คมอการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

โดย นางจนตนา ฉนทศรทธาการผเชยวชาญดานการพฒนาธรกจสหกรณ

กรมสงเสรมสหกรณ

คำานำา

คมอการจดทำาแผนธรกจสหกรณฉบบน ไดจดทำาขนเพอใชในการพฒนา องคความรในการสงเสรมสหกรณการเกษตร โดยมวตถประสงคเพอใหเจาหนาทสงเสรมสหกรณไดมความรในการใชเครองมอการบรหารจดการและขอมลทไดรบและใหคำาแนะนำาสหกรณใน การจดทำาแผนธรกจสหกรณ เพอใหสอดคลองกบความตองการของสมาชก ซงขอมลดงกลาวเจาหนาทสงเสรมสหกรณสามารถนำาไปใชในการกำาหนดแผนการสงเสรมสหกรณไดตอไป

การจดทำาคมอไดรบความรวมมออยางดจากผเกยวของทกฝาย ทงจากสหกรณจงหวดและทมงาน รวมถงคณะกรรมการดำาเนนการ ฝายจดการ และสมาชกสหกรณในจงหวดเชยงราย ทไดรวมกนประชมหารอนำาเสนอขอมลและความคดเหน พรอมเสนอแนะแนวทางทเปนประโยชนกบงานสงเสรมสหกณ จงขอขอบพระคณมา ณ โอกาสน

จนตนา ฉนทศรทธาการสงหาคม 2554

2

สารบญ

หนาคำานำา 2บทท 1 บทนำา 5

1.1 ความสำาคญ 51.2 นยามศพท 51.3 โครงสรางธรกจสหกรณ 5

บทท 2 แนวคดและทฤษฏทเกยวของ 62.1 ระบบฐานขอมลสหกรณ 62.2 การวเคราะห Supply Chain สนคาเกษตร

6

2.3 การวเคราะหสภาพแวดลอม (SWOT) 62.4 การวเคราะหงบการเงน (CAMELS Analysis)

6

บทท 3 ขนตอนการจดทำาธรกจสหกรณ 73.1 การดำาเนนธรกจของสหกรณ 73.2 การรวบรวมขอมลสมาชกและขอมลสหกรณ

7

บทท 4 การจดทำาแผนธรกจสหกรณ 114.1 การเชอมโยงขอมลสมาชกและขอมลสหกรณ

11

4.2 การจดทำาแผนธรกจสหกรณ 144.3 การใชประโยชนแผนธรกจสหกรณ 19

ภาคผนวก

การจดทำาฐานขอมลการผลตและการตลาดของสมาชก

21

3

Supply Chain สหกรณประมงพาน จำากด 23การวเคราะหหนาททางธรกจในโซอปทานสนคาปลานล

23

SWOT สหกรณประมงพาน จำากด 24CAMELS Analysis สหกรณประมงพาน จำากด

25

การจดทำาแผนธรกจสหกรณโดยการเชอมโยงขอมลสมาชกและเชอมโยงขอมลสหกรณ

27

สารบญภาพ

หนาภาพท 1 แสดงความเชอมโยงขอมลสมาชกและขอมล

สหกรณในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ13

ภาพท 2 แสดงรปแบบการจดทำาแผนธรกจสหกรณ 14ภาพท 3 แสดงการเชอมโยงขอมลระหวางแผนธรกจ

สหกรณกบแผนปฏบตการสงเสรมสหกรณของกลมสงเสรมสหกรณ

17

4

บทท 1บทนำา

1.1 ความสำาคญสหกรณเปนนตบคคลทตงขนไดโดยการจดทะเบยน

ตามพระราชบญญตสหกรณ มวตถประสงคเพอสงเสรมผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมของบรรดาสมาชก โดยวธชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกนตามหลกการสหกรณ

การดำาเนนงานของสหกรณ สหกรณมอำานาจในการดำาเนนธรกจ การผลต การคา การบรการและอตสาหกรรมเพอประโยชนของสมาชก และตอบสนองความตองการของสมาชกในการประกอบอาชพและการบรโภคในครอบครว

1.2 นยามศพทแผนธรกจสหกรณ คอ เปาหมายในการดำาเนนธรกจ

ของสหกรณทแสดงขอมล รายละเอยด ซงสหกรณสามารถใชเปน

5

แนวทางในการบรหารจดการเพอใหการดำาเนนธรกจสหกรณมประสทธภาพ และคาดการณสงทจะเกดขนในอนาคตทมความเปลยนแปลงหรอ ความเสยงตางๆ ทอาจจะเกดผลกระทบกบธรกจสหกรณได

1.3 โครงสรางการดำาเนนธรกจสหกรณองคประกอบหลกในการดำาเนนธรกจของสหกรณ คอ

ดานการบรหารจดการ ดานการผลตและบรการ ดานการตลาด และดานการเงน

ธรกจของสหกรณ ประกอบดวย ธรกจสนเชอ ธรกจรบฝากเงน ธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย ธรกจรวบรวมผลตผล และธรกจแปรรปผลตผล

บทท 2แนวคดและทฤษฎทเกยวของ

2. แนวคดและทฤษฎทเกยวของ2.1 ระบบฐานขอมลสหกรณ2.2 การวเคราะห Supply Chain

2.3 การวเคราะหสภาพแวดลอม (SWOT) 2.4 การวเคราะหงบการเงน (CAMELS Analysis)

6

บทท 3ขนตอนการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

3. ขนตอนการจดทำาแผนธรกจสหกรณการจดทำาแผนธรกจสหกรณ หมายถง ขนตอนการ

เขยนแผนธรกจสหกรณ สามารถแบงออกเปน 2 ขนตอนขนตอนท 1การดำาเนนธรกจของสหกรณขนตอนท 2การรวบรวมขอมล

ขนตอนท 1 การดำาเนนธรกจของสหกรณในการดำาเนนธรกจสหกรณ คณะกรรมการดำาเนนการ

เปนผมบทบาทหนาทในฐานะผบรหารทกำาหนดนโยบายในการบรหาร

7

จดการการดำาเนนธรกจของสหกรณและฝายจดการในฐานะผปฏบต จะตองพจารณารวมกนถงลกษณะพนฐานทวา การดำาเนนธรกจสหกรณตองตอบสนองความตองการของสมาชก เพอใชในการประกอบอาชพและการบรโภคในครอบครว

