KONU: DIŞ TİCARET KAPSAMI VE ETİK İLE İLİŞKİSİ

DIŞ TİCARET NEDİR?Kâr elde etmek amacıyla gerçekleştirilen uluslar arası ticarettir.

Dış ticaret alım satım işlemlerinin teslimi açısından ithalat ve ihracat olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

İHRACAT VE İTHALAT NEDİR?İhracat (dışsatım), bir ülke sınırları içerisinde kişi ve kuruluşlarca üretilen serbest dolaşımda bulunan malların ve hizmetlerin başka ülkelere satılması/gönderilmesi anlamına gelmektedir.

Makroekonomik açıdan, ihracat toplam talebin bir parçasıdır.

İHRACAT VE İTHALAT NEDİR?İthalat (dışalım) , başka ülkelerde üretilmiş

malların, ülkedeki alıcılar tarafından satın alınmasıdır.

İhracatın karşıtıdır ve onunla birlikte bir ülkenin dış ticaret dengesini oluşturur.

DIŞ TİCARETİN ÖNEMİ

Ülke ekonomisinin kalkınmasında ihracat önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle ülkelerde ihracatın artırılması, ithalatın azaltılması önemli hedefler arasındadır.

GÜMRÜKBir ülkenin giriş ve çıkışında ticari hareketlerin denetim ve gözetiminin yapıldığı yer olarak tanımlanır. Gümrük işlemlerinin en önemli bölümünü dış ticaret işlemlerini yapan işletmeler alır.Etik sorunların daha çok gümrükle ilgili alanlarda görülmesi nedeniyle gümrük açısından etiksel sorunlara bakacağız

GÜMRÜK

Son yıllarda ülkenin dış ticaret hacmindeki hızlı artışlar,gümrük müdürlüklerinin iş hacmini de artırmış, ancak personel artış oranı iş hacmindeki artışa göre sınırlı kalmıştır.Bunun nedeni araştırıldığında birçok etik sorunun ortaya çıktığını gördük.

Çalışanların Mesleklerine Bakışı

Etik dışı davranışların ortadan kaldırılması ve etiğe dayalı bir yönetim kültürünün oluşturulabilmesi için, çalışanların mesleklerinden memnuniyet duymaları ve çalıştıkları kurumla ilgili kişisel ve toplumsal imajın olumlu olması gerekir. Bu amaçla çalışanlara “bu kurumda çalışmaktan memnun musunuz?” sorusu sorulmuştur.

Ankete katılanların %52’si kurumda çalışmaktan dolayı memnun olduklarını bildirmeleri anlamlıdır. Çalışanların büyük kısmı kurumlarına bakış noktasında olumlu tavır sergilemektedirler.Mesleğini seven ve onun saygınlığını korumaya çalışan bir kamu görevlisinin etik dışı davranışlardan kaçınması beklenir

Bu bağlamda da, gümrük çalışanlarına mesleki bağlılıklarını ölçmek amacıyla “bugün meslek seçimi yapıyor olsaydınız, gümrük memurluğu mesleğini yine seçer miydiniz?” sorusu yöneltilmiştir…

Çalışanların %66’sı bu soruya “hayır” yanıtı vermesi

oldukça dikkat çekicidir.

Bu iki soruya verilen cevaplar gösteriyor ki çalışanlar çalıştıkları kurumdan memnun fakat mesleklerinden memnun değillerdir.

MEVCUT DURUMA İLİŞKİN GÖZLEMLER

Rehberlik Ve Danışmanlık Hizmetlerinin Yeterliliği Vatandaşların kamu kurumlarındaki işlemlerini kendi başlarına

takip edememelerinin ve

dolayısıyla aracıya başvurmalarının en önemli nedeni, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin yetersiz olmasıdır.Çalışanların rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin yeterlilik

düzeyini nasıl gördüklerini belirleyebilmek için. “Çalıştığınız dairede, iş sahiplerinin görebileceği bilgilendirme panoları ile işlemleri kolaylaştıran ve iş süreçlerini anlatan broşürler var mı, varsa ne derece yeterlidir?” sorusu sorulmuştur.

Çalışanların %6’sı bilgilendirme araçlarını yeterli (biraz yeteri ve kısmen yeterli cevaplarını da yeterli cevabına , %30’u yetersiz bulmaktadır. Zaten, anketlerin uygulanması sürecinde yapılan gözlemler sonucunda, gümrük müdürlüklerindeki bilgilendirme araçları ile rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin pek yeterli olmadığı kanaatine ulaşılmıştır

Ayrımcılığa Karşı Alınan ÖnlemlerMevcut durumda, kurumun çalışanlarına yönelik

uygulamalarda eşitlik ilkesine uygun

davranıp davranmadığını belirleyebilmek için, çalışanlara şu soru sorulmuştur:

“Kurumunuzun işe alım,kadın,erkek, terfi, yer değiştirme ve lojman tahsisi gibi konularda, kurallar tüm personele eşit uygulanmakta mıdır?”

