ƯƠNG IV. LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG · PDF fileLÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA ... - Khi MU = 0: anh Hoàng dừngquá trình tăngtiêu dùng của mình

CHƯƠNG IV. LÝ THUYẾT VỀ

HÀNH VI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG

I. Một số khái niệm và lý thuyết về ích lợi của người tiêu

dùng

1. Một số khái niệm

1.1. Tiêu dùng

- Tiêu dùng là hành vi rất quan trọng của con người. Nó

chính là hành động nhằm thỏa mãn những nguyện vọng, trí

tưởng tượng riêng và các nhu cầu về tình cảm, vật chất của

một cá nhân hoặc hộ gia đình nào đó thông qua việc mua

sắm các sản phẩn và việc sử dụng các sản phẩm đó.

- Hộ gia đình: với tư cách người ra quyết định trong nền

kinh tế, được hiểu là một nhóm người sống cùng với nhau

như một đơn vị ra quyết định tiêu dùng.




dùng


1.2. Mục tiêu của người tiêu dùng

Khi sử dụng ngân sách của mình để mua sắm hàng hóa và

dịch vụ, bất kỳ người tiêu dùng nào cũng hướng tới ích lợi

thu được và ích lợi thu được càng nhiều càng tốt. Với mỗi

hàng hóa tiêu dùng, nếu còn làm cho ích lợi tăng thêm thì

người tiêu dùng còn tăng tiêu dùng và ích lợi tiêu dùng sẽ

hướng tới giá trị lớn nhất.




dùng


1.3. Ích lợi

Khi tiêu dùng một hàng hóa nào đó, người tiêu dùng có thể

rơi vào các trạng thái khác nhau: hài lòng hoặc không hài

lòng. Hàng hóa nào mang lại sự hài lòng có nghĩa là mang

lại lợi ích và ngược lại.

Ích lợi (Utility – U): là sự thỏa mãn hoặc hài lòng thu được

khi tiêu dùng hàng hóa hoặc dịch vụ.

Tổng ích lợi (TU): là tổng thể sự thỏa mãn hoặc hài lòng do

người tiêu dùng một số lượng nhất định hàng hóa và dịch

vụ khác nhau mang lại.




dùng


1.4. Ích lợi cận biên

Ích lợi cận biên (MU): là sự thay đổi của tổng ích lợi khi có

sự thay đổi của số lượng hàng hóa được tiêu dùng (tức là

ích lợi thu thêm khi sản xuất hoặc tiêu dùng thêm một đơn

vị hàng hoá).




dùng

2. Quy luật ích lợi cận biên giảm dần

Nội dung quy luật:

Nếu cứ tiếp tục tăng dần lượng tiêu dùng một loại hàng hóa

nào đó trong một khoảng thời gian nhất định, thì tổng ích

lợi sẽ tăng nhưng với tốc độ chậm dần, còn ích lợi cận biên

luôn có xu hướng giảm đi.




dùng


VD: Giả sử lợi ích của con người có thể đo được, ta có

bảng minh họa ích lợi của việc uống bia Heneiken của anh

Hoàng trong một khoảng thời gian nhất định như sau:




dùng





dùng


Nếu không tính đến ảnh hưởng của yếu tố giá cả (coi P = 0),

ta thấy:

- MU > 0: anh Hoàng sẽ uống thêm bia và tổng ích lợi anh

Hoàng có được từ việc uống bia tăng lên nhưng tăng với tốc

độ chậm dần.

- Khi MU = 0: anh Hoàng dừng quá trình tăng tiêu dùng của

mình lại, và số lượng 6 cốc bia tiêu dùng tại thời điểm này

là tối ưu và TUmax = 22.

- Khi MU < 0: anh Hoàng sẽ không uống thêm cốc thứ 7 dù

được miễn phí vì cốc thứ 7 này đem lại ích lợi -0,5 và tổng

ích lợi giảm.




dùng


2.1. Ích lợi cận biên và đường cầu

- Lý thuyết về lợi ích với quy luật ích lợi cận biên giảm dần

cho thấy lý do vì sao đường cầu dốc xuống. Như vây, chúng

ta thấy có mối quan hệ giữa MU và giá cả hàng hóa.