จากลกษณะพนฐานดงกลาวจะได ขอมลการประกอบอาชพของสมาชก สวนใหญในสหกรณวาประกอบอาชพหลกอะไรและรองลงมาถอไดวาเปนอาชพเสรมอะไร เชน สมาชกสวนใหญทำานาหรอเลยงปลา ความตองการของสมาชกสามารถแยกรายละเอยดไดดงน เงนทน พนธพช ปย ยาปราบศตรพช พนธปลา อาหารปลา การรวบรวมผลตผลและ เครองอปโภคบรโภค เปนตน

ธรกจหลกสหกรณดำาเนนการ ประกอบดวย ธรกจสนเชอ ธรกจรบฝากเงน ธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย ธรกจรวบรวมผลตผล และธรกจแปรรป

ขนตอนท 2 การรวบรวมขอมสมาชกและขอมลสหกรณสหกรณควรรวบรวมขอมลสมาชกและขอมลสหกรณทได

จากการวเคราะหดวยเครองมอตางๆ เพอนำาขอมลมาใชประโยชนในเปนขอมลพนฐานในการจดทำาแผนธรกจและ การตดสนใจทำาธรกจทตอบสนองความตองการของสมาชก ดงน

2.1 ฐานขอมลสมาชกสหกรณ ใหสหกรณนำาขอมลสมาชกทสหกรณไดจดเกบไว

ซงเปนขอมลในปทผานมาและปปจจบน เพอใชเปนขอมลพนฐานในการจดทำาแผนธรกจของสหกรณ ประกอบดวย จำานวนสมาชกทงหมด การประกอบอาชพหลก สมาชกสวนใหญประกอบอาชพ

8

อะไร และอาชพรองประกอบอาชพอะไร จำานวนสมาชกตองการททำาธรกจกบสหกรณ ปจจยตางๆ ทสมาชกทำาธรกจกบสหกรณ เปนตน (ภาคผนวก)

2.2 การวเคราะห Supply Chain สนคาเกษตร ประกอบดวย 3 หนวยธรกจ คอ

1. สมาชกสหกรณ2. สหกรณ3. ผคา – ลกคา

เจาหนาทสงเสรมสหกรณมหนาทในการแนะนำาสงเสรมใหฝายจดการสหกรณจดทำา Supply Chain สนคาเกษตร ตามอาชพทสมาชกสหกรณสวนใหญประกอบอาชพหลก ซงกจกรรมในการประกอบอาชพจะสะทอนถงสงทสมาชกตองการและสหกรณจะตองจดหามาบรการ เพอตอบสนองความตองการของสมาชก ขอมลจากการทำา Supply Chain ฝายจดการสหกรณสามารถนำาขอมลมาใชในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

ตวอยาง Supply Chain สหกรณประมงพาน จำากด (ภาคผนวก)

สมาชกสวนใหญประกอบอาชพหลกเลยงปลานล สมาชกจะเรมตนกระบวนการผลตตงแต การจดเตรยมบอปลา การจดหาพนธปลา กระบวนการเลยงปลา การจบปลา และการจำาหนายปลา เปนตน

สหกรณตองทำาธรกจตามขนตอนและกจกรรมตามการจดทำา Supply Chain เพอตอบสนองความตองการของสมาชก ใหเปนไปตามอาชพหลก เชน การใหความร การจดเตรยมบอปลา การจดหาพนธปลา อาหาร เวชภณฑ การจบ/การรวบรวมปลา การจำาหนายปลา รวมถงการเจรจาขายปลา เปนตน

ผคา – ลกคา เปนผรบซอปลาจากสหกรณ

9

2.3 การวเคราะหสภาพแวดลอมสหกรณ (SWOT) เจาหนาทสงเสรมสหกรณมหนาทในการแนะนำาให

ฝายจดการสหกรณทำา การวเคราะหสภาพแวดลอมสหกรณ เปนการวเคราะหขอมลทงภายในและภายนอกสหกรณ เพอชใหเหนถงการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนมแนวโนมทจะเกดขนในอนาคต และมผลกระทบตอสหกรณอยางไร

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในประกอบดวยจดแขง (Strengths) จดออน (Weakness) และภายนอกประกอบดวยโอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats) เพอทสหกรณจะไดทราบวา ในปจจบนสหกรณมสถานการณเปนอยางไรและอยจดไหน โดยคนหาคำาตอบเพอนำาไปใชในการกำาหนดทศทางการดำาเนนงานของสหกรณและกลยทธในการพฒนาสหกรณตอไป

ปจจยสภาพแวดลอมภายในสหกรณทสำาคญและนำามาพจารณา ไดแก ขอบงคบ โครงสรางองคกร รายงานและการควบคมภายใน การเงน สมาชก คณะกรรมการดำาเนนการ ฝายจดการ เทคโนโลยและอปกรณทใชบรการธรกจสหกรณ ตลอดจนสำานกงานสหกรณ

ปจจยสภาพแวดลอมภายนอกสหกรณ แบงออกเปน 2 กลม ไดแก ปจจยสภาพแวดลอมทวไป ไดแก เศรษฐกจ สงคม กฎหมาย นโยบายรฐและปจจยสภาพแวดลอมดำาเนนการ ไดแก หนวยงานทสนบสนน ธรกจคคา ผบรโภค คแขงการคา

เมอผานขนตอนการ SWOT มาแลว สหกรณมการกำาหนดวสยทศน คอ ภาพในอนาคตของสหกรณทตองการจะใหเปนภายในกรอบเวลาของแผนกลยทธ ซงจะเปนลกษณะทสอดคลองกบสภาพความเปนจรง สามารถปฏบตไดจรง

10

จากการกำาหนดวสยทศน สหกรณจะกำาหนดภารกจ วตถประสงค เปาหมาย กลยทธ แผนงาน/โครงการ และการตดตามประเมนผล

