip con ngi gia nhp vo cc mi quan h x hi, lnh hi nn vn ho xhi, quy tc o c, chun mc x hi

- Qua giao tip con ngi hnh thnh nng lc t thc

Chng III:

S hnh thnh v pht trin tm l, thc

I. S hnh thnh v pht trin tm l

1. S ny sinh v hnh thnh tm l v phng din loi ngi

1.1. Tiu chun xc nh s ny sinh tm l

- Tiu chun xc nh s ny sinh tm l u tin di hnh thc nhy cm hay gi ltnh cm ng, xut hin sinh vt c h thn kinh hch.

- Tnh nhy cm xut hin cch y 600 triu nm

1.2. Cc thi k pht trin tm l

- Xt theo mc phn nh:+ Thi k cm gic

+ Thi k tri gic

+ Thi k t duy

- Xt v ngun gc ny sinh:

+ Thi k bn nng

+ Thi k k xo

+ Thi k hnh vi tr tu

2. Cc giai on pht trin tm l v phng din c th

Khi nim:l mt qu trnh chuyn i lin tc t cp ny sang cp khc. micp la tui, s pht trin tm l t ti cht lng mi v din ra theo mt quy lut c th


13/39

13

Cc giai on pht trin tm l c th

- Giai on tui s sinh v hi nhi: hot ng ch o l giao tip cm xc trc tip

- Giai on trc tui hc: hot ng ch o l chi vi vt v vui chi

- Giai on tui i hc: hat ng ch o l hc tp, lao ng v hot ng x hi

II. S hnh thnh v pht trin thc1. Khi nim chung v thc

1.1. thc l g?

- Khi nim 1: thc l hnh thc phn nh tm l cao nht ch ring con ngi mi c,phn nh bng ngn ng, l kh nng con ngi hiu c cc tri thc m con ngi tip thuc.

- Khi nim 2: thc l chc nng tm l cao cp ca con ngi. Con ngi nh ngnng bin hnh nh tm l va mi c phn nh thnh i tng khch quan tip tc phnnh v n to nn trong v no hnh nh tm l mi hn, nh hot ng ca con ngi c

nh hng cao hn, tinh vi hn, c mc ch r rng hn.- Khi nim 3: thc l nng lc hiu c cc tri thc v th gii khch quan v nng

lc hiu c th gii ch quan trong chnh bn thn mnh. Nh con ngi c th ci to thgii khch quan v hon thin bn thn mnh.

1.2. Cc thuc tnh c bn ca thc

-Nng lc nhn thc mt cch khi qut v bn cht v hin thc khch quan

- Kh nng xc nh thi i vi hin thc khch quan

- Kh nng sng to

- Kh nng nhn thc v mnh v xc nh thi i vi bn thn mnh.

1.3. Cu trc ca thc

- Mt nhn thc: nhn thc cm tnh l tng bc thp, nhn thc l tnh l tng bc caohn

- Mt thi : thi la chn, thi cm xc, thi nh gi ca ch th i vi thgii

- Mt nng ng: iu chnh, iu khin hot ng ca con ngi lm cho hot ng cacon ngi c thc

2. S hnh thnh v pht trin thc ca con ngi

2.1. S hnh thnh v pht trin tm l thc v phng din loi ngi- Vai tr ca lao ng i vi s hnh thnh thc:

+ Con ngi hnh dung ra m hnh ca sn phmtrc khi lm ra(v d v con ong vngi kin trc s).

+ thc c hnh thnh v th hin trong qu trnh lao ng

+ Con ngi c thc i chiu sn phm han thin sn phm

- Vai tr ca ngn ng v giao tip i vi s hnh thnh thc

+ L cng c con ngi xy dng v hnh dung ra m hnh tm l ca sn phm v

ci cch lm ra n.+ Gip con ngi c thc v vic s dng cng c lao ng

+Gip con ngi phn tch, i chiu nh gi sn phm


14/39

14

+Gip con ngi trao i thng tin, thngbo cho nhau, phi hp vi nhau

+Gip con ngi thc v bn thn mnh, v ngi khc.

2.2. s hnh thnh thc v t thc v phng din c nhn

- Hnh thnh trong h.ng v thng qua sn phm hot ng ca c nhn

- Hnh thnh trong s giao tip vi ngi khc v nhn thc v ngi khc - Hnh thnh bng con ng tip thu thc x hi, nn vn minh ca dn tc v nhn

loi

- Hnh thnh bng con ng t phn tch hnh vi ca mnh v t quan st

3. Cc cp ca thc

3.1. Cp cha thc

3.2. Cp thc, t thc

3.3. Cp thc nhm v thc tp th

4. Ch - iu kin ca hot ng c thc4.1. Khi nim

Ch l s tp trung ca thc vo mt hay mt nhm s vt hin tng, nh hnghot ng, m bo iu kin thn kinh tm l cn thit cho hot ng tin hnh c hiu qu.

4.2. Phn loi ch

- Ch khng ch nh

- Ch c ch nh

- Ch sau ch nh

4.3. Cc thuc tnh c bn ca ch - Sc tp trung ca ch :mc ch t hay nhiu

- S bn vng ca ch :thi gian ch

- S phn phi ch : kh nng phn tn sc tp trung

- S di chuyn ch

Phn II:CC QU TRNH NHN THC

Chng IV:Cm gic v tri gic

I. Cm gic

1. Khi nim chung v cm gic

1.1. Cm gic l g?

Cm gic l mt qu trnh tm lphn nh tng thuc tnh ring l ca s vt v hintung ang trc tip tc ng vo gic quan ca ta.

1.2. c im ca cm gic

- L mt qu trnh tm l

- Phn nh tng thuc tnh ring l

- Phn nh hin thc khch quan mt cch trc tip


15/39

15

- Phn nh nhng trng thi bn trong ca c th

1.3. Bn cht x hi ca cm gic

- i tng phn nh: th gii t nhin v nhn to

- C ch tm l: h thng tn hiu th nht v h thng tn hiu th hai

- Chu nh hng bi cc hin tng tm l cp cao khc- nh hng thng qua gio dc v hot ng

1.4 Vai tr ca cm gic

- L hnh thc nh hng u tin

- L ngun cung cp nhng nguyn vt liu

- L iu kin quan trng m bo trng thi hot ng ca v no

- L con ng nhn thc hin thc khch quannht l i vi ngi khuyt tt

2. Cc loi cm gic

2.1. Nhng cm gic bn ngoi- Cm gic nhn

- Cm gic nghe

- Cm gic ngi

- Cm gic nm

- Cm gic da

2.2. Nhng cm gic bn trong

- Cm gic vn ng v cm gic s m- Cm gic thng bng

- Cm gic rung

- Cm gic c th

Cm gic nm

Nhng vng li khc nhau cm nhn v khc nhau: u li cm nhn v ngt, hai bnli cm nhn v chua, cung li nhy vi v ng. Nu lau kh li th khng cm nhn cv mn v v ngt, v ng.

3. Cc quy lut c bn ca cm gic

3.1. Quy lut ngng cm gic

-Ngng cm gic: l gii hn m kch thch gy ra c cm gic

- Cm gic c hai ngng: pha trn v pha di

-Ngng cm gic pha trn: cng kch thch ti a vn gy ra c cm gic

-Ngng cm gic pha di: cng kch ti thiu gy ra cm gic

Tnh hung: An v Ha tranh lun vi nhau: tai ai thnh hn?

