Zapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznychhome.agh.edu.pl/~kmtmipa/dydaktyka/automatyka/1/wymiarowanie.pdf · Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1 ... najłatwiej

Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1

Opracował J. Felis

ZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW

Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego kształt. W celu wykonania przedmiotu, niezbędne jest podanie jego

wymiarów. Układ wymiarów stanowi liczbowy zapis cech

konstrukcyjnych przedmiotu Na wymiar rysunkowy składają się następujące elementy: linia wymiarowa, pomocnicza linia wymiarowa, liczba

wymiarowa, znaki wymiarowe.

Linia wymiarowa jest to cienka linia zakończona grotami dotykającymi ostrzem linii rysunkowych lub ich przedłużenia.

Rys. 1. Linie wymiarowe

Pomocnicza linia wymiarowa jest linią cienką, która stanowi przedłużenie linii rysunku lub jest styczna do linii rysunku co pozwala umieszczać wymiary poza zarysem przedmiotu.

Pomocnicze linie wymiarowe

Rys. 2. Pomocnicze linie wymiarowe


Opracował J. Felis

Groty linii wymiarowych

Rys. 3. Różne postacie grotów linii wymiarowych

Groty można zastępować cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5 mm i nachylonymi pod kątem 45

o do pomocniczych

linii wymiarowych lub kropkami o średnicy ok. 1 mm.

Rys. 4. Przykłady zakończenia linii wymiarowych


Opracował J. Felis

Linia wymiarowa powinna być równoległa do kierunku

wymiaru natomiast pomocnicza linia wymiarowa jest zwykle

prostopadła do kierunku wymiaru

Rys. 5. Położenie linii wymiarowych względem linii rysunkowych

Liczba wymiarowa podaje wartość wymiaru w odpowiednich jednostkach (np. długość, szerokość, wysokość, głębokość, średnicę, kąt, itp.)

Wymiary liniowe podaje się w „mm”. jeżeli wymiary

podawane są w innych jednostkach to za liczbą wymiarową

należy podać oznaczenie jednostek. Wymiary kątowe podaje

się w stopniach, minutach i sekundach.

Rys. 6. Przykłady zapisu liczb wymiarowych


Opracował J. Felis

Podczas konstruowania zaleca się przyjmować wymiary z tzw.

ciągów normalnych. Ciąg o niższym wskaźniku jest

uprzywilejowany względem ciągu o wyższym wskaźniku.

Tablica 1. Fragment tablicy wymiarów normalnych

Zapis liczb wymiarowych na rysunkach

Do opisu małych wymiarów można używać linii odniesienia

Rys. 7. Przykład zapisu małych wymiarów

Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40

1,0 1,0 1,0 1,0 10 10 10 10 100 100 100 100

1,05 10,5 105

1,1 1,1 11 11 110 110

1,15 11,5 115

1,2 1,2 1,2 12 12 12 125 125 120

1,3 13 130

1,4 1,4 14 14 140 140

1,5 15 150

1,6 1,6 1,6 1,6 16 16 16 16 160 160 160 160

1,7 17 170

1,8 1,8 18 18 180 180

1,9 19 190

2,0 2,0 2,0 20 20 20 200 200 200

2,1 21 210

2,2 2,2 22 22 220 220

2,4 24 240

2,5 2,5 2,5 2,5 25 25 25 25 250 250 250 250

2,6 26 260

2,8 2,8 28 28 280 280

3,0 30 300

3,2 3,2 3,2 32 32 32 320 320 320

3,4 34 340

3,6 3,6 36 36 360 360

3,8 38 380

4,0 4,0 4,0 4,0 40 40 40 40 400 400 400 400


Opracował J. Felis

Należy przerwać linie rysunku w przypadku kolizji z

liczbą wymiarową

Rys. 8. Zapis liczb wymiarowych w przypadku kolizji z liniami rysunku

Linia wymiarowa przedmiotu przerwanego nie jest

przerwana

Rys. 9. Zapis wymiaru w przypadku przerwania przedmiotu na rysunku

W przypadku gdy liczba wymiarowa nie odpowiada

podziałce rysunku to należy ją podkreślić

Rys. 10. Zapis wymiaru w przypadku braku zgodności liczby wymiarowej z rzeczywistą wartością wymiaru na rysunku


Opracował J. Felis

Znaki wymiarowe są to odpowiednie dodatkowe symbole określające cechy geometryczne przedmiotu wymiarowanego

w celu uproszczenia jego zapisu, np. R, , SR, S, M i inne.