- Khi MU càng lớn thì số lượng tiêu dùng càng ít, người

tiêu dùng trả giá càng cao và ngược lại, khi MU càng nhỏ

thì số lượng càng nhiều, người tiêu dùng trả giá càng thấp.

Khi MU = 0, người tiêu dùng không mua thêm một đơn vị

hàng hóa nào nữa, đường cầu (D) phản ánh quy luật MU

giảm dần: MU ≡ D.




dùng






dùng



- Khi MU > P: tổng ích lợi tăng thêm nhưng lại tăng với tốc

độ giảm dần, người tiêu dùng sẽ tiếp tục tiêu dùng thêm

hàng hóa và dịch vụ.

- Khi MU = P: tổng ích lợi của người tiêu dùng là lớn nhất

TUmax và lượng tiêu dùng đạt tối ưu.

- Khi MU < P: tổng ích lợi giảm đi, người tiêu dùng dừng

tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ.




dùng






dùng


2.2. Thặng dư tiêu dùng (CS – Surplus Consume)

- Khái niệm: Thặng dư tiêu dùng là giá trị mà người tiêu

dùng thu lợi từ việc tham gia trao đổi hàng hóa dịch vụ trên

thị trường.

- Tổng hợp thặng dư tiêu dùng của từng cá nhân là thặng dư

tiêu dùng chung của toàn thị trường.




dùng



- Nếu người tiêu dùng tiêu dùng một hàng hóa, dịch vụ: thu

của người tiêu dùng là ích lợi cận biên thu được, chi là

khoản tiền phải trả để tiêu dùng hàng hóa đó và được tính

theo giá thị trường.

CS = MU – P




dùng



- Nếu người tiêu dùng tiêu dùng hai hàng hóa, dịch vụ trở

lên, thặng dư tiêu dùng trên toàn bộ sản phẩm phản ánh sự

chênh lệch giữa phần thu về của người tiêu dùng (tức là

tổng ích lợi thu được của tất cả các sản phẩm mà người đó

đã tiêu dùng) và phần chi ra là tổng chi tiêu (TE).

CS = (TU – TE) = TU - P.Q

CSmax CS’ = 0 MU = P




dùng



Khi MU > P, CS > 0 thì người tiêu dùng quyết định tăng

lượng tiêu dùng. Tuy nhiên, khi tiêu dùng tăng lên thì ích

lợi cận biên lại giảm dần làm cho tổng ích lợi tăng theo

chiều hướng chậm dần cho đến khi thặng dư của đơn vị sản

phẩm cuối cùng bằng 0, tức là MU = P, TUmax thì người tiêu

dùng sẽ quyết định dừng quá trình tiêu dùng lại.

Như vậy, ích lợi cận biên giảm dần chính là nội dung kinh

tế của luật cầu nên MU ≡ D. Vì thế, thặng dư tiêu dùng có

thể tính bằng cách sử dụng đường cầu.




dùng






dùng






dùng



Thặng dư tiêu dùng của toàn bộ thị trường




dùng



Thặng dư tiêu dùng của toàn bộ thị trường

tại trạng thái cân bằng



II. Lựa chọn tối ưu của người tiêu dùng

1. Sở thích của người tiêu dùng

1.1. Giả định về sở thích của người tiêu dùng

- Giả định về sở thích mang tính ưu tiên;

- Giả định về sở thích mang tính bắc cầu;

- Giả định về sở thích mang tính nhất quán;

- Giả định về sở thích sử dụng nhiều hàng hóa, dịch vụ hơn

ít hàng hóa, dịch vụ.

- Giả định về việc người tiêu dùng có khái niệm, so sánh,

sắp xếp các giỏ hàng hóa khác nhau;

- Giả định về sở thích của người tiêu dùng phụ thuộc vào

thu nhập và giá cả.