-Ngng sai bit: mc chnh lch ti thiu v cng hoc tnh ch thot ca hai

kch thch phn bit s khc nhau gia chng.-Ngng sai bit ca mi cm gic l mt hng s

Kt lun


16/39

16

-Ngi no cng c ngng sai bit thnh gic cng cao th cng c kh nng cm thm nhc

-Ngi no cng c ngng sai bit v th gic cng cao th cng c kh nng hi ha.

- Mc truyn m thanh ca xng v t tt hn khng kh.

- nghen ni: Con i bng nhn xa hn ngi nhiu, nhng mt ngi phn bit c

nhiu s vt hn mt i bng.

3.2. Quy lut thch ng ca cm gic

- Thch ng: l kh nng thay i nhy cm ca cm gic cho ph hp vi s thay ica cng kch thch, khi cng kch thch tng th nhy cm gim v ngc li

- C tt c cc loi cm gic, nhng mc khc nhau v c th rn luyn c

3.3. Quy lut tc ng qua li ln nhau ca cm gic

- Cc cm gic lun tc ng ln nhau: s kch thch yu ln mt c quan phn tch nys lm tng ln nhy cm ca mt c quan phn tch kia v ngc li

- C th din ra ng thi hoc ni tipII. Tri gic

1. Khi nim chung v tri gic

1.1. Tri gic l g

Tri gic l mt qu trnh tm lphn nh mt cch trn vn cc thuc tnh ca b ngoica s vt, hin tng ang trc tip tc ng vo cc gic quan ca ta.

1.2. c im ca tri gic

- Ging cm gic:

+ L mt qu trnh tm l

+ Phn nh cc thuc tnh b ngoi

+ Phn nh mt cch trc tip

- Khc cm gic:

+ Phn nh mt cch trn vn(v d v hai hnh tam gic)

+ Phn nh theo nhng cu trc nht nh

+ Gn vi hot ng ca con ngi

1.3. Vai tr ca tri gic- L thnh phn chnh ca nhn thc cm tnh

- L iu kin quan trng cho s nh hng hnh vi v hot ng

- Trong quan st l mt phng php khoa hc

2. Cc loi tri gic

21. Tri gic khng gian

- L s phn nh khong khng gian tn ti khch quan( hnh dng, ln,)

- Gi vai tr quan trng trong tc ng qua li gia con ngi vi mi trng, gip con

ngi nh hng- Mc quan trng ca cc c quan: th gic -> cm gic vn ng-> va chm-> cm

gic ngi v nghe.


17/39

17

2.2. Tri gic thi gian

- L s phn nh di lu, tc v tnh k tc khch quan ca cc hin tng tronghin thc.

- Gip phn nh c cc bin i trong th gii khch quan

- Cm gic nghe v vn ng h tr c lc cho s nh gi thi gian.(X- S- np xem

hai loi cm gic l nhng ko lng li lc nhng khong thi gian ngn).

- Hot ng, trng thi tm l v la tui c nh hng ln n vic tri gic thi gian

- Khng phi l ci g bm sinh, n pht trin do kt qu ca nhng kinh nghim tchly c.

Bi tp:Bng kin thc tm lhc v sinh lhc anh(ch) hy gii thch ti sao li cs cm nhn khc nhau v thi gian, c lc thy thi gian tri qua rt nhanh c lc thy thigian tri rt chm.

Gii p:

- Theo tm lhc: s c lng thi gian ca chng ta c s thay i- Theo sinh lhc: nhng trng hp, lc v no c cc qu trnh hng phn, v do

, s trao i cht c tng cng, th thi gian i nhanh hn cn khi c ch chim u thth thi gian l bc chm chp

2.3. Tri gic vn ng

- L s phn nh nhng bin i v v tr ca cc s vt trong khng gian.

- Cm gic nhn v vn ng ng vai tr c bn

2.3. Tri gic vn ng

- L mt qu trnh phn nh ln nhau ca con ngi trong nhng iu kin giao lu trctip

- Bao gm tt c c mc ca s phn nh tm l t cm gic n t duy

- C ngha thc tin to ln (th hin chc nng iu chnh)

3. Quan st v nng lc quan st

- Quan st:l mt hnh thc tri gic cao nht, mang tnh tch cc ch ng v c mcch r rng.

- Nng lc quan st:l kh nng tri gic nhanh chng v chnh xc nhng im quantrng, ch yu v c sc ca s vt, hin tng cho d nhng im kh nhn thy hoc c v

l th yu4. Cc quy lut c bn ca tri gic

4.1. Quy lut v tnh i tng ca tri gic

- S phn nh hin thc khch quan chn thc v c hnh thnh do s tc ng ca svt, hin tng xung quanh vo gic quan

- L c s ca chc nng nh hng cho hnh vi v hot ng

4.2. Quy lut v tnh la chn ca tri gic

- Tri gic c kh nng tch i tng ra khi bi cnh

- Vai tr ca i tng v bi cnh khng xc nh c th thay th cho nhau


18/39

18

4.3. Quy lut v tnh c ngha ca tri gic

Tc l c kh nng gi c tn ca s vt, hin tng v xp chng vo mt nhm haymt lp s vt, hin tng nht nh

4.4. Quy lut v tnh n nh ca tri gic

- Tnh n nh ca tri gic l kh nng phn nh s vt, hin tng khng thay i khiiu kin tri gic thay i.

- c hnh thnh trong hot ng v l iu kin cn thit nh hng trong i sngv hot ng

4.5. Quy lut tng gic

- Tri gic ph thuc vo vt kch thch v c ch th tri gic (thi , nhu cu, hngth)

- S ph thuc ca tri gic vo ni dung i sng tm l con ngi, vo c im nhncch ca h c gi l hin tng tng gic

- Tri gic c th iu khin c4.6. o gic

o gic l s tri gic cho ta hnh nh khng ng v s vt trong mt s trng hp.

Lona le (1707-1783), nh vt l hc v i th k XVIII, Vin s vin hn lm khoahc Ptecbua, Beclanh, Pari, Hi vin Hi Hng gia Anh, vit: Ton b ngh thut hi hau xy dng trn s nh la y. Nu chng ta quen phn on cc vt theo ng s tht thngh thut (tc m thut) khng cn ch da na, cng ging nh khi chng ta m vy. D nhm thut c dc ht ti ngh ra pha mu cng hon ton v ch; nhn tc phm ca ng, chngta s ni: y l nhng vt , y l nhng vt lam, l mt mng mu en, v kia l ving trng trng: tt c u trn mt b mt, nhn vo khng thy mt s khc nhau no vkhong cch v chng ging mt vt g ht. D trn bc tranh ny c v g i chng na th ivi chng ta cng ch nh ch trn trang giy m thi Trong trng hp ny, chng ta mt htnhng lc th m nn ngh thut ti vui, b chhng ngy em li cho chng ta; nh vy hchng ng tic lm sao?

Chng V:T duy v tng tng

I. T duy

1. Khi nim chung v t duy

1.1. T duy l g?

T duy l mt qu trnh tm lphn nh nhng thuc tnh bn trong, bn cht, nhngmi lin h, quan h c tnh quy lut ca s vt, hin tng m trc ta cha bit.