Zastosowanie znaków wymiarowych zostanie pokazane na przykładach w dalszej części wykładu.

ZASADY OGÓLNE ROZMIESZCZANIA WYMIARÓW

NA RYSUNKACH

1) Wymiary powinny być rozmieszczone w taki sposób aby

najłatwiej było je czytać patrząc na rysunek z dołu lub z

prawej strony.

2) Należy unikać przecinania się linii wymiarowych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach przecinanie pomocniczych linii wymiarowych.

Rys. 11. Niepoprawne i poprawne usytuowanie linii wymiarowych na rysunku


Opracował J. Felis

3) Wymiarowanie jest przejrzyste jeżeli wymiary są

rozmieszczone na tych rzutach, na których elementy

wymiarowane są najlepiej widoczne, czyli raczej na

przekrojach a nie na widokach. W przypadku przedmiotów obrotowych wskazane jest rozmieszczanie wymiarów w rzucie przedmiotu na płaszczyznę równoległą do jego osi.

Rys. 12. Rozmieszczanie wymiarów na widokach i przekrojach

4) Linie wymiarowe średnic przecinają się w ich środku

Rys. 13. Wymiarowanie średnic okręgów współśrodkowych

5) Należy unikać niewidocznych zarysów i powierzchni

przedmiotów narysowanych liniami kreskowymi. W takim przypadku wskazane jest wykonanie dodatkowego rzutu.


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE CHARAKTERYSTYCZNYCH

FRAGMENTÓW PRZEDMIOTÓW

WYMIAROWANIE ŚREDNIC POWIERZCHNI OBROTOWYCH

Dla oznaczania średnicy liczbę wymiarową poprzedza się

znakiem wymiarowym (symbolem) . Znaku nie podaję

się przy wymiarowaniu średnic gwintów oraz w przypadku

podawania średnicy w postaci symbolu literowego np. d

lub D.

Znak wymiarowy

Rys. 14. Przykłady zapisu średnicy z użyciem znaku wymiarowego oraz symbolu literowego „d”


Opracował J. Felis

Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych w rzucie

na płaszczyznę równoległą do osi obrotu można uprościć

w ten sposób, ze linię wymiarową średnicy rysuje się z

jednej strony osi a następnie urywa po przeciągnięciu za

oś ok. 8 – 10 mm.

a) b)

Rys. 15. Wymiarowanie średnic: a) na półwidoku; b) na półwidoku-półprzekroju

Rys. 16. Wymiarowanie średnic na przekroju


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE PROMIENI KRZYWIZNY

Przy wymiarowaniu promieni przed liczbą wymiarową

pisze się znak wymiarowy R. Linie wymiarową prowadzi się

od środka krzywizny do linii zarysu krzywizny.

Znak wymiarowy R

Rys. 17. Przykłady zastosowania znaku wymiarowego „R” do wymiarowania promieni

WYMIAROWANIE ŚREDNIC I PROMIENI POWIERZCHNI

KULISTYCH

Wymiary średnic i promieni powierzchni kulistych należy

poprzedzić literą S

Rys. 18. Oznaczanie średnic i promieni powierzchni kulistych


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE KĄTÓW

Przy wymiarowaniu kąta linia wymiarowa jest łukiem

zatoczonym z wierzchołka kąta, pomocnicza linia

wymiarowa jest przedłużeniem kąta. Liczba wymiarowa

powinna być napisana prostopadle do dwusiecznej kąta. Kąty można również podawać na rysunkach za pomocą wymiarów liniowych.