1.2. Biểu diễn sở thích của người tiêu dùng bằng đường

bàng quan

1.2.1. Khái niệm

Đường bàng quan (IC) là tập hợp các cách thức kết hợp

khác nhau của tập hợp hàng hóa mà người tiêu dùng mua

cho cùng một mức lợi ích. Đường bàng quan còn được gọi

là đường đồng mức lợi ích hay đường đồng mức thỏa dụng.






bàng quan

1.2.2. Tính chất

- Đường bàng quan dốc xuống về phía phải và có độ dốc âm.






bàng quan

1.2.2. Tính chất

- Họ các đường bàng quan: Các đường bàng quan khác

nhau thì mức lợi ích khác nhau.






bàng quan

1.2.2. Tính chất

- Các đường bàng quan không cắt nhau vì việc các đường

bàng quan cắt nhau vi phạm nguyên tắc rằng người tiêu

dùng thích số lượng nhiều hơn.






bàng quan

1.2.3. Tỷ suất thay thế cận biên

- Tỷ suất thay thế cận biên là số đơn vị hàng hóa X cần mua

thêm khi giảm đi một đơn vị hàng hóa Y để lợi ích không

đổi.

- MRS chính là độ dốc của đường bàng quan ứng với từng

phương án tiêu dùng.






bàng quan


Vì tỷ lệ thay thế cận biên MRS cho biết người tiêu dùng sẵn

sàng đánh đổi bao nhiêu Y để tiêu dùng một đơn vị hàng

hóa X






bàng quan







bàng quan

1.2.3. Tỷ suất thay thế cận biên: 2 trường hợp đặc biệt

- Khi MRS là hằng số thì đường bàng quan là đường thẳng

có độ dốc âm và các sản phẩm mà người tiêu dùng lựa chọn

thay thế hoàn toàn cho nhau. Đây là những hàng hóa thay

thế hoàn hảo.






bàng quan

1.2.3. Tỷ suất thay thế cận biên: 2 trường hợp đặc biệt

- Khi MRS không tồn tại thì đường bàng quan có hình chữ

L thể hiện mỗi một mức lợi ích chỉ có một phương án kết

hợp tối ưu duy nhất, không có phương án khác thay thế.

Đây là những hàng hóa bổ sung hoàn hảo.




2. Ngân sách của người tiêu dùng

- Khái niệm: Đường ngân sách là đường biểu thị tất cả các

cách kết hợp khác nhau của hàng hóa, dịch vụ mà người

tiêu dùng mua thỏa mãn cùng một mức thu nhập của người

tiêu dùng.

- Có thể biểu diễn phương trình đường ngân sách thông qua

hàm số sau: I = PxX + PyY + …. + PnN trong đó:

+ I là thu nhập của người tiêu dùng

+ Px, Py, Pn là giá của hàng hóa, dịch vụ X, Y, N

+ X, Y, N là số lượng của hàng hóa, dịch vụ X, Y, N





Phương trình đường ngân sách có thể được viết khái quát

với giả thiết người tiêu dùng chỉ mua hai hàng hóa, dịch vụ

X, Y như sau:

Các đại lượng I, Px, Py, X, Y luôn mang giá trị dương.

Vì Px, Py mang giá trị dương nên độ dốc của đường ngân

sách luôn có giá trị âm. Độ dốc âm của đường ngân sách

phản ánh tỷ lệ thay đổi giữa hai hàng hóa X và Y, và cho

biết sự thay đổi giữa khối lượng hàng hóa X và Y là ngược

chiều.





Với mức thu nhập I1 người tiêu dùng phân phối thu nhập

của mình để mua hai hàng hóa X, Y với các phương án chi

tiêu A, B… khác nhau. Những phương án này cùng có điểm

chung là phải cùng mức thu nhập như nhau là I1.





Tại điểm đường ngân sách cắt trục tung, người tiêu dùng

dành toàn bộ thu nhập của mình để tiêu dùng hàng hóa, dịch

vụ Y và lượng hàng hóa Y khi đó là I/Py. Tại điểm đường

ngân sách cắt trục hoành, người tiêu dùng dành toàn bộ thụ

nhập bộ thu nhập của mình để tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ

X và lượng hàng hóa X khi đó là I/Px. Di chuyển dọc theo

đường ngân sách từ trên xuống dưới (từ A xuống B) cho

thấy người tiêu dùng nếu tăng lượng hàng hóa X thì phải

giảm lượng hàng hóa Y.





- Nếu thu nhập và giá cả hàng hóa dịch vụ Y giữ nguyên,

giá hàng hóa dịch vụ X tăng lên (Px2 > Px1) thì đường ngân

sách sẽ xoay về phía gốc tọa độ và ngược lại.