1.2. Bn cht x hi ca t duy

- Da vo kinh nghim ca cc th h trc c tch lu s dng ngn ng lmphng tin

- Thc y do nhu cu x hi

- Mang tnh cht tp th(s dng cc tri thc ca cc lnh vc c lin quan)

- C tnh cht chung ca loi ngi

1.3. c im ca t duy


19/39

19

- Tnh c vn ca t duy

- Tnh gin tip ca t duy

- Tnh tru tng v khi qut ca t duy

- T duy lin h cht ch vi ngn ng

- T duy c quan h mt thit vi nhn thc cm tnhTnh c vn ca t duy: Mun xut hin t duy cn m bo hai iu kin sau:

- Gp hon cnh(tnh hung) c vn

- Hon cnh c vn c c nhn nhn thc y

Tnh gin tip ca t duy: T duy cn s dng cng c, phng tin v cc kt qunhn thc ca loi ngi v kinh nghim ca c nhn mnh tm ra bn cht, quy lut ca svt hin tng.

Tnh tru tng v khi qut ca t duy:

- Tnh tru tng l t duy c th tru xut khi nhng s vt, hin tng nhng cic th, c bit

- Tnh khi qut tc l t duy c kh nng tng hp, phn nh nhng ci chung cho nhius vt, hin tng

T duy lin h cht ch vi ngn ng

- T duy s dng ngn ng lm phng tin

-Ngn ng c nh li kt qu t duy v nh lm khch quan ho chng cho ngikhc v cho c bn thn ch th t duy

T duy c quan h mt thit vi nhn thc cm tnh

- T duy phi da trn nhng ti liu cm tnh, trn kinh nghim

- T duy v sn phm ca n cng nh hng n cc qu trnh nhn thc cm tnh

2. T duy l mt qu trnh

2.1. Cc giai on c bn ca mt qu trnh t duy

- Xc nh vn v biu t vn

- Huy ng tri thc, kinh nghim

- Sng lc cc lin tng v hnh thnh gi thuyt

- S kim tra gi thuyt

- Gii quyt nhim v

Xc nh vn v biu t vn

- T duy ch ny sinh khi con ngi nhn thc c hon cnh c vn v biu tc n

- Hon cnh c vn cha ng cc mu thun khc nhau

- Tu thuc vo kinh nghim ca tng ngi xc nh c vn

Huy ng tri thc, kinh nghim: Lm xut hin trong u nhng tri thc v kinhnghim nhng lin tng nht nh c lin quan

Sng lc cc lin tng v hnh thnh gi thuyt: La chn cc tri thc v kinhnghim ph hp nht gii quyt vn


20/39

20

S kim tra gi thuyt:

- Kim tra cc gi thuyt ph hp v loi b nhng g.thuyt khng ph hp

- Trong qu trnh kim tra c th pht hin ra nhng nhim v mi, do li bt u mtqu trnh t duy mi

Gii quyt nhim v- Sau khi kim tra s cho ta mt kt qu v vn t duy

- Qu trnh t duy gii quyt nhim v thng c nhiu kh khn, do:

+ Ch th khng nhn thy mt s d kin ca bi ton

+ Ch th a vo bi ton mt iu kin tha

+ Tnh cht khun so, cng nhc ca t duy

- Cc thao tc t duy c quan h mt thit vi nhau, thng nht theo 1 hng nht nh,do nhim vu t duy quy nh.

- Trong thc t cc thao tc t duy an cho vi nhau, ch khng theo mttrnh t mymc nh trn

- Ty theo nhim v, iu kin t duy, khng nht thit trong hnh ng t duy no cngthc hin cc thao tc trn.

2.2. Cc thao tc t duy

2.2.1. Phn tch- tng hp

2.2.2. So snh

2.2.3. Tru tng ho v khi qut ho

3. Cc loi t duy v vai tr ca chng

3.1. Theo lch s hnh thnh v mc pht trin ca t duy

- T duy trc quan hnh ng

- T duy trc quan hnh nh- T duy tru tng

Nhn thc vn

Xut hin cc lin tng

Sng lc cc lin tng v hnhthnh gi thuyt

Kim tra gia thuyt

Khng nh Ph nh

Gii quyt vn mi Hnh ng t duy


21/39

21

3.2. Theo hnh thc biu hin v phng thc gii quyt nhim v

- T duy thc hnh

- T duy hnh nh c th

- T duy l lun

II. Tng tng1. Khi nim chung v tng tng

1.1. Tng tng l g?

Tng tng l mt qu trnh tm lphn nh nhng ci cha tng c trong kinh nghimca c nhn bng cch xy dng nhng hnh nh mi trn c s nhng biu tng c.

Khi nim biu tng

l s lm hin ra trong c c nhn mt cch nguyn vn hoc c sng to nhng hnhtng ca s vt hin tng m ta tri gic trc y, mc du khng c nhng thuc tnh cth ca cc s vt hin tng tc ng trc tip vo c quan cm gic.

1.2. c im ca tng tng

- Ch ny sinh trc hon cnh c vn

- L mt qa trnh nhn thc c bt u v thc hin ch yu bng hnh nh

- Lin quan cht ch vi nhn thc cm tnh

1.3. Vai tr ca tng tng

- Cho php con ngi hnh dung c kt qu trung gian v cui cng ca lao ng

- Kch thch con ngi hot ng v tm ti

- nh hng n hc tp, gio dc v pht trin nhn cch2. Cc loi tng tng

2.1. Tng tng tch cc v tng tng tiu cc

- Tng tng tiu cc l tng tng to ra nhng hnh nh khng th c thc hintrong cuc sng, vch ra nhng chng trnh hnh vi khng thc hin, tng tng ch mtng tng, thay th cho hnh ng.

- Tng tng tch cc l tng tng l loi tng tng to ra nhng hnh nh nhmp ng nhng nhu cu. Kch thch tnh tch cc thc t ca con ngi.

2.2. c m v l tng- c m: l nhng loi tng tng c hng v tng lai, biu hin mong mun,

c ao ca con ngi, khng hng vo hot ng hin ti.

- L tng: l loi tng tng c hng v tng lai l mt hnh nh chi li, rcsng, c th, hp dn ca ci tng lai mong mun. N l mt ng c mnh m thc y conngi vn ti ginh tng lai.

3. Cc cch sng tohnh nh mi trong tng tng

3.1. Thay i kch thc, s lng

3.2. Nhn mnh

3.3. Chp ghp

3.4. Lin hp

3.5. in hnh ho


22/39

22

3.6. Loi suy

4. S ging nhau v khc nhau gia t duy v tng tng

4.1. Ging nhau:

- u l qu trnh nhn thc l tnh

- u phn nh mt cch gin tip- u xut hin khi gp han cnh c vn

- u lin quan cht ch vi ngn ng v nhn thc cm tnh

4.2. Khc nhau:

T duy phn nh gii quyt vn cht ch hn bng cc khi nim. Cn tng tng phnnh t cht ch hn t duy v xy dng hnh nh mi t cc biu tng.

Chng IV:Tr nh

I. Khi nim chung v tr nh

1. Khi nim tr nh

Tr nh l s ghi li, gi li, nhn li v lm xut hin li nhng kinh nghim trc yca bn thn mi ngi.

2. C s sinh lca tr nh

L s hnh thnh cng c v khi phc cc ng lin h thn kinh tm thi. l s li du vt trong t bo v no khi c th nhn c kch thch.

3. Vai tr ca tr nh

C vai tr rt quan trng trong i sng v hot ng, hc tp cacon ngi:

- Tch ly c nhng kinh nghim, ng dng c nhng kinh nghim vo cuc sng.

- Gip con ngi xc nh c phng hng thch nghi vi ngoi gii.

