١

الساعه قرآن

از منظر امامت قرآنو تأویل موضوعی تعینتفسیر و

***** Quran now

خانجانی علی اکبر استاد

٢

بسم اهللا الرحمن الرحیم

قرآن الساعه عنوان کتاب :

مؤلف : استاد علی اکبر خانجانی

ه .ش 1375تاریخ تألیف :

362تعداد صفحه:

٣

فهرست مطالب

٨................................................................................................مھمقد ١١.................................................................................................حمد ١٣................................................................................................. هللا

١۵..............................................................................................انسان ١٧.............................................................................................ت احدی ٢٠.................................................................................................نظر

٢٢...............................................................................................صمد ٢۴.............................................................................................. والیت ٣۵................................................................................................کرم

٣٧............................................................................................معرفت ٣٩............................................................................................رحمت ۴١..........................................................................................ت ی سھو

۴۵.............................................................................................شکر ۴٧.............................................................................................نبوت ۵۴............................................................................................قیامت

۶٣..........................................................................................شریعت ۶٧............................................................................................اسالم ٧٠............................................................................................. قرآن

٨١.............................................................................................ایمان ٨۴.............................................................................................صدق ٩١..............................................................................................صبر ٩۵............................................................................................ةصلو

١٠٢..........................................................................................صدقھ ١١٠............................................................................................صلح ١١٣............................................................................................رزق

۴

١١٩..........................................................................................شفاعت ١٢١.................................................................................................فن

١٢۵...........................................................................................ت حکم ١٢٧............................................................................................شرک

١٢٩..............................................................................................قلب ١٣٣..............................................................................................فقھ

١٣۴............................................................................................روح ١٣۶.........................................................................................صورت ١٣٨..........................................................................................درجات ١۴٢..............................................................................................اجل

١۴۴............................................................................................عدل ١۴٧..........................................................................................الساعة ١۴٩..........................................................................................ابلیس ١۵٢..........................................................................................تشابھ ١۵۴..........................................................................................مغفرت ١۵۶............................................................................................ناس

١۵٩..........................................................................................وراثت ١۶١.........................................................................................اطاعت ١۶۴..........................................................................................سرمد ١۶۶...........................................................................................عذاب ١٧٠............................................................................................تفکر ١٧٢.............................................................................................حب ١٧۴..............................................................................................رب

١٧٨............................................................................................نفس ١٨٢...........................................................................................حیات ١٨۵..............................................................................................عدد

١٨٨........................................................................................ عبودیت ١٩١............................................................................................وحی

١٩٣...........................................................................................احکام

۵

١٩۶.............................................................................................خیر ١٩٨.........................................................................................طھارت

٢٠١............................................................................................حسد ٢٠۴..............................................................................................ذکر

٢٠٧...........................................................................................تسبیح ٢٠٩...........................................................................................نساء ٢١٣............................................................................................توبھ ٢١۵................................................................................ السافلیناسفل ٢١٨............................................................................................زوج

٢٢٢..........................................................................................عجلھ ٢٢۴..........................................................................................شعور ٢٢٧..........................................................................................تقوی ٢٣٠...........................................................................................عفو ٢٣٣..........................................................................................ملک ٢٣۵............................................................................................لعق ٢٣٧.............................................................................................ظن

٢٣٩...........................................................................................نزول ٢۴٢..........................................................................................رجعت

٢۴۴.............................................................................................قلم ٢۴۶..........................................................................................سجود ٢۴٨..........................................................................................حجت

٢۵١............................................................................................کبر ٢۵۴............................................................................................دنیا

٢۵٧..........................................................................................لطیف ٢۵٩...........................................................................................سحر

٢۶٢....................................................................................ھوعب و ل ل ٢۶۴............................................................................................دین ٢۶۶............................................................................................کفر

٢۶٨........................................................................................مشیت

۶

٢٧٢........................................................................................عصر ٢٧۵........................................................................................مرض ٢٧٩........................................................................................وجود

٢٨١..............................................................................امر بھ معروف ٢٨٣.........................................................................................جنت ٢٨۶........................................................................................جھنم

٢٩٠....................................................................................استھزاء ٢٩۴........................................................................................جھاد ٢٩٨...........................................................................................ربا

٣٠٢.....................................................................................اخالص ٣٠۶.....................................................................................امتحان

٣٠٨...........................................................................یم صراط المستق ٣١١.........................................................................................نور

٣١۵.......................................................................................نعمت ٣١٧........................................................................................عمل ٣١٩.......................................................................................آخرت ٣٢٢......................................................................................... ظلم

٣٢۴....................................................................................منافقین ٣٢۶.........................................................................................خبر ٣٢٨.........................................................................................دعا ٣٣٠.....................................................................................کران س

٣٣٢..............................................................................اصحاب کھف ٣٣۵.............................................................................اصحاب اعراف

٣٣٨......................................................................................انتحار ٣۴٢.....................................................................................تبعیض ٣۴۶.......................................................................................ضعف ٣۴٨.......................................................................................غرور ٣۵٠........................................................................................غیب ٣۵٢.........................................................................................قتال

٧

٣۵۴...........................................................................................حق ٣۵٧...........................................................................................ھو

٣۶٠..........................................................................................علی

٨

مقدمه المنزلین یا آخر یا اول العارفین

ریخ ھس�تی ، جری�ان ب�ھ ر خ�الق در مخل�وق : ت�اوو ظھ� تع�ینابع�ادش عب�ارت اس�ت از جری�ان تاریخ در کلیۀ

یخ حی�ات ، جری�ان ظھ�ور انس�ان اس�ت ور. ت�ا است. تاریخ م�اده ، جری�ان ظھ�ور روح اس�ت عین آمدن غیبخدا در انسان است و تاریخ انبی�اء ، ش�رح و اخب�ار و فھ�م و تعینمراحل ظھور و تاریخ بشریت ، درجات و

م�ت ب�ھ معن�ای ب�ھ کم�ال رس�یده و خ�تم م�ی ش�ود و اما (ص)ی محم�داست کھ در اس�الم تعینآمادگی برای این ک�ھ تاریخ و مقصود آن است و این است اتحاد)است و حشر ( یخاست و کمال تار» خود«کامل خدا در تعین

و ظھور تعینقیامت است. آخرین موج تکامل است و سیر تکامل ھمین سیر خر زمان و عرصۀاسالم دین آت وج�ود و قی�ام خ�دا ب�ھ معن�ای تمامی� مح�ل » خ�ود«اس�ت و » خ�ود«یعنی اسالم ، دین ی�افتن خ�دا در است .

بنی��اد و روش��ی ج��ز یخ اس��ت و اگ��ر دی��ن اس��الم و مکت��ب والی��ت و امام��ت موض��وع و مح��ور و رھس��تی و ت��امعرفت نفس ندارد از ھمین روست . و تفاوت و تمایز اسالم با ھم�ۀ ادی�ان ماقب�ل در ھم�ین ی�ک ام�ر اس�ت .

و نش�ان داده اس�ترا در تاریخ انبیاء تعینخالق در مخلوق است و درجات تعینھم کتاب قرآنھمانطور کھ معارف دینی و تبیین دی�ن خ�الص تعین ، قرآن. ھمین روست از قرآنبودن تمام ویژه گی و منحصر بھ فرد

نی�ز از ھم�ین واقع�ھ اس�ت ک�ھ اشدروی زمین می ب طلق است و اگر بھ لحاظی قھر آمیزترین کتابم و ناب ودرب نعمت و آری گفتن و لبیک انسان را نسبت ب�ھ خ�دا گش�وده اس�ت و ب�ر ھ�ر ناخالص�ی و تردی�د و ش�رکی

نخس�تین کس�ی اس�ت ک�ھ بط�ور کام�ل و (ع)دیش فرم�وده اس�ت . و عل�ی بط�الن کش�یده و محک�وم ب�ھ ن�ابو خط و ظھ��ور پروردگ��ارش گردی��ده اس��ت . تع��ینو تجل��یخ��الص ب��ھ ای��ن ن��دا پاس��خ مثب��ت داده و نخس��تین مح��ل

شناس�ی را بنی�اد نھ�اده اس�ت و خ�ودش ن�ور –را فنا نموده و خدا را عیان کرده است و مکتب خود » خود«ھ�ور م�ان مواج�ھ ب�ا ظز الآخر ریخ اسالم ، در عرصۀ قیامت و دورۀ است . اگر در تاسالکان این وادی شده

و ت�اریخ اندیش�ھ تمدنکھ ظاھرا سیمایی الحادی دارند از این روست کھ تاریخ مکاتب و اندیشھ ھایی ھستیم اس�ت ک�ھ ب�رعل�وی و معرف�ت نف�س ق�رار دارد و اس�الم ام�ری جھ�انی تع�یننیز خواه ناخواه تحت ت�أثیر ن�ور

ی چ�ون ماتری�الیزم ، ن�اتورالیزم (طبیع�ت گرای�ی) ، انتلکت�والیزم فرود آم�ده اس�ت . ظھ�ور مک�اتب قلوب بشری(ذھن گرایی) ، نیھیلیزم (پوچی گرای�ی) ، اگزیستانس�یالیزم (وج�ود گرای�ی) ، س�ایکولوژیزم (روان گرای�ی) و

ناپ�ذیر اس�ت و ک�ال تن�اب جھای این واقعۀ ا) و دھھا مکتب دیگر ھمگی از نشانھ شناسی –خود تئوسوفیزم (مگ�ی از ھم�ین روس�ت. و کس�انی علیھ شریعت و قوانین بیرونی و کلیساھا و پدیدۀ رنسانس ھقیام جوامع بر

و یدھگل ، کانت ، گوتھ ، مارکس و نیچھ و ھایدگر و فرو ،شوپنھاور ،کھ گارد ر◌ ، کی ، دکارت چون لوترن و پی�ام آوران ای�ن عرص�ھ در مغ�رب زم�ین ب�وده ان�د و جملگ�ی ش�عار یونگ و برگسون از جملھ س�خنگویا

و بشر را از خ�دا و حقیق�ت بیرون�ی شناسی را سرلوحۀ مکتب خود قرار داده اند –رجعت بھ خویش و خود ». اس�ت مرده خدا«آلمانی علنا اعالن نمود کھ : »نیچھ « چون یو آسمانی منصرف و مأیوس کرده و کس

است و کلیۀ فنون و عل�وم جملھ نشانھ ھای درون گرایی بشر در طی این چند قرن اخیر از ظھور ھنرھا نیزدر تفک�رجبری بشر بھ خویشتن و توجھمان نیز بھ ھمین معناست و محصول ز الدر عرصۀ آخر ظاھر شده

مکات�ب و معرفت نفس است . حتی مادی ت�رین و بظ�اھر الح�ادی ت�رینکاوی –اعماق درون و حاصل خود

٩

پدید آمده است ت�ا آنج�ا ک�ھ بیگانگی بشر ، –دربارۀ از خود تفکر شناسی و –چون مارکسیزم بر بنیاد خود ) خ�تم کلیۀ این مکاتب در قرن بیس�تم ب�ھ مکت�ب اگزیستانس�یالیزم (وج�ود گرای�ی) و اص�الت انس�ان (اوم�انیزم

ویشتن رانده می ش�ود و درون�ش او را پس بشریت حدود چھارده قرن است کھ خواه ناخواه بھ درون خ .شدمعاص�ر جھ�ان را تم�دن ین فرزانۀ مغرب زم�ین نی�ز ک�ل تفکرخین و مبھ خود می کشد . حتی بسیاری از مور

-بشدت محصول اسالم می دانند و ھر یک بھ گونھ ای آن را تفسیر و تعبی�ر م�ی کنن�د . ام�ا چ�را م�وج خ�ود ب منج�ر ) و فساد و سلطھ و جھ�ل مرک� ن بھ نیھیلیزم ( پوچی گراییگرایی در مغرب زمی –شناسی و درون

تبی�ین ش�د و تب�دیل ب�ھ » ای�دئولوژی«بشر بر روی زمین در عرصۀ ظھور اخیر این ھزارۀ تمدن گردید ؟ کل ھمگ�ی ھایی کھ ب�ا یک�دیگر داش�تندو ظھور شد . ایدئولوژی ھا با ھمۀ تضاد تعینمذھب جدید گردید و آمادۀ

ش�ناخت «اص�ال کلم�ۀ ای�دئولوژی ب�ھ معن�ای شناس�ی ب�ود و –اد و محور واحدی پدید آمدن�د و آن خ�ود بر بنیانس�ان را مح�ور دھ�د و ق�رار م�یمرکزی توجھاست کھ موضوع فھم و درک خود انسان را مورد » شناسی

وژیھا در آن ای�ن ای�دئول س�ت . و ض�عف ھم�ۀنام مشترک ھم�ۀ ایدئولوژیھا ھستی می بیند . اومانیزمحیات و و برت�ر از محدود نم�وده و فرات�ر نرفت�ھ ان�د و انس�ان را بیش�تر »ذھن«شناسی را در حوزۀ –خود کھ بوده

»خ�رد گ�را« تم�دنرا تم�دنای�ن اگ�ر ک�ل . منکر شدند و یا ب�ھ آن راه نیافتن�د را» دل«ذھنش نفھمیده اند و اس�ت از ھم�ین مس�ئلۀ اص�الت ذھ�ن اس�ت ک�ھ ت�بمکا ھم�ۀ روش�نفکری) مح�ورم (نامیده و پدیدۀ انتلکت�والیز

گرای��ی را ب��رای رس��یدن ب��ھ حقیق��ت ک��افی نم��ی دان��د و ذھ��ن پرس��تی و ذھ��ن نامی��ده و ظ��ن » ظ��ن «آن��را ق��رآن. و اگ�ر پرستان را مشرک خوانده و شرک را ظلم عظیم نامیده و اعمال و تالش مش�رکان را باط�ل م�ی دان�د

یدند از ھمین بابت است .ایدئولوژی ھا بھ بطالت و پوچی رس ھمۀح�رص و س�وداگری و ظ�اھر عجولی عام بشری و نی�ز بواس�طۀ ھ مغرب زمین بواسطۀمعاصر و خاص تمدن

، ب�زودی از حرک�ت تبدیل معرفت بھ سلطھ و دنیاپرس�تی ) و میل بھ خرمائی بشر (شرک - داپرستی و میل خ تم�دنشناس�ی در -ی و انحراف م�وج خ�ود راز ایستائ فروشی –فروشی شد . خود –ایستاد و مشغول خود

ب ق�رار عاع ھم�ین ش�رک و عج�ولی و ح�رص و انح�راف غ�رمعاصر است . و اما جھان اسالم ھم تح�ت الش�و ھف�تم و ھش�تم در ح�ال ش�کوفائی ب�ود از گرفت و نھضت عرفان عملی (معرف�ت نف�س) ک�ھ در ق�رون شش�م

ر رک�ود کام�ل ب�ود ت�ا از ق�رن ن�وزدھم بط�رز جاھالن�ھ و حرکت باز ایستاد و تبدیل بھ فلس�فھ ش�د و قرنھ�ا دچ�اولوژیکی غ�رب پرداخ�ت و س�طحی ئکورکورانھ و بی ریشھ ای بھ تقلید از ضایعات و تفالھ ھای جریان�ات ای�د

تم�دنات غ�رب را پی�روی نم�ود و مب�دل ب�ھ انگل�ی ب�ی ھوی�ت از تفک�رجنب�ۀ مکات�ب و ینترین و جاھالنھ ت�ر ولوژی کھ عرصۀ انقالبات اجتماعی ھم بود ب�ھ جھ�ان غی�ر اروپ�ایی ھ�م رس�ید وئیدی گردید . عرصۀ ااروپائ

نیھیلیزم) ش�د . ای�دئولوژی( –، تب�دیل ب�ھ نھض�ت ض�د طبعا نھایتا بھ آغوش غرب بازگشت و ھمچ�ون اروپ�اشناس�ی و انتلکت�والیزم و اگزیستانس�یالیزم غ�رب تح�ت –بنی�انگزاران نھض�ت خ�ود عجیب آنک�ھ بس�یاری از

و از آنھا الھام گرفت�ھ بودن�د ول�ی مس�لمانان و خاص�ھ ش�یعیان در خ�واب بس�ر م�ی ثیرعرفای اسالمی بودندتأات عرف�انی تفک�رو یون�گ و انیش�تن تح�ت شوپنھاور ، ھگ�ل ، نیچ�ھ ، برگس�ون ند . کسانی چون گوتھ ، دبر

معاص�ر یخس�انی در ت�ارجھان ش�یعھ ک مشرق زمین و اسالمی بوده و خود نیز بھ آن اعتراف داشتھ اند . درشناس�ی اروپ�ا بودن�د و دانس�تھ ی�ا ندانس�تھ از آن –کانۀ خ�ود رتحت تأثیر نھض�ت مش�ظھور کردند کھ اساسا ی آن و بلک�ھ ی�ن جریان�ات حاص�ل ، مث�ل م�دل اروپ�ائاق و تطبیق انجام می دادن�د و ھم�ۀ تقلید نموده و یا تلفی

١٠

تباھی کش�یده ش�د و ب�رای جھ�ان ش�یعھ ھ�م ن�وعی پ�وچی بسیار سریعتر و فاجعھ انگیزتر بھ انقراض و بلکھ . گرایی اعتقادی و سیاسی و روانی پدید آورد

رک نمودها دعرصھ پس از قرنھا ، تنھا کسی کھ بار والیت و عشق علویت و رسالت معرفت نفس ردر این عل�ی کت�ر دموالن�ا اه ب�ود ای�ن ر کشید و تنھا سخنگوی راستین و عاشق پیشھ و عارفو بھ تنھایی بر دوش

الم پاش�ید وجھان اس را در میان شیعیان و کل آئی –وی ھمچون امام ناطق ، بذر بخود . است (ع)شریعتی د رف�ت و ده از خ�واین ابر مرد زمان بود کھ جامعۀ ما بیدار ش�د ول�ی ھن�وز ب�ھ خ�ود نیام� کبیر نیز از اثر کار

راین ت و بن�اباس� بھ رشتۀ تحری�ر آم�ده (ع)تر علی شریعتی بیھوش گردید . این کتاب بھ نور ھدایت موالنا دکس�المی و ای�دئولوژی ا تع�ین عش�قی ج�ز ت�دوین و ت و آرم�ان وھمو تقدیم می شود کھ وصی بھ وجود مبارک

عاش�ق اس�ت ، نداشت . این کتاب ، سعی بر انجام وصیت آن عارف قرآنامروزین تعینتبیین دین خالص و . و ربش هللا ، واقع گردد (ع)و مقبول موالیش علی وح کبیرشول رد است کھ مقبیو امت و دھای کتابرنخواھد بود و با استاندااھل کتاب مقبول اھل مدرسھ ووش کار و نگارش این کتاب مسلما ر

اقع�ی ومؤمنان ارتألیف غربی اصال سازگاری ندارد کھ الحمد هللا . این کتاب جز بھ کار انگشت شمو تحقیق جز بھ اھل دل نمی رسد . سعادت ، نمی آید . از دل برآمده لکان معرفت و طالبان و سا

اینجان�ب اس�ت ک�ھ (ع)جمعی از دوستان والی�ت عل�ی این کتاب کاری فردی نیست و حاصل جھاد فی سبیل هللا فقط سخن گوی آن بوده ام و محصول عملی است نھ خیال .

ھجری شمسی ١٣٧۵ابستان ت

١١

حمد الذاکرین یا احق یا احمد الناطقین

ق مطل�� و برت��رین مس��مایت رحم��ت اس��ت و از رحم��تنام��ت هللا اس��ت ینای آنک��ھ ع��الیترو م��ی آئ��یم ت��بس��وی

ار ین خود قرا شدی و ما را جانشدما ف از جودت ، وجود بخشیدی و در خویش ما را از عدم بھ دم آوردی و را نم�ی ت�و و دم می زند» خود«برمی آید و از » من«عدم را ادعای دادی و خانۀ خود نمودی تا آن حد کھ

در رحم�ت ق�ود نیس�تی و ج�ز ت�و از آن توست و جز تو الیق حم�د خ� و از یادت می برد . حمد و پرستش یابدا رت ک�ھ عش�ق معرف�ت خویش را نم�ی دان�ی و ج�ز ت�و ب�ر حق�ت واق�ف نیس�تی . عش�ق و معرف�ت از آن توس�

ت ودزیدی تا وجو آدم را بر خود برگدی و وجود را بھ عدم وانھادی و عدم را آدم نمودی انھمبنای آفرینش وج��ود ی ما و موج�ودنی�از مطل�ق و ای یگان�ۀ مطل�ق ی ب�ی و ا. ای خ�الق یکت�ا و ای تنھ�ا موج�ود را دریاب�د

ینالس�افل ین بھ اس�فلعشق و معرفت توست . ای فرود آمده از اعلی العلی مطلق کھ جاودانگی عرصھ ظھور ری ای�ن تر از نظتو را دریابد و قدر تو را پاس دارد . ای صاحب ارادۀ مطلق کھ بھ کم کیست کھ مھر بی حد

لترین ین و غ�افراشتی و مرید مطلقی ای مراد مطلق . ای آنکھ اس�فلی ت�رین و ج�اھلترھا را برافتجھان بی انل�م ت�و را کیس�ت ک�ھ ق�درت و عکم�ال و جم�ال مطل�ق خ�ود ک�رده ای . تجل�ی خ�ود را مح�ل مخلوق و کاھلترین

ا بھانۀ ر ند و نداو نیستی را از کالمت صدا دادی تا وجودت را ندا ک و من نیستم ای آنکھ تو ھستی . دریابدنک�ھ اول و آت نم�ی ک�نم . ای ھم کفایبودن برای ن» من«کافی ھستی و » بودن«ود برای بقا می کنی . تو خ

ئ�ل و اش�ی و حابی آنکھ غالب و مغلوبی داش�تھ ب ایانی داشتھ باشی و ظاھر و باطنیبی آنکھ آغاز و پ آخریمفع�ولی وصورت و معنایی و فاعل و یو جزئ ل و محاط و محیطی و کواصلی بی آنکھ حجابی داشتھ باشی

واج�د و وک�افری و رون�ده و مان�ده ای و آش�کار و نھ�انی معشوقی و مؤمن و عابد و معبودی و عاشق و و ی�زی ب�ھ آنو خود را شھید نمودی تا با انسان وحید باشی ای نزدیکت�ر از ھ�ر چوجودی و حامد و محمودی

دست توست . عالمی و عالم ھستی ھنوز دستار چیز و کل ف�ت و گ توان�د» آری«ت کیست ک�ھ ب�ھ مھ�ر ب�ی ح�د ت�و المتناھی و مطلق توسای آنکھ انسان سیمای رحمت

،حم�ت خ�ویشرو فدای انسان نمودی از آری) جبران کند . ای آنکھ خود را فنا رحمتت را با پذیرش نعمت (ی�ک ت را لبعش�ق و ب�د و موج�ود گ�رددکیست کھ خود را فدا و فنای تو کن�د از نعم�ت ت�و . ت�ا وج�ودت را دریا

ب�ھ ق�در ی پرس�تمقدر جھل و ظلم خ�ویش و عش�ق ت�و را م�بھ دارم گوید و کفران نکند . رحمتت را پاس میت و ب�ھ ق�ی خویش تا مرا م�دد کن�ی ب�ھ ق�در حو از معرفت تو مدد می گیرم بھ قدر کورجفای خویش وفسق

ی�م و ب�ھ آشناس�ی اس�ت رھنم�ونم کن�ی ت�ا بس�وی ت�و –ود ا در صراط المستقیم تو کھ خمیزان علم و مھرت تباشم . یا نغضب شدگان و جاھالن ازگویم و اھل نعمت تو باشم و رحمتت را کفران نکنم تا » آری« عشقت

علی و محمد و مریم آن شش آسمان سجودت و بھ حق وعیسی رب : بھ حق آدم و نوح و ابراھیم و موسی و خ��اتونکراح��ق مول��وی و ش��مس و و س��لمان ، آن ش��ش درب وج��ودت و ب��ھ حس��ین و فاطم��ھ و حس��ن و

رف نعمتت عا ین آن شش نور معرفت ما را بھ رحمتت عاشق نما و بھو صالح الد ین سلطان ولد و حسام الد نما و بھ بقایت فنا کن و بھ لقایت وفا کن .

آمین یا رب العالمین یا هللا .

١٢

کبیر . ا علی س یو د یا ق وح ب یا س د رم یا س د م یا ص د ح یا ا ی ح یا ا ق ح یا ا ق عش ا یا ف عر یا ا

١٣

هللا هلمک تعین نیا اسفل العلیی السافلینیا اعلی

و نب�ودن ، .ب�ودن ، ب�ود ب�ود و آن دیگ�ری ک�ھ نب�ود انس�ان ب�ود . دایکی کھ بود خ�یکی بود یکی نبود . آن و ای�ن .مدن بود ود آھمان بوجد کھ خود را بھ نبودن معرفی کند و این بھ وجد آمدن نبود . و بودن بوجد آم

ار ک�ردن . آش�ک» غی�ر«نب�ود . یعن�ی خ�ویش را ب�ر ھمان خود را معرفی و آشکار کردن بود بھبوجود آمدن نس�ت ب�ھ واتف�ی و ظھ�ور نس�بت ب�ھ غی�ر نم�ی . و ای�ن معر انسان بود کھ نبودخدا بود و غیر ھمان خویش ،

یر غجودش را بھ تمامیت و» خویش«اینکھ واقعۀ خالفت صورت پذیرد . یعنی تمام و کمال امکان یابد ، اال ج�ز ب�ھ ع�ھ و ای�ن واق را بر جای خویش نش�اند و خ�ویش برج�ای غی�ر ق�رار گی�رد .محول نماید و غیر (عدم)

ھره و . و ای�ن گ�و عشق و مطلق عشق میسر نبود : عشق بھ آشکار شدن بر غی�ر اشدقوت عشق و آن ھم را ھ خ�دا فن�ا. یعن�ی جانش�ینی وج�ود و ع�دم ، برج�ای یک�دیگر . و اینگون�ھ ب�ود ک� راز خلقت آدم از عدم بود

وی�ن ظھ�ور اھور انسان موج�ب غیب�ت خ�دا ش�د . برگزید و بقایش را بھ انسان بخشید . و اینگونھ بود کھ ظانس�ان انس�ان ش�د و در غیبت واقعھ ای واحد است . پ�س آش�کار اس�ت ک�ھ خ�دا ف�دای انس�ان ش�د و فن�ای در

ک�ھ ص�ورت و و اینیاف�ت تع�ینخدا در وجود انسان معرف�ی گردی�د و . پس گردید و انسان عین خدا شد غیب ک�ھشق آمدم عو بھ مگنجی نھان بود«: ھوم است و این کالم خدا کھ مفکامال ست روح انسان ھر دو از خدا

ی انس�ان را مقص�ود عش�ق خ�ود و ظ�رف آش�کار س�از خود را عی�ان ک�نم ، پ�س ب�ھ ک�ار خلق�ت جھ�ان ش�دم و » . خویشتن قرار دادم

ی وج�ودتض�ادھاپس انسان واقعۀ ظھور وجود در عدم است و واقعۀ پ�ذیرایی ع�دم از وج�ود اس�ت . و کلی�ۀ ان�ھ نیدن و یگو انسان مسئول و جایگاه بھ وحدت رسا وجود و عدم . از تضاد آدمی از ھمین جا برمی خیزد

ین رو دوس�تی غی�ر ب�ا خ�ویش اس�ت و از ھم� انس وجود با ع�دم و مح�ل محل سازی وجود و عدم است یعنی . انسان نامیده شده است ، یعنی : جایگاه انس : انس عدم با وجود

عش�ق ب�ھ نون راز عرف�ھ و ک�ا» ال«ب�ود و » ال«ب�ود . و آنی ک�ھ ن بود» ال«کی نبود آنی کھ بود یکی بود یود ب�ھ آن ش�و بھ ھر اس�می اف�زوده اشد، حرف معرفھ در ادبیات عرب می ب» ال«است . ھمانطور کھ تعین

ص و مش��خت موجودی��» ال«ت مع��ین م��ی کن��د . و اس��م ب��دون نی��جھ��ان عی اس��م ھس��تی م��ی بخش��د و آن را درارد . یعن�ی ق�رار د» ال« ح�وزۀمورد انکار اس�ت . یعن�ی در معلومی ندارد ، یعنی نکره است . یعنی وجودش

ن و مع�رف آنآمق�دم ب�ر » ال«اس�ت ، اال اینک�ھ » ال«ا ماھیت�جود نیست . پس ھر چی�زی نیست یا ھنوز مو» ال«و » ال«است محصول وح�دت ن است و موجود کھ معروف و مشھود و معی پس ھر چیزی . چیز گردد

: عش�ق عشق استیقت موجودیت انسان است و واقعۀ و معنای ظھور و حق تعینواژۀ » ال ال«پس است . بھ عیان ساختن خویش در غیر .

ی زق باشعاست و » ال«در » ال« شدناست . کھ این غلبھ ھمان فنا » ال«بر » ال«پس انسان واقعۀ غلبۀ واقعۀ جمال معشوق است .» ال ال « پس است .» ال«با » ال«

می تعین) (هللا» ال ال ه « ھ آخر آن کلمۀب» ه«اضافھ شدن حرف با مؤنث می نماید وو از این روست کھ آن خداوند قبل از خلقت عالم و آدم نیست ، بلک�ھ خداون�د خ�الق اس�ت یعن�ی خ�دا یابد . پس می بینیم کھ (هللا)

١۴

انسان است . یعنی خدای فنا شده در انسان است یعن�ی خ�دای در ح�ال ظھ�ور از در تعیندر عرصۀ ظھور و خدای بعد » هللا«عنی خدای انسان است . یعنی . ی یت انسان استئخداست و خدا انسانیتانسان است . یعنی

ام�ل عی�ان نش�ده در از خلقت جھ�ان اس�ت ن�ھ قب�ل از آن . خ�دای قب�ل از خلق�ت انس�ان و خ�دای ھن�وز بط�ور کت . ھم�انطور پنھ�ان اس�وجود آش�کار نش�ده ، و است کھ بھ لحاظ معنا ضمیر غایب و» ھو«انسان ، نامش

» ھ�و«ک�ھ ھ�ر دو ب�ر ض�میر اش�دب م�ی »یھ�و«و نام خدای موس�ی » اھو«بھ لفظ (ص)کھ نام خدای زرتشت اس�ت یعن�ی خ�دای » ھو«نیز (ع)تا قبل از معراجش و وقوع والیت علی (ص) محمدبیان شده است . و خدای

بعنوان نخس�تین انس�انی (ع)آنگاه کھ علی کامل است، اال تعینعرصۀ ظھور و ھمۀ انبیاء الھی خدای قبل ازنب�وت ھ�م خ�تم ش�د . ، ت جھ�ان آش�کار گردی�د و ب�دین واقع�ھ اللھی�در » ھ�و« کھ جلوۀ کامل ظھور خدا شد و

ش تمامی�ت غی�ر گردی�د و توحی�د ب�ھ معن�ای یگ�انگی یعنی غیبیت و ھویت ختم شد . یعنی خبر ختم شد و خویآن واقع�ھ ایس�ت ک�ھ نب�وت را خ�تم نم�ود . (ع)وجود و عدم و یگانگی خالق و مخلوق محقق شد . یعنی عل�ی

ب�ھ » ال«و » ال«ن�دارد یعن�ی نی�ازی ب�ھ خب�ر آور (نب�ی) نیس�ت. یعن�ی یعنی یار آمد و دیگر نی�ازی ب�ھ اخب�ار نخستین ظھ�ور (ع)شد . یعنی علی آشکار (ع)ل این یگانگی نخستین بار از علی انس و یگانگی رسید و جما

. جل�وۀ پدی�د آم�د »هللا اکبر«تاریخ بشر لفظ و معنا و حقیقت و بدین واقعھ برای نخستین بار در است» هللا«» یستیست ھست و آنچھ کھ ھست ننآنچھ کھ «در ھمان لفظ ظاھریش اینست کھ : » ال ال « دیگر از کلمۀ

قا وج�ود ن�دارد . پ�س یعنی اثبات نفی و نفی مطلق و جریان معرفی و آشکار سازی چیزی کھ مطل» ال ال. «، در س�اده ت�رین معن�ای ظ�اھری اش�دعن�وان انس�ان کام�ل م�ی بب (ع)ک�ھ جری�ان ظھ�ور عل�ی » هللا ال الھ اال «

قابل پرستش و دوست داشتن و توجھ کھ : ھیچ چیزی قابلمامیت حقیقت را آشکار می سازد ، خویش نیز ت) بخش�یده ن�دارد زی�را وج�ودش را ب�ھ ع�دم (آدمنیست مگر آن موجودی کھ غایب مطلق است و مطلقا وج�ود

ای�ن جری�ان ج�ز است و در آدم نھان و فنا گشتھ است . و آدم را جای خود قرار داده است . و اینست ک�ھ ک�ل وم است و نھ واقع شدنی . ) نھ مفھشناسی (معرفت نفس –در راه خود

یعن�ی . اش�دچیزی جز معرف�ت نف�س نم�ی ب (ع)و اینست کھ محوری ترین پیام کالمی و وجودی اسالم و علی را » ال«راه عی�ان س�اختن نھ�ان اس�ت و راه اس�ت و » ھو«بھ جھان غیب درون خویش کھ سمت راه یافتن

خ�ود . و عن�ی راه خ�ود را خل�ق ک�ردن ب�ھ دس�تراه رسانیدن عدم ب�ھ وج�ود . یکشیدن است . یعنی » ال«بھ » تھی�الل «اقع�ھ نم�ودن و ای�ن و تع�ینبر جم�ال خ�اک (آدم) اخالق خدا را تبعیت نمودن . یعنی غیب مطلق را

و ام�ا بع�دا . . در ازل و قب�ل از خلق�ت ، خ�دا ب�ود و انس�ان نب�ود است . یعنی وجود بخشیدن ب�ھ آنک�ھ نیس�تب د و خ�دا غی�پس ھمانطور کھ خدا خود را فنای در انسان ک�رد ت�ا انس�ان آش�کار ش�. انسان بود و خدا نبود

ـت از اخ گردید ا اھر خ�ویش رظ�) کن�د یعن�ی (او» ھ�و«الق خ�دا بایس�تی خ�ود را فن�ای در ، انسان نیز بھ تبعیو حی�ات وگون�ھ خ�ود را خل�ق نم�وده نفنای در غیب خویش نماید تا غی�ب را از خ�ویش آش�کار کن�د . و ب�دی

است . » هللا « تعین ھستی جاودانھ یابد و خدایگونھ شود . و این شرح و

١۵

انسان المطلقین س ن یا ا ن ید الناس وح یا ا

و ش�داو ع�دم اس�ت ، مح�ل یگ�انگی خالقی�ت و مخلوقی�ت اس�ت و اینس�ت ک�ھ ک�انون انسان مح�ل ان�س وج�ود

دھا و ت��رین نب��رد اض��داد اس��ت زی��را ک��انون غلب��ۀ ھس��تی ب��ر نیس��تی اس��ت و ھم��ۀ تض��ا قدرتمن��د وع��الیترین ل ھم�ین اندیش�ھ ، حاص� عاطف�ھ ودرون و برون انسان در وادی ارزش اخالق و عمل و تناقضات موجود در

. انس استاس�ت انس�انیت این انس در حال و فعل ھر فردی جاری است یعنی حاصل این نبرد در ھمھ حال انس اس�ت و

خداست کھ حاکم است بر وج�ود ھ�ر ف�ردی و از اسماء ذات خداست . یعنی نھایتا در ھر لحظھ ، » انسان«و مراحل معرفتی اش ھ�ر آن ک�ھ نظ�ر ب�ر خ�ود . و اینکھ سالک معرفت نفس در ھمۀ کالبد بشری بر وجود کل

ای�ن س�ر م�ی یاب�د و ھم�واره ھ�م ب�ر را عجیب ت�رین ج�ادو و» خود«ر است و می کند مات و مبھوت و متحی –اتحاد خ�الق کھ گوھره و جریاناست انسانیتھمان جادوی مطلق » خود«حیرتش افزوده می شود و این

دل مح�ل ع�دم اس�ت ول�ی چ�ون وج�ود بنظ�ر م�ی رس�د ودرک عدم است . ذھن آدمی محل –مخلوق و وجود –خ�دا فت است و جایگزینی وج�ود و ع�دم (خال مسئلۀ ندرک وجود است ولی عدم را می نمایاند . این ھما

) بر جای یکدیگر است و آنگاه نبرد ذھن و دل و جایگزینی این دو بر جای یکدیگر را می توان مص�داق آدمر درون ک�ھ مظھ�ر ب�دل کامل این امر یافت . ذھن ب�ر بی�رون ک�ھ مظھ�ر بقاس�ت نظ�ر دارد و فن�ا پ�ذیر اس�ت و

برون جلوۀ دیگری از انس بقا و فناست . تا میلی ب�ھ ان�س یر است و نبرد درون و پذ فناست نظر دارد و بقای معن�ا و پدی�د نم�ی آی�د . پ�س گ�وھرۀ ای�ن تض�اد و ھ�ر و تض�اد اص�ال ج�دال اشداتحاد نب و آشتی و دوستی و

ی است و چون انس و اتحاد وجود دارد جنگ پدی�د م� انسانیتی از یگانگی است و جنگ برای انس و تضاد از ان�س و ب�رای از دوست اس�ت ک�ھ ب�ھ خص�ومت و قھ�ر م�ی انجام�د . پ�س جنگ�ی نیس�ت اال آید زیرا انتظار

یگانگی . و این جنگ و تضاد موجب ظھور انسان کامل می شود کھ معبود وجود و عدم و محب�وب خ�الق و ز اس�ت ک�ھ ا» ھو«شود و ھویت است پس انسان ذات م شخص غایب است کھ ظاھر میسو مخلوق است و

این انسان کامل ، علی و عل�ی وار و از ) بھ عرصۀ ظھور می رسد و(خالق و مخلوق» تو«و » من«تقابل را میزان انسان می نامد کھ محبوب خدا و مطلوب ک�ل (ع)علی ، (ص)این است کھ پیامبر اکرم علیین است و

ش را تأمین شده می یابد و بنابراین ای�ن ک�الم کائنات از این انس بھره مند می شود و بقای کائنات است و کل این تحص�ن ع�الم از خط�ر » عالم متمرکز و متحصن است در وجود امام آشکار . کل « : حق است کھ قرآن

انسانیتعدم است بھ موجودی کھ با وجود بھ صلح و اتحاد رسیده است و انسان گردیده است پس انسان و یت ارج�ح ئنیز برتر است . پ�س انس�ان ش�دن کام�ل در حقیق�ت خلق�ت ، از خ�دا در نظر خدا از خدایگونھ شدن

محم�دای «پی�امبرش در مع�راج م�ی فرمای�د : است تا آنجا کھ خود خداوند مرید انسان کام�ل م�ی ش�ود و ب�ھعل�ی ب�ھ «می فرمای�د : (ص)و پیامبر » ھمانطور کھ تو تسلیم کامل ارادۀ منی ، من ھم با علی چنین ھستم .

پ�س انس�ان ، غی�ر خ�دا و بش�ر و غی�ر خ�الق و مخل�وق اس�ت و مظھ�ر . »ید حق ھم تابع اوس�ت.ھر سو گرا –اھمی�ت عظ�یم خ�ود ضمیر غای�ب) اس�ت ک�ھ بای�د حاض�ر و آش�کار ش�ود . و –غیب مطلق است و ھو ( او

١۶

یتانس�انبھ عرصۀ ظھور م�ی رس�د و بش�ر » ھو«. در وادی معرفت نفس است کھ شناسی از ھمین روست می یابد .

١٧

دیتاح یا اکثر الواحدین الموجودین د وح یا ا

ف�رد بحد ھر چیزی صورت و شکل آن چی�ز اس�ت ک�ھ چیزی�ت آن چی�ز را نش�ان میدھ�د و یگ�انگی و منحص�ر

س�ت و معرف�یاح�دیت خ�الق ا تع�ین. پس مادیت ھ�ر چی�زی می بخشد تعین بودن آن چیز را مشھود نموده وھ ھم��ان ک��اس��ت . یعن��ی مادی��ت جھ��ان اح��دیت تع��یناس��ت . پ��س ع��الم م��اده عرص��ۀ وح�دانیت او در مخلوق��ات

ت ک�ھ مخل�وق اس� عینیت عالم وجود است بستر انس انسان بھ خداست . یعنی ظرف ظھ�ور یگ�انگی خ�الق وتا رورش می یابد. جھان بستری است کھ انسان از آن پدید آمده و در آن پ اشدب می» هللا« کلمۀ تعینھمان

ددی و ع�فھ�وم ک ماحدیت را در عالم ھستی بفھمد و ببیند و بیابد و بشود . احدیت بھ معنای یگانگی خ�دا ی� ر ک�ھم�انطوبھ این معنا نیست کھ خدا یک�ی اس�ت و دو ت�ا و ده ت�ا و ص�دتا نیس�ت ، ھشمارشی نیست ، یعنی

نوان عھ خدا بھ ر باطل در مورد یگانگی خدا را معلوم کرده است . اصال کسی کھ باین تصو اآشکار (ع)علی ا ران�د او ، نم�ی تو اش�دخالق جھان ھستی اعتق�ادی دارد و اص�ال کس�ی ک�ھ ب�ھ وج�ود خ�الق اعتراف�ی داش�تھ ب

. اردلق وج�ود دک�ھ چن�دین خ�ا اش�دمعتقد ببیشتر از یکی بداند و ھنوز ھم کسی بر روی زمین پدید نیامده کھ واه خ�اعتق�اد یعنی آدمی یا بھ وجود خالق معتقد است کھ در اینصورت یکی بودن خدا در معنا و جوھرۀ ای�ن

ی اص�ال یک� و اعتق�ادی ن�دارد ک�ھ در اینص�ورت تفک�ر قناخواه سرشتھ است و ی�ا اینک�ھ اص�ال ب�ھ وج�ود خ�الادی ھ�م عیت اعتق�و اص�ال موض�و اش�داعتقادی نمی تواند ب واقعیتی ھیچ بودن و یا چند تا بودن خدا ھم بکل

و بلک�ھ ور ن�داردخدایان در اعتقاد اساطیری بعضی ملل ، ھیچ تضادی با این حقیقت مذک و این پدیدۀ ندارد .ح�ت ت ن خ�دایانحتی در جھان اساطیری خدایان ، ھمواره پدیده ای بنام خدای خدایان وج�ود دارد ک�ھ ھم�ۀ ای�

فرماندھی مطلق آن خدای واحد می باشند . س�ت و ھ خ�دا در درون ھ�ر ش�یء«عیان نموده است : اشدھ توحید بتوصیف محال ترین منطق را ک (ع)علی

ـت باطن و ر زی را بط�وو ب�رون ھ�ر چی� اشددرونی ھر چیزی است ولی نھ اینکھ خود آن چیز ب ماھیتتمامی » . اشدیز بجدا از آن چ کامل احاطھ کرده است ولی نھ اینکھ

من ھرگز خدای نادیده را نپرستیده ام . در ھر شیئی اول خدا را می بی�نم ، بع�د خ�ود آن «و باز می فرماید : نظ�ر از توحی�د و وح�دانیت خ�دا دارد ، در ھم�ین نخس�تین (ع)ب�ا ای�ن توص�یفی ک�ھ عل�ی » شیئی را می بینم .

م�ی (ع)ور ک�ھ خ�ود عل�ی قدرت فھم این حقیقت را ن�دارد . ھم�انط )معلوم است کھ ذھن قیاس گرا (دیالکتیکیک�ریم ق�رآنھمانطور کھ . »جز از طریق رھایی از ظن (ذھن استداللی) نمی توان بھ توحید رسید«فرماید :

نش�انھ ھ�ا و ص�فات م�ی دان�یم ک�ھ ھم�ۀ کن�د . عالم ھستی نشانھ ای از پروردگار معرف�ی م�ی ھر چیزی را درت ذاتش استوارند و معن�ا م�ی یابن�د و ع�الم موج�ودات مطلق�ا امک�ان وج�ود ندارن�د و ب�رای ی ر احدپروردگار ب

انسان امکان ادراک نیست مگر اینکھ تماما جوشش احدیت اس�ت . و ھم�ین ک�ھ آدم�ی فق�ط بواس�طۀ لم�س و و ح�س معرف�ت درک حد ھر چیزی قادر بھ دریافت و فھم آن چیز است ، دال بر این حقیقت است کھ ج�وھرۀ

می گیرد . پ�س اح�دیت بس�یار فرات�ر و بنی�ادی ت�ر از ی�ک یعنی حد از احد سرچشمھنیز ھمان احدیت است . ل و آخ�ر موجودی�ت گ�وھرۀ او و تمقولۀ اعتقادی است وبلکھ یک امر اجتناب ناپذیر وج�ودی و معرفت�ی اس�

ھ حتی در حوزۀ اندیشھ آدمی ھمواره در جھان ھستی نیز قائم بھ احدیت است و ھمینک ل ھر چیزی است و ک

١٨

ر ع�الم وج�ود اس�ت . وقت�ی ک�ھ اح�دیت د فھم ھر چیزی خواه ناخواه بھ کلیت آن چیز میل می کند دال بر جبرکند . یعنی تالش ذاتی اندیشھ ب�رای درک یگ�انگی بکار میرود گوھرۀ احدیت را تداعی می» ھستی کل«لفظ

ھم�ان س�مت مطل�ق اح�دیت در ع�الم وج�ود اس�ت و ای�ن ک�ل گرای�ی » ک�ل« ع�الم ھس�تی . یعن�ی لف�ظمطلق ک�ل معرفتی در انسان کھ ھمۀ حوزه ھای اندیشھ و اعمال بشر را در بر می گیرد ، ناش�ی از ح�س و درک آدم�ی

ھ انسان درک ھر چیزی را تمامیت واحد و مستقل آن چی�ز م�ی یاب�د ک. یعنی این اشداز احدیت ھر شیئی می برا کامل می یابد و ھمین تجربھ او را ب�ھ س�مت اح�دیت ک�ل و کم�ال مطل�ق م�ی کش�اند . پ�س م�ی و ھر چیزی

ما از اح�دیت ب�ر م�ی خی�زد . یعن�ی اح�دیت ب�ھ خ�ودی خ�ود ص�فت عظ�یم یبینیم کھ حتی معنای کم�ال نی�ز مس�تقـ گ�ار در ع�الم بی نیازی مطلق) را آشکار می سازد . و ھمینطور است ک�ھ ب�ی ھمت�ایی وج�ود پرورد( تصمدی

دو ت�ا س�یب از ی�ک م و اثب�ات نیس�ت . ھم�انطور ک�ھ حت�یخلقت در ھیچ جایی جز در خود مخلوق�ات قاب�ل فھ�ت در معرف�ت ب�ر ی اح�د شاخھ و درخت واحد ھر کدام منحصر بفرد است یعنی بی تاست . پس کمال معرفت بر

واقعی�ت. اگ�ر اش�دم�ی ب ق�رآن) در اخ�الص( توحی�دس�ورۀ تع�ین. و ای�ن اش�دبی ھمتایی در عالم وجود می باین حقیقت اعتقادی روشن شود ک�ھ جھ�ان ھس�تی خلیف�ۀ انس�ان اس�ت و ب�ار مادی�ت ی وجودی و عینی و ماد

ای�ن مثل�ث یحمل می کند و انسان ھم خلیفۀ خداست یعنی بار خدایی می کشد و یگانگی عین� وجود انسان راوادی توحی�د ب�ر انس�ان گش�وده ش�ده اس�ت و اح�دیت ، ت ش�ود خدا تبدیل بھ معرفت و عینی� –جھان –انسان و ھدف ھمۀ انبیاء و اولی�اء و عرف�اء اشداست کھ محور دین خدا می ب یدیافتھ است و این حقیقت توح تعین

یاب�د ، ن�ھ ی�ک مس�ئلۀ تع�ینپس می بینیم کھ احدیت یک واقعۀ وجودی در انس�ان اس�ت ک�ھ بای�د بوده است .اس�ت » خالف�ت«جودیت جھان و راز خلقت ھمین نکتۀ ون واقعۀ توحید بھ عنوان واقعۀ موریاضی . پس کان

) قابل دریافت نیست زیرا خالف�ت ھم�ان واقع�ۀ عش�ق اس�ت پ�س اح�دیت یعن�ی وادی والیت (دوستی درکھ جز خ بش�ر وقوع این امر است کھ برای نخستین ب�ار در ت�اری و تعینیگانگی انسان و خدا ، و عالم ھستی بستر

م مش�ترک ای�ن دو . و در این کال (ع)و علی (ص) محمدش آشکار شد ، در دوستی بین واقعیتمنطقش عیان و واقعی�تپ�س اح�دیت ی�ک حقیق�ت معرفت�ی و ی�ک » .تی کھ خودشناسی ، خداشناسی است براس«انسان کھ :

ت حاص��ل نم��ی ش��ود دو انس��ان ح��ق پرس��جھ��انی اس��ت ک��ھ ج��ز در وادی دوس��تی عاش��قانھ و خالص��انھ ب��ین ش را یاف�ت و تت خالص و کامل از اخ�الق خ�دا در خلق�ت خ�ویش م�ی ت�وان احدی�ـ) . یعنی فقط در تبعی (والیت

اصل اول این اخالق هللا از خود گذشتگی مطلق است ، کھ واقع�ۀ ج�ایگزین س�اختن انس�ان ب�ر مق�ام خویش�تن ب��ی (» ص��مدیت«ادر ش��ده از اح��دیت ھم��ان اول ص�� ای��ن اص��ل اول را ب��ھ م��ا م��ی آم��وزد . ھم��انطور ک��ھ اص��ل

نی�ازی) اس�ت . و ام�ا در وادی دوس�تی خالص�انھ برم�دار ح�ق پرس�تی ای�ن نخس�تین اص�ل اح�دیت و خلق�ت ب��ھ میدان امتحان و عمل گذاشتھ می شود و در این وادی دوستی آن کھ از خودگذش�تھ ت�ر اس�ت ، س�مت اح�دیت

دوس�ت خ�ویش را ک�ھ تمامی�ت معن�ایش در ایث�ار اس�ت ، ھعاش�قان را نشانھ گرفتھ است و طبعا طالب این امرتبعیت و تعقیب م�ی کن�د . و ای�ن تبعی�ت سراس�ر ارادت قلب�ی و عش�ق ورزی اس�ت و ک�وچکترین ش�باھتی ب�ھ

عالم ھستی المتناھی حائل شده است و ای�ن راز ف�راق اس�ت ک�ھ فاص�لۀ تقلید ندارد . بین انسان و خدایش کل ای�ن پ�س آدم�ی ب�رای رس�یدن ب�ھ خ�دایش مجب�ور اس�ت ک�ھ از ک�ل . ینعلی�لاست تا اعل�ی ا لینالساف لبین اسف

ا ای�ن مح�ال فق�ط در وادی جھان ب�ی آغ�از و پای�ان عب�ور کن�د و ای�ن ب�ر حس�ب ظ�اھر ام�ری مح�ال اس�ت و ام� ت گیرنده در س�مت اح�دیت اس�ت آئین�ۀدوستی است کھ سھل و ممکن می آید . چراکھ دوست مخلص کھ سبق

از خود بھ خدا برسی و فاصلۀ بین خود و خدا ھم�ان نق�ب درب ورود تو بھ خویشتن است تا وجود توست و

١٩

خ�دا حائ�ل اس�ت ب�ین «ھ خداون�د در کت�ابش م�ی فرمای�د : زدن در عالم ھس�تی المتن�اھی اس�ت . و جال�ب اینک�دل) ک�ھ تم�ام ن�ۀ خ�دا (این فاصلۀ بین خ�ود و خا حال آنکھ خود دل منظر و خانۀ خداست ولی» دلش انسان و

وقت�ی ک�ھ ب�ھ خان�ۀ دل م�ی س�یعالم ھستی فشرده واقع شده است نیز خداست و بعد رھرو این وادی خودشنارھرو نیز جز خدا نیست . یعنی رھرو و راه و مقصد ھر سھ خداست و در حقیق�ت نرسد می بیند کھ خود ای

را ک�ھ وج�ود انس�ان خلیف�ۀ خداس�ت و ظ�رف ام�ر یک�ی اس�ت زی� ی�تدرواقعخیال است . دیاین سھ فقط در وا، بلک�ھ ش�ناخت و عل�م حقیق�ی ب�ر ظھور خداست و این است کھ تنھا خداشناسی راھی جز خود شناسی ندارد

از این وادی بدست نمی آید و در غیر این راه ھر چھ بدست می آید نقشھایی است ک�ھ محک�وم جز جھان ھم . بھ بطالت است و علم نیست

داست . خصفات نامھا و ھمھ از» واصل « و » فاصل« و » حائل« و » آخر« و » اول« و اینست کھ

٢٠

نظر یا اخلق الناظرین یا ارد الخالقین

س پت . قت اسدیدن مشاھدۀ نتیجۀ این خل دیدن دگر است و نظر کردن دگر . نظر کردن ، خلق کردن است و

جھ�ان را امکان پذیر نیست . ھم�انطور ک�ھ خداون�د» نظر«کھ جز بر اثر اشدب دیدن یک موضوع ثانوی می پروردگ�ارا ای مؤمن�ان بگوئی�د«ند خطاب بھ مؤمن�ان م�ی فرمای�د : . و ھمانطور کھ خداو بھ نظری خلق کرد

این بن�ابر.» خ�دا پنھ�ان نیس�تند نظ�ری ک�ن ن�ھ اینک�ھ م�ا را بب�ین زی�را ھم�ۀ مخلوق�ات لحظ�ھ ای از دی�د بر ما او در دن نی�زبھ درجھ ای از تعالی رسیده است چشم دیلطافت نظر کردن قوت و ور آنکسی کھ بھ علم و ھن

ـت ل خالقی�گرنھ کور است . یعنی انسان فقط قادر بھ دیدن مخلوقات خویش است کھ محص�وپدید آمده است وز مطل�ق و اس�ت . و نظرب�ا» نظ�ر«و خالقی�ت از عش�ق و عل�م یناس�تنظر اوست یعنی انس�ان غی�ر خ�الق ناب

ر از ای�نبانی نظر ب�ازی خداس�ت . پ�س عل�م نظ�ر ع�الیترین عل�م و عاش�قانھ ت�رین عل�م اس�ت و آدم�ی را کمت� کفایت نکند .

ا و در دی نظر داش�تن بس�وی خ�دبرای آدمی علم نظر ھمان علم خلق کردن خویش است و چنین علمی در واا معل�وم ط خداس�ت . از ھم�ین ج�بودن بھ روی خدا بت�دریج پدی�د م�ی آی�د . زی�را ص�احب نظ�ر فق� عاشقوادی دن و کھ این وادی ھمان راه دل اس�ت ک�ھ دل س�مت و خان�ۀ خداس�ت یعن�ی وادی نظ�ر ب�ر دل خ�ویش ک�راست

ظ�ر از در نظر کردن ب�ر دل خ�ویش اس�ت ک�ھ عل�م ن س. پ اشدخود شناسی است کھ کمال آن دل شناسی می بره ارد ھم�واصاحب نظر کھ بر دل نظر دارد ، کسب می شود . یعنی بواسطۀ نظری کھ خداوند بر دل انسان د

را از عل�م و ھن�ر خل�ق ش�دن انسان در حال خلقت جدیدی است پس انسان نیز در نظر نم�ودن ب�ر دل خ�ویشد و ا م�ی آم�وزپروردگارش می آموزد و اینست کھ آنکھ ش�اھد ب�ر خلق�ت خ�ویش اس�ت بت�دریج خل�ق ک�ردن رذر و انس�ان ب� دست اندر کار خلقت می شود و بھ ھمین میزان می تواند آنچ�ھ را ک�ھ خل�ق ک�رده ببین�د . زی�را

پس چش�م .ھمان انسان انبساط یافتھ است کھ بینھایت شرح و وسعت یافتھ و دل جھان است و جھان ھھستن ب�ھ عن�ی انس�ایو جھ�ان بی�رون را ببین�د . آدمی فقط در نظر کردن بر دل خویش می تواند نور بینایی بگیرد

آئین�ۀ وجھ�ان بس�تر خلق�ت انس�ان اس�ت میزانی کھ خویشتن را خلق میکند موفق بھ دیدن جھ�ان اس�ت زی�را محصول وجود اوست یعنی آنچھ را کھ با نظرش در دل کاشتھ در گل درو می کند . درون اوست و

. س�تال ھای گ�لقا بری از بینھایت معانی و اشکال و رنگو اما سمت دل کجاست ؟ بی سوئی است . یعنی مط پس سمت نظر کھ سمت دل است سمت مطلقیت وج�ود اس�ت گوی�ا س�مت فن�ا اس�ت و براس�تی ک�ھ س�مت ع�دم

عن�ی ق�راراست چرا کھ آدم از عدم است پس سمت دل سمت ازلیت و نظر کردن بر خدا قب�ل از خلق�ت اس�ت یاش�ی ا شاھد بت یعنی قرار گرفتن بر عدم خویش ، در حضور خدا . تا آنجگرفتن بر وضعیت ما قبل وجود اس

ظ�ر نین بار ب�ا حقیقت بر جای خدا قرار گرفتن است و امی آورد . در را بھ وجودو ظری تنکھ چگونھ خدا با دم خ�ود وخود خلق شدن است زیرا انسان با این وجود قرضی و فرضی ای کھ از خ�دا دارد م�ی توان�د ب�ھ ع�

ج�ز ب�رای ت خود رجعت کند و بر ج�ای خ�دا ق�رار بگی�رد و اص�ال مقص�ود خلق�ت و دی�ن خ�دا ب�رای آدم�یازلی ک�ن«قدرت . و علم نظر ھمان اراده وھمین رجعت و خلقت خویشتن نبوده است . یعنی رسیدن بھ علم نظر

ھمان .ت . یعنی اراده کردن ھمان و شدن اس» ن وفیک

٢١

مت وج�ود و س�مت خل�ق ک�ردن اس�ت بن�ابراین انس�ان اھ�ل نظ�ر ب�ھچون سمت دل سمت خداس�ت یعن�ی ک�ھ س�. ش�دھس�تی بخ درجھ ای از این قدرت کھ رسیده می تواند با نظری بر انسانھا آنھا را خل�ق ک�رده و حی�ات و

ن�د و ک وج�ود م�ی کند یعنی کھ نظر ب�ر ت وجود انسان میکند یعنی کھ نظر بر خدائی زیرا کھ نظر بر دلھا میادی مق�ام جم� ری زنده کننده و ھستی بخش است و ھستی انسانی بھ بار می آورد و انسان را ازلذا چنین نظ

ز ک�ھ ر ھم�ین را) است و خداوند نی�ز ب�و این راز والیت (دوستی می بخشد . انسانیت و حیوانی نجات داده وت نظ�ر پ�س س�م . جز راز عشق نبود انسان را خلق نمود و بھ دوستی گرفت و وج�ود خ�ود را ب�ھ او بخش�ید

ز خود . ال و نھایتا سمت فرا رفتن گ است یعنی سمت فرا رفتن از ھمۀ اشکال و معانی و سمت ایثارنی یعن�ی چون نظر بر دل دیگری می کنی ، او را بھ دلش می کشانی یعنی نظرش را بھ دل خودش جلب میک

س�ت ک�ھ او را ب�ا خ�ودش دو س�ازی و اینگون�ھ اس�ت م�ی توج�ھنظرش را بھ خدایش کھ دوست مطلق است مس�ت و میکنی و آنگ�اه ک�ھ ب�ر ت�و م�ی نگ�رد ت�را ع�ین خ�ودش م�ی بین�د و والی�ت ھم�ین اس�ت ک�ھ نظرگ�اه خدا

رضوان وجود است . حوزۀو ھدایت کننده اش ھموست . و این سلطان و رب

است ک�ھ ش�رح »هللا« واقعۀ و کل اشدمی ب» ال« و » ال « بین نظر کردن و دیدن ھمان رابطۀ بین رابطۀ پیش آمده است . تعین آن پیشاو

٢٢

صمد یا اطلق الموجودین یا اجمع الواحدین

چ�ون وو ب�ی نی�ازی از غی�ر اس�ت » کف�ائی –خ�ود « از صفات ذات پروردگار است و بھ معن�ای » صمد «

ھ ت اس�ت ک�ی ت معنا می یاب�د . ب�ر اث�ر ھم�ین ص�مداین بی نیازی بھ اصل وجود و موجودی غیری وجود ندارد رحم�ت اساس بی نیازی است کھپروردگار واقع می شود و فقط بر کھ ھمان عدم است مورد رحمت» غیر«

و . ھ�ر نیس�تگرنھ معامل�ھ و تج�ارت اس�ت و متعین می شود ودا شدن ، خالص و مفمعنا می یابد و ایثار و خ�ود ، م�ی س�ازد و ظ�اھر م�ی کن�د و موج�ود راھمین بی نیازی است کھ وجود را بھ عدم می بخش�د و ع�دم

خویش و ت ھمانا بی نیازی ازمی شود . پس کمال صمدی » غیر«و بر جای غیر می نشیند و غیب می شود وات��ب خلق��ت رینش اس��ت . پ��س مرب��ی نی��ازی از وج��ود اس��ت ک��ھ مظھ��ر خلق��ت و مب��دأ و معن��ای رحم��ت و آف��

ازی از یت ھمان مراتب مھر و بخشش است کھ مرات�ب ب�ی نی�ازی اس�ت و کم�ال ب�ی نی�ازی ھمان�ا ب�ی نی�خالق از ع�دم اس�ت . پ�س ب�ی نی�ازی و درج�اتش ھم�ان خویش است کھ موجب خلق کردن جھ�انو وجود »خود«

ت ک�ھ و اینس� د .درجات و معنای اخالص است : خ�الص ش�دن از خ�ود : رھ�ایی از خ�ود و ب�ی نی�ازی از خ�وه امی�دن» اخ�الص«ذکر شده سورۀ م�ذکورش ھ�م س�ورۀ قرآنواژۀ صمد کھ فقط یک بار در ت خدا وصمدانی

ای�ن س�وره تع�ینرا مص�داق و (ع)ھم نام دیگر این سوره است کھ پیامبر اکرم ، عل�ی » توحید«شده است و حب وج�ود دا در وج�ود خ�ود رس�یده و ص�اکسی است کھ نھ تنھا ب�ھ مق�ام خالف�ت خ� (ع)نامیده است زیرا علی

ز ابرت�ر د وبلکھ از وجود خود بھ پیروی از اخالق پروردگارش ، گذشتھ است و این رسیدن بھ وجوگردیده یچ بش�ری د ک�ھ ھ�علی بھ چیزی امتح�ان ش�«انی است کھ پیامبر می فرماید : آن گذشتن از وجود ھمان امتح

ک�ل ای�ن واقع�ۀ وقرار گرفت و آنگاه خدا را بر جای خود نشاند . یعنی علی برجای خدا » بھ آن امتحان نشد.خ�ود را خداوند علی را ب�ر مق�ام خ�ود نش�اند وخالفت است و دو روی واقعۀ عشق و رحمت و نعمت است .

ی�ن و ک�رد و اافدای علی ھم بھ نعمت خدا پاسخ مثبت داد و خود رااین از رحمت کاملۀ خداست و و فدا کردرا ھس�تند ا ھم�ھ رحم�ت خ�دا را پ�ذیزیر» ما را اھل نعمت خود قرار بده « است کھ : » حمد« مصداق سورۀ

رود م ف�ردم بر و ھرگاه نعمت ما«می فرماید : قرآنکراه دارند و لی نعمت او را کھ پاسخ بھ رحمت است او » .آید روی ترش می کنند و گریزانندمی

ـت نیز ھست زیرا فقط در گرن�ھ بیگ�انگی کامل است کھ می توان یگانھ ب�ود وبی نیازی صمدیت ، صفت احدینگی و ب�ی نی�ازی اس�ت ک�ھ م�ی پدید می آید و نیز در یگانگی است کھ می توان ب�ی نی�از ب�ود . و از ای�ن یگ�ا

ت و از ھ�ر عل�� ا و از گذش�تھ و آین�ده پ�اک ب�ود وبع�د مب�ر ب�ود یعن�ی از ماقب�ل و ما» ل�م یل�د و ل�م یول�د«ت�وان خداست ک�ھ انس�ان خ�الص ت ھمان جاودانگی و سرمدیتھ گردید و اکنون را کافی یافت و اکنونی معلولی تبرئ(بی » و لم یکن لھ کفوا احد«و بی علیتی و بی نیازی است کھ ن تواند رسید . و در چنین پاکی شده ھم بھ آ

و حاص�ل اش�دب اس�ت حاص�ل وراث�ت م�ی ش�باھت ک�ھ وادی تک�رار و عب�ث و جب�ر. زی�را ھمتائی) میسر اس�تام�ل را ک�ھ رای زم�ان و مح�یط ب�ر زم�ان اس�ت . و انس�ان کاس�ت و خداون�د و گذشت زمان و اس�ارت در دھ�ر

ام�ام زم�ان یعن�ی نیز می نامیم بھ ھمین معناست . زیرا امام بھ معنای پیش�تاز و رھب�ر اس�ت و» زمان ماما« پی�رو اوس�ت یعن�ی در وادی ب�ی نی�ازی وپیشوا و رھبر و پیشاپیش زمان قرار دارد و زمان و مکان مرید و

٢٣

ات س��بقت گرفت��ھ اس��ت و ای��ن مص��داق کائن�� ایث��ار از وج��ود ، از غال��ب زم��ان و مک��ان رھی��ده اس��ت و از ک��ل یعنی از وجود سبقت گرفتھ و بھ مقام ش�اھدی برع�الم رس�یده و ش�ھید ب�ر اشدمی ب» ابقونابقون و الس الس «

خ�دا «م�ی فرمای�د : ق�رآنت ھمانطور کھ ان و جھانیان اسھجوجود است و ھمین شھادت راز وجود و نمود » . بر ھر چیزی شھید است

ر فقی� س�ت واو جمال صمدیت خدا در مخلصانش ، فقر با فخر و اختیار است . فقر ، امری دنیوی و ظ�اھری ت اوست . مطلق خداست کھ راز صمدی

٢۴

)دوستی(والیت یا امام المؤمنین ن ییا اھدی المحب

س�ت و ای�ن اعالم ھس�تی چن�ین تنھاست . و بلکھ ھر موجودی درباطن ، واحد و ھر انسانی بھ لحاظ ظاھر و

ـت خداوند است . و خداوند خلقت عالم و آدم را بر مبن تعین » غی�ر«ھ فی خود بای انتخاب دوست و معر احدیرق�رار ا انسان ببدوستی را اشدانسان است و لذا ، غیریت اشدیعنی غیر را بھ دوستی گرفت . و قرار داد .

عن�ی یر شد . س ۀ خالفت (جانشینی) میدرواقعمسئلۀ خالفت است . یعنی والیت (دوستی) ، کرد . و این ھمانخ�دا ب�ھ د وش�و ام�ل م�ی) کای یک�دیگر اس�ت ک�ھ دوس�تی (والی�تۀ قرار گرفتن خدا و انسان بر جدرواقعفقط

ناخت جربھ و شتگردد . در فی و آشکار میبشریت معر کھ دوستیش را پذیرفتھ بر کل یکمال جمال از انسان خت کام�لش�نا ، یعن�ی اش�دبشری ھم کھ جلوه ای از تجربھ و شناخت خداست این حقیقت کامال ملموس م�ی ب

و خ�ود رار گی�ردق�اند دقیق�ا و ک�امال ب�ر ج�ای آن چی�ز اینکھ انسان تشنۀ شناخت بتو چیزی ممکن نیست ، اال ی�ن ا. گ�ردد ۀ ھندوانھ شدن انسان اس�ت ک�ھ ممک�ن م�یدرواقعاخت کامل ھندوانھ فقط نآن چیز شود . مثال ش

و ر نم�ی آی�ددوستی و عشق میس اشد. و چنین واقعھ ای جز در اشدحقیقت بر ھر تشنۀ معرفتی مسلم می ب ز خود گذشتگی کامل را می طلبد . این ھمان ایثار و ا

ی�ن ا وس�تی . ون�دارد یعن�ی درد ب�ی د ھ انسان دردی جز درد تنھایی نداشتھ وکاست نبر ھر اھل معرفتی یقیبلک�ھ ،درد موضوعی فکری و اعتقادی یا فلس�فی و فرھنگ�ی و ق�ومی و اقتص�ادی و سیاس�ی و ..... نیس�ت

ای�ن حقیق�ت راز خلق�ت انس�ان اس�ت . ونطفۀ خلق�ت ق�رار دارد است کھ در بنیادین وجود جھانی واقعیتیک ان کس�انی ت اعتراف�ی از زب�بی میلی شدید بھ دین است نیز بص�ورر عصر جدید کھ عصر بی اعتقادی و را د

ن ق�ر ھ ش�ناسگت�رین جامع�ربز» ژرژ س�وروکین«ب�انی روانک�اوی م�درن و » یون�گ ووستاگکارل «ھمچون را تنھ�ا » دوس�تی«ی مشرق زمین و مخصوصا اسالم ، ات عرفانتفکرتأثیر بیستم جھان می شنویم کھ تحت

ن�د چن�د . ھ�ر از ھمۀ دردھای فردی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و غیره دانستھ ا تمدنراه نجات بشر م کھ ھیچ راه عملی ارائھ نداده اند .

پ�س ای�ن » . ال«اس�ت ب�ھ » ال«ز مخلوق بھ خالق خویش است و نیانیاز ذاتی بھ دوستی مخلص ھمان نیاز ی و اب�دی اس�ت و ی مطلق اس�ت یعن�ی ی�ک نف�ی ازل�»ال«وجود است . ھر انسانی یک اللھینیاز ھمان نیاز

و منیت انسان است کھ نشانۀ معنایی فردیت و یگانگی و بی ھمتایی خالق است ک�ھ » من«این ھمان حقیقت سرچش��مۀ ھم��ۀ رنجھ��ا و ان��ۀ درد تنھ��ایی انس��ان اس��ت و ش��ده اس��ت . و ھم��ین منی��ت کارخ تجل��یدر انس��ان مو دارد ت�ا ب�ر خویش�تن معرف�ی » ال«ی�ی نی�از ب�ھ ی�ک » ال«. ھ�ر اش�دامراض تن و روان م�ی بگرفتاریھا و

ت و تنھ�ایی انس�ان ھم�ان حقیقت ھر نف�ی ای نی�از ب�ھ اثب�ات دارد . یعن�ی منی�آشکار شود و خود را بیابد . در. تع�ینانسان است کھ در عطش وجود یافتن و موجود گشتن و مشھود شدن اس�ت : ) ازلی عدمیت (نابودی

پس درد تنھایی و گریز جاودانۀ انسان از تنھایی ھمان ھراس و فرار انسان از اصل ع�دمیت خویش�تن اس�ت اس�ت و و راھی بھ عالم وجود یافتن است . زی�را ع�الم وج�ود بس�تر و معن�ا و واقع�ھ ای ج�ز دوس�تی نداش�تھ

ای او را بھ خودش نشان میدھ�د ینھئھر کسی دوست مخلص است کھ چون آ» ال«و اشدنمی تواند داشتھ بوجود یافتن است سازد و این ھمان واقعۀ دھد و او را در وجودش مستقر می و او را بھ خودش تحویل می

٢۵

و منی��ت انس��ان م��ی خی��زد . پ��س فردی��تدر اس��الم از ھم��ین نی��از وج��ودی بر )و عظم��ت ام��ر والی��ت (دوس��تیمنش��اء نی��از او ب��ھ دوس��تی مخل��ص و کام��ل اس��ت و در ع��ین ح��ال تنھ��ا م��انع و خص��م انس��ان در ی��افتن چن��ین

. اشددوستی می بس�ت . و خ�دا بخش�د ، خدا تع�ینو واقعی�تتواند تمامیت خویش را ھر آن ک�ھ بخواھ�د حقیقی کھ می» من «

اس�ت ک�ھ ن مشکل انسان کھ منشأ ھمۀ مشکالت اوس�ت ای�نمنش را بھ انسان تحویل داده است . و بزرگتریو ل�یتجاس�ت م نمی تواند این قوت و قدرت المتناھی و مطلق نھفتھ در خویشتن را ک�ھ از خ�دا ب�ھ ارث ب�رده

نف�س ف�تی�را معرنفس را در اینجا در می ی�ابیم . ز بخشد . و بار دیگر اھمیت وجودی و حیاتی معرفت تعینھا ھدی�ھ است . یعنی شناخت ھمان امانتی کھ خداوند بھ زمین و آسمان» من«ن حضرت در حکم شناخت ھمی

ری واح�د ک�ھ خودشناس�ی و خداشناس�ی ام� اینس�ت کرد کھ از پذیرش آن سرباز زدند ولی انس�ان پ�ذیرفت . و . است

تئی خ�دا و مطلق�ھ ای را ک�ھ ع�ین لی در نفس خویش (در من خ�ویش) ھ�ر کس�ی آن ق�درت الی�زالبا اندک تأم دان�ھ بودی جاوت ذات است کھ ھم می تواند آدمی را ب�ھ ن�امنیت ھمان خدائی سمی کند . پ است در خود حس

رچش�مھ س» م�ن«و از دحیات و ھستی اب�دی برس�اند یعن�ی راه بھش�ت و دوزخ ھ�ر اشدمبتال سازد و ھم بھ می گیرد .

المتن�اھی م�ن را در ک�ل )٠( ای�ن نقط�ۀ خ�ویش م�ی خواھن�د عجوالن�ھ »م�ن«آنانی کھ بدون معرفت یافتن بر رب�ۀ عالم ھستی دریابند و بھ وص�ال ب�ا خویش�تن برس�ند ، روش دوزخ�ی را برگزیدن�د و منی�ت در آنھ�ا ب�ھ تج

ای وج�ود اس�ت ک�ھ انس�ان ب�ا اتک�ا ب�ر آن نقط�ھ بایس�تی ھمان نقطھ اتک�» من«نابودی منجر می شود . زیرا ت ی�افتن خ�ویش و موجودی�» م�ن«بخشیدن ب�ھ تعینراین آدمی برای موجود گردد و ھستی جھانی یابد . بناب

ورد . و وجود کھ ھمان نطفۀ موجودیت اس�ت معرف�ت کام�ل بدس�ت آ ستی بر این نقطۀجھانی و خدایگونھ بایی�افتن اس�ت. زی�را تع�ینخ�ود ھم�ان جری�ان موج�ود گش�تن و معرفت بر خ�ود و خودی�ت (خ�دائیت) ب�ھ خ�ودی

فقط و فقط از گوھرۀ معرفت آفرید . یعنی ع�الم وج�ود چی�زی ج�ز عرص�ۀ معرف�ت ی�افتن ب�ر خداوند انسان را ر کس�ی خ�ود ق�رار داده اس�ت و آنچ�ھ را ک�ھ ھ� تجلیو تعینوجود نیست و وجود خداست کھ انسان را ظرف

ا معم�ای وج�ود انس�ان اس�ت ج�ز ب�ا کھ تنھ�» من«من خود می داند خدای اوست پس آشکار است کھ معمای ، از آنکھ خلقتش را کامل ک�رد) پس بھ انسان» من«اسی حل نمی شود . خداوند منان (عطا کنندۀ شن» من«

. »من«کھ فقط آدم بود کھ گفت : » شود؟ » من«چھ کسی می خواھد « اتش فرمود : خطاب بھ ھمۀ مخلوق ش�د . و اینگون�ھ اس�ت الگردید و بھ تنھ�ایی مب�تد ن خویش خدا شد و لذا چون خدا فرو اینگونھ بود کھ انسا

ر مق�ام خ�ود بت انسان در جھان . پس درد تنھایی ، منیت ھست و درد خدائیتی است کھ ھنوز ی غربت و غیرمعرفت نیافتھ است و وجود خدایی خویش را درک و دریافت ننموده است و راه نج�ات از ای�ن وض�ع برزخ�ی

امل و واگذار کردن خویش بھ غی�ر گذشتن ک» من«از ت کھ خدا برگزید . یعنی راهو بینابینی ھمان راھی اس) . ھم�انطور ک�ھ غیر را بر جای خ�ویش ق�رار دادن (خالف�ت) و ای�ن ھم�ان راز دوس�تی اس�ت (والی�ت ) و(آدم

برگزید انسان نیز بھ پی�روی از ھم�ین اخ�الق خ�دا را خداوند با خلقت جھان خود را عیان نمود و راه دوستی بد و ھ�م تم�امی حقیق�ت نھ�ان ذات خ�ویش را در دوس�ت خ�ویش عی�ان م�ی بین�د . و ھم از تنھایی نجات می یا. این ھم�ان اخ�الق و آداب گذشتن نیست» من«موجودیت جھان است چیزی جز از راز این واقعھ کھ واقعۀ

و احکامی است کھ توسط پیامبران خدا برای بشریت بھ ارمغ�ان آم�ده اس�ت . پ�س م�ی بین�یم ک�ھ راه از خ�ود

٢۶

ن ھمان راه رسیدن ب�ھ معرف�ت و خ�ود شناس�ی اس�ت و ج�ز ای�ن ھ�م راھ�ی وج�ود ن�دارد . پ�س عش�ق و گذشت . اشدمعرفت دوپای رشد و تکامل حقیقی انسان می ب

ـت آن گنج المتن ان و ش را عیاھی ذاتھمانطور کھ خداوند فقط از طریق از خود گذشتن مطلق خویش ، تمامیرای رای ب��ھ عرص��ۀ ظھ��ور کام��ل رس��یدن آن ذات نھ��ان خ��ویش و ب��) انس��ان نی��ز ب��معرف��ی ک��رد (ع��الم ھس��تی

معرفی کامل خویش بھ غیر ، راھی جز این ندارد . درد تنھایی انسان دو جلوه و معنا دارد : یکی اینکھ قادر بھ خروج از خویشتن نیست ، یعنی ق�ادر ب�ھ عی�ان

. و ) نیس�تجمال منیت خ�ود (خ�دائیتشان دادن حقیقت ساختن آن قدرت الیزال خویش نیست یعنی قادر بھ ن. ک�ھ ای�ن ھ�ر دو موض�وع واح�دی اس�ت ک�ھ موج�ب اس�ارت دوم آنکھ قادر بھ معرفی خود بھ دیگ�ران نیس�ت

او ھم�ان درج�ۀ رھ�ایی » م�ن«ن است پس میزان رھایی انس�ان از تنھایی ھمی انسان در قفس تن می شود وـپس می بینیم کھ منیت ھمان ت ، از اسارت تن است ش�ناختھ » تن�ی«ب�ھ » منی«است . ھمانطور کھ ھر تنیگذشتن یعنی از تن گذشتن . و کانون ای�ن واقع�ۀ کبی�ر ک�ھ » من«من است . پس از تعینمی شود ، پس تن

. زی�را . آنھم دوستی عاشقانھ با غیر و ن�ھ ب�ا خ�ویش اشداست چیزی جز دوستی نمی ب انسانیتمحل وقوع آورن�دۀ نیازھ�ای ت�و ھس�تند و برنی�اد و قرارگ�اه ت�ن ت�و ھس�تند و پرورش�گاه م�ن خویشان ت�و ھم�ھ بس�تر و ب

با غی�ر ی�ک پی�روی ثارتنیت تو ھستند . یعنی پروار کنندۀ من و تن می باشند . دوستی و عشق و ای منیت و. شیدت و ذات و وجود خویش را بھ غیر (عدم) بخبسیار رقیق و ساده ای از اخالق خداست کھ تمامیت صفا

و کم�ال از خ�ود گذش�تن اس�ت ت�ا ب�ھ مق�ام اش�دو اشرف این رحمت و ایثار خدا آدم شد . پس آدم نیز محت�اج خدای خویش یعنی بھ مقام وجود و بی نیازی مطلق برسد . اگر خدا را نم�ی بین�ی و خ�دا مظھ�ر غی�ب مطل�ق

و ت�و ب�ر ج�ای او نشس�تھ ای . است و گویا مظھر فنا است بھ این دلیل است کھ خود را فدای تو ک�رده اس�ت خود را فدا کن تا ھم خود را و ھم خ�دا را ببین�ی و از ای�ن درد ب�ی پای�ان تنھ�ایی نی�ز نج�ات ی�ابی و ب�ھ دوزخ

اس�ت و هفدای خدا . ولی خدا کجا و چگونھ است و چھ کسی او را دی�دفدای کی ؟ تنیت و منیت پایان دھی . آن کسی کھ بھ چنین درجھ و مقامی از خود را فدای ارادۀ او کند ؟ چھ کسی او را شناختھ و فھمیده است تا

معرفت و عشق نسبت بھ خدا رسیده است بھ حقیقت خود و بھ تمامیت وجود و بھ بھشت حیات و ھس�تی در جز ھم ھمین نقدعالم دست یافتھ است و ما را با او کالمی نیست . و اتفاقا ما را با او کاری ھست کھ کار ما

م�ا ب�ا ھ دوس�تی ب�ا خ�دا رس�یده اس�ت و رابط�ۀنیست و آن دوستی و عشق ورزی با این کسی است کھ ب� ایندروازۀ رس�تگاری ماس�ت و چش�مۀ خودشناس�ی ماس�ت و اش�داین دوست خدا اگ�ر از س�ر ص�دق و اخ�الص ب

ارده ق�رن ملھ با خدای ذھنی حدود چھ�اا رابطھ و معتنھا راه خدا پرستی ماست . و ام چشم خدابینی ماست و آش�کارا ش�رک معرف�ی ق�رآناست کھ حرام و بلکھ ظلم عظیم و نابخشودنی ترین گناھان است و این بھ بیان

کفر است ، ولی لباس دین ب�ر ت�ن دارد . اشدشده است . کھ اگر از وجود پاک نگردد بھ نفاق می انجامد کھ الیت و امامت است کھ کمال دین و راز خ�تم ) ھمان واین گناه کبیر و ظلم عظیم (خدای خیالی و راه نجات از

نبوت در اسالم است . یعنی حدود چھارده قرن است کھ بشر فطرتا بھ درجھ ای رسیده است ک�ھ بای�د خ�دا را ، یعن�ی در وج�ود اش�رف مخلوق�اتش ، از عالم خیال و از وادی آسمانھا رھ�ا کن�د و ب�ر روی زم�ین بجوی�دش

کم�ال بخش�ند و ص�فات و تعین و واقعیتتھ اند بھ این مقام ذاتی خویش مخصوصا در وجود کسانی کھ توانسآنکھ «این است کھ خداوند می فرماید : سازند . و تجلیو جمال پروردگار را از ھمین وجود خاکی خویش م

و ب�ھ ھم�ین دلی�ل اس�ت ک�ھ ب�از م�ی فرمای��د : » .س�ت م�ن اس�ت ، منک�ر و خص�م م�ن اس�ت منک�ر و خص�م دو

٢٧

م�ۀ احک�ام دی�ن دقیق�ا مرا تکذیب کند راه دوزخ را بر خود واجب ساختھ اس�ت حت�ی اگ�ر ب�ھ ھ آنکھ دوستان«ر و فخ�ر م�ی کنن�د ، ب�کھ بھ مؤمنان صادق ما تکنآنا«ی ھمین است کھ باز می فرماید : و برا» .عمل نماید

و م�ا ب�ا » .م ھمگ�ی را تب�دیل ب�ھ ع�ذاب م�ی ک�ن ش�اناتھمواره با عذاب من روبرو ھس�تند و نمازش�ان و صدقخاصھ در تاریخ معاصر، آشکارا این ک�الم خ�دا بشر در ھمۀ ادیان و گرایی مشرکانۀتاریخ دین نظری بھ کل

ب�ا انک�ار ت قریب بھ اتفاق بشریت تحت ل�وای ادی�ان گون�اگونجا شاھدش ھستیم کھ چگونھ اکثری ھرا در ھمخدا ھ�ر چ�ھ در اعم�ال ظ�اھری ش�ریعت بیش�تر محبان عداوت نسبت بھ صادقان وصدق و صفا و محبت ، و

ای�ن ع�ذاب ش�رک اس�ت و ع�داوت ب�ا زخی تر م�ی ش�وند . وود سعی می کنند ، بیشتر المذھب تر ، کافرتر وو حت�ی در ک�انون خ�انواده ھ�ا اکث�را ج�ز مک�ر دوستی خالص�انھ اس�ت . ت�ا آنج�ا ک�ھ در رواب�ط خویش�اوندی و

است دکانی د کھ آداب دینی در ھمھ جا خودنمایی کند . زیرا اینند ھر چنتجارت و فریبکاری حکومت نمی ک علیھ دین خدا بپا کرده است .کھ بشر فریبکار بر

ای چی�زی ب�ر با نظری بر جھان و بر انسان می بینیم کھ در عالم وجود ھر موجودی خلیفھ است . یعنی ھ�یچ خودش نیست و این سر موجودیت یافتن است و راز بقاست .