- Nếu thu nhập tăng, giả định giá hàng hóa, dịch vụ giữ

nguyên thì đường ngân sách sẽ dịch chuyển ra ngoài, không

gian lựa chọn của người tiêu dùng được mở rộng, và người

tiêu dùng có thể lựa chọn mua nhiều hàng hóa hơn và

ngược lại.





- Nếu thu nhập giữ nguyên, giá hàng hóa dịch vụ giảm

xuống thì đường ngân sách cũng sẽ dịch chuyển ra ngoài,

không gian lựa chọn của người tiêu dùng được mở rộng, và

người tiêu dùng có thể lựa chọn mua nhiều hàng hóa hơn và

ngược lại.




3. Kết hợp tiêu dùng hàng hóa tối ưu

3.1. Sự kết hợp giữa đường bàng quan và đường ngân sách

VD: Một người có thu nhập I = 21 nghìn đồng dùng để chi

tiêu cho hai loại hàng hóa X (mua sách) và Y (tập thể thao)

trong 1 tuần với giá của X là PX =3 nghìn/ 1 quyển, giá của Y

là PY = 1,5 nghìn/1 lần tập.






Chúng ta phải tính đến lợi ích cận biên trên 1 đồng chi tiêu.





3.1. Sự kết hợp giữa đường bàng quan và đường ngân sáchVà lựa chọn tiêu dùng khi này sẽ dựa trên nguyên tắc MU/P max.

Lần thứ 1: tập thể thao vì MUx/Px = 6 < MUy/Py = 8, chi tiêu 1,5

nghìn.

Lần thứ 2: mua sách, tập thể thao vì MUx/Px = MUy/Py = 6 chi tiêu

thêm 4,5 nghìn.

Lần thứ 3: mua sách vì MUx/Px = 5 > MUy/Py = 4 chi tiêu thêm 3

nghìn.


thêm 4,5 nghìn.

Lần thứ 5: mua sách vì MUx/Px = 3 > MUy/Py = 2 chi tiêu thêm 3

nghìn.


thêm 4,5 nghìn và vừa tiêu hết số tiền là 21 nghìn.






Vậy lựa chọn tiêu dùng tối ưu thỏa mãn điều kiện cân bằng là

MUx/Px = MUy/Py = 2 và X.PX +Y.PY = I, là X = 5,Y = 4

=>5.3 + 4.1,5 = 21000 và TUmax= 60 + 30 = 90 lớn hơn lợi

ích thu được từ bất kỳ tập hợp tiêu dùng khả thi nào khác.






Lưu ý: - Mọi sự lựa chọn của người tiêu dùng phải nằm trên

đường ngân sách.

- Vì có vô số các đường bàng quan nên đường ngân

sách sẽ cắt nhiều đường bàng quan và là tiếp tuyến của một

trong số các đường bàng quan.






Tóm lại, để tối đa hóa lợi ích đo được cần tuân theo nguyên

tắc cân bằng tiêu dùng cận biên:

Quy tắc này nói lên người tiêu dùng hợp lý sẽ mua mỗi loại

hàng hóa cho đến khi tỷ lệ giữa lợi ích tăng thêm thu được so

với giá phải trả là bằng nhau cho mỗi loại hàng hóa.





3.2. Sự thay đổi của thu nhập và giá cả với đường cầu cá

nhân

- Đường tiêu dùng – thu nhập ICC (Income-Consumption

Curve): Đường tiêu dùng – thu nhập đối với hàng hóa X cho

biết lượng hàng hóa X được mua tương ứng với từng mức thu

nhập khi giá cả các loại hàng hóa là không đổi.





3.2. Sự thay đổi của thu nhập và giá cả với đường cầu cá

nhân

- Đường tiêu dùng – giá cả PCC (Price-Consumption Curve):

Đường tiêu dùng - giá cả đối với hàng hóa X cho biết lượng

hàng hóa X được mua tương ứng với từng mức giá khi thu

nhập và giá của hàng hóa Y không đổi.

Documents

ƯƠNG IV. LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG · PDF fileLÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CỦA ... - Khi MU = 0: anh Hoàng dừngquá trình tăngtiêu dùng của mình