Rys. 19. Przykłady wymiarowania kątów

Kąty stożków, ostrosłupów, klinów można wymiarować

za pomocą zbieżności lub pochylenia.

Symbol pochylenia Symbol zbieżności

Rys. 20. Wymiarowanie zbieżności i pochylenia

W takim przypadku pomocnicze linie wymiarowe

mogą się przecinać

2tg2

L

2d1dC

2

tgL2

2d1dC


Opracował J. Felis

Uprzywilejowane wartości kątów: 120, 90,60,45,30,

Zbieżności: 1:3,1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

Pochylenia: 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500

WYMIAROWANIE STOŻKÓW

Rys. 21. Wymiarowanie stożków

WYMIAROWANIE ŚCIĘĆ KRAWĘDZI WAŁKÓW

I OTWORÓW

Rys. 22. Wymiarowanie ścięć


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE POGŁĘBIANYCH OTWORÓW

Rys. 23. Wymiarowanie pogłębień otworów

WYMIAROWANIE ROWKÓW WPUSTOWYCH

Rys. 24. Wymiarowanie rowków wpustowych


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH

KWADRATOWYCH

Na rysunku 25 pokazano różne warianty wymiarowania

elementów, których przekrój jest kwadratem w zależności od położenia względem rzutni.

Rys. 25. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju kwadratowym


Opracował J. Felis

WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH

WIELOKĄTÓW FOREMNYCH

Na rysunku 26 pokazano różne warianty wymiarowania

elementów których przekrój jest sześciokątem w zależności od położenia względem rzutni.

Rys. 26. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju sześciokątnym


Opracował J. Felis

ZASADY WYMIAROWANIA

1. Zasada wymiarów koniecznych

Należy podać wszystkie wymiary niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu, a w szczególności wymiary gabarytowe.

2. Zasada niepowtarzania wymiarów

Każdy wymiar powinien być podany tylko raz, niezależnie od liczby rzutów ani liczby arkuszy, na których jest przedmiot narysowany.

3. Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego

Łańcuch wymiarowy jest to układ wielu wymiarów odpowiednio uporządkowanych. Łańcuch taki powinien być otwarty tzn. zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego najmniej ważnego, który można obliczyć.

4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych

Wymiary oczywiste wynikające z prostopadłości i równoległości linii rysunkowych oraz z symetrii przedmiotu należy pominąć.

5. Zasada wymiarowania od baz

Wymiarowanie powinno uwzględniać proces konstruowania, wykonania przedmiotu i pomiary w trakcie kolejnych faz tego procesu. Należy obrać odpowiednie powierzchnie przedmiotu jako bazy pomiarowe niezbędne w trakcie jego wykonania. Rozróżnia się w związku z tym bazy: konstrukcyjne, obróbkowe, pomiarowe.


Opracował J. Felis

Łańcuch wymiarowy prosty jest to układ wymiarów położonych jeden za drugim

Łańcuch wymiarowy złożony jest to układ wymiarów dowolnie skierowanych

Rys. 27. Łańcuch wymiarowy prosty

Łańcucha wymiarowego nie należy zamykać, najmniej

ważny wymiar powinien być wymiarem „wyliczonym” !!! W szczególnych przypadkach wymiar „domykający” podaje

się w nawiasach.

Rys. 28. Łańcuch wymiarowy złożony

Wymiary przekreślone są wymiarami „domykającymi” i nie należy ich podawać


Opracował J. Felis

RODZAJE WYMIAROWANIA

Wymiarowanie równoległe - polega na podawaniu wszystkich wymiarów od jednej bazy (powierzchni lub linii)

Płaski prostokątny układ współrzędnych tworzą dwie bazy wzajemnie prostopadłe

Rys. 29. Wymiarowanie równoległe w prostokątnym układzie

współrzędnych

Płaski biegunowy układ współrzędnych tworzą dwie bazy np. oś symetrii i wybrana linia zarysu przedmiotu