สรป ในปจจบน SWOT สหกรณสวนใหญไดมการจดทำาแลว เนองจากเจาหนาทสงเสรมสหกรณไดแนะนำา สงเสรมใหสหกรณจดทำาเปนทเรยบรอยแลว ฝายจดการสหกรณสามารถนำาขอมล SWOT มาใชประกอบการพจารณาการจดทำาแผนธรกจสหกรณได

ตวอยาง SWOT สหกรณประมงพาน จำากด (ภาคผนวก)

จากการวเคราะห SWOT สหกรณประมงพาน จำากด พบวาสหกรณมการกำาหนดภารกจ/วตถประสงค/กลยทธทสำาคญอะไรบาง เชน ภารกจท 1 ใหบรการอยางใกลชด วตถประสงค เพอใหบรการทสอดคลองกบความตองการและสามารถแกปญหาของสมาชกอยางแทจรง โดยกำาหนดกลยทธท 1 คอการกำาหนดการใหบรการ/ธรกจบนฐานขอมลของสมาชก ดงนน เมอสหกรณไดกำาหนดกลยทธดงกลาวแลว สหกรณจะตองหากจกรรมทตองสอดคลองกบกลยทธนน เชน จากฐานขอมลของสมาชกสวนใหญเลยงปลานลขาย สหกรณจะจำาหนายอาหารปลาแกสมาชกในราคายอมเยา ราคาถกกวารานคายอยอนๆ พรอมการจดสงอาหารปลาถงบานสมาชก เพอเปนการบรการใหแกสมาชกไดตรงกบความตองการของสมาชก

2.4 การวเคราะหงบการเงน (CAMELS Analysis)

11

เปนเครองมอทางการเงนทกรมตรวจบญชสหกรณนำามาประยกตใช เพอสรางมาตรฐานในการวเคราะหภาวะเศรษฐกจทางการเงนของสหกรณและกลมเกษตรกรอยางเปนระบบและเปนมาตรฐานเดยวกน โดยการวเคราะหในมมมอง 6 มต ประกอบดวย

มตท 1 ความเพยงพอของเงนทนตอความเสยง ( C : Capital strength)

มตท 2 คณภาพของสนทรพย ( A : Asset quality)มตท 3 ขดความสามารถในการบรหาร ( M :

Management ability)มตท 4 การทำากำาไร ( E : Earning sufficiency)มตท 5 สภาพคลอง ( L : Liquidity)มตท 6 ผลกระทบของธรกจ ( S : Sensitivity)

สรป CAMELS Analysis ผสอบบญชไดทำาการวเคราะหไวเรยบรอยแลวในรายงานผลการตรวจบญชของสหกรณประจำาปของสหกรณ ซงจะปรากฏอยในสรผลการตรวจสอบ ขอสงเกตท ตรวจพบและแนวทางแกไข ขอ 1.2 ดานการบรหารการเงนและธรกจ ขอมลจาก CAMELS ฝายจดการสหกรณสามารถนำามาใชประกอบการพจารณาการจดทำาแผนธรกจสหกรณได

ตวอยาง CAMELS Analysis สหกรณประมงพาน จำากด

จากการวเคราะห CAMELS Analysis สหกรณประมงพาน จำากด พบวาสหกรณมทนเพยงพอทจะทำาธรกจตางๆ กบสมาชกได หากสหกรณจะดำาเนนธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย สหกรณตองคำานงถงการบรหารจดการสนคาคงคลง สหกรณตองจดหาสนคาตางๆ มาจำาหนายใหแกสมาชกในชวงทสมาชกตองการ อยาเกบสนคาคงคลงไวมากเกนไป และทสำาคญตองคำานงถงสนคาขาดบญชตามคำาแนะนำาของผสอบบญชดวย และสหกรณควรทำา

12

ธรกจรวบรวมผลผลต เพราะแนวโนมการดำาเนนการรวบรวมผลผลตเพมขนจากปทผานมา เปนตน

บทท 4การจดทำาแผนธรกจสหกรณ

การจดทำาแผนธรกจ เปนการกำาหนดเปาหมายในการดำาเนนธรกจทชดเจนเปนรปธรรม โดยอยบนพนฐานของขอมลของสมาชก และขอมลสหกรณ เนองจากขอมลสมาชกจะมรายละเอยดดานสถานภาพตางๆ และทสำาคญคอการประกอบอาชพหลกของสมาชกสวนใหญในสหกรณ ขอมลการประกอบอาชพของสมาชกแตละกจกรรมจะสอใหสหกรณเหนวา สมาชกตองการใชอะไรบางในการประกอบอาชพและการบรโภคในครอบครวในชวงระยะเวลาใด

4.1 การเชอมโยงขอมลสมาชกและขอมลสหกรณ4.1.1 ขอมลสมาชก การเชอมโยงขอมลสมาชกกบ

การจดทำา แผนธรกจสหกรณจะชวยใหสหกรณจดทำาแผนธรกจไดตรงตามสงทสมาชกตองการใชในการประกอบอาชพและในชวงระยะเวลาทเหมาะสมสอดคลองกบการประกอบอาชพนนๆ และเปนการใหบรการทตอบสนองความตองการของสมาชกโดยตรง เชน การเลยงปลา สมาชกมความตองการปจจยการผลตแตละชวงเวลาแตกตางกนไป เพราะกจกรรมในแตละขนตอนจะแตกตางกน ไดแก การเตรยมทำาความสะอาดบอปลา การปลอยลกปลา การเลยงปลา การจบปลา เปนตน ขอมลสมาชกทใชเชอมโยงในการจดทำาแผนธรกจสหกรณจะใชจากรายละเอยดการประกอบอาชพหลกของสมาชกสวนใหญของสหกรณ ซงไดจากการทำา Supply Chain การผลตสนคาเกษตรของสมาชกทแสดงถงขนตอนการผลตและกจกรรมตางๆ ทเกดขนในแตละขนตอน สวนขอมลสมาชกทมราย