- Khng c tr nh th khng c mt s pht trin no ht trong lnh vc tr tu cng nhtrong lnh vc thc tin ca loi ngi. (Ngi ta ch c th tr thnh ngi cng sn sau khilm giu tr nh ca mnh bng s hiu bit tt c nhng kho tng tri thc m nhn loi to ra(Lnin))

II. Cc loi tr nh

1. Cn c vo tnh cht ca tnh tch cc tm l trong hot ng1.1. Tr nh vn ng

- L tr nh nhng qu trnh vn ng t nhiu mang tnh cht t hp.

- Loi tr nh ny c vai tr c bit quan trng hnh thnh k xo lao ng chn tay.Tc hnh thnh nhan v bn vng ca nhng k xo ny c dng lm tiu ch nh gitr nh vn ng tt.

1.2. Tr nh xc cm

- L tr nh v nhng xc cm, tnh cm din ra trong mt hot ng trc y.

- Biu hin ca loi tr nh ny chnh l s cm thng vi ngi khc.- Vai tr c bit ca tr nh xc cm l c nhn cm nhn c gi tr thm m trong

hnh vi, c ch, li ni v trong ngh thut.


23/39

23

1.3. Tr nh hnh nh

- L tr nh i vi mt n tng mnh thuc v mt c quan cm gic.

- Vai tr ca tng loi tr nh hnh nh i vi mi ngi l khc nhau v thng c vaitr quan trng nht l i vi ngh s.

1.4. Tr nh t ng-lgic

- L tr nh v nhng mi quan h, lin h m ni dung c to nn bi t tng cacon ngi, c c ssinh l l hot ng ca h thngtn hiu th hai.

- Tr nh ny pht trin da trn cc loi tr nh trn v ngy cng c v tr thng tr vnh hng tr li cc loi tr nh trn.

2. Cn c vo tnh cht mc ch ca hot ng

2.1. Tr nh khng ch nh:

L tr nh khng c mc ch chuyn bit ghi nh, gi gn v ti hin ti liu.

2.2. Tr nh c ch nh:

L tr nh c mc ch chuyn bit ghi nh, gi gn v ti hin ti liu v con ngithng s dng cc bin php k thut ghi nh.

3. Cn c vo thi gian cng c v gi gn ti liu

3.1. Tr nh ngn hn

Hay cn gi l tr nh lm vic, tr nh tc thi, l tr nh ngay sau giai on va ghinh.

3.2. Tr nh di hn

L tr nh sau giai on ghi nh mt khong thi gian cho n mi mi.

3.3. Tr nh thao tc- Tr nh thao tc v mt thi gian l tr nh sau giai on tr nh ngn han v trc tr

nh di hn.

- V mt bn cht tr nh thao tc l tr nh lm vic, tc c huy ng t tr nh dihn c nhn thc hin nhng thao tc hay hnh ng khn thit, c bit l hnh ng phctp.

III. Cc qu trnh ca tr nh

1. S ghi nh

- Khi nim: l mt qu trnh tr nh a ti liu no vo thc, gn ti liu vinhng kin thc hin c, lm c s cho nhng qu trnh gi gn v sau .

- Cht lng ca s ghi nh ph thuc vo ng c, mc ch v phng tin t mcch.

2. S gi gn

- Khi nim: l qu trnh nhm cng c vng chc nhng du vt hnh thnh trn vno trong qu trnh ghi nh ti liu.

- C hai hnh thc: gi gn tch cc v gi gn tiu cc.

3. S ti hin:

Khi nim: l mt qu trnh tr nh lm sng li nhng ni dung ghi li trn y.


24/39

24

3.1. S nhn li

Khi s vt m ta tri gic trc y tc ngv o c quan phn tch, ta nhn ngay ra cs vt .

3.2. Nh li

C nhng svt m ta tri gic c trc kia, mc du hin ti khng c trc mt ta,khng trc tip tc ng vo c quan phn tch ca ta, m hnh nh s vt vn hin ra trongc ta c.

3.3. Hi tng

L nh li mt cch t gic, chu s quy nh ca nhim v mc ch. Loi nh li nyi hi phi khc phc kh khn, i hi phi c s c gng nht nh

4. S qun v s gi gn tri thc trong tr nh

- Qun l khng ti hin c ni dung ghi nh trc y vo thi im cn thit.

- Nguyn nhn:

+ Do qu trnh ghi nh,

+ Do cc quy lut c ch ca hot ng thn kinh trong qu trnh ghi nh

+ Do khng gn c vo hot ng hng ngy, t c tnh thc tin.

Bin php chng qun

- n tp ngay sau khi ghi nh ti liu

- Ging dy trnh nhi nht, hc tp theo cch ghi nh im ta

- Khng nn n tp hai ti liu c ni dung ging nhau

- Vn dng nhiu gic quan khi ghi nh- Kt hp ngh ngi

- n tp kt hp vi thc hnh lun tp

IV. S khc bit c nhn v tr nh

1. S khc bit c nhn trong qu trnh tr nh: nh nhanh, nh lu, nh nhiu,nh chnh xc.

2. Kiu tr nh ca c nhn:

- Tr nh hnh nh- trc quan

- Tr nh t ng- l gc- Tr nh trung gian

Chng VII:Ngn ng v nhn thc

I. Khi nim chung v ngn ng

1. Khi nim: l mt h thng k hiu c bit, dng lm phng tin giao tip v lm

cng c t duy.2. Chc nng ca ngn ng

- Chc nng ch ngha


25/39

25

- Chc nng thng bo

- Chc nng khi qut ho

II. Phn loi ngn ng

1. Ngn ng bn ngoi

2. Ngn ng bn trongIII. Vai tr ngn i vi nhn thc

1. Vai tr ca ngn ng trong nhn thc cm tnh

- i vi cm gic

- i vi tri gic

- i vi tr nh

2. Vai tr ca ngn ng trong nhn thc l tnh

- i vi t duy

- i vi tng tng

Phn III:Nhn cch v s hnh thnh nhn cch

I. Khi nim chung v nhn cch

1. Nhn cch l g?

Khi nim:

- Con ngi: l thnh vin ca mt cng ng, mt x hi, va l mt thc th t nhin

va l mt thc th x hi.

- C nhn: dng ch mt con ngi c th ca cng ng, thnh vin ca x hi.

- C tnh: dng ch ci n nht, c mt khng hai, khnglp li trong tm l ca cth ng vt hoc c th ngi.

- Marx nhn mnh: "tin th nht ca bt k lch s loi ngi no r rng cng l stn ti ca c th c sinh mnh". C nhn khng ch l "tin " ca lch s loi ngi, thm chcn l mc ch ca s pht trin lch s, "lch s x hi ca ngi ta trc sau ch l lch s s

pht trin c th ca h".

- Rubinstin: Con ngi l c tnh do n c nhng thuc tnh c bit, khng lp li,

con ngi l nhn cch do n xc nh c quan h ca mnh vi nhng ngi xung quanh mtcch c thc.

-Nhn cch l t hp nhng c im, nhng thuc tnh tm l ca c nhn, biu hinbn sc v gi tr x hi ca con ngi.

2. Cc c im ca nhn cch

- Tnh thng nht ca nhn cch

- Tnh n nh ca nhn cch

- Tnh tch cc ca nhn cch

- Tnh giao lu ca nhn cchII. Cu trc tm l ca nhn cch

- Cc quan im khc nhau v cu trc nhn cch


26/39

26

- Bao gm: cc qu trnh tm l, cc trng thi tm l, cc thuc tnh tm l.