چیزی فدای دیگری است . یعنی راز وجود بر ایثار و عشق و از خود گذشتگی اس�ت . قرب�انی ای�ن یعنی ھرھ�ر چی�زی ھم�ان جری�ان و واقع�ۀ از خ�ود گذش�تگی آن چی�ز » خود«د و این مکتب خود خداست . یعنی وجو

وحید اس�ت . ان راز فنای ھر چیز است و این ھمان امر تماست . بھ زبان کاملتر یعنی راز بقای ھر چیزی ھعالم ھستی و ھرچھ کھ در آن اس�ت خلیف�ۀ انس�ان اس�ت یعن�ی ب�رای انس�ان اس�ت و در خ�دمت موجودی�ت کل

زم��ین و آس��مانھا و ھ�ر آنچ��ھ ک��ھ در آنھاس��ت را مس��خر و «ھم��انطور ک��ھ خداون�د م��ی فرمای��د : انس�ان اس��ت خ�دمتگزار انس�ان اس�ت و ب�ارع�الم ھس�تی یعن�ی ک�ل » تسلیم وج�ود انس�ان ک�ردم ت�ا ب�ھ انس�ان روزی دھ�د .

دای ف�کائن�ات کائنات از حملش عاجز بودند . یعن�ی ک�ل حمل می کند ، ھمان امانتی را کھ کل ھستی انسان را. یعن�ی ھ�ر انس�انی ف�دا و فن�ای دل اشدو انسان ھم خواه ناخواه فدای خداست و نمی تواند کھ نب ستانسان ا

ام�ان م�ا فرم�وده ان�د : دل آدم�ی منظ�ر و خان�ۀ خداس�ت . یک�ی ام خویش اس�ت ک�ھ ، ھمانگون�ھ ک�ھ خداون�د واس�ت و یک�ی ھ�م عاش�قانھ و عارفان�ھ ف�دای دل اس�ت . آنک�ھ اران�ھ ف�دای دل (خ�دا)متکبرانھ و با اک�راه و جب

دلبری خالص و بی نیاز را دل�دادگی کن�د ، عاش�قانھ و ب�ا اختی�ار و ب�ا معرف�ت خ�ود را ف�دای دل خ�ویش ک�رده دل خویش رسیده است و بھ خویش رس�یده اس�ت آنھ�م ن�ھ دل خی�الی و افس�انھ ای و ھ�وایی ، است و بھ کام

بتھ کھ ج�ز از دوس�تان خ�الص یافتھ است و چنین دلبری ال تعینکمال و جمالش ، بلکھ دلی کھ در وجود دلبر اث��ت . در حیط��ۀ عواط��ف خویش��اوندی ک��ھ سراس��ر ب��ر غری��زه و نی��از و مادی��ت و ور اش��دخ��دا نم��ی توان��د ب

. دوس��تی خالص��انھ بعن��وان دروازۀ دل��دادگی میس��ر نم��ی آی��د کورکوران��ھ اس��توار اس��ت ھرگ��ز چن��ین دلب��ری ورستگاری و معراج روحانی فقط در دوستی با یک غیر امک�ان پ�ذیر اس�ت ، غی�ری ک�ھ در رابط�ھ ب�ا خ�دایش

تھ��ای غری��زی و تج��ارتی . و اینک��ھ دوس��تی و محب ق و نی��از وع��ین خ��ویش ت��و اس��ت . در ورای ھ��ر تعل��لک�ھ ع�داوت اس�ت از از س�ر نیازمن�دی و تج�ارت ھم�واره محک�وم ب�ھ بطال�ت و ب خویشاوندی و دوستی ھ�ای

(ع)اینکھ از سرچشمۀ یک دوستی خالصانھ برخوردار گردد و احیاء شود . و اینک�ھ عل�ی ھمین روست . اال ای��ن روس��ت ک��ھ ش��اقھ ت��رین ن��وع از » ع��الیترین دوس��تی ، دوس��تی ب��ین پ��در و پس��ر اس��ت . « م��ی فرمای��د:

وراث�ت ک�ور آل�وده اس�ت و دوس�تی حقیق�ی ب�ین ی وم�اد دوستی است زیرا ب�ھ دری�ایی از نیازھ�ای غری�زی ونیز بین زن و شوھر ھرگز میس�ر نم�ی ش�ود مگ�ر اینک�ھ ب�ھ ی�ک دوس�ت خ�الص ک�ھ ب�ھ فرزندان و والدین و

٢٨

ق�رآن. و اینک�ھ خداون�د در برط�رف گ�ردد ت�ا ناخالص�ی ھ�ایش اش�دا خدا رس�یده اس�ت متص�ل ش�ده بدوستی بکریم این ھمھ مکررا مؤمنان و سالکان معرفت را از دوستی غری�زی و کورکوران�ھ ب�ا خویش�اوندان نزدی�ک

ای مؤمن�ان بدانی�د ک�ھ فرزن�دان و ھمس�ران « دارد از ھمین بابت اس�ت ت�ا آنج�ا ک�ھ م�ی فرمای�د : بر حذر مییعن�ی اینک�ھ از خویش�اوندان .» گذری�د د و ھوشیار باشید ولی از آنھ�ا درشما خصم ایمان شمایند این را بدانی

خیل�ی خ�وب ش�اھدیم ک�ھ چگون�ھ اف�راد ھرگز انتظار دوستی و محبت خالصانھ و تا بھ آخر نداش�تھ باش�یم . وع�ذابھایی م�ی ش�وند و چ�ھ بس�ا ادام�ۀ ھم�ین توق�ع و انتظ�ار موج�ب چ�ھ بشری در چنین توقع نابج�ایی دچ�ار

گردد . امل میتباھی کا تحویل رنکھ دل ای گذشتن و از دل نمی توان گذشت اال بنابراین از خود گذشتن در مرتبۀ کاملش یعنی از دل

ری دق�ت نظ� امانت دار کامل و مخلص وعارفی بدھی کھ در سر دل و علم دل و دلبری کام�ل اس�ت . ب�ا ان�دکواح�د معن�ایی ی واح�د و س�متی واح�د و مقص�د ودیگ�ران ام�ر الت درون�ی و برون�ی خ�ویش وابر فعل و انفع�

الش�ی در تق ب�ھ ھ�ر مک�ان و زم�انی برای ھمۀ انسانھا آشکار می ش�ود و آن ای�ن اس�ت ک�ھ ھ�ر انس�انی متعل�او را ب�ی کند کھ پیدا درون و برون خود نمی کند مگر اینکھ می خواھد بطور آگاه و نا آگاه الاقل یک نفر را

م�ۀ ھ. و ای�ن ج�وھرۀ اش�دمحض�ش حرم�ت بگ�ذارد و قلب�ا دوس�تش داش�تھ ب و فق�ط ب�رای وج�ودچون و چ�را و غ�ش و ، محب�وبی ب�ی غ�ل اش�دامیال و اعمال انسان است کھ می خواھد الاق�ل محب�وب ی�ک نف�ر ب افکار و

م�ۀ ر ورای ھدجاودانھ . یعنی ھمھ شبانھ روز در صددند کھ دوستی کامل و ابدی داشتھ باشند . دوس�تی ک�ھ گی ان خ�دایگونای�ن نش� . و ق�وت و ق�درت بپرس�تد اش�دناتوانیھا آنھا را خالصانھ و در تی ھا وپس زشتیھا و

ا از رذات انسان است زیرا پرستش محض و مطل�ق فق�ط از آن خداس�ت و فق�ط خداس�ت ک�ھ ھم�واره انس�انھا انھا ک�ل ای انس�«می کند ھمانطور کھ می فرمای�د : ھر کاری بر حذر داشتھ و فقط بھ پرستش خویش دعوت

ما را فقط شو اما و سجده نماید و ھمۀ نیازھایتان را تأمین کند اشدجھان را آفریدم تا شما را تسلیم محض ب » برای پرستش خویش آفریدم .

ل خ�ویش روح حاکم بر روابط ھ�ر ف�ردی ب�ا دیگ�ران در درون و ب�رون خ�انواده ای�ن اس�ت ک�ھ نظ�ری را ب�ھ دتال ی مب�رھکان نظری دست بھ ھر کاری می زند و بھ انواع مکر و حتی تبجلب کند . و آدمی برای جلب چنی

ه اس�ت ام افت�اداین تالش بشری بطور قاطع ناک� می شود تا خودش را الاقل مقبول دل یک نفر بکند . ولی کل وشر وب�ھ راه و بلکھ نتیجھ ای کامال معکوس داده است . ھر فردی در این مرحلھ از تجربۀ زن�دگی بناگ�اهس��ان کزیزت�رین عک�امال متض�اد گ�رایش م�ی یاب�د و آن بی�زاری و نف�رت نس�بت ب�ھ ھم�ھ اس�ت حت�ی نس�بت ب�ھ

ت ک�ھ ز اینجاساد . نی جامعھ را خصم خود می ب. و حتی بھ وادی انتقام کشیده می شود تا آنجا کھ کل خویشگ�ران ت جل�ب نظ�ر دیآن روش تظ�اھری و رش�وه ای در جھ� جنگ تن بھ تن فرد با خویشتن آغاز می شود .

ک�ھ حت�ی بدھ�د ت�ا آنج�ا ت دیگران نسبت بھ خویش نتیجھ ای ھم جز این نمی توانس�تبھ خویش و کسب محب خ�دمت و نف�رت م�ی کش�اند و ای�ن نف�رت و خص�ومت نتیج�ۀ اجتن�اب ناپ�ذیر آن حد ھمسر و فرزندان را ت�ا س�ر

ا س�ت . زی�را یی نبوده است و این حق است و جز در خدمت خود پرستی و من گرا ت ریایی و ناخالصانھمحب .ناکامی این تالش دال بر بطالت آن است . است ی بر این منوال مذکور تالشی باطلتالش بشر

و ب�ی اش�دپس نیاز انسان بھ یک نفر کھ او را در ورای اعمال و صفات و صورت خالص�انھ دوس�ت داش�تھ بانس�انی ت�رین نی�از انس�ان ین ور، ذات�ی ت� اشدشتھ بو بی ھیچ نیازی دوست دا اشدھیچ علتی دوست داشتھ ب

٢٩

ت حیات و ھستی ھر فردی را بھ خ�ود معط�وف داش�تھ و ص�رف خ�ود قو است این نیاز بھ شدتی است کھ کل تی مطلق تر و آشکارتر از این برای حقانیت والیت وجود دارد ؟ می کند . آیا حج

ام�ل کن تحقی�ر ودی عموما راھی ب�ھ خط�ا م�ی رود . آی�ا ای�برم ترین نیاز وجپس آدمی برای رسیدن بھ این م ائیم ؟ خ�ویش نم� مقام ذاتی انسان نیست کھ بخواھیم با فریب دادن دیگران آنھا را وادار بھ دوست داش�تن ب�ا

آیا دوست داشتن بھ اجبار ھم میسر است ؟ این ھمان خطای راه و روش اکثریت بشر است .ی حساب ت و رستگاری انسان است ، بی علت ترین و غیر منطقی ترین و بپس دوستی حقیقی کھ راه سعاد

ق�ی ی�ک چرا ناپذیرترین واقعھ است و ای�ن تعری�ف خداس�ت . پ�س دوس�ت داش�تن حقی و کتاب ترین و چون وعم�ال ا و تن و کار و بار خدائی است کھ بھ انسان محول شده است . بھ میزانی کھ بتوانیم از پوستۀ صورت

ی ک�ھ ی بھ میزاندوست داشتن قرار گرفتھ ایم . یعن بور کنیم و ره دل پیش گیریم در راه دوستی وعو اطوار اه ر ابیم دری وجود بھ سمت بیرنگی حرکت کنیم و آن مقام و وضعیت یگ�انگی و ب�ی ھمت�ایی را بی�رنگھااز

ام��ل عھس��تند و دوس��تی خالص��انھ ق��رار داری��م زی��را تش��ابھات و قی��اس ھ��ا و اش��تراکھا ھمگ��ی م��انع دوس��تیوش اس�ت رر اکثریت بشر در دوست یابی درست عک�س ای�ن بیگانگی انسانھا از یکدیگرند . حال آنکھ تصو

ی خ�دا را است یعن� و راز ناکامی او نیز از ھمین جاست . پس می بینیم کھ راه دوست یابی دقیقا راه خدایابی نتع�ی . و ای�ن ش�رح و ایی وج�ود اس�تدر درون انسان جس�تجو ک�ردن . پ�س دوس�تی س�مت یگ�انگی و ب�ی ت�

ت و ، ب�ی عل� کریم است ، کھ بر چھار رکن قرار دارد : یگانگی ، بی نیازی قرآندر سورۀ اخالص (توحید) یده است . را مظھر این سوره نام (ع)علی ، (ص)معلولی ، بی ھمتایی . و بیھوده نیست کھ پیامبر اکرم

رک ش�ابھ و ش�ی از ظاھر پرستی اوست کھ منشاء قیاس و تبایی و دوستبنابراین راز ناکامی انسان در دوستا ظ�اھر ب�ود ھ می دانیم قیاس مکتب ابلیس است زی�را ابل�یس ب�ا مقایس�ۀ ظ�اھر ن�وری خ�کاست . و ھمانطور

ی و س قی�اس گ�رو جھل و گمراھی شد و بھ عذاب و لعنت ابدی خداوند مبتال گردید . پ�لجنی آدم دچار تکبر ر ت بش�ثری�ت دال ب�ر پی�روی از ش�یطان اس�ت . و اگ�ر اکی و اشتراک گرای�ی و ظ�اھر بین�ی بش�ری تشابھ پرست

سوی دوزخبسمت دوزخی حیات را تجربھ می کند بھ این معناست کھ ابلیس را پیروی می کند و ابلیس فقط یس م�ی ن اس�ت ھم�ان منط�ق ابل�اجدید جھ� تمدنھدایت می کند . پس منطق و روش قیاس کھ روح حاکم بر

ح��اکم ب��ر ه اس��ت و تقلی��د ک��ھ روشدت را در وادی ش��یطنت ب��ھ ان��واع ع��ذابھای دوزخ مب��تال ک��رو بش��ری اش��دبی�ابی ان راه دوس�ت. پ�س راه نج�ات ک�ھ ھم� اش�دعمل�ی ای�ن منط�ق م�ی ب جنی�ز از نت�ای اش�دفرھنگ ملل م�ی ب

وس��ت کث�ر بش�ر ک�ھ در و ت�الش اتش�ابھ و خویش�اوندی . پ�س ای�ن تص�و ) اس�ت ن�ھ ھس�ت راه غی�رت (غیری�تر ر اینک�ھ ھ�دو . ، از بنی�اد جاھالن�ھ اس�ت اش�دصمیمی خود را کسی می دانند کھ ھر چھ بیشتر ش�بیھ آنھ�ا ب

اقب�ت در جھل کبیری غوطھ وریم و ب�ھ ع خویش را درست شبیھ خویش نمائیم ، کسی را بخصوص نزدیکان زی و ش�بیھمعاص�ر در یکس�ان س�ا تم�دن ان دروغ�ینتفک�رت م�دبران و مدردناکی می رسیم . و ت�الش اکثری�

ھ ک��د ن��س��ازی اف��راد و جوام��ع، تالش��ی سراس��ر ش��یطانی و محک��وم ب��ھ شکس��ت اس��ت . زی��را چن��ین م��ی پندارو پوش�اک : شبیھ سازی در خوراک اشدوحدت و دوستی ھمان شبیھ سازی انسانھا می ب اتحاد و یگانگی و

ف�راد ھ�ر چ�ھ ا و برای ھمین است کھ امروزه شاھدیم ک�ھ و آداب و اطوار و کالم و سلیقھ و طرز فکر و .... وند . رو گروھھا و جوامع شبیھ تر می شوند ، عدوتر می شوند و در بیگانگی و نفرت عظیمی فرو می

ـت و خص�ومت و جن�گ اس�ت . و ض�د دوس�تی و ح�اد اس�ت . ات پس تشابھ و شبیھ سازی منطق و بستر ضدیم�ن غی�ر از ای�نم ک�ھ «اب بھ دیگران نعره می زن�د ک�ھ : ای گوناگون خطھر انسانی از اعماق دلش بھ روشھ

٣٠

یعن�ی ک�ھ چش�م از ظ�اھر م�ن بداری�د و نظ�ری ب�ھ ذات م�ن » خویش�تنم من برت�ر از« یعنی کھ : » .می بینید برای عی�ان س�اختن ی ترین تالشھای بشری ھمین معناست . یعنی تالش اندازید . محور بخش عظیمی از جد

زیرا کھ مظھر یگ�انگی و اشدزیرا فقط دل انسان است کھ قابل پرستش و دوست داشتن می ب نھان خویش .ذات و دل خ�ویش بی ھمتایی است زیرا کھ خانۀ خداست . یعنی ھر بشری آگاه و ناآگاه دیگران را دعوت بھ

اصال چنین میل�ی ذات دیگران داشتھ باشند و یا می کند ولی بسیار بسیار اندکند کسانی کھ خود نظر بر دل و. ب�ھ زب�ان دیگ�ر ھم�ھ دانس�تھ و نادانس�تھ م�ی خواھن�د محب�وب باش�ند ول�ی بس�یار اشددر آنھا وجود داشتھ ب

. یعن�ی بس�یار اندکن�د پرس�تندگان و دیگ�ران دارن�د نی ک�ھ میل�ی ب�ھ دوس�ت داش�تن خالص�انۀبسیار اندکند کس�اند . ولی غافل از اینکھ در پرستیدن اس�ت ک�ھ عاشقان ولی ھمھ می خواھند کھ معشوق باشند و پرستیده شو

یعن��ی فق��ط آنک��ھ از م��ن انس��ان پرس��تیده م��ی ش��ود . یعن��ی فق��ط عاش��ق اس��ت ک��ھ ب��ھ مق��ام معش��وقی میرس��د .و دوس�ت داش�تھ م�ی ش�ود خویش بھ تمام و کمال گذشت آنگاه منش مقبول ھمھ می افتد و تصدیق می گردد

دس�ت تجل�ینھایت بھ تمامیت من خویش در بی، ست کھ عاشق و در ھمین مقبولیت و دوست داشتھ شدن ا. و خودشناس�ی ھم�ین واقع�ھ اس�ت و م�ابقی خی�ال ب�اطلی ب�یش م�ن اس�ت در غی�ر تع�ینمی یابد و این ھم�ان

نیست . بنابراین آنکھ اسیر من است و ھرگز میلی بھ ایثار من ندارد فقط خود را برتر می داند و دیگران را پندارد و از ھمین جا است کھ فقط خود را الیق دوست داشتھ شدن می بین�د و ب�س . چن�ین ر میت ھمھ پست

ک�ھ او دوس�تیش است و آنچ�ھشده بلکھ انسانی سلطھ گر و ظالم انسانی نھ تنھا بھ غایت در جھل کور و کر ری و واقع تبعیض مح�ض اس�ت و ای�ن ھم�ان نتیج�ۀ پی�روی از قی�اس گ�و درتری جویی رنام نھاده ظلمت و ب

دوس�ت داش�تن و عش�ق بھ�ره . چنین کسی مطلق�ا از دوس�تی و اشدظاھر پرستی است کھ مکتب ابلیس می بای ندارد بھ ھمین دلیل است کھ کمترین معرفتی نی�ز در ای�ن ب�اره نیافت�ھ اس�ت . و دوس�ت داش�تن در نظ�رش

ش�اوندی و ی�زی خویرغ . چن�ین کس�ی حت�ی در حیط�ۀ ح�ب اش�دسلطھ گری م�ی ب کاالیی برای فخر فروشی ورا نیز بھ تباھی می کشد و خود نخستین قرب�انی ی اندیشد و ھمین حب مخویش ن خانوادگی نیز جز بھ سلطۀ

است ، خ�واه رالت مرئی و نامرئی بشاانفع آن است . از خود گذشتگی جوھرۀ وجودی و وقوعی کلیۀ فعل وارتباط انسانی یعنی خانواده ب�ھ تم�ام ھمان ھستۀ اولیۀ عالم وجود را در یا ناخواه . این واقعۀ اجتناب ناپذیر

این واقعھ در بطن خانواده ھ�ا ھم�واره ع�اقبتی نف�رت آور و حس�رت کھ عموما ، و کمال می توان تماشا کردو خویش�اوند عموم�ا و اساس�ا در حیط�ۀ خ�انواده رتش ذکر شد . زیرا از خود گذش�تگی بش�کھ عل دارد انگیز

ا ماھیت�ک و غص�ب وج�ود عزی�زان اس�ت ، پ�س تمل� ا می شود و بتدریج تبدیل بھ تصاحب وپرستی بنبر خوددانشگاه عمل�ی اس�ت ک�ھ اشدایثار است . وادی دوستی خالصانھ با غیر کھ در ورای ھر نیاز و حسابی ب ضد

ب��ا از جمل��ھ راه دوس��تی ک��ردن نی��ز م��ی آم��وزد . آدم��ی راه و روش و معن��ای دوس��تی ک��ردن ب��ا خویش��ان را خویشتن را .

ی خ�ویش خ�ودش را حقیقت�ا آیا آدمی خودش می تواند در ورای صفات و کردار و پندار و ظھور و بروز ماد دوست بدارد ؟ پاسخ این سئوال دربارۀ اکثریت قریب بھ اتفاق بشر منفی است و مسئلھ ھمین جاست . آنک�ھ

دل خ��ویش ن��دارد و فق��ط اس��یر ظ��واھر نم��ی توان��د وج��ود مح��ض خ��ویش را دوس��ت ب��دارد و اص��ال نظ��ری ب��ر خویش است و جز منطق قیاس ابزاری برای فھمیدن ندارد بتدریج بسوی بیزاری از خویش می رود تا آنج�ا

بران�دازی –و روشھای گوناگون خ�ود کھ خصم خویشتن می گردد و برای رھایی از این عذاب عظیم بھ راهروش�ھا ھس�تند. و ای�ن ی و خودکش�یھا از مش�ھورترین ای�نگرایش می یابد کھ مخدرات دارویی و غیر داروی

٣١

فراموشی است . و ای�ن نتیج�ۀ نھ�ایی خ�ود پرس�تی اس�ت . خ�ود –بھ معنای میل انسان ظاھر پرست بھ خود . پ�س عج�ب نیس�ت ک�ھ وج�ود ود . یعنی پرس�تش پوس�تۀ تب�اه ش�وندۀپرستی آنھم در قشری ترین پوستۀ وج

ای فرزن�د آدم م�ن نظ�ر ب�ر ظ�اھر اعم�ال « رود . خداوند نیز می فرماید : بھ تباھی و بطالت ب یچنین پرستش » . دارم ، بلکھ نظر بر دل تو می کنمتو ن

اس�اس انسان ب�ھ میزان�ی ک�ھ ب�ھ درون خ�ود راه م�ی یاب�د و غی�ب درون خ�ویش را م�ی شناس�د م�ی توان�د ب�رھم�ین بو اشددوست داشتھ ب او خویش ر اشدمعرفتی کھ نسبت بھ خویش کسب کرده بھ خویش میل داشتھ ب

ا رھ دیگ�ران ک�می تواند نظ�ر ب�ر قل�وب دیگ�ران بیافکن�د و از اینجاس�ت میزان از ظاھر پرستی نجات یافتھ وان ب�ا دیگ�ر ھمچون خود دوست داشتنی می یابد . نھ بر اساس تشابھ بین خود و دیگران ، بلکھ این دوس�تی

وست داش�تھدھر انسانی را مشاھده می کند . و چنین کسی بر معرفتی حاصل آمده کھ یگانگی و بی ھمتایی ھا دارد . ت ذات انساندائی خر زیبایی بی ھمتای وجود دیگران دارد . یعنی نظر بر بنظر می شود زیرا

تی ظن پرس خداوند در کتابش محوری ترین منشأء شرک را بعنوان گناه نابخشودنی و ظلم عظیم در ھمھ جای اس�ت و اض�داد و ج�دال و آرم�ان س�ازی و خ�ود پرس�ت واست . کھ کارخان�ۀ دوگ�انگی ) نامیده(ذھن مداری

رف م�ی ھ اش چیزی جز قیاس گری نیست . کھ فقط ص�ورت ظ�اھری جھ�ان را ب�ھ مص�این کارخانھ مادۀ اولی ت م ک�اذب عل�و چرای�ی و نظ� از باطن و مغز پدیده ھا بشدت اکراه دارد . و منطقش چیزی جز چ�ون رساند و

ود انس�ان وج� ین جل�وۀرمق�دس ت� جدی�د ھم�ین منط�ق بعن�وان ع�الیترین و تم�دن. امروزه در نیستمعلولی و عص�ر ب�ھ کم ب�رروح حاکم در کلیۀ امور انسان گردی�ده اس�ت . مکت�ب دیالکتی�ک ک�ھ روح ح�ا پنداشتھ شده و

م�ین دلی�لھب�ھ اش�دبژی ابل�یس م�ی وواقع تدوین و ای�دئولتلکتوالیسم) مدرن است دراناصطالح خرد گرایی (ن اریخی امام�ات�و طبقات دوزخ است . و نبرد ی است ابلیسیت بشر شیطان تعیندر حقیقت تمدناست کھ این

راه ) تنھ��اوالی��ت (دوس��تی خالص��انھ ب��وده اس��ت وو اندیش��ھ گ��ری از ھم��ین رو عرف��ای حق��ۀ م��ا ب��ا جن��ون ھ جرب�ۀ واقع�ت . زی�را دانش�گاه عمل�ی ادراک وبراندازی بنیاد این شرک و شیطنت بغایت مکار و لطیف است

ای ورای س��بب وعل��ت و چ��ون و چراس��ت و در ھم��ین واقع��ھ اس��ت ک��ھ ذھ��ن قی��اس پرس��ت و ظ��اھر ب��ین و وی�دی باط�ل و عملک�رد خ�ود را در مقاب�ل ای�ن واقع�ۀ توح ماھی�تخودخواه خلع سالح می شود زیرا تمامی�ت

. ی وج�ودسمت باطن و قلب جھان است یعنی س�مت ج�اودانگ الجرم تسلیم دل می شود کھ و کاذب می یابد .ھ خ�دا ب�دل گفتن بھ دل نرسیده است ھمانطور کھ ھیچکس بواسطۀ خ�دا خ�دا گف�تن ھیچکس بواسطۀ دل و و

نرسیده است .س�ر درون گف�تن ب�ھ دیگ�ری و معنای دوستی می توان گفت کھ ھیچ کسی بی نیاز از درد دل ک�ردن در حداقلنیاز روزمرۀ ھر بشری موض�وع سرنوش�ت س�ازی از اوس�ت . راز درون گف�تن چ�ھ واقع�ھ ای ھمین نیست . ؟ ب�ی ھ�یچ تردی�دی س�ر درون ھ�ر دوست در این واقعھ چھ نقشی ایفا م�ی کن�د ؟ س�ر درون چیس�ت است ؟ و

را از س�ر گف�تن و راز گف�تن ب�ا کس�ی یعن�ی دل را ب�ھ می�ان آوردن اس�ت یعن�ی دل اوست و »دل«آدمی ھمان . و ای�ن ھم�ان اشددل است کھ شالودۀ ھر دوستی حقیقی می ب تعیننھانخانۀ وجود آشکار کردن است و این

. البتھ کھ دل ھمواره بھ بھانھ ای و آنھم بھانھ ای در ورای اندیش�ھ اشددل دادن است و واقعۀ دوستی می بدر حیطۀ ذھنیت فرد بگنجد ، ق�ادر ب�ھ و ارادۀ ذھنی از خانھ برون می آید . یعنی دل ھرگز بھ ھیچ بھایی کھ

) بھ میان می آید ن�ھ در جس�تجوی نھ –بھا عنی دل ھمواره در جستجوی بھانھ (خروج از خویشتن نیست . یخ�ود از اراده ای پ�والدین و ی از اسارت و ارادۀ ذھن نرخ گذار و بھایی خارج اس�ت . و بھا . یعنی دل بھ کل

٣٢

قع�ھ ای ارادۀ خ�ود را ب�ر ارادۀ ذھ�ن تحمی�ل ادر مرحل�ۀ نھ�ایی ھ�ر وه اروبرخوردار است و ھم مستقل و آزاد. یعنی ھمواره دل ب�ر ذھ�ن پی�روز م�ی آی�د . و ھم�واره نھایت�ا ذھ�ن مغل�وب دل اس�ت . یعن�ی ھم�واره می کند

معناس�ت ک�ھ این ب�دان ) کھ ذھن بر وجود حک کند پیروز می گردد وبھانۀ وجود انسان بر ھر بھایی (نرخیچرا ناپذیر و مطلق پرست است . پس ھیچ ک�س نم�ی توان�د ب�ھ لح�اظ مع�انی و انسان پدیده ای چون ووجود

» انتخ�اب دوس�ت«ا بگی�رد . پ�س مقول�ۀ مع�روف ب�ھ رانگیزه ھای ذھنی خویش تصمیم بھ دوس�تی ب�ا کس�ی آنگ�اه . کسی را کھ دل پس�ندید موضوعی عبث و جاھالنھ است و ھیچ نقشی در دوستی و دوست یابی ندارد

از مخفی گاه وجود بیرون می آید و بھ سویش می رود و بر او وارد می شود و دوستی ھمین واقعھ اس�ت . زی��را » . غی��ر«ی��افتن در جم��ال تع��ین از ت��ن و ی دل اس��ت ب��رای خ��روجپ��س راز درون ھم��ان بھان��ھ ج��وی

انس�ان انس�انیتگ�وھرۀ نس�ان وز موجودیت اکنشان داده شد ، اصال دل کھ مر تعیناین ھمانگونھ کھ در کل دل است : عشق بازی . ست و ھمین نکتھ سر عظیم دل بودناست برای خویش نیست بلکھ برای غیر ا

ن را ت�و ص�احب دل جز در غیر از خودش امکان حیات ندارد و در تن خویش بتدریج می می�رد و م�ی پوس�د دوست است .نیز بھ تباھی می کشاند یعنی بھ دوزخ . پس بھشت دل ،

ی و گاه خیانت صاحبش نسبت بھ او نیست . یعنی توجھو بھانۀ دل برای خروج از خویشتن ، چیزی جز بی ، و پن�اه ب�ردن ب�ھ دوس�ت : صاحبش خورده اس�ت بھان�ۀ ک�املی اس�ت ب�رای رس�تن از ت�ن زخمی کھ از دست

م�واره بھان�ھ ای م�ی جوی�د ت�ا اھل دل است و قدر دل را می شناسد . پ�س دل ھ کسی کھ دل را دوست دارد وش برھد و در خانۀ غیر پناه بگیرد و ای�ن س�ر والی�ت اس�ت . اساس�ا ھ�یچ انس�انی نھایت�ا نم�ی یاز اسارت خو

اس�ت از دل خویش معرفت یابد و آنگونھ کھ الی�ق دل خود بھ تمامیت قدر و مقام مطلق دل تواند بھ خودی ھ بیشتر تالش می کند ت�ا دل را ب�رای خ�ودش نگ�ھ دارد و مال�ک دل اینکھ ھر چھ ک خویش حراست کند ، اال

و ھ�م در ق�رآنتب�اھی م�ی کش�اند . اص�ال ھ�م در فرھن�گ ، دل�ش را ب�ھ س�مت م�رض و م�رگ و اشدخویش باینک�ھ از دل او ب�ر م�ی خی�زد و ۀ عام بشری آشکار است کھ ھ�یچ م�رض و ع�ذابی در انس�ان نیس�ت اال تجربصاحبش می شود ، ھم�ان قل�ب عاش�ق اس�ت . پ�س دل م�ریض دل�ی تی تن و روانسلیم کھ موجب سالم قلب

اس��ت ک��ھ در ت��ن ص��احبش زن��دانی ش��ده اس��ت و ص��احبش قص��د تص��رف آن را دارد . ای��ن تص��رف ھم��ان راز اری و مرگ دل است کھ نھایتا بھ مرگ صاحبش منتھی م�ی ش�ود و ص�احبش را تب�دیل ب�ھ موج�ودی م�ی یمب

ق�وت و ش�کوفایی حی�ات انس�انی یعنی نھ از سالمت و» نھ زنده است مرده است و نھ« کند کھ بھ قول خدا . و این دوزخی ترین وضعیت ممکن برای بشر در برخوردار است و نھ مرده است کھ الاقل عذاب تن نکشد

وج�ود انس�ان ھم�ین نکت�ھ در ن�زد کس�انی ک�ھ دل خ�ویش را در در ھمین دنیاست . از اھمیت نقش بنیادی دل تھ اند بس کھ ، پس از ارتکاب این ظلم و گناه کبیر مابقی عمر را ھم جز بھ یاد و خاطرات شدرون خویش ک

در غیب�ی آن چی�ز ماھی�تچھ را قلبا و خالصانھ دوس�ت داش�تھ باش�ی ب�ھ س�مت . ھر دل نمی توانند تحمل کردداشتھ باشی ھم�ان ھ را دوستحرکتی و در کمال این دوستی بھ تمامیت وجود آن چیز می رسی . یعنی ھرچ

خدا ھم کھ مظھر غیب مطلق اس�ت از ھم�ین راه قاب�ل فھ�م و قاب�ل رؤی�ت م�ی گ�ردد و نھایت�ا . چیز می شوی م�ی چرای�ی دوس�ت داش�تن قلب�ی ، ب�ی چ�ون و ماھیت. اصوال ای انسان میسر می گرددبر اللھی مقام خالفت

ن یعنی حرکت بسوی عالم غی�ب و کش�ف اس�رار غی�ب پس دوست داشت . و سمت چنین حبی غیب است اشدبکھ بھ چھ دلیل ھیچ معرفت و علم حقیق�ی و پای�داری ب�ی یمدست یابی بھ علم غیب . و باز در اینجا می بین و

حکم�ت و ه رس�یدن ب�ھ عق�ل و خ�رد وار نمی آید . یعنی والیت کھ راه معرفت نفس است ، تنھا عشق بدست

٣٣

. پس دوستی با یک انسان خ�الص یعن�ی گ�ام نھ�ادن بس�وی ب�ی نھای�ت و اشدمعرفت وعلم جاوید و فقھ می برھرو وادی مطلق گشتن است و اینست کھ در ای�ن وادی ھ�یچ حس�اب و کت�اب و ھ�یچ دان�ش از پ�یش ت�دوین

ھن�ر و روش تقلی�دی ، ن�ھ تنھ�ا ره گش�ا نیس�ت ، بلک�ھ م�انع راه اس�ت . پ�س والی�ت یعن�ی دل چشده ای و ھیالمتن�اھی ب�ودن . و ای�ن ھم�ان یالص و بی غش و در دل خاک انس�انی در جس�تجوی مطلق�دادن بھ دلبری خ

ی نیز جز این نیس�ت ، ک�ھ محمددل دوست میسر نیست و معراج اعماق آسمان است کھ جز از در عروج بھر اس�الم راج پی�امبعلی پرواز بھ آسمان و دیدار با خدا صورت پذیرفت و ھمۀ روایات مربوط بھ معدل ر از دانطور ک�ھ پی�امبر م�ی م�ب�ود ھ (ع)عل�ی تنھایی نبود بلکھ باھ ھ این معراج بکاین حقیقت را اثبات می کند (ص)

دی و ھ�ر چ�ھ ک�ھ م�ن یای علی ھیچ جایی من نبودم کھ تو نبودی و ھر چ�ھ ک�ھ م�ن ش�نیدم ت�و ش�ن«فرماید : علم من اس�ت علی خزانۀ «کھ می فرماید : (ص)سخن پیامبر و یا این » دیدم تو دیدی، من و تو نور واحدیم

تنھا پیامبری است ک�ھ در ھم�ین دنی�ا ب�ھ لق�اء هللا رس�ید از (ص)اگر پیامبر اسالم و» .و پیالۀ وحی من است است . ت و آغاز والیتداشت و ھمین راز ختم نبو (ع)این بابت است کھ دوستی چون علی

تری�اکث نی�د ک�ھبدا دایت ک�ردن فق�ط از آن خداس�ت و الغی�ر . وبدانید کھ ھ« خداوند در کتابش می فرماید : رگ�ز ای�ن ظلم عظیم است و خداوند ھ ت وساین شرک ا ف نمی خوانند ومردم خدا را جز بواسطۀ ذھن و حر

ز کس�ی پی�روی ا می س�ازد و ی�ا یکو شما را بھ حق نزد تتر اس گناه را نمی بخشد . آیا پیروی از خدا حق د ر ھ�دایت خ�وھرگاه ک�ھ ن�و«نیز می فرماید : و» ھدایت کرده است آیا چگونھ حکم می کنید ؟کھ خدا او را

ر ب�ھ تکک�د دلیل ب�و را بسوی قومی فرستادیم تا نجات یابند ، اکثر مردم بھ عذاب خدا مبتال گشتند و این بدانراس�ت ت و اگرفقیرتر اس ورزیده و نجوا کنان با خود می گفتند : این ھم کھ بشری مثل ماست و بلکھ از ما

ر بگ�و ک�ھ اگ� بھ مردم«و باز می فرماید : .» ز آسمان برای او غذا نمی آورند می گوید پس چرا فرشتگان او » .د د ، در ص��ورت بش��ری رؤی��ت م��ی کنی��ای ش��ما بفرس��تد ک��ھ آنھ��ا را رؤی�ت کنی��رخداون�د فرش��تگانی را ب��

م��ال ج کم��ال و ص��دا و«مع��راجش م��ی فرمای��د : ۀ در پاس��خ ب��ھ م��ردم درب��ار (ص)ھم��انطور ک��ھ پی��امبر اس��الم در کت�ابش دخداون� . .»دیدم و جوانمردی بود (ع)علی و جمال پروردگارم را در معراج ھمچون صدا و کمال

اس�خ م�ی در دوزخ یکی از دیگری سئوال می کند ک�ھ چگون�ھ ب�ھ ای�ن وض�ع مب�تال ش�دی ؟ و پ«می فرماید : گون�ھ ب�ھ ستمکاری . و در بھشت نیز یکی از دیگری می پرسد کھ چ شنود : بواسطۀ دوستی کردن با جاھل

ون�دنی�ز خدا و». سطۀ دوس�تی ک�ردن ب�ا م�ؤمن مخل�صد : بوانواین رحمت وعزت رسیدی ؟ کھ پاسخ می شت یم ، ت�ا ھ�دایااز ھر چیزی یک زوج آفریده نمی کنید کھ چگونھ تفکرآیا « خطاب بھ مؤمنان می فرماید :

ر وادی ھ ھ�یچ ک�س چ�ھ دک�بر اصل والی�ت در ج�وھرۀ خلق�ت ع�الم و آدم اس�ت نان خدا دالاین سخ ». شوید ھدایت بتنھایی طی طریق نمی کند . گمراھی و چھ در وادی ایمان و معرفت و جھل و جور و

و ع�الم غی�ب اس�ت درب ورود ب�ھ گار توس�ت وددوست خالص و کامل تو کھ نور ھدایت توست محضر پرورد . او ب�ر خ�دا میس�ر م�ی آی� –ھ�م اوس�ت ک�ھ توحی�د خ�ود خدایت را می یابی و از وجود ودر وجودش خود

مای�د : م�ی فر (ع)ر ک�ھ عل�ی س�تھ اس�ت . ھم�انطوشجای تو نشستھ است و خلیفۀ تو است و خدا بر ج�ای او ن ن م�نم�ن اس�ت و کرس�ی خ�دا ت�س�ینۀ روان من قابل پرستش نیست ، کھ عرشخدا جز در وجود من و پی«

رت�ر ب، عمل�ش و وج�ودش م�ی گوی�د خ�دا چنین انسانی ھرگز خ�ود را خ�دا نم�ی نام�د بلک�ھ ش�عارش . » است می رسانید .د بدست خود بقتل آن کسانی را کھ او را خدا نامیدن (ع)است . ھمانطور کھ علی

٣۴

تھاس�ت فآبیش�تر در مع�رض ان�واع اش�دتھدید می کند و ھرچھ آن چیز لطیف تر ب یھر چیزی را آفت و خطرن در مخلص�ی«فرم�ود : (ص)و دوستی را نیز خطری عظیم ھمواره در کمین اس�ت ھم�انطور ک�ھ رس�ول اک�رم

ده ان��د ھم��انطور ک��ھ راز دوس��تی و نطف��ۀ والی��ت را ب��ر از خ��ود گذش��تگی نھ��ا» خط��ری عظ��یم ق��رار دارن��د . زی ج�ز کن�د چی� ن تھدید میی ای کھ این رحمت فوق العادۀ پروردگار را نسبت بھ انسابنابراین تنھا خطر جد

گی اس�ت از خود گذشت جاودانۀ منیت نیست . زیرا دوستی یعنی حرکت بسوی مطلق و جریان خود پرستی وممک�ن ز اس�ت ک�ھا آنچھ کھ برای انسانی کھ در وادی والیت قرار گرفت تھدید آمیدر درجات گوناگون . و ام

آن را ی اس�ت ک�ھد باز گردان�د چی�زاید و بھ منیت مجد ی از این مھر و عزت وجودی ساقط نماست او را بکل کرامت�ی عادت یا سھویت م�ی ن�امیم . چ�ون رحمت�ی ب�ی ک�ران و معرفت�ی ف�وق تص�ور و عزت�ی ورای بی�ان و

. اش�دی بده است پس در خط�ر از دس�ت دادن م�مزحمت و رنج و بھایی بدست آ ن بناگاه و بی ھیچفوق اذھاظ�اھر ی گ�ری وم�اد تکب�ر و حی�ات دوزخ�ی خ�ویش م�الک و معی�اری ج�ز ل واز آنجا ک�ھ بش�ر در وادی جھ�

خ�دا را نعمتھ�ای ی از ح�ب و دوس�تی حقیق�ی بیگان�ھ اس�ت و ھم�واره رحم�ت وبکل� تجارت ندارد و پرستی و ت�ا ھ�م ب�ھنھای وکتمان ک�رده اس�ت و ب�رای ھ�ر نی�از ک�وچکی قیم�ت گزاف�ی پرداخت�ھ وع�ذابھا کش�یده کفران و

تی مح�ض دوس� وادی ح�ب روح�انی و ردد در ھیچ موردی نرسیده است ، بنابراین وقتی بناگ�اه وامقصود خوگردی�ده د و می بیند کھ ب�ی ھ�یچ م�زد و منت�ی مش�مول اقی�انوس بیک�ران رحم�ت و نعم�ت خ�داشوانسانی می

ک�ن اس�ت ممچون با اندیشۀ معاملھ گر خویش نمی تواند این واقعۀ عظ�یم را درک کن�د ، پ�س ھ�ر آن ، است ع گ�ردد ظ�رش ممتن�ی حقیقت ام�ر در ندر ارزیابی قدر المتناھی این واقعۀ بدون انتظار دچار سھو شده و بکل

ار منی�ت او را دچ� را بر او مشتبھ نمایند و ھمین اش�تباه و رحمتھای آشکار و غیر قابل انکار این واقعھ امرحقیقت ھمان . در د ھمان و سقوط از وادی والیتجد این منیت م، بسیار شدیدتر و ھولناکتر از گذشتھ نماید

ھ اگ�ر ای�ن ی بین�د ک�دان�د و م� فرد کامال م�ی رااین سقوط تماما بر خود فریبی عمدی و آگاھانھ پدید می آید زیو » م�ن«ه پدی�د آم�ده اس�ت ، اگ�ر ب�ھ خ�ودی خ�ود از مکاشفھ و کرامت کھ در وجودش بھ ناگا ھمھ رحمت و

ال عم�دی وک�امفریب�ی چرا تا قبل از این واقعھ ظھ�ور نک�رده اس�ت . و چ�ون ای�ن خ�ود ، اشدمن پرستی او بران ن منی�ت دودروغین جدید ھزاران بار ش�دیدتر از آ» من«بنابراین عذابھای حاصل از این آگاھانھ است ،

ت لی�اھجگناھ�ان و خطاھ�ای عص�ر ھم�ۀ« داون�د در کت�ابش م�ی فرمای�د : جھالت است ، زیرا ھمانطور ک�ھ خو ب�ھ وادی ایعن�ی ھم�ۀ گرفتاریھ�ا و رنجھ�ای آدم�ی ب�ا ورود » را خ�دا ب�ا توب�ھ ای یکج�ا م�ی بخش�د . انسان

ت ن اس�و ای�«م�ی فرمای�د : »ف�تح « گ�ردد . ھم�انطور ک�ھ خداون�د در کت�ابش در س�ورۀ والیت بخش�وده م�یر ی ش�دید . اگ�خ�دا وارد دوس�ت) دست دادید و با دوس�ت (ید هللا »دست خدا«پیروزی آشکار بواسطۀ آنکھ با

ا شکس�تیدردر این دوستی پایدار ماندید کھ رستگاری بزرگ از آن شماست و اگر عھد را شکستید ک�ھ خ�ود د و ای�دار ماندن�عذاب خدا گرفتار آمدی�د . و بش�ارت ب�اد ب�ر کس�انی ک�ھ ب�ر ای�ن عھ�د پ اشدبھ منافق شدید و و

مس�تقیم ص�راط ال پیش بخش�وده اس�ت و آنھ�ا را درۀ آنھا را پیشانیز گناھان آیند و ھخداوند ھمۀ گناھان گذشت خود قرار داده و خود آنھا را یاری می دھد و یاری خدا عزیزترین یاری ھاست .

نس�ان اپس می بینیم کھ والیت مظھر نزول کمال مھر و بخشش و لطف و کرم و عش�ق ب�ازی خ�دا نس�بت ب�ھ

است . (ع)علی مد و شکر از آن خدا واست . پس ح (ع)است ، کھ بنیان گزارش علی

٣۵

کرم مینر یا اکبر المک یا اکرم المونسین

رحم است و ب�دون ت و قدرت کرم ، قو . » کرمش آفریدخداوند ، جھان را از « می فرماید : (ع)امام صادق

ز نمود و اثبات ک�رد . پ�س ک�ریم ب�ودن گ�وھرۀ رح�یم ی را بروایثار کرامت نمی توان رحم و رحمت و مھر وگی خ�ود اگر انسان بخواھد رحم�ت و بخش�ند رحمت و عشق است . مثال تعین بودن است و کرامت ، اثبات و

ه گرنھ نمی تواند . پس کرامت ، دست مای�ھ و ق�و و اشدایستی ثروت و قدرتی داشتھ برا اثبات و آشکار کند بو فرزندان آدم را کرامت عطا نمودیم . « ت است . و خداوند در کتابش می فرماید : محب ت ورحمانی توان و

ة اس�ت و ک��رم نیس�ت بلک��ھ کرام�ت آنگون��ھ ک�ھ ام��ام و زک�و انف��اق ی انس�ان ک��ھ ص�دقات وبخش�نده گ�ی م��اد » ت مادی� بخششی از غیب ب�اطن و در ورای علی�ت و ھدیھ و صادق ھم فرموده است گوھرۀ ابداع و خالقیت و

نسبت بھ مردم کھ عموما آنرا بھ سحر و اولیای خدا است و عملی خدایگونھ است مثل برخی اعمال انبیاء وات بن�دگان خ�الص خ�دا در خ�دمت زنامیدن�د . و کرام�ت آن ن�وع معج� و معجزات ھم میجادو تعبیر می کردند

ی یک یا چند م�وردش را بھر بشرھائی است کھ خداوند دھا و استعداتکرامت آن قو بھ مردم است .خالصانھ بلکھ بھ قصد خود پرس�تی ب�ھ ب�ازار ب�رده و فروخت�ھ ان�د و بخشش نکرده و ر مردم آنرا ھدیھ وکثداده ولی ا

تھی گردیده اند . کرامت بش�ری ، این کرامت ھا را از دست داده و نھایتا بھ خدمت ھوس ھای خود گرفتھ ومن�ع نم�وده و نت از ف�روختن و ب�ھ ب�ازار ب�ردن آک�ریم بش�د آنق�رھمان امانت ھا و نشانھ ھ�ای خداس�ت ک�ھ

وشید کھ کافر م�ی ش�وید و از وج�ود خ�ود ض�رر م�ی رنشانھ ھای خدا را مف« و عذاب می داند . موجب کفر اجابت دعاھای پی�امبر درب�ارۀ م�ردم ، و (ع)و شفابخشی حضرت عیسی (ع)معجزات حضرت موسی » کنید .

مردان حق در ط�ول ت�اریخ کرام�ت ھ�ایی خ�اص ۀمھ . اشدگ و مشھور تاریخ می باز جملھ کرامت ھای بزرد بدون کرامت نیستند زیرا عھدھای خود با خدا را وفا اند و ھرگز مؤمنان خالص و عارفان موح خود داشتھ

از استعدادھای خ�دادادی خ�ویش در خ�دمت ب�ی فروشی نکرده و بخل و حسد پیشھ ننموده و –نموده و خود ق ت�ری رس�یده ان�د . وج�ود آدم�ی خ�ال د و منت ب�ھ م�ردم اس�تفاده ک�رده ان�د و ب�ھ کرام�ت ھ�ای ع�الی ت�ر ومز

س ایجاز و ابداع و خالقیت است و فقط مؤمنان اھل معرفت نف دریای بی پایان جواھرات رنگارنگ کرامت ور چھ کھ ایثارش می کنند ب�ھ ھ درون خویش دست می یابند و آنرا ایثار می کنند و بھ این گنج ھای بی پایان

فروشی از ھمین امر اس�ت –بھ انسانھا دربارۀ خود قرآن رکرامت ھای برتری دست می یابند . اخطار مکر و منظور حفظ و حراست و پرورش اس�تعدادھای درون�ی و بک�ارگیری بالع�وض و کریمان�ۀ ای�ن خالقی�ـت ھ�ا

بلک�ھ ای�ن ایث�ار و ،طلب�ی و ھ�وس ب�ازی و نم�ایش د ش�ھرت آن است آنھم نھ بھ قص� بخدمت طالبان مستحق ن��ھ در خ��دمت دنی��ا اش��دس��عادت قلب��ی و معرفت��ی و حقیق��ی ب ت ھ��ای دی��ن ودر خ��دمت ھ��دایت و حج��بای��د ک��رم

ب�زرگ اس�ت و بس�یاری از یبخص�وص ب�رای اھ�ل معرف�ت نف�س امتح�ان یکرام�ت ھ�اپرستی بشر . بن�ابراین شھرت طلبی و ریاست کشیده ش�ده فروشی و –و بھ بازار خود سالکان معرفت در این امتحان ، بخطا رفتھ

و از درون تھی گردیده و کافر و ک�ور و ک�ر ش�ده ان�د . تجرب�ۀ دردن�اک دراوی�ش در ای�ران ب�ھ ھم�ین واس�طھ است ک�ھ تب�دیل ب�ھ دکانھ�ای م�ردم فریب�ی ش�ده و نھایت�ا نمایش�ات و تأترھ�ای کرام�ت فروش�ی ب�راه انداخت�ھ و

تی خود را مخفی دارند و مردم را فریب دھن�د و ب�ھ دام می زنند تا رسوائی و بی خاصی ست بھ شعبده بازید

٣۶

فروش�ی –مخدر در میان دراویش ھمین تھی شده گی حاصل از خود اندازند . یکی از دالیل گرایش بھ مواد کرام�ت و کرامت فروشی است . تعلیم و تربیت اجباری نی�ز یک�ی از عوام�ل ب�زرگ ع�دم دسترس�ی بیش�تر ب�ھ

ھای باطنی خویش است .

٣٧

عرفت م یا اعرف الموجودین یا اوجد العارفین

نظر دارد و آن را ش�ناخت م�ی امروز اکثرا م�د ایی کھ بشر یعنی شناخت . ولی نھ از آن انواع شناختھمعرفت

. جھلش آشکار شده اس�ت واقعیتبوتۀ عمال و در ، ر اکثریت بشر معاصر نامد. زیرا ھمین شناخت مورد نظ ؟ و آی�ا محک�ی دارد ی�ا خی�ر ؟ و اش�دپس سئوال این است کھ اصال شناختن چیست و چگونھ واقعھ ای م�ی ب

م ترین تعریفی کھ برای شناخت و دانایی در ھمۀ فرھنگھا از قدیم اع اصال مرز بین شناخت و جھل چیست ؟ ض�رب واقعی موج�ب اف�زایش توانائیھ�ای انس�ان اس�ت . و ای�ن نون ارائھ شده است این است کھ شناخت تا ک

» ب�ود ھ�ر ک�ھ دان�ا ب�ود توان�ا«ک�ھ : اش�داین تعریف عم�ومی م�ی ب المثل فارسی بیان بسیار ساده و کاملی از. پ�س بھت�ر اش�دب م�ی» توان�ایی « یعنی آن محک قابل قبول ھمۀ افراد بشری برای تشخیص شناخت ھمان�ا

. بن�ابراین مواج�ھ ب�ا ای�ن شناخت برس�یم ماھیتاست کھ بر این محک محسوس تکیھ کنیم و از ھمین در بھ دان�یم و م�ی بین�یم ک�ھ اص�ال نی�از و نی�ت بش�ر در خیلی خوب می» توانایی چیست ؟« سئوال می شویم کھ :

. پ�س حقیق�ت ای�ن س�عی در نی�ت آن نھفت�ھ نائیھای خ�ویش نیس�ت ابیشتر چیزی جز افزایش تو کسب شناخت بخش�یدن ب�ھ تم�امی واقعی�تدر نخستین نظر توانائی کامل برای ھر کسی بھ این معناست ک�ھ ق�ادر ب�ھ است .

چی��زی ج��ز ت��وان لب��اس عم��ل پوش��انیدن ب��ھ ، یعن��ی توان��ایی اش��دبی��رون ب درخواس��تھ ھ��ای درون��ی خ��ویش خ�ویش اس�ت . دن (عینی�ت دادن) ب�ھ جھ�ان نھ�ان درونبخش�ی تع�ینآرزوھای خویش نیست . و ای�ن ھم�ان

س�عی بش�ر ب�رای جب�ران ض�عفھای خ�ویش ، بن�ابراین می�ل ب�ھ ش�ناخت » . ظھ�ور « پس توانائی یعن�ی ت�وان م��ی فرمای��د : . و خداون��د اس��ت و اص��ال ض��عف یعن��ی ع��دم توان��ایی در عینی��ت بخش��یدن ب��ھ آرزوھ��ای خ��ویش

دانیم کھ طبق قول خداوند در کتابش ، قوی و غنی فقط خداس�ت . و ب�ا یو م» .انسان را از ضعف آفریدم «می بینیم کھ آنچھ ک�ھ خاص�ھ ، نظری بر جریان تالش عام بشری در کسب انواع شناختھا و حاصل این سعی

موجب افزایش ھیچ نوع توانی در او نشده بلکھ بشر امروز آن را شناخت و دانش و علم می نامد ، نھ تنھای مأیوس کرده است . تا آنجا کھ ض�عفھای در ضعفھایش محکم تر نموده و حتی از ھر نوع توانی بکل او را

و ای�ن پرس�تش ب�ھ آنج�ا رس�یده ک�ھ خویش را تبدیل بھ مذاھب و مک�اتبی م�دون نم�وده و آن را م�ی پرس�تد .ژی پرس�تی مب�تال ی از خویشتن صرف نظر کرده و گریزان از خویش ش�ده و ب�ھ اب�زار پرس�تی و تکنول�وبکل

رسد ک�ھ ای�ن تعری�ف و بنظر می گردیده است . یعنی ابزارھای دست خویش را از خویش قویتر یافتھ است .وج�ودی واقعی�تشده و بلکھ معکوس گردیده اس�ت . ی منسوخ بکل » توانا بود ھر کھ دانا بود « جھانی کھ

معاصر تمدن. این اعتراف برای اشداین حقیقت می ب جماعت تحصیل کردگان دانش ، مصداقبخصوص آن از دانش�مندان پیش�تاز ھ برخ�یک�. ھ�ر چن�د اشدعایش دانش پرستی است بسیار دردناک می بکھ بزرگترین اد . ھمانطور کھ آلب�رت انیش�تن در گاھی این حقیقت را در محافل خصوصی خود اعتراف دارنددانش مدرن گھ

و محک دان�ش ماھیتھم آیند و دانشمندان ھمۀ علوم باید گردشده اواخر عمر خود اعالم نمود کھ تا دیرتر ن. ھر چند کھ این سخن ایشان مورد تمسخر ھمۀ محافل علمی عص�ر او ق�رار گرف�ت . را از نو تعریف نمایند

اینکھ شناخت اساسا موجب ش�دت بخش�یدن پس بی ھیچ تردیدی بایستی بھ یکی از این دو نتیجھ برسیم : یات بش��ر و بش��ر اس��ت و نھایت��ا موج��ب ھالک��ت کام��ل اوس��ت و ی��ا اینک��ھ ای��ن چی��زی ک��ھ اکثری��ب��ھ ض��عفھای

٣٨

معاصر آن را شناخت و دان�ش و عل�م نامی�ده ی�ک جھ�ل کبی�ر و س�وء تف�اھمی عظ�یم اس�ت . تمدنمخصوصا ام�ری الھ�ی و اص�ال ک�اری میل انسان بھ عرصۀ ظھور رسانیدن جھان نھان درون خویش یک میل ذاتی و

عالم ھستی را فقط برای معرفی خویش بھ غیر خلق فرمود و انس�ان خدایگونھ است ھمانطور کھ خداوند کل . پ�س انس�ان ھ�م اینک�اره اس�ت و اینک�اره گ�ی انس�ان دقیق�ا بی�ان مق�ام ذات�ی را ھم جانشین خ�ودش ق�رار داد

عن�ی خل�ق ک�ردن تنھ�ا راه انسان است . پس عشق بھ ظھور ھمان عشق بھ خلق کردن است . ی اللھیخالفت ش�ناخت و ک�ردن و معرف�ی ش�دن ، حقیق�ت واح�دۀ و روش خود را معرفی کردن ب�ھ غی�ر اس�ت . پ�س معرف�ی

کھ ھر شناخت و دانشی یم. پس می بین اشدکاملترین نام بر این واقعھ می ب» معرفت«انگیزۀ دانایی است و بھ انسان خ�دمتی نم�ی کن�د و بلک�ھ اشدست و ھر چھ با پدیده ای دروغین اماھیت اشداگر در خدمت معرفت نب

ام�روز دان�ش م�ی نام�د واقع�ا تم�دنانسان است . یعنی جھل مضاعف و مرکب است . گیریم کھ آنچ�ھ را ضد نیس�ت ک�ھ دان�ش مض�اعف اس�ت : مض�اعف ب�ھ معن�ای واقع�ی کلم�ھ : ، بر ھر ع�اقلی تردی�د اشدھم دانایی ب

ضعف آور .را خ�ویش بخش�یدن و واقعی�ت، خ�ویش ب�ھ غی�ر و خ�ویش را در جھ�ان ف�ی ک�ردنر ی معپس اگر معرف�ت یعن�

و موج�ود وجود ی�افتن اس�ت، خویش را خلق کردن ، بنابراین معرفت عین وجود است یعنی معرفت یافتن وش�د ، گشتن است بھ دست خویش . اگر انسان می خواھ�د جھ�ان غی�ب درون خ�ویش را در بی�رون عینی�ت بخ

رای ھم�ینیقینی . ب�د واجب است کھ بر این غیب نھان خویش شناخت حاصل کند ، شناختی مسلم و بی تردیخ�ود ک�ھ پس معلوم م�ی ش�ود» آنکھ خود را نمی شناسد در ھالکت است . « می فرماید : (ع)ی لھ عکاست

ان غای�ب انس�) است کھ دقیقا بھ معن�ای عل�م غی�ب اس�ت . یعن�ی شناسی نخستین مرحلۀ معرفت (بوجود آمدن دان�یم ھ م�یزیرا ھم�ان ط�ور ک� اصال مظھر غیب خود وجود انسان است نھ خدا . است و باید ظاھر شود . و

، مش�ھود ، ظ�اھر ، موج�وداز نامھای خدا نیست ، بلکھ از نامھای او عبارتند از : حاضر ، » غایب«صفت موج�ودات وی از ع�الم وج�ود ک�ھ بکل� زمانیکھ انسان غایب است و موجود نیست ، طبیع�ی اس�ت و تا و ....

س�ت ک�ھ اای ھم�ین بیگانھ است و نھ تنھا خدا را نمی فھمد و نمی بیند ، بلکھ ھیچ چیز را در نم�ی یاب�د . ب�رچی�ز را ، ھم�ھ چی�ز را ش�ناخت و آنک�ھ خ�ود را نش�ناخت ھ�یچ آنکھ خ�ود را ش�ناخت« می فرماید : (ع)علی

ناسی اس�ت ش –ت انسانھا نیستند . پس علم غیب ھمان خود اکثری پس می بینیم کھ خدا ھست و.» نشناخت یبیمان بھ غایمان بھ غیب کھ الف دین است ، چیزی جز اعتقاد بھ غایب بودن خویش نیست . و ھمین ا و

س�ت از اس�ئوال اینجاس�ت ک�ھ اگ�ر انس�ان غای�ب کن�د . ) م�یاست کھ انسان را تشنۀ علم غی�ب (معرف�ت نف�س. ب�ی دکیس�ت ؟ و چیس�ت ؟ ک�ھ بای�د ش�ناختھ ش�و» خ�ود« موجود نیست ، پس این جن�اب صال عالم وجود و ا

محم�دھمان خداست ک�ھ ج�ز او موج�ود نیس�ت ، پ�س درس�ت اس�ت ک�ھ » خود«ھیچ تردید این جناب حضرت ۀ ت و خ��دا شناس��ی فق��ط بواس��طبراس��تی ک��ھ خ��ود شناس��ی ، خداشناس��ی اس��« فرمودن��د ک��ھ : (ع)وعل��ی (ص)

س ی س�ازد . پ�ف�ی و آش�کار م�یعنی خداست کھ خود را در انسانی و بر انسانی معر » ر است . خدا میس خود ) اس�ت و معرف�ت ھ�م ج�ز معرف�ت نف�س (خ�ود شناس�ی» معرف�ت«یم ک�ھ راس�ت ت�رین ش�ناخت در واژۀ می بین

وج�ود م�ی نیست . پس فقط خود خداست کھ خود را از کالبد بشری آشکار می سازد و بدینگونھ بھ آن بش�ر بخشد و موجودش می کند .

٣٩

رحمت یا اعشق العاشقین ن یاحمیا ارحم الر

ی نگیختھ مرحم کردن و ترحم و بھ زبان دیگر مھر ورزی یعنی چھ ؟ ھنگامی کھ مھرت نسبت بھ کسی بر ا

ح�م ت�و رینی و ھمین نکتۀ شود و بھ ترحم کشیده می شوی ، چھ می شوی ؟ نقص و کمبودی در کسی می بت�و ت در مھ�ر و رحم� اش�دنسبت بھ اوست . پس اگر بھ جای مشاھدۀ کمبود مواجھ ب�ا ن�ابودی باش�ی مس�لما

س اگ�ر . پ� رح�م م�ی آورد و رحم�تش م�ادۀ خلق�ت ع�الم ش�د (ن�ابوده)» ع�دم«بیدار م�ی ش�ود . و خداون�د ب�ر وم اب�زار ھ�ف�ی خ�ود جھ�ان را آفری�د ، رحم�ت معرفت ، علت و چرایی و انگیزۀ خلقت است و خدا ب�رای معر

ن ظ�رف مادۀ اولیۀ خلق کردن است . پس عشق ھمان چونی خلقت است و معرفت چرای�ی آن اس�ت . و انس�ا س�ت و مح�ل بق�ای خدا تجل�یخلیف�ۀ خ�دا و پذیرش و کانون الق�ای کم�ال خداس�ت . ب�دین گون�ھ اس�ت ک�ھ دقیق�ا

ھ ب�� »ب��ود«ان ایث��ار ک��رده اس��ت . یعن��ی بخش��ش ب��ھ انس�� دش راوج��و ظھ��ور وج��ود خداس��ت زی��را ک��ھ خ��دا ک��ل ان ب�ھ . پ�س انس� اش�دی بشریت نیز ھمین اصل است کھ منشأء و ق�درت مھ�رورزی م�ی بو در واد» . نبود«و ص�احب خوردار شده است و عشق او را طالب و پذیرا گردیده استرجھ ای کھ از رحمت و وجود خدا برد

ل م�والی ان نس�بت ب�ھ س�ایر انس�انھا ق�درت رحم�ی و ایث�اری دارد . ک�ھ بق�وشده اس�ت ، ب�ھ ھم�ین می�زوجود ش .رومی : ذات نایافتھ از ھستی بخش کی تواند کھ شود ھستی بخ

اخت و س�غی�ر خ�ویش نی�ز محق�ق و آش�کار ایثار ھستی خویش ، ھستیش را در باھمانطور کھ خداوند عالم ق�ق س�ازد .انسان نیز فقط از ھمین راه م�ی توان�د ھس�تیش را آش�کار و ب�ر غی�ر مح ،د ھیچ از ھستی کم نش

ی ب�ی از خود گذشتگ ایثار ، کم شدن نیست ، بلکھ آشکار شدن است . پس عشق ورزی و پس مھرورزی وت . و اس� تع�ین. پ�س عش�ق ھم�ان راز . ک�ھ از رن�دی خداس�ت اش�دانتھا ھمان رندی مورد بح�ث عرف�ا م�ی ب

یش ز وج�ود خ�وانسان تنھا راه وجود و حیات جاودانھ یافتن از ھمین دنیاست . پس عشق یعنی ایثار ابرای ازی ب�م�رین عش�ق مادی�ت) نخس�تین تدنی�ا ( ایثار کردن اش�یاء و و نھ ایثار اشیاء . ھر چند کھ برای عاشق ،

داون��د خج�ا ک�ھ ت�ا آن ھم�ین روس�ت ،انف��اق در دی�ن از م�ھ ای ب�ر عش�ق اس�ت . اھمی�ت ص�دقات واس�ت و مقد ی ت�رین دوس�ت داش�تناز یب می کند تا برای رسیدن بھ رستگاری و ب�ی نی�ازی وج�ودمؤمنان معرفت را ترغ

اه تجرب��ی مھ��رورزی ، یعن��ی دانش��گ عمل��ی ایث��ار و یش��ان انف��اق کنن��د . و دانش��گاه عین��ی وچیزھ��ا و آرزوھاق حق�تانتظ�ار ر این وادی است کھ ایثار بی) نیست . دادی والیت (دوستی خالصانھوجود یافتن ، جایی جز و

فتن را ب�ھ، تربیت می کند و وج�ود ی�ا می یابد و آثارش آشکار می شود و سالک معرفت را در مکتب وجودا را ب�ھ ت کھ آنھ�او می آموزد . زیرا بزرگترین مانع مھرورزی برای انسانھا ھمان توقع و انتظار متقابل اس

م�ت و اوت سوق می دھد . اصال دوست خالص کسی اس�ت ک�ھ مظھ�ر کام�ل رحوادی منیت و بخل و بلکھ عدی خلق��ت واقع��» رح��م«اء وج��ود اس��ت و از ھم��ین روس��ت ک��ھ ایث��ار اس��ت و از ھم��ین رو ن��ور ھ��دایت و منش��

توست .در او نطفھ می بندی ، در او پرورش می یابی و از او تولد می یابی و بھ دست او تغذیھ می ش�وی و وج�ود

ک�ھ کلم�ھ ای واح�د اس�ت ھم�انطور »مرح�«و » رح�م«بیھوده نیست کھ ب�ھ لح�اظ ظ�اھر کلم�ۀ کنی و پیدا می ب�ھ فرزن�د اولیھ ای جز رحمت و مھر و ایثار ن�دارد ھم�انطور ک�ھ م�ادر نس�بت گفتیم بوجود آمدن ، ھیچ مادۀ

۴٠

نیس�ت ک�ھ واژۀ دایی عمل می کن�د و بیھ�ودهفخود از آغاز نطفھ حتی تا دوران کھولت فرزندش ھمچون یک توس�ت . ی�د، یعنی دوست خالص تو مادر وجود و حی�ات جاو اشدامام و امامت از ریشۀ مادریت ( ام ) می ب

لغ�ت از مص�دری واح�د پدی�د آم�ده ان�د . پ�س ظھ�ر دو ب�ھ لح�ا» ت دوال« و » والی�ت « و بیھوده نیس�ت ک�ھ اد خ�دا در اس�الم اس�ت و نی�ز س�رلوحۀ س�وره ع�الیترین ح�د ی�» حیم من ال�ر حر بسم هللا ال�« بیھوده نیست کھ

زیرا این بھ یاد آوردن ، علت خلقت عالم و موجودیت آدم است . و پاسخ رحمت ، نعمت اشدمی ب قرآنھای (ع�دم) است . نعمت بھ لحاظ لغت ھم بھ معنای آری و لبیک گفتن است . رحمت ، آری گفتن خداس�ت ب�ھ آدم

خ�دا) . رحم��ت ، ایث�ار خ�دا نس��بت ب�ھ انس�ان اس��ت و م) اس�ت ب��ھ وج�ود (و نعم�ت پاس�خ ای��ن آری از ع�دم (آدنعمت، ایثار انسان بھ خداس�ت . رحم�ت و نعم�ت دو روی واقع�ۀ عش�ق اس�ت . و خ�دا ب�ی نی�از از ای�ن پاس�خ

رسد و حیات و ھستی جاودانھ م�ی است . با پذیرش نعمت است کھ آدمی از عدمیت می رھد و بھ وجود می فت الھی اش ثابت می گردد . نعمت خدا ، امتحانات اوست . یابد و مقام خال

۴١

سھویت یا اسھل الحاقین یا احی الفاعلین

ار اس�ت و ھ ای از ع�ادت و اعتی�اد اس�ت و نش�انی از ب�ی اراده گ�ی و از ک�ف دادن اختی�ج�ت درو س�ھوی سھو

و ، اعم�الی ک�ور ص�ل ب�ی معرفت�ی انس�ان نس�بت ب�ھ خویش�تن اس�ت . پ�س اعم�ال س�ھویاعمالی است ک�ھ حات انس�ان اس� عالیتری می توان گفت کھ سھویت نشانھ ای از عدمیت و تباه ش�وندگی حوزۀجاھالنھ است در

امع معن�ای ج� ک�ھ ھم�ان کف�ر ب�ھ اش�دیعنی نشانۀ خداناپذیری م�ی ب اشدو نشانۀ وجود ناپذیری در انسان می بو زدای�ی سھ را مترادف با ترک عادت و» تقوا « در یک کالم (ع)آن است . و از این روست کھ امام صادق

ی ش�دی حقیق�نفس و طھارت وجود نیز ھمین واقعھ است . برای آدمی معرفتی و ر داند . تزکیۀ از وجود می معرف��ت واح��د ی��کر آن دنی��ز حاص��ل نم��ی ش��ود مگ��ر در جری��ان ت��رک ع��ادت . در ت��رک ھ��ر س��ھو ی��ا ع��ادتی

ز وج��ود دوجانب��ھ پدی��د م��ی آی��د : معرف��ت درب��ارۀ آن چی��ز ی��ا عم��ل ت��رک ش��ده و معرف��ت نس��بت ب��ھ آن جنب��ھ ال�ی اش شناسی در جنبۀ عم –شناسی و جھان –خویشتن کھ ترک آن چیز مذکور را نموده است . پس خود

ھ تب و جنب�ده گی وجود در مرادر گرو ھمین امر است . عادت کردن بھ چیز یا عملی موجب سھویت و بیھوو وج�ود ا زھای گوناگون است . وقتی انسان بھ چیزی عادت می کند ، ب�دین معناس�ت ک�ھ آن چی�ز جنب�ھ ای ا

عھ ر این واقت اشیاء بیرون در آمدن . دپس سھوی شدن یعنی بھ مالکی را تسخیر نموده و مالک می شود .ن دس�ت رف�ت م و این ھمان بھ س�رقت رف�تن وج�ود اس�ت و ازدقیقا شاھد جریان از خود بیگانگی انسان ھستی

و ن�ای دین�ی) و نیز غفلت در معحیات انسانی است و ضاللت (تاریکی وجود است و جریان تحلیل رفتن قوت س�خیر ش�دهت. یک انسان ک�افر و غاف�ل غ�رق در ع�ادات اس�ت و انس�انی اشدیش دقیقا ھمین واقعھ می بقرآن

ی خ��دا و ی الھ��ی و اولی��اراه انبی��ا ن��ون در مرات��ب گون��اگون اس��ت . ب��دین لح��اظاس��ت و ای��ن ھم��ان معن��ای جچ و ات از پ�وچیزی جز نشان دادن راه نجات از این سھویت و غفلت نبوده است یعنی راه نج� حق عارفان بر

ک تمل� ھ وعبث شدن وجود خویشتن و رستگاری نیز از ھمین معنا بر می خیزد یعنی راه آزاد شدن از س�لطن و ب��رای انس��ان ک��افر ھم��ۀ اعم��ال و افک��ار و ح��االتش س��ھوی اس��ت : از خ��ورد . اس��ارت جھ��ان بی��رونو

ز س�ھوی حتی نفس کشیدنش نی� شمنی ھا ود خوابیدن و کار کردن و روابط اجتماعی و عواطف و دوستی وو رداو عبث است و بھ قول ام�روزه ھم�ھ چی�زش اتوماتی�ک اس�ت و ب�ر خویش�تن ھ�یچ اختی�ار و اش�رافی ن�د

ر ش�تن حض�ودر خوی . یعن�ی اینک�ھ اص�ال اشدحیات و ھستی ای ندارد و این ھمان سمت تباھی می ب درواقع ی ھمین واقعھ است . قرآنو بلکھ در اشیاء محیطش گم شده است و گمراھی در معنای ندارد

ع�ادت ده و ض�د رۀ ھم�ۀ ای�ن احک�ام ب�ھ خ�ود آورن�ھاندک نظری بھ احکام عملی دین خدا م�ی بین�یم ک�ھ گ�و بابردگی کشیده شدن باز می دارد . مثال این وضع را بطور ملموس م�ی است و آدمی را از مملوک شدن و بھ

ھمۀ ادی�ان الھ�ی کھ از اصول اولیۀ» صدق«اق حس نمود و ھمچنین در امر بھ انف توان در امر بھ صدقھ وی و ت م��اد ل ب��ھ اش��اعۀ س��لطھ و مالکی��می�� اس��ت ، درک ک��رد زی��را آدم��ی یک��ی از اھ��دافش در دروغ و ری��ا ،

ت اس�ت ک�ھ اش�یاء . و در ھم�ین می�ل ب�ھ مالکی� ب�ر ھ�ر چ�ھ بیش�ترت انسانی است : تسلط بر انسانھا و مالکی م�ی آی�د ، از ھ�ان بی�رون درجت ت دیگ�ران و مادی�ف و تسخیر و مالکی�بھ تصر انسان کذاب و ریاکار خودش

امور عبادی نیز ھم�ین اص�ل ۀ. حتی در گوھر شدن وجود را در یابیم ھوسھمین جا می توانیم عینیت واقعۀ

۴٢

عادت و سھو زدایی مشاھده می شود زیرا انسان را بھ خود می آورد و مراقب وجود خویش می کند ت�ا ضد . وجود بھ سرقت نرود و گم نگردد

ھ ب�نس�ان عرفت�ی ای انسان نسبت ب�ھ خ�ویش اس�ت ، یعن�ی حاص�ل ب�ی متوجھت و عادت حاصل بی ی پس سھوھ ت ک��ھ عظ��یم ت��رین ب��الی حی��ات و ھس��تی انس��ان اس��ت عالج��ی ج��ز رجع��ت ب��ی خ��ویش اس��ت . بن��ابراین س��ھو

و طال�ب شناسی ندارد . و اھمیت حیاتی شریعت در دین از ای�ن روس�ت ک�ھ انس�ان ص�ادق –خویشتن و خود صون می دارد . ه بھ خود می آورد و از گم شدگی مجوانب و مسائل زندگی روزمر ۀرا در ھم

س�ت ک�ھ منظ�ر انسان بھ خویشتن نی�ز چش�م دل او توجھ، بنابراین چشم آدمی دل اوست ۀحیات و اراد کانونا ش�ناختن . بنابراین موضوع ب�ھ خ�ود آم�دن و خ�ود ر اشدآگاھی می ب –آئی و خود –خداست و کانون خود

ھم�ۀ ای�ن شناسی ندارد و بلک�ھ –خود در معنای حقیقی اش ھیچ ربطی بھ این فلسفھ ھای مدرن موسوم بھت و ھ��ای م��درن اس�� فریب��ی –مکات��ب م��ذکور معاص��ر ابزارھ��ایی بس��یار مکاران��ھ و ش��یطانی در خ��دمت خ��ود

ین نوع ابھ ھمین دلیل ھمۀ . ب است و چیزی جز بازی با خیال نیست موجب گم شدگی ھای مضاعف و مرک است و انسانی د ضدینی و در نتیجھ می بینیم کھ ی ، ضد ئخدا ا ضد ماھیتمکاتب شرقی و غربی اش عمال و

کنن�ده ایی ھ�الکعا گرایش اجتناب ناپ�ذیر پی�روان ای�ن جریان�ات ب�ھ اعتیادھ�ت این اد یکی از آشکار ترین حج م�ۀ ای�ن ھق�ی حاص�ل از سھویت بشری است . و بیھوده نیست کھ نتیجۀ عمل�ی و اخال اشدکھ نشان اشدمی ب

انگلیس�ی وم بھ خود شناسی انواع پوچی پرستی ( نیھیلیزم ) شده است : تئو صوفی ھ�ایاب موسمکاتب کذ ھای تخدیری .ستی و درویشی گریسرخپو –آمریکایی –ھندی –؟ دین ب�ھ معن�ای لغ�ت نی�ز اشدی بسھویت و گم شدگی و تباھی بشر حاصل سھویت در دین م اشدرا حوزۀ چ، ق�رآنک�ھ در طورقل�ب) معرف�ی ش�ده اس�ت ھم�ان، راه دل ( ای�ن راه ای آش�کارقرآناست و در معنای » راه«

ن ھم�ھ روش�ھایی ب�رای رس�یدن ب�ھ دل ی. پس احکام د اشدایمان بھ معنای اسالمی است کھ از دل پدید آمده ب؟ ی دیگر بکار گرفتھ شود چھ می ش�ود. حاال اگر این احکام و روش ھا بھ قصد اشداست کھ خانۀ خدا می ب