13

ละเอยดดานสถานภาพตางๆ ใชประกอบในเรองจำานวนสมาชกทประกอบอาชพหลกและทำาธรกจกบสหกรณ เปนตน

4.1.2 ขอมลสหกรณ การเชอมโยงขอมลสหกรณกบการจดทำาแผนธรกจจะชวยในการประกอบการพจารณา เนองจากการวเคราะหการดำาเนนงานสหกรณดวยเครองมอตางๆ ประกอบดวยการวเคราะหสภาพแวดลอมสหกรณ (SWOT) และการวเคราะหงบการเงน (CAMELS Analysis) ทง 2 เครองมอจะสะทอนภาพรวมของสหกรณ ดานการบรหารงานและดานการเงน ใชประกอบในเรองการกำาหนดทศทางของแผนธรกจสหกรณ ควรจะทำาอยางไรใหเหมาะสมกบฐานะการเงนและการใชทรพยากรตางๆ ทมอยใหเกดประโยชนสงสด เพอให การดำาเนนธรกจของสหกรณตอบสนองความตองการของสมาชกอยางครบถวนสมบรณและสหกรณไมเสยงภย และเปนทพงของสมาชกได

4.1.3 ธรกจสหกรณทใชในการทำาแผนธรกจ ประกอบดวย 5 ธรกจหลก ไดแก ธรกจสนเชอ ธรกจเงนฝาก ธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย ธรกจรวบรวมผลตผล และธรกจแปรรปผลตผล

4.1.4 วธการเชอมโยงขอมลสมาชกและขอมลสหกรณ

- ธรกจสหกรณ ทงหมด 5 ธรกจจะเปนแกนหลกในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

- Supply Chain แสดงรายละเอยดการประกอบอาชพของสมาชกใน แตละขนตอน/กจกรรม ซงเปนรายละเอยดของธรกจสหกรณทสหกรณตองดำาเนนการ เพอตอบสนองความตองการของสมาชก เชน สมาชกตองการเงนลงทนจะสอดคลองกบธรกจสนเชอ เปนตน

- SWOT , CAMELS Analysis แสดงรายละเอยดจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค ในการดำาเนนธรกจ

14

และฐานะการเงนของสหกรณอยในระดบไหน ซงสหกรณจะตองใชขอมลดงกลาวประกอบการตดสนใจ ในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ เพอตอบสนองความตองการของสหกรณ และการดำาเนนงานของสหกรณอยในระดบทไมเสยงและกอใหเกดประโยชนกบมวลสมาชกโดยรวม

แผนภาพท 1 แสดงความเชอมโยงขอมลสมาชกและขอมลสหกรณในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

15

การจดการSupply

การจด เตรยม บอปลา

การจด หาพนธ ปลา

กระบวน เลยง ปลา

การ จบ ปลา

การ จำาหนาย ปลา

การจดทำาแผนธรกจสหกร

ณ

ธรกจสนเชอ

ธรกจรบ

ฝาก

ธรกจจดหาสนคา

มา

ธรกจรวบรว

ม

ธรกจแปรรป

4.2 การจดทำาแผนธรกจสหกรณแผนภาพท 2 แสดงรปแบบการจดทำาแผนธรกจสหกรณ

การจดทำาแผนธรกจสหกรณของ

สหกรณการเกษตร..........................จำากด.............................

1. โครงสรางองคกร(เฉพาะธรกจ)หนาทความรบผดชอบเปนไปตามระเบยบของสหกรณ1.1 ธรกจสนเชอชอ……………………………………………

ตำาแหนงหวหนาฝาย

16

การจดทำาฐานขอมล

จำานวน

สมาช

การประกอบ

พนทการ

เกษตร

ปญหาทพบในการ

ประกอบ

หนสน

การวเคราะหS

S W O T

การวเคราะหCAMELS Analysis

C A M E L

การผลต

ป

S

จำานวนเจาหนาทในฝาย …………………………………………..

1.2 ธรกจรบฝากเงนชอ……………………………………………

ตำาแหนงหวหนาฝายจำานวนเจาหนาทในฝาย

…………………………………………..1.3 ธรกจจดหาสนคามาจำาหนายชอ……………………………………………

ตำาแหนงหวหนาฝายจำานวนเจาหนาทในฝาย

…………………………………………..1.4 ธรกจรวบรวมผลตผลชอ……………………………………………

ตำาแหนงหวหนาฝายจำานวนเจาหนาทในฝาย

…………………………………………..1.5 ธรกจแปรรปผลตผลชอ……………………………………………

ตำาแหนงหวหนาฝายจำานวนเจาหนาทในฝาย

…………………………………………..2. แผนธรกจของสหกรณ

2.1 แผนธรกจสนเชอลาน : บาท

รายการสนเชอ

ป ........................... รวมเม

ยพค

มย

กค

สค

กย

ตค

พย

ธค

มค

กพ

มค

1.ลกหนการคา

17

2.เงนกระยะสน

รวมทงสน

2.2 แผนธรกจการรบฝากเงนลาน : บาท

รายการเงนรบฝาก

ป ........................... รวมเม

ยพค

มย

กค

สค

กย

ตค

พย

ธค

มค

กพ

มค

1.เงนฝากออมทรพย 2.เงนฝากออมทรพยพเศษ

รวมทงสน

2.3. แผนธรกจการจดหาสนคามาจำาหนายลาน : บาท

รายการสนคา

ป ........................... รวมเม

ยพค

มย

กค

สค

กย

ตค

พย

ธค

มค

กพ

มค

1.พนธพช/สตว 2.ปย 3.ยาปราบศตรพช 4.อาหารสตว 5.เวชภณฑสตว 6........................... รวมทงสนหมายเหต รายการสนคาขอมลไดมาจากการวเคราะห Supply Chain การประกอบอาชพของสมาชก