Ankete katılanların yarısından fazlası (%52), kurumun, işe alım, terfi ve yer dağıtımında eşitlik ilkesine uygun davranmadığını ifade etmiştir. Geriye kalan %41’lik kesim, bu tür konularda uygun davrandığını düşünmektedir.

Son yıllarda diğer kamu kurumlarında olduğu gibi Gümrük Müsteşarlığı’nda da memur alımları KPSS sınavı yolu ile olmaktadır. Ayrıca, idari görevlerde bulunan personelin görevde yükselmeleri, ilgili yönetmelik gereği sınavla olmaktadır. Buna rağmen, eşitlik ilkesine uygun davranılmadığını düşünen personelin daha fazla olabilmesi, ilginç bir sonuçtur.

KURUMUN İMAJI

Çalışanların Bakışıyla Kurumun İmajıEtiğe dayalı bir örgüt kültürü, etik davranışların tüm

çalışanlarca benimsenmesiyle oluşturulabilir.Yolsuzlukların önlenmesi ve etiğe uygun davranışların kurumda yaygınlaşabilmesi için, yöneticilerin tüm çalışanlara örnek olması gereklidir. Bu kapsamda çalışanlara “kurum yöneticileri ve sıralı amirleriniz tarafından yolsuzluğun önlenmesi ve etik

davranışların geliştirilmesine ne derece önceli verilmektedir?” sorusu yöneltilmiştir.

Çalışanların yaklaşık yarısından fazlası (%53) yöneticilerin yolsuzluğun önlenmesi ve etik davranışların geliştirilmesine çok fazla öncelik verdiği görüşündedir. Yöneticilerin çabasını yetersiz (az ve çok az) bulanların oranı ise (%15) tir.

Vatandaşlar Açısından Kurumun İmajı

Kurumdaki etik dışı davranışların yaygınlık düzeyini belirlemeye yönelik olarak vatandaşlara ilk olarak, “sizce, gümrük müdürlüklerinde torpil yaptırmadan veya görevlilere herhangi bir

menfaat sağlamadan iş yaptırmak mümkün müdür?” sorusu yöneltilmiştir.

Ankete katılan vatandaşların %52’si, torpil yaptırmadan veya görevlilere herhangi bir menfaat sağlamadan iş yaptırmanın “kolay” veya “çok kolay” olduğunu düşünmektedir.

Etik dışı davranışların yaygınlık düzeyini belirleme amacıyla ikinci olarak vatandaşlara “sizce,

gümrük müdürlüklerinde yolsuzluk ve rüşvet ne derece yaygındır?” sorusu sorulmuştur.

Ankete katılanların %32’isi gümrük müdürlüklerinde yolsuzluk ve rüşvetin hiç olmadığını,%20’si çok az ve %26’sı ise diğer kurumlar kadar olduğunu belirtmişlerdir. Yolsuzluk ve rüşvetin “oldukça” ve “çok” yaygın olduğunu düşünenlerin oranı ise %17’dir.

SONUÇTorpil yaptırmadan veya görevlilere herhangi bir

menfaat sağlamadan iş yaptırmanın “kolay” veya “çok kolay” olduğunu düşünenlerin oranı (%52) ile gümrük müdürlüklerinde yolsuzluk ve rüşvetin hiç olmadığını veya çok az olduğunubelirtenlerin oranı (%52) birbirine eşittir.Bu da rüşvet ve yolsuzlukların hala devam ettiği sonucunu verir.

Gümrük Müdürlüklerinde Yolsuzluk ve Rüşvet• Memurların, vatandaşların işlerini yapma karşılığında menfaat

talep etmesi,

• Kurumda iş yaptıran vatandaşlardan gelen hediyeleri kabul etmek,

• Vatandaşların iş sonunda kendi istekleri ile verdikleri bahşişleri kabul etmek,

• Tanıdıkların ve diğer yakınların gümrük işlemlerini daha hızlı yapmak,

• İş sahibi tarafından menfaat vaat edildiği takdirde, mesai saati içerisinde yapılmasıgereken bir işi, mesai sonrası fazla çalışarak bitirmek.