ه ادان�یم ک�ھ راه دل و ر چھ می ش�ود ؟ م�ی اشدل رسیدن به و روش بھ دل رسیدن در خدمت بھ گ رایعنی اگر اس�ت معکوس و متض�اد دارد . مگ�ر ن�ھ ای�نگل حتی از لحاظ مشاھدۀ فیزیکی و ھندسی نیز دو سمتی کامال

ـت بھ معنای عادت انسان بھ جھان بیرون می ب انگی و گ�م ش�دن ک�ھ نھایت�ا موج�ب از خ�ود بیگ� اشدکھ سھویح�اال اگ�ر بھت�رین و . احکامش در نب�رد ب�ا ای�ن واقع�ھ اس�ت در جھان بیرون می شود و دین و ھمۀ ارکان و

بھ خدمت شقی ت�رین دش�من انس�ان ) ترین و تنھا دوست و ناجی انسان (دینعالیترین و شدیدترین و خالص مک�ر و س�ھو در دی�ن موج�ب تب�اھی ید ، چھ می ش�ود ؟ پ�س اینگون�ھ اس�ت ک�ھ ب�ازیگری و ھوس�بازی و درآ

و از اینجاس�ت ک�ھ م�ذھب ض�د گ�ردد ، آن ھ�م در اس�رع وق�ت . قطعی و شدیدترین عذابھا و رس�وایی ھ�ا م�ین ھم�ان ای�خویش�تن س�ر ب�رآورده اس�ت. و عرف�ان و انس�ان ض�د شریعت و عرفان ض�د مذھب و شریعت ضد

را منش�أ آن خوان�ده ) ای�ده آلی�زم -(ذھ�ن پرس�تینفاق و شرک است کھ خداوند در کتابش آش�کارا ظ�ن گرای�ی بر ظن پرستی مطلق بنا شده و اسم آنرا بھ دروغ خرد گرایی می نامد معاصر تمدناست . و اگر شاھدیم کھ

م�ی (ع)ی�زیت . ھم�انطور ک�ھ ش�مس تبروسعصر ظھور مھلک ترین اعتیادھا است از ھمین رواحد ، در آن ھمین است کھ بشر دل را تلمبھ خانھ ای ب�یش ندان�د . و م�ی بین�یم ک�ھ ش�اید فرماید : عریان ترین نشانۀ کفرب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ . اس�ت معاصر منکر حقیقت و قداست دل نبوده تمدنھرگز بشریت تا این حد ھمچون

ۀ ازلی و ابدی دین کھ امروزه در سراسر جھان ب�ھ مک�ر مالیخولی�ایی ھر) بعنوان گومعرفت نفس (عرفاندر

۴٣

ت م�ی باش�یم و ای�ن نش�انۀ دجالی� جن�ون تب�اھی و جھ�ل و اش�دد ظھ�ور ھگرفت�ھ ش�ده اس�ت ، ش�ا ک�ارب یجدیدا ب�ھ ان�واع ام�راض رر ص�ت معادر تن�وعی کثی�ر بش�ری » زدگ�ی « . و ام�روزه پدی�دۀ موس�وم ب�ھ مدرن اس�ت دگ�ی ، عج�م رب زدگ�ی، م�درک زدگ�ی ، ک�امپیوتر زشدگی کامل است مبتال کرده است : عۀ گم نروانی کھ نشا

اتومبی�ل تلویزیون زدگی ، دانشگاه زدگی ، شرق زدگی ، غ�رب زدگ�ی ، زدگی ، ھنر زدگی، موسیقی زدگی ،زدگ�ی ، لب�اس زدگ�ی ، م�ردم زدگ�ی ، زدگی ، افیون زدگی ، ب�ازی لالک ،زدگی ، دارو زدگی ، ورزش زدگی

جل�وه جن�ون اس�ت و از جن زدگی و ، حیوان زدگی و .... کھ ھمۀ این ھا جلوه ھایی دگی ، شکم زدگیززن وجود را بی صاحب کن�د از خانۀ دل بھ غربت اندازد و خانھھ انسان را کھایی از وسوسھ ھای شیطان است

ھ�ان و بخص�وص در ح�وزۀ س�لطۀ جتا اجنھ در وجودش النھ کنند . و از این روست ک�ھ ام�روزه در سراس�ر ین انواع خرافات فوق مدرن ھستیم کھ از آن جملھ ان�د غرب و خود مغرب زمین شاھد ظھور مالیخولیایی تر

اش�دفال قھوه و ... کھ کانون الق�ای ی ، کف بینی ، احضار ارواح ،لا: محافل جن گیری و جن فروشی ، رم و اصال گردانندگان این محافل خودش�ان از مظ�اھر اشدخود فریبی و اشاعۀ جنون ھای بھ غایت پیچیده می ب

. ع عذابھا ھستندکمال جنون و انواھ ی�اد ب�نقط�ۀ مقاب�ل ای�ن واقع�ھ و اش�دفراموش�ی در درج�ات گون�اگون م�ی ب – دپس سھویت وجود ھم�ان خ�وو در مقابل . اشداست کھ دقیقا بھ مفھوم بھ یاد آوردن می ب» ذکر«ی قرآنی اآوردن خویش است کھ در معن

ود ت�ا نسیان ب� ردی ذشت کھ بھ کل گدورانی بر بشر آن نسیان قرار دارد و خداوند نیز در کتابش می فرماید :ش وردن خ�ویآکھ کت�اب خ�دا و دی�ن او ب�رای ذک�ر ن�ازل ش�د . و اینک�ھ در حقیق�ت دی�ن ، ی�اد خ�دا و ب�ھ ی�اد نآ

ا ر ق�رآنمک�ررا و اینکھ خداوند اشد) مفھوم می ب ( دل قلبیو حقیقت ماھیت، فقط در تواقعھ ای واحد اسذک�ر آس�ان را ب�رای ب�ھ ی�اد آوردن خ�ویش ب�رای اھ�ل ق�رآنبراس�تی ک�ھ « می فرمای�د : کتاب ذکر می نامد و

عل�وم غیب�ی و حق�ایق دی�ن و ق�رآنبارھا تکرار شده است تا نشان دھ�د ک�ھ قرآناین سخن خدا در » کردیم. ت�ی از نھ�ا حقیقر بدست نمی آید ھمانطور کھ در ھیچکدام از این وادی ھ�ا ن�ھ تسیدر وادی اندیشھ گری و تفا

گرای�ی ص�ول ظ�ن د ای�ن تفاس�یر ک�ھ محودین آشکار نشده و ھیچکس بدین واسطھ ھدایت نگردی�ده ، بلک�ھ خ� عم��ال فلس��فھ و وم��ذھب ب��وده اس��ت دن و تقوی��ت م��ذھب ض��د م��) در دی��ن اس��ت فق��ط موج��ب پدی��د آ(ش��رک

امھای رخی از نب ،ت ایدئولوژی شرک و نفاق گردیده است . و بدانیم کھ اھل ذکر کسانی نیستند کھ از سھوی اشدی بمکر سھوی ذخدا را مثل هللا ، ھو ، حق ، علی و .... بر زبان می رانند و بلکھ این خود جلوه ای از

تن نح�راف رف�ک�ھ از عل�ل ب�ھ ا اشدنگونھ کھ گفتیم مھلک ترین عامل از خود بیگانگی و گمراھی می باکھ ھمین دلی�ل خ�دا و ی�اد خ�ود واقع�ھ ای واح�د اس�ت ب�د دی�اس اگ�ر ف ب�وده اس�ت . پ�بخش عظیمی از پیروان تصو

ھ ک�نطور خود نزدیک ش�ده اس�ت . و ھم�ا ھ بھ دل خود نزدیک می شود بھ خدایکاست کھ انسان بھ میزانی ی و رگ المذھبنماز سھوی را کھ تبدیل بھ عادت و نوعی اعتیاد شده است از نشانھ ھای بز قرآنخداوند در

ان تکذیب کنن�دگ اینانند. وای بر نمازگزارانی کھ از روی عادت نماز می خوانند :« دین می خواند با دشمنی » .و منکران دین خدا

ن با جھ�ان ب�رون اگ�ر ای رابطۀ انسان با جھان بیرون است و دیدیم کھ رابطۀ انسام معمای سھویت ھمان معفراموش�ی و گ�م –سھو و خود ، خواه ناخواه بھ بر ھر روشی کھ استوار گردد اشدبر اساس ذھن ( ظن ) ب

تنھ�ا ن�وع رابط�ۀ انس�ان ب�ا جھ�ان وی و تباھی می انجامد و ھم�ۀ ع�ذابھای بش�ری از ھم�ین باب�ت اس�ت گشدتنھ�ا موج�ب گ�م ش�دگی و نس�یان نم�ی گ�ردد بلک�ھ ب�ھ ط�رز فزاین�ده ای موج�ب ھ برون و موجودات عالم کھ ن�

۴۴

ستی خ�الص و پ�اک وان است . یعنی با چشم دل درابطۀ والیتی با جھ، ود آیی و خود شناسی و ذکر است بخقلبی با جھان است یعنی رابطۀ ذکری ا آن مربوط شویم و این ھمان رابطۀشده از خاک جھان را بنگریم و ب

تی مخلصانھ با یک عل�ی واری در سی یعنی رابطۀ اسالمی و یعنی رابطۀ علوی از طریق دوقرآنیعنی رابطۀ ی کمتر از آدم نمی تواند رابطۀ قلبی برقرار سازد مخصوصا کھ این آدم آدمی زمان . چرا کھ آدمی با موجود

گش�وده م�ی ش�ود و ذھ�ن ھ�م و از چنین رابطھ ای است کھ چشم دل بر جھ�ان اشدزنده بھ دل و پاک از گل بپ�س ت�رک ع�ادات و س�ھو ل بری و بیگانھ گردد و فق�ط اس�یر گ�ل ش�ود .دبھ خدمت دل می آید ، نھ اینکھ از

ای��ی و ت��رک ھ��زاران اعتی��اد م��زمن ک��ھ موج��ب م��رگ ت��دریجی وج��ود م��ی ش��ود مح��ال اس��ت مگ��ر در وادی زددوستی خالصانھ و عاشقانھ بر بستر احکام دین خدا . یعنی تقوا در وادی عمل و در حوزۀ نف�س بش�ری ج�ز

نگ�اه ک�ھ . زی�را فق�ط آ اش�دابقی ھم�ان زھ�د ری�ایی و ری�ای م�ذھبی م�ی بم�در وادی والیت محقق نمی شود و ب�ی غ�ش ق�رار دھ�د دل�ت زن�ده و بین�ا م�ی ش�ود و انسانی پاک و خالص بر دلت نظ�ر افکن�د و ت�را م�ورد ح�ب

.صاحب دل می شوی و از اسارت گل می رھی آدم��ی در ھم��ھ ح���ال در جھ��ان ب���رون خ��واه ن���اخواه در ب��در ب��ھ جس���تجوی دلب��ری کام���ل اس��ت و در ھم���ین

عادتھ�ا یرازی در چاه طبیعت و در گور خاک س�قوط م�ی کن�د وجستجوست کھ در چاه اشیاء و بقول حافظ شجودی دن بھ موو اسارتھا و عذابھا و سھویت وجود از ھمین جاست و دل دادن بھ اشیاء بی جان و یا دل دا

د . و کمت��ر از انس��ان و ی��ا دل س��پردن ب��ھ انس��انی حی��وان ص��فت موج��ب ثق��ل و س��یاھی و میرای��ی دل م��ی ش��وھ ن�گل ت�و و ن�ھ دوس�ت ص�فات ت�و و ن�ھ دوس�ت امکان�ات ت�و و ل توست نھ دوستدوست حقیقی تو دوست د

ن�ۀ ت�و خا لزی�را ک�ھ د اش�دتوان�د ب دوست خواستھ ھای تو . بنابراین دوست دل تو الجرم جز دوست خدا نمیساند ق دلت برو ترا بھ کام مطل اشدمی تواند دوست دل تو ب اشدخداست پس آنکھ بھ دوستی با خدا رسیده ب

و م�ی ج�ات از س�ھیعن�ی ب�ا خ�دایت و ای�ن تنھ�ا راه ن ز دریوزگی گل برھاند ، یعنی ترا با دلت دوست کن�د ،و ا . اشدب

۴۵

شکر یا اوحد الشاکرین یا اشکر المجیرین

پس شکر کنندۀ حقیقی و کامل از صفات اوست . » مشکور« و» شاکر«و تبرای خداس وشکر از خداست

او است و جز خودش را شکر نمی کند . پس شکر یک فعل و صفت توحیدی است مثل ھمۀ افعال و صفات.و ش�کر «می فرمای�د : قرآنچنین است کھ دی است بلکھ برای بشر ھمی، توح این وضع نھ فقط دربارۀ خدا

و از نف�س ب�ھ نف�س اس�ت و چ�ون فق�ط در حاصل معرفت نف�س اس�ت پس شکر . »نمی کنید مگر خودتان رارحمت و عزت و کرامت وجود بر اھلش عیان می گردد و از آن برخ�وردار م�ی و معرفت نفس است کھ خیر

براس�تی ک�ھ «م�ی فرمای�د : (ع)ان است ک�ھ عل�ی از صفات عارف شود پس شکر از محصوالت معرفت نفس وشناس�ی اس�ت ک�ھ –د ب�ی پای�ان و خی�ر ک�الن در خ�ود و بواسطۀ فوای» . شناسی مفید ترین علم است –خود

خداون�د ش�ما را از « شکر بر می آید و آدمی ، وجود خ�ود را ش�کر م�ی گوی�د و از خ�ود ممن�ون م�ی ش�ود . این شکر، سپاس وجودی اس�ت ک�ھ .» عدم آفرید و چشم و گوش و دل عطا فرمود آیا کیست کھ شکر نماید

) رس�یدگان ، ق�درت و دل رسیدگان و بھ بص�یرت و س�ماع (ش�نوائی ھد و بھ وجود رسیدگان و بوجز اھل وجست و ای�ن ش�کر موج�ب دربارۀ رحمت ھای بی کران خدا فتحاصل معر، ر را ندارند . شکر شکمعرفت این

گزار ارتقاء یابد و بھ نعمت ھای خدا کھ امتحانات اوست برسد و شکر نعم�ت ھ�ای او فق�ط می شود کھ شکرحق پرس�تان و عاش�قان اس�ت زی�را نعم�ت ھ�ای خ�دا در ص�ورت ظ�اھر در تض�اد ب�ا و مخلصان کار عارفان و

ۀ و نقط�» امتح�ان«ی ھمان قرآندر معنای » بال«و بصورت بالیا آشکار می شوند و رحمت ھای او می آیند حال آنکھ رحمت بھ مثابۀ بلی ، گفتن انسان بھ خداست » بلی«ارتقاء و ترفیع وجودی است و درواقع ھمان

ۀ ایم�انی و علم�ی و معرفت�ی درج� ی�کی�ی م�ی گوی�د التن خدا بھ انسان است . و در ھر بلی کھ انسان ب�ھ بگفرحمات باطنی و دست نیافتنی و غیبی خدا در عالم وجود برخوردار می ش�ود و ب�ھ بھش�ت باال می رود و از

س�خت ت�ر م�ی گ�ردد اھ�ل خدا راه می یابد . ھر چھ کھ نعمت ھای خدا بر بش�ر ش�دیدتر م�ی ش�ود و امتحان�ات تر و غافالن کافرتر می شوند . شکر و کفر نقطۀ مقابل یک�دیگر اس�ت : ش�کر ب�ھ معن�ای بل�ی معرفت ، شاکرر اس�ت . پ�س ب�انکار و گریز و کتم�ان و نف�ی و تکدادن و تسلیم شدن است . و کفر بھ معنای گفتن و تن در

م بس�یار کلم�ۀ ش�کر را ب�ر زب�ان م�ی آورن�د . شکر و کفر یک موضوع منطقی و کالمی نیست ک�ھ منافق�ان ھ�حمت و عزت است و بر آن می افزاید و آن�را ع�الیتر رپس شکر از معرفت است و بر معرفت می افزاید ، از

اھ�ل جن�ت اس�ت آن�ان ک�ھ از ھم�ین جھ�ان در جن�ات خ�دا ق�رار دارن�د و از ن�زد او می نماید . ش�کر از ص�فات صبر و قناعت و آرامش و انبساط است . شکر معرفت�ی ھ ھای شاکران ،روزی می خورند . و دیگر از نشان

گرن�ھ آدم�ی درع�زت گ�ردد و موجب می شود کھ رحمت ھای خ�دا تب�دیل ب�ھ س�المتی و ن�ور طھ�ارت و عل�م وه پس شکر حقیقی موجب تب�دیل م�اد رحمت ھای خدا می پوسد و بھ انواع امراض و عذابھا مبتال می شود .

ھ ن��ور م��ی ش��ود . و ع��الیترین ب��ھ حقیق��ت و ثق��ل ب�� واقعی��تب��ھ روح و دنی��ا ب��ھ آخ��رت و ب��ھ معن��ا و ص��ورت است کھ : پروردگارا تو را سپاس از اینکھ م�ا را خل�ق ک�ردی از ع�دم ، و وج�ود را ب�ھ وجودشکر ،شکرھا

چش�انیدی . و در وادی وج�ود ، ش�کر دل نم�ودن ، دقی��ق ت�رین شکرھاس�ت چ�را ک�ھ دل آدم�ی ، ع��الیترین م�ارحم�ت ھ�ا و نعم�ت ھ�ای خداس�ت . چ�ون ش�اکر اول و آخ�ر، خداس�ت پ�س ن�زول کلی�ۀمح�ل قطۀ وجود او ون

۴۶

فق�ر کم�ال ش�کر، ش�کر ب�ر تعینشکر است : شکر را در وجود خود شکر نمودن . شکر مطلق ھمانا شکر ی است کھ : محمداست یعنی فخر نمودن بھ فقر خویش کھ شکر

»فقر ، فخر من است . «

۴٧

نبوت یا اکمل المخبرین یا اعلی الواصلین

ودان�ھ ن ب�ھ حی�ات جادویق حوا ب�ھ فک�ر رس�یشبھ ھمراھی و ت انشیط وسوسۀ ت ، بادر بھش (ع)آدم حضرت

آدم آن�را ب�ر ھ خداون�د ق�بال ک� ھ بھ ھدایت شیطان بھ درخت ممنوع�ھدر بھشت افتاد و بھ ھمین وسوسھ بود کش�د ر او آش�کارعمل حرام بھ ناگاه ع�ورت او ب�این با . حرام کرده بود نزدیک شد و از آن برخوردار گردید

از وپ�ذیرفت و خود را زشت یافت شرمنده گردید و برای توبھ بھ خدای خود باز آم�د و خداون�د توب�ھ اش رارش او و ھمس� نب�وت بخش�ید ول�ی درج�ۀ نیز بھ او آموخت و بھ اوبابت این توبھ آخرین کلمھ و علم خود را

. را از بھشت خویش اخراج نمودوی رک�ھ آدم ردی�دگشت ، این حقایق بر می آید کھ وسوۀ شیطان در آدم موج�ب ھآدم در ب واقعۀاز ھمین کل

ات حی�� قعی��توای ل��کر باز خ�دا برگردان��د و ق��ول خ��دا را در حرم��ت درخ��ت ممنوع��ھ از ی��اد بب��رد و از آن مھمت�� ا بص�ورتاو عط�ا فرم�وده ب�ود فرام�وش کن�د و حی�ات جاوی�د بھش�تی ر اودانۀ خود در بھشت را کھ خدا بھج

ممنوع�ھ آرزو و آرمان در آورد و برای رسیدن ب�ھ ای�ن آرزوی ک�اذب ش�یطان را پی�روی نم�وده و ب�ھ درخ�ت ن ک�رد و ک�ل نمود و زش�تی اش را ب�ر او عی�ااصلیت لجنی خویش توجھدرخت ممنوعھ آدم را م میل کند . و

خ�روج این غفلت از خدا و وسوسۀ شیطان و این نسیان کبیر و یافتن زشتی لجن�ی خ�ویش مص�ادف اس�ت ب�ا ز دس�ت دادنایعنی روی گردان شدن از خ�دا ھم�ان این وقایع امری واحد است ، . یعنی کل انسان از بھشت

اس�ت . یعن�ی ش�دن» خ�ود « الس�افلیناسفل توجھوجود برداشتن و مین بھشت است یعنی نظر از اعال العلی خویش�تن خدا را ندیدن موجب خود را دیدن ش�د : آن خ�ود لجن�ی و اس�فلی ک�ھ موج�ب ش�رم و بی�زاری آدم از

او دوع مج�د آدم و رج� وب�ۀتگردید کھ ھمین می توانست آدم را از بھشت وج�ود بناگ�اه در دوزخ ان�دازد ول�ی قت خویش اینکھ در ھمان بدو خل ی بھشت از دست رفت و آدم بالجب نجات او از دوزخ شد وبسوی خدا مو

ایش ف�رادیگ�ری از خ�د ھ کلم�ۀتوب�خ�وردار ش�ده ب�ود ول�ی پ�س از اسماء و عل�م خ�دا در ذات خ�ود بر از کلیۀزخ دو وش�ت ، بلک�ھ در ب�رزخ ک�ھ مق�امی ب�ین بھش�ت ھگرفت و ھمین موجب نب�وت او گردی�د ، ول�ی ن�ھ در ب

ق�ام س�ان ب�ھ م. و ب�دین گون�ھ ب�ود ک�ھ اول�ین ان اش�داست و وادی اختیار و انتخاب ب�ر س�ر ای�ن دوراھ�ی م�ی بۀ م�ذکور آدم درواقع�پ�س » . خب�ر«یعن�ی اھ�ل » نبی« لین انسان است ولین نبی ھمان او نبوت رسید یعنی او

ھ پ�س ک�کلم�ھ ای خبر از ھمان آخ�رین گناه و توبھ بی خبر بود و این خبری آگاه شد کھ قبل از این واقعۀاز ست . اخداوند بھ آدم آموخت حاصل شد . این خبر چھ بود ؟ این خبر ھمان گوھرۀ نبوت ، از توبھ

( نبأ عظیم ) سخن می گوید یعن�ی وق�وع آن را ھش�دار میدھ�د گکریم از ظھور این خبر بزر قرآنخداوند در و حض�رت اش�داس�الم نی�ز م�ی ب د کھ بزرگترین معج�زۀ پی�امبرو آن را مصادف با دو نیمھ شدن ماه می خوان

نبأ عظ�یم م�ن« : کردند فرمود ) را سئوال می ( نبأ عظیم ه ای از مؤمنان کھ واقعۀدر پاسخ بھ عد (ع)علی نب�أ) بھ ترک بھشت نمی بود و آن خبر ( بعنوان خلیفۀ خدا حاضر (ع)علی و آدم جز بھ عشق ظھور » ھستم

مۀ انبیاء الھی بار والیت و عشق رسیدن انسان بھ مقام جانشینی خدا بر روی زمین را در دل ھ ھمین بود وپرورش دادند و از این بابت ھمۀ رنجھای بی انتھا را تحمل نمودند تا اینکھ انسان کامل و خود حمل کرده و

فرمای�د : م�ی (ص)اس�الم ب�ود ھم�انطور ک�ھ پی�امبر (ع)خ�روج نم�ود و آن عل�ی (ص) محم�دخلیفۀ خدا از س�ینۀ

۴٨

و ای�ن » در ظ�اھر دی�دار م�ی ک�نم ای علی تو در باطن با ھمۀ انبیاء بوده ای و زھی افتخ�ار ب�ر م�ن ک�ھ ت�را«ب�ا آن حامل�ھ ش�د و (ع)، یعنی آن خبری ک�ھ حض�رت آدم اشدمال نبوت و اوج رسالت و راز ختم نبوت می بک

پ�س ھم�ۀ د گردی�د .متول� (ص) محم�د ش یاف�ت ت�ا از س�ینۀط�ول ت�اریخ پ�رور نبی گردید در دل ھزاران نبی درو زب�ان وح�ی در و در حقیقت ھمان علی بود ک�ھ منش�أانبیاء الھی حامل یک خبر و عامل یک رسالت بودند

جم�ال وح�ی کنن�دۀ ھم�ۀ انبی�اء را (ص) محم�دپیامبران محسوب می شده است و برای ھمین است کھ حض�رت ھ�دایت دل ھم�ۀ انبی�اء رنو (ع)ر وجود علی یقین یافت . پس علی روی زمین د در معراجش دیدار نمود و بر

، ب�ا ھ حض�رت آدمآش�کار گردی�د . ھم�ان ط�ور ک� (ص) محم�دالھی بوده است کھ این ن�ور در جم�ال انس�انی ب�ر لج�ن از بطن این ت وجود راارتکاب بھ حرام با لجنیت وجود خود روبرو شد و بھ زمین تبعید گردید تا خدائی

ک�ھ ھم�ان اس�الم خ�الص و (ع)ت آشکار شده از لجن است و اگر مکتب عل�ی ھمان خدائی (ع)کشف کند ، علی شناسی ندارد از ھم�ین روس�ت . پ�س ظھ�ور انس�ان خدایگون�ھ –است ، حرفی جز خود (ص) محمدکامل ناب

گ�وش دل آدم در ک�ھ درب�ود نب�أ)( کھ دقیقا بر جای خدا قرار دارد و مظھر ارادۀ مطلق اوست ، ھمان خب�ریبھشت خوانده شد و نطفۀ نبوت گردید و گوھرۀ نبوت در تاریخ بود، پس موضوع جدیدی نبود ک�ھ در اس�الم

مرب�وط ب�ھ مع�راج . برای ھم�ین اس�ت ک�ھ در احادی�ث قدس�ی ک�ھ اساس�ا اشدی بناگاه سر برآورده بمحمدناب ت مبعوث نکرد مگر اینکھ برای والی�ت عل�ی از ھم�ۀ انبی�اء پیامبر است آمده کھ خداوند ھیچ کسی را بھ نبو

ھم�ۀ انبی�اء الھ�ی و مؤمن�ان در حقیقت ظھور علی بھ مانند محشر عش�ق و محف�ل معارف�ۀ، پس بیعت گرفتم�ان اس�ت و عل�ی بق�ول پی�امبر ز الپیامبر آخر محمد مان یاز ال. و اگر اسالم دین آخر اشدیخ می بردر طول تا

ب�ا خ�دا) اس�ت دی�دارن معنای قیامت واقعۀ لق�اء هللا (ۀ قیامت است از ھمین روست کھ بزرگتریدارند برپا (ص)، یعنی مرحلۀ صعود و رجعت بسوی خداس�ت ھم�انطور ک�ھ دی�ن در معراج) استدین ( (ص) محمدو اگر دین

از بھش�ت (ع)یعنی ن�زول و ھب�وط حض�رت آدم . اشددر وادی نزول می ب (ص) محمدمکتب ھمۀ انبیاء قبل از ک�ھ در نب�وت س�تت ایعن�ی جایگ�اه بش�ری الس�افلینس�فل اسرآغاز ف�رود آم�دن ح�ق از مق�ام اعالی�ی ب�ھ س�مت

ت و کم�ال رحم�ت و رسید کھ ب�ھ معن�ای تکمی�ل نب�و السافلینو عمق قھقرای اسفل اشدی این نزول بھ محمدکام�ل و امروز دین را ب�ر ش�ما «رماید : ھ خداوند در کتابش می فنعمت خدا دربارۀ انسان است و این است ک

ف�ی دانیم شأن نزول این آی�ھ مرب�وط ب�ھ واقع�ۀ غ�دیر خ�م اس�ت یعن�ی معر کھ می» نعمت را بر شما تمام کردم بھ عنوان خلیفۀ خدا . (ع)علی

ع�راج اوند در مبخشید و برای ھمین است کھ خد تعینو این واقعھ مقصود مطلق خدا از خلقت عالم و آدم را م ل کردن مقاو این ھمان محو » تو بھ من ، نسبت من است بھ علی نسبت محمدای «فرمود : (ص) محمدھ ب

عینی�ت معرف�ی خداس�ت در (ع)یعن�ی عل�ی . اس�ت محبوب و مقص�ود خ�دا (ع)خدایی بھ انسان است یعنی علی س�ی ج�ز خ�دا کچ�ھ ق�رآن وین�دۀفی کرده ، آی�ا گناطق معر قرآنخود را (ع)ی و بشری . ھمانطور کھ علی ماد

خود را در این مقام می خواند . (ع)؟ وعلی کالم هللا نیست قرآن؟ آیا اشدمی بی در تضاد است با راه و روش و ق�وانین مرب�وط ام و قوانین مربوط بھ سقوط بکل کھمانطور کھ اصول و اح

ی در تض��اد اس��ت ب��ا راه و کل��، ب ی ک��ھ ھم��ان والی��ت عل��وی اس��تمحم��د، پ��س راه و روش اس��الم ب��ھ ص��عودروش ھمۀ ادیان سابق . ھر چند کھ راه این ن�زول و رجع�ت یک�ی اس�ت و ھمچ�ون ی�ک رف�ت و برگش�ت م�ی

است و سیر ع�روج » انا� « ماند ولی سمت آن صد و ھشتاد درجھ معکوس است ، ماجرای نزول مصداق ھم�انطور ک�ھ بط�ور .و بازگش�ت بس�وی خ�دا است . یعنی دو مرحلۀ آمدن از خ�دا» یھ راجعون لانا ا« تعین

۴٩

، خواه ن�اخواه تس�لیم ق�وۀ جاذب�ۀ زم�ین چتری از ھواپیما مثال انسان در حال سقوط از قلۀ کوه و یا بواسطۀریدن بھ آسمان بایستی قوانین ماده و طبیعت را خنثی نماید . په است، ولی برای تابع قوانین طبیعت و ماد و

ت ک�ھ گ�وھرۀ منط�ق ، اس�تدالل و ذھنی� اش�داکم بر عالم ماده ھمانا ق�انون علی�ت م�ی بو گوھرۀ ھمۀ قوانین حا عش�ق است . پس در دوران رجعت و صعود بایستی کھ از ای�ن ق�انون و جب�ر طبیع�ی رھ�ایی جس�ت و ج�ز ب�

ذھ�ن گرای�ی را ق�رآنوالیت) نمی توان راھی برای رستگاری و عروج جس�تجو نم�ود . و اینک�ھ خداون�د در (یگ�انگی ب�ا پروردگ�ار) را فق�ط راه توحی�د ( (ع)د راه ھدایت نامی�ده و نی�ز عل�ی رای مؤمنان منع گردانده و سب

عرف�ت دانس�تھ ت خوانده است و اینکھ ھمۀ عرفای حقھ اندیشھ گری را سد راه حقیق�ت و مراه نجات از ذھنی و تق�وا من�ع م�ی کن�د و آن را کف�ر م�ی این ھمھ سالکان توحی�د را از تکی�ھ ب�ر دان�ش (ع)اند و حافظ شیرازی

) می نماید ،ھمھ دال ب�ر وی�ژه گ�ی خ�اص الخ�اص را دعوت بھ خروج از چاه طبیعت (علیـت خواند و سالکاندر ق�رآندو ق�وس) ک�ھ در اس�ت (» قاب قوس�ین « برگشت ھمان اسالم) است . و این رفت وعت (جعصر ر

ھت را دع�وت ب�انبیاء خبر خدا را برای بشر آوردن�د و بش�ری رابطھ با معراج پیامبر مذکور است . یعنی ھمۀ آورد پ�س بایس�تی ھ��م ک�ھ خب��ر آوری خ�ود خ��دا را (ص) محم��د. ول�ی اعتق�اد و ایم�ان ب��ھ خ�دای غیب��ی نمودن�د

پرس�تش و خوان�دن خ�دا بواس�طۀ ذھ�ن ذھ�ن پرس�تی و ق�رآن) ختم می شد و برای ھم�ین اس�ت ک�ھ در (نبوتک خوانده می شود کھ تنھ�ا گن�اه نابخش�ودنی و ظل�م عظ�یم بش�ر در دوران رجع�ت خدای نادیده و غایب) شر(

ھ بشر خلیف�ۀ خ�دا را منک�ر ش�ود، ھم�انطور ک�ھ از ص�در ک اشداست ، زیرا خدای خیالی عمال پناھگاھی می بپرستش خدای خیالی مش�غول کش�تار امام�ان و ت بھ بھانۀاسالم تاکنون ھمواره اکثریت قریب بھ اتفاق بشری است . و این ھمان جنگ با خود خدا بوده. ت مآبییعشر عرفای حقھ بوده است آنھم در لباس دین پناھی و

ب�ھ لح�اظ اخ�الق عمل�ی ھم�ان دوران اش�دم�ی ب (ع)کھ ھم�ان دوران قب�ل از ظھ�ور عل�ی نزول حق پس دورانلق بھ عنوان مب�داء جھ�ان دوری از خداوند خا معنای ترس و پرھیز و دانیم کھ تقوا بھ است . و می» تقوا«

دان�یم ک�ھ . و م�ی است . و تقوا بھ لحاظ عملی یعن�ی دوری جس�تن و پرھی�ز نم�ودن از خواھش�ھای خویش�تندل نظر گاه و خانۀ خداست پس می بینیم کھ ترسیدن و پرھیز ک�ردن از کانون ھر میلی در انسان دل است و

مۀ احک�ام ش�ریعت انبی�اء الھ�ی ب�ر گ�وھره و س�مت ھدانیم کھ خداست . و می ، ھمان ترس و پرھیز از خودی) در اس�الم نی�ز ھیچگون�ھ تف�اوت کیف�ی از محم�د( ھمین پرھیز استوار است . و از این لحاظ شریعت نب�وی

محم�داس�ت و ب�ھ نیز ب�ر ای�ن واقع�ھ اص�رار ورزی�ده قرآنادیان ماقبل خویش ندارد، ھمانطور کھ خداوند در ی دید ھود و نصاری بگو کھ من و شما بھ احکام دین شما عمل کنیم . ولی خوابھ یھ« می فرماید کھ : (ص)

تق�وا رس�ید و خ�ود پی�امبر اس�الم اش�دب�ھ (ص) محم�ددی�ن البتھ می دانیم ک�ھ تق�وا در» کھ اکثرشان منافقانندم�ین ش�ود و مع�راج پی�امبر مص�داق ھ حاصل م�ی تقربتقوا است کھ اشدقی ترین انسان تاریخ است و از مت

پرھی�ز از خویش�تن اس�ت ک�ھ دی�دار ب�ا جم�ال اشد امر است کھ پروردگارش را بھ جمال دیدار نمود . یعنی دررا جمال باطن خود می خوان�د ک�ھ (ع)، علی (ص) محمدر می گردد . و این است کھ س (خدا) می حقیقت خویش

داده بودند . ھمان جمال پروردگار است یعنی ھمان جمالی کھ ھمۀ انبیاء بھ آن وعدهدور شدن و پرھیز و ت�رس تکاب نخستین گناه آغاز نمود ، کھ آن در آن واحداربا (ع)رت آدم و تقوا را حض

و پرھیز از خواھش ھای خویش بود زیرا در پیروی از خ�واھش خ�ود ب�ود ک�ھ در ) از خدا (اخراج از بھشتدر فراق افتاد یعنی ب�ا نزدی�ک ش�دن ش�یطان استفاده از درخت ممنوعھ از خود و خدا در آن واحد دور شد و

جاودانگی وجود از آدم رخت بربست و ھمین نسیان وجودی موجب شد کھ حیات و ھس�تی جاودان�ھ بھ آدم ،

۵٠

تبدیل بھ یک آرزوی ناکجا آباد گشتھ و آدم را بھ پیروی از ش�یطان واداش�ت ت�ا ب�ھ گم�ان خ�ود ب�ھ ج�اودانگی فراموش�ی اس�ت و –ھم�ان خ�دا فراموشی –شت اخراج شد . این خود در بھشت برسد کھ نرسید بلکھ از بھ

کھ بنیانگزارش آدم ابوالبشر است و ھم�ۀ انبی�اء اشدتقوا می ب واقعھ ای توأم است و این واقعھ ھمان واقعۀخ�اتم (ص) محم�د بعد از وی مکتب پدر را پیروی نموده و بھ سایرین نی�ز اب�الغ کردن�د ک�ھ کم�ال ای�ن تق�وا در

محم�دپدید آمد و ختم گردید . برای ھمین است کھ در تاریخ ریاض�ت و رھبانی�ت ھ�یچ بش�ری ب�ھ مق�ام اءانبی» . ت ھم�ان فق�ر م�ن اس�تتنھ�ا برت�ری و فخ�ر م�ن ب�ر بش�ری «ست . تا آنجا ک�ھ م�ی فرمای�د : انرسیده (ص)

دی�دی نی�اورده و بلک�ھ آم�ده ت خویش مطلقا دی�ن جدر وادی نبو (ص) محمدکریم آمده ، قرآنھ در کھمانطور در پاس�خ (ص)ھمین دلیل اس�ت ک�ھ پی�امبر اس�الم را تصدیق نماید . بھ تا ھمۀ انبیاء گذشتھ را و شریعت آنھات ت�و را ای پیامبر پس تو کھ آخرین پیامبر خدا ھستی چھ کسی حقانی « بھ کسانی کھ سئوال می کردند کھ :

حقانیت مرا زین پ�س س�الکان وادی معرف�ت نف�س تص�دیق « ید : کھ پیامبر می فرما» تصدیق خواھد کرد ؟ » خواھند کرد و خودشناسی راه پیروی از دین من است .

ینج�ا خ�ط تک�املی راه انبی�اء اس�ت و تکام�ل در ا ، ھم�ان ادام�ۀ پس معرفت نفس بھ معنای رجعت ب�ھ خ�ویشاریخ تق�وا توس عروج است و پایان بلکھ نقطۀ عطفی در تاریخ وجود و تاریخ آدم است و ق، مستقیم نیست

ح�ی و وهللا الی تقرببھ معنای ھمین رجعت بھ خویش و آغاز خود شناسی بعنوان تنھا راه رجعت بھ خدا و دی�ان از ا سایر ابت بعنوان تنھا امتیاز و تفاوت اسالم ودی ختم نبو جبی واسطھ است . و اھمیت تاریخی و وم�ن کس�انی زی�ن پ�س از می�ان مؤمن�ان ام�ت« امبر اسالم می فرماید : ھمین روست . و از این روست کھ پی

ک�ر اس�ت ک�ھ و قاب�ل ذ» ھم�ۀ انبی�اء س�ابق ب�ر مق�ام آنھ�ا در ن�زد خ�دا غبط�ھ م�ی خورن�د . ظھور می کنند کھش�دن ب�ر خودشناسی چیزی از نوع فلسفھ و منطق و ش�عر و روانشناس�ی و امث�ال اینھ�ا نیس�ت ، بلک�ھ وارد

خویش است ، یعنی ورود بھ حریم خدا . جھان غیب درونبرای مبتال نشدن ب�ھ ت و لجنیت وجود خویش ،قصد دور ماندن از مادی تالش پیگیر بھعبارت است از تقوا

)بشر ھمان تاریخ ثنویت (دوگ�انگی تاریخ تقوا در انواع عذابھا از ھمین دنیا و از عواقب آن پس از مرگ .. پس تاریخ تقوا ھمان جریان خروج انسان از خویش�تن اشدمی ب» خدا –د خو«است و این ھمان دوگانگی

–اد انس�ان دوگانگی و تض اشدکریم مظھر قرآن. و اگر است در این بیان دوگانگی روشن تر فھم می گرددخدا است و در ھیچ کتاب آسمانی دیگری تا این حد قھر خدا بر بشریت شدید و آش�کار نش�ده اس�ت از ھم�ین

ر عین حال کھ پیامبر اسالم مھربانترین پیامبری اس�ت ک�ھ ب�ر بش�ریت ف�رود آم�ده اس�ت و . د اشدعھ می بواقدان�یم ک�ھ مظھ�ر کام�ل قھ�ر خ�دا حض�رت نامی�ده اس�ت و م�ی »مھری بر دو عالم « خداوند او را در کتابش

ی پدی�دار محم�دریعت و در ش� اش�دم�ی ب» خود«دوری انسان از اشدای کامل کھ . پس تقو اشدمی ب (ع)علی در وج�ود ک�ی ب�ھ انس�ان رس�یده و ای�ن ب�ھ معن�ای کم�ال ن�زول ح�ق ینزد اش�دگشت ، بدان معناست کھ خدا بھ

حضور خدا شده است ، حل مخود کھ ت از خویشتن بپرھیزد تا برانسان است کھ انسان بایستی بھ ھمین شد ح�ق را در ج�ایی بس�یار دور جس�تجو م�ی افرانک�«آمده اس�ت ک�ھ : قرآنین دلیل در ت نکند . و بھ ھممعصی

باطل از میان رفت و ق�رار ب�ود ک�ھ از می�ان ب�رود و آمد و کنند، حال آنکھ بسیار نزدیک است و بگو کھ حق خ�دا از «و س�خنانی ھمچ�ون : ی�ل آی�اتی از ای�ن قب . »بگو کھ خداوند از رگ گردن بھ شما نزدیک ت�ر اس�ت

ب�رای اول�ین ب�ار ب�ھ ای�ن ش�دت و آش�کاری در دی�ن »و دل خان�ۀ خداس�ت خود انسان بھ انس�ان نزدیکتراس�ت . اشداسالم پدید آمده است و این دال بر واقعھ ای نو در عالم ھستی می ب

۵١

ی کام�ل و محم�دکھ ای�ن ش�ھادت در نب�وت اشدخدا) می بن جریان شاھد شدن انسان بر خود (تاریخ تقوا ھمات�اریخ انبی�اء ک�ھ چی�زی ج�ز ت�اریخ و درج�ات تق�وا نیس�ت پ�یش ش�رط و تمام میگردد ، پس می بین�یم ک�ھ ک�ل

ھ بدون آن مطلقا معرفت نفس میس�ر کو شرطی الزم و حیاتی است اشدشناسی می ب –مقدمھ ای برای خود متقیان بھ خدا یعنی امکان وصال انسان ب�ا خویش�تن تقربی بھ این طرف امکان محمدو از نبوت نمی آید .، ھ�ر اش�دب م�ی (ع)نگی و توحید فراھم آمده است کھ ھمان واقعۀ امامت است ، کھ نخستینش علی و راه یگا

وادی ی��نبنی��انگزار اس��الم ب��ود ک��ھ ای��ن مق��ام و ا (ع)ار در ت��اریخ توس��ط حض��رت اب��راھیم چن��د ک��ھ نخس��تین ب��م�ی خوان�د . و (ع)را پیرو راه حضرت اب�راھیم (ص) محمد قرآنشناختھ شد . برای ھمین است کھ خداوند در

ی کام�ل گردی�د. چ�ون خ�دا محم�ددرجات پائین ت�ری از امام�ت از ھم�ان ظھ�ور اب�راھیم آغ�از ش�د و در اس�الم الش و کم�الش در ھیب�ت دوس�تی خ�الص حض�ور در دل م�ؤمنین رس�ید ، بناگ�اه جم� اش�دتقوا ب�ھ اشدبواسطۀ

،یعن�ی دوران ف�راق اش�دتن او م�ی بولی) از راه میرسد واین دوس�ت ن�ور ھ�دایت آن متق�ی ب�ھ س�وی خویش�(خدا) رھسپار شوی و ب�ر خ�ویش وارد صال (توحید) آغاز شد تا بسوی خود (تقوا) بھ پایان رسید وعصر و(

شوی و یگانھ گردی واین وادی معرفت نفس بھ معنای اسالمی و علوی آن است کھ ھر چ�ھ بیش�تر در خ�ود توست و نور ھدایت تو بسوی توست راعین خ�ود م�ی غرق می شوی و خود را می یابی دوست را کھ آئینھ

و م�ی شناس�ی و در جم�ال دوس�ت دی�دارش م�ی کن�ی . پ�س م�ی یابی و نھایتا خدایت را در خویشتن می یابی بھ معنای دوستی خالصانھ و عاش�قانھ ب�ا ی�ک دوس�ت خ�الص و کام�ل اس�ت در حقیق�ت ھم�ان کھ بینیم والیت

رزب�ان ک�الم خ�دا را علن�ا ب (ع)برای نخس�تین ب�ار حض�رت اب�راھیم کھراه دوستی با خویشتن است . ھمانطور تق�وا اش�ددر (ع)نیز بواسطۀ دوستی با علی (ص) محمداسماعیل) در زیر تیغ خویش شنید، پسر خرد سالش(

است . این پرھیز از خویش و بازگشت بھ (ع)بود کھ بھ معراج رفت و خدایش را دیدار کرد و دید کھ او علیز خ�دائیم و بس�وی او ا، (اش�دم�ی ب» راجع�ون� و ان�ا الی�ھ انا « تعینھمان رفت و برگشت مذکور و خویش

آ) . و –خ�ود ( اش�ددیگر از کلمۀ هللا م�ی ب تعینھ معنای از خودیم و بھ خود می آئیم و این باز می گردیم) باست . زیرا والیت ھمان روز تاب�ان نتعی از غدر آ» مالک یوم الدین « است زیرا کھ » یوم الدین«این آغاز

ح�ق ق�رار م�ی رحقایق دین است یعنی بواسطۀ ظھور نور ھدایت (ولی) دی�ن ب�رای آن متق�ی در تشعش�ع ن�وگیرد و بواسطۀ ھمین نور اس�ت ک�ھ وج�ود اھ�ل تق�وا از ت�اریکی بی�رون م�ی آی�د و من�ور م�ی گ�ردد و از ای�ن

ش�ود و نی�ز دی�ن ، آن امان�ت الھ�ی ب�ھ م�الکش تحوی�ل داده ھ راه ورود بھ خویشتن امکان پ�ذیر م�یکروست ود دروازۀ ورود ب�ھ خ�ویش بط�ور کام�ل گش�وده نم�ی ش�ود و ص�راط نش�میشود . و تابطور کامل تحویل داده

و از اینجاس�ت ک�ھ ب�از محق�ق م�ی گ�ردد ک�ھ چ�را امام�ان م�ا ص�راط المس�تقیم را . المستقیم آشکار نمی گ�ردد بورود ب�ھ س�ورۀ حم�د و در بخود را فشردۀ س�ورۀ حم�د و در (ع)و چرا علی خودشناسی خواندند .ھمان

تجل�یمیخواند و بدانیم کھ ھم�ۀ دوس�تان خ�الص ک�ھ ن�ور ھ�دایت ھ�ر عص�ری ھس�تند ، قرآنورود بھ نماز و از عل�ی◌◌ین (عل�ی ق�رآنھستند و بقول می باشند وعلی واران ھر زمانی (ع)درجاتی از وجود مبارک علی

خداشناس�ی م�ی رس�ند، حقانی�ت آنھ�ا را م�ی –می باشند کھ فقط مق�ربین آنگ�اه ک�ھ ب�ھ کم�ال خودشناس�ی ) ھال دوست می گردد کھ ییابند و تصدیق می کنند . یعنی عصارۀ دین کھ در دوران نبوت ھمان تقوا است ، تحو

خویش تحوی�ل عنی تمامیتی اشدبھ مثابۀ تحویل تمامیت تالش و معنا و گوھرۀ حیات و ھستی اھل تقوا می بیاب�د و تحوی�ل گرفت�ھ ش�ود. ای�ن تحوی�ل دادن در حقیق�ت ھم�ان تع�ینت جاودان�ھ اش دوست می شود ت�ا حقیق�

. یعن�ی وج�ود ام�انتی و عاری�ھ ای داده م�ی ش�ود ت�ا اش�دتحویل گ�رفتن ب�ھ تم�ام و کم�ال حقیق�ت جم�الی م�ی ب

۵٢

اس�ت ک�ھ ھم�ۀ عرف�ای حق�ھ م�ا آن را ب�ھ زبانھ�ای وجود حقیقی و جاودانھ یافتھ ش�ود . ای�ن ھم�ان واقع�ھ ای از ای�ن مرحل��ھ اس�ت ک�ھ مواج�ھ ب�ا نقط��ۀ عطف�ی در ت�اریخ ھس�تی خ�ویش و ھس��تی گون�اگون بی�ان کردن�د . و

بش��ری م��ی ش��ویم و آن تب��دیل وتحوی��ل نب��وت ب��ھ والی��ت اس��ت ک��ھ در وادی عم��ل تب��دیل تق��وا ب��ھ تقی��ھ اس��ت . در دو جل�وۀ لحاظ لغت نیز ریشھ ای واحد دارند و جریانی واحد ھس�تند ھمانطور کھ می بینیم تقوا و تقیھ بھ

. برای ھمین است کھ در معرفت امامیھ تقی�ھ ب�ھ مانن�د روی دیگ�ر س�کۀ تق�وا اس�ت و بھ ظاھر کامال متضاد . ای�ن مخف�ی داش�تن ب�ھ لح�اظ اش�دم�ی ب» دی�ن وایم�ان داش�تن پنھان« تقوای کامل است و بھ معنای درواقعاز ، م ظاھری شریعت است ولی حقایق شریعت بص�ورت مکاش�فھ و کرام�ات و عل�وم ج�اری از اعض�اء احکا

) احک�ام م الدین (ام�ام. یعنی با تحویل دادن تقوا و شریعت بھ مالک یو شود وجود فرد معجزه آسا صادر میگردد، یعنی ت�اکنون می تجلید ھدایت یافتھ مرفشریعت بصورت صفات و علوم حقیقی و تبدیل کننده از وجود

وج�ود عم�ال ش�ده ب�ر وج�ود ازفرد متقی احکام ش�ریعت را ب�ر خ�ود الق�اء میک�رد و زی�ن پ�س ھم�ان احک�ام اپس تقیھ ھمان اجر تقوا است ھمانطور ک�ھ والی�ت اج�ر نب�وت اس�ت و حقیق�ت اج�ر ش�ریعت جاری می شود .

دربس�ت وال و یکج�ا م�ذشتگی را بھ تم�ام و کوالیت) دورانی است کھ از خود گ( تقرباست ، دوران تقیھ و و (ع)س�عدی (ع)ح�افظ (ع)، م�والی روم�ی (ع)بی�ان عارف�ان بزرگ�ی چ�ون ش�یخ عط�ار نیش�ابوری . می طلب�د

امثال آنھا دال بر از دست دادن دین ودل و تقوا و دانش، در رابطھ با دوس�ت ھمگ�ی ش�رح ای�ن واقع�ھ اس�ت و (ص)مبر اسالم ر ھدایت است بر برخی از مؤمنان با تقوا. و اینکھ از پیایعنی واقعۀ یوم الدین کھ ظھور نو

ک�ھ اش�دامامان ما مکررا نقل شده است کھ زین پس سنت مؤمنان حقیقی بر تقیھ است از ھم�ین واقع�ھ م�ی ب س بزرگ است و نھ بر سیاست یا مصلحتی . یعنی یک واقعھ است و نھ یک نمایش .ببر حقیقتی ر م�ی ب�نن�د و تکیلی روی ب�ر م�ی گردای با نور ھدایتی (ولی خدا) از چن�ین تحوی�ل و تب�دیرویارو و آنانکھ در

(ع)ی یخین در ص�در اس�الم نس�بت ب�ھ عل�ورزند، ب�ھ ھم�ان رس�وایی و ش�رک و نف�اقی مب�تال م�ی ش�وند ک�ھ ش�ت د تمامی�ب�وکھ دوست خالص آنھا (ع)دل و تقوا و دانش خود بھ علی مرتکب شدند و بھ جای تحویل دین و

ن فروش�ی رویدی� فروشی و –. یعنی بجای تقیھ پیشھ کردن بھ بازار خود خود را بھ معاویھ تحویل نمودندآن انس�تند ب�ھ، سلطنت را برگزیدند و این بزرگترین ضرری بود ک�ھ م�ی تو ند و بجای مقام خالفت الھیدآور

م�ۀ ) ھتوحی�د –وص�ال –تقیھ در عرصۀ والیت ( از دست دادند . مبتال شوند یعنی وجود خود را تباه کرده وھ ب�ن�ی تب�دیل دائ�م و بالوقف�ھ یع ة تبدیل ب�ھ ام�رید صلو شواحکام شریعت از دل سالک بطور کامل جاری می

و داش�دل م�ی ب وجود را در بر می گیرد کھ از انفاق دان�ش و تق�وا و خ�ود و انفاق کل گردد می» ذکر قلبی«ک�ار گرفت�ھ م�ی جھ�اد تمام�ا ب�ر علی�ھ خویش�تن ب است بھ دوس�ت . و» خود « امیت معنای ایثار از تم این بھ

ع خ�ود تحویل خویش می گردد مابقی احکام دی�ن ھمگ�ی ب�ھ ھم�ین من�وال اس�ت ک�ھ ب�ھ موق� شود کھ منجر بھ د . می یاب تعین

پ�س از احک�ام نکتھ دیگر اینکھ این واقعھ بدان معن�ا نیس�ت ک�ھ چ�ون ام�روزه در عرص�ۀ والی�ت ق�رار داری�م بلکھ ھر مؤمنی و ھر مسلمان طالب حقیقتی و ھر اھل دی�ن ص�ادقی بایس�تی شریعت نبوی بی نیاز شده ایم ،

. نماید و در تقوا کامل شود تا بھ والیت برس�د شتن طیاز شریعت انبیاء آغاز کند و جریان نبوت را در خویر نیست بلکھ بھ خود فریبی بسیار مھلک�ی م�ی س شناسی نھ تنھا می –و غیر از این طریق والیت و امر خود

ب سرنگون می سازد . ھر سالکی در درون خویش وانجامد کھ فرد را بھ قھقرای انواع عذابھا و جھل مرک از آدم تا خاتم انبیاء و اولیاء را تاریخ طریق می کند کھ عمال بھ لحاظ معرفتی کل با خویش بھ گونھ ای طی

۵٣

اء و ھم�ۀ انبی� دھد . یک عارف کامل در وج�ود خ�ویش ب�ا خود شھادت می در ھ نموده وامروز تجربھ و تا بتع��الی و تکام�ل و ت از آغ��از ت�ا کن��ون محش�ور اس��ت وت��اریخ بشری�ـ ن و ص��الحین ک�ل اولی�اء و عرف��ا و متق�ی

معراج جز از این راه نمی گذرد .

۵۴

قیامت یا اظھر الحاضرین ◌ القیومین ی یا اح

وادث مرب�وطح مسائل و آشکاری جمال . و ھمۀ اشداوج کمال و در دیدار انسان با خداست در قیامت واقعۀ

ی ئوی�ارو، ر اش�دی م�ی بین دیدار است و در خ�دمت و پش�توانۀ ای�ن روی�اروئمحور ھم بھ قیامت بر اساس و لم و آدمخ��ر زم��ان . و مقص��ود خ��دا نی��ز از خلق��ت ع��اخ��ویش در پای��ان دنی��ا و در آ ا خ��القاش��رف مخلوق��ات ب��

ھ ک�ار ب� ف�ی ک�نم پ�س دس�تو دوس�ت داش�تم ک�ھ خ�ود را معر مگنج�ی نھ�ان ب�ود:« ھمین واقعھ بوده است کھ وع م�ی ق�وب نقیامت واقعھ ای است ک�ھ اوج کم�ال مقص�ود خ�دا از خلق�ت انس�ا پس واقعۀ» خلقت جھان زدم

ل س قیام�ت محف�ھ با خالق دیدار کند پک اشدانسان نیز می ب ھستی این اوج مقصود و کمال حیات و وپیوندد اع�راف معارفھ است و سکوی عرفات عالم وجود اس�ت . پ�س دی�دار کنن�دگان ب�ا خ�دا در ای�ن واقع�ھ اص�حاب

ا ک�ھ . چ�ر اش�دقیام�ت مقص�ود و غای�ت و کم�ال راه س�الکان معرف�ت نف�س (خودشناس�ی) م�ی ب یعن�یھستند ، ش ب�ھ ، از ذات خود ، از روح خودش بھ انسان روح دمید خداوند آدمی را از صورت خویش صورت بخشید

د ر ج��ای خ��وب�خ�ود گردانی��د و نھ��اد و انس�ان را خلیف��ۀ ت عل��م خ�ود را در اون وج��ود عط�ا ک��رد و تمامی�س�اانرف ب�ر نسان عا، ا اشددگارش می بنشاند و بھ ھمین دلیل است کھ فقط انسان است کھ قادر بھ دیدار با پرور

ی م�ل خویشتن قیامت) بھ کمال و جماۀ دیدار (درواقعایش را ت و کمال وجود خویشتن . پس انسان خدتمامی محم�دنبی�اء ااست . ھمانطور کھ خاتم شناسی –خود شناسی گام بھ گام عین خدا یابد و از ھمین روست کھ

طور نم�اب�ود و ھ (ع)ی دیدار فرمود کھ آن جوانمرد ھم�ان عل�ی خدایش را در معراج در صورت جوانمرد (ص)رای ب� آغاز قیام�ت محس�وب م�ی ش�ود وای�ن س�ر . و عل�ی ھ�م جم�ال ب�اطن او ب�ودفرم�ود (ص) محم�دکھ خود

مبر و ظھ�ورپی�اظھور اس�الم و ب�ا مع�راج مان است . پس قیامت باز الآخر ھمین اسالم دین قیامت و عرصۀم��ت را قیا ق��رآند در ن��ت در قیام��ت ق��رار دارد ب��رای ھم��ین اس��ت ک��ھ خداوت و بش��ری آغ��از ش��ده اس�� (ع)عل��ی

عن�ی قیام�ت مک�ررا ذک�ر ش�ده اس�ت . ی ق�رآنک�ھ در اشدمی ب» واقعھ«نامیده است و نام دیگرش » الساعھ«فس بنا ر معرفت نبر مدا تماما (ع). پس اگر دین اسالم و مکتب علی الساعھ ۀ: واقع اشدجاری می ب واقعیت

ؤمن�ان تص�دیق کنن�دگان دی�ن م�ن کس�انی ج�ز م«می فرمای�د ک�ھ : (ص) شده است عجیب نیست کھ خود پیامبررار ق�قیام�ت ت حدود چھارده قرن اس�ت ک�ھ در عرص�ۀری شھستی و ب پس جھان.» تند یساھل معرفت نفس ن

گان ونن�دک برپ�ا رچم داران وپ� . ».علی برپا کنندۀ قیامت است «ور کھ پیامبر اسالم فرمود کھ : دارد ھمانط ع)(راه عل�ی نفس م�ی باش�ند ک�ھ فتمعر یعنی فاتحان قلۀ دارندگان قیامت در ھر عصری نیز علی واران برپا

. دھند را ادامھ میی یپس قیامت چی�زی ج�ز واقع�ۀ دی�دار انس�ان اھ�ل معرف�ت نف�س ب�ا جم�ال ذات خویش�تن نیس�ت یعن�ی روی�ارو

قیام�ت «م�ذکور اس�ت : ق�رآنقع�ھ در سراس�ر این وا ماھیت. و ھستی خویشت حیات انسان عارف با تمامی قیام�ت آن روزی اس�ت ک�ھ ھ�ر کس�ی خ�واه .ش�ود ھر کسی بر او آش�کار م�ی آن روزی است کھ جھان نھان

ت آن روزی ل م��ی ش�ود و از آن گری��زی ن�دارد . قیام��متحم� د وج�ود خ��ود را پ�ذیرا وتج��ر ن�اخواه وح�دانیت وی مح�ل قرآن�این واقعھ بھ بیان و کل » ا می گردد. فات خویش مبر قات و تصر متعل ی از کلیۀاست کھ ھر نفس

انس�ان اھ�ل معرف�ت . و ی نفس واحدۀ انسان ب�ا واح�د وج�ود یعن�ی خداس�تیرویارو با خداست و واقعۀ اردید

۵۵

شوند واقعھ مواجھ می ل این واقعھ می رود و مابقی جبرا و با اکراه با اینبانفس با عشق و اختیار بھ استقافران و منکران شھامت نظر ک اشدقیامت کبری کھ ھمان قیامت اجباری می ب است کھ حتی در و برای ھمین

م��ی فرمای��د: در ای��ن لحظ��ھ منک��ران دی��ن و ق��رآنافکن��دن ب��ر جم��ال پروردگارش��ان را ندارن��د ت��ا آنگون��ھ ک��ھ ر خویش محروم می مانند . از جمال پروردگا ستمگران و منافقان با صورت در آتشند و

اس�الم قب�ل از ک�ھ در ادی�ان اش�دپس تنھا و تنھا تفاوت اسالم با ھمۀ ادی�ان م�ا قب�ل ھم�ین واقع�ۀ قیام�ت م�ی ب عھالساو جاری ۀواقع قرآنآینده محسوب می شود ، ولی در اسالم و ۀو قیامت یک واقع ظھور حق مسئلۀ

هللا ب�ر ھ امک�ان لق�اءک�ج�ھ ای از مق�ام وج�ود انس�ان اس�ت است یعنی اس�الم عرص�ھ ای از ع�الم ھس�تی و درردگ�ار جم�ال پرو دانیم امکان دی�دار ب�ا نکھ قبال چنین نبوده است ھمانطور کھ میر است و حال آطالبش میس

ؤمن تش�نۀم�ر نش�د ح�ال آنک�ھ در دوران اس�المی جھ�ان ای�ن امک�ان ب�ر ھ�ر عزمی میس�والی بر پی�امبر اول�حت ی فرمای�د :ور ک�ھ پی�امبر عزی�ز م�و علی اس�ت ھم�انط محمداین از برکت سعی و جھاد و دیداری وجود دارد

ی ان غبط�ھ م�ت م�ن کس�انی پدی�د م�ی آین�د ک�ھ ھم�ۀ انبی�اء س�ابق ب�ر مق�ام آن�میان مؤمنان ام� از این پس از« » خورند.

م�ت ام�روزه ع�ین پ�س قیا . »قیام�ت ھ�ر آن واق�ع اس�ت « مای�د : کھ خداوند در کت�ابش م�ی فرپس ھمانطور را در درجات گوناگون فقط سالکان معرفت نفس در می یابند و تصدیق می کنند. واقعیتاست و این واقعیت

ت بشر غافل و جاھل پنجاه ھ�زار س�ال بط�ول م�ی قیامتی کھ حقیقتش در نزد خدا یک روز است ولی بر اکثری الم داریم بواسطۀ مھلت�ی اس�ت ک�ھ خداون�د ب�ھ یھ الس مھ علئا انجامد کھ این نیز ھمانطور کھ در کالم پیامبر و

ت قائ��ل ش��ده اس��ت ت��ا ب��رای اھل��ش امک��ان توب��ھ و رجع��ت اطر وج��ود اولی��ایش ب��ر روی زم��ین ب��رای بشری��ـ خ��زم�ان اس�ت . نھفتھ در قیامت مسئلۀ پایان دنیا و آخ�ر واقعیت. یکی از اساسی ترین اشدبسوی خدا بیشتر ب

عب��ارت اس��ت از برخ��ورداری غی��ر خ��دایی یش ق��رآن؟ دنی��ا ب��ھ معن��ای دین��ی و تدنی�ا چیس��ت و زم��ان ک��دام اس��. پس پایان دنیا یعنی پایان برخ�ورداری غی�ر خ�دایی انس�ان از ع�الم انسان از جھان ھستی و وجود خویشتن

. پ�س زم�ان یعن�ی برخ�ورداری غی�ر خ�دایی انس�ان در جھ�ان . و زمان عبارت اس�ت از دوران و عم�ر وجوددنیا پرستی انسان . پس پایان دنیا ھمان آخر زمان است . یعنی دنیا در معنای دی�ن ھم�ان چی�زی عمر دنیا و

ه پرس�تی انس�ان . دنی�ا ی�ا مک�ان دان�د . پ�س زم�ان یعن�ی عم�ر مک�ان و م�اد است کھ بشر آنرا عالم مکان م�یت تب�اھی پرس�تی و است و زمان ھمان مھل ھمانا صورت ظاھری و پوستۀ تبدیل شونده و فناپذیر عالم وجود

و (ص)انسانی کھ از اسالم و با معراج پیامبر –قشری گری انسان است . و قیامت بعنوان یک واقعۀ جھانی و ظ�اھر پرس�تی ب�رای ه گرای�ی آغاز گردیده است یعنی دورانی ک�ھ مھل�ت مک�ان پرس�تی ، م�اد (ع)ظھور علی

رصۀ پنجاه ھزار سالھ ھمواره ش�دیدتر و محس�وس بشریت تمام شده است . و این تمام شدگی تا پایان این عتر می آید . یعنی در دورانی قرار داریم ک�ھ ب�رای برخ�ورداری از حی�ات و ھس�تی ل�ذت بخ�ش و تر و مشھود

دین خالص باقی نمانده است و در غیر اینص�ورت ج�ز رشد یابنده ھیچ راه و روشی جز رجعت بسوی خدا ونو و تجربۀ م�رگ و ن�ابودی حاص�ل دیگ�ری ب�رای بش�ر ب�ھ ھم�راه ن�دارد . بھ تباھی فزاینده و عذاب ھای نو

ش��رک گن��اھی نابخش��ودنی ق��رآنن اس��ت ک�ھ در یحت�ی ان��دکی ش��رک و ناخالص��ی ع�ذاب آور اس��ت و ب��رای ھم��ت شود حال آنکھ در ادیان و دوران قبل از اسالم ھرگز چنین نبوده است و دی�ن غال�ب ب�ر اکثری�می محسوب

و گن�اه نابخش�ودنی اش�دم ب�ا ع�ذاب باس�الم ش�رک ب�وده اس�ت ب�دون آنک�ھ ت�وأت قب�ل از ری قریب بھ اتف�اق بش�خ�دا هک�ھ ج�ز دی�ن خ�الص ب�ھ درگ�امحسوب گردد . بواسطۀ واقعۀ قیامت اس�ت ک�ھ ح�دود چھ�ارده ق�رن اس�ت

۵۶

د . پ�س قیام�ت و اس�الم ناز ھمین جھان مشرکان ھمواره در انواع ع�ذابھا زج�ر م�ی کش� پذیرفتھ نمی شود واخالقی نیست بلکھ یک واقعۀ کبیری اس�ت ک�ھ در ج�وھرۀ ع�الم ھس�تی پدی�د آم�ده اس�ت ک�ھ ک حکم دینی وی

برای انسان راھی جز دین خالص و خداپرستی کام�ل ب�اقی نم�ی گ�ذارد در غی�ر اینص�ورت ع�ذابھای دوزخ از ۀ مخلوق�ات آم�ده اس�ت ھم� ق�رآنھ در ک�. چون ھم�انطور گردد ھمین جھان بر کافران و مشرکان عارض می

پ�س اگ�ر ی�ک نف�ر اش�دبش�ریت از نف�س واح�ده ای م�ی ب جھان از نفس واح�ده ای آفری�ده ش�ده ان�د و نی�ز ک�ل ع�الم و آدم ف�رود خداوند خالق را در این جھان دیدار کرد و بھ پرستش خالص و کامل رسید این ام�ر ب�ر ک�ل

سازد ھمانطور ک�ھ خداون�د و محال می می آید و حیات و راه و روشھای غیر خدایی و ناخالصانھ را محکومنتیج�ھ ای ج�ز ع�ذاب ب�ھ ھم�راه ن�دارد . یعن�ی در دوران�ی ق�رار گردد و فرموده ھمۀ اعمال مشرکان باطل میب��دون ش��ک محک��وم ب��ھ اش��دی بیخ��دام��ھ ای ک��ھ در آن ذره ای نی��ت غیرداری��م ک��ھ ھ��ر عم��ل و اندیش��ھ و برنا

.و حاصلی سراسر عذاب دارد است شکست ن دین منکرا و ین دوران بطور روز افزون امکان کفر و انکار خدا غیر ممکن تر میشود و جبرا کافراندر ا

ی م�ی و رس�وای ش برای آنان سراسر توأم با اکراهبسوی خدا و معنویت گرایش می یابند ھرچند کھ این گرایت م�ی ضرر بزرگ بشری ظلم عظیم و قرآن. پس این دوران عرصۀ ظھور شرکی جھانی است کھ بقول اشدبمعاص�ر نتم�د و حج�ت آش�کار از عرص�ۀ قیام�ت در ھاال اینکھ بس�وی دی�ن خ�الص ب�رود . و چن�د نش�ان اشدب

جھان : کن�د ک�ھ یآش�کار م� در این عصر (قیامت) زم�ین ذخ�ایر درون�ی خ�ود را بی�رون م�ی ری�زد و قرآنبنا بھ گفتۀ

ت و ذرا ج ق�درت اتم�ی از ھس�تۀراگوناگون و اس�تخ تھ بھ روشھاییاستخراج الکتریس عصر معادن و نفت و زاالھ�ای روکغ�ذایی و تولی�د ای�ن ھم�ھ ای�ن ھم�ھ داروھ�ا و م�واد استخراج این ھمھ عناصر جدید شیمیایی و

ن را پدی�دمعاص�ر ب�ر روی زم�ی تم�دنافزون مصرفی از جملۀ این نشانھ ھای قیامت م�ی باش�ند ک�ھ مجموع�ا ن آ و منش�أ نتم�د و حامیانش در مغرب زمین سرفص�ل ای�ن تمدنسردمداران این آورده اند کھ بھ اقرار خود

از ظھور اسالم بوده است . ه م�یدا زن�دد کریم آن است کھ مردگان از اعماق خاک بھ ام�ر خ�دا مج� قرآندیگر از نشانھ ھای قیامت در و

الی�ت و ایت و و) و ن�ور ھ�ددا (اس�المت بالغھ و دین و نعمت کامل خشوند تا نشانھ ھای قیامت و حقانیت حج و ب�ھ و طل�بامامت را دریابند و امکان برخ�ورداری و انتخ�اب دی�ن خ�الص را داش�تھ باش�ند و نی�ز امک�ان تو

ن و ک��ریم آم��ده اس��ت ک��ھ منک��ران دی�� ق��رآن. ھم��انطور ک��ھ در اش��دمغف��رت و رس��تگاری برایش��ان میس��ر بنی�ا دا بھ حی�ات گویند پروردگارا اگر یک بار دیگر ما ر یشوند م ستمگران آنگاه کھ بر دوزخ ابدی وارد می

ی�ا ب�ھ حی�ات دن برگردانی از مؤمنان و خالصان خواھیم بود کھ بھ آنھا گفتھ می شود کھ این امک�ان در ھم�انن س�بت ب�ھ دی�ب�ر ع�داوت خ�ود ن کردید و راه ظل�م و ش�رک را پیش�ھ نمودی�د و رب شما داده شد ولی باز ھم تک

ق�رآندر » حش�ر«روی زم�ین نش�انھ ای کبی�ر از ام�ر ازدیاد سرسام آور جمعیت ب�ر مسئلۀ .خالص افزودید ھ ک� اشدی بمد ھمۀ مردگان در طول تاریخ کھ ویژۀ عرصۀ قیامت است کھ بھ معنای زنده شدن مجد اشدمی ب

. اشدبت از آغاز تا کنون بر روی زمین می بشری گردھمایی کل تنھایی) سر بر م�ی آورد . و ام�روزه م�ا ش�اھد (» نشر«جمع بشریت) است کھ (ت »حشر«اما از بطن این و

ش�ھری و ک�انون جمعیتھ�ای در مراک�زیی و ب�ی کس�ی اف�راد بش�ری مخصوص�ا افزون احساس تنھ�ا رشد روزروز قیام�ت آم�ده اس�ت ک�ھ در ای�ن روز ( از نش�انھ ھ�ای ق�رآننی�ز در کانونھای حشر) می باشیم . وبزرگ (

۵٧

ت خویشتن مواجھ می شود و جبرا بسوی تنھایی و تج�رد نف�س م�ی رود ی ار سالھ) ھر کسی با تمامپنجاه ھزقات درونی و بیرونی خویش مبرا و ساقط می گردد و ھ�یچ کس�ی را ج�ز خ�دا دادرس�ی نیس�ت و و از ھمۀ تعل

را ب�ر عھ�ده ھیچ کسی را یار و شریکی نیس�ت و ھ�یچ کس�ی نم�ی توان�د ذره ای از مس�ئولیت وج�ود دیگ�ریگیرد و ھیچ کسی حتی پاسخگوی عزیزترین کسان خود نیست و در ای�ن روز ام�وال و اوالد و دوس�تان ھ�یچ

د و فق�ط ن�ورن�د ول�ی ھ�یچ م�أمن و پن�اھی نم�ی یابم�ھ ب�ھ یک�دیگر پن�اه م�ی آھ ،نفعی بھ حال ھیچ ک�س ن�دارد ز ھ�ر ع�ذاب و پریش�انی در ام�ان م�ی مؤمنان و خالصان در دین ھستند کھ بھ خدای خود رجوع م�ی کنن�د و ا

ن روزی دنیا بھ پرستندگان خویش ھیچ پناه و ایمنی نمی ی. یعنی در چن باشند و خدایشان را شکر می گویندکنن�دۀ قیام�ت اس�ت م�ی فرمای�د : ک�ھ خ�ود ب�انی و برپ�ا (ع)ھمین روست ک�ھ م�والی مؤمن�ان عل�ی بخشد و از

و نان خ�ود را ب�ھ س�وی ن�ابودی م�ی ب�رداز این پس س�اک، ره شد ھوشیار باشید کھ رشتھ ھای بقای دنیا پا«ھمسایگانش را تباه می سازد . از دنیا جز تھ دیگی مس�موم و جرع�ھ ای آتش�ین ب�اقی نمان�ده اس�ت ک�ھ ھ�یچ

را ارضاء نمی کند و بلکھ گرس�نھ ت�ر و تش�نھ ت�ر م�ی نمای�د پ�س برخیزی�د و توش�ۀ س�فر یگرسنگی و تشنگد کھ دیگر مھلت ماندن نیست و می ترس�م ک�ھ ان�دکی مک�ث در دنی�ا ش�ما را دلخ�وش خود بربندی یبسوی خدا

وارم و در غی��ر ای��ن یار امی��ددارد و ن�ابود س��ازد . بس��وی خ�دای خ��ود رجع��ت کنی��د ک�ھ ب��رای س��عادت ش��ما بس� .» صورت بر سرنوشت شما بسیار متأسفم .