18

2.4 แผนธรกจรวบรวมผลตผลลาน : บาท

รายการพช/สตว

ป ........................... รวมเม

ยพค

มย

กค

สค

กย

ตค

พย

ธค

มค

กพ

มค

1.รวบรวมพช เชน ขาวเปลอก2.รวบรวมสตว เชน ปลา , สกร

รวมทงสน

2.4 แผนธรกจการแปรรปผลตผลลาน : บาท

รายการ ป ........................... รวมเม

ยพค

มย

กค

สค

กย

ตค

พย

ธค

มค

กพ

มค

รวมทงสน

4.2.1 วธการจดทำาแผนธรกจสหกรณ1. นำาขอมลเจาหนาทของแผนกตางๆ ในสหกรณมจด

ทำาแผนผงองคกร เพอทจะไดรวาแตละแผนก/ฝายตางๆ ม

19

โครงสรางความรบผดชอบ สายบงคบบญชา จำานวนเจาหนาทจำานวนเทาใด

2. จดทำารายละเอยดหนาทความรบผดชอบของผปฏบตงานในแตละฝาย ประกอบดวย ชอ ตำาแหนง และหนาทความรบผดชอบ

3. นำาขอมลทางธรกจในแตละธรกจมาจำาแนกรายละเอยดเปนเดอนๆ ตงแตตนปทางการเงนของสหกรณ

4.3 การใชประโยชนแผนธรกจของสหกรณ แผนธรกจของสหกรณจะเปนประโยชนอยางยงทง

สหกรณและเจาหนาทสงเสรมสหกรณ 6.1 สหกรณ

1) นำาขอมลในแผนธรกจสหกรณไปบรรจไวในแผนการดำาเนนงาน ประจำาปของสหกรณ

2) ฝายจดการนำาขอมลในแผนธรกจสหกรณไปกำาหนดเปน แผนปฏบตการ (Action Plan) ของแตละฝายธรกจ เชน ฝายสนเชอ เปนตน

3) คณะกรรมการดำาเนนการใชแผนธรกจสหกรณในการตดตามประเมนผลการปฏบตงานของฝายจดการ

6.2 เจาหนาทสงเสรมสหกรณ 1) นำาขอมลแผนธรกจสหกรณมาใชเปนขอมลพน

ฐานในการจดทำาแผนปฏบตงาน (Action Plan) ในการสงเสรมสหกรณ

2) ใชแผนธรกจสหกรณเปนแนวทางในการตดตามประเมนผล การดำาเนนงานของสหกรณ

20

3) ใชแผนธรกจสหกรณเปนแนวทางในการพฒนาการดำาเนนงานของสหกรณใหเกดประสทธภาพ พรอมเขาสเกณฑมาตรฐานของกรมสงเสรมสหกรณ

แผนภาพท 3 แสดงการเชอมโยงขอมลระหวางแผนธรกจสหกรณกบแผนปฏบตการสงเสรม

สหกรณของกลมสงเสรมสหกรณ

จากแผนภาพท 3 แสดงการจดทำาแผนธรกจสหกรณไดขอมลจากธรกจทงหมดของสหกรณ ซงเปนการรวบรวมจากความตองการของสมาชกและสหกรณ เชน ธรกจสนเชอเปนขอมลความตองการเงนทนไปประกอบอาชพการเกษตรและใชจายในครอบครวของสมาชกใน ชวงฤดการผลตทสมาชกยงไมมรายได สำาหรบธรกจรบฝากเงนเปนแผนการระดมเงนของสหกรณเพอเตรยมไวใหบรการสมาชก เปนตน

ในสวนธรกจการจดหาสนคามาจำาหนายเปนขอมลความตองการของสมาชกทตองการปจจยการผลตไปประกอบอาชพการเกษตรของสมาชก ทสหกรณจะตองใชเปนขอมลในการจดหามาใหบรการตอบสนองความตองการของสมาชก

21

ธรกจสน

ธรกจรบ

ธรกจสน

ธรกจรบธรกจจดหา

สนคาม

ธรกจรวบรวมธรกจ

แผนธรกจสหกรณ

กลมสงเสรม

แผนปฏบตการ(Action Plan)

สงเสรมสหกรณ

แผนปฏบตงาน

และงบประมาณ

กลมงานวชาการ

แผนดำาเนนงาน

ประจำาปของ

ธรกจรวบรวมผลตผลและธรกจแปรรป สหกรณจะตองจดทำาแผนงาน เพอบรการสมาชก โดยการเตรยมเงนทนและการวางระบบการทำางาน

สรปไดวา ขอมลธรกจสหกรณทง 5 ธรกจ เปนภาพรวมในการจดทำาแผนธรกจสหกรณ ทตองตอบสนองความตองการของสมาชกไดตรงกบการประกอบอาชพเปนหลก

ในการแนะนำาสงเสรมสหกรณ กรมสงเสรมสหกรณไดมคำาสงกรมสงเสรมสหกรณท 17/2554 สง ณ วนท 12 มกราคม 2554 การกำาหนดทตงหนวยงานและพนทดำาเนนการของกลมสงเสรมสหกรณและแนวทางการปฏบตงาน พรอมทงไดกำาหนดหนาทและความรบผดชอบใหกบกลมสงเสรมสหกรณ รวมถงกลมงานวชาการทเกยวของกบงานสงเสรมสหกรณ ไดแก กลมจดตงและสงเสรมสหกณ กลมสงเสรมและพฒนาธรกจสหกรณ และ กลมสงเสรมและพฒนาการบรหารจดการสหกรณ โดยทกกลมจะตองใหการสนบสนน การปฏบตงานของกลมสงเสรมสหกรณในในการปฏบตงานของกลมสงเสรมสหกรณในการปฏบตงานทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย

กรมสงเสรมสหกรณไดมการกำาหนดแผนปฏบตงานและงบประมาณรายจายประจำาปใหกบสำานกงานสหกรณจงหวดทกจงหวดดำาเนนการ ซงประกอบดวยแผนงาน ผลผลต และตวชวด งานทดำาเนนการเรมตงแตการแนะนำาสงเสรมสหกรณในกจกรรมหลก ซงกลมงานจะตองจดทำาแผนการปฏบตงาน (Action Plan) โดยระบกจกรรมและชวงเวลาการปฏบตงานตามภารกจและงบประมาณทตองสอดคลองกนระหวางงานทปฏบตกบเงนทเบกจาย

