KABANATA 2

Sulyap sa Katutubong Panitikan

Sanligang KasaysayanAng mga sumusunod ay mga pangkat ng mga

taongdumating sa Pilipinas bago dumating ang mga

Kastila.

1. Ang Mga Ita o Mga Negrito2. Ang Mga Indonesiyo3. Ang Mga Malay4. Ang Mga Intsik na Manggugusi5. Ang Mga Bumbay6. Mga Arabe at Persiyano

Ang Mga Ita o NegritoSila ang mga unang nanirahan sa Pilipinas. Tinatawag silang Negrito, Ita, Aetas, o Baluga.Wala silang sariling kultura at wala rin silang nalalaman sa agham, sining, paghahanapbuhay, pagsulat at pamumuhay.Sila ay walang palagiang tirahan.Ang mga sinaunang Ita ay gumagamit ng mga busog at pana sa paghahanap ng kanilang pagkain.

Ang Mga Ita o Negrito

Ang Mga IndonesiyoNakarating sa Pilipinas ang mga Indonesiyo may 8,000 na ang nakaraan.May sarili na silang sistema na pamahalaan, nagsusuot ng damit, marunong gumawa ng apoy sa pamamagitan ng pagkiskis ng dalawang patpat ng tuyong kahoy, at may mga alamat, pamahiin, at mga epiko.May higit silang kabihasnan kaysa sa mga Ita

Ang Mga Indonesiyo

Ang Mga Malay Tatlong pangkat ng mga Malay ang dumayo sa Pilipinas:

UNANG PANGKAT mga ninuno ng mga lahing Igorot,

Tinggiyanes, at Bontoc. PANGALAWANG PANGKAT mga ninuno ng mga Tagalog,

Kapampangan, Bicolano, Bisaya, Pangasinense, Ibanag, at iba pa.

may dala silang alpabeto na nakilala sa tawag na Alibata, mga karunungang bayan, alamat, at kuwentong bayan.

nagdala sila sa Pilipinas ng sistema ng pamahalaan na tinatawag na Balangay na hinango sa sinakyan nilang balsa. Nang lumaon ay tinawag na Baranggay.

IKATLONG PANGKAT mga ninuno ng mga Muslim. may dala silang epiko, alamat,

kuwentong bayan, gayundin dinala nila ang

pananampalatayang Muslim.

Ang Mga Intsik na Manggugusi

Nakarating dito ang mga Intsik mula sa taong 30 o hanggang 800 A.D.

Tinawag silang manggugusi sapagkat inilalagay nila sa gusi ang namatay na kaanak at ibinabaon sa kanilang bakuran.

Nasakop nila ang Pilipinas noong taong 1405 hanggang 1417.

Binigyan nila ang pangalang Luzon o Lusong ang pinakamalaking pulo sa Pilipinas.

Ang Mga BumbayNakarating sa Pilipinas ang unang

pangkat ng mga Bumbay noong mga ikalabindalawang dantaon, A.D.

Sila’y may pananampalatayang Beda at sinasamba nila ang Araw at ang Kalikasan.

Ang ikalawang pangkat ay dumating noong ikalabintatlong dantaon.

Sila’y may pananampalatayang Bramin.

Mga Arabe at Persiyano

Sila’y mga biyaherong dumayo at nanirahan sa katimugan ng Pilipinas mula nang taong 890 A.D. hanggang ikalabindalawang dantaon.Ang mga misyonerong Arabe at Persiyanong nagsiparito upang ikalat ang Mahometanismo sa Malaysia at Pilipinas.Sa Mindanao at Sulu sila nagsipanirahan.

ay mga butil ng karunungang hango sa karanasan ng mga matatanda, nagbibigay ng mabubuting payo tungkol sa kagandahang asal at mga paalala tungkol sa batas ng mga kaugalian.

ANO ANG SALAWIKAIN?