- Theo K.K. Platonov:

+ Tiu cu trc c ngun gc sinh hc

+ Tiu cu trc v cc c im ca cc qu trnh tm l

+ Tiu cu trc v vn kinh nghim, tri thc, k nng, nng lc+ Tiu cu trc xu hng nhn cch:

Gm bn nhm thuc tnh tm l in hnh: xu hng, kh cht, tnh cch, nnglc.

Gm bn khi: xu hng, kh nng, phong cch, h thng ci ti Phm cht

+ Phm cht x hi

+ Phm cht c nhn

+ Phm cht ch

+ Cung cch ng x

Nng lc

+ nng lc x hi ha

+Nng lc ch th ha

+ Nng lc hnh ng

+ Nng lc giao lu

Khng c xc cm ca con ngi th trc y, hin nay v sau ny khng c s tm tica con ngi v chn l (Lnin)

III. Cc phm cht tm l nhn cch

A. Tnh cm

1. Khi nim v tnh cm

1.1. Tnh cm l g?

Tnh cm l nhng thi th hin s rung cm ca con ngi i vi s vt v hintng c lin quan ti nhu cu v ng c ca h.

1.2. Xc cm v tnh cm(so snh)

S ging nhau gia xc cm v tnh cm- u do hin thc khch quan tc ng vo c nhn m c

- u biu th thi ca con ngi i vi hin thc- u mang tnh cht lch s x hi

- u mang m mu sc c nhn

Khc nhau gia tnh cm v xc cm

Xc cm

+ c c con ngi v con vt

+ L mt qu trnh tm l

+ C tnh cht nht thi, tnh hung v adng

+ Lun trng thi hin thc

+ Xut hin trc

+ Thc hin chc nng sinh vt

+ Gn lin vi phn x khng kin

Tnh cm

+ Ch c con ngi

+ L thuc tnh tm l

+ C tnh cht n nh

+ Thng trng thi tim tng

+ Xut hin sau

+ Thc hin chc nng x hi

+ Gn lin vi phn x c .kin


27/39

27

1.3. Tnh cm v nhn thc

1.3.1. So snh tnh cm vi nhn thc(so snh)

Ging nhau gia tnh cm v nhn thc

- u phn nh hin thc khch quan

- Mang bn cht x hi- Mang tnh ch th

Khc nhau gia tnh cm v nhn thc

Tnh cm

- Phn nh mi quan h gia cc s vthin tng vi nhu cu v ng c ca conngi

- Phm vi hot ng hp hn

- Phn nh bng cc rung cm

- Tnh chth cao hn

- Kh hnh thnh hn

Nhn thc

- Phn nh nhng thuc tnh v ccmi lin h ca bn thn th gii

- Phm vi rng hn

- Phn nh bng hnh nh, biu tng,khi nim

- Tnh ch th thp hn

- D hnh thnh hn

1.3.2. Mi quan h gia nhn thc v tnh cm

1.4. Nhng c im c trng ca tnh cm

- Tnh nhn thc

- Tnh x hi

- Tnh khi qut

- Tnh n nh

- Tnh chn thc

- Tnh hai mt

2. Nhng biu hin bn ngoi

- Li ni

- iu b

- C th

3. Cc mc ca tnh cm

3.1. Mu sc cm xc ca cm gic

- L mc thp nht ca s phn nh cm xc, l mt sc thi tnh cm i km qutrnh cm gic

- c im:

+ Do cc thuc tnh ring l ca s vt v hin tng gy nn

+ Tnh thc m nht

+ Rung ng yu+ Khng bn

- Lin h: nh hng ti trng thi lm vic ca con ngi


28/39

28

3.2. Xc cm

- L mt qu trnh cm xc, l mc phn nh cao hn, n th nghim trc tip mttnh cm no .

- c im:

+ Do cc s vt hin tng trn vn gy nn

+ Rung ng mnh hn

+ Bn hn mu sc xc cm

+ thc t nhiu r rt hn

C hai loi xc cm: Xc ng v tm trng

- Xc ng: l mt qu trnh xc cm c cng mnh, xy ra trong mt thi gian ngnv xm chim con ngi mt cch nhanh chng. N c th lm cho con ngi mt i s sangsut, tnh t ch. H khng thc c hnh vi v hu qu, d i n nhng quyt nh sailm.Mt khc c th to ra trng thi mt cn bng ca c th.

- Tm trng: l mt trng thi cm xc. N c cng va phi hoc tng i yu, tnti trong mt thi gian tng i di, c khi hng thng hng nm v con ngi khng thcc nguyn nhn gy ra n. C hai loi tm trng: tch cc v tiu cc

Stress

- L nhng trng thi xc cm ny sinh trong nhng tnh hung nguy him trong nhngtnh hung phi chung nhng nng nhc v th xc ln tinh thn.

- Hu qu: tn ph nhan sc, chng gi, tc rng, suy sp sc khe v tinh thn.

Cc bin php gim stress

- Hy ni thnh tht mi ni au vi ngi tin cy

- Qun i bng cch lm vic khc

- ng lm vmi quan h

- Kim ch gin gi, ng i hi qu bn thn

- ng t gin vt bn thn

3.3. Tnh cm

- L nhng rung cm, nhng thi n nh ca con ngi i vi hin thc.

- c im:

+ do mt loi s vt hin tng gy nn + n nh, bn vng

+ c ch th thc r rng

+ N c cng mnh

Hai loi tnh cm

- Tnh cm cp thp: Lin quan n nhu cu sinh l

- Tnh cm cp cao: Mang tnh x hi r rng ni ln thi ca con ngi i vinhng mt v hin tng khc nhau ca i sng x hi.

Cc lai tnh cm cp cao

- Tnh cm o c: l nhng tnh cm c lin quan n s tha mn hay khng thamn nhng nhu cu o c ca con ngi


29/39

29

- Tnh cm tr tu: l nhng tnh cm ny sinh trong qu trnh hot ng tr c, n linquan nhng qu trnh nhn thc v sng to lin quan n s tha mn hay khng tha mnnhng nhu cu nhn thc

- Tnh cm thm m: l nhng tnh cm c lin quan n nhu cu thm m, nhu cu vci p

- Tnh cm hot ng: l s th hin thi ca con ngi, i vi 1 hot ng nhtnh, lin quan n s tha mn hay khng tha mn nhu cu thc hin hot ng .

3.4. Tnh cm mang tnh cht th gii quan

- L mc cao nht ca tnh cm. L mt loi thi c l l v tng i n nhv su sc.

- c im:

+ Rtn nh v bn vng

+ Do 1 loi hay 1 phm tr cc s vt v hin tng gy nn

+ C tnh cht khi qut cao +C tnh t gic, thc cao tr thnh nguyn tc trong thi hnh vi.

4. Vai tr ca tnh cm

- i vi sinh l: m bo s tn ti bnh thng

- i vi nhn thc: l ngun nglc mnh m kch thch con ngi tm ti chn l.Ngc li nhn thc l c s, ch o tnh cm

- i vi hot ng: con ngi vi tri tim lnh gi khng th to nn nhng tc phmvn hc c

- i vi i sng: ckh nng nh gi v iu chnh hnh vi o c

- i vi cng tc gio dc: va l iu kin va l phng tin, ni dung l mc chgio dc

5. Cc quy lut ca tnh cm

5.1. Quy lut thch ng

- Tnh cm lp i lp li nhiu ln to nn s thch ng

- Biu hin: dao nng mi th sc, ngi nng cho th quen

- ng dng: Trnh thch ng v tp thch ng

5.2. Quy lut tng phn- Trong qu trnh hnh thnh v biu hin tnh cm, s xut hin hoc s suy yu i ca

mt tnh cm ny c th lm tng hocgim ca mt tnh cm khc xy ra ng thi hoc nitip vi n.