การเสนอการเชอมโยงขอมลระหวางแผนธรกจสหกรณกบแผนปฏบตการสงเสรมสหกรณ (Action Plan) กลมสงเสรมสหกรณจะตองนำาขอมลในแผนธรกจสหกรณในแตละสหกรณมาเชอมโยงกบขอมลในแผนการปฏบตงานสงเสรมสหกรณ (Action

22

Plan) ของแตละสหกรณทกลมสงเสรมสหกรณไดจดทำาไวตามกรอบแผนปฏบตงานและงบประมาณรายจายประจำาปงบประมาณ เพอใหเกดความสอดคลองไปในทศทางเดยวกนในการสงเสรมสหกรณ

ตวอยาง แผนปฏบตงานและงบประมาณรายจายประจำาปงบประมาณ 2554

กจกรรมหลก สงเสรมและพฒนาองคกรและเกษตรกร(สงเสรมสหกรณ/กลมเกษตรกรทวไป)

งานทตองดำาเนนการอำานาจหนาทความรบผดชอบ1. ดำาเนนการตามกฏหมายสหกรณ ฯลฯ2. สงเสรมและพฒนางานสหกรณทกประเภทและกลม

เกษตรกร3. สงเสรม เผยแพร และใหความรเกยวกบอดมการณ

หลกการ และวธการสหกรณ ใหแกบคลากรสหกรณ กลมเกษตรกรและประชาชนทวไป

4. สงเสรมและพฒนาธรกจของสหกรณและกลมเกษตรกร

5. ปฏบตงานรวมหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย รวมทงการอำานวยการประสานงานตางๆ

กจกรรมรอง1. การพฒนาสหกรณและกลมเกษตรกรสมาตรฐานและ

ดเดน2. การสงเสรมสหกรณและกลมเกษตรกรดเดน3. ขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในสหกรณและ

กลมเกษตรกรกจกรรมหลก การพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำาร

23

กจกรรมรอง สงเสรมสหกรณตามโครงการอนเนองมาจากพระราชดำาร

ภาคผนวก

24

ตวอยาง การจดทำาฐานขอมลการผลตและการตลาดของสมาชก

ฐานขอมลของสมาชก เปนการจดทำาฐานขอมลทสอดคลองกบวถชวตของสมาชกสหกรณ ประกอบดวย

สวนท 1 ขอมลทวไป ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา การทำาธรกจกบสหกรณ ขนาดครวเรอน แรงงานในครอบครวททำาการเกษตร ทำางานนอกภาคการเกษตร เปนตน

แผนแผนธรกจธรกจ

เลอกธรกจ

รตนเอง

สวนท 6

สวนท 1

สวนท 5

สวนท 4

สวนท 2

สวนท 3

ขอมล

25

สวนท 2 ขอมลพนทครอบครอง ประกอบดวย พนทครอบครองทงสน พนททำาการเกษตร สทธการถอครองทดน แหลงนำาเพอการเกษตร เครองมอ/อปกรณการทำาการเกษตร เปนตน

สวนท 3 ขอมลการผลตทางการเกษตรในรอบปทผานมา ประกอบดวย ชนดพช/พนธพช พนทปลก ผลผลตรวม ชนดสตว/พนธสตว จำานวนการเลยง การขายผลผลต ประมาณการตนทนและรายได การใชปจจยการผลต แหลงซอปจจยการผลต เปนตน

สวนท 4 ปญหาทพบในการประกอบอาชพ ประกอบอาชพ ปญหาดานการผลต ปญหาดานการตลาด ความตองการชวยเหลอในดานการเกษตร เปนตน

สวนท 5 ปญหาทพบในการประกอบอาชพ ประกอบดวย เจาหนาท จำานวนหนสน สถานภาพหนสน เปนตน

สวนท 6 ปญหาทพบในการประกอบอาชพ ประกอบดวย พนทปลกแลวในปน สตวทเลยงแลวในปน พนทคาดวาจะปลกพชในปน สตวทคาดวาจะเลยงในปน ผลผลตทคาดวาจะไดรบ เปนตน

ตวอยาง ฐานขอมลสหกรณประมงพาน จำากดสมาชกทงหมด จำานวน ครอบครวสมาชกประกอบอาชพเลยงปลา ครอบครวเฉลยครอบครวละ จำานวน ไร จำานวนการเลยงปลาขนาด 1 บอ เนอท 2 ไรสงทสมาชกตองการใชในการเลยงปลา ประกอบดวย

26

- พนธปลา- อาหารปลา- เงนก- ความรการเลยงปลาจากเจาหนาทเกษตรของ

สหกรณ- ขายปลาใหสหกรณ

ปรมาณปลาทสมาชกปลอยเลยง บอละ 10,000 ตวผลผลตปลาทจบได บอละ 5,500 ก.ก.

ตวอยาง Supply Chain สหกรณประมงพาน จำากด

27

สวนของสมาชก สวนของสหกรณ สวนของผคาและผบรโภค

ผลผลตปลานล การบรหารจดการปลา

การทำาการตลาด

ผบรโภค

พอคา

การเลยงปลา ผลลพธทางการเงน

ดแลรกษาและการจบปลา

พนทดนจดทำาบอปลานำาพนธปลา

ทน

ทน

เตรยมการจบปลา

การจำาหนายปลา

จดเรยงลำาดบการปลอยปลา/จบปลาของสมาชกการกำาหนดวนปลอยปลา จบปลาของสมาชกการรวบรวมปลา

การใหความร

การจำาหนายอาหารปลา

การจำาหนายเวชภณฑ

การเจรจาการขาย การขายสง-ปลก

การจบปลาใหพอคา

การรบคาบรการผลลพธทางการเงน

การวเคราะหหนาททางธรกจในโซอปทานสนคาปลานลของสหกรณประมงพาน จำากด

การใหเงนกธรกจปลา

การประชาสมพนธ

ตวอยาง SWOT สหกรณประมงพาน จำากด1. วสยทศน : เปนสหกรณชนนำา เลศลำาบรการ ดำาเนนงานโปรงใส เคยงคใจสมาชกและชมชน2. การกำาหนดภารกจ/วตถประสงค/กลยทธ