Rys. 30. Wymiarowanie w biegunowym układzie współrzędnych

Wymiarowanie równoległe stosowane jest wówczas gdy zachodzi potrzeba uzyskania dokładności wymiarów względem jednej bazy


Opracował J. Felis

Wymiarowanie szeregowe - polega na podawaniu wymiarów jeden za drugim Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych prostokątnych W takim przypadku można podać wymiar „domykający”

Rys. 31. Wymiarowanie szeregowe w prostokątnym układzie współrzędnych

Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych biegunowych

Rys. 32. Wymiarowanie szeregowe w biegunowym układzie współrzędnych

Wymiarowanie szeregowe jest stosowane w przypadku

potrzeby uzyskania dokładnego położenia elementów przedmiotu względem siebie a nie względem wybranej bazy.


Opracował J. Felis

Wymiarowanie mieszane (szeregowo-równoległe) stanowi połączenie obydwu metod wymiarowania, jest najczęściej stosowane ponieważ pozwala na uniknięcie ich wad a równocześnie umożliwia uwzględnienie wymogów procesu technologicznego.

Rys. 33. Przykład wymiarowania mieszanego


Opracował J. Felis

RODZAJE RYSUNKÓW

Rysunki wykonawcze są to rysunki na podstawie których będą wykonywane części mechaniczne. Powinny być rysowane w podziałce 1:1, a jeżeli nie jest to możliwe w pomniejszeniu 1:2 lub wyjątkowo 1:5. Małe części o skomplikowanych kształtach rysuje się w powiększeniu. Na rysunkach wykonawczych podaje się: wymiary, rodzaj materiału, masę oraz inne informacje niezbędne do wykonania przedmiotu z żądaną dokładnością i parametrami technicznymi. Rysunki złożeniowe przedstawiają przedmioty złożone z różnych elementów. W zależności od stopnia złożoności mogą być mniej lub bardziej skomplikowane. Przedstawiają szczegółowo kompletne maszyny lub urządzenia, wzajemne usytuowanie zespołów (np. przekładnia, silnik, pompa) w układach złożonych (samochód, obrabiarka itp.) oraz budowę pojedynczych zespołów i podzespołów. W zasadzie na rysunkach złożeniowych nie podaje się wymiarów. Rysunki zestawieniowe posiadają cechy rysunku złożeniowego i wykonawczego. Podaje się na nich wymiary oraz wymagania dotyczące wykonania . Rysunki tego typu są wykonywane dla przedmiotów o małej złożoności.


Opracował J. Felis

PRZYKŁADY WYMIAROWANIA NA RYSUNKACH

Rys. 34. Typowy rysunek wykonawczy


Opracował J. Felis

Rys. 35a. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2 (rzut główny – lewa połowa formatu A3)


Opracował J. Felis

Rys. 35b. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2 (rzut z lewej strony – prawa połowa formatu A3)


Opracował J. Felis

Rys. 35c. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 2/2

(tabliczka rysunku z wykazem części - format A4)


Opracował J. Felis

Rys. 36. Rysunek wykonawczy jednej części chwytaka


Opracował J. Felis

Literatura: 1. Bober A., Dudziak M.: Zapis Konstrukcji. Wydawnictwo Politechniki

Poznańskiej . Poznań 1996. 2. Dobrzański T. Rysunek Techniczny Maszynowy. WNT, Warszawa,

2004. 3. Paprocki K.: Zasady Zapisu Konstrukcji. Oficyna Wydawnicza

Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2000. 4. Rydzanicz I.: Zapis Konstrukcji. Podstawy. Oficyna Wydawnicza

Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1996. 5. PN-ISO 129. Wymiarowanie. Zasady ogólne. Metody wykonania i

oznaczenia specjalne

Documents

Zapis i Podstawy Konstrukcji Mechanicznychhome.agh.edu.pl/~kmtmipa/dydaktyka/automatyka/1/wymiarowanie.pdf · Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1 ... najłatwiej