دنی�ا ھ�ر چ�ھ بیش�تر ن ذخیره ھای آشکار ش�دۀمی بینیم بشر مقیم در دنیا و دنیا پرستان از ای و این است کھ ام��راض و ض��عف و ند و مص��رف م��ی کنن��د بط��ور فزاین��ده ای ب��ھ قحط��ی زده گ��ی وامم��ی خورن��د و م��ی آش��

از رف�اه اندوزن�د و ھ بیش�تر م�ال م�یچاستھالک جسمی و روانی شدیدتر و عمیق تری مبتال می شوند و ھر و ن�اراحتی و ع�ذابھای بیش�تری م�ی ش�وند و ھرچ�ھ ب�ر اض�طراب دنیوی برخوردار می شوند دچار ھراس و

اصرار می ورزند و ب�ر تش�کیالت واتحادی�ھ ھ�ای خ�ود تکی�ھ م�ی کنن�د ب�ی روابط اجتماعی خود می افزایند وخواس�تھ کس تر و درمانده تر می شوند . و می بینیم کھ ھمۀ امکانات و دانش و فن�ون دنی�وی علن�ا ب�ر ض�د

خ�ویش را دارد : تکنول�وژی و رف�اه حاص�ل از آن کن�د و ھ�ر چی�زی خاص�یت ض�د ھای نفسانی بشر قیام م�ی او را بھ انواع ام�راض مب�تال نم�وده اس�ت . دان�ش ابتدایی ترین آسایش تن و روان را از بشر گرفتھ است و

و درمان و پزش�کی ن�ھ تنھ�ا کمت�رین گ�امی ب�رای س�المت ت�ن و اعص�اب و روان بش�ر ب�ر نم�ی دارد تبھداشن�د و ان تب�دیل ب�ھ ط�اعون ج�ان بش�ر ش�ده اجماعت پزشک ود منشأ ھولناکترین امراض گردیده است وبلکھ خ

ان در رأس رنجورترین مردمان می باشند . می بینیم کھ ھمۀ تالشھای بش�ری در ح�وزۀ دان�ش و کد پزشوخود بش�ر معنویت ب�ھ نتیج�ھ ای معک�وس رس�یده و ض�د بش�ر ش�ده اس�ت و خ� واقتصاد و فرھنگ طب و فن و

ھر کس دش�من قس�م خ�وردۀ خویش�تن اس�ت و می رود و گویابراندازی –کافر و مشرک علنا بھ سمت خود نی��ز رش��د روز مخ��در و . رج��وع ب��ھ ان��واع م��واد ک��اری ن��دارد د اندیش��ھ وون��ابود ک��ردن خ�� ج��ز ع��ذاب دادن و

راک�ز دروغ�ین علم�ی اس�ت . از ھم�ین م بران�دازی س�تمگران –افزون خودکش�ی از نش�انھ ھ�ای ب�زرگ خ�ود داروھ��ای م��رگ آور روان گ��ردان و مخ��دراتی چ��ون اس��ت ک��ھ بمبھ��ای اتم��ی و ن��وترونی و توپھ��ای لی��زر و

ھروئین و جادوی سیاه و اشک شیطان و ویروس ایدز و ایپوالر و بمبھ�ای میکروب�ی و ش�یمیایی تولی�د م�ی زندانی شدن ھر کس در خویشتن م�ی . و ارتباطات و رسانھ ھای ماھواره ای موجب تنھایی و انزوا و شود

م�ان دنی�ا پرس�تان رشود و کوچکترین کمکی بھ ارتباط بین انسانھا نمی کند و کامپیوتر نماد ب�ا ش�کوھترین آخ�ود را از درون تخری�ب م�ی نمای�د . در حافظ�ھ تولی�د نم�وده و و ستمگران ، در درون خویش ویروس ض�د

۵٨

منکران دین خالص تبدیل بھ ض�د ارزش ش�ده اس�ت . و ای�ن ران وب دنیوی متک عرصۀ قیامت ھمۀ ارزشھایجھان دنیا پرستی بشر حت�ی از ل�ذتھای در . جریان بطور فزاینده ای ھمواره شدیدتر و قھر آمیزتر می گردد

شھوت ساقط می گردد و ھمۀ این لذایذ تبدیل بھ انواع ام�راض حیوانی خویش ھمچون خوردن و خوابیدن ومیزی قربانی ھوسھای عذاب آور خ�ود م�ی کنن�د دین فرزندان خود را بھ طرز جنون آوال عذابھا می شود . و

دوس�تی ھ�ا و یرن�د . ش�راکتھا وگع�ذاب وال�دین م�ی ش�وند و از آنھ�ا انتق�ام م�ی اش�دو متقابال فرزندان منشأ د . رو خویشاوندی تبدیل بھ بیگانگی و خصومت می گردد و ھمۀ عواطف و نسبتھا جبرا از میان می

دھ�د و می جھان کفر و انکار را جبرا بسوی احکام دین و شعارھای اخالقی و معنوی سوق، عرصۀ قیامت –انند خود م. کند براندازی جنون آمیز جلوه می –اشکالی از خودکشی و خود این گرایش با اکراه ھمچون

و مک��اتبی ش��رک آمی��زوی بران��دازی جھ��ان الح��اد کمونیس��تی و گرایش��ات ش��بھ م��ذھبی جھ��ان اس��تکبار بس��ا دردی ھ�... کھ نھ تنوفی ، نئوبودائیسم ، پراگماتیسم و .گزیستانسیالیسم ، ھیپی گری ، تئوسمنافقانھ مانند ا

ام را در نظ� کافران�ھ تم�دنعذابی از عذابھایش�ان را برط�رف نم�ی کن�د بلک�ھ مش�کالت ای�ن از دردھای آنان وی�ن اکف�ر در . زی�را جھ�ان الینح�ل ت�ر و ع�ذاب آورت�ر م�ی نمای�د شرک و نفاق بطرز فزاین�ده ای پیچی�ده ت�ر و

ا ھ� ب و واژهتبھکاری خود را در لباس اطوار و آدا مکر و جباری بسوی دین تالش می کند انکار وتوفیق ا ن آزادی ،ھ�ایی ھمچ�و معانی معنوی و دینی پنھان سازد . پنھان کردن کبر و ظل�م و س�لطھ گ�ری در واژه و

اسی و حقوق بشر .عدالت ، دموکردر قال��ب ش��ریعت اس��المی در جھ��ان بظ��اھر مس��لمان منج��ر ب��ھ ظھ��ور دنی��ا پرس��تی در عرص��ۀ قیام��ت کف��ر و

شدیدترین نوع ریا و نفاق وعذاب گردیده است و جھ�ان اس�الم را بخ�اطر ب�ازی و ری�ا و مک�ر ب�ا ع�الی ت�رین پیوستن بھ وقوع ینو اموده است . فروشی ن –نعمت و دین خدا، کانون بدترین نوع خفت و خواری و خود

ب�زودی دوران�ی ف�را م�ی رس�د ک�ھ مس�اجد و « ک�ھ فرمودن�د : اس�ت (ع)وعل�ی (ص)پیش بینی مع�روف پی�امبر » و برق برپا می شوند ولی جز منافقان در ای�ن ام�اکن رف�ت و آم�د نم�ی کنن�د. زرق معابد بسیار فراوان و با

می ب�ھ ج�ایی رس�یده اس�ت ک�ھ اکثری�ت در قال�ب ش�ریعت اس�البر این اساس است ک�ھ م�ی بین�یم ظ�اھر پرس�تی ر از رس�واترین فاس�قان و ک�از منان و عامالن امر بھ معروف و نھ�ی ریب بھ اتفاق نمازگزاران و حج گزارق

مال اندوزان و تبھکاران حرفھ ای می باشند و کمترین نشانی از اصول و احکام عملی دین در زندگی واقعی ان��واع ج��ز ک��ذب و ری��ا و ح��رص و ھ��وس پرس��تی و فریبک��اری ص��فتی ندارن��د و ب��ھ ش��ان دی��ده نم��ی ش��ود و

. و ب�ر از آرام�ش و س�المت کمت�رین بھ�ره ای ندارن�د عذابھای جسمی و عصبی و روانی مبتال م�ی باش�ند وو امامانم��ان پ��یش بین��ی کردن��د ک��ھ زی��ن پ��س (ص)یام��ت اس��ت ک��ھ پی��امبر قاس��اس و وی��ژه گ��ی عرص��ۀ ھم��ین

ام�ور عب�ادی خ�ود را تقی�ھ م�ی کنن�د و از نظ�ر م�ردم پنھ�ان م�ی دینداران واقع�ی ، ایم�ان و مؤمنان خالص وسازند و مؤمنان را کھ در این دوران در ھ�ر مقطع�ی ع�دۀ بس�یار ان�دک و انگش�ت ش�مارند ج�ز مؤمن�ان نم�ی

ف��ان و س��وی عرجب��ری ک��افران و تبھک��اران حرف��ھ ای ب ن��ھ واا ش��دیدترین ن��وع گ��رایش ریاکارشناس��ند . و ام��درویش�ی آش�کار ش�ده اس�ت و ب�ھ ب�ھ کھ در فرق�ھ ھ�ای گون�اگون موس�وم اشدمی ب (ع)مخصوصا والیت علی

باش�ند زی�را ع�الی ھمین دلیل است کھ افراد این فرقھ ھا بھ ش�دیدترین وعظ�یم ت�رین ع�ذابھای خ�دا مب�تال م�یی�دترین امی�ال خ�ود ق�رار داده ان�د . ن�ھ ای بازیچ�ۀ پلا) بطور مکارترین گوھرۀ عالم و آدم را (والیت و امامت

ل ب�ھ ن�اب ت�رین واژه ھ�ا و ق قلبی ب�ھ حقیق�ت و معرف�ت و دیان�ت ندارن�د و فق�ط ب�ا توس�حال آنکھ کمترین تعل

۵٩

و عملشان در این فرق�ھ معانی عرفانی سعی در پوشانیدن شقی ترین اعمال خود دارند و تنھا موضوع ایمان . اشدر می بد ھا مواد مخک�ھ داش�م�ی ب د)ااتح گردھمایی وکتاب خدا مذکور است واقعۀ حشر ( ترین نشانھ ھای قیامت کھ دراز آشکار

جھ�انی ب�روز ق�وی ت�ر و کن�د و روز مخصوصا در چند قرن اخیر بر روی زمین بطور شدیدی خودنمایی م�یلملل�ی م�ی ان . پدی�د آم�دن ای�دئولوژیھا سرفص�ل ن�وینی از واقع�ۀ حش�ر گروھھ�ای اجتم�اعی و ب�ی تر می گردد

ھ�ای حش�ر ادی�ھ و ح�زب و انجم�ن ب�وده اس�ت . پ�س اساس�ا ای�دئولوژیھا م�رام نام�ھکھ بستر ص�دھا اتح اشدبب ی ، اح�زاگروھھای مختلف کفر و نفاق و استکبار و ان�واع دنی�ا پرس�تیھا ب�وده اس�ت : اح�زاب سوسیالیس�ت

ل الملل�ی پ�و ص�ندوق ب�ین سنتو ،و رشو ، و ناتو ، احزاب چریکی ، سازمان ملل متحد ، اتحادیۀ دموکراتیک روپ�ااادی�ۀ اتح ، تراستھای صنعتی و بانکی ، کارتل ھا و ، شرکتھای چند ملیتی) (اتحادیۀ رباخواران جھانی

اران ش�رکتو نی�ز ھ�ز اشدجانبۀ مستکبرین بین المللی می ب ھکھ حشر ھم» کمیسیون سھ جانبھ«اتحادیۀ وونھ�ای مافی�ایی و غی�ره ک�ھ ھم�ۀ ای�ن کان اقتص�ادی و ح�ی و ورزش�ی وو گروھھای م�ذھبی و مس�لکی و تفری

ه ا بس�یج ک�ردتجربی�ات و دان�ش دنی�وی خ�ود ر از ترس نابودی پدید آمده اند و ھمۀ امکان�ات و حشر جبرا ون تالش�ھا ی ھمۀ ایاند تا شاید چند صباحی بر عمر دنیوی خود بیفزایند و از عذابھای فزایندۀ خود بکاھند ول

ار ک�وچکی ازگروه بسی . اال گردد گردیده و می )(تنھایی و بی کسی» نشر«معکوس داده و منجر بھ جۀنتیاس�ت داده رارت ق�ان�س و محب� ھایشان رابط�ھ وار با پروردگار کھ خداوند بین دلمؤمنان خالص و طالبان دید

ت ک�ھ ج�ز ب�ھن�ام نھ�اده اس�» ح�زب هللا«ش�ند و خداون�د در کت�ابش آنھ�ا را و کانون برپایی دین خالص م�ی بات ک�ھ ب�رای . و ای�ن حش�ر مؤمن�ان واقع�ی در عرص�ۀ قیام�ت اس� لی ندارن�دت�وک امید و و توجھپروردگارشان

ی م�ا ی مب�ر از ھم�ۀ کانونھ�ای حک�ومتی و حزب�ی بکل� ی ب�ی نیازن�د ودنی�ا و امکان�اتش بکل� حزب خ�ود از ک�ل این . و » خداکافی است« شعارشان این است : حۀ باشند و از نزد پروردگارشان روزی می خورند و سرلو

رخ�ی از بو معرفت در عطش دیدار ب�ا پروردگارش�ان ب�ا گروه بظاھر کوچک مخلصان در دین و سالکان حق مام�ت مھ�دیاشوند کھ این حشر ب�ھ رھب�ری و ن تاریخ محشور میو صدیقی انبیاء و اولیاء و شھدا و عرفا

ش�وند ل پروردگار بر روی زمین است در محض�ر خداون�د خ�الق حاض�ر م�یکما جمال و موعود کھ مظھر کل از امام��ت یک��ی ھم��انطور ک��ھ م��ابقی کانونھ��ای حش��ر ک��افران و منافق��ان و س��تمگران ھ��ر ی��ک ب��ھ رھب��ری و

ع�ینتر روی زم�ین کریم مذکور است و امروزه ب قرآنگردد و این واقعھ دقیقا در می امامان کفر و ستم برپارین ض��اللت و ب��ھ امام��ت ش��قی ت�� اش��داد گروھھ��ای س��تمگر و جاھ��ل ب��ر م��دار . پ��س حش��ر و اتح��یافت��ھ اس��ت

ھ م�انطور ک�ھظالمان پدید م�ی آی�د و سراس�ر انگی�زه و اساس�ی ج�ز فری�ب متقاب�ل و انتق�ام و ش�قاوت ن�دارد . و وح��د ت و ایث��ار و معرف��ت و توحی��د اس��ت و بن��ابراین انس��ان مص��دق و محب�� اس��اس حش��ر مؤمن��ان واقع��ی ،

هللا می کشاند . ءکند و بسوی لقا عارف و مخلص آنان را بسوی خدایشان رھبری می) و امامت حق است و بھ دیدار با جمال حق منج�ر م�ی گ�ردد . ما قیامت محصول و معلول والیت (دوستیا و

قل�وب ھنگامیکھ بین دو انسان مؤمن و طالب حق رابط�ھ ای خالص�انھ ب�ر اس�اس خداپرس�تی پدی�د م�ی آی�د و د م�ی ش�ود، یعن�ی ای�ن دو انس�ان در س�مت سمت دیدار با جمال خالق یکتا متحدر این دو بھ امر پروردگار وند و بھ پایان مکان و آخ�ر زم�ان ود کھ از دنیا و ھمۀ نیازھای مادی خویش پاک شندیدار با خدا عھد می بند

اب�دی ب�ین دو کام�ل و و رابط�ھ ای خالص�انھ و برسند تا متحدا بھ این ھدف یگانھ نائل آیند . و اصال دوس�تیانسان فقط بر چنین اساس و در سمت چنین ھدفی امک�ان پ�ذیر اس�ت و م�ابقی رابط�ھ ھ�ا ھمگ�ی دی�ر ی�ا زود

۶٠

دی�دار ب�ا پروردگ�ار در ھم�ین جھ�ان ک�ھ بس�تر وق�وع قیام�ت اما چرا محکوم بھ تباھی و بطالت می باشند . ومیس�ر نیس�ت ؟ در پاس�خ ب�ھ (ع)و عل�ی (ص) محم�دروش راه والی�ت واست بھ ھیچ راه و روش دیگری ج�ز

رسیم و نیز بھ مغز دین و حقیق�ت اجتن�اب ناپ�ذیر این سئوال بھ حکمت و حقیقت واقعۀ خلقت عالم و آدم میوالیت دست می یابیم و نیز کانون قیامت را کھ مقصد عالم اس�ت در م�ی ی�ابیم . در حقیق�ت در پاس�خ ب�ھ ای�ن

د ھرگ�اه ک�ھ دو م�ؤمن خالص�انھ متح�« :بخش�یم ک�ھ تع�ینی ای�ن ک�الم خ�دا را قرآن�خواھیم حکم�ت میسئوال و خداون�د در » .... ش�د چھ�ارمین آنھ�ا خداس�ت متح�دمن شدند سومین آنھا خداست و ھر گاه دلھای سھ م�ؤ

را مح�ل خلقت انسان از ای�ن رو از ص�ورت و روح خ�ود ب�ھ انس�ان ص�ورت و روح بخش�ید ک�ھ وج�ود انس�انظھور جمال و کمال خود قرار دھد یعنی وجود انسان کانون قیامت است . و ھیچ انسانی برای برگزیده شدن

و ھ�یچ ک�س نم�ی س�تق شناخت خ�دا و عاش�ق دی�دار ب�ا او نیشجمال پروردگارش الیق تر از انسان عا تجلیا آینھ ای کھ می تواند جمال ذات انس�ان شیشھ ای و یا در آب تماشا کند تنھ آئینۀمال ذات خود را در جتواند

این انسان دیگر بایستی از دیگریت (غیری�ت) خ�ارج است و ی(پروردگار) را بھ او بنمایاند یک انسان دیگرو این ھمان دوستی خالص و کامل یعنی والیت است . و ای�ن دو انس�ان جم�ال اشدشده و عین خود او شده ب

درج�ات . ص�ورت انس�ان در جم�ال و کم�ال ھم�دیگر دی�دار م�ی کنن�د در گ�ار رادذات خویش یعن�ی جم�ال پرورپرست است . انسان حق جمال حق آئینۀھمانا دوستی مخلص و عاشق حق اوست و صورت آئینۀعالیترین

آن چیز اس�ت . آدم�ی عاش�ق ھ�ر چ�ھ آئینۀ ظھور ھمان چیز است و صورتش ل و عاشق دیدار خدا، خود محجم�ال آئین�ۀ. پس دوست خ�الص ، ھمان چیز می شود ق و معرفت نسبت بھ آن چیزدر درجات عش اشدکھ ب

شناس�ی اس�ت ک�ھ ب�ی وج�ود –کم�ال خ�ود باطن ھر کس است . پس قیامت و دیدار با پروردگار نقط�ۀ اوج وکام�ل ب�ین دو ی�ا چن�د انس�ان کامل میسر نیست . پس ھر جا و ھر گاه کھ دوستی خ�الص و دوستی مخلص و

را عیان می س�ازد واقعیتواقع گردید ، این واقعھ جمال مطلق (ع)وعلی (ص) محمددین خدا و راه بر اساس کام�ل ج�ز ب�ر اس�اس ب�ی نی�ازی از دنی�ا و م�ی بخش�د . پ�س م�ی بین�یم ک�ھ دوس�تی خ�الص و تعینو قیامت را

رسیدن بھ آخرزمان میسر نمی آید . غی�ر خ�ویش ب�ود از خداون�د ع�دم را ک�ھ غی�ر وج�ود ب�ود و سر والیت ، سر خدا در خلقت است ھم�انطور ک�ھ

ظھور و ل و مقصود این واقعھ قرار داد و محوجود خویش از نیستی رھانید و ھستی بخشید و آدم را محور ل ک��ھ کس�ی غی��ر را مح�� اش��دی خ��ویش نم�ود ،ای��ن واقع��ھ دقیق�ا ھم��ان واقع��ۀ والی�ت ب��ین دو انس��ان م�ی بمعرف�

و ھستی خویش را فدای فرد دیگری کند تا در آن فرد جم�ال جاودان�ۀ ذات خ�ویش ید و تمام حیاتاخویش نمو پاس�خ ی�ت از اخ�الق خ�دا در ع�الم ھس�تی اس�ت عرا دیدار نماید ، پس والیت خالصانھ ترین و کام�ل ت�رین تب

. پ��س والی��ت ک��ھ عرص��ۀ قیام��ت و دی��دار ب��ا اش��دن ب��ھ رحم��ت و معرف��ت پروردگ��ارش م��ی بس��اگ��ویی کام��ل انگار است مکتب ھستی بخشی و ھستی یابی و مسلک رویارویی با جمال وجود محض است : دی�دار ب�ا پرورد

خ��ویش) اس��ت ، یعن��ی قیام��ت کب��ری عرص��ۀ روی��ارویی غی��ر (انس��ان) ب��ا خ��دا ( ھم��انطور ک��ھ خ��ویش در غی��رم است . س رابطۀ خالصانھ ( والیتی ) بین دو انسان ھمانا رویارویی وجود و عدپ رویاروئی عدم با وجود .

. یعن�ی در ب�دو خلق�ت و در ی واقعھ ای است کھ در آغاز و پایان جھان واقع شده و م�ی ش�ودویو این رویارک��ھ طوم��ار ع��الم ھس��تی پیچی��ده م��ی ش��ود . پ��س دو دوس��ت خ��الص یک��ی ھس��تی بخ��ش اس��ت و قیام��ت کب��ری

اه ع�دم . پ�س واقع�ۀ دیگ�ری ب�ر جایگ� و گ�اه وج�ود (خ�دا) ق�رار داردب�ر جای ی، یعنی یک دیگری ھستی نوشاس�ت و قپ�س در چن�ین رابط�ھ ای یک�ی خ�ال اس�ت . قیام�ت ) – الساعھوالیت دقیقا واقعۀ خلقت در اکنون (

۶١

دیگ�ری در ح�ال خل�ق ش�دن . پ�س والی�ت مغ�ز اخ�الق هللا . یکی در ح�ال خل�ق ک�ردن اس�ت و دیگری مخلوق. دیگری بستر واقعھ (فیکون) است و کن). یکی مظھر امر ( دیگری مشھود است . یعنی یکی شاھد است و

. و این در فرھنگ والیت ھمان رابطھ ای است کھ ب�ھ دیگری در آن واحد می شود کند و یعنی یکی امر می. . و این واقعھ ای است ک�ھ اس�الم عمل�ی در آن تم�رین و محق�ق م�ی گ�ردد اشدمراد و مریدی معروف می ب

د . پ�س ب�انی کام�ل و مطل�ق ای�ن واقع�ھ م�ی باش�ن (ع)و عل�ی )(ص محمدپس قیامت ظھور جمال اسالم است و ق م�ی ش�ود و ای�ن اد و یگانگی ھستی و نیستی برای م�ؤمن خ�الص ش�ده محق�والیت عرصھ ای است کھ اتح

موح�د ش�دن انس�ان اس�ت ک�ھ کم�ال ای�ن واقع�ھ دی�دار ب�ا پروردگ�ار در ھم�ین مقام توحید است و سیر یگانھ و تجل�یکھ عالم خلقت محصول یگانگی وجود و عدم اس�ت ، وج�ودی ک�ھ در ع�دم م. ھمانطور اشدجھان می ب

شده است یعنی خدا کھ در عالم آشکار شده و آدم خلق شده است ت�ا ای�ن آش�کاری وج�ود در ع�دم را بیاب�د و خ�دا خل�ق گردی�ده اس�ت . و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ دو انس�ان ن فق�ط ب�ھ قص�د دی�دار ب�اس�اتصدیق کند یعن�ی ان

جم��ال آئین��ۀای��ن دو انس��ان در ر م��ی گ��ردد ، یعن��ی س��ا ھ��م یگان��ھ ش��دند دی��دار ب��ا خ��دا میدی��ن ک��ھ ب�� مخل�ص درچنین کردند و از این روس�ت ک�ھ عل�ی (ع)و علی (ص) محمدطور کھ نمی کنند ھما ارگار را دیددیکدیگر پرور

پروردگار را در جم�ال « د : و پیامبر می فرمای» ھستم. (ص) محمدمن بنده ای از بندگان « می فرماید : (ع)ن ی�اپس قیامت یعنی قیام خدا در انس�ان و ظھ�ور وج�ود از ع�دم . پ�س قیام�ت ھم�ان پا» دیدار کردم. (ع)علی

ۀ درواقع�. پ�س زم�ان المتن�اھی از ازل ت�ا اب�د اش�دجھان و آخرزمان است کھ عین آغاز زم�ان و جھ�ان م�ی بحال) است کھ انسان بھ حیات و ھستی ج�اودان دس�ت م�ی ( الساعھ. و فقط در الساعھ: والیت یک آن است

در فرھن�گ والی�ت و » اھ�ل ح�ال«رھ�د . حقیق�ت ایی و تباه کننده گ�ی گذش�ت زم�ان م�یراز اسارت می یابد و. پس انسان اھ�ل ح�ال کس�ی اس�ت ک�ھ در ھم�ین دنی�ا ب�ھ قیام�ت وج�ود اشدعرفان عملی از ھمین واقعھ می ب

ا گ�ارش ردجم�ال پرور روی پروردگ�ار خ�ود ق�رار دارد و م را می بین�د و رو دررسیده و بطن کامل آدم و عالم�ن ھرگ�ز خ�دای نادی�ده را پرس�تش « یانگزار ای�ن واقع�ھ م�ی فرمای�د : نب (ع)دیدار می کند ھمانطور کھ علی

بھ ھمین دلیل اس�ت ک�ھ خداون�د در کت�ابش در وص�ف اولی�ای خ�ود » .ام و در جھان جز خدا نمی بینم نکردهی از آینده ندارند و از پ�س و باضطرا دوستان من کسانی ھستند کھ اندکی حسرت از گذشتھ و:« ی فرماید م

مقیم در اکن�ون و این بدان معناست کھ اولیای خدا از اسارت زمان و مکان رھیده و و» پیش منزه و پاکند. اھی و فریبن�ده گ�ی مک�ان در زم�ان اس�ت قیامتند . یعنی از دنیا بی نیاز شده اند زیرا دنیا ھمان تب� شاھدان برت�ابش مخلص�ان در کلی جز پیری ، سستی ، ناکامی و نابودی ندارد و از این روست کھ خداوند در وکھ محص

ابدیت جھ�ان انسان مقیم در حال انسانی است کھ از ازلیت تا ش را جوانمرد می نامد . ویدین و دوستان خوب��ر آن اش��راف و احاط��ھ دارد و ای��ن ھم��ان یت��ا از آن خ��روج نم��وده ورا پیم��وده و در آن ج��اری اس��ت و نھا

کھ انسان کامل بھ ای�ن مق�ام پروردگ�ار خ�ود نائ�ل اشداست کھ از اسماء پروردگار می ب قرآنصفت شھید در ص�ورت و پیون�د جھ�ان ب�ود عل�ی ت�ا« م�ی فرمای�د : (ع)می آی�د ھم�انطور ک�ھ م�والی روم�ی در وص�ف عل�ی

ل آی�د ھم�ین مق�ام ان ب�دان نائ�ن مقامی کھ انسان می تواند در عرصۀ حیات خود در این جھ�و بزرگتری» بود.ن اھل والیت ھمانا ساکھ جز در وادی والیت قابل وصول نیست . یعنی عالیترین دستاورد ان اشدمی ب الساعھ

دستیابی بھ جاودانگی است یعنی مقام سرمدیت کھ مقام خداست . تنھا نوع رابطھ ای است کھ آدمی می تواند با دل خ�ود مرب�وط گ�ردد و س والیت حق رابطۀ دو انسان بر اسا

اھلش رابطۀ قلبی برقرار نماید و ھمین مطل�ب اس�ت ک�ھ راه خ�روج از دنی�ا و اس�ارت زم�ان را ب�ر باجھان و

۶٢

ای�ی گر زم�ان ظ�ن ن در س�ا. زی�را ک�انون دنی�ا و دنی�ا پرس�تی انس�ان و منش�أ اس�ارت ان اھلش میسر می س�ازدح��ال) نی��ز دل اس�ت . و فق��ط در والی��ت ( الس�اعھ ح��وزۀ ) اس�ت و راه ورود ب��ھ جھ��ان آخ�رت و(گم�ان پرس��تی

. چون دل منظر و خانۀ خداست و خ�دا مظھ�ر ج�اودانگی م�ی است کھ آن خروج و این ورود میسر می شودنقط�ۀ ج�اودانگی وپس والیت کھ جھان سیر و سلوک در دل اس�ت ب�ھ قیام�ت ک�ھ عرص�ۀ دی�دار ب�ا خ�دا اشدب

و ھم�واره از مک�ان و زم�ان من�زه اش�داست منجر می شود ، چ�ون دل ک�انون ب�ی مک�انی و ب�ی زم�انی م�ی بن است کھ رابطھ ھایی کھ معموال در میان مردم رایج است ھمگی دیر یا زود تباه شونده و می. برای ھ است

ک�ھ ک�انون اس�ارت انس�ان در مک�ان و اش�دبباطل است چون رابطھ ای قلبی نیست بلکھ بر اساس ذھنیت می ، زی�را ب�ر منی�ت و خودخ�واھی اش�دتواند ص�ادقانھ ب زمان است . بھ ھمین دلیل چنین رابطھ ھایی ھرگز نمی

ا ایثارگرانھ است یعنی خدایی است و بر اخ�الق خ�دا منطب�ق اس�ت وماھیتاستوار است حال آنکھ رابطۀ قلبی اھلش را خدایگونھ می کند . پس اھ�ل قیام�ت اھ�ل دل اس�ت . و ک�انون قی�ام رسد و بھ ھمین دلیل بھ خدا می

خدا در انسان ، دل است پس قیامت یعنی ظھور جمال دل و دیدار انسان با جمال صاحب خانۀ دل . و صاحب . و ای��ن اس��ت ک��ھ در دوس��تی کام��ل ب��ھ دل انس��ان مخل��ص در درون ، خداس��ت و در بی��رون ، دوس��ت خ��الص

من از دوست کامل خود تبعیت قلبی می کند بھ قلب خود نزدیکت�ر م�ی ش�ود و ب�ھ ھم�ین می�زان میزانی کھ مؤدل در جمال دوست در خانھ گل می بیند ، قیامت یعنی ظھور جمال دل در گل . واین گل ھجمال خدا را از خان

. السافلیناسفل ین در ، صورت دوست است . پس قیامت یعنی نزول آسمان بر زمین و ھبوط اعالء العلی وش�ن م�ی را در دل�ت ر ب و ح�چون دوست صدیق و خالص است کھ دلت را بیدار و زنده می کند و نور ح�ق

اوج س قیام�تپ� اش�دین�ۀ دی�دار ت�و ب�ا حق�ت بئکند و تو را بھ خودت و خدایت م�ی آورد ، ج�ز او نم�ی توان�د آ اش�دی بم�س قیام�ت حجل�ھ گ�اه وص�ال انس�ان . پ� اشدمی ب کمال دلبری و دلدادگی دو انسان صادق و حق جو

کھ برای اھلش در ھمین جھان خاکی میسر می آید .انس�ان و واقعی�توض�عیت جھ�ان و روب�رو ش�دن ب�ا پس پایان دنیا و رسیدن ب�ھ آخرزم�ان و دری�افتن آخ�رین

دیدار با پروردگار جز در وادی والیت میسر نیست .

۶٣

شریعت یا اکرم العاملین یا احکم المالکین

مت ب��ھ عالمی��ان در جھ��ت خ��د ش��ریعت عبارتس��ت از سلس��لھ مرات��ب ن��زول و الق��ای ام��ر پروردگ��ار ب��ر ع��الم و

لب�ب�رای تق س�ان و پ�ذیرا نم�ودن انس�انانسان و مسخر شدن بوجود انسان برای پیدا کردن ص�فات خ�دا در ان دی�ت خ�ویشما الس�افلینانسان در اسفل . ریعت روش و ابزار رسیدن انسان بھ خداست. پس ش مقام خدایی

ین ء العلی�عروج بھ اع�ال غرق دریایی از نیازھای بی پایان است و شریعت روش بی نیازی در عین مادیت و گ�ل و دل ، و ،ه و روح ین ھم�ان فاص�لۀ ب�ین م�اد العلی� ءت�ا اع�ال الس�افلین. از اس�فل مقام ذات خ�ویش اس�ت

ی�ازی ن. و شریعت پیمودن ای�ن راه را ممک�ن م�ی س�ازد . پ�س ش�ریعت روش ب�ی فاصلۀ بین خود تا خداستم��ان خ��دایی یعن��ی ای –ن حقیق��ت خ��ود رد. پ��س اص��ل نخس��تین ش�ریعت ب��اور ک�� انس�ان از مادی��ت خ��ویش اس��ت

ک�ھ اص�ل ن ش�ریعت و دی�نبنی�ادیاص�ل : توحی�د . و از ھم�ین ن�یم خالفت الھی خویش اس�ت یعقاآوردن بھ مأیی�د تص�ادر م�ی ش�ود ک�ھ معن�ای » ص�دق«معرفتی است نخستین اصل عملی دی�ن یعن�ی ایمانی و اعتقادی و

رون و. و این س�مت چی�زی ج�ز س�مت د مقام خدایی ذات خویش است و در اعمال در سمت آن گام برداشتنن ک�معرف�ت نف�س مم طری�ق دل و . یعنی گ�ام برداش�تن از خ�ود ب�ھ س�وی خ�دا . پ�س ص�دق ج�ز در دل نیست

ر نخس�تین ی�رد . و اگ�ر ص�دق در گفت�اگتوان�د در وادی ص�دق ق�رار انسان اھل معرف�ت م�ی . یعنی فقط نیستنک�ار خ�ود را ا یالس�افلینی و اس�فل ماد واقعیتلین اصل شریعت است از این روست کھ آدمی جلوۀ دین و او

د و ز ی�اد ن�رواو فراموش نگ�ردد و س�یر و س�لوک بس�وی خ�دا ا ین درمیل رجعت بھ مقام اعالء العلی نکند تاھ توحی�د معرف�ت ب� و ک�ردار بس�تر ب�اور و و ص�دق در گفت�ار اش�دنظ�ر بمقام خالفت الھ�ی ذات ھم�واره م�ورد

فل ض�عیت اس�واست . پس اگر دروغ و ریا را سرچشمۀ فساد انسان نامیده اند از این روست کھ آدمی را در آدم�ی در ودارد بس�وی آن ب�از م�ی حرک�ت دارد و از نظر بھ قداست ذات خدایی خ�ویش و نگاه می السافلین

ج�ود پ�س مح�ور ص�دق ب�اور بوج�ود خ�دا در خویش�تن اس�ت و ن�ھ ب�اور ب�ھ و .مادیت لجنی خویش می پوسد رگ�ز ض�امن ھاز خ�ویش ن است ک�ھ اعتق�اد ب�ھ خ�دایی در ب�رونی. برای ھم خدایی در یک جایی از ناکجا آباد

فریند . در بشریت نبوده است زیرا چنین باوری اصال کاذب و ریایی است و لذا جز فساد نمی آ صدقام برمی�دارد و ب�ھ خ�دای گ�خود صدق پیشھ م�ی کن�د و در ب�اور توحی�د اس�ت و در س�مت ذات خ�ویش آنکھ با

اص�ل دوم خویش نزدیک م�ی ش�ود بت�دریج ب�ھ خبرھ�ایی از خ�دا دس�ت م�ی یاب�د و ای�ن ھم�ان نب�وت اس�ت ک�ھ . یعن�ی م�ؤمن اش�دمعنای خب�ر آوری از ط�رف خ�دا م�ی ببلغت نیز بھ لحاظ و اشددین می ب یو معرفت یایمان

این اخبار ص�بور بمان�د . رسد کھ در عمل بایستی بر عامل بھ صدق بھ اخباری از جانب خدا می بھ توحید واس�ت . » ص�بر«ھمان�ا اش�دی�ن م�ی بمعرفت�ی د ولپس اصل دوم از شریعت عملی کھ حاصل اصل دوم از اص�

ادی ترین معنای صبر در عمل یعنی در راه دل کھ راه این اخبار است باقی ماندن و بھ بقیۀ راه ادامھ یپس بناخب�ار دل را ص�رف دادن و بھ اخباری عالی تر رسیدن و از راه دل بازنگشتن و ب�ھ ب�ازار گ�ل وارد نش�دن و

. یعن�ی انبی�اء الھ�ی س�تسان اھل صدق و توحید در وادی معرفت نفس ال نکردن . پس نبوت از مقامات انگ امل ترین آنھا ب�وده اس�ت ک�ھ ب�ر اخب�ار خ�ود ک (ص) محمدنخستین سالکان معرفت نفس در تاریخ بوده اند کھ

ۀ درواقع�نبأ) یعنی دیدار ب�ا خ�دا ا آنجا کھ بھ منشأ و کانون خبر (از جانب خدا کمال صبوری را داشتھ است ت

۶۴

کامل و ختم گردیده است . و در وادی نبوت از مراح�ل (ص) محمدعراج رسیده است بھ ھمین دلیل نبوت در مکھ ف�رد ب�ر حقانی�ت انبی�اء الھ�ی و کت�ب آس�مانی معرف�ت م�ی اشدمؤمن اھل معرفت نفس می بو سلوک سیر

ر درج�ات گون�اگون دنب�ی سالک در این وادی خ�ود ب�ھ لح�اظ مق�ام وج�ودی ی�ک آنرا تصدیق می کند ، یابد واست کھ بھ میزان قدرت معرفتی اش در این وادی در ھر مرحلھ ای با یکی از انبیاء گذشتھ محشور است و

ی اس�ت ک�ھ س�الک محم�دکھ کم�ال آن نب�وت اشدیکی از انبیاء الھی می ب تجلیھر مرحلھ ای از وادی نبوت ، در حقیق�ت خ�ود ن را در خ�ویش م�ی یاب�دخ�اتم النبی�ی تص�دیق نم�وده و مق�ام ی رامحمددر این مرتبھ نبوت

چون با من نبوت ختم می ش�ود و رس�الت ب�ھ « . ھمانطور کھ پیامبر اسالم فرمود : اشدی می بمحمدمظھر ای�ن مق�ام در .» الکان معرفت نفس م�ی باش�ند پایان می رسد بنابراین تصدیق کنندگان دین من از این پس س

رسد زی�را ک�ھ لزوم می اشدترین حکم عملی شریعت در وادی نبوت است بھ گھ بزربرای سالک حکم صبر کی بش�ریت محم�دام�ر ب�ر خموش�ی اس�ت . زی�را ب�ا رس�الت و رسالت ق�رار دارد و تن ختم نبو اسالک در دور

اس�ت . ی منتف�ی ناخواه بر نیت اعمال خ�ود آگ�اه و بین�ا ش�ده اس�ت و دوران اب�الغ نب�وت بکل�یا خواه باطنا و. ی و دی�دار ب�ا پروردگ�ارمحم�دمترادف است با واقعۀ معراج (ص) محمددانیم ختم نبوت در ھمانطور کھ می

پدی�د » مع�اد«یگاه است کھ اصل سوم دین یعن�ی و اینجا یعنی خانۀ دل میعادگاه انسان و خداست و از این جاعۀ لقاء هللا است و سرآغاز قیام�ت . پ�س مع�اد ھ ھمان واققق عھد خدا با انسان کد یعنی تحامی آید . پس مع

(ع)اب�راھیم حضرت و خاص دین اسالم است کھ از اشدحکم شریعت می ب مینة است کھ سو وقوع صلو ل محی بھ کمال رسیده و تبدیل ب�ھ واقع�ۀ جم�الی ش�ده اس�ت ھم�انطور ک�ھ از محمدبنا نھاده شده است و در اسالم

ھ پی�امبر اس�الم ک�واقعۀ نزدیک شدن ب�ھ خ�دا و وارد ش�دن ب�ر اوس�ت ھم�انطور بر می آید ة صلو ۀ لممعنای کوفای بھ عھد می شود تا آنجا کھ معاد اس�تقرار ة صلو یعنی در » معراج مؤمن است . ة صلو « می فرماید : کام�ل ش�دگان در دی�ن مق�ام دائ�م ھمانگونھ کھ خداوند در کتابش م�ی فرمای�د ب�رای خالص�ان و . کامل می یابد

ھمان�ا عم�ل ة ص�لو . پ�س پدید می آید و این بھ معنای بالوقفھ در حضور جمال پروردگار بودن اس�تة الصلو عم��ل پرس��تش و محص��ول عش��ق ب��ا ة ص��لو گ��ار اس��ت . پ��س م��ی بین��یم ک��ھ دپرس��تش و عش��ق ورزی ب��ا پرور

پ�س مع�اد . یدا او عاشقش گردی�د و ب�ھ پرس�تش او رس�بد بدون دیدار شو گار است و بدون تردید نمیدرپروو در ای�ن واقع�ھ اس�ت ک�ھ انس�ان ب�ھ اش�دوفای بھ عھد است کھ کمالش دیدار با پروردگ�ار در خان�ۀ دل م�ی ب

. کھ ای�ن اص�ل اشدمی ب» عدل«د و این اصل چھارم از دین یعنی معاد رسیده بھ لحاظ وجود متعادل می گردک�ھ در ادی�ان قب�ل از اس�الم اش�دیت می باز معراج پیامبر حاصل شده و مخصوص اسالم و یکی از ارکان وال

دل دو کفۀ وجود و عدم است . اگ�ر جل�وۀ دیگ�ری از معن�ای ع�دل ای�ن اس�ت اتحقق کامل نیافتھ بود. و این تعب�ھ مع�اد رس�یده موف�ق ب�ھ پی�دا ک�ردن ، در ای�ن واقع�ھ انس�ان کھ ھرچی�زی ب�ر ج�ای حقیق�ی خ�ود ق�رار گی�رد

روی جم�ال وج�ود در رد روی�گ شود و بر این جایگ�اه ق�رار م�ی ، میجایگاه ازلی و اصلی خویش یعنی عدم یعنی پروردگارش . و اینگونھ است ک�ھ ع�ادل م�ی گ�ردد و از ای�ن مق�ام اس�ت ک�ھ اص�ل چھ�ارم ش�ریعت یعن�ی

تع�ینانفاق معنا پیدا می کند کھ کمالش فنا شدن در وجود پروردگ�ار اس�ت . گ�وھرۀ انف�اق ، ص�دقھ اس�ت ک�ھ . یعنی تصدیق وجودی و عملی این حقیقت ک�ھ آدم از ع�دم اس�ت و وج�ود از خداس�ت و شداکامل صدق می ب

کام�ل اینس�ت ک�ھ انس�ان از ا م�ی طلب�د ک�ھ ص�دقۀاین تصدیق در حوزۀ عمل صدقھ ر جز خدا موجود نیست و امی کھ بھ خود و خدایش زده تبرئھ گرددجود داشتن دست بکشد و از این اتھدعوی دروغین موجودیت و و

ب�ھ . این اتھام کھ خود را موجود پنداشتھ و وجود خدا را نابوده تصور کرده اس�ت . و ع�دل اینس�ت ک�ھ ح�ق

۶۵

، آدم�ی ب�ھ خ�ود زده اس�ت منش�اء تھمتی کھ تح�ت عن�وان وج�ود م وھ ین تو. زیرا ا صاحبش برگردانده شودع و اف�ت ب�ر ع�دم خ�ویش مطل�و وج�ود را ی اصلی ظلم انسان است . بن�ابراین کس�ی ک�ھ خ�دایش را دی�دار ک�رد

(ع)اگ�ر عل�ی و اینگونھ است کھ عادل م�ی ش�ود و دد و چنین انسانی از تمامیت خود می گذرشومعترف می ج�ز خ�دا رو است کھ دائما در محضر پروردگارش بوده و در جھان را نخستین انسان عادل نامیده اند از این

ـت می ب و کمال صدق و صبر و اشدمظھر (ع)نمی دیده است . ھمانطور کھ علی . اش�دانفاق در تاریخ بشرینب�وت و مع�اد اس�ت . و چ�ون انس�ان ع�ادل ش�د و ع�دم خ�ویش را تص�دیق ک�رد و زیرا مظھ�ر کم�ال توحی�د و

عای دروغینش را از وجود بطور کامل انفاق و صدقھ نمود بر آستانۀ موحد شدن و ب�ر درگ�اه وج�ود ق�رار اد مق�ام خالف�ت الھ�ی ذات خ�ویش ۀ تحوی�ل وج�ود اس�ت یعن�ی در س�رآغاز رس�یدن ب�ھگرفتھ است یعن�ی در لحظ�

است و آنگاه کھ در این عدل کامل ش�د و ص�دقھ را ب�ا ص�دق کام�ل ب�ھ پای�ان رس�انید، خداون�د وج�ود را یعن�ی خویش را بھ او محول می کند و او را بر جایگاه خویش می نش�اند یعن�ی او را وارد ب�ر دل نم�وده و ص�احب

یگانھ می گ�ردد و ای�ن مق�ام امام�ت اس�ت نیخویش می کند و اینگونھ است کھ انسان خودش می شود یعدل ای�ن مق�ام ص�لح م�ی کھ وحدت وجود ھم خوانده می ش�ود یعن�ی مق�ام وص�ال اس�ت وص�ال مخل�وق ب�ا خ�الق و

ھ مخل�وق ، ن�ھ ) ن�ھ خ�الق اس�ت و ن�(امام، صلح وجود و عدم . و انسانی کھ در این واقعھ پدید می آید اشدبھ�و) اس�ت ک�ھ از پ�ردۀ غی�ب ب�رون ن�ھ ت�و ، بلک�ھ او ( در وادی نفس نھ من است و انسان است و نھ خدا، و

آمده و عیان گردیده است چنین انسانی مقصود خدا از خلقت ع�الم اس�ت و قط�ب ع�الم امک�ان اس�ت و معب�ود ای «فرم�ود : (ص) محم�داج ب�ھ ک�ھ در مع�ربشریت است و محبوب خداست و خداون�د مری�د اوس�ت ھم�انطور

اما حکم صادره در ش�ریعت در و» من با علی چنین ھستم . ، ھمانگونھ کھ تو تسلیم کامل ارادۀ منی محمدع�الم ھس�تی و ص�لح ب�ا خ�ود ، ک�ھ بش�ریت و ص�لح ب�ا ک�ل : صلح با ک�ل اشدمی ب» صلح«ھمانا مقام امامت

. مس�لمانی کام�ل اس�ت ک�ھ والی�ت مطل�ق نامی�ده م�ی ش�ود نی�. و ا ھمۀ این صلحھا محصول صلح با خداستکھ طریقت ھم بھ ھمین مفھوم است کھ مقامات باطنی و نفسانی انسان اھ�ل اشدمی ب» راه « دین بھ معنای

خانھ خدا) است . پ�س ل (دوجودی انسانی است کھ سالک راه یعنی درجات معرفتی و اشدمعرفت نفس می بن بھ دل و دیدار با پروردگار و پذیرش مقام خالفت الھی نیست کھ در پ�نج ده رسیدین یا طریقت راھی جز را

ه کھ ای�ن پ�نج مق�ام ب�اطنی در پ�نج وادی کلی بھ نامھای توحید و نبوت و معاد و عدل و امامت نشان داده شد، ص�دقھ و ص�لح معل�وم گش�ت ک�ھ موس�وم ب�ھ ةص�لو حکم و صفت و عمل ظاھری ب�ھ نامھ�ای ص�دق، ص�بر،

م�ی بین�یم ک�ھ ش�ریعت و طریق�ت دو روی س�کۀ وج�ود انس�ان س�الک اس�ت و . پ�س اش�دول شریعت می باصو اثب�ات تجل�یو مطلقا تفکیک ناپذیر است . پس ش�ریعت نش�ان و اشدظاھر و باطن وجود اھل معرفت می ب

هللا اس�ت ظھور خالق در مخلوق است یعنی جم�ال اخ�الق است و طریقت است یعنی شریعت ظھور دل در گل ک�ل « کھ جمالش ام�ام مب�ین اس�ت ک�ھ خداون�د در وص�فش فرم�وده : اشداین ظھور می ب اشد. و حقیقت نیز

ب�ھ » حق«تا آنجا کھ خود » امام مبین . متمرکز است در وجود عالم ھستی و ھرچھ در آن است متحصن وح�ق ب�ا عل�ی اس�ت و عل�ی ب�ا «: فرم�ود (ص)ر کھ پی�امبر اس�الم وجود چنین انسانی شناختھ می شود ھمانطو

پ�س حقیق�ت عب�ارت اس�ت از » حق است و علی بھ ھر س�و گرای�د ح�ق ھ�م ب�ھ ھم�ان س�و گ�رایش م�ی یاب�د . دل . و ای�ن گ�ل و ۀاد کام�ل ش�ریعت و طریق�ت و ص�لح ھم�ھ جانب�س�ان و اتح�یگانگی مطل�ق ظ�اھر و ب�اطن ان

خالف تص�ور ح�اکم ب�ر قص�ود دی�ن اس�ت . ب�راست . ک�ھ ای�ن مھمان ظھور کمال و جمال پروردگار در انسان ق�وانین طبیع��ی و ، احک��ام ش�ریعت ام��ور بای�دی و نبای�دی نیس��تند بلک�ھ احک��ام و اکثری�ت علم�ای ش��رع ادی�ان

۶۶

ھ این احک�ام ب�ر ھ�ر ف�رد و گروھ�ی بس�تھ ب�ھ درج�ۀ وج�ودیش در دی�ن وارد ش�ده و کفطری ھستی می باشند ای از مگ�ر اینک�ھ در درج�ھ اش�دو ب�ی ری�ا ب وتواند راستگ نمی خواه ناخواه عمل می کند . بطور مثال آدمی

. پس ھر حکم�ی اشدتصدیق وجود خدا در درون خود رسیده و بر آن معرفت یافتھ ب ید وئمعرفت نفس بھ تأ از شریعت یک نشان بیرونی از مرحلھ ای از سلوک انسان در باطن دین است .

۶٧

اسالم یا اسلم الخالقین المین اجمع الس یا

در ق��انون ح��اکم ب��ر ع��الم خلق��ت و سرش��تھ» س��الم«گ��ار اس��ت و رداز اس��ماء و ص��فات ذات پرو» س��الم «

ج�ودی در . و ب�ھ ای�ن معن�ا ھ�ر معن�ا و مواش�دجوھرۀ چیزھاست کھ برخاستھ از ذات س�المی پروردگ�ار م�ی بلم�ھ ککام�ل ق ومسلمان بھ معنای دقین خواه ناخواه از این قانون بطور کامل پیروی می کند ولی انسان جھا

ھ ب�ھ آن کسی است کھ این ق�انون را بط�ور کام�ل درک نم�وده و تص�دیق ک�رده و ب�ھ آن راض�ی گردی�ده و بلک�ت تف�او ل�یو اش�دک�ھ نب عشق می ورزد . پس ھر بشری خواه ناخواه ذاتا و عمال مسلمان اس�ت و نم�ی توان�د

وان ع�الم نس�ن است یعنی اآمسلمانی سایر مخلوقات عالم ھستی ھمانا جنبۀ معرفتی مسلمانی یک انسان از اسالم است کھ مسلمان خوانده می شود. قانون جھان شمول عارف بر

س�لمانی م یعن�ی اش�دنم�ی توان�د ک�ھ ب اش�دش مسلمان اس�ت و اگ�ر مس�لمان نبپس جھان ھستی در اجزاء و کل ت س�المی ھمان�ا مس�لمان ب�ودن اس�ت و مس�لمان ب�ودن یعن�ی تس�لیم کام�ل ذا» ب�ودن«. اش�دقانون بقاء م�ی ب

ن�د عن�ی خداوخالق بودن است . و اما حقیقت اسالمی ذات پروردگار چیست ؟ زیرا مسلمان مطل�ق خداس�ت . ید از وص�فی اس�ت ک�ھ خداون�تسلیم مطلق ذات خویش است یعنی خداوند ھمان است ک�ھ ھس�ت . و ای�ن ھم�ان

پ�س خ�ویش اس�ت یمف�ی ک�رد . چ�ون خ�دا تس�لارائھ فرمود و خود را بھ او معر (ع)ش بھ حضرت موسی ویخل ھ در اوج کم�اک� اش�دھست و خویش است و غیر نیست. این صفت معن�ای دوس�تی خداون�د ب�ا خ�ودش م�ی ب

ی یت�واقعد ای�ن ھم�ان ص�فت و وش�م�ی م مطلق خویشتن بودن میسر و محق�قیخویش است کھ تسل دوستی باگ�انگی یان راز م�واقع م�ی س�ازد . یعن�ی مس�لمان مطل�ق ب�ودن ھ حدانیت وجود مقدسش را معنا وواست کھ

پ�س .است کھ در عالم مخلوقات نیز موجب می شود کھ ھر چیزی در صورت یک موجود واح�د وج�ود یاب�د اس�ت . پ�س و ظھور و ب�روز ھ�ر چی�زی تعینون . پس اسالم قان اشدوجود ھر چیزی میب تعینمسلمانی راز

م�ی نو ب�دون ش�ناخت ای�ن ق�انون ھ�یچ چی�زی ش�ناختھ اش�داسالم ، ق�انون ش�ناخت وج�ود ھ�ر موج�ودی م�ی برا اص�ال چ� شود. اسالم یعنی شناخت این واقعھ کھ چگونھ ھر چیزی اصال چیزی است و شناخت این امر ک�ھ

چیزی وجود دارد . د از این روست ک�ھ خ�ودش اس�ت و غی�ر خ�ودش نیس�ت. و ای�ن س�ھل و ممتن�ع ت�رین ھر چیزی کھ وجود دار

ۀ وج�ود اس�ت . درواقع�او عبثی�ت م�ی یاب�د از س�ھویت و غفل�ت س�رحد سئوال ممکن است واگر بشر آن�را ت�ا. و نیز غفلت از وجود خویشتن است . این سؤال فقط ب�رای اشدھمان غفلت از اسالم و مسلمانی می ب ینوا

رح می شود یعن�ی مس�لمانی و معرف�ت نف�س طیکی از عالیترین معماھای معرفتی معرفت نفس تا سرحد اھل فقط اھل معرفت نفس است کھ مقام مسلمانی (ص)ھمین است کھ بقول پیامبر اسالم امری واحد است و برای

ب��ھ مؤمن��ان م��ی اب��د و تص�دیق م��ی کن��د . و از ای��ن روس�ت ک��ھ خداون��د در کت��ابش خط�اب ی ی را در م��یمحم�دک�ھ اش�دفرماید کھ ھر کجا کھ میروید بر نفس خود تسلیم باشید. این بدان معناست کھ آدمی ھم�واره ھم�انی ب

این جل�وۀ دیگ�ری از ص�دق اس�ت و ظ�اھر و ب�اطن یک�ی ب�ودن اس�ت و موح�د ب�ودن اس�ت . و ای�ن ھست . ومی دست از تالش بیھودۀ خ�ویش در دعوت خداوند از مؤمنان در تسلیم و یگانھ بودن موجب می شود کھ آد

ھ�یچ موج�ودی در . چ�ون انس�ان و دن ب�ردارد و از ع�ذاب حاص�ل از ای�ن س�عی بیھ�وده برھ�دوغیر خویش ب�

۶٨

و لذا این تالش محکوم بھ بطالت و منجر بھ ع�ذاب اس�ت حت�ی ش�یطان اشدعالم قادر نیست کھ غیر خویش بوردگ��ار اس��ت ھ��یچ س��رپیچی نم��ی توان��د ک��رد نی��ز تس��لیم کام��ل خ��ویش اس��ت و از ذات خ��ویش ک��ھ ھم��ان پر

ھمانطور کھ در کتاب خدا آمده شیطان فق�ط ب�ھ ام�ر پروردگ�ار موج�ب گمراھ�ی بش�ر م�ی ش�ود. ھم�ۀ رنجھ�او عذابھا و امراض بشری حاصل نبرد او ب�ا خویش�تن اس�ت . یعن�ی حاص�ل جھ�ل او نس�بت ب�ھ اس�المیت وج�ود

است و این ھمان غیر پرستی یی وجود واحد خویشتنکفا –خویش است یعنی حاصل جھل او نسبت بھ خود ب�ی ت ذات پروردگ�ار بلک�ھ ص�مدیت (ی ھ ن�ھ تنھ�ا اح�دک�بشر است کھ منشاء کفر وعذاب است. پ�س م�ی بین�یم

نیازی از غیر) ذاتش از اسالمیت اوست و انسان بعنوان خلیفۀ خدا در جھان تا ب�ھ مق�ام کام�ل ای�ن اس�المیت رده از قدر مطلق خویش کھ ھمانا وجود انسانی او اس�ت بھ�ره ای ن�دارد و ل�ذا وج�ود آگاه نشده و ایمان نیاو

اگ��ر س��ایر » ھ��ر ک��ھ خ��ود رانش��ناخت ن��ابود اس��ت . « م��ی فرمای��د : (ع)انس��انی ن��دارد و ای��ن اس��ت ک��ھ عل��ی موجودات عالم ھس�تی ب�ی آنک�ھ ب�ر اس�المیت و یگ�انگی وج�ود خ�ویش معرف�ت وایم�انی داش�تھ باش�ند وج�ود

د از این روست کھ مسخر وجود موجودی بنام انسان ھستند ک�ھ قابلی�ت کس�ب ای�ن معرف�ت را دارد یعن�ی دارنافر و ظالم کھ یاغی بر اسالمیت وج�ود خویش�ند م�ورد کقابلیت وجود را دارد. برای ھمین است کھ انسانھای

. و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ لعنت کل موجودات عالم قرار م�ی گیرن�د و ای�ن حقیق�ت در کت�اب خ�دا م�ذکور اس�ت کھ مسلمان کامل اس�ت پن�اه م�ی برن�د ت�ا » امام مبین« آمده کل مخلوقات عالم بھ وجود قرآنھمانطور کھ در

م�ی گوین�د. » قطب عالم امک�ان « امکان بقا داشتھ باشند . برای ھمین است کھ بھ امام زنده در ھر دورانی یابد . یعنی وجود بھ واسطۀ موجودیت اوست کھ امکان می

ک�ھ اش�دم�ی ب معنای دیگر سالم و اسالم و مسلمانی ھمانا سالمتی است کھ بھ معنای راحتی، آسایش و قرار وو آرام زیرا یک انسان بیمار در خویشتن ق�رار ،می باشدمحصول ھمان معنای نخستینی کھ ذکر شده است

ت و ھ غیر اسباز خویشتن و رجوع او او بھ دارو و طبیب بھ معنای گریز او ر و رجوع مستم دامکانی ندار این مشھورترین نشانۀ نامسلمانی است .

ک�ھ ک�ھ موف�ق ش�د اش�دنخستین مسلمان و بانی معرفت اسالمی است بدین دلی�ل میب (ع)اگر حضرت ابراھیم و) بھ دست خ�ود حب غیر خویش را (حضرت اسماعیل ع اشد خداوند)پیروی از ندای سالم وجود خویش ( بھ

.عمل اسالمی آن است ک�ھ عم�ل کنن�ده اش ھرگ�ز ب�ر بود (ع)کند و این امتحان مسلمانی حضرت ابراھیم ذبح زیرا یک مسلمان کامل حتی از اعمال خ�ویش ب�ی نی�از اس�ت و ای�ن اشدحاصل عملش نیت و نظری نداشتھ ب

ی شود. پس ھر م، چنین اعمالی ھمان فعل خداست کھ از انسان خالص جاری اشدھمان عمل خالصانھ می بل آدم�ی پس سئوال این است ک�ھ اص�ال اعم�ا و ضرر اعمال خویش نشان نامسلمانی استنگرانی دربارۀ نفع

؟ اش�داسالمی داشتھ ب ماھیتتا اشدچھ پدیده ای است و اصال آدمی از اعمال خود چھ منظوری باید داشتھ بزد عملی خدایگونھ است و از س�ر ب�ی نی�ازی عملی کھ بطور کامل از معرفت بر اسالمیت وجود خویش برخی

است یعنی عملی عاشقانھ است کھ در نظر نامسلمانان عملی عبث و حتی جنون آمیز جلوه می کند پس ف�رق بی نی�ازی مطل�ق وج�ود واقعیتبین مسلمانی و نامسلمانی در اعمال ھمان فرق بین معرفت و بی معرفتی بر

ر ای�ن نی�از اس�ت ک�ھ ب�ھ اعم�الی س�اس�ت و از یج اعمال خویش محت�اجنی کھ بھ نتاخویشتن است. یعنی انسا. و اش�داجبار سراسر رنج آف�رین م�ی ب دست می زند اعمالش نیز ھمھ از سر اجبار است و اعمال با اکراه و

ت عم�ومی نتایجش نیز عذاب آور است و چنین اعمالی ھمواره بھ ناکامی عاملش منجر می ش�ود. در وض�عی بھ خ�ویش اس�ت و می�ل ب�ھ تقربکھ ھمان اشدبھ خدا ب تقربرین اعمال آن است کھ بھ نیت اسالمی ت، بشر

۶٩

ی از عمل ، آدم�ی را ب�ھ لح�اظ معرفت�ی ماھیتمیل بھ رھایی از غیر خویش است . زیرا چنین یگانگی است وب�ھ خ�دا انج�ام بر اسالمیت وجود خویش آگاه و بینا می سازد ھ�ر چن�د ک�ھ حت�ی اعم�الی ک�ھ ب�ھ نی�ت نزدیک�ی

خ�دا فاص�لھ م�ی بین�د یعن�ی میگیرد ھنوز ھم اعمال کامال اسالمی نیست . زیرا عم�ل کنن�ده ھن�وز ب�ین خ�ود وشرک نامیده می وگانگی) است کھ در منطق قرآندا تقسیم کرده است و این ثنویت (وجود را بین خود و خد

ظلم��ی ک��ھ بش��ر از عظ��یم نامی��ده اس��ت ،ش�ود ک��ھ موج��ب باط��ل ش��دن اعم��ال بش��ر اس��ت و خداون��د آن را ظل��م ودی غی�ر از خ�ودش . از آنج�ایی ک�ھ ب�رای ھ�ر انس�انی وج� جھلش نسبت بھ یگانگی وجود مرتکب می ش�ود

بر غیر و ھر حسابی دربارۀ غیر و ھر عملی بر اساس غیر محکوم بھ یھبنابراین تک علت وجودش نیست ،و بھ وجود ھیچ ق�وت اشدو تالش غیر وجودی می ب بطالت و نابودی است و بھ وجود خویش باز نمی گردد

و خیری نمی رساند بلک�ھ آن را مس�تھلک م�ی نمای�د . پ�س عم�ل اس�المی آن اس�ت ک�ھ از قب�ل آن و در ح�ین ج��وھره اش سراس�ر از ب��ی انج�امش ونی�ز بع��د از اتم�امش کمت��رین نگران�ی و اجب�ار و پش��یمانی راه ن�دارد و

ق ش�گونھ کھ خداوند از سر ب�ی نی�ازی و عنن اعمالی خالق است ھمازی و عشق و رضایت است . و چنیانی بی کوچکترین زحمتی جھان را خلق کرد و این امر در کتاب خدا مذکور است .

م��ان ھاس��ت و ت��ا آنج��ا ک��ھ حت��ی ب��ی نی��از از خ��ویش اس��ت و ای��ن » در خ��ویش « پ�س مس��لمان کام��ل انس��انی س�تی . یعن�ی مس�لمان کام�ل موج�ودی ص�احب ھ اش�دمی ب در فرھنگ عرفانی ایران» درویش« حقیقت واژۀ

ھم�ان ی�نخ�ویش اس�ت ول�ی دری�وزۀ خ�ویش نیس�ت یعن�ی اگ�ر در خ�ویش اس�ت ول�ی ب�رای خ�ویش نیس�ت و ا . اشدق است کھ علت غیر قابل توصیف خلقت جھان می بشحقیقت ع

٧٠

قرآن ینالواقع اشدیا یا اشھد الناطقین

وھمخ��وانی ق��رآنب��ھ معن��ای خوان��دن اس��ت و کم��ال خوان��دن اس��ت چونک��ھ خ��تم خوان��دن اس��ت . » ق��رآن«

ل�وق س�خن خ�الق و مخ قرآنسخن خالق با مخلوق است و » وحی « ھمخانگی واحد خالق و مخلوق است . ھ به است . ت کھ بر جای او نشستھ و ھمو شددر مقام اتحاد و یگانگی است یعنی سخن خالق با مخلوقی اس

ھ ب�ر ک�، س�خن انس�انی اس�ت قرآنسخن توحید است سخن خدا با خویشتن خویش است . قرآنزبان دیگر ، ای قب�ل از ی ب�ا س�ائر وح�ی ھ�قرآن�با سائر کتب آس�مانی و ف�رق وح�ی قرآنجای خدا قرار گرفتھ است . فرق

. اس�ت (ع)ی لعانسان کھ سرآغازش اللھیی خداست : واقعۀ خالفت اسالم ھمین واقعۀ استقرار انسان بر جامخل�وق مخل�وق اس�ت و از زب�ان خ�الق و –مظھر اتحاد مطلق خالق (ع)است و علی (ع)کالم علی قرآنپس

و وج�ود اس�ت ر ع�المنخستین سخن توحی�دی د قرآنمتحدا سخن می گوید . بنابراین و انسان و خدا متفقا و، )(صس�الم کھ پی�امبر ا. ھمانطور اشدختم و کمال سخن نیز می ب قرآناین است و بنابر (ع) سخنگویش علی

ع)(ی�د. عل�ی نام» ن�اطق ق�رآن«نیز خود را (ع)مخزن علم خود معرفی نمود و علی را پیمانۀ وحی و (ع)علی محمد نوشت و ص)( محمدشناسی) کتاب وجود خویش را خواند و بر دل پاک –خود در وادی معرفت نفس (

مانطور کھ ھبوده است (ع)، شأن نزول علی (ص) محمد. یعنی وجود مبارک آنرا بر بشریت قرائت نمود (ص) ھ��م در مع��راجش جم��ال ح��ق را در (ص) محم��دب��وده اس��ت و (ص) محم��دش��أن ع��روج (ع)س عل��ی وج��ود مق��د

دیدار فرمود. (ع)صورت علی م است وع سو است و خواندن از ن» سوم خط « ھمان (ع)نا شمس تبریزی بھ تعبیر موال» قرآن« بنابراین

ی ک�ھ وجودی ک�ھ ن�ھ خداس�ت و ن�ھ مخل�وق اس�ت بلک�ھ وج�ود م است :زیرا برخاستھ از وجودی از نوع سو ھ ض�میر می ھرگ�ز خداون�د ب�و وح�ی اس�ال ق�رآن. اگ�ر در اش�دخ�الق و مخل�وق م�ی ب ، حاد و وص�الحاصل ات

ھ�و) نس�بت » (او«آم�ده و ی�ا ب�ھ ض�میر » م�ا«ده نمی شود و ھمھ جا مقام الھی ب�ا ض�میر انا) خوان(» من«ب�ھ س�ائر ی کھ نقل قولھائی از سخنان خداون�د خط�ابقرآنداده شده است از ھمین معناست ، مگر در قصص

لق تح�اد خ�اھم�ھ ج�ا مظھ�ر ا» ما«کریم ضمیر قرآنسخن می گوید . در » من « بھ ضمیر دانبیاء کھ خداونش�اره ب�ھ او) ا(» ھ�و«است و ض�میر (ع)سخنگوی آن علی آن و تجلیو محل و تعینو اشدمخلوق می ب –

اش�دم�ی ب (ع)ل�ی ع اللھ�یقوع عینی مقام خالفت اسالم و قبل از وپروردگار در مرتبۀ قبل از ظھور مقام ذات عالم و آدم است . کھ اصلش و مقام ازلی اش ھمان مقام پروردگار در مرتبۀ قبل از خلقت

م�ی (ع)م اس�ت ک�ھ پی�امبر عزیزم�ان س�ورۀ توحی�د را مث�ال عل�ی عن�وان س�خن س�و ب قرآن از ھمین مقام خاص خدای قبل از خلقت عالم و » هللا « . ھمانطور کھ فی می کنداین سوره معر تعینخواند و علی را مصداق و

ک�الم ق�رآنخداس�ت و و آن انس�ان کام�ل و خلیف�ۀخلق�ت اس�ت آدم نیست بلکھ مقصود و محبوب خدا از عالم کتاب وجود و رسالۀ ان�س ب�ین خ�الق قرآنهللا بھ این معناست کھ مظھر معنا و واقعۀ عشق و وصال است .

و فھمی�دن نو مخلوق است و بنابراین جز اھل معرفت نفس بھ میزان رشد خود در این وادی قادر بھ خوان�دت�ا آدم�ی ، و در کتاب خوانده و تص�دیق م�ی ش�ود. ھ�ر آی�ھ ای مخ�اطبی دارد در نفس دیده قرآن. آن نیستند

نمی تواند نشان و آدرس خ�ود را در اشدو نخوانده ب اشدوجودی خود را در نیافتھ ب درجۀ ت وآخرین وضعی

٧١

شناس�ی تنھ�ا راه ورود –. پ�س خ�ود حاصل کند و ھدایت شود آن یقین و معرفت پیدا نماید و بواسطۀ قرآنم�ی ق�رآنجز ضاللت مضاعف حاصل نمی ش�ود ھم�انطور ک�ھ خ�ود قرآناست و در غیر این راه از قرآن بھ

نم�وده و ب�ھ ع�ذاب م�یت�ر این کتاب مؤمنان را ھدایت می کن�د و ک�افران و منافق�ان را گم�راه « فرماید کھ : ی ب�ی نیازن�د قرآن�س�واد بنابراین مؤمنان برای رستگاری و ھدایت خود از کتاب و .» کند رساند و رسوا می

شناسی در نفس خود م�ی یابن�د و م�ی خوانن�د ھم�انطور –ی را در وادی خود قرآنقایق حزیرا نور معرفت و ب�رای خ�الص ش�دگان در خداوند آیاتش را بر قلوب مؤمنان بتدریج فرود می آورد و« می فرماید : قرآنکھ

، ق��رآنھم��انطور ک��ھ » ر خ��دا را دریاف��ت نماین��د . ام�� ه مالئک��ھ ف��رود م��ی آورد ت��ا ک��ل رادی��ن روح را ب��ھ ھم��بخوانی�د کت�اب نف�س خ�ویش را ک�ھ خ�ود ب�رای «دن کتاب نفس خود می نماید کھ : مؤمنان را دعوت بھ خوان

ق�رآناھل معرف�ت نف�س نیس�تند و از روی�ارویی ب�ا خ�ویش بیزارن�د کت�اب آنان کھ.» خواندن آن کافی ھستید اگ�ر ب�رای رس�وا نم�ودن ریاک�اران « م�ی فرمای�د : قرآنود ھمانطور کھ می ش شانموجب گمراھی و رسوائی

تاریخ اسالم ھمۀ کسانی ھمانطور کھ می بینیم در کل » در دین نبود ھرگز این کتاب را مکتوب نمی کردیم . رشد و ھدایت یابن�د فق�ط ب�ر ری�ا و گمراھ�ی آنھ�ا اف�زوده ش�ده و قرآنکھ خواستھ اند بواسطۀ تعبیر و تفسیر

بر عک�س در خ�دمت نف�اق ب�وده بلکھی کمترین کمکی بھ ھدایت بشر نکرده است و قرآناین ھمھ تفسیرھای دان محاکم�ھ ش�ده و ب�ھ س�طۀ آن مؤمن�ان و موح�اتب�دیل ش�ده اس�ت و بو صدین خال و بھ مھمترین عامل ضد

دین�ی غ�رق ض�د ت جھ�ل خ�ود محکمت�ر ش�ده و در خراف�ا قتل رسیده اند و مردم ھم بھ این واسطھ در نفاق و شده اند .

ج�ز نق�رآیس�تند عرفت نفس نیستند و در وادی توحید و سمت دل قرار ندارند و اھل ذکر قلبی نمآنان کھ اھل :ی فرمای�د م� ق�رآن. ھمانطور ک�ھ بر جھل و گمراھی و ریایشان نمی افزاید و موجب رسوائی آنھا می گردد

تزکی�ۀ وس�ی شنا –ان ک�ھ اھ�ل ذک�ر نیس�تند و در وادی خ�ود و آن�.» این کتاب برای اھل ذک�ر آس�ان اس�ت « ب�ھ نق�رآم�ودن نل یھستند کھ این تفسیر عمال ھم�ان تب�د قرآننفس بھ ذکر قلبی نرسیده اند مجبور بھ تفسیر

تاریکی است و دین خدا را وسیلۀ تباھی و کفر قرار دادن است . جھل و (ع)شناس�ی اس�ت ک�ھ عل�ی –خ�ود محص�ول ع�الیترین ح�د ت نف�س اس�ت وئینۀ طبقات و فع�ل و انفع�االآ قرآن

و جز بھ راه و روش او نمی توان ای�ن کت�اب (ع) و والیت علی ب . بنابراین جز در وادی ح اشدی ببانی آن ماست » احسن التفسیر«می فرماید این کتاب قرآنرا خواند و از وجود خویش استخراج نمود . ھمانطور کھ

منافقان�ھ و ی�ک عم�ل جاھالن�ھ و ق�رآنر یاده تر و کاملتر از این وجود ندارد پس تفس�و کتابی روشن تر و سدر نزد کس�ی اس�ت ک�ھ در قرآنی است ھمانطور کھ امامان ما ھرگز چنین کاری نکردند . علم کامل قرآن ضد طۀ بواس� ق�رآنمخلوق اس�ت و کت�اب –لی وار است و مظھر اتحاد خالق شناسی کامل شده است و ع – خود

امبر اسالم فرموده اس�ت و تصدیق می شود و زندگی می یابد ھمانطور کھ پی وجود اوست کھ حقیقت می یابدکتب آسمانی ما بعد از خود تصدیق شده اند ول�ی چ�ون انبیاء سابق بواسطۀ پیامبران و ادیان و ھمۀ« کھ : شناس�ی ، عل�م ق�رآنکم�ال » .اھل معرفت نفس تصدیق م�ی ش�ود رین پیامبرم کتاب و دین من بواسطۀمن آخ

شناس�ی حاص�ل م�ی آی�د . ھم�انطور –شناسی و انسان کامل شناسی و خلیفھ شناسی است کھ در وادی خ�ود رس�یدند عل�ی آن کلم�ھ و حقیقت�ی اس�ت ک�ھ مؤمن�ان چ�ون ب�ھ مق�ام تق�وی «فرموده اس�ت ک�ھ : (ص)کھ پیامبر

ق�ین این کتاب ھدایتی ب�رای مت « می فرماید: آنقرو ھمانطور کھ » برای فراگرفتن علمش آماده می شوند . شناسی و علی شناسی امری واحد است زیرا فق�ط وج�ود ی�ک انس�ان عل�ی وار اس�ت ک�ھ قرآنپس » است .

٧٢

آم�ده اس�ت مؤمن�ان ق�رآنرا میسر می نمای�د . ھم�انطور ک�ھ در قرآنی می گردد و فھم قرآنحقایق فھم آئینۀم�ی گردن�د ک�ھ کت�ابی آش�کار و زن�ده ھس�تند . علی�ین » علی�ین«د مواجھ ب�ا رسن می بھ حق تقربکھ بھ کمال

ده زن�ن�اطق و ق�رآنبواسطۀ وجود آنھا فھم می شود و خود قرآنھمان علی واران زندۀ تاریخ می باشند کھ –در این مقام م�ؤمن س�الک ب�ا عل�ی شناسی است کھ –می باشند . تقوی از مقامات وجودی در وادی خود

می یابد . را در قرآنوبرو می شود و واری ررفت�ھ ق�رار نگ پس انسانی کھ علی واری را در نیافتھ است و در رابطۀ دوستی خالصانھ و حق پرستانھ با او

ی . و انس�ان و ک�ور و جاھ�ل اس�ت ی ع�اجزدسترسی ندارد و از فھم حقایق آن بکل قرآناست مطلقا بھ جھان بھ اشدبد نکرده او در این راه جھ اشدو معرفت و طھارت نفس نب شناسی و حقیقت –ھم کھ در عطش خود

ن م�ا مک�ررا امام�ا. و ھم�انطور ک�ھ پی�امبر و اس�ت ق�رآننمی رسد . و این رابطۀ امامت و قرآنعلی وار و ر و فسیر و تعبیکتاب ت قرآنپس » .نسانی کافر و منافق و جاھل است انسان بی امام زنده ، ا«فرموده اند :

ود ، دیده نش ھ و تحلیل و استدالل ذھنی نیست بلکھ کتاب وجود باطنی انسان است کھ تا کشف نگردد وتجزی یمحم�دادی اس�ت در و ق�رآن. پس آن مؤمنی کھ اھل فھمیده نمی گردد و تبدیل بھ یقین نمی شود خوانده و

ین . چن� ودد و خوان�ده ش�علی وار) حکمت و علم وجودش بر دل او نازل گ�ردقرار دارد تا از وجود امامش (تص�دیق ی�د ورا می توان خواند و فھم» قرآن« آنگاه کتاب معروف اشدکسی اگر سواد خواندن ھم داشتھ ب

ش�دن رآنق�اھ�ل فھم�ی و ق�رآنخ�وانی و قرآنو قرآنکرد و در غیر سواد ھم ھیچ کم و کسری ندارد . پس س�بت ب�ھ دی�نارد و این علوم کذایی ھ�م از جھ�ل نکالم و فلسفھ ند صرف و نحو و ربطی بھ سواد و تفسیر و

هدوج�ب گردی�م�ذھب را م و راه خدا را بر مردم سد نموده است و مکتب نفاق و مذھب ضد هپدید آمد قرآنو کھ اندبوده شیوخ سقیفھ موسی و بنی عباس وابو لیھ اش در تاریخ ابوسفیان و ابوجھل وبانیان او است و

ورن�دگان ود ب�وده ان�د . ھم�انطور ک�ھ جم�ع آو در بخل وعداوت با وی ، متح� (ع)ھمگی در انکار وجود علی ش�ود ھمگ�ی در میان مس�لمین نامی�ده م�ی» قرآن« ان این کتاب معروفی کھ گمکتوب کنند تدوین کنندگان وت ی�نل فق�ط ب�ھ صدر اسالم بوده اند و عثمان در رأس این منافقان قرار داش�ت و ای�ن عم� دراز رھبران نفاق دان� یخ خواس�تھکسانی ھم کھ در طول ت�ار. بود (ع)علی بود و بھ قصد نفی و انکار وجود (ع)مبارزه با علی

را ھ�م خ�ود . و ای�ن واقع�ۀ عجی�ب و رازش را فھم کنند گم�راه و من�افق ش�دند قرآنبدون علی واری ، کتاب پ�س ای�ن » کتاب مکت�وب نم�ی ش�د. اگر برای رسوا نمودن منافقان نبود این« کرده است کھ : آشکار قرآن

ح�ی از وزول ن� مح�ل (ص)مؤمنی در اس�الم ھمچ�ون پی�امبرش کتاب برای ھدایت مؤمنان نوشتھ نشد زیرا ھرو م�ی خوان�د وو کتاب وجود را بتدریج در دل خود می یاب�د قرآنامام) است و آیات جانب علی واری زنده (

رس��د و ب��ھ مع��راج وج��ود و ب��ھ اوج کم��ال وج��ود م��ی )(ص محم��ددر کم��ال ای��ن ی��افتن و خوان��دن ھمچ��ون ج�ود عل�ی ی است ک�ھ در وروامحمدپروردگارش را در جمال امامش دیدار می کند . ھر مسلمان مؤمنی یک

ج و لقاء هللا میرسد در ھمین جھان . راعالم وجود را سیر می کند و بھ تعالی و معواری اس�ت ق�رآناس�ت و راه ف�تح ک�ردن ق�رآنس�ت درب ورود ب�ھ حم�د) از ن�امش پیداھمانطور کھ س�ورۀ فاتح�ھ (

گترین معجزۀ راین سوره را بز قرآن. و خود نھ سخن خدا با انسان است ون انسان خطاب بھ پروردگار سخ ق�رآنک�ل «در ای�ن ب�اره م�ی فرمای�د : (ع)اصرار نم�وده اس�ت و عل�ی تی نامیده و پیامبر ھم بر این اھم قرآن

ای�ن در نقط�ۀ زی�ر فش�رده ش�ده و» حیم حمن ال�ر بس�م هللا ال�ر « حم�د و ای�ن س�وره در فشرده شده در س�ورۀ . و علی ھمواره است قرآندرب ورود بھ (ع)پس علی .» فشرده است و این نقطھ من ھستم بسم هللا» ب«

٧٣

اج زنده است و بر روی زمین رھبر مؤمنان است و مؤمنان در وجود وی سلوک الی هللا می کنن�د و ب�ھ مع�ر (ع)وج�ود عل�ی تجل�یعارفان کام�ل و مؤمن�ان مخل�ص اھ�ل معرف�ت نف�س ھمگ�ی در ھ�ر عص�ری . رسند می

ن�ور (ص)نھا آشکار شده و ام�ام ن�اطق و زن�دۀ مؤمن�ان اس�ت و بق�ول پی�امبر ھستند و علی از وجود این انسام��ن ، رھب��ر «: م��ی فرمای��د (ع)ور ک��ھ خ��ود عل��ی رھب��ر مؤمن��ان اس��ت . و ھم��انط معرف��ت و ص��احب اختی��ار و

ب�ر دل پی�امبر ق�رآنن�زول آمده است واقع�ۀ قرآنھمانطور کھ در . » ، رھبر تبھکاران است . مؤمنان و پول، بر مؤمنان خالص دیگر ھم ف�رود م�ی قرآننزول روح بر پیامبر است کھ این واقعھ طبق نص ھمان واقعۀ

را دریاف�ت ک�رده اس�ت ق�رآنولین کسی اس�ت ک�ھ ا (ص) محمد. پس دھد را در دلشان قرار می قرآن آید و کل در درج�ھ ای ک�ھ یھ�ر م�ؤمن خالص� (ص)برای ھمین است ک�ھ پ�س از پی�امبر اس�الم ولی آخرین کس نیست .