28

ภารกจ วตถประสงค กลยทธ1. ใหบรการอยางใกลชด

1. เพอใหบรการทสอดคลองกบความตองการและสามารถแกปญหาของสมาชกอยางแทจรง

1. กำาหนดการใหบรการ/ธรกจบนฐานขอมลของสมาชก

2. สรางการประเมนผลการใหบรการ/ธรกจทกดานเพอนำามาปรบปรงในปตอไป

2. เพอใหสมาชกมความเชอมนตอสหกรณ

1. ใชธรรมาภบาลในการบรหารจดการภายในสหกรณ

3. เพอใหเจาหนาทมจตใจมงบรการ(Service mind) แกสมาชก

1. ใหการศกษาอบรมแกเจาหนาททกคน

2. สรางตวชวดในการปฏบตงานของเจาหนาท เนนเรองบรการทด

2. การพฒนาอาชพ 1. เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการฟารมของสมาชก

1. การใหการศกษาอบรม

2. จดทำาฐานขอมลสมาชกเพอจดทำาแผนการสงเสรมอาชพแกสมาชก

3. การขยายเครอขายบรการ

1. เพอความคมคาในเชงเศรษฐกจและความมนคงยงยนของสหกรณ

1. เปดรบกลมเลยงปลาจากสหกรณ/กลมเกษตรกรในจงหวด

2. เพอใชทรพยากรทม 1. จำาหนายสนคาผาน

29

อยใหเกดประโยชนสงสด สหกรณ/กลมเกษตรกรทเปนเครอขายบรการ

3. ขยายเครอขายการใหบรการ

4. พฒนาคณภาพชวตแกสมาชกและครอบครว

1. เพอใหสมาชกและครอบครวมการดำาเนนชวตทดและผกพนกบสหกรณ

1. จดงานวนสหกรณพบสมาชกมกฬา สนทนาการ/กจกรรมตางๆ ทมสวนรวมทงครอบครวสมาชก

ทมา : แผนกลยทธสหกรณประมงพาน จำากด , 2554

ตวอยาง CAMELS Analysis สหกรณประมงพาน จำากด

รายงานผลการตรวจสอบบญช สหกรณประมงพาน จำากด

จงหวดเชยงรายสำาหรบปสนสดวนท 31 ธนวาคม 2553

1.2 ดานการบรหารการเงนและธรกจดานความเพยงพอของเงนทนตอความเสยง สหกรณมทน

ดำาเนนงาน 15,789,733.99 บาท ลดลงจากปกอน 2,616,442.29 บาท หรอลดลงรอยละ 14.22 ทนดำาเนนงานดงกลาวสวนใหญมาจากแหลงเงนทนภายในสหกรณ รอยละ 63.20 ประกอบดวย ทนของสหกรณ รอยละ 58.43 เงนรบฝากจากสมาชกรอยละ 4.27 และอนๆ รอยละ 0.50 สวนทเหลอมาจากแหลงเงนทนภายนอกสหกรณรอยละ 36.80 ประกอบดวย เงนกยมและเครดตการคา รอยละ เงนรบฝากและอนๆ รอยละ 21.62 หากพจารณาถงความเขมแขงและเพยงพอของเงนทนตอความเสยงแลวเจาหนไมมความเสยง เนองจากสหกรณมสดสวนหนสนตอทน 0.71 เทา ปกอน 1.33 เทา ทนของสหกรณจงสามารถคมครองหนไดทงหมด อยางไรกตามสหกรณยงมทนสำารองตอสนทรพยทงสน เทา 0.17 ปกอน 0.14 เทา รวมทงมผลตอบแทนตอสวนของทนรอยละ 23.19 เพมขนจากปกอนซงมผลตอบแทน รอยละ 9.69

30

ดานคณภาพของสนทรพย สหกรณไดนำาทนดำาเนนงานของสหกรณทมอยไปลงทนในลกหนเปนสวนใหญถงรอยละ 51.91 ของทนดำาเนนงานทงสน ประกอบดวย ลกหนการคา จำานวน 9,094,696.00 บาท หรอรอยละ 57.60 ลกหนสนคาขาดบญช 6,563.00 บาท หรอรอยละ 0.04 โดยมคาเผอหนสงสยจะสญ 904,674.90 บาท หรอรอยละ 5.73 เงนสดและเงนฝากธนาคารจำานวน 1,329,240.41 บาท หรอรอยละ 8.42 ทดนและอปกรณ จำานวน 4,632,197.49 บาท หรอรอยละ 29.34 สนคาและอนๆ จำานวน 1,631,711.99 บาท หรอรอยละ 10.33 สนทรพยของสหกรณทมอยไดนำาไปใชในการดำาเนนงานเพอใหกอใหเกดรายได 5.12 รอบ เพมขนจากปกอนทนำาไปใชได 4.68 รอบ และในขณะเดยวกนสนทรพยทมอยไดนำาไปสรางผลตอบแทนใหกบสหกรณไดในอตรารอยละ 11.62 ปกอน ซงแสดงใหเหนถงประสทธภาพในการใชสนทรพยเพมขน สงผลใหสหกรณไดรบผลตอบแทนทเพมขนตามไปดวย

ดานความสามารถ ในการบรหารจดการ สหกรณมมลคาธรกจรวมทงสน 90,637,626.00 บาท เพมขนจากปกอน รอยละ 3.47 โดยเปนการจดหาสนคามาจำาหนายมากทสดรอยละ 58.69 รองลงมาเปนธรกจรวบรวมผลผลต รอยละ 37.93 และธรกจรบฝากเงน รอยละ 3.38 การบรหารธรกจแตละดานสรปไดดงน