V d: Mai sau anh gp c ngi, p hn ngi c anh thi qun ti.

- ng dng: Trong dy hc, gio dc bin php n ngho nh kh, n c tri tn v nghthut xy dng nhn vt phn din v chnh din

Cc v d:

Lng ny khi k s anh

Ru b vi chic mnh snh cm tay

S anh chi ng sut ngy

Ch mnh em bit anh say rt hin (Quang Huy)


30/39

30

5.3. Quy lut pha trn

- Trong i sng tnh cm ca con ngi c th, nhiu khi 2 tnh cm i cc nhau c thxy ra cng mt lc, nhng khng loi tr nhau chng pha trn vo nhau.

- Biu hin: Lo u v t ho, yu v ght

- ng dng:

+ T vic thy r tnh cht phc tp, nhiu khi mu thun trong tnh cm con ngi thng cm, chia s, hiu nhau hn v iu chnh hnh vi ca nhau.

+ Cn thn khi suy xt nh gi ngi khc bi nhng biu hin i lp nhau.

Khng c hnh phc no l hon ton hnh phc. Khng c au kh no l hon tonau kh. (Mark)

5.4. Quy lut di chuyn

- Xc cm, tnh cm ca con ngi c th di chuyn t i tng ny sang i tngkhc

- Biu hin: gin c chm tht, v a c nm- ng dng:

+ Kim ch cm xc trnh hin tng v a c nm

+ Trnh thin v trong nh gi yu nn tt ght nn xu

Cn c mt ci u lnh v mt tri tim nng

5.5. Quy lut ly lan

- Xc cm tnh cm c th truyn ly t ngi ny sang ngi khc.

- Biu hin: vui ly, bun ly, ng cm, ng h ngi ngho, mt con nga au

- ng dng: cc hot ng tp th nh lao ng hc tp. Vn dng trong gio dc trongtp th v bng tp th

5.6. Quy lut v s hnh thnh tnh cm

- Xc cm l c s ca tnh cm. Tnh cm c hnh thnh do qu trnh tng hp ha,ng hnh ha v khi qut ha nhng xc cm cng loi.

+ "Nng ma th ging nng y

Anh nng i li m thy nng thng"

+ La gn rm lu ngy cng bn

- Tnh cm c hnh thnh t xc cm, nhng khi hnh thnh th tnh cm li th hinquan xc cm v chi phi xc cm.

Vn dng:

- Mun hnh thnh tnh cm cho hc sinh phi i t xc cm ng loi. V d: Xy dngtnh yu T quc phi xut pht t tnh yu gia nh, yu mi nh, yu tng con ngi trong gianh, yu lng xm,...

"Dng sui chy ra dng sng, dng sng chy ra i trng giang Vnga,, i trnggiang Vnga chy ra bin c. Lng yu nh, yu qu hng t nc tr nn lng yu T quc"(renbua, nh vn Nga)

- Ngi thc vic thc l kch thch d gy rung ng nht. V d: to nhng xccm, trong dy lch s nn t chc cho hc sinh tham quan li chin trng xa, cc di tch lchs


31/39

31

- Cn kin tr trong qu trnh hnh thnh tnh cm

- Khi qut ho l qu trnh dng tr c hp nht nhiu i tng khc nhau thnh mtnhm, mt loi theo nhng thuc tnh, nhng lin h, quan h chung nht nh.

- Tng hp ho l qu trnh dng tr c hp nht cc thnh phn c tch ri nhs phn tch, thnh mt chnh th.

- ng hnh ha (nh hnh ng lc) l kh nng lm sng li mt phn x hoc mtchui phn x c hnh thnh t trc

S khc nhau gia quy lut di chuyn v quy lut ly lan?

Kt lun

Gio dc tnh cm l mt cng vic kh khn, phc tp v lu di, cn tin hnh thngxuyn lin tc v lu di.

B. Mt ch ca nhn cch

1. ch l g?

ch l mt phm cht nhn cch, th hin nng lc thc hin nhng hnh ng cmc ch i hi phi c s n lc khc phc kh khn.

Cc phm cht ca ch

- Tnh mc ch: l phm cht c bit ca ch. N cho php con ngi iu chnhhnh vi hng vo mc ch t gic. N ph thuc voth gii quan, ni dung o c, v tnhgiai cp.

- Tnh c lp: l phm cht ch cho php con ngi quyt nh v thc hin hnhng theo quan im v nim tin ca mnh.

+ Tnh hay ph nh kin ca ngi khc l mt trong nhng du hiu t s yu t ca

ch.

+ Tnh d b m th (theo ngi khc) cng l ngi km ch.

- Tnh quyt on: l kh nng a ra nhng quyt nh kp thi, dt khot, trn cs cn nhc tnh tan k cng, chc chn.

- Tnh kin cng:Ni ln cng ca ch, cho php con ngi c nhng quytnh ng n, kp thi trong nhng hon cnh kh khn, v kin tr thc hin n cng mcch nh

- Tnh dng cm:l kh nng sn sng v nhanh chng vn ti mc ch bt chp khkhn nguy him cho tnh mng hay li ch ca bn thn. (tri vi n l tnh hn nht, v nht

nht)

- Tnh t kim ch: l kh nng v thi quen kim tra hnh vi lm ch ca bn thnmnh. Km hm nhng hnh ng cho l khng cn thit hoc c hi trong nhng trng hp cth.

2. Hnh ng ch

2.1. Khi nim:

- Hnh ng ch l hnh ng c thc, c ch tm i hi n lc khc phc kh khnthc hin n cng mc ch ra.

- c im:

+ C mc ch r rng, v cha ng ni dung o c

+ C s la chn phng tin v bin php


32/39

32

+ C s iu khin, iu chnh, kim tra ca thc, lun c s n lc khc ph khkhn, thc hin n cng mc ch nh

2.2. Cu trc ca mt hnh ng ch

2.2.1. Giai on chun b- Xc nh mc ch hnh ng, hnh thnh ng c

- Lp k hoch hnh ng- Chn phng tin v bin php hnh ng

- Quyt nh hnh ng

2.2.2. Giai on thc hin- T quyt nh hnh ng n hnh ng l s thay i v cht v l chuyn t

nguyn vng thnh hin thc.

- Din ra di hai hnh thc:+ Thc hin hnhng bn ngoi+ Thc hin hnh ng bn trong

2.2.3. Giai on nh gi kt qu

Sau khi hnh ng kt thc con ngi nh gi kt qu, vic nh gi l rt kinhnghim cho nhng hnh ng sau.

Con ng rn luyn ch(trang 217 sch Tm l hc nhn cch ca nguyn ngcbch)

go em vo gi bao au nGo gi xong ri trng ta bngSng trn i ngi cng vy

Gian nan rn luyn mi thnh cng

3. Hnh ng t ng ho, k xo v thi quen

3.1. Hnh ng t ng ho l g?

Hnh ng t ng ho l hnh ng vn lc u l hnh ng c thc, nhng do slp i lp li nhiu ln, hoc do luyn tp m tr thnh t ng ho, khng cn s kim sot trctip ca thc m vn thc hin c hiu qu.

Hai loi hnh ng t ng ha

- K xo: l hnh ng ch c t ng ha nh luyn tp.

- Thi quen: l hnh ng t ng ha n nh, tr thnh nhu cu ca con ngi. Nunhu cu khng c tha mn th ngi ny cm thy kh chu, c khi au kh, day dt.