او را کاملترین دریافت ی را تصدیق می کند ومحمدت نبوت را دریافت می کند حقانی قرآنروح و امر خدا و ت است ایم�ان م�ی آورد . پ�س ھم�انطور ک�ھ عل�ی و ت نبوت او کھ کمال نبو می کنندۀ حقیقت می داند و بر خاتش ی�نی ھم در مؤمن�ان دمحمدو نبوت محمدخلصان و عاشقان معرفت است موالیت علوی زنده و جاری در

ان از ھم�ین واقع�ھ اس�ت . یعن�ی م�ز الو اسالم بھ عنوان دین آخر محمدجاری و زنده است و زنده بودن دین و تع�ینوار و عل�ی واری حض�ور دارد ک�ھ محم�ددر آن محف�ل اشدجا و ھر زمان کھ دین خالصی بر پا بکھر

. ھم�انطور ک�ھ بط�ور نمون�ھ م�والی والی�ت عل�وی اس�ت ی ومحم�دعلنی و زن�دۀ ش�ھادت ب�ر رس�الت تصدیق ی باشند . این شھادتین بوده اند و زنده کنندۀ دین خالص م تعینرومی و شمس تبریزی در عصر خود

و جاری م�ی گ�ردد ھم�انطور ک�ھ س�خنان بان مادری ابر دل ھر مؤمنی خالص کھ فرود می آید بھ ز قرآنپس اسالم دین زن�ده کتابی زنده می ماند و قرآنو اینگونھ است کھ اشدفارسی می ب قرآنموالی رومی بھ مثابۀ

نف�اق را تقوی�ت یف می گردد و شرک وتفسیر زنده نمی شود بلکھ تبدیل و تضع ھرگز بواسطۀ قرآناست و ایم�ان نم�ی آورد و ھ�دایت نم�ی گ�ردد اش�دمی کند . و ھیچ ق�ومی ب�ھ کت�اب ق�وم دیگ�ر ک�ھ ب�ھ زب�ان دیگ�ری ب

نمی آورد و ھ�دایت نم�ی گ�ردد ایمان نیاورده است و عربی ھیچ غیر عربی قرآنھمانطور کھ ھرگز بواسطۀ ل آباد می گردد و مردم از معرفت فطری خود نیز بیگانھ م�ی بلکھ فقط دکانھای دین فروشی و خرافات و جھ

ده ب�ود ھ�یچ کس�ی ایم�ان نم�ی عربی آم�اگر این کتاب بھ زبان غیر«عربی می فرماید کھ : قرآنگردند . خود عربی بھ زبانھای دیگر کمترین خدمت و کمکی بھ م�ردم در قرآناین بدان معناست کھ حتی ترجمۀ » .آورد

اصال یک عمل جاھالنھ وعبث و بلکھ گم�راه کنن�ده اس�ت ھم�انطور ک�ھ ترجم�ھ می شود وراه دین محسوب نین نور ھدایت و ایمانی در میان ایرانیان پدی�د نی�اورده و بلک�ھ ری�ای دین�ی و خراف�ات رکمت قرآنھای فارسی

ر و ترجم�ھ مسلمانان حقیقی وعلویان در این کشور ھرگز اھل تفس�ی ومؤمنان ایرانی را تقویت کرده است ولمانان و ش��یعیان س��عرب��ی و ترجم��ھ ھ��ای فارس��ی آن نیس��تند .عرف��ای ایران��ی ک��ھ ک��املترین م ق��رآنع��ۀ المط و

ش�یخ بھ�ائی پ�س از ھس�تند و برخ�ی از عرف�ا ھمچ�ون م�والی روم�ی و واقعیتایرانی می باشند مصداق این خ�وانی عرب�ی و ص�رف و ق�رآن رسیدن بھ حقیقت دین و اسالم و والیت حق از تم�ام دوران تفس�یر گرائ�ی و

گمراھی توبھ کرده اند و آن دوران را بھ حساب عصر جاھلیت و ت پشیمان بوده وکالم و فلسفھ بشد نحو واس�تاد ب�ی ھمت�ای و فیلسوف و فقی�ھ و قرآنر گترین مفس رخود آورده اند . تا آنجا کھ شیخ بھایی کھ خود بز

رسیدن بھ معرف�ت حقیق�ی ھم�ۀ آن آث�ار عظ�یم خ�ود را قلبی و ادبیات عرب در عصر خود بود پس از بیداریرا علنا سنگ نجاست شیطان قرآن تفسیر بھ حساب مکر ابلیس آورد و علومی مثل فلسفھ و طب و حدیث و

سدانیم کھ موالی رومی ھم پس از یافتن امام حی و ن�اطق خ�ود ش�م . و می نامید و از ھمۀ آنھا توبھ نمود

٧۴

قیق�ت کس�انی ک�ھ ب�ھ ح . ھم�انطور ک�ھ ھم�ۀ را ن�ابود ک�رد ق�رآنار تفسیری و فلسفی خود از آث تبریزی ، کلیۀعربی قرآندل بفارسی در آنھا جاری شده است حقانیت بی قرآنرسیده اند و (ع)دین و اسالم و والیت علی

ھ��ر اھ��ل . ب��ر اش��دفارس��ی م��ی ب ق��رآن ون ح��افظ ش��یرازی ک��ھ کالم��ش ب��ھ مثاب��ۀرا تص��دیق نم��وده ان��د ، ھمچ��تفس�یر ھ�یچ حقیقت�ی منتق�ل نم�ی ش�ود خاص�ھ ک�ھ آن ی�ک معرفتی آشکار است کھ اصوال در جریان ترجمھ و

. اشدحقیقت دینی و قلبی بمقام�ات معرف�ت و طھ�ارت و ھ�دایت و کلی�ۀ حکم�ت و ایم�ان و عربی ھر حقیق�ت و عل�م و ش�عور و قرآندر نسبت داده شده است و ھمۀ تردیدھا و بازیگریھ�ا و » ب قل« جود انسان و ھمۀ صفات بھ پدیده ای بھ نام و

ق�رآنقب�ل از مرب�وط ش�ده اس�ت . ت�ا» ظ�ن«تی ھای بشر بھ پدی�ده ای ب�ھ ن�ام بدبخ فریبکاریھا و ناخالصی و. ب�ھ اش�دب» قل�ب«ک�ھ مح�ور و اس�اس ھم�ھ مف�اھیم آن عربی ھیچ کتابی دینی ی�ا غی�ر دین�ی در ت�اریخ نیس�ت

عص�ارۀ دل اس�ت و ن�ھ پدی�ده ای ظن�ی ق�رآنکتاب قلب شناسی است زی�را خ�ود آنقرزبانی می توان گفت کھ تفاس��یر پدی��د آم��ده ان��د و ھم��ۀ ق��رآنذھن��ی) . و ای��ن اس��ت ک��ھ فلس��فھ ھ��ائی ک��ھ بن��ام دی��ن و اس��الم و درب��ارۀ (

رگت��رین محص��ول دل نم��ی باش��ند و ب��ھ ھم��ین دلی��ل اس��ت ک��ھ بز پدی��ده ھ��ائی ظن��ی ھس��تند و ق��رآنمنس��وب ب��ھ فالس�فۀ ش�ده م�ی باش�ند و چ�ھ بس�ا م�ی ت�وان ش�رک و نف�اق ت�دوین دین خالص ب�وده ان�د و کارخان�ۀ مناندش

مخلص�ان در دی�ن و نفاق نامید ھمانطوریک�ھ ھم�ۀ ھمان امامان شرک و عربی را ، قرآنران اسالمی و مفس مھ و بھ ش�ھادت ران محاکھمین مفس اند کھ برخی از آنان بواسطۀ توطئۀبوده ان اسالمی بر ھمین نظرفعار

ق�رآنران علی ع) ھم بھ واسطۀ ھمین مفس�کامل و خلیفۀ خدا بر روی زمین ( رسیده اند . و نخستین عارف دین گردید . و ابن ملجم ھم بواسطۀحکوم بھ کفر و خروج از م) محاکمھ شد و (معاویھ و ابوموسی اشعری

بھ شھادت رسانید . حال آنک�ھ عل�ی خ�ودش را کافر دانست و او را (ع)ی لبود کھ ع قرآنھمین روش تفسیر ظن�ی و تفس�یری و ک�ذائی ب�ود ک�ھ قرآنامامان ما نیز بر اساس ھمین . و ھمۀ و معدن وحی بودقرآن ناطق کسی ایم�ان م�ی آورد و ھ�دایت م�ی قرآنتفسیر کتاب می شدند . اگر بواسطۀ خواندن وخوانده مرتد کافر و

تدوین کرده بود در میان مردم بر جای می گذاش�ت ک�ھ ب�ر اس�اس ش�أن ی را کھ خودشقرآن (ع)شد خود علی ط عم�ر و ش�ده توس� ینت�دو ق�رآناگ�ر . و نزول تدوین گردیده ب�ود و ترتی�ب نزول�ی و ت�اریخی اش کام�ل ب�ود

دربارۀ آن سخنی (ع)گمراھی مؤمنان می شد حتما علی ) موجب ی کھ اکنون در دست مردم استقرآنعثمان (ب��اره حقیق��ت را م��ی گف��ت . پ��س ت��راض م��ی ک��رد و الاق��ل در دوران حکوم��ت خ��ودش در ای��ن م��ی گف��ت و اع

را جز عاشقان ک�ھ زن�ده قرآنسواد و کتاب ھیچکس ایمان نیاورده و سعادتمند نگردیده است . پس بواسطۀه د آنان کھ دلشان بواسطۀ ن�ور انس�ان عل�ی واری بی�دار ش�ده اس�ت و ب�ر جم�الش عاش�ق گردی�دندلند نمی یاب

است کھ شرح جمال قرآناین خواندن ھمان ، است و کتاب وجود خویش را تحت الشعاع این نور می خواندمحک�م اس�ت . ب�رای چن�ین خوان�دنی ک�ھ تنھ�ا خوان�دن حقیق�ی و روش�ن و س�اده و اش�دناطق می ب و امام حی

ق�رآننیست و بقول خود فلسفھ ادبیات وو نحو یر و کالم و صرف وسعلم تف کتاب و ھیچ نیازی بھ سواد وجمال ام�امش خوان�د اگ�ر آئینۀوجود خویش را در قرآنو آنکھ » تو خود برای خواندش کافی ھستی . : «

گرن�ھ از آن ب�ی نی�از آن�را تص�دیق م�ی کن�د و اش�دداش�تھ ب عرب�ی ی�ا فارس�ی را ق�رآنسواد یا فرص�ت خوان�دن عی ی در ط�ول ت�اریخ م�د قرآن�ران س�المی و مفس�است . اینگونھ کھ منافقان و مشرکان موسوم بھ فیلس�وف ا

ت�ا ش�اید اش�دھستند یک نفر مسلمان بایستی تمام عمرش را در مدرسھ ھا مشغول آموزش این علوم کذائی بمس�ئلھ نف�اق، دی�ن و . ب�رای ای�ن امام�ان ش�رک و و حقایق آن گردد و شاید ھ�دایت ش�ود قرآنموفق بھ فھم

٧۵

قرآنه است برای ھمین است کھ بقول جدای زندگی واقعی و روزمر ایمان و ھدایت و معرفت یک موضوعیم�ردم مخاطبی دارد کھ ی�ا ک�ل قرآنعیان علوم دین منافق و فاسق ھستند . و بعالوه ھر آیھ ای از ت مد اکثری

فھ�م ک�الم ھستند و یا مؤمنان و یا مخلصانند و یا منافقانند و یا مشرکانند و یا کذابانند و ..... بنابراین ب�رایمقام وجودی خ�ود را بدان�د ت�ا بدان�د ک�ھ چ�ھ خدا در جھت عمل بھ آن و ھدایت شدن نخست بایستی جایگاه و

شناس�ی –آیاتی مربوط بھ او می شود و بایستی در ھر مرحلھ از زندگی از آن پیروی نماید . بن�ابراین خ�ود . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ اھ�ل معرف�ت نف�س اش�دم�ی ب ق�رآناطاع�ت از احک�ام خ�وانی و قرآنو قرآنم بر مقد

ب�ی نی�از اس�ت و عموم�ا انس�انھای من�افق و ب�ی عم�ل ب�رای ق�رآن افتن راه ھدایت و حقیقت از مطالعۀبرای یچن�ین رج�وعی مس�لما رجوع می کنن�د و در قرآنکردن دین بر مردم بھ فریبی و یا فریب مردم و سد –خود

. ت�ازه انس�انی ھ�م ک�ھ دو کافرانۀ آنھا بر دیگ�ران عی�ان م�ی گ�رد المذھب ماھیتخودشان رسوا می شوند و م�ی پ�ردازد ی قرآن�برای حرص رفتن بھ بھشت و یا ت�رس از جھ�نم کورکوران�ھ ب�ھ پی�روی از احک�ام دین�ی و

ق�رآنت از رسد و دچار ریا و تناقض�ات وحش�تناکی م�ی گ�ردد زی�را وادی دی�ن و تبعی� بزودی بھ بن بست میی اس�ت ک�ھ ج�ز در ات نیس�ت بلک�ھ وادی ارادت و ح�ب قلب�عی ب�ر اس�اس خی�االت و ذھنی�تص�ن امری تقلیدی و

اگر کسی ب�ھ «آمده است کھ : (ص)ور کھ در حدیث معراج از پیامبر پدید نمی آید ھمانط (ع)وادی والیت علی نم�ی یاب�د و گم�راه م�ی ش�ود و ھ�دایت اش�دب (ع)یق عمل کند ول�ی منک�ر والی�ت عل�ی کلیۀ احکام دین بطور دق

فاس�قند از ھم�ین حقیق�ت اس�ت . واعظ�انی ک�ھ در خف�ا پلی�د و واقع�ۀ زاھ�دان ری�ایی و» سعادتمند نمی گردد. از درب گمان و خود پرستی و مخلوق است و شرح عشق و وصال خالق و قرآناسالم دین دل است و رازی

م ک�ال ب منافقان�ھ تفس�یر و فلس�فھ و. اینگونھ کھ مکت مکر نمی توان بر آن وارد شد تجارت و ھوس بازی وی را ن�دارد و دس�ت آخ�ر قرآن�امک�ان کش�ف حق�ایق اش�دھ�م ک�ھ داش�تھ ب (ع)می گوید آدمی اگر صد عمر ن�وح

ک�ھ ج�ز از طری�ق ح�رام اش�دمف�ت ھ�م ب ت�ازه بایس�تی ی�ک ث�روت ب�اد آورده و رود و ا مینیکافر از د جاھل ودین�ی ش�ود ت�ا نھایت�ا در ی�ن عل�وم دروغ�ین ض�د ص�یل ھم�ۀ اد تا آدمی بتواند مش�غول تحخواری بدست نمی آی

کند و مشغول دین فروشی گردد . و مکت�ب امام�ان م�ا غی�ر از ای�ن را ب�ھ برپا مقابل دین خدا، دین شیطان راه ھمان راه دی�ن اس�ت رارین ت ما نشان داده است و نشان می دھد کھ برای اھل ھدایت و طالب حقیقت راحت

ما اسالم را نیاورده تا زندگی را بر شما سخت نمائیم بلکھ ھمۀ سختی ھا را «ه است کھ : ھم آمد قرآنو در » .دھد منافق است و دشمن دین است آسان کرده ایم و ھر کسی راه دین را سخت جلوه می

ر ایم�ان ب�ھ وج�ود انس�انھایی زن�ده ب� ایمان بھ مقام خالفت الھی انسان است و ، مسئلۀ (ع)والیت علی مسئلۀدین و ھدایت ھستند و مظھر کمال نعمت آئینۀحاد مطلق خالق و مخلوق می باشند و روی زمین کھ مظھر ات

ش�د رھ راه نج�ات ممک�ن اس�ت و راه ک�رحمت می باشند و فقط با دوستی خالصانھ با این علی واران است وض ش�دۀ ت�اریخی نیس�ت ی�ک موض�وع منق�ر ،نم�ودن (ع)آی�د و الغی�ر . تص�دیق والی�ت عل�ی حقیقی میسر می

ین واقعھ معتقد بودن و در جستجوی یعنی حداقل بھ ا (ع)اینگونھ کھ مشھور است بلکھ ایمان بھ والیت علی ع اس��ت و ج��ز طال��ب معرف��ت نف��س و عل��ی واری ب��ودن . ھم��ین ایم��ان و جس��تجو دقیق��ا راه مس��لمانی و تش��ی

م�ورد س�رزنش و ت�وبیخ و تا ای�ن ح�د قرآندر کھ » ھل کتابا«گیرد . ، در این راه قرار نمی عاشق حقیقتخ�ود ت آنھا مشرک و منافق خوانده ش�ده ان�د ھم�ین کس�انی ھس�تند ک�ھ کت�اب را بخ�ودی اکثری اکراه ھستند و

عامل نجات و ھدایت می نامند و عمال ھم بھ آن عمل نمی کنند و ریاکارند زیرا نمی توانن�د ک�ھ ب�دون داش�تن ، فق��ط یھ��ود و ق��رآنران ماین��د . اھ��ل کت��اب ب��ر عک��س فھ��م مترجم��ان و مفس��ت��ی ب��ھ کت��ب آس��مانی عم��ل نحج

٧۶

م�ی ش�ود یعن�ی س�واد ھس�تند نی�ز ق�رآنل ب�ھ کت�اب مسلمانانی ک�ھ فق�ط متوس� ھ شامل ھمۀکنصاری نیستند بلم�ی ، مب�تال ھس�تند و» ش�ھرت ح�دیث«آن�انی ک�ھ ب�ھ ق�رآنو بق�ول تان و ب�ازیگران ب�ا کلم�اپرستان و حراف

آم�ده ش�امل ق�رآنک�ھ در » اھ�ل کت�اب « کلمات بھ سعادت و حقیقتی برسند . و امروزه ای�ن اسطۀخواھند بوکھ موسوم بھ تحص�یل کردگ�ان و روش�نفکران اشدسواد پرستان و کتاب پرستان در سراسر جھان می ب ھمۀ

نص�اری یھ�ود وی بسیار وسیع تر از واقعیتغیره ھستند . اھل کتاب مفھوم و و دانشمندان و علمای دینی وان و ب��ھ ای��ن دو گ��روه نس��بت داده م��ی ش��د زی��را ب��ا س��وادھا و حراف��چ��ھ در ص��در اس��الم اساس��ا م��ی باش��ند گر

ران و بھ اصطالح روشنفکران عصر خود محسوب می شدند و مبن�ای س�واد و کت�اب آنھ�ا ھ�م ت�ورات و مفس بودن�د و ق�رآناب ت�مح�ور ک ھم�ھ ب�ر انجیل بود. ھمانطور کھ تا قرنھا در جھان اسالم ھ�م اھ�ل س�واد و کت�اب

س�واد آم�وزی ھ�م اینھ�ا اصوال تحصیل و کسب سواد را علمای دینی و روح�انیون برعھ�ده داش�تند و مس�ئولا از ھم�ان اھ�ل کت�اب یھ�ود و نص�اری م�ی ماھیت�واقع اھل کت�اب در جھ�ان اس�الم اینھ�ا ھس�تند ک�ھ بودند و درنوش�تن و ادبی�ات منش�أ ک�امال م�ذھبی دارد و کھ سواد و خواندن و اصال بھ لحاظ تاریخی می دانیم باشند . و

و بانی�انش اش�دند و سواد یک دستاورد مذھبی می بھر قومی روحانیون آن قوم بوده ا نخستین باسوادان درعلی�ھ ل ب�ھ ض�اللت ک�رده و بری بوده اند ولی منافقان و مشرکان و دین فروشان ھم�ھ نعم�ت را مب�د لھانبیاء ا ران وفھ�م یک�ی از نش�انھ ھ�ای ک�ا قرآندند . و وگمراھی نم و اولیای خدا بکار گرفتند و وسیلۀانبیاء دین و

یعن�ی » می گویند ما را با امی�ین (ب�ی س�وادان) چ�ھ ک�ار«: افقان اھل کتاب را اینگونھ ذکر کرده است کھ نمواد را را تحقی�ر م�ی کنن�د و س� ھ بی سوادان و بی س�وادیکیکی از نشانھ ھای کفر و نفاق اھل کتاب اینست

ظل�م ک�رده ان�د . ام�روزه ای�ن نش�انۀ ب�زرگ را آش�کارا م�ی ت�وان در ھم�ۀ ر وب�برای خود عام�ل برت�ری و تک نی��ز م��ی بین��یم ک��ھ چگون��ھ در رأس ھم��ۀاف��ان من��افق مش��اھده نم��ود و تحص��یل کردگ��ان و حر باس��وادان و

مش�غول » ش�ھرت ح�دیث«ق�رار دارن�د و ب�ا »اباھ�ل کت�«کفر و نف�اق ھم�ین تشکیالت ظلم و جور و جھل و فریب مردم می باشند .

، ظلم�انی و ن�وری ، قلب�ی و ای�ن خوان�دن ب�ر دو ن�وع اس�ت : ظ�اھری و ب�اطنی ن . ویعن�ی خوان�د» قرآن« ی ذھنی . نیاز بھ خواندن ، نیاز بھ معرفت است و نیاز بھ معرفت ، نیاز بھ وجود ی�افتن اس�ت : وج�ودی م�اد

ی ن�وری و یقین�ی . خوان�دنی قلب� گمانی و وجودی ب�اطنی و ظلمانی و وحانی ، وجودی ظاھری وو وجودی ری ج��اودانی را موج��ب م��ی گ��ردد . و خوان��دنی ظن�� و وج��ودی روح��انی و ک��ھ معرفت��ی ن��وری بھم��راه م��ی آورد

ج را پدی��د در ھ��راس و متش��ن ) ک��ھ معرفت��ی دم��دمی و باط��ل ش��ونده م��ی آورد و وج��ودی وحش��تناک و(ذھن��یمبتال می سازد : دھد و بھ جنون و انوع عذابھا آورده و صاحبش را ھمواره در سراشیبی نابودی سوق می

ب��ر م��ی آی��د » س��واد«ھ حت��ی از معن��ای کمل��ۀ ک��س��وادی) و خوان��دنی ن��ورانی . ھم��انطور خوان��دن س��یاھی (پ�س س�یاه خ�وانی .ر اس�ت : ن�ور خ�وانی و سوادپرستان ھمانا ساکنان تاریکی ھستند و دلشان س�یاه و مک�د

است ج�ز تح�ت قرآنیک کھ ھمان کتاب رتا قرآن. و این ر و آشکاری منو قرآنی تاریک و سیاه داریم و قرآنزنده ھمان عل�ی واری ح�ی و حاض�ر اس�ت. ھم�انطور ک�ھ قرآنی زنده ، خوانده نمی شود و قرآنعاع نور الش ل��ک و تل��ک ) . و اھ��ل کت��اب و ذ » ( اب آن کت��« ه اس��ت و گ��ا» ای��ن کت��اب « س��خن ب��ر س��ر گ��اه ق��رآندر

انسانی ھستند تا بتوانند در ظلمت کلمات و کت�اب ب�ر اس�اس ھ�وس و جھ�ل و سوادپرستان منکر کتاب نوریگمانھای ھیوالئی خ�ود ھ�ر چھ کھ می خواھند تفسیر کنند و در جھان تاریکی با اوھام خود وو مکر خود ھر

ی و لھمانطور کھ در تماشای تاریکی شب ھ�ر ش�ک ران بپردازند .دیگ شکلی پدید آورند و بھ فریب خویش و

٧٧

صورتی بر اساس اوھام و خیاالت پدید می آیند و از می�ان م�ی رون�د . انبی�ای الھ�ی نخس�تین س�خن گوی�ان و ادیبان تاریخ ھر قومی ب�وده ان�د و خداون�د از دل و زب�ان آنھ�ا بش�ریت را م�ی خوان�ده اس�ت و کلمھ سازان ووجود این انسانھای نوری بوده کھ جاری م�ی ش�ده و ب�ر قل�وب بش�ریت ھ�ر عص�ری م�ی واسطۀکلمات خدا بن��ور وج��ود د و بواس��طۀی آورده و آن��را م��ی آموختن��م�کلم��ات خ��دا را در نفس��ھای آنھ��ا ب��ھ یادش��ان نشس�تھ و

م�ی ق�رآن انبیاء بوده کھ این کلمات معنا می یافتند و معنایشان بھ بشر می رسیده است . زی�را ھم�انطور ک�ھء عل�م خ�ود را در ذات بش�ر نھ�اده اس�ت و انبی�اء و اولی�ا کلمات و اسماء و فرماید خداوند در بدو خلقت ھمۀ

معانی را در خویش بیابند ر ساختھ تا این کلمات وبشر را منو نور وجود خویش اعماق تاریک خدا بواسطۀت بوده اند ت�ا بش�ر بتوان�د خ�ویش را ب�ھ ی�اد یابی بشری –خوانی و خود –و بخوانند . پس انبیاء عامل خود

محم�د، موجب این ش�د ک�ھ » خواندن« ھختم این عرص بھ عنوان کمال و قرآن. ھمانطور کھ د آورد و بخوانکمال انسان را در خویش بیابد و بخواند و در شعاع این نور ، با پروردگارش در ذات خود سخن بگوی�د (ص)

م�ی » کت�اب ذک�ر«مکررا خودش را قرآن) دیدار نماید . از این روست کھ یلعنوری ( قرآنرا در شو جمالقابل وصول می خواند یعن�ی ب�رای » اھل ذکر«و نیز این کتاب را فقط برای » بھ یاد آوردن«نامد یعنی کتاب

و بدینگون�ھ» م�ی خوان�د«اوند آنھا را از اعماق وجودش�ان کسانی کھ خدا را در خویشتن بھ یاد آورده و خدوند و ندر خ�ویش بش�را را فھ�م نماین�د یعن�ی ک�الم خ�دا ق�رآناست کھ آنھا ھم می توانند خدا را بخوانند یعنی

) دیدار نمایند . لی واریعاه کھ با نور و جمال بیرونی او (بفھمند تا آنگبھ�ا آ ھم�ۀاگ�ر «ستند و کلمات خدا ب�ی پایانن�د و کلمات ، کلمات خدا ھ می فرماید ھمۀ قرآنپس ھمانطور کھ

لوب قبش نور بھ وانبیای الھی مسئول تا» ی عالم قلم شوند کلمات خدا بھ پایان نرسند. ب و ھمھ چوبھامرک وجود در شمعنای ودیده و خوانده شود و حقیقت کلماتی کھ در ذات بشر نھاده بود ، نیت بوده اند تا ابشری

آن کلم�ات زیدند فقطورر و انکار بھ انبیاء الھی تکب . و آنان کھ کافر شدند و نسبت خود انبیاء دریافتھ شودر مودن�د و دنمعارف نھفتھ در درون آن غافل و ک�ور ش�دند زی�را پش�ت ب�ھ ن�ور ز حقایق وا فتھ وسیاه را گر

اھ��ل «ا ع��ذاب و رس��وائی آنھ��ا ش��د و اینھ��گمراھ��ی و فریبک��اری و لت ق��رار گرفتن��د و آن کلم��ات وس��یلۀض��الخلص�ان و مک�ھ بش�ر نس�بت ب�ھ انبی�اء الھ�ی ک�افر اس�ت و نس�بت ب�ھ اولی�ای خ�دا و ھستند . ت�ا زم�انی» کتاب

لمات ک ارد ھمۀاضر ندامام حی و ح علی وار) را نیافتھ است وعارفان ناباور است و نور ھدایت ( مؤمنان و رھ دخاص� ت اصلی سوء تف�اھم بش�ر. عل و سواد و فھم او کور و گنگ است و او را بسوی تاریکی می برد

ق�ام خالف�ت مانک�ار او نس�بت ب�ھ سواد و تحصیل اجباری نیز ھمین ام�ر کف�ر و ارتباطات و العات وعصر اط انسان و مقام خدائی ذات خویشتن است . اللھی

چھ کھ بھ کلمات بیشتری مجھز می گردد بر کوری و گمراھی منافق ھر ر و کافر و المذھب ویعنی بشر متکب در ای او اض�افھ م�ی ش��ود و ب�ر س�رعت او در ض�اللت و تب��اھی م�ی افزای�د زی��را و س�وء تف�اھم ھ�ا و تردی��دھ

ک��ور و ب��ی کلم�اتی ک��ھ ش��بانھ روز در ذھ��ن و زب��انش در حرک��ت اس��ت ن��وری نیس��ت و کلم��اتش ھم��ھ گن��گ وچھ کھ بیشتر ح�رف م�ی ھر وکمتر می فھمد و بیشتر گم می شود معنایند . ھر چھ کھ بیشتر کتاب می خواند

ن را می فھمد فھمند و کمتر منظور دیگرا ع تری استفاده می کند کمتر منظورش را میمات متنو زند و از کلو ھمواره احساس می کند کھ ھیچکس حرفش را نمی فھمد و ھمھ بھ او خیان�ت م�ی کنن�د و روز ب�روز تنھ�ا

و ن�امفھوم و تر و درمانده تر و بیزارتر از م�ردم م�ی گ�ردد و حت�ی در می�ان نزدیکت�رین کس�ان خ�ود من�زوی ءبروز موجب قطع روابط حقیقی انسانھا می شود و روز بروز بر س�و گنگ است . اگر عصر ارتباطات روز

٧٨

ھ��ا و ب��ی کس��ی ھ��ا م��ی افزای��د از ھم��ین ھج��وم روز اف��زون ظلم��ت کلم��ات و تف��اھم ھ��ا و خیان��ت ھ��ا و انزجار . اشدات ظلمانی واژه ھائی کور و کر می ببمباران ذر

س�یاه کر و ر ویشھ می کند و با ھمین کلمات کودآدمی با کلمات فقط حرف نمی زند بلکھ ان مسئلھ اینست کھات ا ای�ن کلم�رابطھ برقرار می کن�د و ب� برنامھ ریزی می کند و آرزوھایش را می پرورد و قضاوت می کند و

. خش�دبم�ی ت و موجودی� ماھی�ت زندگی می کن�د و زن�دگیش را و رواب�ط و عواط�ف خ�ود را معن�ا م�ی کن�د ون��ھ و ھ آن�را م��ی یاب��د و خوان�دن س��یاه و کورکوراک��خ��ویش و جھ�انش اس��ت » خوان��دن«یعن�ی آدم��ی بواس�طۀ

م�ی را پدی�د باط�ل ش�ونده خیالی و شنیدنی گنگ و کر مسلما حیات و ھستی ای بی بنیاد و بازیچ�ھ و س�یاه ودل ان�ابراین ت�رس�د . ب ت و پ�وچی م�یھمواره بھ ناکامی و خیان آورد و در آن دچار انواع عذابھا می گردد و

گفت�ھ و کلم�ات و س�خنانی ک�ھ ھم�ۀ اش�دروش�ن نش�ده ب (ع)حب حق در والی�ت عل�ی بھ نور ایمان و معرفت وک�ھ ب�ر قط�ع س�یاه اس�ت و ھ�یچ ن�وع رابط�ھ ای را پدی�د نم�ی آورد و بل شنیده می شود کور و کر و خوانده و

ردم م�اکث�ر : « آم�ده ک�ھ قرآن اینکھ در . و بھ آن شدت می دھدروابط و تیره گی و سیاھی روابط می افزاید ف�ت ان اھ�ل معراست . بنابراین سواد ھم فقط در خدمت مؤمن�ان و س�الک واقعیتاز ھمین » اللند کور و کر و

نفس است ھر چند کھ از آن بی نیازند . سی ک�ھ ب�ر گارند پس کدرپرو از صفات» بینا « و » شنوا« و» گویا « ھمانطور کھ می دانیم صفاتی چون

ت ذات و در سم داشو در این وادی قرار نداشتھ ب اشدمعرفت نداشتھ ب انسان ایمان و اللھیمقام ذاتی خالف ا در م�ی و معنائی از خ�ودش ر شھنھ حرف و اندی اشدشناسی نب –و اھل خود اشدو دل خویش در حرکت نب

او مرب�وط اللھ�یفت خدا نداند و با مقام خال را ذاتا خلیفۀ کھ طرف مقابل خویشیابد و نھ دیگران را . کسی د و او برس�ان ھرگز نھ می تواند سخن خ�ود را ب�ھ اشداز دل خویش با دل او سخن و رابطھ نداشتھ ب و اشدنب

اشدز ین اھ ا کن ھمواره غرق سوء تفاھم است د و بفھمد و بنابراینوبشنواند و نھ سخن او را می تواند بش نونده وش�� اش��دی بش��ر اس��ت . یعن��ی اگ��ر مخاط��ب ت��و در س��ائر انس��انھا ، دل آنھ��ا ک��ھ خان��ۀ خداس��ت نبع��ذابھا

ش مرب�وط دل خ�وی یرنده ای نخ�واھی داش�ت . و اص�ال گوین�ده ای نخ�واھی ب�ود زی�را اگ�ر ب�ا خ�دای خ�ود درگی ن�ی ن�ھ م�یع نباشی قادر بھ فھم خویش نخواھی بود و قادر بھ فھماندن خویش ھم ب�ھ دیگ�ران نخ�واھی ب�ودد و ریای س�واتوانی وجود دیگران را بخوانی و نھ می توانی سخن خود را بر دل دیگران بنویسی حتی اگر د

رمای�د : م�ی ف (ع)(خوان�دن) نیس�تی . اینس�ت ک�ھ عل�ی ق�رآنیعن�ی اھ�ل عل�م باش�ی . نط�ق و فلس�فھ و کت�اب وس�ت . خداخت ، یک�ی اس�ت و آن یک�ی این دو ش�نا و »نشناخت دیگران را ھم نمی شناسد کسی کھ خود را«

و اش��دھ��ر چ��ھ ج��دی ت��ر ب تشناس��ی بک��ارگیری کلم��ا –و ک��افران ب��ھ خ��ود (ع)ب��رای منک��ران والی��ت عل��ی اری و دی�ن و معرف��ت باش�ند، گرفت�� مخصوص�ا اگ�ر واژه ھ��ا و مع�انی مرب��وط ب�ھ ھس��تھ ھ�ای اص�لی حقیق��ت و

ز معن�وی ا نافق�ان در دی�ن و ریاک�اران مس�ائلتر خواھ�د ب�ود و اینک�ھ میدشکست و ناکامی و رسوائی ھ�ا ش�د بیشترین عذاب ھا و رسوائی ھا در ھمین دنیا برخوردارند از ھمین روست .

معرفت نفس و زیرا ھر چھ کلمات عالیتر باشند و برخاستھ از درجات عالی وجود باشند اگر در تشعشع نورکنن�دگی آنھ�ا ش�دیدتر س�یاھی و طب�ع گم�راه ثق�ل واز نور ھدایت برخوردار نباشند ، نباشند و (ع)علی والیت

ترین تناقض�ات و رنجھ�ا و رس�وایی برخ�وردار م�ی ش�وند مث�ل ب�ازی یدگران با این کلم�ات از ش�دیاست و بازکف��ائی ، رھ��ائی ، براب��ری ، ع��دالت و –خ��ود اس��تقالل ، روش��نفکران معاص��ر ب��ا واژه ھ��ائی مث��ل آزادی و

غین دینی با واژه ھائی مثل ح�ق و ص�دق و ش�رافت و امث�الھم . مث�ل ب�ازی غان درومبل امثالھم . و مثل بازی

٧٩

والیت ، وحدت و معرفت و امثالھم . و اینست کھ این س�ھ فرق�ھ را اب با واژه ھائی مثل محبت واویش کذدرز دل و از اھ�ل دل و زن�ده ھ اک�رسوائی م�ی بین�یم . پ�س س�خنانی مظھر شدیدترین عذابھا و خفت و تباھی و

ن�دنی) اس�ت و س�خنانی ک�ھ از خوای (قرآن�آید سخنی خواندنی و شنیدنی و فھمیدنی است یعنی س�خنی ن بردال) بر می آید نھ خوانده می شود و نھ فھمیده می ش�ود یعن�ی گن�گ و پ�وچ اھل کتاب –ذھن پرستان اھل ظن (

یک و عقیم است . رتا وس�ت . ن�دۀ آن نیفھم و جز دل خواننده و شنونده و فقط بر دل می نشیند کتابی است کھ از دل بر آمده و قرآن

ت چ�ھ ی اس�قرآن�را تص�دیق نم�ی کن�د و س�خنش ھم�ھ قرآنی گوید و جز مسخن ن قرآنو ھر اھل دلی جز بھ ۀص�ال کلم�اوچ�ھ اش�دی�ا نخوان�ده ب اش�درا خوان�ده ب ق�رآنچھ عرب چھ ھند و یا آمریک�ائی . چ�ھ اشدفارس ب

کت��اب مل��ی و دی��ن و ، ق��رآن. اس��الم و اش��دو ی��ا نش��نیده ب اش��دش��نیده ب را ع)(عل��ی و (ص) محم��داس�الم و ن��ام قومی و عشیره ای و فنی و ادبی و مدرسھ ای نیست .

وج�ود خ�ویش ش�نیدن ، نی�از ب�ھ بخ�ود آم�دن و خ�ود ش�دن و نی�از ب�ھ ی�افتن بھ سخن گفتن و خوان�دن و نیازوحی بر انبی�ای خ�ود ، آنھ�ا طور کھ خداوند بواسطۀه است . ھمانجود آورندوو ب یاست پس یک نیاز وجود

ب�ھ وج�ود کام�ل (ص) محم�د) ب�ھ کم�ال رس�ید و ق�رآناین خوان�دن ( (ص) محمدا کھ در جآورد تا آن انرا بخودشاز خ�ود (خ�ودی –ی ب�شد و این کمال رھائی انسان از » خود«خویش را یافت و اللھیرسید و مقام خالفت

) نامیده است و اگر خواندن را کتاب ذکر (بخود آورنده قرآنسیان است . اینست کھ ن ) و غفلت وبیگانگی – محم�دوح�ی ب�ر ب�وده اس�ت و نخس�تین کلم�ۀ (ع)ی ل�بھ کمال رسید و ختم شد در حض�ور و در والی�ت ع محمد

–ل خ�ود بود کھ کم�ا (ع)خواندن ھمانا خواندن وجود علی اقرأ) آغاز شد و کمال این(» بخوان«با امر (ص)این روست ک�ھ م�ی فرمای�د می بیند و از (ع)علی ذات خود را در است کھ جمال محمدبینی –شناسی و خود

خ�دا) و ی�اء ب�وده اس�ت (بعل�ی در ب�اطن ب�ا ھم�ھ ان«و ب�از م�ی فرمای�د : » م�ن اس�ت . علی جم�ال ب�اطن: « وح�ی ھم�ۀ انبی�اء ب�وده اس�ت و ح�اال یعنی علی ھمان ناطق . » ھ او را در ظاھر می بینمکافتخار من اینست

» خ�ود«و بخ�ود آم�دن کام�ل انس�ان و مظھ�ر خواندن کامل وج�ود ناطق بھ مثابۀ قرآنو قرآنناطق (ع)علی ت و محصول این واقع�ھ اس�ت . بستر و شرح و عل قرآنآئی و خدائی است و –شدن است یعنی مظھر خود وج�ودی ھم�ان ذک�ر اوس�ت ک�ھ وج�ود را در او بخ�ود سخن دارد و صدای ھ�ر م ھر موجودی صوت و صدا و

اھر بیج��انی نی��ز م��ی خوان��د و ای��ن بظ�� ء. ھ��ر حی��وان و ی��ا ش��ی ت آن م��ی ش��ودوج��ب موجودی��مم��ی آورد و نیس�ت و ب�ی » ذکر«عالم بی می سازد . ھیچ چیزی در تعینذکر وجود اوست و وجود را در او م» خواندن«

زمین و آسمانھا بی وقفھ مش�غول ذک�ر و فرماید کھ ھر چیزی درمی قرآنصدا و کلمھ نیست . ھمانطور کھ کلمات خداست و لذا وجودی کامل و اشرف موجودات است وجود انسان جامع کلیۀ تسبیح پروردگارست . و

ع ن�ور دل خ�ویش و بتوان�د در تشعش� اش�دولی بھ میزانی کھ انسان قادر بھ خواندن این کلم�ات در خویش�تن ببرس�اند ب�ھ ھم�ان می�زان و درج�ھ وج�ود خ�ویش را یافت�ھ اس�ت و ص�احب تع�ینو » ھف�عر«این کلمات را بھ

ه است و در درجۀ خاصی از عالم وجود قرار گرفتھ است . بھ زبانی می توان گفت کھ کم�ال ھ�ر یدوجود گردوش�ن ه ی�ا طیف�ی از وج�ود را ررس�د و جنب�ھ و ذر می شود و بھ یقین می تعینم ر ومعرفتی در کلمھ ای منو

نموده و صاحبش را از آن برخوردار می نماید . ھمانطور کھ جوھرۀ وجود از معرفت است و درجات وج�ود انی کھ آدمی ق�ادر ب�ھ نامید و بھ میز» وجود«ات تشکیل دھندۀ از درجات معرفت است می توان کلمات را ذر

فت قلبی قرار می دھ�د و شعشع معرذکر) این کلمات نھاده در ذات خویش می گردد و آنھا را در تیاد آوردن (

٨٠

رساند بھ ھمان بیرونی آنرا می یابد و بھ علم یقینی و عینی می تعین) می گردد و قرآن(» خواندن«قادر بھ وردار م��ی س��ازد . و کم��ال ت ن��وری ق��رار م��ی گی��رد و ص��احبش را برخ��می��زان وج��ودش در تشعش��ع موجودی��

و استخراج آن و یافتن جمال واقعی و عینی آن در بیرون می در دل» هللا « ، خواندن کلمۀ )قرآنخواندن ( ، درجات شناخت عل�ی در قرآن( خواندن ) است و قرآن، جمال ی. پس عل اشدمی ب» علی«کھ ھمان اشدب

و فق�ط در » کلم�ۀ هللا ، ع�الیترین کلم�ھ اس�ت «م�ی فرمای�د : ق�رآنھ ک�جھان واقعی بیرون است . ھمانطور امل علی زنده و امام حی است کھ ذکر کلمۀ هللا در دل میسر می آید . و فقط با ذکر کلمۀ اخت و دریافت کشن

ب�ا محم�دهللا می توان بھ علی رسید و ام�ام را یاف�ت و در مس�یر ھ�دایت و تع�الی ق�رار گرف�ت . ھم�انطور ک�ھ یش را در علی یاف�ت . ت دل خواللھیھمین ذکر بود کھ علی را کشف نمود و در علی بھ معراج رفت و جمال

ای�ن اس�ت . » ق�رآن«ی ش�ود و ای�ن کم�ال خوان�دن اس�ت و در وجود علی واری اس�ت ک�ھ کلم�ۀ هللا خوان�ده م�. هللا را م�ی خوان�د ، خدا را م�ی دی�د و کلم�ۀبھ قول خودش در ھر چیزی در عالم (ع)ھمانطور کھ خود علی

ین آن می دی�د و م�یرفتھ بود و جھان را در اعلی العلی قرار گ ) یتقرآنیعنی علی در عالیترین حد خوانائی ( او را م��ی خوان��د . ھم��انطور ک��ھ م��والی (ص) محم��دن��اطق ب��ود و ق��رآنب��ود و » عل��ی«خوان��د . از ھم��ین رو

رومی ، شمس تبریزی را خواند کھ : ت کنمقرآنھین قرائت کم کن و خاموش باش تا بخوانم عین

٨١

ایمان لواجدینایا اقوی یا امن المقلبین

رر و ت�رس یافتن است از خطر ن�ابودی . زی�را منش�أ و معن�ای ھ�ر خط�ر و ض� نو امایعنی ایمنی » ایمان «

است دم از عدموجود از خطر عدم . زیرا اصل آ. پس ایمان یعنی ایمن شدن در عالم اشدھمانا نابودی می بمنی�ت در ن�ا امن�ی و ھ�راس و ع�دم امنش�أ و خداوند از جود خویش بھ عدم وجود بخشید و آدمش نمود. پس

در اس��ت ب�ر ع��دم غلب�ھ ک��ردن ایم��ان ی�افتن ب��ھ معن�ای وج��ود ی��افتن وت اوس�ت . پ��س رون آدم�ی و از اص��لی دو ھ ی�افتن .اطمینان کامل بھ وج�ود جاودان�ھ خ�ویش و وج�ودی جاودان� درجات گوناگون . و ایمان کامل یعنی

د م�ی انی ھمان ترس و اضطراب مستمر درونی است از احساس خطر و ضررھائی ک�ھ وج�ود را تھدی�مبی ای ذھن�ی و قلب�ی انس�ان اس�ت و ام�وری تلقین�ی و کند. پس ایمان و بی ایمانی دو وض�عیت درون�ی و وج�ودی و

جایگاھھای روحی می باشند . ت ھای وجودی وموقعی ادی نیستند بلکھتقاعانی م�ای است پس ب�ی از عدم رستھ است و وجودش از خداست و وجود خدا جاودانھ اگر آدمی وجود یافتھ و

رای ب�و ترس و اضطراب اکثریت بشر از کجاس�ت ؟ و راز ب�ی ایم�انی چیس�ت ؟ وج�ود داش�تن بخ�ودی خ�ود – یش و خ�ودبلکھ معرفت یافتن بر وج�ود خ�و اشدذات انسانی او ب رر خوانسان موجودیتی نمی آفریند کھ د

ر م�ی انس�ان ق�رار م�ی دھ�د و او را ب�ر ع�رش وج�ودش مس�تق احاط�ۀ شناسی است کھ وج�ود را در اختی�ار وکن�د. پ�س خط�ر و ض�رری ایم�ن م�ی نمای�د و س�عادتمند م�ی سازد و بھ او اطمینان و یقین می بخشد و از ھر

ج�ات معرفت نفس است ھم�انطور ک�ھ گ�وھرۀ وج�ود انس�ان از معرف�ت نف�س اس�ت و ھم�ۀ درگوھرۀ ایمان از پ�س راز پی�روزی انس�ان در جھ�ان اس�ت . (ع)ف�س اس�ت و معرف�ت نف�س بق�ول عل�ی انسانی حاصل معرفت ن

ھ میزان�یب�ن است کھ دردرجات مختلف معرفت نفس دردل سالک پدی�د م�ی آی�د و یایمان حاصل اطمینان و یقم�انش ک معرفت نفس بھ دل خویش کھ خانۀ خدا و ح�ریم وج�ود جاودان�ھ اس�ت نزدی�ک م�ی ش�ود ، ایکھ سال

ود وج�� محکمت��ر م��ی گ��ردد . پ��س ایم��ان ھمان��ا احس��اس ج��اودانگی در دل اس��ت و معرف��ت ب��ر ج��اودانگی ود ظھ�ر وج�مب�ھ خداس�ت ک�ھ تقربانسان بھ دل است کھ دقیقا بھ معنای تقربخویشتن است کھ ھمھ حاصل

. اشدمی بپس آدمی بھ چیزی ایمان و اطمینان و یقین نمی یابد تا آنکھ آن چیز را بشناس�د و ھم�ۀ احس�اس ن�ا امن�ی و

و ت�رس از م�رگ و ن�ابودی نی�ز منش�أ ھم�ۀ اش�دترس آدمی از چیزی ناشی از جھ�ل او درب�ارۀ آن چی�ز م�ی بھرگ�ز از م�رگ نم�ی ھراس�ند و ھرگ�ز م�ی فرمای�د ک�ھ مؤمن�ان واقع�ی و کام�ل قرآنترس ھاست و اینست کھ

اضطراب و حسرتی از گذشتھ ھای از دست رفتھ و آیندۀ نیام�ده ندارن�د . پ�س منش�أ ھم�ۀ ترس�ھا ، ت�رس از است و منشأ ھمۀ ترس ھا، جھل است و منشأ ھمۀ جھل ھا ، جھل نسبت بھ خویشتن است و منشأ خویشتن

انی ، درج�ات یم�ات ب�اور اس�ت و ب�ی اج�ت . ایم�ان درم�انی نس�بت ب�ھ خویش�تن اس�یھمۀ بی ایمانی ھا ، ب�ی ای و تردی��د و وسوس��ھ و ت��رس اس��ت نس��بت ب��ھ ھم��ھ چی��ز . انس��ان ب��ی ایم��ان مث��ل کس��ی اس��ت ک��ھ در رناب��او

تاریکی کامل گام برمیدارد و بھ ھ�ر چی�زی مش�کوک و مظن�ون اس�ت و مس�تمر در ھ�راس بس�ر م�ی ب�رد . و ز س�ر معرف�ت ب�اطنی . آدم�ی بس�یاری چیزھ�ا را ب�ا چش�م م�ی بین�د باور و ایمان کامل ھمانا دیدن کامل است ا

. و آدمی تا خدا را ک�ھ مظھ�ر غی�ب م�ی نمای�د نبین�د ایمنی و قرار ندارداحساس بدانھا مشکوک است و ولی

٨٢

. پ��س ایم��ان کام��ل ھم��ان دی��دار ب��ا کن��د و ایم��ان و ق��رارش کام��ل نم��ی ش��ود وج��ود را بط��ور کام��ل ب��اور نم��یو خ�دا بین�ی ج�ز س�یکامل ھم از ھمین دیدار پدید می آید و باور م�ی ش�ود. ول�ی خداشناجاودانگی ت وسخدا

شناس�ی –ک�املترین درج�ۀ خ�ود شناسی و اعماق درون بینی حاصل نمی آی�د . ع�الیترین و –از طریق خود ایم�ان اس�ت ی ک�املترین محم�دایمان کامل ھم از ھمین مقام پدید می آید . اگر ایمان ھمانا دیدار با خداست و

، ایم�ان س�لمان فارس�ی را کام�ل (ص). اگ�ر پی�امبر اک�رم اس�ت (ع)دی�دار ب�ا پروردگ�ار در جم�ال عل�ی بواسطۀدرب�ارۀ س�لمان (ع)ھم�انطور ک�ھ عل�ی اس�ت . (ع)خواند بواسطھ محشور ب�ودن ایم�ان و ب�اورش درب�ارۀ عل�ی

» انم ھمانطور کھ سلمان را رس�اندمد برسای مؤمنان بھ من ایمان آورید تا شما را بھ مقام خو«فرمود کھ : و خداوند مظھر غی�ب مطل�ق اس�ت و عالم غیب است ھی ، ایمان بھ معنای باور قلبی ادیان ال و ھمۀ قرآندر

بش�ر ھمان�ا ناب�اوری و ب�ی یندی�دن و نفھمی�دن اس�ت یعن�ی ناب�اور لایمانی و ت�رس ھ�ای بش�ر حاص� ھمۀ بیپ�س ایم�ان . ت�رس از م�رگ ھ�م از ھم�ین روس�ت . اش�دھمیدنی م�ی بمعرفتی اش دربارۀ جھان نادیدنی و ناف

الع�ات دین�ی ن�دارد و اص�ال پدی�ده ای و ربطی بھ اخب�ار و اط قلبی و حاصل نور معرفت نفس است واقعۀیک ت�اریخ انبی�اء و را بدان�د و ک�ل ق�رآن ست . چھ بسا کھ آدمی ممکن است ھم�ۀمدرسھ ای نی ذھنی و فلسفی و

ی را بدان�د و تم�ام عم�رش غ�رق قرآنر دینی و یتفاس ۀ فلسفھ ھای مذھبی را بداند و ھمۀد و ھماسالم را بدانی اکثر کس�انی ک�ھ قرآناصال بھ منطق و اشدولی اندک ایمانی نداشتھ ب اشداندیشھ ھای دینی ب در مطالعات و

ن�ای رس�وخ اس�الم در دل م�ی فرمای�د ، ایم�ان ب�ھ مع ق�رآنبھ علمای دینی معروفند بی ایمانند . ھم�انطور ک�ھ است .

ی بست و از پس ایمان ربطی بھ تعصب ندارد زیرا تعصب از عصبیت و پریشانی و بی قراری و بی صبری ان�ھ در وت�ی دارد ب کور می خواند نھ ایم�انی دارد و ن�ھ معرفایمانی و بی معرفتی است . آنکھ ایمان را تعص

در «عن��ی . پ��س م��ؤمن ی ت گون��اگونش��د در خویش��تن در درج��ات و دی��ن ق��رار دارد . ایم��ان یعن��ی ق��رار ی��افتنرار این معنای حقیقی کلمۀ درویش در لفظ فارسی آن اس�ت . م�ؤمن کس�ی اس�ت ک�ھ در خ�ویش ق� و» خویش

ای مؤمن�ان «می فرمای�د : (ع)یافتھ و بھ خویش ایمان آورده است و موجود گردیده است و اینست کھ علی ل دش در یی خ�وپس ایمان واقع�ۀ یگان�ھ ش�دن انس�ان ب�ا خ�دا» جنبید و آرام باشید . اگر کوھھا بجنبند شما ن

ر وادیداز اس�ماء و ص�فات پروردگ�ار اس�ت ک�ھ انس�ان » مؤمن«درجات گوناگون . و می دانیم کھ است در چ دارد و ھیاندوه و حسرتی ن دین بھ آن میرسد . و مؤمن یعنی کسی کھ در ایمنی کامل است و ھیچ ترس و

م�ا در دو ب�رای مؤمن�ان« م�ی فرمای�د : (ع)چیزی در جھان او را تھدی�د نم�ی کن�د ھم�انطور ک�ھ ام�ام ص�ادق آدم�ی ب�ھ این بدان معناس�ت ک�ھ در وادی والی�ت ،» . اشدعالم ھیچ چیزی نیست کھ خطر و ضرری داشتھ ب

ا ب��رج��ات دی��دار ر م��ی ش��ود و دس��در ای��ن وادی اس��ت ک��ھ معرف��ت نف��س میرس��د زی��را فق��ط ایمن��ی کام��ل م��ی» م�ؤمن«یاب�د و می تعینعرفت یقینی و یقین عینی پدید می آید و ایمان م پروردگار امکان می یابد و علم و

. مشھود می گردد. پ�س ت و سالمت و آرامش وعلم و بصیرت اموری واحد ھس�تندپس ایمان و معرفت و صبر و قرار و صح

. م ن�داریماریم ھم�انطور ک�ھ ک�افر ع�الم و ص�بور و س�الم و آرامؤمن جاھل و بی قرار و رنجور و عص�بی ن�دن درج�ات درجات ایمان ھمان درجات اطمینان و آرامش و بی نی�ازی و ق�رار اس�ت و درج�ات ب�ی ایم�انی ھم�ا

بدبختی و دریوزه گی است . طراب و عجولی وضا جھل و بیماری و

٨٣

ماع�ت جست و یک موجود اجتماعی و ھمرن�گ ی ، مؤمن ویژه گیھای خاص خود را داراقرآنبھ نشانھ ھای ری�ا نم�ی وو با شرایط زیست نمی کند و از زمانھ پی�روی نم�ی کن�د. مؤمن�ان ھرگ�ز دروغ نم�ی گوین�د ستنی

طب�ق . . » ک�افران پ�ول اس�ت راھبر مؤمنان من ھس�تم و راھب�ر« می فرماید : (ع)کنند و ھمانطور کھ علی د و زم��ین انگش��ت ش��ماران ھس��تندر ھ��ر عص��ری ب��ر روی نمؤمن��ا ائم��ھ ، و احادی��ث پی��امبر و ق��رآنک��الم

ر حف�اظ دروزی م�ی خورن�د و ت مردم زندگی نمی کنن�د و از ن�زد خ�دای خ�ود شرایط حکومتھا و سن بواسطۀث�را اک وند وگارن�د و ھرگ�ز مقب�ول راه و روش اکث�ر م�ردم نیس�تند و م�ردم آنھ�ا را پ�ذیرا نم�ی ش�درپرو خاص

ن�ع دت مدم بش�، مؤمن�ان را از پی�روی س�نت اکثری�ت م�ر ق�رآنھ می خوانند . خداون�د در ابل آنان را مجنون ودا بھ اذن خ بی علیھ شما بسیج شوند نمی تواننداگر ھمۀ ستمگران با تمام قدرت بر«می کند و می فرماید :

اش�ند . بی زم�ین م�ی روکریم مسئول احی�ای دی�ن خ�الص ب�ر قرآنمؤمنان حقیقی در . » شما آزاری برسانندو قرآنزول نشان گاه از دو نفر تجاوز نمی کند ولی محفل دمحفل مؤمنان ھر چند بسیار کوچک است و تعدا

و » تومی خداسس یدد شواگر دو تا از شما متح«می فرماید : قرآنپدیدار شدن نور ھدایت است تا آنجا کھ . »ار می شودؤمنی برود خداوند دیددار ممؤمن است و چون مؤمنی بھ دی ئینۀمؤمن آ«پیامبر می فرماید :

ی ر گ�رد عل�ب�ھمھ ھمانھ�ائی بودن�د ک�ھ و ھمانطور کھ در صدر اسالم تعداد مؤمنان حقیقی انگشت شمار بودودش جم�ع جمع آمده بودند در ھر دورانی نیز علی واری ھست کھ مؤمنان چون پروانھ بر گرد شمع وج� (ع)

م�ی مت ھ�دایتن دیر یا زود بھ ام�ر والی�ت میرس�د و از آنجاس�ت ک�ھ س�ایما . مسئلۀ ت شونددایمی آیند تا ھپیش��ھ ص��بر آن مؤمن��انی ک��ھ تق��وی و« م��ی فرمای��د : ق��رآنھم��انطور ک��ھ رود . گرن��ھ از دس��ت م��یپیمای��د و

قلب�ی ومری حب�ی و والیت ا» .امامی قرار داد تا ھدایت شوند نمودند خداوند از نزد خویش بر آنھا شاھد یاتوحی�د ص ومدار نور عل�ی واری ب�ھ گ�ردش م�ی آی�د و ره اخ�ال بین قلوب مؤمنان پدید می آید و برکھ است

م�ی اعی در نپدی�ده ای اجتم� می پیماید و مطلقا پدیده ای اعتقادی و سیاسی و حزبی نیست و ھرگ�ز بص�ورتم�ی ود ن�ابودر خ�ب�تک انک�ار و آنھ�م اکثری�ت بش�ر روی زم�ین بواس�طۀ ام�ام زم�ان ک�ھ با ظھور مطلق�ۀآید اال

تی باقی می مانند . شوند و اقلی ج�ا ک�ھ ست ت�ا آناآن حتی برای کافران ھم آشکار تایمان نوری غیر قابل انکار است و عزت و آرام و حقانی

. ول��ی مث��ل مؤمن��ان م��ی بودن��د ای بس��ا ک��افران بس��یار دلش��ان م��ی خواھ��د ک��ھ ای ک��اش«م��ی فرمای��د : ق��رآندون اذن ب��ھ��یچ دل��ی د و آرام نم��ی گی��رد وردلھایش��ان ب��ھ ام��ر خ��دا ایم��ان نم��ی آواعم��ال پلی��د خ��ود بواس��طۀ

ن ب�ھ خواس�ت از ھم�ین واقع�ھ معل�وم اس�ت ک�ھ ایم�ان مطلق�ا ام�ری مرب�وط» پروردگار نمی توان�د ایم�ان آورد.یگر و ظن پرستی و آرزو پرس�تی انس�انھای ح�ریص و ب�از ذھنی و ھوسبازی خیال نیست و از حوزۀ ذھن و

اس�ت و خارج است و بلکھ ی�ک نی�از و طل�ب خالص�انۀ قلب�ی و حاص�ل جھ�اد نفس�انی و معرفت�ی ب�اطنی مکارؤمن م�د . وج�ود اطالعات دینی و فنون مذھبی ھم قادر نیست کھ آرام و ایم�انی ب�ھ دل آور دریائی از سواد و

ار م�ی برخ�ورد خ�ود ، نوری است در ظلمت کھ طالب�ان حقیق�ت و س�عادت را بخ�ود م�ی خوان�د و از روش�نائیود المتی وج�س�عالیترین و عزیزترین نیاز و گمشدۀ بشر است و ب�دون آن ن�ھ ع�زت و ل�ذت و سازد . ایمان ،

حرکتی مقدور است . دارد و نھ رشد و نمو و

٨۴

صدق احمینیا انفق الر یا اصدق الواصلین

ای�ن ھب�حقیق امر یگانگی و وحدت در ع�الم وج�ود . انس�ان ص�ادق کس�ی اس�ت ک�ھ یعنی تأئید و ت» صدق«

ۀ قع�وا مش�اھدۀ ای�ن حقیق�ت س�عی م�ی کن�د و ای�ن س�عی ی�ک حقیقت ایمان و معرفت دارد و در جھت اثب�ات وردد . ی�د و ام�ر توحی�د مش�ھود م�ی گ�ل ب�ھ ح�ق حاص�ل م�ی آتوس� معرفتی و بصیرتی است کھ ب�ر اث�ر ص�بر و

. پ��س ص��بر و آرام��ش ب��ر وق��ایع ج��اری جھ��ان اثب��ات و آش��کار م��ی ش��ود واقعی��تری ب��ر در ص��بو» ص��دق« ا آنجا ک�ھعالم وجود رھبری می کند تروزمرۀ زندگی از نشانھ ھای صدق است و آدمی را در مشاھدۀ صدق

ھر آنچھ واشیاء و حوادث آن . جھان ھستی و ھمۀ یگانگی ظاھر و باطن جھان و وقایع آن علنی می شودز ج�دال ادس�ت د است و انسان بھ میزانی کھ ص�بر پیش�ھ کن�د وھمگی صادق و موح د ت می گذرھ در بشری ک

ھ چن�ین ب�. انس�انی ک�ھ و آن�را تص�دیق م�ی کن�دم�ی یاب�د حقیق�ت جم�الی ای�ن ص�دق را در اش�دب تسلیم بکشد وجھانی�ان وک�ار جھ�ان در « می فرماید : (ع). ھمانطور کھ علی تصدیقی رسید انسان صادق نامیده می شود

ھانی�ان جھ�ان و جاز ص�فات خداس�ت و از آنج�ا ک�ھ ک�ل » ص�ادق» . «قصان و نادرستی وجود ن�دارد . ھیچ ن ت س�عی دری . ھ�ر چن�د ک�ھ اکث�ر بش�ر ارادۀ مطلق او ھستند بنابراین ھیچ ک�ذب و نادرس�تی وج�ود ن�داردتحت

ھم�ین وم اس�ت ص�دق ح�اک نیز ص�ادق اس�ت و افکارش کذب و ریا دارد ولی جبرا حتی در نادرستی اعمال و از اعم�ال و عذاب حاصل اشد. ھیچ کس نمی تواند صادق نب ابان و ریاکاران می شودامر موجب رسوائی کذ

بش�ر یاکاران�ۀگفت�ار ر ت مطلق صدق بر عالم وجود است . بن�ابراین اعم�ال وگفتار دروغین ، نتیجۀ حاکمی و» ب مھ�ینع�ذا«ک�ریم ق�رآنی ھای بشر کھ از بدترین عذابھاس�ت و در محکوم بھ بطالت است . اصال رسوائ

. اشداجزاء وجود عالم و آدم می ب ت کامل صدق بر ارکان و، حاصل حاکمی نامیده شدهی�د نم�ی دپوچن�ین اتح�ادی اش�دانسان صادق کسی است کھ اندیشھ اش تأئید عملش و عملش تأئی�د گفت�ارش ب

زیرا دل کانون فرمان و ارادۀ خداست . اشدخویش ب آید مگر اینکھ آدمی تسلیم دلخ�دا اس�ت مرب�وط دل�ش ک�ھ خان�ۀ و با اشدپس انسان صادق کسی است کھ زنده دل و دل شناس و مقیم دل ب

رس�وا تا بتواند از ک�انون توحی�د و یگ�انگی ، وج�ود خ�ویش را رھب�ری نمای�د و ب�ھ پریش�انی نکش�اند و اشدبشانیدن وجود خویش است تا وجود بتواند صدق را در جھان بیرون نیز دریاب�د این راه بھ صدق ک . و نگردد

ع�ذاب نکش�د . پ�س خان�ۀ انکار و طغیان نج�ات یاب�د و جدال و ج وو از تشن اشدتسلیم و راضی و صبور ب وم�ی نامن�د ھوس�بازی و » دل«است و آنچ�ھ ک�ھ اکث�ر م�ردم آن�را اھل معرفت نفس دل انسان مؤمن و ، صدق

ص�ادقانھ حالی وغفلت از دل است . پس اعمال دلبخواھی اکثر مردم اعم�ال قلب�ی و مزاجی و پریشاندمدمی تن اس�ت و ش�دل مرده گ�ی وغفل�ت از خوی است و نشانۀازیچگی و پوچی اعمال لعب و لھوی و ب نیست بلکھ

ھ��ای ص��دق ، در درون خ��ود اتک��اء و فرمان��دھی واح��د ندارن��د و ھم��واره بازیچ��ۀ مس��ائل ھس��تند . از نش��انھ ایمان دارد کھ چ�ھ م�ی کن�د و ھرگ�ز دچ�ار وسوس�ھ ھ�ای زمان�ھ اند وانسان صادق دقیقا می د معرفت است وبر صبر و قناعت و یق�ین اس�توار اس�ت اشدب» دل بخواھی « بازی نمی کند . اعمال اگر حقیقتا نمی شود و

وی ھم��واره غ��رق در اض��طراب و و آرام��ش از نش��انھ ھ��ای ب��ارز آنس��ت زی��را اعم��ال ک��اذب و ری��ائی و س��ھنگرانی است و حاصلی جز حسرت و پشیمانی ن�دارد ح�ال آنک�ھ عم�ل ص�ادقانھ حس�رت و پش�یمانی دغدغھ و

٨۵

د ک�ھ ن�ندارد . آنکھ در خودش و با خودش صادق است جھان و جھانیان ھم ب�ا او ص�ادق ھس�تند و نم�ی توان .»گز دروغی نگف�تم و دروغ�ی نش�نیدمھر«: است کھ می فرماید (ع)خن علی صادق نباشند و این مصداق س

ناکامترین اعم�ال ، اعم�ال ری�ائی م�ی نیت آدمی در دروغگوئی و ریاکاری یک قصدی بسیار جاھالنھ است وخ�ود را وجود واقعیتاین ندارد کھ قصدی جز ب آدم کذا باشند و بی اثر ترین سخن ھا ، سخن دروغ است .

ریبک��اریش نی��ز ب��اور نم��ی ش��ود و حت��یحت��ی در ح��ین فھ آدم ک��ذاب ح��ال آنک�� از چش��م دیگ��ران مخف��ی دارداو را باور ندارند و او از ھمان آغاز رسوا اس�ت ول�ی خ�ودش نم�ی بین�د زی�را فریبک�اری شنزدیکترین کسانل خودش را فریب داده و کور و کر و جاھلش نموده است . ھ�ر س�خن ی�ا عم�ل ری�ائی موج�ب او در درجۀ او

نش�دن ی�ک ریاک�ار ب�ھ ک�ذب و فس�اد و ع�ذاب مب�تال ش�ود زی�را ب�رای رس�وا زن�دگی ف�ردمی شود کھ طیف�ی از ب�ی پای�انی ر عمل و س�خن دروغ ب�زودی ب�ھ زنجی�رۀھائی مستمر است . پس ھدروغ مجبور بھ دروغ گوئی

کذاب در دروغش گم می شود و اصال ام�ر ب�ر او مش�تبھ م�ی گ�ردد و از دروغ و ریا می رسد تا آنجا کھ فرد کسی کھ سعی می کن�د ت�ا .این عذاب و نسیان حاصل از دروغ است کم دروغھای خود را باور می کند وکم

یند و مردم را فریب دھد نھایتا تنھا کسی کھ این دروغ ردروغین بیاف واقعیتی را پنھان دارد و یا یک واقعیتای��ن خ��ود مب��تال م��ی ش��ود ورا پ��ذیرا م��ی ش��ود و آن��را راس��ت م��ی پن��دارد خ��ود دروغگ��و اس��ت ک��ھ ب��ھ دروغ

. یعنی حتی بر دروغ و دروغگویان نیز جبرا و علی�رغم میلش�ان ، ت صدق را بر دروغ نشان می دھدحاکمی ی را از چش�م خ�ودش واقعیت� ،. در حقیقت آدم دروغگو می خواھد بواسطۀ دروغ�ش صدق حکومت می کند

پنھ�ان داش�تھ واقعی�تش�ود ت�ا آنگ�اه ک�ھ ب�ھ آن دست آخر موفق می ش�ود ک�ھ ک�ور پنھان دارد و آنرا نبیند ودروغ نم�ی گوین�د اال ب��ھ « . اینس�ت ک��ھ خداون�د م�ی فرمای��د : ش�ده مب�تال م�ی گ��ردد و چش�مش ب�از م��ی ش�ود

آنگ�اه ک�ھ ذخی�ره ھ�ای فری�ب نم�ی دھن�د مگ�ر خودش�ان را . ت�ا بھ خودش�ان و خیانت نمی کنند اال خودشان و .» بھ تصدیق می گردد ورشود و مجبھر کسی در نظرش عیان می پنھانشیطان بھ امر پروردگار بھ ھر دروغگو و ریاکاری نزدی�ک م�ی ش�ود ت�ا او را در « کریم می فرماید : قرآن

نامی�ده اس�ت . در ھم�ۀ فس�ادھا پیامبر اکرم دروغ را سرچشمھ ھمۀ و . »اعمالش جسور نماید و رسوا کند م ھ�م دروغ از زش�ت ت�رین اعم�ال محس�وب م�ی ردس�ت و در ن�زد م�ادیان الھی ، دروغ از نخستین منکرات ا

شود تا آنجا کھ حتی خود دروغگوی�ان نی�ز از دروغگوی�ان دیگ�ر بیزارن�د و ای�ن ب�ھ آن معناس�ت ک�ھ دروغ و انسانی ترین و ض�د زشت می آید . یعنی دروغ ضد ریاکاری حتی در نزد کافران و تبھکاران ھم ناپسندیده و

اص�ل اول و دی�ن اس�ت و انس�انیتھاس�ت و ص�دق از اص�ول نخس�تین فط�رت و اخ�الق و فطری ت�رین ارزش ادق اس�ت و از آنھ�ا ص� یخداون�د ھم�واره ب�ا انس�انھا« کریم می فرماید ک�ھ : قرآن. و اشداخالق دینی می بس پ� . »تی بھ قیمت جان خ�ود ھ�م دروغ مگویی�د ای مؤمنان ح« می فرماید : (ع)و علی » حفاظت می کند

می (ع)گناھان است . و باز علی برای مؤمنان حرام و از» دروغ مصلحتی«ر دین اسالم دروغ موسوم بھ دآدم��ی بواس��طۀ جھل��ش م��ی پن��دارد ک��ھ ص��دق و راس��تی ب��ھ ض��رر . » ۀ نج��ات اس��تراس��تی س��فین« فرمای��د :

ۀ جھ�ان ن�فقاامن ک�ھ در ھم�ۀ فرھنگھ�ای کافران�ھ و» دروغ مص�لحتی « ی ب�ھ ص�الح اس�ت . راوست و ریاک�اھای بشر اس�ت . و ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ بش�ر دروغ را لھارانھ ترین دروغھا و جمک اشدمرسوم است از

مذھب است ک�ھ طرف�داران جھ�انی دارد و بر جای صدق قرار داده است و این واژه از نشانھ ھای مذھب ضد ھای غی�ر مص�لحتی غکھ گویا درو بدین معناست» دروغ مصلحتی « اخالق است. نفاق در دین و اشدمظھر

ھم داریم . آیا ھیچ کس در نزد خی�ال خ�ودش ب�ی ھ�یچ مص�لحتی دروغ م�ی گوی�د ؟ آری ! فق�ط اھ�الی دیوان�ھ

٨۶

خانھ ھا دروغ غیر مصلحتی می گویند و ریای غیر مصلحتی می کنند زیرا ھویت خود را گم ک�رده ان�د و ھ�ر چز ای�ن باب�ت ھ�یا و ادا و اط�واری غی�ر واقع�ی دارد و کسی یک نام و سمت غیر واقعی بر خود نھ�اده اس�ت

بش�ری حاص�ل اف�راط او خ�تالل ح�واس اچند کھ بخش عمده ای از جنون و . ھر نظر ندارد مصلحتی را ھم مد خود را فراموش می کند و در چاه مک�ر و ری�ای خ�ود واقعیتی تا آنجا کھ بکل اشددر دروغ و ریاکاری می ب

حاکمی�ت ھ�م نش�انۀ . ای�ن باطن او ظاھر می ش�ود و ظ�اھر و ب�اطنش یک�ی م�ی ش�ود ساقط می گردد و دروغ» ھ�ینم «می شود کھ از عذابھای صدق بر دروغگویان است کھ بھ صورت امراض اعصاب و روان آشکار

را م�ی خواھ�د پنھ�ان و گ�م کن�د خ�ودش گ�م م�ی ش�ود و دیگ�ر نم�ی توان�د واقعی�تآنک�ھ . است (رسوا کننده) پ�س دک�ھ جن�ون نامی�ده م�ی ش�و اش�دو ریا می بگمشده گی حاصل از کذب اشداین از دا نماید وخودش را پی

، مص���لحت دروغ���ین اس���ت و از مکرھ���ای مض���اعف ش���یطان نس���بت ب���ھ در حقیق���ت» دروغ مص���لحتی«قیقت نھائی و کامل صدق عبارت است از یگانگی انس�ان حور نماید . گتا آنھا را گم و اشددروغگویان می ب

جھ�ان ای انسان ، تو جھ�ان اص�غری ک�ھ ک�ل « است کھ می فرماید : (ع)ھان . و این مصداق سخن علی و جیعن�ی انس�ان ھم�ان جھ�ان ھس�تی فش�رده ش�ده اس�ت و جھ�ان . » تھای بیرون در درونت متمرک�ز اس�تبی ان

ص�دیق انس�ان ، ت ھستی ھمان انبساط مطلق وجود انسان اس�ت . یعن�ی جھ�ان ھس�تی مص�داق انس�ان اس�ت وھ ب�رای اھ�ل معرف�ت نف�س بت�دریج در درج�ات گون�اگون ک�اس�ت » ص�دق«جھان است و ای�ن حقیق�ت وج�ودی

رس�د و م ص�دق کبی�ر م�یق�امشاھده وعرفۀ کاملی است کھ انسان ب�ھ م ینوم و مشھود می گردد و در چنلعمنخس�تین (ع)کھ عل�ی این ھمان لقاء هللا است جمال ذات خویش را در جھان بیرون دریافت و دیدار می کند و

در جھان ھ�ر چ�ھ «رفت و از این رو می فرمود کھ : لقب گ» صدیق کبیر«کسی بود کھ بھ این مقام رسید و پس دروغ و ریا در معنای دقی�ق » .خدای نادیده را پرستش نکرده ام م و ھرگز نمی نگرم جز خدا را نمی بی

ان است و نی�ز تک�ذیب وح�دانیت ع�الم وج�ود وآن بھ مفھوم انکار وجود و حضور خدا در خویشتن و در جھ اس�ت و ھم�ۀ و انک�ار ذات خ�دائی در انس�ان اش�دتکذیب قانون عدل و انطباق و برابری انسان و جھان م�ی ب

اینھا حاصل غفلت و جھل انسان نسبت بھ جھان باطن خویش است . پس دروغ و ریای آدم�ی ناش�ی از ح�ق انک�ار . پ�س دروغ و ری�ای آدم�ی ھم�ان نطف�ۀ کف�ر و ھالن�ھ داردی جام�اھیتنشناسی دربارۀ خویشتن است و

فراموشی و گمش�ده گ�ی کام�ل پ�یش م�ی –خود خداست کھ عمال بھ انکار وجود خویش می رسد و تا سرحد ناحق م�ی یاب�د و جھ�ان را ناھنج�ار م�ی فھم�د نم�ی توان�د معتق�د و ی را ناقبول وواقعیت. زیرا آنکس کھ رود

و ھم�ین انک�ار خ�دا موج�ب م�ی اش�دو حکیم�ی ب�رای جھ�ان ب دللق و فرماندۀ یگان�ھ و ع�امؤمن بھ وجود خارا درس�ت و مقب�ول واقعیتبپردازد و بھ گمان خود واقعیتشود کھ فرد کافر بھ تغییر و تبدیل بیھوده ای از

روش�ی ج�ز غ و ریاکاری آغاز می ش�ود ووو مطلوب نماید . و ھمین سعی بر اساس کفر است و عمال با در، پدیده ای واحدند و دروغگوئی از نشانھ ھای آشکار کف�ران . پس کفر و ریا اشداین ھم نمی تواند داشتھ ب

. منافق می شوند عمال ریاکار و ھمۀ کافران جبرا دروغگو و است و ھست و عامل بیگان�ھ س�ازی انس�ان دروغگوئی و ریاکاری منشأ ھمۀ امراض جسمی و عصبی و روانی نیز

ھ�ای بیرون�ی و واقعی�تدل و عقل و ادراک خویشتن است زیرا در وادی دروغ آدمی بت�دریج از در فطرت ووجدان و عقل خویش فاصلھ می گیرد یعنی از ک�انون اراده و ادراک خ�ویش بیگان�ھ م�ی ش�ود و نیز از ندای

ھان بیرون مان�ده م�ی گ�ردد با جھان بیرون نیز قطع رابطۀ عقلی می شود و بنابراین از خودش رانده و از جو ج�وارحش ب�ی حواس و ادراک و اعض�اء این بی خانمانی ھمۀ و بھ پریشانی و برزخ مبتال می گردد و در

٨٧

ه ای از وج�ود ب��ھ طرف��ی ، س��اقط م�ی گ��ردد و ھ��ر ذر ص�احب م��ی ش�ود و از فرمان��دھی واح��د وج�ود یعن��ی دلمنش��اء » ص��دق«و روان اس��ت . پ��س ام��ل رنج��وری ت��ن گ��م ش��دن اس��ت و ع ای��ن واقع��ۀ کش��یده م��ی ش��ود و

خواھ�د ب�ھ ع�الیترین و ح�اذق ت�رین طبی�ب اس�ت . کس�ی ک�ھ م�ی و اش�دسالمتی جسم و روان انسان نیز می باعضایش نی�ز در دیگران دروغ بگوید ، وجودش نیز بھ خود او دروغ می گوید و عقل و حواس و تجربھ و

را منکر اس�ت وج�ودش نی�ز ص�احبش ھحقانیت واقعخدمت او نیستند و ھمانطور کھ او خدا را منکر است و دربدر می نماید . را انکار و طرد می کند و

دروغگ��ویی و ریاک��اری حاص��ل س��طحی گ��ری و قش��ری پرس��تی و ظ��اھر بین��ی انس��ان اس��ت یعن��ی حاص��ل دنی��انی انس�ان نس�بت ب�ھ ب�اطن خ�ویش اس�ت و از ارزش�ھای ب�اطو معرف�ت توج�ھپرستی است یعن�ی حاص�ل ع�دم

زش�ت و واز ویژه گی دنیا اینست کھ مستمر پوس�ت م�ی ان�دازد و پوس�تش م�تعفن راغافل است . زی خویشجب�ور اس�ت دھد و انسان ظاھر پرست ھم�واره م تباه می گردد و زیبائی و عزت و لطف خود را از دست می

نگ و لعاب یا رپنھان دارد و ، د شوتا این پوستۀ مورد پرستش خود را کھ ھمواره بی خاصیت و زشت می ائی است . چیزی جز دروغگویی و ریاکاری نیست کھ محکوم بھ رسو . ھمین تالش ، زند و زنده نگھ داردب

ز نظ�ر و بھ معنای مخفی نم�ودن جھ�ل خویش�تن ا اشدپس دروغگویی و ریا بھ قصد انکار جھل خویش می بدار ر جھ�ل خ�ود ھمچن�ان پای�م�ی ش�ود ت�ا آدم دروغگ�و د بن است و ھمین موجب جھ�ل مرک�ارگدی خویش و

ھ و یج ب�ھ توجی�فریبی است . و بدین طریق آدم دروغگو و ریاکار بتدر –بماند . پس دروغ و ریا عمال خود وائی رس� ک�اوت م�ی خوان�د وذرسوائی خود می پردازد و جھل خود را علم و عق�ل و ھ�وش و تطھیر جھل و

ب�اھی تم�ی فھم�د و ای�ن اوج گمراھ�ی و » ص�لحتیم«سارت می نامد و دروغ خود را ھم ج خود را شھامت و ت بشر بھ آن مبتالست . کھ امروزه اکثری اشدمی ب

ی دیگ�ر نش�أھای خود رسیدن است . ناکامی مجنبھ ای از ریای بشر حاصل ناتوانی او در بھ مقصود و آرزوس�پس از ود خ�ود ل از دی�و ن�اتوانی خ�ود را مخف�ی دارد : در درج�ۀ او پردازی بشر اس�ت ت�ا عج�ز از دروغ

ارن�د را ندود جز و جھل و ناکامیھای خ�ت قریب بھ اتفاق بشریت تاب و طاقت مشاھدۀ عچشم دیگران . اکثری ر اس�ت ب�دبختی ھ�ای بش� س دروغ و ریاست و بنیاد کفر و ھمۀاسا» چشم دیدن خویش را نداشتن«و ھمین

یعن�ی . ری�ا ھ دوزخ ھ�دایت م�ی کن�دراھ�ی اس�ت ک�ھ ب� وعلت ھم�ۀ عذابھاس�ت و راز ب�ی دین�ی و ظل�م اس�ت ودش را . و ریاکار آنقدر از دیدن خ�ویش مح�روم م�ی ش�ود ت�ا بکل�ی خ�و مخفی داشتن خویش از چشم خویش

ت از ص�ور و ین خل�ق فرم�ود. خداوند انسان را در اعل�ی العلی� فراموش می کند و در تاریکی غرق می گردداو را بخش��ید و تم�ام عل��م خ�ود را در ذات��ش نھ��اد واز روح خ��ودش ب�ھ او روح خ�ویش ب��ھ او ص�ورت داد و

ل را ب�ھ اس�ف احادیث امام�ان م�ا م�ذکور اس�ت . و س�پس انس�ان و قرآنجانشین خود قرار داد . این واقعھ در م�ان ھن اس�فلی ل داد . جھان اعلی ھمان دل و ذات انسان است ک�ھ خان�ھ و مق�ام خداس�ت و جھ�اتنز السافلین

اس�ت . و جھ�ان مادی�ت اس�ت ک�ھ ک�انون عج�ز و درمان�ده گ�ی و ناکامیھ�ای انس�ان ،جھان ظاھر و دنیا اس�ت و ای�ن حرک�ت آدمی باید از ظاھر بسوی باطن خویش حرکت کند تا قوت و قدرت و عزت و عل�م و ک�ام یاب�د .

آنک�ھ خ�ود «م�ی فرمای�د : (ع)اینست کھ عل�ی شناسی است . –ھمان سیر و سلوک الی هللا است و راه خود » ا شناخت مشکلش حل شد و پیروز گردید و بھ فوز عظیم رسید. ر

و حاض�ر ب�ھ اش�دناتوانیھ�ا و جھ�ل خ�ود را معت�رف نب وج�ود خ�ویش و عج�ز و الس�افلیناس�فل واقعی�تآنکھ می�ل ب�ھ ین وعلی لاعلی ارا باور و تصدیق نکند چگونھ میل بھ حرکت در سمت واقعیتدیدن آن نگردد و این

٨٨

و تقویت وجود در او پدید آید ؟ کسی کھ جھ�ل خ�ود را مخف�ی دارد و ب�اور نکن�د چگون�ھ طال�ب تعالی و رشد و د ؟ کسی کھ عجز و دریوزه گی خود را باور نکند و ریا نمای�د چگون�ھ طال�ب ق�وتبوعلم و معرفت خواھد

و ب�ھ جھ�ل خ�ود نرس�یدآنکھ الاقل یک بار بھ نم�ی دان�م «می فرماید : (ع)اینست کھ علی عزت خواھد شد ؟ کس�ی ک�ھ ظ�اھر را ب�اور و تص�دیق نکن�د و خاش�ع و متواض�ع » .ف نکرد ، ھرگ�ز زن�دگی نک�رده اس�ت اعترا

تع�الی شناس�ی و راھ�ی ب�ھ رھ�ایی و –غ�رورش س�اقط نش�ود راھ�ی ب�ھ ب�اطن و جھ�ان خ�ود نگ�ردد و کب�ر وو ریایی راھی بس�وی خ�ود معرفت نفس الزم و ملزوم یکدیگرند و انسان کذاب نخواھد داشت . پس صدق و

و سلطھ گری انسان اس�ت و کب�ر از ص�فات درج�ھ اول ابل�یس تکبرشناسی ندارد . پس ریا از نشانھ ھای –س��لطھ گ��ران و س��وداگران حکوم��ت و ق��درت طلب��ان جب��را نش��انۀ ش��یطنت اس��ت . و اینس��ت ک��ھ ھم��ۀاس��ت و

اینس�ت ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د : د ون�ارل بھ دروغ و فریبک�اری و ری�ا م�ی باش�ند و ج�ز ای�ن روش�ی ندمتوس مردم بپرھیزید کھ گمراه م�ی اکثر مردم جز دروغ وسیلھ ای برای زیستن ندارند پس ای مؤمنان از پیروی«

»فری�ب«می شود کھ ب�ھ معن�ای » غرور«آدمی از جھل اوست و منجر بھ تکبرپس معلوم شد کھ . »شویدص�احبان دروغ اوس�ت و ھم�ۀ سیاس�ت نی�ز کم�ال ریاک�اری و ث�روت و است . و قدرت طلبی انس�ان در ح�وزۀ

د . شنقدرت از درمانده ترین و رنجورترین افراد بشر می باشند و امامان جھل و تظاھر می باز وسوسۀ ا قرآنتظاھر بشر مربوط بھ مردم پرستی است و بر حذر داشتن پردازی و جنبۀ دیگری از دروغ

. یعن��ی آنچ��ھ ام��روزه از ھمرن��گ جماع��ت ش��دن از ھم��ین روس��ت ن��اس) و برح��ذر داش��تن مؤمن��انم��ردم (ھر د از مظ�اوش�سوسیالیزم و توده گرایی و خلق پرستی و پارلمانت�اریزم و امث�الھم نامی�ده م�ی دموکراسی و

ا حکومتھ��ای ای��ن چن��ین بمرات��ب از حکومتھ��ای علن�� ریاک��اری و فری��ب اس��ت و ھم��ۀ دروغ پرس��تی و اش��دری�ب فیگ�ران را دانتکارترند . جنبھ ای از ریاکاری انسان بخاطر دیگران است تا خی اب تر و، کذ دیکتاتوری

و » یگ�ر پرس�تید«و لطیف و عالمانھ جلوه دھن�د . دھند تا زشتی ھا و جھل و جنون و ناتوانی خود را زیبا . تن اس�تجامعھ گرایی و ھمرنگ جماعت شدن از نشانھ ھای بی ھویتی و بی معنائی انس�ان در ن�زد خویش�

ش کس��ی ک��ھ ھ��یچ ارزش و حقیق��ت معتب��ری از وج��ود خ��ودش ن��دارد و ھ��یچ اتک��اء و معن��ا و محک��ی در خ��ودوده نگل�ی و بیھ�احیات و ھس�تی یک ندارد مسلما نیاز بھ دیگری دارد تا او را تصدیق و تشویق نماید و این

یرس�د حت� یم�ف�رت از ھم�ھ بتدریج ب�ھ مق�ام نو بازیچھ است . چنین کسی قلبا مردم را دوست ندارد و بلکھ فری�ب ابال ا متق�نسبت بھ عزیزان خود بیزار می شود و ھمھ را خصم خود می یابد زیرا نھایتا م�ردم ھ�م او ر

دیق تکفی��ر و انک��ارش م��ی کنن��د . تص�� چاپلوس��ی ب��االخره رس��وایش م��ی کنن��د و م��ی دھن��د و پ��س از مرحل��ۀخ�ود پش�ت ت . آنک�ھ خ�ودش را انک�ار نم�وده و بدروغ�ین اس� ن�ھ وائی�دی ریاکارأدیگران ھمواره تصدیق و ت

گون�ھ کس�یتصدیق حاصل معرفت اس�ت . چ . کرده است چگونھ انتظار دارد کھ دیگران او را تصدیق نمایندردم تک�ذیب م� و؟ پس تصدیق ن او را بشناسند و تصدیق نمایندراکھ خود را نمی شناسد انتظار دارد کھ دیگ

یاد و بازیچھ است .دو دروغین و جاھالنھ و بی بن ھررشد و نمو آرزوھائی است ک�ھ ھرگ�ز محص�ولی گرائی است و محل پرستی و ظاھر ذھن انسان کارخانۀ دنیا

کارخان��ۀ » ظ�ن گرائ�ی«ی قرآن��منط�ق . پ�س ذھ�ن پرس��تی و ب�ھ دھ�د و ب��ھ ناک�امی و رس�وائی میرس��اند نم�ی. وھم ذھن است کھ نقش ریا را می آفریند ، رساند غ و فریب است و ھمواره انسان را بھ سراب ھا میرود

بطالت اعمال آدمی و منش�اء ظل�م عظ�یم م�ی خوان�د و م�ی ظن را کانون شرک و علت قرآنبیھوده نیست کھ » اکثریت مردم فقط ظن خود را پیروی می کنند و گمراه م�ی ش�وند پ�س از م�ردم پی�روی نکنی�د. « فرماید :

٨٩

و آرمانھاس��ت و ھم��ین آرزوھاس��ت ک��ھ آدم��ی را ب��رای رزوھمان��ا آ برجس��تھ ت��رین وی��ژه گ��ی ذھ��ن پرس��تانب�ی نش�أزو را بزرگت�رین آف�ت عق�ل و مرآ (ع). و علی رسانیدن بھ مقصد وادار بھ ھر دروغ و ریائی می کند

در ای�ن عص�ر » علم پرستی«و » خرد گرایی«ذھن پرستی کھ تحت عنوان دروغین دینی و کفر می خواند . اس��ت وھی جھ��انی ش��ده و تق��دیس م��ی گ��ردد منش��اء پلی��دترین و پیچی��ده ت��رین فریبکاریکلجدی��د تب��دیل ب��ھ مس��

ن عص�ر جدی�د م�ی باش�ند یجماعت موسوم بھ روشنفکران کھ در رأس این مسلک قرار دارند بھ مثاب�ھ ش�یاطوالیزم و سوس����یالیزم و ت����. ای����ده آلیس����م و انتلک تغذی����ھ م����ی نماین����د ک����ھ حکومتھ����ای ظل����م را رھب����ری و

ت مکر و ریا می السیالیزم و امثالھم کھ ھمھ شعبات مسلک اصالت ذھن است در حقیقت مکاتب اصاگزیستان. از بزرگت�رین وی�ژه گ�ی ش�یطان ، وع�دۀ باشند و با وعده ھ�ای دروغ�ین م�ردم را ب�ھ س�وی دوزخ م�ی برن�د

اب و ریاک�ار و ی از بنی�اد ک�ذتمدنمدرن جز بر وعده ھای دروغین استوار نیست و تمدندروغ است . و این تر و تلویزیون و سینما مھمترین حرب�ھ ھ�ای ئانمایشی است و برای ھمین است کھ ھنر دروغین نمایش در ت

ب�ھ طن�ز واقعی�تھستند و مراکز تبدیل واقعیتمی باشند و کانونھای تبدیل دروغ و ریا بھ تمدنحاکمیت این ظ�ن تروغ ھ�ا را واقع�ی نش�ان م�ی دھن�د و جماع�را مخف�ی م�ی کنن�د و د واقعی�تو لعب و لھ�و م�ی باش�ند .