- ธรกจจดหาสนคามาจำาหนาย สหกรณจดหาสนคามาจำาหนาย 53,192,053.50 บาท ลดลงจากปกอน 20,469,912.50 บาท หรอลดลง รอยละ 27.79 ผลการดำาเนนงานตำากวาเปาหมายทกำาหนด 41,807,946.50 บาท มกำาไรเฉพาะธรกจ จำานวน 3,744,173.60 บาท เพมขนจากปกอน 1,066,741.03 บาท หรอเพมขนรอยละ 39.84 ในวนสนปสหกรณมสนคาขาดบญช จำานวน 11,563.00 บาท ไดรบการลดหยอนตามมตทประชมคณะกรรมการชดท 12 ครงท 11 วนท 11 ม.ค.54 จำานวน 5,000.00 บาท สวนทเหลออก 6,563.00 บาท เปนสนคาขาดบญชอยในความรบผดชอบของนางนงลกษณ มะโนวง ทงจำานวน ซงไดตงคาเผอหนสงสยสญไวทงจำานวนแลว สวนลกหนสนคาขาดบญชยกมาปกอน จำานวน 68,104.00 บาท ระหวางปไดรบชำาระเสรจสนทงจำานวนแลว

- ธรกจรวบรวมผลผลต สหกรณรวบรวมผลตผลจากสมาชก จำานวน 34,378,186.00 บาท เพมขนจากปกอน 24,247,758.00 บาท หรอเพมขน 2.39 เทา ผลการดำาเนนงานมกำาไรเฉพาะธรกจ จำานวน

31

18,195.85 บาท เพมขนจากปกอน 3,196.40 บาท หรอเพมขนรอยละ 21.31 เนองจากสหกรณไดรวบรวมผลตผลปลาในปปจจบน

- การรบฝากเงน ระหวางปสหกรณรบฝากเงนจากสมาชก สหกรณอน และบคคลภายนอก จำานวน 3,067,386.50 บาท เพมขนจากปกอน จำานวน 237,292.87 บาท หรอ รอยละ 8.38 ณ วนสนปมเงนรบฝากคงเหลอ จำานวน 2,850,129.59 บาท โดยรบฝากจากสมาชก จำานวน 14 ราย เปนเงน 674,107.56 บาท สหกรณอน จำานวน 1 ราย เปนเงน 2,167,363.15 บาท และบคคลภายนอก จำานวน 1 ราย เปนเงน 8,658.88 บาท

ดานการทำากำาไร สหกรณมรายไดทงสน จำานวน 89,358,658.74 บาท มคาใชจายทงสน จำานวน 87,371,652.02 บาท จงไดกำาไรสทธจำานวน 1,987,006.72 บาท คดเปนรอยละ 2.27 ของยอดขาย/บรการ กำาไรเพมขนจากปกอน 1,143,726.98 บาท หรอเพมขน 1.36 เทา เนองจากมปรมาณธรกจเพมขน และมการรบชำาระหนของลกหนการคาจากปกอนเปนจำานวนมาก

ดานสภาพคลองทางการเงน สหกรณมสดสวนของสนทรพยหมนเวยนมากกวาหนสนหมนเวยน 1.75 เทา ปกอน 1.48 เทา แสดงวาสภาพคลองทางการเงนของสหกรณอยในเกณฑด อยางไรกตามสนทรพยหมนเวยนสวนใหญ คอ ลกหนการคาและลกหนสนคาขาดบญช คดเปนรอยละ 73.49 ของสนทรพยหมนเวยนทงสน ดงนน สภาพคลองทางการเงนของสหกรณจงขนอยกบประสทธภาพในการบรหารลกหนเปนสำาคญ

จากการวเคราะหขอมลทางการเงนของสหกรณโดยใชเครองมอเฝาระวงและเตอนภยทาง การเงนของสหกรณพบวาระดบวเคราะหและเฝาระวงปกต โดยมอตราทนสำารองตอสนทรพยอยในระดบพอใช อตราคาใชจายดำาเนนงานตอกำาไรอยในระดบพอใจ จากผลการวเคราะหจะเหนไดวาสหกรณมระดบอตราสวนอยในระดบสงกวาเกณฑของสหกรณประมง แตอยางไรกตามสหกรณควรพจารณาการจดสรรกำาไรเปน ทนสำารองเพมขน รวมถงลดคาใชจายในการดำาเนนงานเพอใหสหกรณมความเขมแขงและมนคง

ดานผลกระทบเศรษฐกจ จากสภาวะแวดลอมทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม อาจสงผลกระทบใหสหกรณเกดความเสยงในดานตางๆ เชน เงนทนสวนใหญของสหกรณมาจากการกยมเครดตการคา การรบฝากเงนบคคลภายนอก หากอตราอตราดอกเบยมการปรบตวเพมขนก

32

จะมผลกระทบตอการจดหาเงนทนในอนาคต และจากภาวะเศรษฐกจทตกตำาอาจสงผลถงการจำาหนายสนคาของสหกรณ สหกรณจงควรดำาเนนธรกจดวยความระมดระวงรอบคอบ เพอปองกนผลกระทบทอาจเกดขนในภายหนา

ทมา : รายงานผลการตรวจสอบบญชสหกรณประมงพาน จำากด, 2554

ตวอยาง การจดทำาแผนธรกจสหกรณโดยการเชอมโยงขอมลสมาชกและ

เชอมโยงขอมลสหกรณ

33

การจดการSupply

การจด เตรยม บอปลา

การจด หาพนธ ปลา

กระบวน เลยง ปลา

การ จบ ปลา

การ จำาหนาย ปลา

แผนธรกจสหกร

ณ

ธรกจสนเชอ

ธรกจรบ

ฝาก

ธรกจจดหาสนคา

มา

ธรกจรวบรว

ม

ธรกจแปรรป

ฐานขอมลสมาชก

ขอมล

ทวไป

พนทครอ

บ

การผลต

ทางการเกษตรป

ปญหาทพบในการ

ประกอบ

หนสน

วเคราะหสภาพ

แวดลอมวสยทศน พนธ

กจ

วตถประสง

ค

กลยทธ

แผนงาน

/วเคราะหงบการเงนCAMELS Analysis

Cความพอ

เพยงของเงน

Aคณภาพสนทรพย

Mขดความสามารถในการบรหาร

Eการทำากำาไร

Lสภาพคลอง

การผลต

ป

Sผลกระ

ทบทาง

34