Etik Davranışları Üst Makama BildirmeTürk idari kültüründe etik dışı davranışları üst makamlara iletme,

yani ihbarcılık (whistle blowing) hoş karşılanmamakta ve böyle bir davranışta bulunan çalışanlar arkadaşları tarafından dışlanmaktadır. Böyle bir kültürel ortam içinde, gerçekten de, bir personelin,kurum içerisinde beraber çalıştığı ve belki de yakın ilişki içinde bulunduğu bir iş arkadaşını ya da kendisiyle ilgili kararlar verme durumunda olan amirinin ahlak dışı bir eylemini gördüğünde, bu durumu ilgililere iletmeye karar vermesi son derece zordur. Bu açıdan çalışanların yarısından fazlasının bu eyleme sıcak bakması önemli bir sonuçtur.

Çalışanların etik dışı davranışları üst makamlara iletme konusundaki tutumlarını belirlemek amacıyla, çalışanlara “etik dışı bir davranışını üst makamlara iletir misiniz?” sorusu yöneltilmiştir.

Çalışanların %31’i etik dışı davranışları hiçbir zaman üst makamlara bildirmediklerini ifade etmişlerdir. Geriye kalan %69’luk kesim ise farklı yoğunluklarda da olsa etik dışı davranışları üst makamlara ilettiklerini belirtmişlerdir.

Kamu Görevlileri Etik Yönetmeliği’ne göre (md.10), kamu görevlileri, hizmetten yararlananlara kötü davranamaz, işi savsaklayamaz, çifte standart uygulayamaz ve taraf tutamazlar.Bu maddeyi çalışanların bilmemesi ve uygulamamasının en önemli nedeni etik konusundaki eğitimin yetersiz oluşudur.

2001–2009 yılları arasında Gümrük Müsteşarlığı “etik değerler ve davranış kuralları” başlıklı toplam 84 adet seminer düzenlemiş ve bu seminerlere 4503 personel katılmıştır. Fakat, etikle ilgili hizmet içi eğitimlerin yeterliliğini kurumun yeniden düşünmesi gerektirmektedir

Sonuç Olarak Etik Davranışların Nedenleri• Başka kurumlara göre, gümrükte çalışanların sosyal ve mali

haklarının az olması

• Çalışanların maaşlarının düşüklüğü ve yeterli mesai ücreti almadan fazla çalışmaları

• İş yükünün fazlalığı

• Memurların, sorumluluğu fazla olan işlerin altına imza atmaları

• Çalışma ortamının kötü olması

• Vatandaşların işlerini bir an önce yaptırmak istemeleri, sıralarını beklememeleri

• Kurumun kamuoyundaki olumsuz imajının, herkesi bu yönde hareket etmeye teşvik etmesi

• Siyasi baskı ve telkinler

• Kurumun işleyişinde iletişimin yetersizliği

• Bahşiş ve hediye gibi kültürel alışkanlıkların toplumda yaygın olması

• Vatandaşların, haksız taleplerinin yerine getirilmesi için etik dışı davranışı teşvik etmesi

• Gümrük müşavirleri ve aracıların varlığı

• Mevzuatın, etik dışı davranışları önlemekte yetersiz olması

• Kurum içi birimler arası yetki çatışması ve bilgi paylaşımındaki aksaklıklar

• Kurumun denetim sisteminin yetersizliği

• Meslek ahlakı kurallarının ve diğer etik ilkelerin bilinmemesi

• Gümrük işlemlerinin uzun sürmesi

• Etik değerlerin kurum personelince benimsenmemesi

GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI’NIN ETİK DIŞI DAVRANIŞLARI ÖNLEME

YÖNÜNDEKİ ÇABALARI

• İnternet sitesinde etik başlığı altında bir modül oluşturulması,

•Gümrük Personeli Davranış ve Dürüstlük İlkelerinin 11.09.2001 gün ve 27058 sayılı yazı ile teşkilata duyurulması,• Etik eğitimi ile ilgili stratejik plan oluşturulması,

• Kurumda etik komisyonunun oluşturulması,

• Yolsuzluklarla mücadele, dürüstlük ve etik ilkeler seminerleri ve etkinliklerinin düzenlenmesi,

• Kaçakçılık ihbar hattının oluşturulması.

• Gümrük Personeli Davranış ve Dürüstlük İlkelerinin 11.09.2001 gün ve 27058 sayılı yazı ile teşkilata duyurulması,

• 24.10.2007 tarihinde oluşturulan “Kolluk Etik İlkelerini” etkinleştirmek için çaba gösterilmesi,

• 26–28 Eylül 2001 tarihinde İstanbul Deklarasyonunun imzalanması (Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Gümrük İdareleri Dürüstlük Prensipleri)