خوان�ده ان�د . ھن�ری ک�ھ ک�اری ج�ز » ھن�ر«و نام آن را پرستان شبانھ روز مشغول چنین حرفھ ای می باشند د . ارو تطھی��ر پلی��دی و مص��لحتی جل��وه دادن دروغ و بیگان��ھ س��ازی انس��ان از خویش��تن ، ن��د واقعی��تمس��خ

ای مردم آن است کھ آنھا را ک�ور و ک�ر نم�وده و چش�م دی�دن خویش�تن افسون آن بر ھنری کھ تمام جذابیت و. براس�تی را رنگ می کند تا کسی نبیند واقعیتجلوه می دھد و واقعیترا از آنھا می گیرد و دروغ را عین

کام�ل دروغ تع�ینکاری اس�ت . تلویزی�ون ، ریا کھ تلویزیون دقیقا ھمان چشم شیطان است و دانشگاه مکر و کند . غالب نموده و آگاھانھ آنرا تبدیل بھ حقیقت می واقعیتحتی است کھ دروغ را بر مصل

دیگ�ری ، منش�أ فروشی است . میل بھ نمایش گذاشتن خ�ویش در ن�زد دیگ�ران –ریاکاری انسان نشانۀ خود در ن�زد ا رفروشی بھ انواع گوناگون دارد مجبور اس�ت ک�ھ ن�رخ خ�ود –از ریا و کذب است .آنکھ قصد خود

ت س�ک�اذب ا دیگران باال ببرد و خود را مطلوب و پسندیدۀ دیگران جلوه دھد پس مجب�ور ب�ھ دروغ و نم�ایش و مجبور است کھ خود را مسخ نماید و از خود بیگانھ شود.

مجب�ور ش خود نمی کند وروارزشی حقیقی دارد ھرگز میل بھ ف کسی کھ در درون خویش عزت و قداست ول�ی ب�رای . آنکھ در نزد خود بی ق�در و منزل�ت اس�ت م�ی خواھ�د از ش�ر خ�ود راح�ت ش�ود و نیستھم یا ربھ

و مھ�م تحوی�ل گ�رفتن او ش�ود مجب�ور اس�ت خ�ود را ب�ا ارزش و زیب�ا و ع�المو آنکھ کسی حاضر بھ خری�دن و تیھ�وده اس�. اص�ال آنک�ھ حقیق�ت درون�ی خ�ود را نم�ی شناس�د ب�ی ق�در و ب جلوه دھد تا خریدار پسند نماید

ش�ی روف –شناس�ی ض�د خ�ود –فروشی و ریا و دروغگویی کشیده م�ی ش�ود. پ�س خ�ود –جبرا بسوی خود شناخت خود را فروخت . ن. آنکھ خود را ا می کنداست و انسان را از دروغ مبر

ی ش�ود و گ�لم�. آنکھ اھل دل و در سمت دل خویش نیست اس�یر گ�ل گل د یا نظر برارآدمی یا نظر بر دل د عرصۀ دروغ و ریاکاری انسان است.

، حاص�ل اعم�ال زش�ت و منک�رات اخالق�ی اس�ت . دزدی ش�کلی از دروغ و ری�ا اس�ت . زن�ا دروغ نطفۀ ھم�ۀر ن�وعی گری�ز از خویش�تن و مخف�ی نم�ودن مخ�د ت است . شرابخواری و میل بھ م�واد ب تظاھر و ریای بھ مح

و آدم مس�ت و معت�اد مظھ�ر ش�دیدترین دروغ اش�دفریب�ی عم�دی م�ی ب –خویش از چشم خویش است و خود ری�ا پدی�د م�ی آین�د و ب�ھ دروغھ�ای پیچی�ده ان و اعمال ع�ذاب آور ھمگ�ی ب�ر نطف�ۀپردازی است . مابقی گناھ

٩٠

ک�ریم ق�رآن، دروغ مھد و مادر ھمۀ فسادھاست . و (ص). براستی کھ بقول پیامبر اکرم تری ھدایت می کنندتظ�اھر ب�ھ ھ�ر چی�زی ع�ذاب آور اس�ت » . ویان . وای ب�ر نم�ازگزاران ری�ایی وای بر دروغگ« می فرماید :

ای در دی��ن را ی��. ب��رای ھم��ین اس��ت ک��ھ خداون��د ر س��ات و تظ��اھر ب��ھ نم��ازمخصوص��ا تظ��اھر ب��ھ دی��ن و مقد منافق��ان را ب��دترین م��ردم نامی��ده و ش��دیدترین ع��ذابھا را ب��ھ ای��ن گ��روه از ک��ذابین ترین اعم��ال خوان��ده وپلی��د داده است . صاصتاخ

ران آب�رون�زد دیگ� ردروغ و ری�ا ب�رای خ�ودش د طۀدارد ب�ھ واس�نآنکھ در نزد خودش آبرو و قدر و معنائی ا آب�رو رم ریاک�اری ردمی سازد و چنین آبروئی ھمواره در خطر رسوائی است و موجب عذاب است . اکثر م�

دروغ «. ج��ز رس��وا نم��ودن ن��داردم��ی خوانن��د و آن را دروغ مص��لحتی م��ی نامن��د . مص��لحتی ک��ھ خاصی��ـتی غ نھفت�ھ تعل�یم داده اس�ت . مص�لحتی ک�ھ در درو تکب�رفلسفھ ای اس�ت ک�ھ ش�یطان ب�ھ انس�انھای م» مصلحتی

دان ک�ھ ای انس�ان ب�«ا ب�ھ انس�ان ھش�دار م�ی دھ�د ک�ھ : کریم مک�رر قرآناست . است تخم شیطان و شیطنتدن ب��وغ مص�لحتی اس�ت زی��را ت�ا ش�یطان مص�لحت و الفب��ای تعل�یم ش�یطان درو» . دش�منی ج�ز ش�یطان ن�داری

ش�یطان راه و رھب�ریدروغ را بھ انسان القاء نکند موفق بھ فریب انس�ان نم�ی ش�ود . پ�س دروغ مص�لحتی ست و ع�ذاباخود مسدود نمود از وسوسھ و فریب شیطان نجات یافتھ در انسان است . آنکھ این راه را بر

ست . و اسالم ھمین ااست وارد وادی صدق و سالمت گردیده خود حرام کرده است و و بدبختی را برر ت�و ت�و غال�ب ش�ده و مک�رش د ب�رآنگاه کھ دروغی و ریائی را بھ مصلحت خ�ویش دی�دی ب�دان ک�ھ ش�یطان

رار گرفتھ ای . قمؤثر افتاده و عداوتش در تو رنگ دوستی نموده است و در مسیر دوزخ

٩١

صبر ارعینیا اصبر الس ین ابریا اجمل الص

ۀ ص�دق اس�ت و ظھ�ور و ب�روز ص�دق . پ�س ص�بر نش�ان ص�دق اس�ت در نف�س و عم�ل تجل�یھم�ان » صبر«

کار م�ی جھانی�ان آش� . پس صبر یعنی صبر بر خویشتن و تسلیم بودن بر فعل پروردگ�ار ک�ھ در جھ�ان واستین جھ�ان اس�ت پ�س ص�بر ب�ر خویش�تن ع� –نھائی ھمان تص�دیق یگ�انگی انس�ان . اگر صدق در معنای شود

ب�ر ای�ن دو ام�ری واح�د اس�ت . آنک�ھ ب�ر دیگ�ران خش�مگین اس�ت صبر بر جھان و صبر ب�ر دیگ�ران اس�ت ود عرفت�ی داری ک�امال مم�اھیتوج�ود اس�ت و واقعی�تخویشتن نیز چنین است . اگر صدق بھ معنای معرفت ب�ر

ق عملی اخال ل عرفان عملی وو از اساس و نشانھ ھای درجۀ او اشدای معرفت عملی می بپس صبر بھ معنم�انطور . و ھ اش�ددوس�تانھ ب اعمالش ص�الحانھ و . پس صبور آن است کھ نفسش آرام و مطمئن و اشدمی بنھ از نشاصبر . یعنی خدا و حضور با خدا ماندن با مگر در اشدمی فرماید آدمی نمی تواند صبور ب قرآنکھ

ش�تن اس�تویخ اللھ�یو نشانۀ نزدیکی انسان ب�ھ ح�ریم مق�ام خالف�ت اشدانسان بھ پروردگار می ب تقربھای . خ�ویش اللھ�یاست کھ مترادف اس�ت ب�ا اس�تقرار انس�ان در مق�ام خالف�ت » رضا«کھ کمال صبر ھمان مقام

ای�ن و . ر یعنی مقیم در خ�ویشیعنی استقرار کامل انسان در دل خویش کھ خانھ وعرش خداست . پس صبوا خداست. و صبور بودن با خویش ھمان صبوری ب اشدمی ب» ماندن با خدا«اقامت در خویش ھمان معنای

دا و تنھ�اخ�ب�ھ تق�ربک�ھ ھم�ان راه اشداین از عالی ترین مقام وجودی انسان در وادی معرفت نفس می ب وین حاص�ل معرفتی است و صرفا بواسطۀ اعتق�اد و تلق� مقامی راه رشد و تعالی است . پس صبر یک صفت و

رس�د . ار م�یس�طحی اس�ت و ب�زودی ب�ھ انفج� پدیده ای م�وقتی و، اعتقادی و تقلیدی رفا ص نمی آید . صبر فات ص�تجربھ کھ صبر صفت خوبی است نم�ی ت�وان ص�بور ش�د . ھیچی�ک از فھ وسفل این اندیشھ و طۀسبوا

س�یر و کتساب بیرونی نیست بلک�ھ ام�وری درون�ی و خودج�وش اس�ت و حاص�لا دینی در انسان قابل تقلید و سلوک انسان در جھان اندرون خویش است .

ماندن اس�ت و جس�ارت در خ�ویش مان�دن اس�ت . پ�س ص�بر از» درخویش«پس صبر حاصل ایمنی ناشی از اه ورود ف�س ھم�ان رم�ؤمنین اس�ت . اگ�ر معرف�ت نایمان است و از نشانھ ھای بزرگ عملی نتایج نفسانی و

بق�ات خویش است در درجات گون�اگون کش�ف ط بھ باطن خویش و راه دل است پس صبر بھ معنای اقامت درد ک�ھ ھمان طبق�ھ از وج�ود ب�ارز م�ی گ�رد . پس در ھر بطنی از وجود خویشتن ، صبری خاص وجود خویش

ر ل من�و دد و جم�الش ب�ھ ن�ور رس می» صبر جمیل«جایگاه دل است کھ سالک بھ مقام در رسیدن بھ مقام و و پریش�انی وصابران نائل می آید . حال آنکھ صبر تقلیدی موجب تش�نج روان�ی می گردد و بھ زیبائی خاص

د و صورت را ھم ناھنجار و تیره و زشت می سازد . ایجاد عقده می شود بی�رون ش�اھ بھ میزانی کھ آدم�ی ب�ھ دل خ�ویش نزدی�ک م�ی ش�ود چش�م دل�ش گش�وده م�ی گ�ردد و در جھ�ان

م�ال ای�ن ک ۀعدل و رحمت پروردگار می شود و بنابراین صبور و بلکھ راضی می گردد و در مرحل� حقیقت و، عش�ق وصال با دل است کھ آدمی بر جھان برون عاشق می شود و جز خدا را نمی بین�د . پ�س کم�ال ص�بر

ش�تن د ش�دن س�الک ب�ا خویو از نش�انھ ھ�ای موح� اش�دم�ی ب است کھ حاصل کمال معرف�ت و بص�یرت ب�ر ح�ق است.

٩٢

ات ب�ھ ھس�تی و حی� م�ی گ�ردد و» موج�ود«. و در ھم�ین ص�بر اس�ت ک�ھ انس�ان خود پس صبر یعنی صبر برھ�ل دل ارسد . زیرا وجود و موجود فقط خداست و عرش او در دل انسان است . پ�س ص�بر یعن�ی جاوید می

از » صبور« و» صابر«آ شدن . اینست کھ – و وجود را پذیرفتن و خوددر دل مقام یافتن و ماندن ن وشدص�فت ب�ودنک�ریم . ھم�ھ م�ی دانن�د ک�ھ ص�بور ق�رآناینس�ت اھمی�ت خ�ارق الع�ادۀ ص�بر در اسماء خداس�ت وزی�را ی�ک ایت نم�ی کن�دبرای صبور شدن کف» دانستن«ولی این اشدیدی برای آدمی می ببسیار ارزنده و مف

. ظنی) و اکتسابی و سطحی استدانش ذھنی ( اری وفقط معرفت قلبی است کھ ایجاد صفت می کن�د و موج�ب توان�ائی م�ی گ�ردد و دان�ش را در ص�احبش ج�

. ثمر می سازد ثمرم مت جس��م ونف��وذ کلم��ھ در گفت��ار و س��ال ص�بر نی��ز نش��انھ ھ��ایی دارد . آرام��ش در رفت��ار و ق��درت در افک��ار و

ھ ھ�ای ، راس�تگوئی و ص�دق نی�ز از نش�ان س�تص�بر ا از برجستھ ت�رین نش�انھ ھ�ای اولی�ۀ قناعت در مصرفد و در جھ�ت تحری�ف و مس�خ و پنھ�ان داش�تن آن م�ی کوش� اش�دصبر است زیرا کسی کھ ب�ر وق�ایع ص�بور نب

بنظ�ر . انس�ان ص�بور معم�وال ب�ھ لح�اظ ظ�اھری آدم�ی پرجن�ب و ج�وش مجبور بھ دروغ و ریاکاری می شودھ اکث�ر م�انطور ک�ھو بلکھ جاھل و ناتوان فھمیده می شود. نمی آید و از دید اکثر مردم فردی تنبل و بی حال

. دھند مردم بھ انسانھای صادق و بی ریا نسبت ابلھی و جنون میحاص�ل م�ی معنای نھائی آن یعنی پذیرش مقام خ�دائی ذات خ�ویش . و ای�ن پ�ذیرش تمام�ا از معرف�ت رصبر د

رار در آن ق� د ومر مقام ذات خویش واقف آنکھ ب. آ تکبرانھ و تقلیدی و فلسفی نیستمو یشود و امر ھوسبین�د م�یی خ�ود گرفت خدایگونھ می شود و خدا را م�ی یاب�د و اراده و فع�ل او را دقیق�ا مظھ�ر کم�ال آرمانھ�ا

: زیرا بی صبری و عجولی حاص�ل مش�اھدۀ تض�اد و تن�اقض در جھ�ان اس�تپس صبور و راضی می گردد ، ای�ن تض�اد و دیگ�ران . وارادۀ خ�دا ، تض�اد ب�ین خ�ویش خ�ویش و رادۀجھان ، تضاد بین ا تضاد بین خود و

س�بت ب�ھ انسان از دل خویش است و حاصل دوگانگی انسان است و ناشی از بیگانگی انس�ان ن حاصل فاصلۀفات ص�. پ�س ص�بر از یعنی حاصل بی معرفت�ی انس�ان نس�بت ب�ھ جھ�ان درون خ�ویش اس�ت اشدخویش می ب

یرا ص�بورزی منجر بھ انفعال و بی عملی کامل می شود رانسان بھ لحاظ ظاھ دی است و صبر کامل دریتوح وم�ی یاب�د و ظلم�ی نده و آرمان خ�ود م�ی بین�د و ھ�یچ کمب�ود و خل�ل و عی�ب راکامل ، جھان را مظھر کامل ا

ان درج�ات ھمان مسلمانی کامل است و درجات صبر در ھر انسانی ھمتسلیم کامل می گردد . پس صبر کامل جھ�ان است و درج�ات خداشناس�ی اس�ت و درج�ات توحی�د و اتح�اد ب�ا انی است و درجات معرفت بر حق مسلم

لی و . ھم�انطور ک�ھ درج�ات ب�ی ص�بری وعج�و م اس�ترددوستی با خود و خدا و با م است و درجات صلح وب�ا مت درجات جدل با خداست و درجات خصو شتاب ھمان درجات کفر و بی ایمانی و جھل و عصیان است و

ھ ب�شناس�ی اس�ت ک�ھ –خ�ود خویشتن است و درجات رنجوری و عذاب است . پس صبر از نشانھ ھای عل�م عل�م د م ، ص�بر نی�اورد و ص�برش را تقوی�ت نکن�رس�د و علم�ی ک�ھ ب�رای ع�ال شناسی و جھان شناسی میخدا

م ک�ھ از ی ھ�شناسی بر نخیزد اصال عل�م نیس�ت ص�بر –ی کھ از خود لمع کھبلکھ ظن است . ھمانطورنیست نف�رت ود صبر نیست بلکھ جبر است کھ بھ افسرده گ�ی و عق�ده ھ�ای روان�ی و رنج�وری یشناسی نیا –خود

م�ی ت�وان فۀ ص�بر ن. پ�س بواس�طۀ فلس� ،علم و ص�بر را از یک�دیگر م�ی دان�د (ع)می انجامد . اینست کھ علی . بور ساختصبر بھ دیگران نمی توان آنھا را ص شناساندن خواص صبور شد و بواسطۀ

٩٣

عن��ی یه ھمان��ا ب��ی نی��ازی و خودکف��ائی وج��ود اس��ت پ��س از نش��انھ ھ��ای ھم��ھ جانب��ۀ ص��بر در زن��دگی روزم��ر ت�ایج آن ) ھ�م از نب�ی نی�ازی –خودکف�ائی ت (ھمانطور ک�ھ ص�بر از نش�انھ ھ�ای توحی�د و اح�دیت اس�ت ص�مدی

بوری و تع���الی و ظ���اھری از نش���انھ ھ���ای ص��� رفق��� قناع���ت و اس���ت . پ���س در ح���وزۀ معیش���ت و اقتص���اد ،م�ی » فق�ر«افتخ�ار خ�ود را ت�رینبزرگ (ص)خدایگونگی انسان اھل معرف�ت اس�ت . ھم�انطور ک�ھ پی�امبر اک�رم

ن عارف�ا ھم�ۀ واولی�ای خ�دا امامان و ی فقیرترین انسان تاریخ است و ھمۀبھ لحاظ اقتصاد (ع)علی خواند وھم�انطور ک�ھ ی�وزه گ�ی .تخ�ار ن�ھ ب�ا ذل�ت و درفق�ری ب�ا اف و عالمان واقعی در درجات مختلف فقر زیستھ اند

ع)(م�ان او از ب�ی نی�ازی اوس�ت . و ام�ام ز رمطل�ق اس�ت و فق� رخداوند کھ مظھر صبر مطلق است مظھ�ر فق�د ول�ی کھ حضور مطلق دارصبورترین و بی نیازترین انسان روی زمین است و وجودش ھم خدایگونھ است

. ودکار می ش، آش رجاتی از صبر و فقر و بی نیازی رسیده باشنددیده نمی شود مگر بر انسانھائی کھ بھ دعن��ای ممی�زان و ش�تاب ن�دارد و ک��ل معاص�ر و پی�روانش ش��عار و راه و روش�ی ج�ز س��رعت و تم��دناگ�ر ای�ن

ای معن�ب�ھ تابی روز اف�زون اس�تمرار م�ی یاب�دش�تاب اس�ت و در ش� وجودی اش ھمین بی ص�بری و جن�ون وی داھی و ن�ابوھمین جنون شتاب کھ در افراد و جوامع غوغا می کند راز تب� ول است و جھ یر فزایندۀ کفرس

ش�تاب ک�ریم ق�رآنن�دارد و » شتاب برای شتاب«است و منطقی جز » عبث«عذاب آور است و بھ لحاظ معنا یگ�اھش ی�ک پدی�دۀ ش�یطان ص�فت اس�ت و بس�تر و جا تم�دنفی کرده است . پس این را از صفات شیطان معر

است . دوزخ ودش ، میل انسان ب�ھ ن�ابودی اس�ت و چ�ون انس�ان وج� حیات جاوید است و شتاب پس صبر ، سمت وجود و

ابھا و ع�ذ مۀھاز خداست و نابود شدنی نیست پس شتاب بھ معنای جدال و خصومت انسان با وجود است و ی رض و ب�دبختسالمت و سعادت ص�فات توأمن�د و ش�تاب و م� امراض بشر حاصل ھمین جدال است . صبر و

وخویشتن ان برنسپس بی صبری ا ا بر دل انسان نظر دارد و دل خانۀ خداست. چون خد نیز اموری توأمندن رار انس�اف�آنچھ کھ بر او وارد می شود بھ معنای گریز انسان از خداست . پس عجولی و شتاب ب�ھ معن�ای

ز نی�ز ھس�ت وگری� واقعیتی غیر واقعی و تمدنمعاصر عجول تمدنجھان است . واقعیتاز خدا و حقیقت و ھمین راز تباھی و مرگ آن است .

ی یاب�د و م�جستجو می کن�د و واقعیتپس صبور کسی است کھ حقیقت را و آرمان خود را و خدا را در عین ابقی خیال مھم انسان صابر و اھل معرفت نفس است و . پس واقع گرای حقیقی (رئالیست) نھ در خیال خود

بر ب��ر گ��ان . زی��را ص�بر در علن��ی ت�رین ح��وزه ھم�ان ص��بازیچ تان ھس��تند و ھ�وس ب��ازان و ب�ازیگران وپرس�ال جم� و حق کمال این واقعھ ، شاھد شدن بر ونی است . پس صبور کامل ھمان شاھد کامل است وروقایع بی

بیرونی است . واقعیتپروردگار در جھان ینن�د زی�رابف در ک�ار جھ�ان را گن�اه م�ی تصر ناست کھ دخل ودان بدین معانزوای ظاھری مردان حق و موح

ظھ�ر ای�ن م نیازش جز بخودش رجوع نمی کند و نقص و عیبی در آن نمی یابند . انسان صبور در ھر کار و خداست . ارادۀ تجلیو صبور کامل ، محل » . خدا کافی است « است کھ : قرآنکالم

جھ�ان نم�ی توان�د داد و ج�اری و زن�دۀ یتدرواقعو تبدیلی ین تغییرآدمی خواه ناخواه صبور است و کوچکترولی آنچھ را کھ ب�ی ص�بران ک�افر اشدنمی تواند نب عمال و جبرا بر وقایع درونی و بیرونی اش تسلیم است و

فی در پوستۀ انداختھ شدۀ جھان است و بازی ای با تفال�ۀتصر و، تغییر و تبدیل می نامند فقط دخل و جاھل

٩۴

مرده و بی جان دنیاست و بواسطۀ چنین تبدیلی کمترین تغییری ھم در سرنوشت و ح�ال خ�ود نم�ی توان�د داد بلکھ خود را در سمت جبر فزاینده و عذابھای فوق عذاب غرق می نماید . انسان و جھان ، کامل است . و

٩۵

ة◌ صلو دیناجیا اکبر الس یا اصل المنزلین

بھ لحاظ کلمھ چند معنا دارد کھ بھ درجات باطنی و وجودی نماز مربوط می ش�ود و مقام�ات آن�را » ةصلو «

ن . و ھم�ۀ ای�ن ی�د، وارد شدن و یگانھ و متحد گرد نشان می دھد : نزدیک شدن ، دیدار کردن ، تسلیم شدنھ�م ماھی�ت دان�یم ک�ھ در عم�ل و کریم بکار رفتھ است . و نیز م�ی قرآندر » صل « از مصدر نمعانی گوناگوس حریم مق�د آغاز می شود و با سالم و سجده کھ بھ معنای دیدار و ورود بھ» نزدیکی بھ خدا«نماز با نیت

ور ک�ھ پی�امبر اک�رم ب�ھ ھم�انط اش�دپایان می پذیرد و اوج این پایان ھم بایستی معراج ب اشدذات کبریائی می بو » .ج است رانماز برای مؤمن ، مع« وقت نماز بود کھ معراج فرمود و نیز ھمان حضرت گفتھ است کھ :

گ�ارش میرس�ید دروص�ال ب�ا پرو حاد ودر ھر سجده ای معراج می نمود و بھ مقام ات (ع)نیز می دانیم کھ علی می�داد از عظم�ت ھم�ین واقع�ھ ب�وده اس�ت . پ�س موتی کھ بھ آن حضرت در سجده ھایش دست و بیھوشی و

ا در ماھیت�مراحل سیر و سلوک الی هللا و تعالی وجود اقام�ھ کنن�دۀ نم�از را ة کھ اقامھ می شود ھمۀصلو ھر واقع�ھ ای اس�ت ک�ھ درج�ات توحی�د نف�س اس�ت و بر دارد و یک دور کامل رشد و کمال باطنی سالک اس�ت و

وج�ود انس�ان در دی�ن اس�ت آنق�در ع�الی ة عالی ترین عم�ل و واقع�ۀصلو پس مقام اتحاد را میسر می سازد . (ع)ھیم وجود ندارد آنطور کھ حضرت ابرا ، است کھ گویا برتر از این واقعھ برای انسان طالب حق و معرفت

ح اقھ ت�رین امتح��ان عش�ق و معرف��ت (ذب��انبی�ای الھ��ی و بنی�انگزار اس��الم پ��س از پی�روزی در ش�� مص�در ھم��ۀ ق�رآن. و ای�ن واقع�ھ در گ�رددة ص�لو گ�ار ای�ن اس�ت ک�ھ مق�یم در درسماعیل) تنھ�ا خواس�تھ اش از پروا کردن

عزم والآمده است کھ الاقل انبیای اول قرآنکریم مذکور است کھ خداوند دعایش را اجابت می فرماید و نیز در نی�ز م�ی دان�یم نیس�ت و ص)(ی محم�دی امری مختص بھ اس�الم بطور کل ة صلو بوده اند پس ة صلو ھمگی اھل

متفاوت است ھم در اعمال (ص)ی محمدة صلو ی از ل ی بھ لحاظ ظاھری بکمحمدادیان قبل از اسالم ة صلو کھ ک�ریم ب�ھ اج�زاء و ارک�ان و رفت�ار و آی�ات و ق�رآنم�ات و آی�ات . و نی�ز م�ی دان�یم ک�ھ در لک و اطوار و ھم در

است کھ بھ ةنشده است . فقط صحبت بر سر اقامۀ صلو اشاره ای کلماتی کھ باید در نماز رعایت گردد اصال ) است و نھ لزوما بھ معنای خواندن نماز . و ھیچ صحبتی بر سر رکعت ھ�ای ةصلو معنای بر پاداشتن نماز (

اس�ت ص�حبت مشخص�ی ب�ر س�ر ة ص�لو نم�ودن) برپ�اامر ب�ھ اقام�ھ ( قرآننماز ھم نیست و ھر کجا ھم کھ در ھ یا پنج بار در روز نیست بلکھ آنجا ھم کھ اشاره بھ صبح و ظھر و شب و غروب دارد امر قع آن در سامو

د و س�حرآمیز و بصورت ام�ری مج�ر قرآندر ة صلو . اقامۀ ة صلو و نھ اقامۀبھ ذکر و تسبیح و سجده است فرق مسلمان و . و اسرارگونھ بیان شده و آنھم در ھمھ جا فقط و فقط خطاب بھ مؤمنین است و نھ مسلمین

ھ�دایت اس�ت و عیان گردیده است کھ مسلمان مدعی زبانی اس�الم و دی�ن و کریم کامال بیان و قرآنمؤمن در ش�ده اس�ت و ص�فات الھ�ی در دل�ش روش�ن الم بص�ورت ن�ور معرف�ت و ح�ب و جذب�ۀمؤمن کسی است کھ اس

ره در ھ��ر اجتم��اعی تع��داد اھم��وم متم��ایز اس��ت و ردم�� ی در راه و روش زن��دگی از ھم��ۀل��آش�کاری دارد و بکتکرار شده است ی�ک ج�ا ھ�م ة صلو کھ حدود پنجاه بار امر اقامۀ قرآنمؤمنین انگشت شمار است . در تمام

را یافتھ اند . در » ةصلو علم «تند و تازه آنھم مؤمنانی کھ مخاطب ، مسلمانان نیستند بلکھ ھمھ مؤمنان ھسک�ھ ب�ر اھ�ل دل نی�ز ی�ک واقع�ھ ای اس�ت ة ص�لو آموزش�ی . و ی وامری قلبی است و ن�ھ اکتس�اب» علم« قرآن

٩۶

از لطی�ف ت�رین و قلب�ی ت�رین و ع�الی ت�رین عل�وم ب�اطنی » ةص�لو عل�م «وارد و واجب می آید پس )(مؤمنانک��ریم خط��اب ب��ھ مؤمن��انی ک��ھ ق��رآناس��ت و ربط��ی ب��ھ فن��ون نم��از و آداب و تش��ریفات ظ��اھری آن ن��دارد. در

ای مؤمن�ان ت�ا زم�انی ک�ھ «ی ھستند نیز گفتھ شده اس�ت ک�ھ : ت دچار مستی قلبشراب روحانی بھش بواسطۀبرخ��ی از » .، عل��م پی��دا کنی��دة ص��لو ت��ا زمانیک��ھ ب��ر نزدی��ک نش��وید ة ص��لو کران (مس��تی) ھس��تید ب��ھ س��دچ��ار

تحریف ک�رده ان�د ک�ھ ت�ا قب�ل از ن�زول ای�ن آی�ۀ م�ذکور ، در اس�الم حت�ی ب�رای ینران جاھل پنداشتھ و چنمفس بخواری حالل بوده است و با این آیھ ، ح�رام ش�ده اس�ت . ح�ال آنک�ھ ش�رابخواری طب�ق س�خن امؤمنان ، شر

ت تاریخ ادیان از نخستین حرامھای ھر دین بوده اس�ت و ب�رای ت�ازه واردان ھ�ر دین�ی نی�ز پیامبر و طبق سن بھ چن�ان مس�تی معرفت�ی و حرام بوده است تا چھ رسد بھ مؤمنان کھ پختگان و نخبگان ادیان الھی ھستند و

« ی بی�زار و ب�ی نیازن�د . بع�الوه لغ�ت ایمانی رسیده اند کھ شرابخواری موجب خماری آنھاس�ت و از آن بکل�انیده م�ی کریم ھمھ مختص مستی حاصل از ش�رابھای بھش�تی اس�ت ک�ھ ب�ھ مؤمن�ان نوش� قرآندر » ران سک

ش�رابخواری) از لغ�ت ( »خم�ر«در رابط�ھ ب�ا لص گردن�د و ھ�یچ ج�اگارشان تا پاک و خادرشود از دست پرومخ�تص مؤمن�ان اس�ت و آنھ�م ة ص�لو کران بھ معن�ای مس�تی اس�تفاده نش�ده اس�ت . پ�س ام�ر ب�ر پ�ا نم�ودن س

مؤمنانی کھ ب�ھ معرف�ت قل�ب رس�یده و در عط�ش دی�دار ب�ا پروردگارن�د و نم�ازگزارانی ک�ھ از روی تج�ارت و د ناز تکذیب کنندگان و دشمنان دی�ن خ�دا م�ی باش� قرآنص صریح اقدام می کنند طبق نة صلو عادت و ریا بھ

: ق�رآن) . و ای�ن اس�ت ن�ص (فویل للمص�لین» وای برشما « ران می فرماید : و خداوند بھ این نوع نمازگزاآیا می خواھی تکذیب کنندگان دین خدا را بھ تو نشان دھم : ..... و نمازگزارانی ک�ھ از روی ع�ادت و ی�ا «

» نمازگزارانی . ینریا نماز برپا می دارند . وای بر چناز روی ت نھ�ی ت را بش�د دنیز نماز از روی ترس و تجارت و رشوه دادن بھ خدا و نماز از روی شک و ع�ا (ع)علی

پ�س وای ب�ر کس�انی » خواب با یقین از نماز ب�ا تردی�د برت�ر اس�ت . « فرموده است تا آنجا کھ می فرماید : . در عمل ھم جز عذاب و رخوت و نفاق و مرض نصیبش�ان نم�ی یات ، نماز بر پا می دارندکھ با اصول شک

) ھس��تند و ج��ز ه دچ�ار ع��ذاب وس�واس ھس��تند زی�را ھم��ۀ احک�ام دی��ن اعم�ال عب��ادی (پرس�تشد و ھم��واروش�ک�ھ گ�ل سرس�بد احک�ام دی�ن ة ص�لو مفی�د نیس�تند خاص�ھ بواسطۀ عشق بھ پروردگار قاب�ل اجرائ�ی خالص�انھ و

حس�اب و ت�رس و تج�ارت خالصانھ ترین عشق ورزی با خداست پس چگونھ می شود ب�ا اشدو مح◌ل استکریم فقط خطاب قرآن. برای ھمین است کھ ھمھ احکام دین در بھ چنین عملی مبادرت ورزید و شک و ظن

ز بھ مؤمنان آم�ده اس�ت ن�ھ مس�لمین و مردم�ان . ت�ازه ھ�ر حکم�ی مخص�وص طبق�ھ و درج�ھ ای مخص�وص اگروھھ�ای م�ؤمنین نیس�ت چ�ھ در سیر و سلوک الی هللا است و ھمۀ احکام مربوط بھ ھمۀمؤمن یا مؤمنانی

گ�اه بین درر ب م�ی ش�ود ب�رای مق�آنچھ کھ برای مؤمنان نیکوکار ثواب محس�و« : (ص)بسا بقول پیامبر اکرم ھیچ اجباری « می فرماید : آنقردین خدا وادی اختیار است ھمانطور کھ . » خدا ، گناه بھ حساب می آید .

اختی��ار یعن��ی عش��ق اس��ت پ��س عش��ق ورزی ب��ا ری��ا و از روی اش��دوادی ة ص��لو و » .ر دی��ن وج��ود ن��دارد دین ک�افران رر است . برای ھمین است کھ شدیدتر مضمحاسبھ و رشوه و شک مسلما عملی خطرناک و بسیا

و ریایی برخاستھ ان�د : اب�ن ملج�م و ش�مر وی و شقی ترین ظالمان در طول تاریخ از میان نمازگزاران سھوعاقبتی بسیار ھولن�اک ،امثالھم . اگر دوستی و عشق ورزی ریائی و حسابگرانھ و رشوه ای بین دو انسان

ت اس�ت . پ�س دارد پس وای بر عشق ورزی مشکوک و ناخالص نسبت بھ خ�دا ک�ھ مظھ�ر اخ�الص و مطلقی�ر است ھمانطور کھ تاریخ دین ب�ھ اثب�ات رس�انیده اس�ت ک�ھ چگون�ھ بازی با نماز از خطرناکترین بازیھای بش

٩٧

نمازگزاران سھوی و ریائی ادیان بھ شھادت رسیده اند مۀ امامان ما و ھمۀ عرفای حقھ ما بواسطۀ توطئۀھط ھمین نمازگزاران ری�ائی ادی�ان م�ورد ع�داوت ب�وده و برخ�ی ھ�م توس� نیز بواسطۀ لھیبلکھ اکثر انبیای او

رش�د ش�دیدترین ن�وع نف�اق اس�ت خدا، محل تجارت با ھ قتل رسیدند . نماز ریائی و از روی عادت وھمانھا بکفر است و ری�ای ب�ا خ�دا ، نطفۀ» ریا«ران و شقی ترین مردمان ھستند . و می دانیم کھ منافقان بدترین کاف

عذابھاس�ت . تجرب�ھ بروز شدیدترین و محل اشدترین کفرھا می ب ترین و مخوف بدون شک کانون مستحکمنشان میدھد ک�ھ نم�ازگزاران س�ھوی و ری�ائی و آن�ان ک�ھ نم�از را وس�یلھ رش�وه ای ب�ھ خ�دا ق�رار داده ان�د از

(ع)دھ�د ک�ھ عل�ی شدیدترین دردھا وعذابھا و رسوائی ھا برخوردارن�د و ت�اریخ ص�در اس�الم ھ�م گ�زارش م�ی، از نماز برپاداشتن منع می فرمود : یا اینک�ھ برخی از مؤمنان و مریدان خویش را بھ یکی از این دو علت» ةصلو مقیم «ھو برگزار می کردند و یا اینکھ ھنوز بھ علم نماز نرسیده بودند و نماز را از روی اکراه و س

نم�از ش�ما را از زش�تی « نی�ز م�ی فرمای�د ک�ھ : قرآناھل ذکر شده بودند کھ شده و» ة الصلو دائم « و شده اش�ده بدرس�یة ص�لو آن است کھ دل مؤمنی بھ ة صلو اقامۀباالترین حد » لی ذکر برتر است . ھا باز میدارد و

د نمی خوا» ة صلو دائم ال« ذکر شده است و آنان را » مصلحین«برای قرآناین ھمان مقامی است کھ در ووردگار اس�ت . ای�ن پرمام شبانھ روز دلھایشان در حضور یعنی حتی لحظھ ای از یاد خدا غافل نیستند و در ت

با خدای خویش می باشند و برتر است یعنی بالوقفھ در حضورة صلو رسیده اند کھ از » ذکر«گروه بھ مقام می رساند کھ : قرآنھمین مقام و منظور را در (ع)سخن بابا طاھر

خوشا آنان کھ دائم در نمازند بھشت جاودان مأوایشان بی .اص�ال رکعت�ی و ص�حبتی نیس�ت و ة ص�لو بودن اس�ت و چن�ین ة صلو بودن ھمان مقیم در ةصلو ائم البنابراین د

ة ص�لو ک�ریم ش�رح ق�رآنکھ مثال در ھر روزی ھزار رکعت بخوانند . ھم�انطور ک�ھ گفت�یم در بدان معنا نیست نم�از اص�ال ی�ک واقع�ۀ ، ق�رآن. در کمترین ارتباطی با این نمازی کھ در بازار دین فروشی رایج است ن�دارد

و قرائت کردنی نیست و حتی یک جا ھم نیامده است کھ نماز بخوانید بلکھ دھھا آی�ھ آم�ده اس�ت » خواندنی«ذک�ر ق�رآن. برای ھمین است کھ ھ�یچ ف�وت و فن�ی و آداب ظ�اھری ب�رای ای�ن عم�ل در کھ نماز را برپا داریدمؤمن�ان ام�ر نش�ده اس�ت و در حالیک�ھ ب�ھ ة ص�لو ام�ۀبرای ھیچ عمل�ی ھ�م ب�ھ ان�دازه اقنشده است درحالیکھ

ب��رای جزئ��ی ت��رین ام��ور زن��دگی دنی��وی م��ردم آی��ھ ای مش��خص و دقی��ق آم��ده و آداب تج��ارت و زناش��وئی وة ص�لو ازدواج و طالق و خوردن و خوابیدن بطور ظریف و جزئی بیان شده است . و ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ

گار است و عشق ورزی آدابی دارد کھ آنرا فقط پروردگار در ح�ین ردعشق ورزی انسان مؤمن با پرو واقعۀبش�ری در نم�ی آی�د و آن�ان الب و ف�ن د و این آداب ھرگز بھ قی با ھر بنده ای بر او وارد می ساززعشق ور

ی�ھ پدی�د آورده ان�د ک�ھ ھ�ر انس�ان ح�ق پرس�ت و ب�ا لمین کنن�د آث�اری بن�ام رس�الھ ھ�ای عکھ سعی کرده اند چن�. و بخش عمدۀ این رس�الھ ؤمنی را بھ انزجار وامیدارد و ھر مبتدی دین را از دین بیزار می کندمعرفت و م

اس�المی ت�رین آث�ار جاھالنھ ترین و ضد ھا مربوط بھ نماز و فنون و شکیات آن است کھ از منافقانھ ترین وو قرآندھھا آیھ نص صریح بشر محسوب می شود و شیطان را بھ خنده وامیدارد . و اما آنچھ کھ ازتاریخ

آشکارا بر می آید این است کھ انسانی کھ امام حی و حاض�ر ن�دارد نم�از ھ�م (ع)ائمھ دھھا حدیث از پیامبر و ةص�لو خداون�د ب�ر پی�امبر« کریم آم�ده اس�ت ک�ھ : قرآننمازش سھوی و بازیچھ و ریائی است . در ندارد و

وارد «ک��ردن دقیق��ا ب��ھ معن��ای ة ص��لو در اینج��ا » کنی��د . ة لو ص��پ��س ش��ما ھ��م ای م��ؤمنین ب��ر پی��امبر م��ی کن��د و معرفت نف�س در نم�ی یابن�د . در ة صلو ورود در انسانی دیگر را جز مؤمنان اھل و این واقعۀاست » شدن

٩٨

» یص�لون«و » ةص�لو «دچار خطائی بزرگ ش�ده ان�د و قرآنرین این آیھ مذکور تقریبا ھمۀ مترجمین و مفس فرس�تادن با تالوت این آیھ دس�تور ب�ھ ص�لوات ت کھوساز این ر الم و درود گفتن گرفتھ اند ورا بھ معنای س

قشری گری و جھل گرائی در اسالم است کھ کل مسلمین را فرا گرفتھ اس�ت و نم�از و اشدمی کنند و این از ا را تبدیل بھ نمایشات بازاری کرده است و قرآنقرائت پ�ائی مس�ابقات قرائ�ت پ�رای اروم�روزه ب�ھ تبعی�ت از ارا از ق�رآنرا بھ اوج ابتذال رسانیده و بھ قھقرای دین فروشی و نفاق کشانیده اس�ت و گوی�ا ای�ن ک�الم قرآن

م�ی ق�رآنک�ردن اس�ت و ن�ھ ب�رای آواز خ�وانی . و یادش�ان رفت�ھ ک�ھ تفک�رب�رای قرآنیاد برده اند کھ قرائت ص�دای خ�ران اس�ت . و عربده نکشید کھ بدترین صدا ، ید وصدای خود را باال نبر قرآنفرماید کھ در تالوت

آن را اب�داع ک�رد و ب�ھ ب�ازار کش�انید نخستین کس�انی ک�ھ آوازه خ�وانی ق�ر کھ از جملھ گویا یادشان رفتھ استرس�ید ب�ھ چن�ین وض�عی رس�ید . و (ع)ده یعن�ی عل�ی زن�و ن ملجم چون بھ انکار امام ح�ی بابن ملجم بود . و ا

می (ص)و نیز پیامبر » کسی کھ امام ندارد نماز ندارد « م معروفی از امام صادق است کھ : می دانیم کھ کال و ام�ام ص�ادق در ش�رح ای�ن ک�الم پی�امبر» کسی کھ امام ندارد بھ روش جاھلیت از دنیا می رود « فرماید : م . و منظ�ور از ن�ھ جاھلی�ت قب�ل از اس�ال منظ�ور از روش جاھلی�ت، جاھلی�ت کف�ر و نف�اق اس�ت و« فرمود :

و اش�دیافتھ ب پس نماز مخصوص مؤمنی است کھ امام زمان خود را .» امام زنده است نھ امام مرده ،امام ھ�م ة ص�لو م�ۀاوجودی است و بھ معنای قیامت وج�ود م�ؤمن اس�ت و اق ة یک واقعۀصلو بدین گونھ است کھ

دارندۀ قیامت ھم ب�ھ زب�ان امت قیامت و برپابھ ھمین معناست یعنی برپا نمودن قامت قیامت در خویش . و ق) و (خلیف�ھ خ�دایعن�ی ش�ناختن ام�ام ح�ی ة ص�لو . پ�س ھس�تند زم�ان و عل�ی واران (ع)ھم�واره عل�ی پیامبر ،

. اوئ�ی ک�ھ خداون�د دم�ادم ب�ر او نزدیک شدن بھ او و وارد شدن بر او و فنا شدن در او و یگان�ھ ش�دن ب�ا اوبر و محبوب خداست و مظھر جمال و کمال خداست و خدا مقیم در اوست و او وارد می شود و وصی و پیام

ھم�انطور ک�ھ « مخلص�ین آم�ده اس�ت ک�ھ : ب�ھ اولی�ای خ�دا و خط�اب قرآنمقیم در خداست . ھمانطور کھ در ب�رای در ای�ن آی�ھ» پ�اک گردی�دخداوند بر شما وارد می ش�ود ش�ما ھ�م ب�ر مؤمن�ان وارد ش�وید ت�ا خ�الص و

گ��ذاردن اس��ت . و نی��ز در ح��دیث ة ص��لو اس��تفاده ش��ده ک��ھ ب��ھ معن��ای » یص��لون«رد ش��دن) از لف��ظ معن��ای (واگ�ار رددی�دار رس�ید ب�ھ او ن�دا آم�د ک�ھ منتظ�ر بم�ان ک�ھ پرو ب�ھ لحظ�ۀ (ص)کھ ھنگامی ک�ھ پی�امبر معراج داریم

ة م�ی کن�د ک�ھ ن�دا ص�لو از این ندا سخت بھ حیرت آمد کھ آیا خداون�د ب�ر ک�ھ (ص)است و پیامبر ة صلو مشغول ای «خداوند خطاب بھ پی�امبر فرم�ود : . و نیز در حدیث معراج پیامبر داریم کھ می کندة صلو (ع)علی آمد برم�را ب�ھ عل�ی ة ص�لو را بھ معراج نیاوردم مگر اینکھ تو نسبت من است بھ علی و ،! نسبت تو بھ من محمد

پروردگار است پروردگار ھ�م تس�لیم ارادۀ یم محض ارادۀمرید و تسل (ص) محمدیعنی ھمانطور کھ » دریابی. می کند و بر او وارد م�ی ش�ود پروردگ�ار ھ�م ب�ر ة صلو بر پروردگار (ص)است . ھمانطور کھ پیامبر (ع)علی ھم بر مؤمنان خود در طول تاریخ وارد م�ی ش�ود و (ع). و علی می کند و بر علی وارد می شودة صلو علی

وراس�ت . ھم�انطة صلو اقامۀم زمان زندۀ خود در ھر عصری وارد می شوند و این واقعۀ مؤمنان ھم بر اما». ما امامان ھس�تیم ،مصلی «ل نماز) سئوال شد و فرمود کھ : مح(» مصلی«دربارۀ (ع)کھ از امام صادق

حساس خط�ر در سفرھا اگر از جانب کافران ا«خطاب بھ مؤمنان آمده است کھ قرآنبرای ھمین است کھ در » نم�ودن برپ�ا« و » بلن�د ک�ردن«در رابطھ ب�ا » کوتاه نمودن « ن ای» . می کنید نماز خود را کوتاه نمائید

موجب بخل وع�داوت آن�ان ق�رار است کھ یعنی قامت قیامت امام خود را در خود کامال عیان نسازید کھة صلو ن و ن ما نق�ل ش�ده اس�ت ک�ھ زی�ن پ�س نم�از مؤمن�ااکثر اماما گیرید . برای ھمین است کھ از پیامبر و علی و

٩٩

ھ عص�ر غیب�ت ام�ام ب�رای مؤمن�ان دوران تقی�ھ ایم�ان و دی�ن و خفا) اس�ت و خاص�کلید عبادات آنھا در تقیھ (بزودی دوران�ی آغ�از م�ی « : ھر دو فرموده اند کھ (ع)است . و برای ھمین است کھ پیامبر و علی عبودیت

ش�ھرھا ف�راوان و پ�ر زرق و ب�رق م�ی ش�وند و در آنھ�ا ج�ز منافق�ان رف�ت و آم�د شود کھ مساجد و معابد در . »نمی کنند .

ح�ی مدر وجود ام�ا معراج و واقعۀ لقاء هللا می نامد . نماز را برای مؤمنان ، (ص)بدین گونھ است کھ پیامبر ھ ھنگ�ام ب�ود ک�ھ ب� (ع) ود عل�یدر وج� (ص)و حاضر است کھ خداوند دیدار می شود ھمانطور ک�ھ پی�امبر اک�رم

ن م�ود . و آن�ادی�دار فر (ع)بھ معراج رفت و پروردگارش را در بزرگترین نشانھ اش یعنی علی ،ة صلو اقامۀزخ و ی�ا رس از دوت حساب دادن بھ خدا و کھ با ریا و یا با اکراه و یا از روی عادت و یا از در رشوه و حق

خ دوزد ب�ھ ورو برای کریم قرآنوارد می شوند ھمانطور کھ در بھ طمع بھشت نماز برپا می دارند بر دوزخ یص�لون عل�ی ب�ر دوزخ و وارد ش�وندگان در دوزخ . نکنن�دگاة ص�لو استفاده شده یعن�ی » یصلون « از واژۀ

وادی معرف�ت س�الکانو (ع): وارد شوندگان ب�ر والی�ت عل�ی فرمود (ص)پیامبر اکرم الجھنم . و این است کھ و اخ��الص ب ب��ھ ارادت قلب�ی و ح��آنھ��م ب��ھ ھنگ�ام ی��افتن عل��ی واری ک�ھ ب��ا او را دگان ام��ام ح�ی نف�س و جوین��

ش�قانھ و بلک�ھ واقع�ھ ای عا عی و تکلیف�ی ش�رعی نیس�ته باش�ند ، وارد و واج�ب م�ی آی�د و ام�ری تص�ن درسیو ش�رک م�ی بھتر اس�ت و الاق�ل م�انع نف�اقة صلو نکردن خالصانھ و عارفانھ است و در غیر اینصورت برپا

خداون�د چ�ھ بس�ا«فرم�وده اس�ت : ق�رآنکریم نابخشودنی ترین گناھان است. ھم�انطور ک�ھ قرآنشود کھ در بر پی�ام .» ان و نم�ازگزاران س�ھوی و ریاک�ارگناه کافران را ب�ا توب�ھ ای م�ی بخش�د ول�ی وای ب�ر دی�ن فروش�

پ�س . »ی دھ�د این دنیا بھ مؤمنان م�د در عالیترین اجری است کھ خداونة صلو « می فرماید کھ : (ص)اکرم بخش�د . دربآن خداون�د گناھ�ان را ح و خالصانۀ مؤمنان است و نھ عمل�ی ک�ھ بواس�طۀاجر اعمال صالة صلو

وھش�ت ب�رود بب�ھ ننماز خواند کھ کسی بواسطۀ اشدکھ دال بر این بیک معنا وجود ندارد قرآن تمام دین وت بلک�ھ ، عم�ل نیس�ة ص�لو بھشت و جھنم جزای اعم�ال اس�ت و د . نماز نخواندن بھ جھنم برو ی بواسطۀسک

موده ان�دنعشق است کھ عالیترین پاداش مؤمنانی است کھ اعمالشان را پاک و نفس خود را منزه و خالص ارد ب�ر وس�ت و زیبایش�ان م�ی کن�د و در ھم�ین جھ�ان م و گ�ار در دلش�ان درخش�یده و ش�یداردپرو و نور ح�ب

م�ا الم ائمۀطبق ک» د از شفاعت ما محرومنة صلو ترک کنندگان « سخن پیامبر کھ : . و این بھشت می کنداس�ت ک�ھ حاض�ر اس�ت ، ام�ام ن�اطقمصلی ، امام ح�ی و وة صلو کافی از امام صادق ، اصول و نص صریح

. اشدآئینھ جمال و کمال امام غایب می ب عیان و جلوۀ، آن نم��از سراس��ر اش��دو در دل نم��ازگزار مق��یم نب اش��دتھ بو ای��ن اس��ت ک��ھ در نم��ازی ک��ھ ام��ام حض��ور نداش��

ھ ک�نم�ازگزار ب�ھ دوزخ اس�ت . ھمانطور و راه ورودپریشانی و شیطنت است و ورود ش�یطان در نف�س اس�ت نمازگزاران سھوی اعتراف دارند کھ تا قبل از ایستادن بھ نماز حالشان بھتر است و بیش�تر ب�ھ ی�اد خ�دا ھمۀ

لحظ�ھ ای د و حت�یرس� دلش�ان ب�ھ اوج پریش�انی م�ی ھ نماز را اقامھ می کنند ذھ�ن وھستند و بھ محض اینکب�ر قرائ�ت آی�ات احاط�ھ کنن�د و آن�را کنت�رل نماین�د . فن�ون نن�د حض�ور ذھن�ی داش�تھ باش�ند و حت�یھم نم�ی توا

ق شکیات نماز حاصل چنین نمازی جاھالنھ و غافالنھ و سھوی و ریائی و اکراھ�ی اس�ت و م�ی دان�یم ک�ھ طب�اس�ت و محش�ور شک ، شیطان است و لذا چنین نمازھائی ، نمازھائی ش�یطانی القاء کنندۀ قرآنصریح نص

ب�ھ ی�اد ب�ھ ی�اد آوردن خ�دا نیس�ت بلک�ھ مح�ل و بق�ول مع�روف چن�ین نمازھ�ائی مح�ل اشدشدن با شیطان می بب�ھ ی�اد ع نم�از مح�ل آوردن بدھکاریھا و بستانکاریھا و ع�داوتھا و غ�رض ھ�ا و م�رض ھاس�ت یعن�ی ای�ن ن�و

١٠٠

وای خ�ود ش�آوردن شیطان است و جز بر شیطنت فرد نمازگزار نمی افزاید . ھر کسی در نمازش با امام و پیرسد . مؤمن با ام�ام ھ�دایت و ح�ب و معرف�ت وعش�ق خ�ود حد می شود و بھ وصال میمحشور و جمع و مت

م�ی (ع)م�ی ش�وند . ھم�انطور ک�ھ عل�ی کف�ر و نف�اق و جھ�ل خ�ود محش�ور محشور می شود و مابقی ب�ا ام�ام اینست ک�ھ تبھک�اران ب�ر س�ر نمازش�ان .» مؤمنانم و پول ، امام تبھکاران است زین پس من امام :«فرماید

. لی خود می پردازندبا پول و پولداران و صاحبان دنیا و با شیطان محشور می شوند و بھ حساب و کتاب ماھ ق�اء . دع�ا ک�درجۀ کلی دارد : دعا ، س�ماع و ل مرحلھ و ھحب ، سحقیقی برای اھل حق و معرفت و ة صلو

و خواس�تن واو میل نزدیکی بھ خداس�ت عب�ارت اس�ت از خ�دا را خوان�دن و از ة صلو مرحلھ و گام اولین در ھ خداون�د ک�از او سئوال نمودن و درخواست کردن . و سماع نتیجھ و اجر و پاسخ دعاست او را خواستن و

ھ س�ماع ب�ھ ک�مرحل�ۀ خ�دا را ش�نیدن اس�ت ھم�انطور ، و سماع » بخوانید مرا تا بشنوید مرا « : فرموده کھروان�ی دع�ا و ھ حالت قلب�ی وک. ھمانطور اشدمی ب» ع م س « از مصدر » شنیدن « لحاظ لغت ھم بھ معنای

س�ت اگ�ر اھم�راه التماس طالبانھ و عاشقانھ اس�ت و ب�ا اش�ک و ح�زن ب�اطنی ع و خشوع ودعا کننده ، تضر ک��ھ ئی دع��ا« فرم��وده : (ص)رس��د . ھم��انطور ک��ھ پی��امبر اک��رم ب��ھ س��ماع م��ی اش��دمس��تمر و ق��اطع و ج��دی ب

اوج ت وو س�ماع مت�رادف اس�ت ب�ا ش�وق و جذب�ھ و ل�ذ » کوھھا را از جای خ�ود ب�ر م�ی کن�د اشدخالصانھ بای�ن وی�دارد ھ رق�ص الھ�ی واممن مس�تجاب ش�ده را ب�لسھ و مستی خ�ارق الع�اده ک�ھ گ�اه م�ؤگیری و حالت خ

ا م��گ��ار در دل اس��ت ب��رای ھم��ین اس��ت ک��ھ س��ماع در فرھن��گ ایم��انی و عرف��انی درحاص��ل ش��نیدن ن��دای پروی آی�د و و ذکری است کھ بر دل مؤمن ف�رود م� اشدالھی می ب جذبۀمترادف است با رقص عرفانی کھ حاصل

ورد . آت را ب�ھ حرک�ت م�ی عشق وحدانی او را بھ سوی سر منزل ابدی و مطلق ذات خویش دعوت می کند ولح�ق م اممق� اس�ت و آن مق�ام توحی�د و وص�ال ب�ا محب�وب اس�ت وة صلو کمال مقصود سالک اھل » لقاء «و

ست کھ کامل ا م انسانقاکھ م اشدگردیدن می ب ةصلو شدن بھ دل است و اھل دل شدن است و این مقام دائم ال ست . گردیده اة صلو اعمال او عبادت است و او مقیم در و فعل پروردگار است و کلیۀمظھر اراده دی�ن د ض�ی منافقان�ھ و مض�ر و خطرن�اک و رتقلیدی اکثری�ت اھ�ل ش�ریعت ، ام� ظاھری وة صلو ھمانطور کھ

قلی�دی ت، س�ماع است و دعاھایشان ھم ھرگز اجابت نمی شود و بلک�ھ تب�دیل ب�ھ ع�ذاب و رس�وائی م�ی گ�ردد ا س�ساادارد و ن�جز عذاب بھمراه و دراویش ھم اکثرا تقلیدی و منافقانھ است وگروه موسوم بھ اھل طریقت

ود اند ک�ھ خ�و ب�ھ تخ�دیر روز اف�زون و اعتی�اد فزاین�ده م�ی کش� اش�در م�ی بخلسھ و نشئھ حاصل از مواد مخد م�ی ق�رآنھمین ام�ر از نش�انھ ھ�ای ع�ذاب اس�ت و رس�وائی . و خداون�د خط�اب ب�ھ ھم�ین گ�روه اس�ت ک�ھ در

را خداون��د چ��و آن��ان ک��ھ م��ی گوین��د م��ا اولی��اء هللا و دوس��تان خ��دا ھس��تیم پ��س ب��ھ آنھ��ا بگ��و پ��س « ای��د : فرمی ر بھشت جادوستان خود را از ھمین جھان د اینگونھ شما را عذاب می کند . حال آنکھ خداوند مخلصین و

فقانن�د و اکث�را منااین گ�روه موس�وم ب�ھ ص�وفی و دروی�ش » داده است و غرق در نعمات خود نموده است . ف�ی ک�ردن ی و ب�رای مخمحم�دمی باشند و برای پنھان داشتن عداوت خود با شریعت (ع)دشمنان والیت علی

س ب� یوض�وعمپناه آورده ان�د ک�ھ » ذکر« فسق و فجور و المذھبی و بی ایمانی خود بھ دروغی رسوا بنام مضحک و جاھالنھ است .

ف��ت بت��دریج ف��رود م��ی آی��د و رمن��ان اھ��ل معمؤری قلب��ی اس��ت و ب��ر قل��وب ، ذک��ر ام�� ق��رآنبن��ابر دھھ��ا آی��ھ در موضوعی آموزشی و تقلیدی و تلقینی نیست . برای ھمین است کھ ب�زودی ای�ن تظ�اھر ب�ھ ذک�ر ھ�م در می�ان

» ذکر«را پدید آورده است . یو اسرار فروش یرسد و دکانھای ذکر فروش یش ریائی ، بھ بن بست میاودر

١٠١

اس�ت و محص�ولدوستی مؤمن ب�ا خد و امری قلبی است و نشانۀ حب » یاد «و اشدمی ب » یاد« بھ معنای . ذکر ، سخن و ندای خ�دا در دل اس�ت و ای�ن اس�ت ک�ھ ھ�ر دعاھای مؤمن است کھ در دلش خوانده می شود

دیل ب�ھ ، بر دل فرود می آید و نامی از خدا را بر دل م�ی نویس�د و تب� ذکری با حالتی از مستی و عشق دیداراز س�ھوی و سوم در محافل کذائی درویشی مث�ل ھم�ان نم�موموجی از معرفت و بصیرت می نماید . این ذکر

آم�ده قرآنکھ در اشدفریبکاری و نفاق است و مصداق آن گروھی می ب جھل و ریائی است و دو روی سکۀا ب�ای�ن چن�ین ع�داوت خ�ود بھ دست افش�انی و عرب�ده کش�ی م�ی پردازن�د و ة صلو بھ جای اقامۀ« است کھ :

ھمانطور ک�ھ نم�ازگزاران غاف�ل و ریاک�ار ب�ر س�ر » . دین خدا را عیان می کنند و خدا رسوایشان کرده است نمازش��ان عم��ال پ��ول و م��ال دنی��ا را عب��ادت م��ی کنن��د و م��ی ش��مارند ای��ن اھ��ل ذک��ر ری��ائی ھ��م در ح��ال ذک��ر و

در ب�ھ جس�تجوی اس�م اعظ�م ھس�تند ت�ا ب�ھ گ�نج ھ�ای سماعشان بھ فکر گنج و ثروت باد آورده ھستند و در ب� والی�ت بدس�ت م�ی آورن�د ی�ک زیر زمینی دست یابند . زھی خیال باطل . و تنھا گنجی ک�ھ در ای�ن مکت�ب ض�د

. و درد و رسوائی را بھمراه می آوردیوزه گی و خف◌ت است کھ یک عمر در» اعتیاد«رگ�ز ی�ک ھر عاشقان حقیقت و معرفت وارد م�ی آی�د و امری است مربوط بھ والیت و امامت کھ بة صلو پس

ز ای�ن جھ�ان ام�ن « مای�د : برای ھمین است کھ پی�امبر م�ی فرسودای دنیا پرستانھ و عملی تاجرانھ نیست . رار داده اس�تقرا در کنار زن و گل و گالب ة صلو یعنی » . ة صلو سھ چیز را دوست می دارم : گل ، زن و

م ، در مکت�ب اس�الة ص�لو عش�ق ورزی و جم�ال ھس�تند . و دلب�ری و ب�ایی و ح�ب کھ ھمگی مظھر لطف و زیی ظ�ن) م�ل (ک�ریم کس�انی را ک�ھ خ�دا را بواس�طۀ خی�ا ق�رآنامری جمالی است و نھ فعلی خی�الی . خداون�د در

م�ال جالم دی�ن ت . اس�س�ا نیا و آخرت نامیدهخوانند مشرک نامیده کھ ظلم عظیم است و این گروه را خسر الد گ�ر پروردگ�ارا ا«در تاریخ است می فرماید : عبودیتکھ از مظاھر بزرگ (ع)است . ھمانطور کھ امام سجاد

ی و س�ترم ب�ت پرج�نزد ما نھاده ای بر مردم بازگوئیم و آشکارش نمائیم ما را ب�ھ رآن گوھر یکتائی را کھ دی نم��ازگزار س��ھوی و ری��ائیعن��ی ھم��ین مس��لمانان مش��رک و من��افق و » ص��ورت پرس��تی سنگس��ار م��ی کنن��د

وان مش�رک امام�ان م�ا را ھم�ین ن�وع مس�لمان سنگسار می کنند . ھمانطور ک�ھ ھم�ۀ ایشان را بھ جرم کفر ، (ع) ض�رت مس�یححکم قتل ح یدند و کافران بھ قتل نرسانیدند .نمازگزار سھوی و ریایی بھ قتل رسان منافق و

د صادر کردند. را ھم نمازگزاران ریائی دین یھو (ع)و حضرت یحیی آنان کھ سر حسین بریدند کفار و شرابخوار نبودند

جسد ورا دریدند ھگنش وارفتند بھ نماز بعد ذبح آم�ده : رآنق�و حاض�ر . و در یعنی سیر درج�ات دی�دار ب�ا جم�ال پروردگ�ار در وج�ود ام�امی ح�ی ة صلو اقامۀ

»ب�ودیم نھ از مص�لین ک�؟ گوین�د : چونکھ چگونھ بھ این وضع مب�تال ش�دید ون از اھل دوزخ سئوال شودچ«گروھ�ی ان�د یعن�ی اھ�ل دوزخ . » و حاض�ر اس�تمصلین ما ھستیم و امام حی « می فرماید : (ع)امام صادق

م�ی )(صم پی�امبر اک�ر کھ منکران امامان و مخلصین زم�ان ھس�تند و ب�ر آن�ان وارد نم�ی ش�وند. ھم�انطور ک�ھ .» وارد شود از دوزخ می رھد (ع)لی ھر کھ بر والیت ع« فرماید :

١٠٢

صدقه ن یا احب المنعمینیا اکرم الثاری

ر م�ی می آید و چون بھ دل برس�د عش�ق را ب�» صبر« چون بر نفس مؤمن حاکم گردد بھ صفت » صدق « ارت عب�ک�ھ م�ی آورد ی�دگ�ردد ص�دقھ را پد تجلیمی گردد و چون بر دنیای مؤمن مرا موجب ة صلو نگیزد و ا

حص�ول م. پ�س ص�دقھ است از ایثار نمودن دنیا و بخشیدن و گذشتن از پوس�تۀ ظ�اھری و فن�ا ش�وندۀ وج�ودر ر ک�ار ص�بی و عین�ی ص�دق اس�ت و محس�وس ت�رین و عین�ی ت�رین نش�انۀ ص�دق اس�ت و اب�زاو ماد بیرونی

ادی�ت و . پ�س ص�دقھ م است زیرا فقط در گذشتن از امور گذرای دنیوی است ک�ھ م�ی ت�وان عم�ال ص�بور ب�ود وھ�م م�ی ش�ود ة ص�لو عینیت صدق و ص�بر اس�ت و چ�ون دل را س�بکبار م�ی س�ازد موج�ب ارتق�ا و اخ�الص

ج�ات گون�اگون س ص�دقھ در درپ . وصال با او بھ پیش می برد مرحلۀتا » میل بھ خدا« را از مرحلۀ ة صلو ، محص�ول ایم�ان ب�ھ ب�اطن و معرف�ت نف�س اس�ت و از محص�والت . چ�ون ص�دق درج�ات ص�دق اس�ت تعین، ون چ�است و ص�دق کام�ل ھم�ان خ�دایابی در خویش�تن اس�ت و » خود«جۀ اول و بنیادی جستجوی خدا در در

ن�د کی م�نی�از غیر خودی و دنیوی ب�یخدا برای اھل معرفت بطور کامل و مطلقا کافی است و او را از جھان یتجل�دقھ . پ�س ص� از نشانھ ھای درجات صدق اس�ت اشدبنابراین گذشتن از دنیا در ھر درجھ و مقامی کھ ب

ا ک��افی خ�د«و اثب�ات حقیق�ت اش�دغی��ر خ�دا م�ی بص�دق در مرات�ب گون�اگون اس�ت و راز ب�ی نی�ازی انس�ان از –ود شناس�ی اس�ت و نتیج�ۀ ب�اطنی خ� –س و بس�تر خ�ود ، نی�ت و اس�ا ور کھ صدقط. ھمان اشدمی ب» است

انیھ�و تحق�ق ج، ص�دقھ ھ�م نتیج�ۀ ظ�اھری ص�دق اس�ت شناس�ی اس�ت –شناسی است و امری الزم بر خود عرف�ت شناس�ی ارتق�اء یاب�د و ب�ھ ص�دق برت�ر و م –خ�ود ھاست و نیز موجب می شود کھ در ھر مرحل صدق

– ھ از خ�ودھ ب�ک�د کھ صدقھ کاملتر و جامع ت�ر ش�ود ت�ا آنج�ا عالی تر برسد کھ این تعالی باز موجب می شوھ ک�رس�د یت نف�س م�تمامی� ۀکل مال و جان م�ی انجام�د و ب�ھ ص�دق ۀگذشتگی کامل در دنیا میرسد و بھ صدق

دن و ب�ھ ش� این ھمان مقام از خود گذشتن کامل است و بھ وصال با خ�دا رس�یدن و مظھ�ر جم�ال و کم�ال خ�دا رتقاء یافتن . ا اللھیم خالفت امق

گذش�تن از گذش�تن از ن�ان ، دارد : گذش�تن از ج�ان ،ی کل�و حدیث معراج چند مرحل�ھ (ع)ر بیان علی دصدقھ اق معرف�ت و ھ ج�ز ب�رای عش�ای�ن گذش�تن ھ�ا البت�» . م�ن«اسم و رس�م در جامع�ھ) و گذش�تن از آبرو ونام (

دل�ش خ�الص ھر ایثاری س�الک در دی�ن ونیست و در میسرشناسی و خدا شناسی –حقیقت و سالکان خود تر و نورانی تر و روحانی تر می گردد و بھ ذات صمدانی خدا نزدیکتر می شود و در حقیق�ت ب�ھ ذات مطل�ق

د ذات و یگانگی را می یابد تا آنج�ا ک�ھ ای�ن یگ�انگی ر ت و تجمی جوید و فردی تقربخویشتن ، پروردگار درن امتحان می ش�ود و عالیترین و سخت تری بد و در این مرحلھ مواجھ باو بی ھمتائی خود را عین خدا می یا

. پس م�ی بین�یم ک�ھ اشداین مقام وصال و توحید می ب است و فنا شدن در خداست . و» خود«آن گذشتن از ق�درت مظھ�ر ، اس�ت» خ�ود«زیرا اگر خ�دا در درجات صدقھ ھمان درجات و امتحانات صدق و معرفت است

پس صدقھ امتحان دی�ن اس�ت و . ی است پس بایستی از غیر خدا و حتی از خود ھم گذشتکاف مطلق است وو نان از اوست و نام از اوست و عائی . اگر جان از اوست دین عملی نھ اد امتحان معرفت است : معرفت و

در از اوست و ھستی از اوست و جز او نیست پ�س بای�د ای�ن دع�وی اثب�ات گ�ردد آنھ�م در عم�ل و ن�ھ » من«

١٠٣

وج�ود انس�ان اثب�ات نم�ی گ�ردد بلک�ھ نف�ی م�ی اندیشھ و استدالل ھ�یچ حقیقت�ی از دی�ن و فلسفھ . در فلسفھ و، وادی اثبات عمل�ی . بنابراین صدقھ فریبکاری و دریوزه گی است کھ اثبات می گردد شود و فقط شیطنت و

مخلوق�ات و عن�وان اش�رف انسان در جھان است ب�ھ در خویشتن است و تحقق سلطنت مطلقۀو وجودی خدا و اوم�انیزم واقع�ی را تحق�ق م�ی تخلیفۀ خدا . صدقھ ، اثبات عملی مکتب اصالت انس�ان ب�ر روی زم�ین اس�

. پ��س ص��دقھ اش��دم��ی ب» شناس��ی ، خداشناس��ی اس��ت –خ��ود « بخش��د . ص��دقھ اثب��ات عمل��ی حقانی��ت ش��عار . ص�دقھ ھ�ای رش�وه ای اش�دو رش�وۀ ب�ھ خ�دا بی تماما معرفتی دارد و نمی تواند تقلیدی و حسابگرانھ ماھیت

نتایجی کامال معکوس دارند و موجب افزایش جھل و کفر و دریوزه گی است . ب�ھ معن�ای بھ شدت بھ مؤمنان توصیھ می شود جلوۀ معنوی و نفسانی صدقھ است و قرآنکھ در » انفاق «

ء ب�ین ص�لھ و خ�الکردن نفاق . نف�اق یعن�ی فا پر نمودن فاصلھ است : فاصلۀ بین خود تا خدا . انفاق یعنی پر» ف�اقان«ین . پ�س اعل�ی العلی� ت�ا الس�افلین ل، فاص�لھ ب�ین اس�فو حقیقت ، فاصلھ بین ظاھر و باطن واقعیت

ھ بص��ورت یعن��ی پیم��ودن راه تع��الی و ف��ائق آم��دن ب��ر ف��راق . پ��س انف��اق ، راه توحی��د و یگان��ھ ش��دن اس��ت ک�� . و ت اس�تادی�ه رھائی انسان از درمانده گی و پوسیدن و اسارت غرایز و م. انفاق را صدقات بروز می کند

ت��رین داش��تنیید از دوس��ت س��م آزادی برق��ااگ��ر م��ی خواھی��د ب��ھ م«م��ی فرمای��د : یمک��ر ق��رآنچن��ین اس��ت ک��ھ گ�ان .ار یعن�ی آزادکریم از وادی انفاق می گذرد و ابر قرآنمقام بریت و ابرار در . » .چیزھای خود بگذرید

دھ�د ک�ھ ن م�یشاو معنای صدقھ است و ن ماھیت ، . انفاق رستھ اند یعنی آنان کھ از اسارت ھای این جھانس��ت و ر ان��ھ تنھ��ا س��ودی ن��دارد بلک��ھ مض�� اش��دبب��ھ ح��ق ن تق��رب گذش��تگی و –ص��دقات اگ��ر ب��ھ نی��ت از خ��ود

ر زند و از اممی ور تکبرآنان کھ « کریم آمده است : قرآنحسرت و عذاب ھم بھمراه دارد ھمانطور کھ در رو ک�ردن رو آوردن ب�ھ ص�دقات و آب و ج�ا دوستان خدا سرپیچی می کنن�د گم�ان م�ی کنن�د ب�او ولخدا و رس

ن�ان آ ت و خی�رات. خداوند ھمۀ این صدقا تعمیر معابد می توانند از گناه خود تبرئھ شوند مساجد و ساختن وفق�راء و ک�ھ ص�دقات و خی�رات و مس�جد س�ازی و اطع�ام خیلی خوب م�ی بین�یم . »را تبدیل بھ عذاب می کند

د م�ی خواھن� کف�ر و نف�اق و ظل�م آنھاس�ت و اش�دامثالھم کھ از جانب ظالمان و فریبکاران رخ می دھد مظھ�ر مس�جد . مث�ل س�ورچرانی حاجی�ان من�افق و مردم را از دی�ن خ�دا دور س�ازند و بس�وی خودش�ان دع�وت کنن�د

عمل�ی دی�ن آن�ان ک�ھ اص�ل ھم ،الامث� کمکھ�ای ابرق�درتھا ب�ھ مل�ل فقی�ر و سازی حکومتھای فاسق و ریاکار و ھن�د م�ردمیعنی صدق را منکرند و سیاست و فریبکاری را مذھب خود ساختھ اند و با این روش ھ�ا م�ی خوا

فتھ اند .اند و بخدمت ظلم و کفر گر را فریب دھند و صدقھ را وسیلھ ای برای کذب و ریای خود ساختھ) . پس صدقات ظاھری داریم ا و گذشتن از آرزوھا (نداشتھ ھالوۀ کلی دارد : گذشتن از داشتھ ھصدقھ دو ج

فا است . و در عین ح�ال ھ�ر ی�ک از خدر صحبت از انفاق آشکار و قرآنو صدقات باطنی . و اینست کھ در ی انس�ان م�ی توان�د . یعن� اش�دو ی�ا مخف�ی ب این دو نوع صدقات نیز ظاھری دارد و باطنی و می تواند آش�کار

مالی را علنا و یا پنھانی صدقھ دھد و از آن بگذرد و نیز می تواند دست از یکی از آرزوھای خود علنا و ی�ا نیازی است ک�ھ خ�ود ص�دقھ دھن�ده ب�ھ عم�ل صادقانھ ھ کسی بگوید و یا نگوید . پس صدقۀ. ب رداردپنھانی ب

ا در ص��دقھ گیرن�ده احس�اس نمای�د عمل��ش ای�ن نی�از رر گ�اه ف�رد ص��دقھ دھن�ده خ�ود دارد ن�ھ ک�س دیگ��ری . ھ�ا عم�ل انف�اقی و ایم�انی نیس�ت و موج�ب تع�الی و اخ�الص ک�ھ نم�ی ش�ود بلک�ھ ماھیتباطل است و مشرکانھ و

از ناخالص�ی آن اس�ت و باط�ل اس�ت و از اش�دت و انتظ�اری بعکوس می دھد . پس اگر در ص�دقھ من�نتیجۀ ماملھ ای فریبکارانھ است و حتی معاملھ ای صادقانھ ھم نیست و اکثر صدق نیست یعنی صدقھ نیست بلکھ مع

١٠۴

اد ج�ران و ایگ�دی رج�ب تحقی�وصدقات مردم چنین اس�ت ک�ھ نت�ایجی معک�وس و ع�ذاب آور بب�ار م�ی آورد و ممنت م�ی اشدانفاق کننده نھ تنھا منت نمی گذارد بلکھ اگر از صدق و صدقھ ب بخل و عداوت می شود . پس

. پ�س ص�دقھ دھن�ده اگ�ر ص�ادق ن�ون م�ی ش�ودمدیگران انفاق او را بپذیرند و قلب�ا از ای�ن پ�ذیرش مرد تا یپذت��اج و دری��وزۀ ص��دقھ دادن اس��ت و ن��ھ ص��دقھ گیرن��ده . آن��ان ک��ھ ب��ھ نی��ت ریاس��ت ک��ردن ب��ر م��ردم و حم اش��دب

ی و س�تایش دارن�د رھبری بر آنان بھ صدقۀ مال یا ج�ان خ�ود م�ی پردازن�د و ی�ا الاق�ل از م�ردم انتظ�ار ق�دردان. و بن�ابراین خودش�ان ھ�م نھایت�ا ب�ھ ھمواره بھ نتیجۀ معکوس می رسند و مورد نفرت مردم قرار می گیرند

یخ معاص�ر رانقالبی در تا رسند و عاقبت افراد و گروھھا و احزاب سیاسی و مردم می بیزاری و خصومت باشکست می انجامد و این از جمل�ھ ع�ذابھای خ�دا از ھمین نیت ناحق و جاھالنھ است کھ بھ فساد و خیانت و

دربارۀ صدقات و انفاق ناخالص و ریاکارانھ است .ب تقوی�ت بھ خدا در خویش اس�ت خ�ود موج� تقربو فتصدقھ و انفاق در عین حال کھ از نتایج صدق و معر

خری دم و ت�أو تق� اس�ت و این رابط�ھ ھم�واره متقاب�ل اشدالی هللا می ب تقرب و پیشرفت در صدق و معرفت و، قھ و انف�اق. صدقھ نشانۀ بی نیازی است و در عین حال ب�ر ب�ی نی�ازی م�ی افزای�د . ص�د ندارندبر ھمدیگر

اس���ت : خ���ود »خ���ود«دن م���و ب���اطن موج���ب بدس���ت آ ماھی���تگذش���تگی اس���ت ول���ی در –درج���ات از خ���ود و بی غنی و عارفقوی و »خود«دریوزه و جاھل و کافر از دست داده می شود و » خود» . «خدایگونھ«

ت . ص�دقھاس� نیاز ، بدست می آید . ظاھر انفاق و صدقات ، از دست دادن است و ب�اطن آن ، بدس�ت آوردنحلی�ل موجب ت اشدقدرت وجود است ولی اگر محاسبھ گرانھ و ظنی ب موجب افزایش اشد و خالصانھ باگر قلبا

عن�ی خس�ر ی و ھم باطنی و روانی : یماد در ظاھر ت و ضرری دوجانبھ است : ھم رفتن و تضعیف وجود اسوی ص�دقھ س�ت و آب�رنیا و آخرت . و این از ویژه گی مشرکان و منافقان است و معموال با تبلیغ�ات ت�وأم االد

ا قل�وب ق ن�ھ تنھ�گیرنده را ھم می برند آنگونھ کھ ثروتمندان و حکومتھا معموال چنین می کنن�د و ب�دین طری�ان بت بخودش�طوف نمی کنند بلکھ از خود بیزار م�ی نماین�د و ص�دقھ گیرن�دگان را ھ�م نس�مردم را بھ خود مع

خصم می کنند .د ب�ی ن�دارعی اش�دن اگ�ر عی�ان بدفی ش�ود و معل�وم گ�ردد ول�ی عم�ل ص�دقھ داصدقھ گیرنده ھرگز نبایستی معر

م�ل ل�ی اگ�ر عو اش�دط اینک�ھ ش�ھرت طلب�ی مقص�ود نبزیرا موجب ترغیب مردم در صدقھ دادن می ش�ود بش�را ب�ده بایس�تی اخالص ، بھتر است . و صدقھ دھنده و انفاق کنن برای سالکان معرفت و اشدب صدقھ ھم پنھان

خالص�ی ی یم در وص�ف چن�ین انس�انھارک� قرآنع بھ صدقھ بپردازد ھمانطور کھ در کمال خشوع و بلکھ تضر .» نفاق می کنند) صدقھ می دھند و ایم کردن ظدر حال رکوع ( تع« آمده است کھ : از خی�ر و ده ش�ود ون�موج�ب پاکس�ازی نف�س ص�دقھ دھ بایستی بھ چھ کسانی برس�د ت�اانفاق و اما صدقات و

ة از ة را در ب��ردارد و زک��و انف��اق ھم��ان معن��ای کل��ی زک��و ؟ ص��دقات و رحم��ت آن برخ��وردار گ��ردد برک��ت وموج�ب دن است و تا بھ اھل�ش نرس�دپاک کر زنگ زدایی نمودن و است و بھ معنای صیقل دادن و» تزکیھ«

ب�ھ ای�ن توج�ھ. ھر چند نیت عمل اساس ک�ار اس�ت ول�ی در ع�ین ح�ال ة دھنده اش نمی شودنفس زکو تزکیۀم��ی آی��د و ة در جس��تجوی مس��تحق آن براھ��ل زک��و دارد و ھمینک��ھ ص��دقھ دھن��ده وی��ت بزرگ��ی مھام��ر نی��ز ا

ک�ھ نق�ش عظ�یم دارد زی�را ب�ا حی�رت تم�ام م�ی بین�د مستحق را شناس�ائی م�ی کن�د در ارتق�اء معرف�ت و ص�دق ة از خود او بی نیازترند و او خود نیازمندتر از آن�ان اس�ت . آنھ�ا ھ�ر چن�د مستحقان صدقات و خیرات و زکو

واقعی ھرگز دست بسوی م�ردم دراز فقیرند ولی باطنا از او بی نیازترند وعجیب تر اینکھ مستحق کھ ظاھرا

١٠۵

م از جمل�ھ نش�انھ ھ�ای مس�تحقان ک�ری ق�رآنای�ن ام�ر در برومن�د و ش�ریف و ق�انع اس�ت ون�د و بس�یار آکنمی مستحق برقرار می کند خود موجب ھدایت گیرندۀة زکو ة دھنده با ة ذکر شده است . و رابطھ ای کھ زکو زکو

ب�االتر مراتب اخالص صدقھ دھنده می شود و خود این رابطھ ارزشی بھ معرفت و دین و ارتقای سریع تر ومب�ادا ک�ھ بپنداری�د ک�ھ «ھمانطور ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د : صدقھ بھانھ ای بیش نیست از خود صدقھ دارد و

انفاق شماست و بواسطۀ شما بھ بندگانش روزی میرساند. کسی را کھ خ�دا رزق و خداوند محتاج صدقات وداده کس�ی او را بس�ط داون�د رزقو کسی را ھم ک�ھ خکند بازشروزی اش را بستھ ھیچ کس نمی تواند آنرا

و برخی از کافران می گویند حاال کھ روزی ھر کسی در دس�ت خداس�ت پ�س چ�را قادر نیست آن را بستھ کند ص�دقھ و زک�وة آمده است مستحق قرآنآن گونھ کھ در » زکوة بدھیم اینھا غافالنند و نمی دانند . صدقات و

درمان�ده گ�ی و فق�ر رس�یده ان�د و دس�ت بس�وی م�ردم گ�دائی و کسانی نیستند کھ بواسطۀ بخل و ظلم خ�ود ب�ھان�د و امتح�انی ب�رای م�ردم ضعف کشیده ش�ده ھدراز می کنند بلکھ کسانی ھستند کھ بر اساس قضای الھی ب

و آن ھ�م ن�ھ کس�انی ک�ھ محسوب می شوند مثل : یتیمان ، اسیران ، مسافران درمانده بین راھھا و امثالھم . ھ�یچ تقاض�ائی دی�ده نم�ی ش�ود و می کنند بلکھ بسیار آبرومند می باشند و از ظاھرشان بطرق مختلف گدائیا ع��الیترین . و ام�� اش��دة و انف��اق م��ی بد . ای��ن نش��انۀ ب��زرگ مس��تحقان ص��دقھ و زک��و ش��نبس��یار باحی��ا م��ی با

و ص��دقھ دھن��ده م��ی گ��ردد و او را در ھ��دایت ص��دقات ک��ھ موج��ب تع��الی خ��ارق الع��ادۀ و گیرن��دگان نحقاس��تمای فقر«فی می کند : اینگونھ معر قرآند کسانی ھستند کھ خداوند در رشدش بطرز معجزه آسائی یاری میدھ

یعن�ی س�الکان و عاش�قان ح�ق » مکان و مردم�ان ق�رار گرفت�ھ ان�د. زمان و پویندۀ راه خدا ، کھ در محاصرۀنف�اق ھ�ل و ش�رک و کف�ر ودر ظل�م و ج فروش�ی و دی�ن فروش�ی ت�ن در ن�داده و –کھ بھ ھیچ قیمت ب�ھ خ�ود

از پی�روی م�ردم پ�اک مان�ده ان�د و ج�ز خ�دا را مردم مشارکت نکرده و با حکومتھ�ای جب�ار معامل�ھ ننم�وده وانتخاب نکرده اند و در راه خدا ، بھ فقر دچار شده اند کھ البتھ فقری ظاھری است و از ن�زد خ�دا روزی م�ی

از دنی��ا ب��ی نیازن��د در درج��ات واض��ائی از م��ردم ندارن��د خورن��د و ھ��یچ ش��کوه و گالی��ھ ای ندارن��د و ھ��یچ تقگوناگون . در جستجوی چنین فقرائی برآمدن و آنان را ی�افتن ، بزرگت�رین کش�ف مؤمن�ان و س�الکان معرف�ت

ھمچ�ون دوس�تی ب�ا خداس�ت هللات و دوس�تی ب�ا ای�ن فق�رای ف�ی س�بیل گترین پیروزی و نعم�ت اس�راست و بزامام�ت بش�مار م�ی رون�د و اطاع�ت از اینھ�ا ر ھدایت می باشند و مظھ�ر والی�ت وزیرا اینان اولیای خدا و نو

م�ذکور اس�ت . و ق�رآنت . ای�ن ام�ر در س�عین اطاعت از خدا و دوستی ب�ا ای�ن فق�راء ، ع�ین دوس�تی ب�ا خداو مردم��ان ح��ق ، فق��راء لق��ب داده ان��د از ای��ن روس��ت . یعن��ی کس��انی ک��ھ ب��ھ یخ اس��الم ب��ھ عرف��اراینک�ھ در ت��ا

طۀ بی نیازی و رھائی از دنیا ، از دنیا فقیر شده اند ولی بھ این فقر، فخر می کنن�د ھم�انطور ک�ھ رس�ول واسخ�ری را اگ�ر ی�افتی م�ی بین�ی ک�ھ در فتگفت الفقر فخری . ( فق�ر ، فخ�ر م�ن اس�ت ) . چن�ین فق�رای م (ص)خدا

اش�دن سالطینی کھ بظ�اھر ب�ھ ردیف فقیرترین انسانھای روی زمین ھستند ولی عمال سلطان می باشند . چنیب�اطنی خ�ود رس�یده ای و ره ھ�زار نی�از فقر مبتالیند اگر صدقھ ای را از ت�و پذیرفتن�د پ�س ب�دان ک�ھ ب�ھ کم�ال

ھدایت را پیموده ای . و با ای�ن ص�دقھ ب�ھ کم�ال تزکی�ھ و طھ�ارت و ص�دق اخالص و سالۀ صدق و معرفت و نفس رسیده ای .