ILOKANONu inayab na utang, mapilitan ka agbayad.Nuka apaon iti, pinaggayat ket isu iti napigsa.Iti sakit iti aminamin ket awaten amin iti bagi.

SALINKapag tinawag na

utang, sapilitang babayaran.

Ang pag-ibig sa kaaway ang tunay na katapangan.

Ang sakit ng kalingkingan damdamin ng buong katawan.

BIKOLANO Ag nagtitius na pobre

igiwang ginhawang makukua.

Dai ka man mana sa kwarta magmana ka sa marahay na ugali.

Mayong masakit sa tatao.

SALIN Ang nagtitiis ng hirap

may ginhawang hinahangad.

Hindi ka man magmana ng salapi magmana man lang ng mabuting ugali.

Walang mahirap sa taong may alam.

CEBUANOAng kabugnaw sa pulong, sa kalayo makapalong.

Ang samad sa kumingking, pagbati-on sa tibuok lawas.

SALINAng lamig ng

salita, sa apoy ay makapupuksa.

Sugat sa kalingkingan, dama ng buong katawan.

KAPAMPANGANAtiw queng Dios ing lunus, atiw queng tau ing gawa.Nya matibe ya ing palis uli nang pirmi yang macabigkis.Ing emu buring gawan da queca, emy gagawan careng aliwa.

SALIN Nasa Diyos ang

awa, nasa tao ang gawa.

Kaya matibay ang walis, sapagkat nakabigkis.

Ang ayaw mong gawin sa iyo, huwag mong gawin sa iba.

ANO ANG BUGTONG? ang Bugtong (Filipino Riddles) ay isang larong pang-isipan na binubuo ng saknong (stanza) na may sukat at tugma.

Sadyang itinago sa ilalim ng matalinhagang pangungusap ang mga kasagutan sa isang bugtong upang hamunin ang kaisipan ng tao sa paghahanap ng kalutasan sa isang mapaglarong katanungan.

1. Hindi hayop, hindi tao, pumupulupot sa tiyan mo.

SAGOT: sinturon2. Maliit pa si Kumpare, nakakaakyat na sa

tore. SAGOT: langgam3. Kung gusto mong tumagal pa ang aking

buhay, kailangang ako ay mamatay. SAGOT: kandila 4. Baboy ko sa pulo, ang balahibo’y pako. SAGOT: langka5. Tinaga ko ang puno, sa dulo nagdurugo. SAGOT: gumamela

6. Naabot na ng kamay, ipinagawa pa sa tulay.

SAGOT: kubyertos7. Kay lapit-lapit na sa mata, di mo pa rin

makita. SAGOT: tenga8. Sa maling kalabit, may buhay na kapalit. SAGOT: baril9. Yumuko man ang reyna, di malalaglag ang

korona. SAGOT: bayabas10. Nakatalikod na ang prinsesa, ang

mukha’y nakaharap pa. SAGOT: balimbing

11. Apat na paa hindi lumalakad. SAGOT: mesa12. Hindi hari, hindi pari suot niya ay sari-sari. SAGOT: sampayan 13. Langit sa itaas, langit sa ibaba, may tubig

sa gitna. SAGOT: niyog 14. Bahay ni Ka Huli, haligi'y bali bali, ang

bubong ay kawali. SAGOT: alimango 15. Bahay ni Sta. Ines, punung-puno ng

perdigones. SAGOT: papaya

16. Itinapon mo na, bumabalik pa. SAGOT: Yoyo 17. Abot na abot ng tingin, hindi mo

naman marating. SAGOT: Langit 18. Narito na si Katoto, may dala-dalang

kubo. SAGOT: Pagong 19. Kaibigan kong payat, lumuluha kung

lumakad. SAGOT: Pluma 20. Kaisa-isang plato, kita sa buong

Mundo. SAGOT: Buwan

21. Nagtago si Pedro, labas ang ulo. SAGOT: Pako22. May langit, may lupa, May tubig, walang

isda. SAGOT: Niyog23. Ang alaga kong hugis bilog, barya-barya

ang laman-loob. SAGOT : Alkansiya24. Palda ni Santa Maria. Ang kulay ay iba-iba. SAGOT: Bahaghari25. Sa liwanag ay hindi mo makita. Sa dilim ay

maliwanag sila. SAGOT: Bituin

ANO ANG PALAISIPAN? Ang palaisipan o brain

twister ay nakapupukaw at nakakahasa ng isipan ng tao, katulad ng bugtong ay nangangailangan ng talas ng isip at analisasyon.