S khc nhau gia k xo v thi quen

Thi quen

- Mang tnh cht nhu cu np sng

- c nh gi v mt o c

(v lin quan n xc cm, tnh cm)

- Lun gn vi tnh hung c th

- Bn vng n su vo np sng- Hnh thnh bng nhiu con ng (t

gic, bt chc, n tp)

K xo

- Mang tnh cht k thut

- c nh gi v mt thao tc

- t gn vi tnh hung

- t bn vng nu khng c luyn tp- Hnh thnh ch yu l luyn tp c

mc ch


33/39

33

c im ca k xo

- Mc tham gia ca ch vo qu trnh k xo t.

- Khng nht thit phi theo di bng mt, m c kim tra bng cm gic vn ng,tc l cc rung ng i qua cc dy thn kinh, cc khp xng, bp tht. Cc ng tc mangtnh nhun nhuyn, kt qu cao v t tn km nng lng thn kinh v bp tht.

Qu trnh hnh thnh kxo- Hiu bit cch lm: c tri thc v k xo mun thnh lp

- Hnh thnh k nng:bit vn dng mt cch s b tri thc vo mt hnh ng no .Mc tham gia ca thc cao, tn nhiu nng lng

- Hnh thnh k xo: k nng c cng c v t ng ha nh luyn tp.(bin hnhng ch thnh hnh ng t ng ha)

3.2. Quy lut hnh thnh k xo

- Quy lut v s tin b khng ng u

- Quy lut v s tc ng qua li gia k xo c v k xo mi- Quy lut nh ca phng php luyn tp

- Quy lutdp tt k xo

Quy lut tin b khng u

- C loi k xo khi mi luyn tp th tin b nhanh, sau chm dn

- C nhng loi k xo khi mi luyn tp th tin b chm, nhng n mt giai on thtin b nhanh

- C trng hp khi bt u luyn tp th s tin b tm thi li li sau tng dn

Quy lut v s tc ng qua li gia k xo c v k xo mi (quy lut giao thoa)- K xo c nh hng tt n k xo mi.(chuyn k xo, cng k xo)

- Cc iu kin chuyn k xo: k xo c phi c c chging nh k xo mi sphnh thnh, k xo c phi rt thnh thc, ngi luyn tp phi c thc v s ging nhau giahai k xo, phi n lc chuyn k xo c sang k xo mi.

- K xo c nh hng xu n k xo mi

Quy lut nh ca phng php luyn tp

-Ngi ta gi mc cao nht ca k xo c c nh mt phng php luyn tp nht

nh no l im nh ca phng php . Sau khi k xo t n nh th bngphng php luyn tp n khng tng v cht lng na.

- Thay i phng php luyn tp hoc ci tin mt s im ca phng php c.

Quy lut dp tt k xo

- Khi mt k xo mt tnh cht t ng ha, phi c s tham gia ca ch, ngi ta nik xo b suy yu hay b ph hoi.

-Nguyn nhn: do khng luyn tp thng xuyn, lin tc.

V. Nhng thuc tnh tm l nhn cch

- Xu hng ca nhn cch v ng c ca nhn cch

- Khi nim: Xu hng c nhn l mt h thng ng c v mc ch nh hng, thcy con ngi tch cc hot ng nhm tho mn nhng nhu cu hay hng th, hoc vn timc tiu cao p m c nhn ly lm l sng ca mnh


34/39

34

Mt s mt biu hin ca xu hng c nhn

-Nhu cu

- Hng th

- L tng

- Th gii quan-Nim tin

- H thng ng c ca nhn cch

1. Nhu cu

1.1. Khi nim:L s i hi tt yu m conngi cm thy cn c tho mn tnti v pht trin

1.2. c im:

-Nhu cu lun c i tng

-Ni dung ca nhu cu do nhng iu kin v phng thc ca n quy inh- C tnh chu k

- Mang bn cht x hi

Cc nhm nhu cu

-Nhu cu vt cht: gn lin vi s tn ti ca c th

-Nhu cu tinh thn: bao gm nhu cu hiu bit v nhu cu thm m

- Nhu cu lao ng: l nhu cu i hi khch quan phi c tha mn v hot ngchn tay v hot ng tr c

-Nhu cu giao tip: l nhu cu quan h gia ngi ny v ngi khc, gia c nhn vinhm, nhm vi nhm.

2. Hng th

Hng th l thi c bit ca c nhn i vi i tng no va c ngha i vicuc sng, va c kh nng mang li khoi cm cho c nhn trong qu trnh hot ng.

3. L tng:

L mt mc tiu cao p, mt hnh nh mu mc tng i hon chnh cso sc li cuncon ngi vn ti n.

4. Th gii quan:L h thng cc quan im v t nhin, x hi v bn thn, xc nh phng chm hnhng ca con ngi. Th gii quan khoahc l th gii quan duy vt bin chng mang tnh khoahc v tnh nht qun cao.

2. Tnh cch

2.1. Tnh cch l g?

- Tnh cch l mt thuc tnh tm lphc hp ca c nhn bao gm mt h thng thi ca n i vi hin thc, th hin trong hnh vi c ch v cch ni nng tng ng.

- Gm hai nhm nt tnh cch: tt v xu

- Lun mang tnh n nh v bn vng, thng nht v cng mang tnh c o, ring bit,in hnh cho mi c nhn.


35/39

35

2.2. Cu trc ca tnh cch

- H thng thi ca c nhn:

- H thng hnh vi, c ch, cch ni nng ca c nhn.

- Thi i vi tp th:lng yu nc, yu ch ngha x hi, thi chnh tr, tinh thni mi, tinh thn hp tc cng ng

- Thi i vi lao ng: lng yu lao ng, cn c, sng to, lao ng c k lut, titkim

- Thi i vi bn thn:tnhkhim tn, lng t trng, tinh thn t ph bnh..

- Thi i vi mi ngi: lng yu thng con ngi theo tinh thn nhn o, qutrng con ngi, tinh thn on kt, tng tr, tnh ci m, chn thnh, thng thn, cng bng,

3. Kh cht

3.1. Kh cht l g?

L thuc tnh phc hp ca c nhn, biu hin cng , tc nhp ca hot ng

tm l, th hin sc thi hnh vi c ch v cch ni nng ca c nhn.3.2. Cc kiu kh cht theo Hypocrat

- Cht mu tim thuc tnh lnh lo

-Nc nhn no c tnh lnh lo

- Mt vng gan c tnh kh

- Mt en d dy c tnh m t

- Hng hi(sanguin)

- Bnh thn (Flegmatinque)

-Nng ny(cholerique)

- u t (melancolieque)

Theo Paplp

- Kiu mnh m, cn bng, linh hot

- Kiu mnh m, cn bng, khng linh hot

- Kiu mnh m, khng cn bng

- Kiu yu

- Hng hi- Bnh thn

-Nng ny

- u t

Hng hi:

-Nhn thc nhanh, tnh cm d xut hin, lc quan, vui tnh, u d dm, ci m, nhittnh, d v nhanh chng thch nghi vi mi trng.

- Thiu su sc, tnh cm d thay i, ch thiu kin nh, hay hp tp vi v.

- Cn gio dc tnh kin tr, nhn ni, t kim ch, cn n c nhc nh thng xuyntrong hot ng.