ةت کام��ل ص��دقھ و زک��و ھ خ��ود ، مس��تحق واقع��ی را بی��ابی ت��ا از خاص��ی پ��س ام��ر اول و واج��ب ای��ن اس��ت ک�� ص�دقھ و ماھی�تبرخوردار شوی . آنچھ کھ تحت عنوان مالیات بھ حکومتھا داده می ش�ود ھرگ�ز نم�ی توان�د

ق�رآن. و اینک�ھ در اش�دھر چن�د ک�ھ ب�ر ف�رض مح�ال حک�ومتی ع�ادل و اھ�ل دی�ن ب اشدو انفاق داشتھ ب ةزکو

١٠۶

فق�رای ف�ی س�بیل «ای خ�دا تعل�ق دارد ، منظ�ور ھم�ین بھ مقربان پی�امبر و اولی�ة زکو صدقات و آمده است کھ ک�ھ عم�ده ش��ان » س��ید«ب�ھ محس�وب م�ی ش�وند و ن��ھ آن گ�روه موس�وم (ع)و عل��ی محم�دھس�تند ک�ھ آل » هللا

زدیک�ان و بان رس�ول نیس�تند چ�ھ بس�ا ک�ھ بس�یاری از ندھای راستین ھم شامل مقر دروغین ھستند و تازه سی م�ردان ح�ق م�ی باش�ند . و نف�اق ب�وده ان�د و از کش�ندگان امام�ان و از رؤسای کف�ر امامان خویشان پیامبر و

معرفت�ی اس�ت ن�ھ غری�زی و خویش�اوندی و زناش�وئی . یک نزدیکی دین�ی و ایم�انی و» نزدیکان«پس کلمۀ ۀ وراثت�ی . پ�س س�تند ن�ھ ش�جری ھمحم�دنیز مؤمن�ان و مخلص�ان ام�ت » محمدآل « ھمانطور کھ منظور از طور ک�ھ م�والی ھا در معرفت دینی و اسالمی ما کمترین ارزش و جایگ�اھی ن�دارد ھم�اناصالت و شرافت سیدچھ اشدت خدا بر روی زمین وجود دارد چھ از نسل عمر بو حج » ولی«ھر زمان یک «رومی فرموده کھ :

ین ک�افران راع�راب ش�دیدت«ک�ھ : قرآناین آیھ از ھمانطور کھ پیامبر عزیزمان در شرح» . از نسل علی ع احیای حق و دینش را در میان ایرانی�ان ق�رار ممکن است خداوند زین پس محل «فرمود کھ : » و ریاکارانند

اس��ت ک��ھ فرم��ود در دوران غیب��ت ام��ام (ع)و ب��ھ س��لمان فارس��ی اش��اره فرمودن��د . و از ام��ام ص��ادق »دھ��ددرس�ت اس�ت . (ص)پ�یش بین�ی پی�امبر ، س�رزمین ای�ران اس�ت و (ع)وعل�ی م�دمحاحیای دین دوازدھم ، محل

ھ در طی حدود دوازده ق�رن کپس حقیقت دین ، اصل و نسب و عشیره را از اعتبار انداختھ است . ھمانطور اخی�ر ، ایرانی�ان برپ��ا دارن�دۀ حقیق��ت اس�الم و والی��ت و معرف�ت ب��وده ان�د و عرف��ای م�ا س��تارگان ج�اودان ای��ن

می باشند و در طی این قرون در میان اعراب و مخصوص�ا حج�از تقریب�ا اث�ری از دی�ن خ�الص ب�روز عیتواق نکرده است .

دگ�ارش دراگر کمال و غایت صدق آن است کھ جویندۀ حق و معرفت در ھم�ین دنی�ا موف�ق ب�ھ دی�دار ب�ا پروری و وعمل عین تعینصدقھ و انفاق ھم وجود انسان کامل بشود و در امامش تمام حقیقت ذات خود را بیابد و

دقھ و ص�ی�افتن یک�ی از اولی�ای خداس�ت پ�س جس�تجوی مس�تحق ت�رین پ�ذیرای نشانۀ بیرونی و بس�تر و راهاس�ت . جستجوی فقیرترین سلطان و سلطانترین فقراء ، ھمان جستجوی درج�ات و مقام�ات امام�ت و ھوی�ت

ت اس�ت و و والی� تن انس�انی خ�الص ش�ده ک�ھ مظھ�ر امام�تپس راه صدقھ ھمان راه امام یابی است . راه ی�افل ھ�ادن کام�ام�ام و وان ل نم�ودن ب�ھپس انفاق کامل و عمل�ی یعن�ی توک�آئینۀ معرفت نفس و جمال حق است .

ام�امش پس بھ میزانی کھ سالک معرفت ، از خود می گذرد و انف�اق م�ی کن�د ب�ھ . بھ دوست خالص» خود«ھ ب�دقھ موج�ب نزدیک�ی انس�ان ص�ادق د و خ�دا پیم�وده م�ی ش�ود . پ�س ص�ب�ین خ�و نزدیک می شود و فاصلۀ

اذب ب�ھ ک� بر روی زمین است ، می شود . صادق بھ صادقی برتر میرس�د و (ع)علی تجلیکھ » صدیق اکبر« و ت�رتکبرنی مخ�واه و بلعن�ده ب�ھ انس�ا –انس�ان خ�ود کاذبی برت�ر . انس�ان ایث�ارگر ب�ھ مظھ�ر ایث�ار میرس�د و

ده می شود. عیط او بلی رسد و توس آدمخوارتر مھ دس�ت ب�خ�ود را ة زک�و امامت واجب است کھ صدقات و انفاق و پس برای مؤمنان طالب معرفت و ھدایت و

ی عن�ای حقیق�ھ�یچ واس�طھ ای را نپذیرن�د . زی�را ص�دقھ و انف�اق در م خود بھ مستحقان واقعی اش برسانند واب و م ج�ز ع�ذھ یمالیات است و یا رشوه و یا جریمھ کھ حاصل اش را فقط مؤمنانند کھ می دھند و مابقی یا

ضرر ندارد . . م پاک نمودن وجود است از غیر خ�داانفاق است و بھ مفھو دیگری از حقیقت و معنای صدقھ و ة جلوۀزکو

بھ معنای پاک ش�دن از خی�ال ة زکو و چون وجود تماما خداست و جز خدا موجود نیست پس تزکیۀ حاصل از موج�ب از می�ان رف�تن جھ�ل ة زک�و مخلوق ) اس�ت . پ�س –ا شدن از ثنویت ( دوگانگی خالق وقیت و مبر مخل

١٠٧

ریم مک�ررا مؤمن�ان ب�ا ک� ق�رآنانسان نسبت بخویشتن است و نسبت بھ پروردگار . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ در در خ�ود بیابن�د و آین�ھ ش�ده ان�د ت�ا حقیق�ت ن�ور ایم�ان راة زکو دھی معلوم می شوند و دعوت بھ ة زکو نشانۀ

آث�ار و مش�ھور اس�ت کلی�ۀ (ع)و ک�الم ائم�ھ قرآن. آنگونھ کھ در غفلت پاک گردد دلھایشان از زنگار جھل وت آن و ق�در و ق�و ماھی�تاست و تا پرداختھ نشود حقیقتش دریافتھ نمی گ�ردد و ة زکو اعضای آدمی مشمول

اعضا و ھوش و حواس ة زکو مال و جان و نام و ة زکو : آن بر مؤمن آشکار نمی شود و مثمر ثمر نمی آید از دست ندھد و با اختی�ار را عمر و .... آدمی تا چیزی ة زکو ایمان و ة زکو تقوی و و علم و معرفتة زکو و

موج�ب ةزک�و آن دست نمی یابد و بھ وص�ال ب�ا آن نمیرس�د . نکند بھ قدر حقیقی و جاودانۀو صدق ، انفاق حی�ات و ھس�تی موج�ب م�ی ش�ود ک�ھ جم�ال وج�ود در و انفاق کل ة زکو وجود می گردد و نھایتا نتعی و تجلی

و تجل�یدی�دار ب�ا خداون�د خ�الق اس�ت ک�ھ از ھود و عی�ان گ�ردد و ای�ن ھم�ان واقع�ۀمقابل دیدگان مؤمن ، مشمطل�ق ، خداس�ت ک�ھ انفاق کنندۀ کامل و دھنده و صدقھ کننده وة زکو ظھور وجود خویشتن بر می خیزد . و

تجل�یاز مھر و بخشش خود ، جھان و انسان را آفرید و تمام مقام خود را بھ انسان عطا فرمود و انسان را » م�ن«س�ت . ھور اظو تجلی و تعیننیز از اخالق خداست و راز ة زکو و محل ظھور خویش قرار داد . پس

ع�دم معرف�ت و دی�دار انس�ان ب�ا حق�ایق درون�ی و منیت موجب درمانده گی انسان در خویشتن است و موج�بزکوة موجب می شود کھ انسان از خویش�تن جھل ھا و ذلت ھا و ناکامی ھاست. یش است و موجب کلیۀخو

ة زک�و عروج و خروج نماید و بر خودش عیان شود و خود را بشناسد و قدر مطلق وج�ودش را ببین�د . پ�س گل را ،ة زکو ل را می زداید . گ ار گل را بر آدمی می گشاید و زنراه د شناسی است و –از واجبات راه خود

ھ�ای درون را یام�راض و تاریک تبدیل بھ آینھ و زھر را تبدیل بھ آب حیات م�ی کن�د و تبدیل بھ دل و سنگ راآرامش و بھ دل نور می بخشد و حجابھا را از میان بر م�ی دارد . شھبھ تن سالمتی و بھ اندی، پاک می کند

می سازد . ھر چھ کھ آدم�ی از دوس�ت داش�تنی میسررا بر سالک معرفت » عرفھ«ة عملی است کھ راه زکو ب�از ھ�م رس�د و بھ چیزھایی بسیار برتر و دوس�ت داش�تنی ت�ر م�یمیدھد و یا می گذرد ة زکو ترین چیزھایش

بھ سوی ملک�وت دل اس�ت و بالھای پرواز انسانة زکو . پس صدقات و انفاق و و از آن بگذرد ودر باید فراراه معراج روح است . و انسان اھل معرفت بایس�تی از ھم�ۀ چیزھ�ای خ�ودی بگ�ذرد و از چیزھ�ای بیخ�ودی

ت ھای انس�ان از جھ�ل اوس�ت و وج�ودی واقع�ی ن�دارد دی وپرھیز نماید تا بھ خدائیت وجود برسد زیرا ھمۀ خی دس�ت کش�یدن از اوھ�ام و خی�االت فری�ب امعن� و ص�دقات و انف�اق ب�ھة زک�و بلکھ خیاالتی باط�ل اس�ت . پ�س

انف�اق م�ی کن�د و و ص�دقات میدھ�د وة زک�و عش�ق و افتخ�ار این است کھ مؤمن اھل معرفت ب�ا دھنده است و. اینس�ت ک�ھ ت�اریکی برھان�د جھل و بطالت و را از او منت می کشد تا کسی مستحق و مؤمن از او بپذیرد و

و عرفای ما مکررا آمده است کھ بھ ھنگام دی�دار ک�ردن ب�ا رس�ول ی�ا بن�دۀ احادیث مربوط بھ ائمھ و قرآندر مخلص و شاھد و امامی ، بسیار الزم است کھ بھمراه خود صدقھ ببرید ت�ا پ�اک ش�وید و راه ھ�دایت ب�ر ش�ما

نیز آمده است ک�ھ خداون�د ب�ھ می�زان و قیم�ت قرآن. در اشدھموار شود ھر چند کھ این صدقھ بسیار ناچیز ببلکھ بھ نیت عمل ش�ما در ح�ال ص�دقھ دادن نظ�ر م�ی کن�د ک�ھ آی�ا از ص�دق و دانفاق شما نظر ندار دقات وص

نیاز قلبی است یا از ھوس و حساب و رشوه و فریب است . آدمی بھ میزانی ک�ھ خواس�تھ ی�ا ناخواس�تھ چی�ز ش�ود ھم�انطور ک�ھ اعتق�ادات و عواط�ف غیب�ی نزدیکت�ر م�ی دوست داشتنی ای را از دس�ت میدھ�د ب�ھ خ�دا و

ح�االتی م�ذھبی پی�دا ر شکست ھ�ای ب�زرگ دمنکرترین آدمھا در از دست دادن عزیزان خود و یا کافرترین وسخن از خدا و مشیت غیبی می زنند . بنابراین چ�ون بخش�ش و ایث�ار و مھ�ر از ص�فات خ�دا می کنند و حتی

١٠٨

ت خویش و بھ حقیق�ت غیب�ی جھ�ان نزدی�ک م�ی پدید آمده است بنابراین عمل ایثاری ، آدمی را بھ خدائیت ذارھاند و اھل عل�م و ادراک درون�ی راه باطن را می گشاید و آدمی را از ظاھر پرستی و مادیگرائی می کند و

ال�ی تقربراه ة زکو ت را بھ ارمغان می آورد . پس راه صدقات و انفاق و روحانیت و معنوی جھان می کند وآزادی انس�ان از اس�ارت و ندو راه رھ�ایی و پ�اک ش� اش�دسوی قل�ب اش�یاء م�ی بهللا است و راه نقب زدن ب

. اگ�ر دل باز شود و حقیق�ت جاودان�ۀ جم�ال جھ�ان مش�ھود گ�ردد عالم جمادی و صوری است تا چشم ه وماد امامان ما ھمھ مظھر کمال فقر دنیوی بودن�د ای�ن اس�ت ک�ھ حت�ی از درآم�د ب�ازوی خ�ود ھ�م خودش�ان ارت�زاق

ھ�زاران درخ�ت خرم�ای ب�ھ ب�ار دھھا قن�ات و چ�اه حف�ر و احی�اء ش�ده بدس�ت خ�ودش و (ع)علی دند ونمی کر انف�اق و آمده بدست خودش را کامال وقف نمود و ای�ن مق�ام مبرائ�ی از خویش�تن اس�ت ک�ھ در وادی ص�دقھ و

ی و معرفت�ی برای ھر مؤمنی بستھ ب�ھ درج�ۀ س�لوکة زکو انفاق و . و میزان صدقات و حاصل می شودة زکو ة زک�و اش متفاوت است ھمانطور کھ در مثالی عرفانی داریم کھ مؤمنی بھ نزد عارفی رفت و سئوال کرد ک�ھ

اسخ شنید : صد و یک دین�ار . م�ؤمن پرس�ید ک�ھ : آن ی�ک پصد دینار کھ از مال دنیا دارم چقدر است کھ در وج�ود ، ة زکو زیرا لی است کھ نموده ای ! سئوا ت ؟ عارف گفت : آن یک دینار جریمۀدینار از کجا آمده اس

م�ی کن�د ، ب�دان معناس�ت » م�وت اراده « مؤمنان اھل معرفت را دعوت بھ (ع)تمام وجود است . و اگر علی ؤمن ب�ھ حی�ات انس�انی و جاوی�د برس�د و آنھ�م ن�ھ ی�ک ب�ار م�وت ، بلک�ھ م حیات است تا حیات ، کل ة زکو کھ

آن�ان ک�ھ ی�ک « بھ ھمین موت اراده در مؤمنان اس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د : کریم ھم قرآنخطاب . موتی مستمرعلم و معرف�ت نی�ز چن�ین اس�ت و ت�ا ص�ادقانھ و ب�ی م�زد و من�ت ایث�ار » دیگر مرگ را نمی چشندند ردبار م

. ب م�ی گ�رددنشود در صاحبش ارتقاء و تعالی نمی یابد و بلکھ از میان تھی می شود و تبدیل بھ جھ�ل مرک�روح�انی ، ی�ک م�ؤمن ح�ق ن�دارد از باب�ت عل�م و معرف�ت و دان�ش خ�ود وکدر وادی والی�ت و س�ل اینست کھ

ط�ول ت�اریخ رعلم خود را از دس�ت میدھ�د ھم�انطور ک�ھ د ایمان و ارتزاق نماید در غیر اینصورت معنویت وان م�ردم و ی�ا ت خود در می�دانش کھ با فروختن علم و معرفت و معنوی بسیار بوده اند علما و بزرگان دین و

فرموده است (ص)سیاه دل گردیده اند . ھمانطور کھ پیامبر اکرم در نزد حکومتھا ، تبدیل بھ کافرانی جاھل ونیز بر آن اص�رار ورزی�ده اس�ت ک�ھ راز تب�اھی و گمراھ�ی علم�ا چی�زی ج�ز ف�روختن عل�م خ�ود ب�ھ (ع)علی و

پروردگ�ار در وج�ود مؤمن�ان س�الک ھ�دھای حکومتھا نیست . علم و تق�وی و کرام�ت و معرف�ت از آی�ات و عجاھ�ل خ�دا را مفروش�ید ک�ھ ک�افر وای مؤمنان آیات و عھدھای «فرموده است کھ : قرآناست و خداوند در

س��الکان معرف��ت در ت��اریخ ، علم��ای دی��ن و مھمت��رین عل��ت فس��اد روحانی��ت ادی��ان و» . و گم��راه م��ی ش��وید کام�ل ھ�ر چی�زی انف�اق آن چی�ز اس�ت ة زک�و تق�وی اس�ت . و و عل�مة زک�و فروشی و انک�ار –ھمین امر خود

م�ی ة زک�و ھ و ست و ص�دقھ تم�رین گ�ام ب�ھ گ�ام تزکی�اة زکو کمال ی گذشتن از آن چیز . پس انفاق ،یعنی بکل کامل نفس ھمانا گذشتن از ھوای نفس است یعنی گذشتن از ھ�ر خواس�تھ ای و بری�دن از ھ�ر ةزکو . و اشدب

س مای�د از آن مق�د نس م�ی ھ کھ مقد چس می نماید زیرا ھر ر چند ھم کھ بظاھر عالی و مقد آرزو و آرمانی ھال�ھ اال ال« عم�ل ر انفاق ھمان تجرب�ھ ویتر و عالی تر برای انسان وجود دارد کھ باید بھ آن برسد . پس س

( ال ال ه ) هللا ل�ق ک�ھمیل و ع�ادتی ب�ھ س�وی الی مط ت وق و مالکی . یعنی نفی ھر چیز و تعل اشدمی ب» هللا عمل انفاق ، محقق م�ی ش�ود و راه رھ�ائی از معرفت صدق و هللا در شعور و . پس شعار ال الھ اال اشدمی ب

تب�اھی و بطال�ت و ناک�امی و نسبیت است بسوی مطلق : رھائی از کث�رت بس�وی توحی�د : رھ�ائی از م�رگ و بازیچگی بسوی حیات و ھستی جاوید و پیروزی ابدی .

١٠٩

ھ بیش تا رسیدن یز دلفریب و دوست داشتنی و نفی ھر غیر خوچیعنی انفاق و ایثار از ھر الھ و » ال الھ « ام ست کھ مق�) است و آن خداا از جھان بیرون کھ احد و صمد (بی نیاز) و سرمد (جاودانھخود محض و مبر

م��ل ب��ھ خ�ویش اس��ت و ع و انف�اق ھم��ان س��یر رس�یدن از غی��رة زک��و ذات انس�ان اس��ت . پ��س س�یر ص��دقات و آئین�ۀ ) ش�د جم�ال وج�ود در پاک ( تزکیھ» غیر«و چون وجود از معرفت نفس است و عرفان عملی است .

ین ع�» غی�ر«ود و در اینجاس�ت ک�ھ م�ی بین�ی ک�ھ ولی ) آشکار می ش� –وجود دوستی مخلص و پاک ( امام پ�س .نم�ی ی�ابی و نم�ی بین�ی خ�دا)نیس�تی و از اینجاس�ت ک�ھ ج�ز خ�ویش (توست و تو غیر خویشی و خ�ود

انک�ار و انفاق و گذشتن از غیر و پاک کردن وجود از غیر و چشم پوش�ی ک�ردن از جھ�ان بی�رون ب�ھ معن�ای ز دس�ت دادنا . پ�س انف�اق ، بیرونی م�ی ش�ود واقعیتلعن جھان نیست بلکھ منجر بھ دیدار با حقیقت جمال

ا ب�ھ ر» خ�ود « ومی یابد . انفاق ، عمل توک�ل اس�ت عینتنیست بلکھ یافتن است . توکل در انفاق است کھ خدا وانھادن است .

صلح

١١٠

ودینیا اقرب الود یا اود الصالحین

م�ی انفاق گ�ام ب�رنیز از نشانھ ھای مؤمنان اھل معرفت نفس است کھ در صدق و صدقھ و » عمل صالح « گفتھ شد وجود مؤمن در این وادی جھان را عین خویش�تن م�ی یاب�د » صدقھ«دارند و ھمانطور کھ در شرح

و ھیچ غیری در جھان نمی بیند و از اینجاست کھ وجود م�ؤمن ب�ا جھ�ان ب�ھ اتح�اد و ص�لح میرس�د و اعم�ال عب�اد «آنھ�ا را ق�رآنائی ھس�تند ک�ھ جاری از نفس واعضای او ھمھ اعمال صالح است و چنین کسانی ھمانھ

نامی��ده اس��ت و این��ان موح��دان و اولی��ای خ��دا ب�ر روی زم��ین ھس��تند ک��ھ نم��از نی��ز ب��ا س��الم و » الص�الحینهللا مردم وصلواة بر این انسانھا بھ پایان میرسد . ھمانطور کھ عرفای حقھ ما ، کمال معرفت را صلح با جھان

ده ای مقدور می آید نھ با تقلید و تبلی�غ و تلق�ین و فلس�فھ ھیرت و مشاجھان می دانند و این بر حقیقت و بصشناس�ی عمل�ی ( انف�اق ) گ�ام برمی�دارد ب�ھ درج�ھ ای از معرف�ت نف�س ک�ھ میرس�د و –آنکھ در مس�یر خ�ود .

ود می یابد و قوی و غنی و متعال می گردد بھ مھ�ر م�ی آی�د و ب�ا جھ�ان وجھانی�ان ص�لح خصفات خدا را در دوست می شود. آنکھ با خود بھ صلح رسید با ھمھ بھ ص�لح میرس�د. آنک�ھ منک�ر خ�ویش اس�ت و می کند و

گریزان از خویش است و چشم دیدن باطن خود را ندارد چشم دی�دن جھ�ان را ھ�م ن�دارد و ب�ا ھم�ھ در قھ�ر و ان م�ی آی�د . . آنکھ بھ خ�ود آم�د ب�ھ جھ� اشدانکار است حتی با عزیزترین کسان خود نمی تواند قلبا دوست بی شد و بی نیاز شد بھ رحم م�ی آی�د و ج�ز نآنکھ بخود نزدیک شد بھ جھان نزدیک می شود. آنکھ قوی و غ

و س�لطھ تکب�ردر معرفت نفس قوت و عزت و قداستی برای آدمی در نزد خودش وجود ندارد . ھم�ھ قھ�ر و آنک�ھ ج�اودانگی را در خ�ود بش�ر از ض�عف و ناک�امی و جھ�ل اوس�ت نس�بت ب�ھ خ�ودش .گری و مکر و ظلم

ق�رار ا جھان و اھلش ارتباط بریافت و بھ یقین رسید از ترس و وحشت نابودی می رھد و ایمن می گردد و بو نفرت بشر از دیگران و نسبت بھ جھان از ترس و ن�اامنی اوس�ت ک�ھ می کند و دوستی می کند . زیرا ظلم

. پس در صدر ھمھ اعمال صالح بشری و قل�ب اشدبامری کاذب است . و حاصل جھل او نسبت بخودش می شناس�ی نیس�ت . پ�س معرف�ت –و محور و اساس وعلت اعمال صالح چیزی جز گام برداشتن در وادی خ�ود

(ع)نفس منشأ عمل صالح و بستر بھ صلح و صفا و وفا و دوستی رسیدن با جھان است . زیرا بھ قول عل�ی پس آدمی تا مردم جھان را نشناس�د چگون�ھ » یچ کس را نشناخت . چیز و ھ چآنکھ خود را نشناخت ھی: «

م��ی توان��د ب��ھ آنھ��ا اعتم��اد کن��د و ب��ا آنھ��ا دوس��تی و اتح��اد نمای��د و از قھ��ر و ت��رس نج��ات یاب��د ؟ و راه م��ردم شناسی است . و اینکھ ھمۀ قراردادھای نوشتھ ونانوشتۀ صلح بین اف�راد و اق�وام و مل�ل –شناسی ھم خود

ای�ن ص�لح ھ�ا ب�ر جھ�ل اس�ت ماھی�تانت ھا و نفرت ھای بیش از پیش میرسد از این روست ک�ھ ودول بھ خیخی�ال باط�ل خ�ویش را پی�روی م�ی کنن��د و از جن�گ ھ�ا ھ�م ب�ر جھ�ل اس�ت و اکث�ر م�ردم ماھی�تھم�انطور ک�ھ

ی ت و ادراک حقیق�ی تھ�دیگر ، ھ�یچ ش�ناختی مطم�ئن و مس�لم ندارن�د پ�س اکث�ر م�ردم از منب�ع معرف� واقعیتھستند و فھمیدن خویش را فھم نمی کنن�د و آنچ�ھ را ک�ھ ش�ناخت م�ی نامن�د ب�ازی خی�ال اس�ت و ھ�وای نف�س

ح�اکم ب�ر تم�دنون می شود و بھ بازی گرفتھ می شود. امروزه مقولھ ش�ناخت در گآنھاست کھ ھر لحظھ دگر،منھدم م�ی ش�ود و جھان تا سرحد جنون بازیچگی پیش رفتھ است و این است کھ شناخت در قھقرای پوچی

فت�ھ اس�ت ف�را گرطنز و ھجو و مسخره گی جھان را در ھمھ ارکان سیاست و اقتصاد و ھنر و ادب و م�ذھب و زندگی افراد و جوامع مبدل بھ مسخره گی تراژیک شده است و می توان آن�را فاجع�ھ ای مض�حک نامی�د و

ت و عشق مشاھده نمود . این وضع را می توان در ماجراھای دوستی و صلح و صفا و محب اشد

١١١

خ�ود را وانکار نسبت بھ خویش دست کشید و با خود روبرو شد و بسوی خود گ�ام برداش�ت آنکھ از کفر ون قس�م ب�ا دش�منا زان ب�ا م�ردم ھ�م ب�ھ ص�لح میرس�د حت�یشناخت و با خود بھ صلح و صفا رسید بھ ھم�ان می�

ب�ا فرزن�دش ، با قاتل خود ھمچ�ون م�ادری (ع)ی خود . ھمانطور کھ صالح ترین انسان تاریخ یعنی عل هخوردمد از قبول نیامگار شفاعت قاتلش را طلب نمود و تا این شفاعت ردرفتار نمود و قبل از شھادتش از نزد پرو

دمکش�ی ازجھان رخت بر نبست . و اگر حکم شرعی را ھم دربارۀ قاتلش دستور فرمود از ای�ن روب�ود ک�ھ آم ش از مق�اب�ا ق�اتل (ع)ر ع�ادی نش�ود. ای�ن مق�ام حی�رت آور ص�لح و دوس�تی عل�ی قباحت نیفتد و تبدیل بھ امو

والی�ت وب�انی و س�لطان ای�ن راه س�حر آمی�ز اس�ت (ع)کبیر معرفت او در حق نفسش بر خاستھ بود ک�ھ عل�ی اس�ت بھ عمل ص�الح ک�ھ مخ�تص مؤمن�ان قرآن. و دعوت اشدھم بھ معنای وادی معرفت نفس می ب (ع)علی

رتفک�ان مخودشان می کن�د و در نف�س خودش� توجھش بر مؤمنان اینست کھ آنھا را بخودی خود محداقل اثرم��ل عبخی��ل و رقی��ب اس��ت و نم��ی توان��د اش��دم��ی س��ازد زی��را آدم��ی در ھ��ر رابط��ھ ای اگ��ر خص��م و منک��ر نب

ی�زۀ انگ وانیو ھم�ین ن�ات اش�دص�لح و ص�فا و دوس�تی داش�تھ ب ماھی�تصالحانھ ای ارائھ دھد کھ باطنا نیت و ا ر کند اکثرشناسی می کشاند زیرا آدمی اگر اندکی در خود نظ –بسیار بزرگی است کھ مؤمن را بسوی خود

می�ز و آحتی با خودش ش�بانھ روز در ج�دل و مب�ارزه اس�ت و ھم�واره دو تاس�ت . کش�ف ای�ن دوگ�انگی ج�دل » دو «و اتح�اد ب�ین ای�ن شناسی اس�ت و عط�ش برق�رار نم�ودن ص�لح –استھالک آور نخستین گام در خود

–ود خ�من ، بھ عنوان نخستین آرمان معرفت نفس و بصورت یک نیاز وج�ودی ، تب�دیل ب�ھ موت�ور محرک�ۀ ی�ن دو ن�یم ک�ھ اکن�یم م�ی بی اگر دقتشناسی می گردد و سالک را تا مقام اتحاد ویگانگی کامل پیش می برد .

ذابھای عناامنی و کل دغدغھ و بدبختی و مرض و کھ در ھر کسی نھفتھ است و رابطھ اش کانون» من«تا و ش را پی�رروانی است ، ھمانا من ذھنی و من قلب�ی م�ی باش�ند : نب�رد دل و ظ�ن . نب�ردی ک�ھ وج�ود ص�احب

ع حبش ان�وای وجود را در این جنگ بھ تاراج میدھد و برای ص�اارنجور و خستھ و ھالک می کند و تمام قورده کلک جھانی جدید، این تضاد را تقدیس نموده و تبدیل بھ مذھب و مس مدنتامراض را پدید می آورد. در

ھ�ل جوجیھ وتأئید ا راه و روش مالیخولیائی گردیده و جز تھنام نھاده اند کھ منشأ صد» دیالکتیک « و آنرا تزوی��ر ک�ھ م��ذھب نف�اق و اش��دم�ی ب» فلس��فھ « فریب��ی و ظل�م و کف��ر و ری�ا نیس��ت و کارخان�ھ اش –و خ�ود

. اشدو سرچشمھ رھبری مذھب ضد دین خدا است و امام نفاق می ب تتاریخی بوده اسنفاق است و خالء وج�ود اس�ت و ب�ھ زب�انی ب�رزخ درون�ی انس�ان اس�ت و فاصلھ و تضاد بین ذھن ودل ھمان

نبرد بین این دو ھمان حوزه ای است کھ آتش دوزخ پدید م�ی آی�د و وج�ود آدم�ی را ب�ھ ع�ذاب م�ی کش�د. راه و ص�لح ھ�م ج�ز در ص�لح ب�ین ذھ�ن ودل میس�ر نم�ی آی�د و عم�ل اش�دالی انسان ھمین وح�دت ای�ن دو م�ی بتع

و موح�د ش�دن نی�ز ھم�ین یگ�انگی ذھ�ن اش�دو توحید ھم ھم�ین واقع�ھ م�ی ب تصالح محصول ھمین صلح اسم و ض��عف و ظ��اھر پرس��تی و ھ��وس ب��ازی اس��ت و تم��ا تکب��رودل اس��ت . زی��را ذھ��ن آدم��ی کارخان��ۀ منی��ت و

ھنرش اینست کھ نیازھای دروغین اختراع کند و صاحبش را ب�ھ دری�وزه گ�ی و بیگان�ھ پرس�تی م�ی کش�اند و بھ دروغ و ریا و ظلم وامیدارد و ھمواره ھم بھ س�راب م�ی ب�رد و ناک�ام م�ی کن�د. و دل خان�ھ خ�دا ومظھ�ر و

اراده گ�ی وس�رگردانی و اس�ت ھم�انطور ک�ھ ذھ�ن ک�انون ب�ی ب اده و قوت و بی نیازی و ع�زت و ح�ار کانوندریوزه گی و بخل و برتری طلبی است . ت�ا ذھن�ی تس�لیم دل نش�ود آرام نم�ی گی�رد و ص�احب ق�وت و معرف�ت

و سرکشی دس�ت ب�ر نمی�دارد و ق�انع نم�ی گ�ردد . دل ، خان�ۀ آخ�رت و کم�ال و تکبراز واطمینان نمی شود وراق اس�ت . دل ، راه ب�اطن اس�ت وذھ�ن آئین�ھ وصال است و ذھ�ن ، خان�ھ دنی�ا و بطال�ت و ظ�اھر پرس�تی و ف�

١١٢

ظواھر است تا این ظاھر بھ باطن خ�ود نرس�د و ای�ن اول ب�ھ آخ�ر خ�ود نرس�د بیھ�وده وب�ی ص�احب و بازیچ�ھ زن�ده و بی�دار و ،است . و ذھن با نصیحت وفلسفھ تسلیم دل نمی شود و با دل بیعت نمی کند مگر اینکھ دل

ند ذھن را بسوی خود بکشد و در خود حل کند و ذھ�ن را رھب�ری نمای�د . و بتوا اشدقدرتمند و مطمئن شده بزیرا در عش�ق اس�ت ک�ھ اص�ال دل زن�ده م�ی اشدو دل بھ چنین مقام و قوتی نمیرسد مگر اینکھ عاشق شده ب

د م�ی گ�ردد. عش�ق ، تول�د دل انس�ان اس�ت . ام�ا ن�ھ عش�ق گردد و موجود می شود و بخودش می آید و متول ین عشق نیست بلکھ غریزه است ودر حیوانات ھم وجود دارد و بخودی خود در خطر فسق ق�رار جنسی کھ ا

بلکھ عشق و ارادت نسبت بھ انسانی خالص و عارف و موحد و پاک کھ مظھر دوست داشتن ولطف و دارد یقین اس�ت . ای�ن ی�ک عش�ق انس�انی اس�ت و دل و نور است و مظھر سالمت ومھر و ایمان وکرم و معرفت

ام�ر جز بھ چنین عشقی زنده نمی شود و قدرتمند و منور و صاحب اراده نمی گردد تا بتواند ذھن را بخدمتب�ا ی�ک انس�ان ص�الح اس�ت ک�ھ زن�ده و واحد خویش گیرد و ھدایت کند . پس دل آدمی فقط در رابطۀ دوس�تی

ح برس�اند واھ�ل عم�ل صاحب اراده می شود و می تواند ذھن را در خود حل کند و وجود صاحبش را ب�ھ ص�لعش�ق ب�ھ انس�ان امام�ت و صالح نماید . پ�س راز ص�لح و عم�ل ص�الح در معن�ای نھ�ائی اش ھم�ان والی�ت و

ت�و را ب�ھ رس�تگاری و انسانی کھ آرمان ذات تو را بھ تو نشان میدھد و کامل و ایمان بھ کمال انسان است .مال و بی نیازی و رستگاری را در انسان دیگ�ری . آدمی تا بھ چشم خود ، ک ، عمال امیدوار می سازدتعالی

نبیند بھ کمال و رستگاری خود ایمان نمی آورد و اصال ایمان جز از این طریق پدید نمی آید و مابقی ایمانھا –اصال ایمان نیستند بلکھ اوھ�ام و خراف�ات م�ی باش�ند و خ�ود خیاالت دمدمی ھستند و بھ بادی در خطرند و

ھوس و آرزوھاست . پس ایم�ان ھ�م ام�ری ش�ھودی و یقین�ی اس�ت ن�ھ ست و بازی ھوی وبا واژه ھافریبی این است کھ خداوند فقط مؤمنان را دعوت ب�ھ عم�ل ص�الح م�ی کن�د و ن�ھ باوری خیالی و فلسفی وتلقینی . و

و مسلمانان را . دل تا دوستی مخلص و حق پرست نیابد بھ حق و حقیقت ایمان نمی آورد و آرام نم�ی گی�رد دی�ن و س�الک معرف�ت نم�ی گ�ردد و ش�وق توحی�د در او بی�دار نم�ی حرکت نمی شود و رھ�رو صاحب اراده و

شود.

ت س�وست ادآدمی یا خصم است یا دوست . اگر خصم است با خود وکل عالم و عالمیان در جدال است و اگر ج�دل ت وم�ردم در خص�وم ثری�تکم�ی فرمای�د ا ق�رآنبا خویشتن و کل جھانیان در صلح است . و آنگونھ کھ

ی بیگانھ اند . ل زیست می کنند و از دوستی بک

رزق

١١٣

یا ارزق الطاھرین یااعلی الرازقین

ی و ھم�ۀ درآم�دھای م�اد » رزق « ک�ریم ق�رآندر آم�د ھ�ر ک�س از ع�الم وج�ود اس�ت وبھره و در »رزق « متفاوت بر ھر فردی وارد م�ی ماھیتر دو و د دباطنی و دینی و دنیوی را شامل می شو ی ومعنوی و ظاھر

شود : رزق قبض شده و رزق بسط یافتھ : رزق فشرده و ثقیل و رزق لطیف و رقیق : رزق سھل الھضم و خداس�ت « رزق صعب الھضم : رزق طیب و طاھر و حالل و رزق نج�س و ناپ�اک و ح�رام . و م�ی فرمای�د :

رزق دیگ�ری را تغیی�ر دھ�د و ب�ا ماھی�ترزق ھر کسی را قبض یا بسط م�ی نمای�د و ھ�یچکس نم�ی توان�د کھانفاقی کھ می کنید رزق خودتان را پاک می کنید و رزق ھر کسی از ازل معلوم اس�ت و ب�ھ ص�الح صدقات و

ای «مای��د : و نی��ز م��ی فر.» ت و ش��ما بخودت��ان روزی نم��ی دھی��د اوس��ت و بدانی��د ک��ھ روزی دھن��ده خداس��پ��س رزق ھ��ر کس��ی آن » ت��ر و پ��اک ت��ر نمای��د . ل مؤمن��ان ھم��واره از خ��دا بخواھی��د ت��ا رزق ش��ما را ح��ال

ات و ریاست و نرسد نھ آن چیزھائی کھ بھ نام ثروت و امکا بھ وجودش می» آن«ھ در ھر کچیزھائی است عملی دین اس�ت و ترین اصول ر ذھن اوست . رزق حالل از اساسی دبط و فنون و علوم در اطراف و یا ارو

دی�ن ت�و پوس�ت و گوش�ت و خ�ون توس�ت ت�ا پ�اک ای فرزن�د آدم ،«از حدیث معراج نقل می کند کھ : علی ع آمد انسان از عالم ھستی است ات بر وجود و دردوار» رزق«ھمان طور کھ » تو پاک نمی شود. نشود دین

. رزق مادۀ اولیۀ معلول یکدیگرند دین علت و ق وز، دین ھم صادره و بازدھی و تولید وجود است . پس رتولی��د دی��ن اس��ت و دی��ن ، ن��ور ھ��دایتی اس��ت ک��ھ از س��وخت و س��از رزق در وج��ود آدم��ی ، پدی��د م��ی آی��د و

نمی توان�د آن�را تب�دیل ب�ھ اشدمی قادر بھ ھضم و جذب رزق خود نبد. اگر وجود آ صاحبش را ھدایت می کند. رزق ح�رام و اش�درا پیدا کند و رشد نماید و سالک ره حقیقت و سعادت بنور معرفت و ھدایت نماید و راه

و قبض شده ھمان رزقی است کھ در وج�ود آدم�ی ک�امال ھض�م و ج�ذب نم�ی ش�ود و تب�دیل ب�ھ س�م و عفون�ت. اص�ال رزق منبس�ط یعن�ی رزق�ی ک�ھ در وج�ود و جھ�ل و انقب�اض وج�ود م�ی ش�ود ضچرک و س�یاھی و م�ر

ن رزق�ی حل شونده . و رزق حرام و منق�بض آ ین رو رزق حالل نامیده می شود یعنیمی شود و از ا» حل«وجود فرد ، نامحلول باقی می ماند و بنابراین حرام خواران ھمھ قحطی زده و حریص ھستند در است کھ در

ی و معنوی . زیرا رزق آنھا جذب وجودشان نمی شود و آنھا را غنی نم�ی س�ازد . قناع�تھمۀ مصارف ماد حالل خواران نیز بھ ھمین معنای غنی شدن وج�ود اس�ت ک�ھ وجودش�ان غن�ی و س�یر اس�ت . ح�الل خ�وار ن�ھ

ر وج�ودش تب�دیل ب�ھ احس�ن م�ی کن�د دتنھا خود از بھرۀ خود از جھانش غنی و قوی و قانع می گردد و آن�را رتق�اء م�ی دھ�د در بلکھ آن رزق را ھم غنی و قوت و حیات و ھستی می بخشد و تبدیل بھ احسن می کند و ا

مص�رفی اش را تباه و مریض و جاھل می کند و ھم آن م�واد صورتیکھ حرام خوار ھم خود را قحطی زده و. رزق حالل در وج�ود انس�ان ح�الل ثقل الینحل ) نموده و ساقط می کند» ( سقر«تبدیل بھ وفاسد می نماید

ن�زول م�ی کن�د و تب�دیل ب�ھ غ�ذا و الس�افلینخوار بھ سمت نور می رود و رزق حرام بھ سمت ظلمت و اسفل ب�ھ غلظ�ت خ�ون و مب�دل حرام خوار تبدیل بھ جرمھ�ا ش�ده و . رزق حرام در وجود رزق اھل دوزخ می شود

ح�واس و اعص�اب و روان را وینحل و زبالھ می شود و تمام اعض�ا و ج�وارح الاسید چربی و قند و اوره و ند و تبدیل بھ اندیشھ ھای فاس�قانھ و ح�االت تب�اھی و س�یاھی وک می رنجور ص و قحطی زده ویکودن و حر

تبھکاران�ھ ج وو نھایت�ا مب�دل ب�ھ اعم�ال حی�وانی و متش�ن انقباض و کسالت و افسرده گی و انزجار م�ی گ�رددثمار ا اس�تر رام خ�وارح�. رزق ح�رام وج�ود می شود و بصورت رسوائی و ناکامی بھ صاحبش باز می گ�ردد

١١۴

انجم�اد دلش را سنگین کرده و بسوی انقباض و کدورت و احمق) می نماید ورا استحمار ( می کند و ذھنشخوری و شکم پرستی است می کشاند و بھ مرگ تدریجی مبتال می سازد . یکی از ویژه گی حرام خواران پر

ی�از نم�ی ذای قاب�ل نغ�رزق حرام است کھ در وجود تب�دیل ب�ھ ماھیتکھ اشدقحطی زده گی می ب و این نشانۀو اش�دت اص�لی بخ�ش عم�ده ای از ام�راض ت�ن و روان م�ی بع زیاده در غذا عل ھمین پرخوری و تنو . شود

عم��ر ح��رام کس��ب درآم��د بیش��تر اس��ت ک��ھ خ��ود بخ��ش عم��دۀھم��ین نی��از ک��اذب موج��ب ت��الش ش��دیدتری ب��رای و ح�رص چ�ھ بیش�تر ک�ھ حاص�ل ح�رام خ�واریاختص�اص م�ی دھ�د و ح�رص در درآم�د ھرخواران را بھ خود س�ی یاس –اقتص�ادی –موج�ب بخ�ش عم�ده ای از ع�ذابھا در رواب�ط نامش�روع اجتم�اعی ،ناشی از آن است

ف م�ی . حرام خوار ھرچھ کھ بیشتر مصر اشدعذابھا می ب اشدفروشی است کھ از –می شود و حوزۀ خود و ھن�ری و .... ھنگ�ی فر وو علم�ی و فن�ی و ع�اطفی و سیاس�ی کند و بر امکاناتش بھ لح�اظ م�الی و رف�اھی

س�قری الینح�ل در وج�ود بیش�تر ا م�واد رافزوده می شود بیشتر قحطی زده می شود و حریص تر می شود زی یذاغ� ماھی�ت» س�قر«عص�بی و ذھن�ی اش اف�زوده م�ی ش�ود . می ش�ود و ب�ر عط�ش و گرس�نگی جس�می و

می بخشد و غنی می سازد و نھ بقا« چنین وصف شده است : قرآندوزخیان است کھ حرام خوارانند و در ، ی. اندیش��ھ ھ�ای حرام�� غ��ذاھای ح�رام فق�ط جزئ��ی از رزق ح�رام محس��وب م�ی ش�ود» ن�ھ رھ�ا م��ی س�ازد .

، فرھن��گ و رواب��ط وعواط��ف حرام��ی ، ھنرھ��ای حرام��ی و عل��وم و فن��ون حرام��ی ھمگ��ی اعتق��ادات حرام��یامی بیشتر م�ی ش�ود ب�ھ حرراد کافر و . مثال ھر چھ روابط و عواطف بشر با اف عناصر رزق حرام می باشند

احساس بی کسی و بھ خ�ود وانھ�اده گ�ی و رتنھائی و انزوای شدیدتر درونی مبتال می شود و روز بھ روز بھراس و ناامنی اش افزوده می شود و باز حرص او در کشف روابط و عواطف حرامی تر بیشتر م�ی ش�ود.

رواب�ط ح�رام اجتم�اعی انی تر م�ی ش�ود می�ل او ب�ھ توس�عۀزندر درون اسیر تر و دیعنی بشر حرامی ھر چھ اح�زاب و گروھھ�ای ھن�ری و سیاس�ی و انجم�ن ھ�ا، ،بیشتر می شود . دوره گردیھای شبانھ ، عشرتکده ھا

ادبی و امثالھم ھمگی نشانھ ھای این واقع�ھ م�ی باش�ند . و ھ�ر چ�ھ ک�ھ بش�ر ح�رام خ�وار و ح�رام پرس�ت ب�ھ ع و و در درون��ش ب��ی ک��س ت��ر و زن��دانی ت��ر م��ی ش��ود ح��رص او در تجم�� لح��اظ جس��می و روان��ی من��زوی ت��ر

ی و ب�حضورش در احزاب و گروھھا و انجمن ھا و اتحادیھ ھای اقتصادی و سیاسی ، فرھنگی و ھنری و ادای�ن جن�ون المتن�اھی اس�ت ت�ا ن�ابودی کام�ل دل . و م�رگ ب�ھ ای�ن ودرویشی و عشرتکده ای بیشتر می شود

عریان قحطی زده خود وارد م�ی ماھیتایان می بخشد و آنگاه روان و نفس بر معنا و جنون در عالم خاک پ. و از نش�انھ ھ�ای دوزخ گرس�نگی ی زده گی تغذیھ کند یعنی از عب�ثطشود و بایستی تا ابد از نابودی و قح

مت و تشنگی بی پایان اھل دوزخ است . پس معیشت و غذای حرام موجب از بین رفتن ع�یش و ل�ذت و س�التن می شود و روابط با حرامیان موجب بی کسی و درد تنھایی و افسرده گی می شود و اندیشھ ھا و ھنرھ�ا

دل می گردد و بر القای آرزوھ�ای خ�ام و جاھالن�ھ م�ی افزای�د و طی زده گی ذھن وحو علوم حرامی موجب قت و رواب�ط اس��ت ک��ھ ت م�ی دھ��د . اص��ال آرزو پ�روری بش��ر حاص��ل ح�رام خ��واری او در معیش��ح�رص را ش��د ام خواری وجود را بھ قحطی می کشاند و تھی و پوچ می ناکامی و رسوائی اوست . زیرا حر ھمواره موجب

و فرد را بھ آرزوھائی در آینده سوق می دھد . پس آرزوپرستی بشر از نتایج رزق حرام است ک�ھ بق�ول کند » آرزو آفت عقل و دین است . « علی ع :

ی ی�ک ام�ر و ق�انون فط�ری و ذات�ی اس�ت ن�ھ رودن چیزی یا عملی و یا رابطھ ای و یا فکپس حرام و حالل بائی ک�ھ از طری��ق دروغگ��وئی و ری��ا و ن��اختراع�ی ف��وق وج��ود . ن�ان ی��ا ن��ام و دوس��ت و ھمس�ر و ق��درت و مع

١١۵

فروشی بدست می آید ح�رام اس�ت زی�را ھم�ھ تب�دیل ب�ھ م�رض و ع�ذاب و انقب�اض ت�ن و –فریبکاری و خود ت ایج�اد ی گردد و در وجود آدمی حل نمی شود و مثل لقمھ ای مسموم در مع�ده م�ی مان�د و مس�مومی روان م

ت ؟ اص�ول و احک�ام س�محک ح�الل و ح�رام چی می کند و وجود را بھ سمت مرگ می کشاند . و اما میزان و، دق ، ص�برطنی دین ھستند ک�ھ مث�ل ص�دین ھمگی چیزی جز فرقان و ترازوی حالل و حرام نیستند اصول با

دارن�د حالل می باشند و نشانھ ھ�ای بیرون�ی ھ�م وج�ود نیک و منشأ دروالعفو و ایثار کھ مة و زکو انفاق وه و تصدیق و محک بیرونی ھمان صفات درونی م�ی باش�ند مث�ل دوری از زن�ا کھ بصورت احکام شریعت آمد

ھ�ا دو روی امث�الھم . این خ�واری و و ریا و شرابخواری و قمار و تھمت و دزدی و رشوه و ربا و مال م�ردممیرس�د و ب�ر اش�دھ بھ آن صفات دینی کھ اصول فطری دین می بکلیت می باشند و آدمی بھ میزانی السکۀ ح

آنھا معرفت می یابد و کسب می کند از حرامھای بیرونی ھم دوری می جوید و در حوزۀ حاللیت جھان ق�رار ، ان ح�الل ، رواب�ط ح�الل ، ش�غل ح�اللبرخ�وردار م�ی ش�ود : از ن�ل المی گیرد . و از رزق انبساط یافتھ و ح�

ل و غیره . بدون رسیدن بھ صفات جوھری دین در نفس خود ھرگز نمی توان بھ مالک و مح�ک الدوستی حع و مطمئن حالل و ح�رام در بی�رون دس�ت یاف�ت زی�را ش�رایط بیرون�ی ھم�واره در ح�ال تغیی�ر و تن�و مکمستح

روش و اش��یاء و کاالھ��ا روز ب��روز در ح��ال کث��رت م��ی باش��ند و ھ��یچ فرم��ول و اس��ت و رفت��ار و فرھن��گ و آدم�ی ھم�واره در وسوس�ۀ ش�یطان این جدولی برای تفکیک حالل و حرام از یکدیگر وجود ندارد وعالوه بر

ع و ب��ھ اف��زایش و تن��و رو فریب��ی و توجی��ھ گ��ری ھ��م ھم��واره –و م��ردم و ط��اغوت ق��رار دارد و ق��درت خ��ود در بیرون برای تفکیک حالل و حرام کارآئی داش�تھ ست و ھیچ دانش و فن و فرمولی نمی تواند پیچیده گی ا

ق . پس مالک ، ھمان اصول معرفتی و عملی دین است و بھ ھمان دلی�ل آن�را اص�ول م�ی نامن�د ک�ھ ص�د اشدبب�ھ ن�وری صدق بھ تنھائی می توان بھ س�ائر اص�ول ب�اطنی دس�ت یاف�ت و در رأس آنھا قرار دارد و بواسطۀ

رسید کھ در ھر آن ، مرز بین حالل و حرام و حق و باطل را در مسائل بیرون�ی نش�ان میدھ�د . و ھ�یچ کس�ی قادر نیست تکلیف دیگران را در این امر روشن نماید . ب�ی کف�ایتی و اشددر ھر درجۀ دینی و اجتھادی ھم ب

ھ در وادی والی��ت ، ھ��ر س��الم و خاص��از ھم��ین باب��ت اس��ت . اص��ال در ا ب��ی خاص��یتی رس��الھ ھ��ای عملی��ھ ھ��م آخ�رین مح�ک ح�الل و ح�رام را در هللاو در معرفت نف�س و جھ�اد ف�ی س�بیل اشدمؤمنی بایستی مجتھد خود ب

ی آن اس�ت ی�ن ام�ر ندارن�د و ق�انون کل�کھ ھیچ نیازی بھ ا ھمخود بیابد . و غیر مؤمنین و مشرکان و کافران فروش�ی –مجبور بھ دروغگوئی و ریاک�اری و چاپلوس�ی و خ�ود کھ آن رزقی کھ آدمی برای بدست آوردنش

دال ب�ر ح�رام ب�ودن آن رزق اشدو در آن برای آدمی زور و ظلم و رنجی ب اشدایمانی و جسمانی ب عقیدتی وآن ت�الش در محص�ول اش�دآن تالشی کھ در آن رنجی ب«: (ع)آن چشم پوشید . بقول علی است و بایستی از

ذاب اس�ت ول�ذا ع�ت قری�ب ب�ھ اتف�اق بش�ر معاص�ر از طری�ق رن�ج و و رزق اکثری » .رد رنج بیشتری وجود داود ب�ھ ع�ذابھای بیش�تری م�ی انجام�د . ن�ان و ن�ام و دان�ش و ف�ن و امکان�ات و ق�درتی ک�ھ در ج�حاصلش در وفروش�ی و ری�ا گ�ردد از بنی�اد ، ح�رام و –و آدم�ی مجب�ور ب�ھ خ�ود اش�دو ع�ذاب ب آوردن�ش رن�ج آغاز بدست

اش�داصال آن دانش و ھنر و نام و نانی ک�ھ ق�رار ب است و تبدیل بھ مرض و جھل و بدبختی می شود و ناحقت نیست بلکھ جھل و فریب و زھر و بی ش�رافتی اس�ت و اینگونھ بدست آید اصال دانش و ھنر و غذا و حیثی

ام اس�ت و از ای�ن محس�وس ت�رین و فط�ری ت�رین مح�ک ح�الل از ح�ر باید از آن گذشت و این خود بھت�رین و. فرمول ھای بیرونی ب�رای تفکی�ک اشدروشن تر مالکی وجود ندارد و برای مؤمنان اھل معرفت کافی می ب

حالل و حرام ھمگی فریبنده و بازیچھ و باطل است . مثال می گویند ش�راب و افی�ون ب�رای برخ�ی مفی�د اس�ت

١١۶

ی توان ب�ا و حاللش می کنند و زنا را ھم م دنپس حالل است و گوشت خوک را با داروئی انگل زدائی می کنموق�ت نم�ود و دروغ را ھ�م م�ی ت�وان ب�رایش مص�لحتی سیاس�ی و روان�ی تراش�ید و آیھ ای تبدیل ب�ھ ازدواج

حالل�ش ک�رد . و م�ی بین�یم ک��ھ مالکھ�ای بیرون�ی ح�الل و ح�رام چ��ھ در روش عمل�ی و فن�ی و ی�ا در روش ب��ھ ی اعتبار و باطلند و با روش ھ�ا و کم�ک ھ�ای بیرون�ی خیل�ی اصطالح فقھی و شرعی ھمگی بھ یک میزان ب

حرامھا را حالل کرد . برای قمار می توان خواص علم�ی و ام نمود و ھمۀحردین خدا را آسان می توان کل ل ی قائل شد و یک حدیث ھم بر تأئیدش یافت و حاللش نمود و بزرگترین جنایتھا را ھم م�ی ت�وان ب�ا توس�طب

واج�ب بی و فنی و سیاسی و با توسل بھ یک آیھ متشابھ و حدیثی متشابھ ، حالل کرد و بلکھط بھ یک فایدۀرس�ھ و تحص�یل س�واد و دمق�امی نیس�ت ک�ھ در م اش�د. و اجتھاد کھ مقام تشخیص حالل از حرام می بساخت

کام�ل از کلم�ھ اش روش�ن اس�ت یعن�ی مق�ام جھ�اد است فنون دینی بدست آید . اجتھاد کھ مقام تشخیص حاللک�ھ اش�دبیعن�ی جھ�اد در نف�س ) م�ی –خ�دا جھ�اد در» ( جھاد ف�ی هللا «در راه خدا و بلکھ مقام رسیدن بھ

اس�ت و اھ�ل دل ش�دن» دل«ھ میزان وجود یعنی معرفت نفس و معرفت قلب است و رسیدن ب عالی ترین حد رج عالی آن م�ی باش�ند ک�ھ دا. پس مجتھدین واقعی سالکان معرفت نفس در م گشتن است و عارف بھ وجود

تھ�د ان�دک مؤمن�ان طال�ب معرف�ت در اط�راف خ�ود ھس�تند ک�ھ جل مجتھد وجود خ�ویش و س�پس ماو در درجۀی�ت نو اکنو» الس�اعھ«در ق�رآنن�زول . مجتھ�د حقیق�ی کس�ی اس�ت ک�ھ دل�ش مح�ل ھمواره انگشت ش�مارانند

فقط چن�د نمون�ھ ح�الل و ح�رام ذک�ر قرآنب و تاریخ ندارد. در کتا قرآنی بھ سواد حدیث و طزمان است و ربب�وده اس�ت و ام�روزه ھ�زاران س�ئوال ش�رعی » الس�اعھ« شده است کھ مرب�وط ب�ھ مس�ائل ن�زول احک�ام در

و احادیث نیست . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ م�ثال قرآنحالل و حرام وجود دارد کھ پاسخ یکی از آنھا در دربارۀرام م��ی دانن��د ول��ی ھ��روئین و بازیھ��ای ک��امپیوتری و داروھ��ای اوزن ب��رون و ویول��ون و ش��راب را ح��م��اھی

بارداری را حالل می فھمند و این فاجعھ ای در دی�ن اس�ت ک�ھ یتامینی و قرص ھای ضد وفشردۀ پروتئینی و اصول دین رسانیده است . راستگوئی و صدق و ب�ی ری�ائی و قناع�ت را مسلمانان را بھ بن بست کامل با کل

. یز اصال حرام می کنند و ربا و جاسوسی را حالل می کنندمون آبا یک توجیھ جناریم و راه حرام زیستن داریم . انسانی داریم کھ در سمت حاللیت وجود قرار دارد و کسی دزیستن لراه حال

. کسی کھ در سمت خدا قرار دارد و بھ سوی او می رود اھ�ل ح�الل داریم کھ در سمت حرامیت سیر می کندامھ�ا را ھ�م آش�کار م�ی حرشود و نشانھ ھای حالل را ھم در بی�رون م�ی یاب�د و روزبروز حاللتر میاست و

بیند . و راه سیر و سلوک بس�وی خ�دا ب�ی ھ�یچ تردی�دی ی�ک راه ب�یش نیس�ت و آن معرف�ت نف�س ب�ر اس�اس منی�ت . خودی�ت و بسوی حل شدن و فنا ش�دن در خ�دا م�ی رود» خود«است کھ (ع)و علی (ص) محمدمکتب

ت و خودی�ت و ھوی�ت ی� وجود انسان اس�ت زی�را منھمان عنصر حرام در انسان است و حالل و حرام مختص » م�ن«ھ ک�و بھ میزانی » من«ید انسان حیوانی است کھ می گوگی انسان است و می توان گفت کھ از ویژه حالل�ی و پ�اکی و ماھی�تبھ ،ر حریم او در وجود قرار می گیرد ) می رود و د(ھو غیب وجود» او«بسوی

را می یاب�د ب�ی ھ�یچ ف�وت و ف�ن و طھارت می رسد و در جھان برون ھم در ھر لحظھ نشانھ ھا و شعائر هللاس�الک ب�ھ مقام�ات و ص�ور و . و در مراح�ل معرف�ت نف�س اس�ت ک�ھ بی نیاز از آیھ و ح�دیث و فق�ھ و تفس�یر

د و حالل�ی ااس�ت و ای�ن مق�ام اجتھ� »او«رس�د ک�ھ ی می»م�ن«میرسد و از آن می گ�ذرد ت�ا ب�ھ » من«حاالت است و مقام عصمت و طھارت است . پس مقام عصمت و طھارت مادرزادی و میراثی نیس�ت بلک�ھ رس�یدنی

. مق�ام عص�مت و نواده گان امام�ان م�ا م�ی بایس�تی ام�ام م�ی بودن�د فرزندان و ھمۀ است اگر وراثتی بود کھ

١١٧

ای�ن دست می آی�د و وج�ود در خ�دا ح�ل و ب�ا او یگان�ھ م�ی ش�ود وطھارت در وادی معرفت نفس است کھ بھ پاک و فنا ش�ده ان�د و ب�رای ھم�ین ھ�م خداون�د » خود«است کھ از قرآنصفت و مقام عباد هللا المخلصین در

و آنھ�ا از ھم�ین دنی�ا مآنھا را مسئول اعمال و کردارشان نمی داند و می فرماید من مسئول اعمال آنھ�ا ھس�تح�الل و طھ�ارت و قداس�ت م�ی ۀجود چن�ین انس�انھایی اس�ت ک�ھ ح�وزعیم خدا مقیم می باشند . و وات ندر جن

. و ھر کھ ھم در حریم وجود این مخلصین قرار گی�رد و دوس�تی و اینانند فقیھ و حکیم و مجتھد واقعی اشدبزی�را برخوردار اس�ت . بحاللی قرار دارد و از رزق انبساط یافتھ و نوری و طی ت کند در حوزۀنماید و تبعی

ی�ژه گ�ی در وت است و جنت کانون یافتن رزق پاک و حالل است ھمانطور کھ این وجودش درب ورود بھ جن ذکر شده است . ھیچ چیزی بھ خودی خود نھ حالل است و نھ حرام و نھ پاک است و نھ نج�س . ع�الم قرآن

دا و امام خود دارن�د ، خعرفت نفس کھ روی بھ بر مؤمنان اھل م ، است متحدھستی امر و پدیده ای واحد و و مش�رکان س�یما ب�رام�ام و منک�ران معرف�ت نف�س و بھش�تی دارد و ب�ر ماھی�تحالل و پاک است و س�یما و

م�ی فرمای�د ق�رآنانطور ک�ھ م�نجس و الینحل و ع�ذاب آور اس�ت . ھ دوزخی دارد و ھمھ چیز حرام و خواص ھوسھای دنیوی کرده ان�د نج�س و ناپ�اک و حرامن�د و ھ�ر را بازیچۀاھل دین ناخالص کھ دین مشرکان یعنی

چھ در اختیار دارند و می خورند حرام اس�ت حت�ی نمازش�ان و زک�وة آنھ�ا ح�رام اس�ت و تب�دیل ب�ھ ع�ذاب م�ی . شود

م�ی ت�وان تش�خیص داد » عاشقان خ�الص خ�دا«حدود الھی (احکام عملی دین) را فقط در محدودۀ الھی یعنی و مع�ین م�ی معل�وم ھر چیزی . بواسطۀ نور وجود اینھاست کھ حدود و حد ی حالل یا حرام استکھ چھ چیز

معرفت می آید و دی�ده م�ی ش�ود ک�ھ خی�ر اس�ت ی�ا ش�ر ، ح�الل اس�ت ی�ا ح�رام . و شود و ھر چیزی در حوزۀفت�د . و ب نید و در دام ش�ر و حرام�ی و ع�ذانتخاب کن�می بیند و می تواند در ھر امری اکھ است کسی چنین

ھای الھ�ی ، یعن�ی عب�اد هللا المخلص�ین ، ک�ھ ن�ور ھ�دایت آدمی یکی از این حد در وادی معرفت نفس است کھ می یابد . آدمی تا امام زنده ای را نیافتھ ، حالل و حرام خود را تشخیص نمی تواند داد و جز خود را ھستند

م�ام و . دی�ن ب�ی اری و شرک و نفاق ، نم�ی دان�د فریبی و ھوس بازی کاری ندارد و در دین ھم جز بازیگ –آنک�ھ «م�ی فرمای�د : (ع)قلب�ی ب�ھ انس�ان مخل�ص ، دی�ن نف�اق اس�ت . ھم�انطور ک�ھ ح�افظ بزرگ�وار بدون حب

ک�ریم ح�الل آم�ده و ح�رام ق�رآنو مسلم این است کھ ھر آنچھ کھ در » .ق وش نیامد در نفاق افتاده بود عاشرعایت آن می توان بھ سائر حوزه ھای حالل و ح�رام راه یاف�ت و کھ بواسطۀ حداقل حالل و حرام است آمده

بیگ�انگی انس�ان ش�ده و –آنھا را تشخیص داد . مثال شراب و قمار کھ از گناھان کبیره است موجب از خود س�ت و افراط و تفریط می کند و بھ خیاالت جاھالنھ می کشاند پس ح�رام ا و فریبی و غل –آدمی را دچار خود

اگر نم�از ھ�م ،، ھر چھ کھ با آدمی چنین کند حرام است . اگر تلویزیون ھم چنین کند بدون شک حرام است ت وم�. امروزه حراشدبوای بر نمازگزاران ) می » ( لمصلین لفویل « چنین کند حتما حرام است و مصداق

تی و نم�ره پرس�تی و م�درک پرس�تی ورزش پرسو ویدئو عذاب حاصل از پدیده ھایی مثل تلویزیون و گناه وو حافظھ پرستی و کامپیوتر پرستی بھ مراتب شدیدتر از گوشت خوک و شراب است . بیم�ھ پرس�تی ام�روزه

حرامھای زمانھ است کھ تمامیت حرامھای دین را در خود جمع آورده و بر جای خدا پرس�تی نشس�تھ اشداز ناھان اکب�ر گپرستی و پزشکی پرستی نیز امروزه از رو، دا است و شیطان پرستی آشکار و تمام عیار است

اس��ت و از ش��رابخواری بمرات��ب حرامت��ر اس��ت و ع��ذابھایش بس��یار وس��یع ت��ر اس��ت . داروھ��ای موس��وم ب��ھ ماس�ت و عص�ر می یافتھ است نی�ز از گناھ�ان کبی�رۀاعصاب و روان و داروھای روانگردان کھ مصرف عمو

١١٨

انس�انی و ض�د ر اس�ت و از پدی�ده ھ�ائی ض�د ت�عذابھایش بس�یار عظ�یم از زنا و قمار و شرابخواری ، گناه وق��رن اس��ت . س��واد پرس��تی نی��ز تربی��ت اجب��اری نی��ز از گناھ��ان کبی��رۀمعرفت��ی اس��ت . تعل��یم و دین��ی و ض��د

. و ھمۀ این گناھان کبیرۀ زمان ما بھ دالر پرستی میرسد کھ ھم�ان ھمینطور و سیاست پرستی از ھمھ بدتر حرامھاست . ۀتی و شیطان پرستی آشکار است و کارخانآمریکا پرس

١١٩

شفاعت یا اعرف الغافرین یا اشفع الشاھدین

مغفرت و بخشش و عفو ، شدن است و این مقام خداست کھ خداوند این ص�فت بھ معنای واسطۀ »شفاعت«

ز مثل سائر صفات و اقتدارش بھ خلفای خود از م�ؤمنین مخل�ص و اولی�ایش وانھ�اده اس�ت وو مقامش را نیمی پندارن�د ک�ھ ش�فاعت ک�ردن خ�دا درب�ارۀ گناھک�اران ب�ھ یبسیار . کریم مکررا آمده است قرآناین امر در

و . ب�ھ زب�انی دیگ�ر ش�فاعت ھم�ان مغف�رت ح�ال آنک�ھ مغف�رت ج�دای ش�فاعت اس�ت معنای بخش�یدن آنھاس�تبخشش خداست کھ در نزد بندگان مخلصش نھاده است کھ می توانند برخی از گناھکاران را از مغفرت خ�دا،

. پ��س از ع��ذاب برھانن��د د و اھ��ل ایم��ان و ھ��دایت کنن��د ون��م��ورد بخش��ش ق��رار دھن��د و ش��امل رحم��ت او نمایی�ای خ�دا م�ی باش�ند و فرت پروردگار در نزد برخی از مخلص�ین در دی�ن ک�ھ از اولغشفاعت عبارت است از م

. پس شفاعت عبارت است از مغفرت انسانی پ�اک و او در درجات گوناگون قرار دارند اللھیدر مقام خالفت ان جاھ�ل ع�ت و ایثار انسانی نسبت ب�ھ ھمنوحب . پس جوھرۀ شفاعت از م خالص نسبت بھ گناھکاران بشری

ن) اس�ت ک�ھ از دق�ام ش�ھادت (ش�اھد ش�و بخشش�ی حاص�ل م رچش�مھ م�ی گی�رد و چن�ین ح�ب س، و تبھکارشم�ی (ص) محم�د، ع�الیترین مق�ام ش�ھادت و ش�فاعت از آن قرآن. بھ نقل اشدمقامات عالی معرفت نفس می ب

ت خ�ویش اس�ت و ش�اھد و ش�فیع مؤمن�ان ام� (ص) محم�دو اس�ت ، (ص) محم�دکھ خداوند ش�اھد و ش�فیع اشدب. ای�ن سلس�لھ مرات�ب ، ش�اھد و ش�فیع ب�ر م�ردم ھس�تند مؤمنان ھم بھ میزان�ی ک�ھ در دی�ن خ�الص م�ی ش�وند

. و این امر نشان دھندۀ واحد بودن نفس بشری و بلکھ واح�د ب�ودن مذکور است قرآنشھادت و شفاعت در . یعن��ی ش��ھادت و ش��فاعت ھ خ��دا ھ��م ص��احب و مال��ک و رب و گ��وھرۀ ھس��تی اس��تک��ع��الم ھس��تی اس��ت ک��ل

یعنی بھ میزانی ک�ھ م�ؤمن اھ�ل معرف�ت نف�س از خ�ود ف�را می�رود و . ا امری است از خویش بر خویشماھیتو رحمت خدا نمی یابد و ھیچ نقصان و ب�اطلی نم�ی ، جز حق د خروج می کند و شاھد بر عالم و آدم می شو

ک�ار جھ�ان و جھانی�ان نقص�انی م�ی بین�ی از جھ�ل و غفل�ت در اگ�ر« می فرماید: (ع) . ھمانطور کھ علی بیندح�ق آم�د و باط�ل رف�ت و « م�ی فرمای�د : ق�رآنھم�انطور ک�ھ و» و ب�ھ خ�دایت رج�وع نم�ا. توست توب�ھ ک�ن

عالم و ھادت بر نفس واحدۀشپس مقام شفاعت در وادی » خداوند حق را بر باطل افکند تا آنرا محو نماید. بگ�و ک�ھ « . و از اینجاست کھ خداوند می فرماید : است و مقام درک توحید است آدم موجب معرفت بر حق مت خداوند فری�ب حر از رحمتش نومید نباشید ھمانا کھ نومیدان از ،را می بخشاید خداوند جمیع گناھان شما

و این فریب خورده گی حاصل القای کاذب آن دستھ از علمای جاھ�ل و مش�رک دی�ن اس�ت ک�ھ » خورده گانند.ر م�ردم مس�دود م�ی کنن�د ت�ا م�ردم را ب�ھ دین را بر مردمان سخت جلوه می دھند و با این کار راه ھدایت را ب

: مک�ررا م�ی فرمای�د ک�ھ ق�رآنھم�انطور ک�ھ خداون�د در . ان دین خود را آب�اد کنن�دکخودشان دعوت کنند و دبدانید کھ ھم�واره رحم�ت خ�دا ب�ر ع�دلش پیش�ی دارد و اگ�ر ق�رار ب�ود ک�ھ خداون�د بواس�طۀ ع�دلش م�ردم را «

وج�ود خ�ود را م�ی انس�ان اھ�ل معرف�ت نف�س بمیزان�ی ک�ھ ح�ق » . بگیرد احدی بر روی زمین باقی نمی مان�دخدا معرفت می یابد، م�ی توان�د گناھ�ان و خطاھ�ای خ�ود را ببخش�اید و ان و مطلقۀشناسد و بر رحمت بی پای

بھ ھمین میزان قادر بھ عفو و بخشش گناھان دیگران است و این سیر پدی�د آم�دن مق�ام ش�فاعت در مؤمن�ان . ھ�یچ کس�ی ب�ا تلق�ین نم�ی توان�د اعت یک قدرت معرفتی اس�ت و تلق�ین و تقلی�د نیس�ت. پس شف عارف است

١٢٠

اعمال زش�ت خ�ود را در نف�س خ�ود ببخش�د و پ�اک کن�د و س�بک و آرام ش�ود و انبس�اط یاب�د و دل�ش ب�ھ ن�ور بشری حاصل یأس بشر از رحمت خداست . ش عظیمی از جنایات و گناھان کبیرۀ. بخ رحمت خدا عالم گردد

ی ک�دیزو از ن رس�ند کھ رحمت خدا را می شناسند و بھ آن امیدوارند طبعا بھ رأفت و لطافت و مھ�ر م�ی آنانی�ف ھرب�ان و لطمارد طبع�ا دل�ی د امی�د معرف�ت و خ�دا . دلی کھ بھ رحمت بھ ظلم و فسق و تباھی اکراه دارند

ش�فاعت خ�دا و تم ب�ھ رحم�. پس امی�دوار ک�ردن م�رد است و نمی تواند بھ شقاوت و ستم و خیانت رو آوردنک�ھ آ. ی کن�دمخلصین ، نھ تنھا موجب تشویق آنھا در گناھان نیست بلکھ آنھا را از گناه ک�ردن شرمس�ار م�

ی م�ی ال ب�ھ جنایتک�اری حرف�ھ ، وق�یح و جس�ور م�ی گ�ردد و مب�د از رحمت و شفاعت مأیوس اس�ت در گن�اهت در تربی�� ارگیری قھ��ر و غض��ب و تنبی��ھھ بک��ک��. ھم��انطور ش��ود و قباح��ت عم��ل از نظ��رش س��اقط م��ی ش��ود

عروف و مامر بھ ھمانطور کھر فراوان . در موارد بسیار نادر و آنھم پس از تذک ال نتیجھ ای معکوس دارد ا یدین م� ل بھ ضد نھی از منکر غضبناک و تھدیدی و تعزیری نیز موجب دریده گی و فحشاء می شود و مبد

م�ت حرۀ رامی�دوار ک�ردن و معرف�ت دادن ب�ھ م�ردم درب�ا . ین ش�ده اس�ت، ھمانطور کھ در کش�ور م�ا چن� گردد . ن ماس�تت امام�اسازنده ترین نوع امر بھ مع�روف و نھ�ی از منک�ر اس�ت و ای�ن س�ن خداوند ، بزرگترین و

ھ رحم�ت ب� ،ج�اری ک�ردن ح�د تھدی�د و معترفین بھ زنا و شرابخواری را بھ جای قھ�ر و (ع)ھمانطور کھ علی ھ ای ک��ھ . در ص�در اس��الم در جامع�� رحم��ت خ��دا را در وجودش�ان نش��ان می��داد م��ی ک�رد و نقط��ۀخ�دا امی��دوار

ی ش�رعی کفر و نفاق و ظلم و فسق و فجور و دزدی و زنا بود جز چند مورد انگشت ش�مار، ح�د اشدمظھر ش��اکی ب��ھ گناھش��ان ب�ود و آنھ��ماص��رار گناھک��اران و افتخارش�ان وقاح�ت و ج�اری نگش��ت ک�ھ آنھ��م بواس��طۀ

داشتند . د و م�وردآن مؤمن مخلصی کھ مورد شفاعت درگاه خدا قرار می گیرد و خداوند شفاعت گناھ�انش را م�ی کن�

خدا ش�فاعت ، چنین کسی از نزد دھد و جایگاه گناھانش را بھ حسنات تبدیل می کند رحمت و لطف قرار میا تم دیگ��ری رس��قلب��ا بتوان��د گن��اه و . اص��وال ھ��ر کس��ی اش��دیافت��ھ و اھ��ل ش��فاعت درب��ارۀ دیگ��ران م��ی توان��د ب

ی بت�ھ ھ�ر کس�. و ال ا نموده است و شفاعت ھمین استناھانش مبر گببخشد آن گناھکار را از تباھی و عذاب چن�ین د خداون�دمخلصان عارفی کھ از نز اال اشدنمی تواند از چنین قدرت و معرفت و لطف قلبی برخوردار ب

ا ھ�م س از س�الھرا پ� خ�ودوال حتی کوچکترین گناھان و ستم ھای عزیزان ت قلبی یافتھ باشند . آدمھا معمقو . نمی توانند فراموش کنند تا چھ رسد کھ بتوانند قلبا ببخشایند

اینطور نیست کھ ھر کسی ک�ھ ش�ما « یم خطاب بھ رسول و مخلصین خود می فرماید : رک قرآنو خداوند در این بدان معناست کھ ح�ب » . د شفاعتش نموده و ھدایتش کنید بتوانی اشددوستش بدارید و مورد حب شما ب

ف�ت رمخصوص نسبت بھ فردی ھنوز از عالئم ناخالصی و شرک اس�ت و از توحی�د نیس�ت. و ت�ا آدم�ی در معو وحدت اشدو از آنجا بھ مقام نفس شاھده و نفس واحده ارتقاء نیافتھ ب اشدھ نرسیده بنفس بھ نفس مطمئن

در دل�ش یک�ی نش�ده . ت�ا خ�ویش و غی�ر در نظ�رش و بھ مقام شفاعت نرسیده اس�ت اشدھ بوجود را در نیافتمق�ام ش�فاعت را نیافت�ھ اش�دت کامل با جھان و آدمی�ان نرس�یده بی و بھ خویش اشدت نرھیده بی باشند و از غیر

رحم�ت توحیدی است کھ آدمی بر ھم�ھ ی. و از چنین دیدن را عین خویش دیدن» یرغ«. شفاعت یعنی استفتی از بط�ن ورای کفر و ایمان است و حاصل معرمی آورد و شفاعت از ھمین مقام است . شفاعت ، مقامی

پ�س ش�فیعان ، عارفانن�د ک�ھ مذھبش�ان ، عش�ق ب�ھ عش�ق پروردگ�ار اس�ت . و است . قرآنھفتم دل و دین و شفاعت محصول عشق است کھ از وادی معرفت دربارۀ حق بر می خیزد .