Mga halimbawa:1.Sa duklay ng isang sanga,

limang ibon ang kumakanta. Lumipad ang isa, ilan ang natira?

SAGOT: Lima pa rin sapagkat hindi naman umalis ang isang ibon, lumipad lamang ngunit hindi namatay.

2. May isang prinsesang sa tore ay nakatira. Balita sa kanyang pambihirang ganda. Bawal tumingala upang siya’y makita. Ano ang gagawin ng binatang sumisinta?

SAGOT: Iinom ng tubig upang kunwa’y mapatingala at makita ang prinsesa.

3. Sa isang tulay ay may dalawang bantay. Magkabilang dulo’y mahigpit na tinatanuran. Dapat magbayad ang sinumang daraan. Si Lando’y walang pera sa lukbutan. Paanong kanyang ginawa at siya’y nakaraan?

SAGOT: Sa unang bantay ay sinabi niyang sa ikalawang bantay na siya magbabayad, pagdating niya sa ikalawang bantay ay sinabi niyang nagbayad na siya sa unang bantay.

3. May sampung aso sa itaas ng building, may nakita silang pusa sa ibaba, tumalon sila sa building. Ilan ang natira?

SAGOT|: Sampu pa rin, tumalon lang naman sila eh hindi naman namatay.

4. May isang bilog na bahay. Ang lolo ay napatay. Ang mga suspek ay ang Ate, Kuya, Tatay, Nanay, Lola.

Ito ay nasabi nila: Ate- gumagawa ako ng HW Kuya - Na sa eskuwelahan ako tatay – nag tatrabaho ako nanay - nasa palengke ako lola- naglilinis ako sa sulok

Sino pumatay kay lolo?

SAGOT: Ang lola kase walang sulok sa bilog na bahay.

5. Ano ang nakikita mo sa gitna ng dagat?

SAGOT: LETRANG G

MGA KASABIHAN O

KAWIKAAN

ANO ANG KASABIHAN O KAWIKAAN?

Ang kasabihan o kawikaan ay ginagamit sa pamumuna ng kilos o gawi ng ibang tao.

MGA HALIMBAWA:

Utos na sa pusa, utos pa sa daga.

Ubos-ubos biyaya pagkatapos nakatunganga.

Tulak ng bibig kabig ng dibdib.

Ang lahat ng gubat tirahan ng ahas.

Kung ano ang bukambibig siya ang laman ng dibdib.

Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan, ay di makararating sa paroroonan.

MGAKANTAHING

BAYAN

Ang nga kantahing bayan ay nagpapahayg ng damdamin, pamumuhay, karanasan, pananampalataya, kaugalian, at hanapbuhay ng mga taong naninirahan sa isang pook.

Ayon sa aklat na “Panitikan ng Pilipinas” nina Jose Villa Panganiban at C.T. Panganiban, ang mga uri ng kantahing bayan noong unang panahon ay ang mga sumusunod:

Soliranin (rowing songs) Talindaw (boat songs) Diona (courtship songs)Oyayi (lullaby)Dalit (hymns)Kumintang (war or battle songs)Sambotani (victory songs)Kundiman (love songs)

Mga halimbawa :Leron leron sintaDalagang pilipinaSitsiritsitSampaguitaSarung banggiSa libis ng nayon Sa Ugoy ng Duyan Manang Biday

Magtanim ay di biro Atin Cu Pu Singsing Tayo ay Dabawenyo

MARAMINGSALAMAT!!!