36/39

36

- Ph bnh: mt cch thng thn

Bnh thn

-Nhit tnh khi tham gia, tm lbn vng, su sc, bnh tnh, kin tr, khng vi vnghp tp, t kim ch tt

- Tnh v tnh khng linh hot l nhc im. Thch nghi mi trng chm, do d nn

d mt thi c.

- Rn luyn nng lc nhy cm, thch nghi, nn tham gia cc hot ng c tnh chtng

Nng ny

-Nng lc nhn thc nhanh, xc cm v tnh cm khi bc l th rt mnh lit, c tnh ququyt, dng cm, hng hi, si ni, tht th, hay ni thng

-Nhn thc t su sc, d cu gtpht khng, d vui d bun, hay mnh lnh t thuytphc, hay liu lnh, mo him, vi vng.

- Gio dc tnh t kim ch, kin tr, nhn ni. Nn tham gia hot ng c tnh chttnh.

u t

- Suy ngh su sc, chn chn, nng lc tng tng di do phong ph thy ctrc kh khn, lng c hu qu, du hin, tnh cm su sc v bn vng, d thng cm vingi khc

- Hay run s, e ngi, hay t ti, hai nghi, bi quan, phn ng chm vi cc kch thch,thchnghi km.

- Rn luyn tnh qu quyt, tnhdng cm v bo dn, tinh thn lc quan v s t tin.Nn giao vic c tnh cht ng.

Cn c h thng tn hiu

- Kiu ngh s: h thng 1 chim u th

- Kiu tr thc: h thng tn hiu 2 chim u th

- Kiu trung gian: hai h thng tng ng nhau.

4. Nng lc

4.1. Khi nim:

-Nng lc l t hp nhng thuc tnh c o ca c nhn, ph hp vi nhng yu cu

ca mt hot ng nht nh, m bo cho hot ng c hiu qu.-Nng lc va l iu kin va l kt qu ca hot ng

- L sn phm ca lchs.

4.2. Cc mc ca nng lc

-Nng lc

- Ti nng

- Thin ti

4.3. Phn loi nng lc

-Nng lc chung: cn thit cho nhiu hot ng khc nhau

-Nng lc ring: c tnh cht chuyn mn.

4.4. Mi quan h gia nng lc vi t cht, vi tri thc, k nng k xo


37/39

37

- T cht l nhng c im ring ca c nhn v gii phu sinh l bm sinh ca no b,ca h thn kinh, ca c quan phn tch, c quan vn ng to ra s khc bit gia con ngi vinhau

- T cht l c s vt cht ca nng lc. N nh hng n tc , chiu hng, v nhcao nhng khngquy nh trc s pht trin ca cc nng lc.

Thin hng (khuynh hng)- Thin hng l du hiu hay triu chng u tin v sm nht ca s hnh thnh nng

khiu.

- Biu hin nguyn vng, vng i vi1 hot ng nht nh

- Xut hin khuynh hng do: mt l do tin bm sinh, hai l do mi trng.

- C tri thc, k nng, k xo trong mt lnh vc no l iu kin cn thit c nnglc trong lnh vc y v ngc li.

III. S hnh thnh v pht trin nhn cch

1. Cc yu t chi phi s hnh thnh nhn cch1.1. Gio dc v nhn cch- Gio dc l qu trnh tc ng c mc ch c k hoch nh hng t gic ch ng

n con ngi a n s hnh thnh v pht trin tm l thc nhn cch- Gio dc gi vai tr ch o i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch:- Vch ra phng hng cho s hnh thnh v pht trin nhn cch

- Thng qua gio dc th h trc truyn li cho th h sau lnh hi, tip thu nn vn hax hi- lch s

- a th h tr vo vng pht trin gn, vn ti nhng ci m th h tr s c

- Pht huy ti a cc mt mnh, cc yu t chi phi s pht trin nhn cch- C th un nn sai lch

1.2. Hot ng ca c nhn

- Hot ng l nhn t tn ti ca con ngi, l nhn t quyt nh trc tip n s hnhthnh v pht trin nhn cch.

- Thng qua hot ng m nhn cch c hnh thnh v bc l

- S hnh thnh nhn cch ph thuc vo hot ng ch o mi thi k nht nh

1.3. Giao tip vi nhn cch

- Giao tip l iu kin tn ti ca c nhn v x hi loi ngi, l nhu cu c bn xuthin sm nht con ngi.

-Nh GT con ngi gia nhp vo cc quan h x hi, lnh hi nn vn ha x hi, chunmc. Mt khc ng gp ti lc vo kho tng nhn loi

- Qua GT con nginhn thc ngi khc v nhn thc bn thn mnh

- L iu kin c bn ca s hnh thnh v pht trin nhn cch

1.4. Tp th v nhn cch

L iu kin, mi trng hnh thnh v pht trin nhn cch

2. S hon thin nhn cch

- Thng qua tc ng ca gio dc, hot ng, giao tip, tp th

- C nhn cn t thc t hon thin nhn cch.


38/39

38

Phn IV:S sai lch hnh vi c nhn v hnh vi x hi

I. S sai lch hnh vi c nhn

1. Khi nim v hnh vi

2. Chun hnh vi

- i a s hnh vi ca c nhn trong cng ng c hnh vi tng t nhau, c lp ilp li ging nhau trong nhng tnh hung c th xc nh, th hnh vi l hnh vi ph hpnhng hnh vi no khc l th c coi l lch chun

- Do quy c hay do cng ng, x hi t ra.

- Theo chc nng: Nu ph hp vi mc tiu t ra th ng chun cn khng th lchchun.

- Hai mc sai lch:

+ Mc thp: l hnh vi khng bnh thng nhng khng nh hng chung ti cngng n i sng c nhn

+ Mc cao: nh hng n c nhn v cng ng.

3. Cc loi sai lch chun mc hnh vi c nhn

- Sai lch do th ng: do nhn thc khng y hoc nhn thc sai cc chun mco c.

- Khc phc:

+ Cung cp kin thc

+ Phn tch, gii thch, thut phc h hiu ng v chp nhn+ Ngi c bnh l cn cho h tip xc nhiu hoc nh chuyn gia y t.II. Hnh vi x hi v s sai lch hnh vi x hi(thm)

1. Hnh vi x hi

2. Chun mc

Chun mc x hi l nhng quy tc, nhng yu cu x hi i vi c nhn,cc quytc, cc yu cu ny c th ghi thnh vn bn, o lut, iu lut, iu l, vn bn php quy,hoc l nhng yu cu c tnh c l trong mt cng ng no m mi ngi tha nhn

Cc loi chun mc- Php lut

- o c

- Phong tc truyn thng

- Thm m

- Chnh tr

3. S sai lchchun mc hnh vi x hi

Nguyn nhn:

- Do nhn thc

- Do quan im ring

- Do c tnh


39/39

- Theo phong tro

4. Hu qu ca s sai lch

Ty mc li nh hng nhiu hay t

5. Khc phc s sai lch chun mc hnh vi x hi

- Tuyn truyn gio dc ngnchn:+ Cung cp nhng hiu bit v chun mc

+ Hnh thnh thi tch cc ng h cc hnh vi ph hp, ln n hnh vi khng ph hp

+ Tng cng vic hng dn hnh vi nht l i vi thnh vin mi, th h tr

+ C nhn phi t thc

+ Cng ng cn cs iu chnh nhng chun mc khng ph hp hoc cha r rng.

- Bin php trng pht bng hnh chnh

- Bin php chnh l thuyt phc, gio dc. Nhng gio dc i vn tt hn l gio dc li.

Documents

Tam Ly Hoc Dai Cuong_