١٢١

ن ف یا ابق الباقین ن ی الفان یا افن

کھ ب�ھ معن�ی تن�وع اشدمی ب» فن « از ریشھ و کریم بھ معنای نابودن و از میان رفتن است قرآندر » فنا«

ن�وع . رابط�ۀ ن�ابودی و ت دادن ، کثرت بخشیدن و تفنن ھم ھست و بھ ھر دو معنای مذکور بک�ار رفت�ھ اس�تم�ی بخش�د. تعین) موضوعی است کھ امر فنا را در عالم ظاھر و بشریت بھ نمایش می گذارد و (کثرت طلبی

ن اس��ت ک��ھ ب��رای ف��نع و تدر کث��رت و تن��و » فن��ا«اھر و ب��اطنی دارد و ب��اطن معن��ای ھ��ر معن��ا و حقیقت��ی ، ظ��آم�ده اس�ت ھ�م عارف دین�ی بش�رو م قرآن. می دانیم کھ در اشدبشریت بستر ھوس بازی و لعب و لھو می بع ب�ی پای�ان موج�ودات ع�الم کث�رت و تن�و ،آفری�د و ع�الم ھس�تی کھ خداوند عالم ھستی (بقا) را از عدم (فنا)

ی. ھر حقیقت ازلی ، بصورت نشانی اب�د ت فنائی آن استنشان اصلی این کثرت المتناھی مخلوقات ، است وت است و اکنون ھر چیزی آخ�ر و آخ�رت المتن�اھی در اکنونی . و ھر اولی ، آخرین ظھورش آشکار می شود

ع طلبی فنا حاصل می آی�د و اگ�ر جھ�ان ، ظھور فناست و در کثرت پرستی و تنو . و کثرت ل آن چیز استاو عی�ان م�ی جھان صور) از مقابل چشم آدمی بھ کنار برود آنگاه جمال بقا ک�ھ ھم�ان جم�ال خ�الق اس�ت( کثرتجھ�ان کث�رت و کث�رت « ک�ریم م�ی فرمای�د : ق�رآن. ھمانطور ک�ھ گردد نگی ) دریافت مید ( یگایتوحو شود

یعن�ی آن غفل�ت و » . دی جوئی و غفلت نمود ت�ا اینک�ھ قب�ر خ�ود را دریاف�ت نمودی�ترطلبی ، شما را دچار برآنگ�اه ع پرستی و ارق�ام و ش�مارش گ�ری ب�ا م�رگ از آدم�ی برط�رف م�ی ش�ود وجھل حاصل از تنو کوری و

ھا کن�ار م�ی ھ عینھ می بینی�د دوزخ را و تردی�دو آنگاه ب« روی می نماید و سپس می فرماید : بقای حقیقت ھر آنچھ کھ قابل شمارش است نابود می « می فرماید : (ع)در این رابطھ علی » رود و حق آشکار می آید.

کریم می فرماید قرآن. و نیز ، جھان فنا شونده و نشان فنا شونده گی جھان است پس جھان کثرت» شود. ھر آنچھ ک�ھ در » . اشدھر آنچھ کھ در نزد شماست نابود است و آنچھ کھ در نزد خدا دارید ، باقی می ب: «

ن�زد خ�دا ھم�ان نف�س واح�دۀ رد دست و حیطۀ حیات ھر ف�ردی اس�ت شمارش�ی اس�ت و جھ�ان کث�رت اس�ت وک�ھ بق�ای انس�ان اس�ت ک�ھ ھم�ان بق�ای خداس�ت زی�را تجزیھ ناپذیر و واح�د اس�ت ذات مطلقھ و ت وسانسان ا

جھ�ل اس�ت و تن�اقض اس�ت و باط�ل و ش�رک اس�ت و اش�د. اگر باقی چن�د ت�ا ب باقی یکی است و چند تا نیست. در قیامت کبری آنگاه کھ ع�الم کث�رت برچی�ده م�ی ش�ود . یگانگی و بقا امری واحد است نابود شونده است

رس�د و بس�اط ع�الم و عالمی�ان از می�ان می�رود و جھ�ان ھس�تی چ�ون یو آخرت فنائی جھان ب�ھ مب�دأ خ�ود م�) فقط انسان خدایگونھ بقایش آشکار می شود و ب�اقی م�ی قرآنطوماری پیچیده در دست خدا قرار می گیرد (

ک�ریم حت�ی بھش�ت و جھ�نم ھ�م ق�رآن. چون بنا بر این جمال بقاست ماند کھ ھمان خدای انسان گونھ است و) عالم وج�ود جھنم ھر دو ، سیمای کثرتی (فنائیدارند و مھلتی و عمری دارند و خود بھشت و بقای جاوید ن

ق�رآن. البت�ھ در جق م�ریض : کث�رت متح�د و کث�رت متش�ن س�لیم و متف�ر ت متح�دت و کیفی�است در دو وض�عی . اش اب�دی نمای�دآمده است کھ خداوند اگر اراده فرماید م�ی توان�د بھش�ت ی�ا جھ�نم را ب�رای برخ�ی از اھ�الی

کریم مکررا مط�رح م�ی قرآنبرای ھمین ھم صحبت بر سر عذاب ابدی و اقامت ابدی در بھشت و دوزخ در تی مش�خص مھل�ت داده ش�ده اس�ت ت�ا ب�ھ رس�الت دوزخ�ی . برای ھمین است کھ بھ ابلیس ھ�م ب�رای م�د اشدب

آی�د طبع�ا دوزخ ھ�م بس�ر م�ی آی�د و و چون این مھلت بس�ر اشددھد و باعث و بانی کفر و عذاب ب خود ادامھ

١٢٢

. زی�را بھش�ت و دوزخ حاص�ل امتحان�اتی اس�ت ک�ھ بش�ر رس�د طبعا عمر بھشت ھم بھ ھمراه دوزخ بسر م�یی عم��ر بھش��ت و دوزخ ھ��م بواس��طۀ ش��یطان میش��ود و چ��ون عم��ر ش��یطنت ھ��م مح��دود اس��ت پ��س بط��ور کل��

رین ح�د ب�ھ ح�ریم توحی�د اس�ت ول�ی خ�ود . بھش�ت نزدیکت� محدود است و در حیطۀ بقای س�رمدی ق�رار ن�داردی ح�اکم اس�ت و خداون�د ارادۀ آن�ان را محق�ق م�ی س�ازد زیرا در بھشت ارادۀ انسانھای متقتوحید نیست خود

واحد نیست ھمانطور کھ بھش�ت انسان در بھشت فاصلھ است و اراده ای ین ارادۀ توحید و ارادۀپس ھنوز بع پرس�ت انس�ان اس�ت و کثرت طل�ب و تن�و ارادۀ ظھور ت یعنی محل آمده اس قرآناست کھ در » افنان«محل

جایگاه خالف�ت الھ�ی خ�ود را بط�ور کام�ل نیافت�ھ و ب�ر آن د و یگانھ نشده است ودر بھشت انسان ھنوز موح پروردگ�ار ق�رار دارد و تس�لیم اس�ت عاع ارادۀقرار نگرفتھ است ولی بس�یار ب�ھ آن نزدی�ک اس�ت و تح�ت الش�

و واح�د نش�ده ق و فنای در بقای خدا نیست و وجود کثرتی او در یگانگی ذات پروردگ�ار ح�ل ولی ھنوز عاشانس�ان و نی�ز ب�ر اس�اس دھھ�ا ربارۀگار دردو عشق و لطف مطلقۀ پرواحمین . بر اساس مقام ارحم الر است

پ�اک ش�دن اھ�ل دوزخ پ�س از ط�ی دوران دوزخ خ�ویش و پ�س از کریم علنا بر می آید کھ ھم�ۀ قرآنآیھ در لی�ای شفاعت انبی�اء و او بھشت خدا وارد می شوند و در حیطۀ بھ ھل و ستم ھاجکامل از تباھی و سیاھی و

اھل بھشت پس از یافتن اجر کامل خ�ویش از بھش�ت ب�ھ رض�وان خ�دا راه م�ی خدا قرار می گیرند و نیز ھمۀت ذات است در اح�دی یبشر واحدۀتحقق نفس قام توحید و وحدت وجود است و حوزۀیابند کھ حریم علم و م

. زی�را ، بھش�ت و دوزخ ھ�م برچی�ده م�ی ش�ود ش است کھ نھایت�ا در پای�ان ع�المرواین راه و پروردگار . با گ�ار ق�رار ردعالم ھس�تی بص�ورت طوم�اری در دس�ت پرو آمده است در پایان عالم ، کل قرآنھمانطور کھ در

. پ�س طوم�ار اش�دم م�ی بجھ�ن ستی است کھ ھمان�ا بھش�ت وعالم ھ ی گیرد این طومار ھمان دو روی سکۀمعت سبھشت و دوزخ ھر یک بھ و« می فرماید : (ص). زیرا پیامبر اکرم بھشت و جھنم ھم برچیده می شود

» عالم ھستی است. کل پرس�تی انس�ان اس�ت و جھ�ان کثرت�ی جھ�ان جم�ال تتفنن و فن�ون و فن�ی گ�ری ھم�ان کث�رت و کث�ر پس فن و

جم�الی جعل�ی و فرض�ی و ت اس�ت وع طلب�ی بش�ری پرستانھ و تک�اثری و اس�تکباری و ب�ازیگری و تن�و کثرتخیالی است یعنی جم�ال فن�ائی اس�ت ن�ھ جم�ال بق�ائی جھ�ان . ھم�انطور ک�ھ ع�الم ف�ن و دان�ش فن�ی بش�ر دقیق�ا

ول�وژی) تکنو خ�ود ای�ن فن�ون ( اش�دلع�ب م�ی ب محصول برتری جوئی و ب�ازیگری و ھ�وس پرس�تی و لھ�و ون فن�ا پرس�تی انس�ان . پ�س ف�ن پرس�تی ھم�ا پرس�ت اس�ت بستر تباھی و نابود شدن و خود براندازی بشر فن�ا

فنی معاصر است کھ بقا و وجود را از خدایش نمی پسندد تمدنکفر در اعماق و تار و پود است و این نطفۀخداس�ت و وج�ود ان رحم�ت مطلق�ۀکف�ر اش�دکن�د و ای�ن و نمی یابد و رجعت بھ اصل عدمی و فنائی خود م�ی

) ن پرس�تی بش�ر و م�ذھب تکنولوژیس�م (تکنی�ک پرس�تی. پ�س ف� خدا را نفی و انکار نمودن است در خ�ویش است ک�ھ ای�ن غفل�ت ب�ا م�رگ و قب�ر ، ب�ر» وجود«ت از حاصل غفل حاصل ظاھر پرستی کثرت جھان است و

رود و ای�ن اس�ت ک�ھ خداون�د بی از میان میکثرت از انسان ساقط می شود و کثرت طل کنار میرود و اینچنینیعن�ی » ھر نفسی تا مرگ را نچشد بسوی خ�دا راغ�ب نم�ی ش�ود و بس�ویش ب�ر نم�ی گ�ردد . « می فرماید :

. اگ��ر از کن��د پرس��تی را رھ��ا نم��ی فن��ا دارد و کن��د و دس��ت از تف��نن ب��ر نم��ی بس��وی بق��ا و یگ��انگی می��ل نم��یتخ�دیر و داروھ�ای خ�واب آور روز اف�زون ف�ن پرس�تان ب�ھ افی�ون و ب�از ، می�ل ف�ن تم�دنبزرگترین ویژه گ�ی

واقع نشانی آشکارتر از فنا پرستی و میل بھ نابودی خویشتن است کھ در اشکال گوناگون خودکش�ی است در، اش�دم�ی ب . و اگر رشد تکنولوژی و فن پرستی با رشد آم�ار خ�ود کش�ی و اعتی�اد ھ�م س�و ھا بروز می کند

١٢٣

و فن�ا موض�وعی واح�د اس�ت . و اگ�ر قل�ب و اس�اس ک�ھ ف�ن اشددان می بل معرفت و موح بزرگ بر اھ یتحج ت آشکار دیگری از کثرت علوم مدرن کھ ھمگی علوم فنی ھستند ، ھمانا ریاضیات و کامپیوتر است نیز حج

روزه در آورده اس�ت . و اگ�ر ام� تم�دنایان ای�ن ت و آمار و ک�امپیوتر را بص�ورت خ�دپرستی است کھ ریاضیاگت�ر دیگ�ری ب�ر نف�س و رخ�ود را تولی�د م�ی کن�د حج�ت بز حافظ�ۀخود ک�امپیوتر در درون خ�ود وی�روس ض�د

پ�س وای ب�ر پی�روان ای�ن خ�دایان اش�د) م�ی ب(ک�امپیوتر تم�دنبراندازی خدای ای�ن –فناگرائی و خود ماھیتواقع�ی وار است نیز فرض�ی و غیرھندسھ استفنی غرب کھ بھ حساب و تمدنخیالی و فنائی . و اصال الفبای

یعنی چیزی کھ وجود ندارد و اشد) می ب٠( حساب ھمانا صفرو عدمی است . ھمانطور کھ الف علم کذائی کھ طب�ق تعری�ف خودش�ان موج�ودی اس�ت ک�ھ نم�ی توان�د اشد) می بف علم کذائی ھندسھ و فیزیک نقطھ (.ال

، فن�ی تم�دننھ حجم و نھ وزن . یعنی وجود ندارد . پ�س زیرا نھ طول دارد نھ عرض و اشدداشتھ ب واقعیتخ�ودش م�ی انس�ان و نھایت�ا ض�د خ�دا و ض�د وجود ، ض�د ا ضد ماھیتاست کھ بر دانش فنائی استوار است و

ش�ده تم�دنو ارزی�ابی ای�ن تفکر و پدیده ای اضدادی و ضد پرست است و اگر دیالکتیک روح منطق و اشدبو از بط�ن اش�دپرستی است زیرا دیالکتیک منطق کثرت و کثرت پرس�تی م�ی ب خصلت ضد است نیز از ھمین

اندیش�ھ و فلس�فھ گذاش�تھ اس�ت و در ق�رن ن�وزدھم ک�ھ ق�رن فنی ، پا ب�ھ عرص�ۀ تمدنسرآغاز پدید آمدن این و از ، گردی�ده اس�ت. ت جھانی و فنی گرائی است تبدیل بھ مذھب اھل ف�ن ش�ده اس�ت و ای�دئولوژی فن�احاکمی

دان�ش فن�ی م�درن یعن�ی ین و فن�ی ت�رین و شمارش�ی ت�رین ش�اخۀپیچی�ده ت�ر این روست ک�ھ پیش�رفتھ ت�رین و، م�ی توان�د ب�ھ جعلی کثرتی جھ�ان واقعیتعی است کھ بدون ھیچ تماس و نیازی حتی بھ فیزیک کوانتوم مد جرم نمود عا اعالم این اد علیھر است و کسی چون آلبرت انیشتن بر. و این جنون آشکا شناخت جھان برسد

ار ن جاھ�ل عص�رش ق�رادانست ولی م�ورد تمس�خر اکث�ر دانش�مند تمدنرا خطری مھلک برای علم و این نو آعلم بھ مرحل�ھ ای رس�یده اس�ت ک�ھ از « دانش کوانتوم اعالن نمودند کھ : گرفت . بسیاری از رھبران اولیۀ

، جھ��ان را ی جھ��انم��اد واقعی��تب��ر روی و ک��ارطری��ق ریاض��یات و ارق��ام مح��ض ، م��ی توان��د ب��دون تم��اس واقعی و فرض�ی و جعل�ی اس�اس و اص�ل ای�ن دان�ش را ک�ھ ضد ماھیتعا علنا می توان در این اد » .بشناسد

ع�ا آش�کار رئ�الیزم اروپ�ائی در ھم�ین اد ی و منافقان�ۀغی�ر واقع� ماھی�ت جدید را پدید آورده ، شناخت و تمدننش ھای مدرن غرب رئالیزم بود کھ عم�ال ظ�اھر پرس�تی و کث�رت پرس�تی ب�ود و ن�ھ دا است زیرا فلسفۀ ھمۀ

زم ض�د رئ�الیزم ش�د ، : رئ�الی ی ف�ن پرس�تان معک�وس م�ی ش�وداعاھاد پس می بینیم کھ ھمۀگرائی . واقعیتض��د مکم��ونیز ،انس��ان ش��د طبیع��ت ش��د ، اوم��انیزم ( اص��الت انس��ان ) ض��د طبیع��ت گرائ��ی) ض��د ن��اتورالیزم (

خ�ودش ش�د و ای�ن ظھ�ور پزش�کی ض�د انس�ان گردی�د و عل�م ض�د س�المتی ش�د ، ونیزم شد ، بھداش�ت ض�د کمتنھ�ا دش�من ق�رآناست . پس مذھب تکنولوژیسم مذھب ابلیس اس�ت ک�ھ بق�ول تمدنی این فنائی و فن ماھیت

ان�د ت�ا جایگ�اه انسان است و می خواھد انسان را بھ اصلش یعن�ی ع�دم ، برگرد خوردۀ آشکار و علنی و قسمخدائیش را نیابد . پس فن پرستی و ریاضیات پرس�تی ھم�ان ن�ابودی پرس�تی اس�ت : می�ل ب�ھ ن�ابودی خ�ویش

دھ�د ک�ھ انس�ان را ب�ھ ش نش�ان م�ینو پی�روا تم�دنک کامل شیطان را بر نفس این است . و این سلطھ و تمل تکنولوژیس��م ، س��یمای س��تی وو ف��ن پروج��ود خ��ودش تب��دیل ک��رده و ب��ھ ج��ان خ��ودش انداخت��ھ اس��ت . ض��د

ت است و سیمای دوزخ است . ت و سلطنت ابلیس بر بشری حاکمی » س�قر«ک�ریم غ�ذایش ق�رآن، دود ت�نفس م�ی کنن�د و بق�ول اس�ت و بج�ای ھ�وا» دخ�ان « دوزخ کھ ھوایش

گی و تی ن�دارد و فق�ط ب�ر گرس�نچ ق�و ھیو مدفوعی است کھ زبالھ ای است کھ بھ معنای غذاھائی تفالھ ای و

١٢۴

قرآنحرص و قحطی زده گی می افزاید و آبش ، آتشین است : کوالھا ، مشروبات الکلی و امثالھم کھ بقول غ��ذاھای فش��رده و امث��ال پف��ک و بیس��کویت و ش��کالتھا و درواق��عھ��م » س��قر«ج�ز ب��ر عط��ش نم��ی افزای��د و

ز م�ی فرمای�د بس�یاری از غ�ذا اس�ت . و نی� کھ تبدیل بھ تفالھ و م�دفوع اس�ت و ض�د ،کنسروی و منجمد شده کھ بھ لحاظی ھمانا داروھ�ا و واکس�ن ھ�ا ردازنداھل دوزخ بھ مصرف چرک و خون و عفونت و مرض می پ

و آنتی بیوتیک ھا می باشند زیرا بسیاری از این داروھا از خون و عفونت و ویروس ھ�ا درس�ت م�ی ش�وند خ ، اھل�ش از و نیز می فرماید ک�ھ در دوزشده است . کھ بطور مستقیم در بیماران شایع و مصرف خون ھم

تی ب�ر وم پناه می برند تا از میوه ھایش بخورند تا شاید تسکین یابند ولی پس از مد شدت عذاب بھ درخت زقمواد وھای اعصاب و روان و انواع ارن ھا و دواقع مسک بشان افزوده می شود . محصوالت زقوم ھم درعذاک�ھ ی یامبر اکرم در حدیث معراجش فرموده است ، یکی از مھمت�رین م�واد . و ھمانطور کھ پ اشدر می بمخد

، (نفت) است . کھ امروزه می بینیم کھ حتی از ص�نعت پتروش�یمی » نفط«دوزخیان بشدت مصرف می کنند یم ، آش�کار رک� ق�رآن. پ�س دوزخ ب�ھ ق�ول ن�دری و داروئ�ی ھ�م بدس�ت م�ی آوسلبا غذائی و پروتئینی ومواد

اب�تالی مصرف پرستی سیری ناپذیر فن پرستان از عدم خواری آنھاست . پس دوزخ ، تجرب�ھ وشده است ، دوزخ است . پ�س ف�ن پرس�تی و تکنولوژیس�م ھم�ان ) کارخانۀ بشر بھ نابودی و فنا است و تکنولوژی ( فن

ھم�ھ اگ�ر«م�ی فرمای�د : (ع)ین اس�ت ک�ھ عل�ی زخ پرستی و عدم پرستی است . برای ھموشیطان پرستی و دک�ھ کس�انی چ�ون و این.» ات و شھرھای بزرگ پدید نم�ی آم�د فن و عمار زگرت مؤمنان خالص بودند ھبشری

ایم�ان ی�ک عص�بیت ک�ور « د ک�ھ دکتر عبدالکریم سروش تحت عنوان دین و عرفان بھ ای�ن نتیج�ھ رس�یده ان�ب��دان » . اش�دداش�تھ ب نم�ی توان�د وج��ودن��ی ک�االئی از دان�ش فن��ی اس�ت و ب�دون آن دی��ن یعرف�ت دم. و اس�ت

ع را تش�ی ، نف�وذ ک�رده اس�ت و م�ی خواھ�د ریش�ۀ عمعناست کھ سلطنت ابلیس تا تمام اعماق اسالم یعنی تش�ی دیگ�ری از ف�ن پرس�تی در لب�اس و ای�ن نش�انۀ. ، بران�دازد عرفان را بنام عرف�ان بنام تشیع براندازد و ریشۀ

ت جنون عدم پرستی در لباس فلس�فھ و نشانی از حاکمی عرفان است دین است و ھمان عرفان ضد عرفان وو اندیشھ و حاکمیت فن و فنا این است کھ ھر چی�زی را ب�ھ دس�ت خ�ود آن چی�ز تمدن. از ویژه گی اشدمی ب

ع فراوانن�د ب�ھ و امث�ال س�روش ک�ھ در جھ�ان اس�الم و تش�ی اش�دبھ نابودی می کشاند و این سنت ابلیس م�ی بافیھ�ای ش��اعرانھ و فلس�فی و عرف��انی قص�د عق��ل و ل ب��ھ حر م�ی باش��ند ک�ھ ب��ا توس� مثاب�ھ س�خنگویان ش��یطان

نفاق حتی در جھ�ان غ�رب ھ�م کمت�ر روی کفر و اشدو این دنمعرفت را نموده کھ از بنیادش برانداز و یماناان م�ھ اقب�ال الھ�وری ک�ھ از بانی�ع اس�ت . و کس�ی مث�ل عال می نماید و مخصوص نفاق در لباس اسالم و تش�ی مب�تال ب�ھ چن�ین ش�رکی ب�ود و ھرگ�ز نتوانس�ت تکلی�ف و اش�دمعرفت نف�س در جھ�ان اس�الم ق�رن بیس�تم م�ی ب

عتی ب�ھ ای�ن ش�رک گ�رایش یتی ھ�م دکت�ر ش�راروپائی را برای خودش روشن نماید و مد تمدندانش و ماھیتنھ در اواخ��ر داش��ت و نم��ی توانس��ت دل از تکنول��وژی و دان��ش فرض��ی و دوزخ��ی غ��رب بکن��د ول��ی خوش��بختا

ت اس��الم و ش��یعھ نف��وذ ک��رده اس��ت و حت��ی کس��انی چ��ون خ��الص ش��د . ای��ن خط��ر ت��ا اعم��اق روحانی�� شعم��رمعرف�ت و اھ�ل دی�ن وی تب�اه ک�رد . ت�ا تکلی�ف مطھری را ھم بھ خود مبتال نمود و امث�ال بازرگ�ان را ک�ھ بکل�

و ف�ن روش�ن نگ�ردد ھ�یچ چی�زی عل�م ماھی�تت ب�ا اھ�ل فک�ر و معنوی� عیان و ھم�ۀمانان و شیلمخصوصا مس . نفاق پدید نمی آید و جز خیانت باقی نمی ماند روشن نشده است و جز شرک و

١٢۵

حکمت یا احکم الناطقین یا اوحد الحاکمین

س�تن حک�م خ�دا ارت اس�ت از داندرجھ ای از معرفت رب اس�ت در جری�ان معرف�ت نف�س و آن عب�» حکمت«

وقوع آن چیز . پس حکمت یک دانش آن�ی و حض�وری و ف�ی البداع�ھ و جوش�نده دربارۀ ھر چیزی در لحظۀپس حکمت یک دانش اکتس�ابی . اشد) می ب الساعھدر حال است از کسی کھ اھل حال و حضور در اکنون (

نامی�ده م�ی » س�فھفل«جدی�د نتم�د ین ربط�ی ب�ا آنچ�ھ ک�ھ در رو مدرسھ ای و عاریھ ای و کتابی نیس�ت و کمت�غ�رب تم�دنک�ھ در اشدھم بھ لحاظ معنای لغتش مترادف با حکمت می ب» فلسفھ«شود ، ندارد . گرچھ خود

و ج�ز اش�دان لقم�ان حک�یم ی�ا یک�ی از مری�دانش بم�سقراط بزرگترین بانی و س�خنگوی آن اس�ت ک�ھ گوین�د ھمعاص�ر تمدننش فنی و ظنی تبدیل و منحرف گردید و بھ داطون نتوانست بر آن باقی بماند و از ارسطو الاف

توانس�ت ب�ھ اھمی�ت و متحریف است کھ مارتین ھایدگر آلم�انی در ق�رن بیس�ت غرب یکی از نتایج این تبدیل واروپائی در رایشات فلسفۀبھ شدت از گ (ع) امام صادق. امامان ما نیز بخصوص بنیاد این انحراف آگاه شود

نامی�د . او ملع�ون » قیاس�یون«ارزه ای کام�ل نم�ود و فالس�فھ را ه و نگ�ران ب�ود و ب�ا آن مب�جھان اس�الم آگ�ادر جھان اسالم وارد ش�ود. آنچ�ھ ک�ھ از » حکمت « اروپائی می خواھد تحت لوای بخوبی می دید کھ فلسفۀ

س��ت ب��وده ا» حکم��ت ض�د « واق��ع نھض��ت رای��ج ب�وده در» فلس��فھ«ط�ون ب��ھ بع��د در جھ�ان غ��رب ب��ھ ن�ام افال» مس�یح ض�د «یساھای غرب رایج بوده است نھضت ھمانطور کھ آنچھ ھم کھ در طی حدود پانزده قرن در کل

فالطون مکتب اشراق و معرف�ت قلب�ی و ش�ھودی ا وده است . مکتب سقراط و دیوژن وبمذھب و مذھب ضد ی م�اھیتاس�ت ک�ھ چی�زی ج�ز ظ�ن پرس�تی نب�وده» فلس�فھ« اروپائی موسوم ب�ھ بوده و جریان دوھزار سالۀ

واق�ع واژه ھای حکمت ب�ازی م�ی کن�د و در حکمت سقراطی است ولی با شھودی دارد و ضد قلبی و ضد ضد حکم�ت ھم�واره ت�وأم ب�ا کت�اب ک�ریم ، ق�رآن. در نفاق در حکمت است و حکمت مشرکانھ محسوب می ش�ود

اس�ت ک�ھ ب�ھ برخ�ی از انبی�اء الھ�ی و از عل�وم ل�دنی ذک�ر ش�ده و قرآنزبور و آسمانی مثل تورات و انجیل وو خداس��ت ک��ھ حکم��ت را از ن��زد خ��ودش ب��ھ برخ��ی از مؤمن��ان ص��احب « مؤمن��ان خ��الص داده ش��ده اس��ت :

معرفت می دھد و خداوند منت نھ�اد ب�ر مؤمن�انی ک�ھ رس�ولی در میانش�ان برانگیخ�ت ت�ا ب�ھ آنھ�ا نش�انھ ھ�ای پ��س حکیم��ان حقیق��ی برخ��ی از انبی��اء و اولی��اء و . »حکم��ت تعل��یم دھ��د . بنمایان��د و کت��اب و پروردگ��ار را

و بر ھر چیزی واقف می آیند و تسلیم امر او ھس�تند و نمؤمنین خالص خدا ھستند کھ بر حکم خدا در ھر آتوحیدی با پروردگار رسیده است کھ اراده و امر او را ھر آن دریافت می کنن�د و تقربقلوبشان بھ چنان حد (ع)عل�ی رند ولی بسیار اندک . اینست کھ از نشانھ ھ�ای حکیم�ان آنگون�ھ ک�ھ پی�امبر وو گاه بھ سخن می آو

نگون�ھ ک�ھ آ (ع)ن مؤمن�ان و اص�حاب نزدی�ک پی�امبر و عل�ی ی�افرموده اند کم حرفی و خموشی است . و در م» حک�یم«او را لقمان زمان می نامد . (ع)علی است کھ حکمت را یافتھ و» سلمان«نقل شده است گویا فقط

تس�لیم اس�ت و پروردگ�ار حاض�ر وم انسانی ھم کس�ی اس�ت ک�ھ در محض�ر از اسماء و صفات خداست و حکیدلش ظرف نزول امر اوست و وجودش محکم است بھ حکم خدا و اعض�ایش مطی�ع احک�ام اوس�ت و زب�انش

ذک�ر مب�ا ھ� ھمھ جا قرآن. برای ھمین است کھ حکمت و کتاب آسمانی ، در جز حکم او را جاری نمی سازدگارست . سخنانش بسیار اندک دریست بلکھ وجودش معلوم بھ حکم پروپس حکیم ، یک ناطق ن شده است .

١٢۶

ک�ھ مطل�ق ت�رین و (ع)و کوتاه و فشرده و محکم و مطلق و با یق�ین اس�ت مث�ل س�خنان م�والی حکیم�ان عل�ی . ی می گرددرجا ند ویده است . سخن حکیم ، عمل می کدترین سخنی است کھ از بشری صادر گر محکم

١٢٧

کشر المخلصین اشدیا یا احد الموجودین

شرک عبارت است از غیر خدا دیدن و غیر خدا بودن و بھ غیر خ�دا وج�ودی و ص�فتی و فعل�ی در خ�ویش و

فعال و مرید و موجودی جز خدا نیست پس از ای�ن روس�ت و ت. چون جز خدا نیس در عالم ھستی قائل شدن. ش�رک خی�الی ب�یش نیس�ت و در ھ�ر اعمال و افکار مش�رکانھ را باط�ل م�ی دان�د کریم شرک و ھمۀ قرآنکھ

کریم جھان شرک و قرآن. و اینست کھ ، باطل و ناکام می شود اشدنیت و عملی کھ چنین خیالی ب اندیشھ وو خی�الی اس�ت و خداون�د یخیال پرستی و وھم می خوان�د و خ�دای مش�رکان ھ�م ظن�مشرکان را جھان ظن و

ھ در دنی�ا ک�د سران عظیم می نامکھ خداوند مشرکان را در خ تسن. و ای آنرا ھوای نفس آنھا می داند نھ خداپرس�تی و آرم�ان ب�افی و اس�تراتژی جھ�ان مش�رکان جھ�ان آرزو . و آخرت مواجھ با ض�رر و ناک�امی ھس�تند

. چ�ھ آرزوھ�ا بطالت و شکست و جھلش آشکار م�ی ش�ود امھ ریزی است کھ ھمگی دیر یا زودسازی و برن و ی ح� ی و چھ بھ اصطالح معنوی و مذھبی ھمگی از شرک است زیرا خدا نق�د و موج�ود وو آرمانھای ماد

خ�ود خ�ود انس�ان (ع)است و از خود انسان بھ انسان نزدیکتر است و بقول عل�ی الساعھحاضر است و مقیم س��ت و ب��رای خ��دا وج��ود و گری��ز از وج��ود خدا واقعی��ت. پ��س ش��رک ب��ھ معن��ای نس��یھ پرس��تی و کتم��ان اس��ت

تلفی�ق و س شرک عبارت اس�ت از گم�ان و اندیش�ۀ. پ قائل شدن و خدا را کافی ندانستن» خود«دیگری بنام ی منکر وجود خ�دا . آنکھ بکل ردن. و وجود و عمل و حیات را بین خدا و خود تقسیم ک مشارکت خود و خدا

ل�ی ودر خویش است کافر است و کافران الاقل در حیات دنیوی و ظاھری بط�ور م�وقتی ب�ھ کامھ�ائی میرس�ند رد مشرکان بھ ھیچ یک ا. یعنی نمی گذ . و خداوند فرموده کھ ھرگز گناه شرک را نمی بخشد مشرکان ھرگز

مسلک منافقان است و اوج شرک ب�ھ نف�اق م�ی انجام�د ک�ھ . شرک ، اساس نفاق و ھای خود برسندواز آرز ) بت�دریج ب�ھ بطال�ت وخ�دا خ�ود +. زی�را مش�رک ( ین ع�ذابھا را بھم�راه داردرتدبدترین گناھان اس�ت و ش�دی

م�ی ش�ود زی�را ای�ن خ�دائی رناکامی راه و روش و نیت خود پی می برد و حتی بھ لحاظ ذھنی ھم از خدا بیزا. و بدین ترتیب باطنا کافر می شود ولی ظاھرا تظ�اھر ب�ھ دی�ن و ختھ اصال خدا نیستکھ او در خیال خود سا. ای�ن ب�دان معناس�ت ک�ھ ع�ذاب را بھم�راه دارد اش�دتضاد را مبتال می گردد کھ اشد اعتقادات دینی می کند و

. یعن�ی حت�ی د شدن کاری عبث است زیرا خانۀ خ�دا دل اس�ت قخدا را در ذھن جستجو کردن و فھمیدن و معتت و اثب�ات خ�دا نیس�ت زی�را ب�ھ ھم�ان ش�د قوی ترین استداللھا در اثبات خدا ھم باز شرک اس�ت و ب�ھ معن�ای

ب�ی نفی ذھنی و منطقی خ�دا ام�ری باط�ل و . پس اثبات و ت و با ھمان استدالل می توان خدا را نفی نمودقو لس�فھ ھ�ای دین�ی و الھ�ی نامی�ده م�ی ش�وند فلسفھ ھائی ھم کھ ظ�اھرا ف ارزش است برای ھمین است کھ ھمۀ

معاص�ر تم�دن. و س�فھ ب�ھ معن�ای رای�ج آن ھمگ�ی از امام�ان ش�رک م�ی باش�ندی مشرکانھ اند و فالئپدیده ھای مش�رکانھ و تم�دن، بن�ا ش�ده» ذھ�ن«ی است و بر مکتب اصالت و پرستش اروپائ جھان کھ محصول فلسفۀ

ارزش ھ�ایش دروغ�ین و رس�وا اس�ت و ع�ده ھ�ا و آرمانھ�ا وو م بھ باطل شدن و نابودی است و ھم�ۀمحکو. و راه و روش عم�ل نک�رده اس�ت و نم�ی توان�د ھ�م بکن�د حتی بھ یکی از آرزوھا و وعده ھ�ایش نرس�یده و

، مش�رکین را ب�دترین دش�منان مؤمن�ان قرآن. و خداوند در ت مسلمانان جھان نیز شرک استحاکم بر اکثری

١٢٨

از شرک دست کشیدن از ذھن پرس�تی و پن�اه ب�ردن ب�ھ دل اس�ت و راه معرف�ت نف�س . راه نجات نامیده است است کھ راه وحدت خود و خداست و راه رسیدن خود بھ خدا در خانۀ او یعنی دل است .

١٢٩

قلب یا اظھر المقلبین یا اقلب العارفین

بھ این معانی بکار رفتھ اس�ت : مرک�ز، دگرگ�ونی و رجع�ت و غای�ت و منش�أ. ای�ن قرآندر فرھنگ » قلب «

کریم بکار رفتھ است و ھیچ کتابی در تاریخ ادب وجود ندارد کھ تا این ح�د قرآنواژه حدود یکصد مرتبھ در اب قلب شناس�ی ھ�م دانس�ت. در راعالیترین کت قرآنو می توان اشدت قلب در انسان اصرار ورزیده ببر اھمی کھ منشأ عبری وعربی ھ�م دارد ب�ھ » دل « یم راه دل و دین امری واحد نشان داده شده است. واژه رک قرآنی را دارا قرآن�و در فرھنگ ھم دقیقا ھمان مع�انی اشدو ھدایت گر می ب» دلیل « و »داللت کننده « معنایلت عقل و شعور وایمان و یقین و اطمینان و حکمت و فقھ و علم کریم در دھھا آیھ منشأ وع قرآن. اشدمی بو نف�اق و جھ�ل و ظل�م و گمراھ�ی است و نیز علت کفر دانستھ» قلب«و حیات را مستقیما رفت و حس و مع

وتباھی ھم قلب است و علنا منشأ سالمتی و مرض و منشأ سعادت و بدبختی را ھ�م قل�ب دانس�تھ اس�ت. پ�س ق�رآنت و ارزش ھ�ا و ص�فات انس�انی ، در کیفی� حی�ات و ھس�تی و معن�ا و رچش�مۀس رک�ز وقلب بھ عنوان م

قدرت ارجاع دھنده گی وجود انسان نیز ھس�ت ھم�انطور ک�ھ محل علت و . قلب ، م و آشکار استامری مسل از دل اصل ھر چیزی یعنی رجعت بھ مبدأ و» می کند و اینان رجوع نمی کنند دلھایشان بازی« می فرماید

دلھایش�ان قف�ل ش�ده ااین�ان از آخ�رت و غای�ت و کم�ال ھ�ر چی�زی رو م�ی گردانن�د زی�ر« و بھ ق�وه دل اس�ت. اینان بھ باطن جھان نظری ندارن�د و ج�ز ظ�واھر دنی�ا را نم�ی « کمال جوئی نیز دل است. پس علت » است.

چش�م دارن�د ول�ی نم�ی « ست. پس بصیرت و تعمق گرائی ھم از دل ا» خواھند زیرا دلھایشان مریض است. پ�س عملک�رد ح�واس پنجگان�ھ ھ�م ب�ھ » د زی�را دلھایش�ان م�رده اس�ت. نونبینن�د و گ�وش دارن�د ول�ی نم�ی ش�

دگرگ�ونی) نی�ز از قل�ب اس�ت و انق�الب ب�ھ معن�ای قلب�ی ش�دن تگی دارد. واژه و معن�ای انق�الب (دل بس ماھیتبیدار گردد و چشمش باز شود انقالبی می ش�ود و است . یعنی ھر فرد یا جامعھ ای کھ دلش تکانی بخورد و

قل�ب و رج�وع قل�ب ب�ھ موجب دگرگونی درونی و بیرونی است. انقالبی شدن یعن�ی دل زده گ�ی ومنقل�ب ش�دن و اھ�ل ش�عار و ش�عور آم�ده دقیق�ا وص�ف ھم�ین ک�ھ درب�اره ش�عرا ق�رآندر » نقلب�ونیانقل�ب «خودش . واژۀ

ست کھ پس از عم�ری دل م�رده گ�ی و غفل�ت از دل ، ب�ھ ناگ�اه ب�ھ دل�ش واقعھ است . و انسان انقالبی کسی ادگرگون گردیده اس�ت وچ�ھ بس�ا بس�یاری را ھ�م تح�ت اث�ر ای�ن واقع�ھ درون�ی اھل قلب شده و رجوع نموده و

اھل دل می کند و بحرکت می آورد. پس انقالب چھ فردی و روانی و چھ اجتماعی خود قرار میدھد و قلبی وپدیده ای از قلب است ک�ھ ک�ل ارک�ان و ش�رایط بیرون�ی را ھ�م دگرگ�ون م�ی س�ازد و پدی�ده ای و برونی ، یک

و بیرونی نیس�ت. چ�ھ بس�ا ملت�ی در ط�ی ھ�زار س�ال فش�ار و ظل�م اقتص�ادی و سیاس�ی، –سیاسی -اقتصادی جتم�اعی ، ملتی در بھترین شرایط ھم انقالب�ی ش�ود. و ھ�ر انق�الب ااصال دگرگونی و انقالبی ندارد و چھ بسا

–ردی�ده اس�ت و ای�ن حی�ات و بخ�ود گمنشأ در دل یک انسان دارد کھ قلبش زنده شده بھ حقیقت�ی و دگرگ�ون م�ی فرمای�د اگ�ر ی�ک ق�رآنک�ھ آئی کل جامعھ را تحت تأثیر قرار داده و بیدار و بخود آورده اس�ت. ای�ن اس�ت

عرفت نفس ودین خالص در یک انس�ان ، نفر بھ دین خدا زنده شود گویا ھمھ مردم زنده شده اند. و ارزش مانف�رادی نیس�ت زی�را ش�مول اس�ت و ام�ری ص�رفا خصوص�ی واجتماعی و بشری یک ارزش کامال جھانی و

بلکھ از قلب واحده ای پدید آمده است و ی�ک دل اس�ت ک�ھ در بش�ریت از نفس واحده و قرآنبشریت بھ قول

١٣٠

تماعی ) ھمان معرفت نف�س ی�ک انس�ان اس�ت و معرف�ت می طپد. پس علت و راه ھر انقالب ( دل زده گی اجم�ارکس در عص�ر جدی�د منش�أ بزرگت�رین لنفس موتور ھر انقالبی فردی و اجتماعی وجھانی اس�ت. اگ�ر ک�ار

از تفک�رانقالب در قرن بیستم گردید از این روست کھ این مرد نیمی از آغاز عمرش را شبانھ روز غرق در اش�دآئی م�ی ب –ن بوده است و سالک کبیری در وادی معرفت نفس و بخود بیگانگی انسان و علت آ –خود

ھ��ر چن��د ک��ھ معرف��ت نف��س نیم��ھ راه و ن��اقص اش��دمعرف��ت نف��س ک��ارل م��ارکس م��ی ب و کم��ونیزم ، محص��ولوعجوالن�ھ اس�ت و ھم��ۀ نق�ائص عقی�دتی و عمل��ی و معرفت�ی م��ارکس در کم�ونیزم نی�ز حاص��ل ھم�ین عج��ولی

مل قلب نرسیده بھ کرسی قضاوت وتصمیم گیری برای کل بشریت نشستھ است . است کھ ھنوز بھ معرفت کاا برخاس��تھ از ماھیت� اش�دبن�ابراین انقالب�ات اجتم�اعی در ھ�ر ش��کل و تح�ت ھ�ر لف�ظ و آرم�ان و اعتق��ادی ک�ھ ب

ی کامال دینی و شیعی و والیتی دارد و این ن�وع انقالب�اتماھیتو اشدمعرفت نفس و رجعت دل بخودش می بوالیت�ی ت�رین و عل�وی ت�رین عملک�رد جھ�ان کھ در قرن بیس�تم در جھ�ان ش�اھدش ب�وده ای�م ، ش�یعی ت�رین و

انھ نامید ولی بھرحال برای اکثریت م�ردم کرآنرا شرک در والیت و یا والیت مششرک بوده است و می توان . ھمانطور ک�ھ الت استتحو جھان کھ مذھبی جز شرک ندارند در جرگھ بھترین و خداپسندانھ ترین اعمال و

آئی و انقالبیگری جھان شیعھ شد وتب�دیل ب�ھ ب�ذر –دل زده گی و رجعت قلبی در دکتر شریعتی موجب بخود دارد. ھم�ین و در ایران گردی�د و در جھ�ان اس�الم نی�ز کم�ابیش نقش�ی مش�ابھ داش�تھ ١٣۵٧نخستین انقالب

ش�دن بخ�ش عظیم�ی از م�ردم ش�مال ھندوس�تان و واقعھ در کسی مث�ل اقب�ال الھ�وری موج�ب بی�داری و قلب�ی ھ آلم�انی چآئی بزرگ در نی –پاکستان گردید و جامعھ شان را دگرگون نمود. ھمانطور کھ قلبی شدن و بخود

موجب انقالب عظیم�ی در سرنوش�ت مل�ت آلم�ان و ک�ل اروپ�ا گردی�د و ھم�ھ ح�وزه ھ�ای اجتم�اعی و ھن�ری و م تر، قلبی شدن واھل دل شدن . و از ھمھ برتر و مقد ر قرار دادفلسفی وعلمی و سیاسی را بشدت تحت تأثی

بود کھ موجب بزرگترین انقالب در تاریخ ھستی و حیات و بشریت و دین شد وتب�دیل ب�ھ (ع)کامل وجود علی ز ھر انقالب در بشریت گردید و مبدل بھ قوه رجعت و معرفت نفس در بشر شد. یعنی قلبی ترین کمنشأ و مر

است کھ پرچم دار قیامت وجود است و جھان ھستی را زیر و رو نم�وده (ع)ترین انسان تاریخ علی شده دل وو بقول خودش رشتھ ھ�ای بق�ای دنی�ا را بری�ده اس�ت و ک�ل بش�ریت را خ�واه ن�اخواه ب�ھ آخ�رت و غای�ت خ�ود

از خود قل�ب روح وعلت قلب و انقالب است. چون رجعت بھ قلب کھ (ع) سوق می دھد. پس علی یعنی قلب ،ی در درون ی�ا ماھیتز عالم وجود است پس ھر انقالبی با ھر کاصل و مر است بھ معنای رجعت بسوی خدا و

ت و آنچ�ھ ک�ھ ھ�ر انقالب�ی و س�بھ حق است و امری مق�دس ا تقرببرون بشر بھ معنای رجعت بسوی خدا و مای�د و ض�د انق�الب م�ی کن�د و دل زده گی را بھ زودی تبدیل بھ نھض�ت ض�د خ�ودش م�ی ن ھر قلب شده گی و

اس�ت ک�ھ حاص�ل انح�راف و لغزی�دن ضد دل و ضد خدا می کند میل بھ سلطھ گری فزاینده در رھب�ران انق�الب انس�ان ، ض�د س�لطھ ، » قلب « و بھ معنای دور شدن از قلب است و غفلت است. اشداز قلب و انقالب می ب

ظ�واھر بش�ری و جوام�ع ، و این اس�ت ک�ھ انقالب�ات ضد مالکیت و ضد دنیا پرستی و ضد ظاھر پرستی است ، ای�ن ام�ر ر و زن�ده ت�ر و ب�اطنی ت�ری از حی�ات و ھس�تی را رو م�ی کن�د وت� ن�و را دگرگون می سازد و الیۀ

انقالبی�ون و دش�منان دل و دی�ن ، تش�دید م�ی کن�د و ای�ن اس�ت ک�ھ ھ�ر ک و سلطھ گ�ری را در ض�د حرص تمل ت پرس��تی ش��دیدتری میرس��د و معم��وال اکث��ر بانی��ان ھ��ر انقالب��ی ک��ھ مالکی�� انقالب��ی ب��ھ س��لطھ و دیکت��اتوری و

دل میرون�د و بلک�ھ خ�ود انق�الب و ض�د کانونھای معرفت نفس ودل ھستند بندرت بھ این س�رعت بس�وی ض�د . گ�اه قت�ل ع�ام میگردن�د ودین و معرفت ، قربانی می ش�وند دشمنان دل و این بانیان بدست ضد انقالبیون و

١٣١

میل بھ حکومت و رھبری نم�ودن جامع�ھ انق�الب ش�ده، بزرگت�رین آف�ت و انح�راف انقالبی�ون اس�ت ک�ھ اصوال م�ردم ب�ھ معن�ای حکوم�ت ب�ر مش�رکین انق�الب م�ی کش�اند . زی�را حکوم�ت ب�ر آنھا را بزودی بھ مواضع ض�د

و ھیتل�ری لین دیکتاتوری اس�تااست و چنین حکومتی یا بایستی با دیکتاتوری بسیار شدید و مخوفی از نوع را تحمی�ل م�ی کنن�د و ادام�ۀ دانقالبی دارد و ب�االخره مش�رکان، حاکمی�ت خ�و کھ آنھم عاقبتی ضد اشدب ھمراه

تاتوری فقط قتل عام گروھھای مردم است مثل حاکمیت ھفتاد سالھ انقالب سوسیالیستی در ش�وروی. این دیکو معرفت ، جدا ش�وند و ب�ھ دل خ�ود از اصول دل و یا بایستی انقالبیونی کھ بھ رھبری و حاکمیت رسیده اند

ن�د. و ای�ن اس�ت ک�ھ دکت�ر ش�ریعتی ره جھل و فریبکاری پیش گیر ) پشت نمایند و ضد انقالب شوند و(انقالبعنوان انقالبی ترین انسان قرن بیستم جھان بشدت، اھل معرف�ت و خاص�ھ انقالبی�ون مس�لمان و ش�یعھ را از ب

ر داشت و بس. یعنی مردم را بسوی دل خودشان ھدایت نمودن و آنھ�ا را خطر ھوس سلطھ و رھبری بر حذم�ی (ع)کام�ل عل�ی بھ حال خود رھا کردن . تا ھر حکومتی را کھ الیقش ھستند انتخاب کنند . زیرا انقالب�ی

ماھی�تیعن�ی ظلم�ی ب�ر م�ردم نش�ده اس�ت و » ھ�ر ملت�ی الی�ق حکوم�ت ب�االی س�ر خ�ویش اس�ت. « فرماید : و ملت ھا یکی است. یعنی رسالت اھل انقالب،فقط و فقط اشاعۀ نور معرفت نف�س اس�ت ک�ھ ھمان�ا حکومتھا

یعن�ی آرم�ان معرفت�ی اھ�ل انق�الب فق�ط انق�الب . فقط نور قلب اس�ت ک�ھ منقل�ب م�ی کن�د. اشدنور انقالب می بھ�ر عص�ری مستمر و پی در پی است. و این سنت امامان و عرفای حق�ھ اس�ت ک�ھ خورش�ید ھ�ای انق�الب در

و برخ�ی از ک�افران ،ص�احب دل نیس�تند و آنھ�ا « بوده اند زیرا صاحبان دل بوده اند. و خداوند م�ی فرمای�د : و این بدان معناست کھ ھمواره بخشی از مردم بکلی دشمن ھر تغییر و انقالبی ھستند زیرا » را دلی نیست.

ان متحرکن��د . ھم��ھ انقالب��ات ت��اریخ گ��، مرداص��ال قل��ب ندارن��د و دلھایش��ان م��رده اس��ت ھ��ر چن��د ک��ھ م��ی جنب��دآئی و میل بھ دل است در درجات گوناگون. و تشیع علوی محصول دل شدن کامل است ک�ھ –محصول بخود

را کھ سرچشمۀ انقالب و دگرگ�ونی اس�ت و خان�ھ خداس�ت ، نف�ی م�ی کن�د و ج�ز ب�ھ خ�دا و دل ، » قلب« جز داش�تند، ش�نائییاری از کمونیست ھائی کھ بھ فرھنگ شیعھ آپاسخی نمیدھد و انقالبی مطلق است. و اگر بس

از اص�لی عظ�یم در انق�الب م�ی دھ�د. ھ�ر خب�رارادت�ی قلب�ی داش�تند، بیھ�وده نیس�ت و (ع)خواه ناخواه بھ علی. اینک�ھ خس�رو اشدارادت قلبی نداشتھ ب)ع (انقالبی صادق کھ در جستجوی سلطھ نبود نمی توانست بھ علی

. و تنیس�ت بلک�ھ ب�ر حقیقت�ی ب�زرگ اس� می داند ب�رتفنن و ری�ا (ع)رو آرمان موالیش علیگلسرخی خود را پیدارد و (ع) اگ��ر مص��طفی ش��عاعیان بزرگت��رین تئوریس��ین انق��الب سوسیالیس��تی در ای��ران چن��ین میل��ی ب��ھ عل��ی

ک�ھ . و اینس�ت امری حق است و صدق است نھ ری�ا مدد می گیرد ، (ع)مونیستی از علی برای اثبات حقایق کنھایتا بھ نقد و نفی مارکسیسم میرسد و کمونیزمی را کھ بسیار نزدی�ک ب�ھ مع�ارف ش�یعی اس�ت م�ی یاب�د. و

معرف��ت نف��س اس��ت ش��دیدترین اس��تقبال را از انق��الب اگ��ر کش��ور ای��ران ک��ھ مھ��د فرھن��گ ش��یعھ و عرف��ان و ، از اصل علوی آن است . سوسیالیستی نمود و تبدیل بھ کارخانۀ قدرتمند ترین انقالبیون جھان معاصر شد

ی عاش�ق یست ھای جھان بوده اند . انس�انھاحتی انقالبیون کمونیست ایرانی ھم در جرگۀ مخلص ترین کموندر جھ�ان ی از نوائجز لسرخی و مصطفی شعاعیان و احمد زاده و پویان و بیژنبھرنگی و گو منقلبی چون

ن از برک�ت فرھن�گ و روح عل�وی اس�ت ک�ھ خ�واه ن�اخواه انقالب و انقالبیگری در قرن بیستم می باشند و ای�جاودان�ھ » دل«. ای�ن علی و حسین و امامان ماست. این فرھنگ اشدروان این ملت جاری می ب در خون و

. عطار و ح�افظ و باب�ا ط�اھر اس�ت و موالنا و است و حالج و عین القضاة (ص)امبر و پی (ع)منقلب شدۀ ائمھ پویان یک معرف�ت خ�الص پرویز از امیر» تئوری بقا رد مبارزۀ مسلحانھ و« ر تئوری معروف و حیرت آو

١٣٢

ھم��ین ھ��م از ط��رف ب��رای حس��ینی اس��ت و ربط��ی ب��ھ اص��ول مارکسیس��م ن��دارد و -عل��وی –ش��یعی –قلب��ی و » ق�اطیتال«رد ش�د و نظری�ھ ای محافظھ کاران و خائن ھای کمونیزم در ایران، از ھمان نخست محکوم و

دنی�ا و حی�ات و ای�ن قلب�ی گ�ری و دل ش�ده گ�ی یعن�ی رد » تئ�وری بق�ا رد «رژوائی معرف�ی گردی�د: بو –خرده قرار گیرد از ح�ریم خ�اک م�ی محض است و یک حقیقت علوی و اھلی و شیعی است. کسی کھ در حریم قلب

سرچش�مۀ حی�ات جاوی�د » دل«ھم شرح قلبی شدن انسان در وادی معرفت نفس اس�ت زی�را» شھادت«رھد . در جھ�ان ھس�تی ، « م�ی فرمای�د (ع)اینس�ت ک�ھ عل�ی از حیات دمدمی و تباه ش�ونده ب�ی نی�از اس�ت. و است و

م�ی (ع)اینس�ت ک�ھ ش�مس تبری�زی و» ندی�ده ام.دل بن�ام پدیده ای حی�رت آورت�ر از قطع�ھ گوش�تی خ�ون آل�ود اس�اس عش�ق ب�ھ ب�ر» ھ گوشتی خ�ون آل�ود ب�یش نیس�ت، ک�افر اس�ت. ع، قط کسی کھ می گوید دل« فرماید:

ع�الی ت�رین اشداستوار ب (ع)قلب است کھ عشق بھ انقالب پدید می آید و اگر این مکتب، بر اصلش یعنی علیرضائی ھ�ا از انس�انھای بس�یار کمی�اب حنیف نژاد و محمدحرکت ھا و انسانھا را خلق می کند. کسانی چون

باشند. و اینست کھ دکتر شریعتی عزیز خ�ود ھر عصری می باشند کھ ھر یک بھ تنھائی کارخانھ انقالب می حنیف نژاد می خواند و او را مرجع تقلید خود می نامد. با اینک�ھ پدی�دۀ موس�وم ب�ھ روح�انی و محمدرا مقلد

روحانیت، در عرصۀ قیامت و والیت، پدیده ای کاذب و غیر معرفتی و باطل است و در ھمۀ ادیان ای�ن طبق�ھ س�ت ول�ی روحانی�ت ش�یعھ، انقالب�ی ت�رین روحانی�ت ادی�ان اس�ت زی�را خ�واه یک طبقھ ای ض�د معرف�ت نف�س ا

ھ�م ب�ھ عن�وان ام�اماینس�ت ک�ھ . واش�دناخواه دعوی علویت دارد و معرفت نفس در فرھنگ آن ج�اری م�ی ب، معرفی م�ی ش�ود و یک�ی از مح�الترین انقالب�ات اجتم�اعی اواخ�ر ق�رن را رھب�ری حانی قرنوعجیب ترین ر

ت انی کھ از حوزۀ قلب و انقالب و معرفت نفس دور می شود و اسیر مسائل سلطھ و حاکمی می کند و بھ میزقلب می برد و بھ ناگاه کھ بخ�ودش م�ی آی�د جامع�ۀ انقالب�ی را سراس�ر جامعھ را ھم بسوی خالف ،می شود

هت کن�اری�ئل حاکماخ�ودش م�ی یاب�د و ی�ک ش�بھ از مس� انقالبی می یابد و ھمۀ شعارھا و آرمانھا را ض�د ضد م�ی گی�رد و ب�ر علی�ھ مدرس�ھ و مس��جد و ش�ریعت ش�عر م�ی س�راید و دوب��اره می�ل ب�ھ قل�ب و معرف�ت نف��س و

تحت رھبری اش را منقلب می سازد ولی د، باز جامعۀآئی مجد –عرفان در او بیدار می شود و ھمین بخود انق�الب اس�ت پدی�ده ای بکل�ی ض�د واساسا بعد از رحلتش آغاز ش�دهاین انقالب مجدد کھ عنوان عرفانی دارد

ب�ھ قل�ب بیزارن�د و اینس�ت ک�ھ ای�ن توج�ھ) ھم�واره از ق�رآنزیرا مردم بھ عنوان سنت تاریخی خود ( بھ قول فریب�ی –عرفان گرائی جدید ی�ک پدی�ده ای ک�اذب و ری�ایی و منافقان�ھ اس�ت و فق�ط پوشش�ی ب�ر جھ�ل و خ�ود

شناسی و بی�داری –معرفت است. عرفان، بھ معنای خود د رات است کھ ضاست و عمال حوزه تخدیر و مخد انر عالمپس قلب، بر عکس تصو دل است. انقالب و ضد معرفت است و ضد افیون، ضد است ولی تخدیر و

منشأ و اول و آخر ھر تغییری است . و انسانیتجاھل، یک تلمبھ نیست بلکھ قلب وجود و مرکز

فقه

١٣٣

ھ الکاملینفق ا یا الباطنین یا ادرک

و دریاف�ت معلوم اس�ت و آن عب�ارت اس�ت از ادراک ، بی ھیچ ابھامی» فقھ« کریم معنای قرآندر سراسر ولوبش�ان د بر قخداوند مھر نھا« . اھل معرفت دربارۀ عالم غیب و اسرار باطنی جھان قلبی انسانی مؤمن و ن نمی شنوندآنھا را چشمی است کھ با آن نمی بینند و گوشی است کھ با آ« . » یستنداین است کھ فقیھ ن

ای�ن .» نیس�تند. ھقو خداوند بر دلھایشان پوششی نھاد کھ قادر بھ ف. « » ست کھ با آن تفقھ نمی کننددلی ارس�ھ ای و و مد دانش�ی ذھن�ی و اکتس�ابی» فق�ھ « دھ�د ک�ھ آیات و چندین آیات مشابھ ھمین علنا نشان م�ی

ل و داھ�ل حوزه ای و کتابی و عاریھ ای نیست بلک�ھ قلب�ی و خ�ود ج�وش اس�ت و از ن�زد خداس�ت و مخ�تص الوقف�ھ در بمخلوق�ات ع�الم زمین و آسمانھا و ھم�ۀ« . اشدزنده دالن و پاک دالن حق پرست و عاشق می ب

و نم�ی م�ی بینن�دننم�ی یابن�د و و در ی کنن�دحال تسبیح پروردگارند ولی اکثر مردم این اعمال آنھا را تفقھ نم�وانن��د ت را ک��افران نم��ی تو ای��ن حقیق�� اش��دق��درت ھ��ر م��ؤمن خالص��ی ده براب��ر ھ��ر ک��افری م��ی ب». « ش��نوند

ی�د ب�ر ش��ماندار اوس�ت خ�دائی ک�ھ ع�ذابش را از ج�ائی ک�ھ نم�ی دانس�تید و گم�ان». « دریاف�ت (تفق�ھ) نماین�دی و فق�ھ ن�وع دیگر بھ ھمین معن�ا، روش�ن م�ی کن�د ک�ھ تفق�ھ ک�ردن یۀاین آیات و دھھا آ» کافران فرود آورد

ھ�وش وھ�ا و گ�وش ھ�ا ھ�ای غیب�ی و اس�رار ب�اطنی جھ�ان اس�ت و تنھ�ا چش�م واقعی�تادراک و فھم دربارۀ ان�ش ند و فق�ھ دشنوا و فھما شده اند ق�ادر ب�ھ دریاف�ت آن ھس�ت وی کھ بھ نور معرفت و اخالص قلبی بینا یھا

ھ د و محاس�بو حیوانی و آسمانی را در بر می گی�رشئون حیات بشری قتصادی نیست ولی کل فنی و کمی و ا -. » تفق��ھ) نم��ی کنی��دی��ر و ش��ر ھم��ھ از خداس��ت چ��را فھ��م (خ «ای نیس��ت بلک��ھ مش��اھده ای و قلب��ی اس��ت

ب�ر کارای�ز آش�و آیھ ناز ھمین د». کھ تفقھ (درک) کنید اشدآفریده ب شما را از نفس واحده اوست کھ ھمۀ«د وح�مجھ ای از معرف�ت و بص�یرت و عل�م قلب�ی اس�ت ک�ھ ص�احبش ب�ھ توحی�د رس�یده و در» فقھ«می آید کھ

س فق�ھ ازپ�. ت صفات پروردگار و وح�دت وج�ود را در ع�الم ھس�تی دریاب�دگردیده است کھ می تواند وحدانی ھ ک�و اینس�ت اش�دم�ی بمقامات توحید وجودی است کھ از عالیترین محص�والت معرف�ت نف�س و معرف�ت ح�ق

ی�ھ واقع�ی ، جز خودش ھیچ فق نیز در عصر خودش (ع)مد وعلی امی ن» فقیھ«را (ع)، علی (ص)پیامبر اکرم ود بر ب�پیامنار بود کھ نیمی از عمرش را در ک ل پیامبر و کسیمر کھ از اصحاب درجھ او قائل نیست و ع ای

ود و در ب� ق�رآنآوری و تق�وی ب�ود و از بانی�ان گ�ردریعت نش�انھ ھ�ای ش� و بھ لحاظ ظاھری جامع جمیع ھمۀمای�د : م�ی فر (ع) ، فقیھ نیست و عل�ی (ع)حکومت وی جھان اسالم بھ اوج گسترش رسید، ولی در نظر علی

ن مس�لمی ل�ی وع�ای فقاھ�ت نم�ود و خ�ود را م�ر اد زی�را ع » مر فقیھ است پس ھمۀ مردم فقیھ شده ان�داگر ع « ھم�ۀ فظ بود ورا ح قرآنکھ ھر مسلمانی کھ احکام ظاھری دین را رعایت کرد و د زیرا پنداشتھ بودیمی نام

الم دی��د و اس��س��خنان پی��امبر را دانس��ت و راه و روش پی��امبر را از ب��ر ش��د و سیاس��تمدار و ح��اکم ب��ا نف��وذ گرعم�ری اص�ل پی�روی از فق�ھظاھری را توسعھ داد پ�س فقی�ھ کام�ل اس�ت ؟! بح�ران فقاھ�ت در جھ�ان اس�الم ح

ک�ر اس�ت ک�ور و ی مح�روم واست کھ نھ تنھا از امور و حقایق غیبی جھان بکل�» ضد فقھ«کھ درواقع استس�ت و ، دانس�تن حک�م خدا . فق�ھ ر حل ساده ترین معضالت نخودچی ، کشمش جامعھ ھ�م ع�اجز اس�تدبلکھ

حکمت ، جاری کردن آن است و اینست کھ مدینۀ فاضلۀ افالطون ، حکومت حکیمان است .

روح

١٣۴

اتحین فیا املک ال یا اکمل المنزلین

حکیم دو نوع سخن از روح اس�ت : یک�ی روح�ی ک�ھ خداون�د از خ�ودش در ب�دو خلق�ت آدم در جس�د قرآندر لی او دمید و زنده اش کرد و دیگری روحی است کھ بھ برخی از مؤمن�ان مخل�ص ف�رود م�ی آی�د و ب�ھ دی�ن گ

ام�ر خ�دا ب�ر کتاب خدا و معارف و حقایق دین و ، بھمراه این روح می شوند وبھ حق و معرفت زنده خدا و . روح ازل��ی موج��ب حی��ات واق��ع ش��د در ش��ب ق��در (ص) محم��ددل آن م��ؤمن ن��ازل م��ی ش��ود ھم��انطور ک��ھ ب��ر

م�ی آی�د می موجب حیات الھی وعرفانی است و آدمی بر قدر وجودش واقف حیوانی در بشر است و روح دو خود و خدایش علم و معرفت و یقین عینی می یابد. ای�ن ھ�ر دو را بھ تمامی در می یابد و در حق » خود« و

تاز ن�زدش رفت�ھ اس� . روح نخستین بتدریج بر اثر غفلت و گناه از آدمی رخ�ت بربس�تھ و ، یکی است روحجددا حاضر و ظاھر می شود و آدم�ی فی هللا مو جھاد تقرب تقوی و بھ غیب پیوستھ و روح دوم بواسطۀ و

امر، یتدرواقعصاحب روح می گردد و بھ حیات جاوید می رسد و ظاھر و باطن یکی می شود. و این نزول س�م را در برم�ی گی�رد و چن�ین کس�ی ب�ھ جد و وعروج و خروج روح از اعماق وجود اس�ت ک�ھ ظ�اھر م�ی ش�

این روح را در شب اگر واقع شود مساوی با ھزار خروج معنای واقعی روحانی می شود. و خداوند نزول وھزار سال می نامد و اینگونھ است کھ بر م�ؤمنی ک�ھ ای�ن ماه می خواند و در روز اگر واقع گردد مترادف با

سال ) و یا ھزار سال بطول می انجامد و او ٨٣گردد ھزار ماه ( حدود تجلیروح حاضر می شود و از او م. اینس�ت معن�ای پی�ر در فرھن�گ عرف�انی م�ی کن�د» پی�ر«یر و سلوک در عالم وج�ود رفت و سرا بھ لحاظ مع

اینس�ت ک�ھ ح�انی ش�ده ان�د. ووطریقت کھ نور ھدایت ھستند صاحبان روح می باشند و ر ما. پیران معرفت وپ�س عل�ی پیرت�رین انس�ان جھ�ان اس�ت و ش�دت ». من فقط دو سال از خدا کوچکترم « : می فرماید (ع) علی

ت و تکرار این نزولھ�ا ب�ھ ح�دی ب�وده ک�ھ او را ع�ین روح نم�وده اس�ت و اینس�ت ک�ھ روح در او و مد ظھور » .رد و دھ�ان دارد و غ�ذا م�ی خ�ورد روح ھ�م مث�ل ت�ن ، چش�م دارد و گ�وش دا« پیامبر اکرم م�ی فرمای�د :

تولد و حتی ما قب�ل است کھ روح هللا نامیده می شود و از بدو (ع)مسیح تدیگری از روح ھمان حضر تجلیک�ھ در ص��ورت بش�ری ب�ر م��ریم » روح«از آن در ش�کم م�ادرش ب�ھ چن��ین مق�امی رس�یده ب��ود زی�را بواس�طۀ

، . پس جمال روح چ�ون عی�ان گ�ردد تمذکور اس قرآنس نازل شده بود ، بھ بار آمده بود و این امر در مقد بیماری موجب سالمتی اش می شده و بر . و برای ھمین بوده کھ حضرت مسیح با تماس با ھر انسان است

گیاه می روئی�ده اس�ت زی�را روح ر بیابان سبزه ودھر مرده ای کھ می گذشتھ زنده می شده و در زیر پایش وحلھ ای برس�د چن�ین ق�درتی م�ی یاب�د . ھر مؤمن دیگری کھ بھ چنین مر هللا بوده و روح مظھر حیات است

حض�رت مس�یح ر عارفی متفاوت است. برای ھم�ین ھ�م نتوانس�تند البتھ درجات این نزول و ظھور روح در ھب��ھ ارادۀ خ��دا. و جبرئی��ل ھ��م ک��ھ ب��ھ نامھ��ای روح را ب��ھ قت��ل برس��انند زی��را روح قاب��ل کش��تھ ش��دن نیس��ت اال

اس��ت و (ص) محم��دی ب��ر محم��دح ور راز ن��زول و ظھ��وآم��ده جل��وه ھ��ائی ق��رآنالق��دس و روح االم��ین در . روح ھا و ارواح ن�داریم . روح ام�ر واح�دی اس�ت اشدبا روح خودش می ب (ص) دمحم مائی و مکالمۀھ گرد

بھ و ارواح خبیثھ کامال جاھالنھ و باطل است. نفس است کھ آلوده و. پس اصطالح ارواح طی تو امر خداس خ�ارج اس�ت ودان�ش بش�ری روح ام�ر م�ن اس�ت و از س�لطھ و« پاک می شود نھ روح . خداوند می فرماید

وح اس�ت ای�ن ر« جدیدا عارف کذابی ھم پیدا شده کھ می پن�دارد ک�ھ . »م بشر بر روح بسیار اندک است.علعل�م و ش�عور بین روح و نفس و فرقی ب�ین عق�ل و جھل بحدی است کھ فرقی . » کھ باید تربیت شود نھ تن

١٣۵

ت م�ردم نیم�ھ زن�ده ان�د و اکثری�کریم می فرمای�د ک�ھ قرآنفرقی بین فکر و ظن نمی بینند . و اینکھ مکررا وخود نمی دانند از این روست کھ صاحب روح نیستند و اینھم�ھ ام�راض گاه می فرماید اکثر مردم مرده اند وبص��یرت اس��ت. ن��زول روح ب��ر برخ��ی از مؤمن��ان زن��دگی و ت س��المتی واز ھم��ین باب��ت اس��ت زی��را روح عل��

. و ت�ا روح ب�ر امل تن بھ روح کھ ام�ر مطلق�ھ خداس�تکامل است. یعنی تسلیم شدن کخالص بھ منزلۀ اسالم ق�رآنی نخواھ�د داش�ت و قرآن�مع�ارف دی�ن و مؤمنی فرود نیای�د و ص�احب روح نش�ود ھ�یچ معرفت�ی در ح�ق

ھرگ�ز از « خطاب بھ مؤمن�ان حقیق�ی م�ی فرمای�د : قرآن. و اینگونھ است کھ بر قلوب خالصان پدید می آیدنی ھمواره در انتظار روح و ظھورش در خویشتن باشید منتھی نھ از بیرون یع . » روح خدا مأیوس نباشید

ع درون�ی و ظھ�ور ت و نزول ختم شده اس�ت بلک�ھ از ن�وی و در صورت جبرئیلی اش کھ نبو محمداز نوع و. زیرا وحی دقیقا مراتب ن�زول روح ب�ر وحی از درون است اش کھ مختص والیت است و بھ منزلۀ عروجی

وح��ی « مش��اھده در آم��ده اس��ت : ن��زول رس��یده و ب��ھ عرص��ۀ اش��دب��ھ (ص) محم��د ه اس��ت ک��ھ درانبی��اء ب��وداس�ت ک�ھ از درب دل زول ، روحت و خ�تم ن�خ�تم نب�و و در عرص�ۀ. »را ودفرستادیم بھ تو روحی از امر خ

ک�ھ قیام�ت ف�ردی آنھاس�ت و اینس�ت و بھ منزل�ۀمی شود تجلیمؤمنان خالص در وجودشان قیام می کند و مخداست کھ روح را القا می کند از امرش ب�ر ھ�ر ی�ک از پرس�تندگانش ک�ھ بخواھ�د ت�ا « خداوند می فرماید :

ولی نخستین بار در تاریخ بشری روح ب�ھ » و مردم را ھم آگاه نماید. اشدت روز قیامت و دیدار با خدا بحج ن ع�الیترین مق�ام انس�ان در جھ�ان اس�ت و ای� (ع)تمام و کمال جمال بر ی�ک زن ن�ازل ش�د و آن حض�رت م�ریم

د گردیده است زیرا توحی�د کام�ل ھمان�ا ظھ�ور روح بوده است کھ نخستین بار زنی بھ این مقام رسیده و موح احادی�ث امام�ان م�ا ، نخس�تین مری�د و در (ع)حض�رت مس�یح . و از جسم است و یگانگی جس�م و روح اس�ت

ای پ�ای روح خداس�ت و از ای�ن روس�ت ک�ھ در احادی�ث ھمراه امام زمان است. و صورت انس�ان ، نق�ش و ج�ص�ورت و کالب�د خ�اکی .»از ص�ورت خ�ود ب�ھ انس�ان ص�ورت داد خداون�د ،«امامیھ و نیز در تورات آمده کھ

انسان ظرف ظھور روح است و باقیماندۀ اثر روح بر خاک است و حیات حیوانی انس�ان ھ�م حاص�ل ای�ن اث�ر چش�م خ�ود ح خ�ود و از دس�تھا وور دی�ن، خداون�د از ص�ورت خ�ود و از رکریم و د قرآنباقیمانده است . در

در انسانھائی است کھ تجلیا و بی نیاز از اعضاء است و اعضای او مسش مبر سخن می گوید ولی ذات مقد را ی�دهللا (ع) رسیده ان�د ھم�انطور ک�ھ م�ثال حض�رت مس�یح را روح هللا م�ی نامن�د و عل�ی اللھیبھ مقام خالفت

جامع جمی�ع (ع)، صورت خداست. و حضرت مھدی (ص) محمد ) می نامند وت خدا) وعین هللا (چشم خدا(دس» با دستھایم جھان را آفریدم « ماید : می فر قرآن. و خداوند در خداستصفات و توحید جمال و کمال کلیۀ

و زن�ده م�ی ک�نم و میمی�رانم م دھ می یمان را گسترانیدم و روزسھ زمین و آکمنم « می فرماید : (ع) و علی. بھ میزانی کھ انسان مؤمنی تشنھ و طالب امر خدا می شود و بھ حدود دست خداست (ع) زیرا علی» و ...

ک�ل ام�ر « الھی حرمت می گذارد بھ ھمان درجھ روح خدا کھ حاصل امر اوست بر مؤمن آشکار می ش�ود و ، معرف�ت نف�س راه ام�ر و خ�تم نب�وت در عرص�ۀ . چ�ون دھ�د و زن�دۀ جاوی�دش م�ی س�ازد را تحویلش می»

. پس رسندگان بھ روح ھمان سالکان معرف�ت نف�س در م�دارج ع�الی اخ�الص و عرف�ھ م�ی است روح و حق . باشند و صاحبان روح و روحانیان، عارفان کاملند

صورت

١٣۶

ر الحاضرینصو یا ا یا اعلی المصورین

. پ��س انس��ان ، ص��ورت روح ن��د انس��ان را از روح خ��ود روح بخش��ید و از ص��ورت خ��ود ص��ورت نم��ودخداو ھ��یچ چی��زی در دل نیس��ت اال « م��ی فرمای��د : (ع)عل��ی خ��ویش اس��ت و س��یرتش در ص��ورتش آش��کار اس��ت و

اصحاب اعرف (عرف�ا) ھ�ر کس�ی را از ص�ورتش م�ی « می فرماید : قرآنو » اینکھ در صورت عیان است ل خ�ودش عم�ل کھر چیزی و ھر کس�ی ب�ر ش�« می فرماید : قرآننیز و. » کھ کافر است یا مؤمن شناسند

پ�س . »ری�ده ش�ده ان�دفچیزھای عالم از نفس واح�دی آ ھمۀ انسانھا و ھمۀ« ز می فرماید : و نی.» کند میص�ورت و قف�ھ�ر عمل�ی موا صورتھا و شکلھا ، مظ�اھری از جم�ال خداین�د و ب�ر خ�دا عم�ل م�ی کنن�د و ھمۀ

متح�دعم�ل واح�د و ص�ورت واح�د و ، ام�ری واح�د و شکل ص�احب خ�ویش اس�ت و جھ�ان در ظ�اھر و ب�اطنچی�زی و س�وئی ک�ھ روی ر دارد و چون بتی عیار است و آینھ اس�ت و بھ�ری ا انسان صورتی متغ. و ام است

بق��ول دھ�د و رش م�یدر اعم�اق و س�یرتش اث��ر م�ی گ�ذارد و تغیی�� نت آن در ص�ورت و بن��ابرایبگردان�د ماھی�و آن��ان ک��ھ ص��ورت خ��ود را تس��لیم « : ق��رآنو بق��ول » اگ��ر در طل��ب لقم��ھ ن��انی ، ن��انی « م��والی روم��ی :

و خوبروی��ان و مھوش��ان در فرھن��گ عرف��انی م��ا ب��ھ . » ورت خ��دا نمودن��د اینانن��د محس��نین (خوبروی��ان)ص��ی ک��ھ کم��ال محم��دجم��ال ن واقع��ھ اس��ت ک��ھ اس��طوره ش��ده اس��ت و ی. جم��ال یوس��ف از ھم�� ھم��ین معناس��ت

از ھمین واقعھ است کھ دین اسالم را دین جمال کرده است و بھ ھمین دلیل ھمۀ آنان صورتھای بشری استاب�الغ کلم�ھ و احک�ام و آی�ات ی بود ن�ھ بواس�طۀمحمددر ایمان باقی ماندند بواسطۀ جمال کھ ایمان آوردند و

ی کث��را ب��ھ زودی ب��ھ کف��ر و نف��اق روق مس��لمان ش��دند ااب��الغ و تن��ذیر و منط�� . آن��ان ک��ھ فق��ط بواس��طۀ ق��رآناس�ت و ن�ھ محم�دة ( وارد ش�دن ) ب�ر د ب�ھ معن�ای ص�لو می فرس�تن (ص) محمد. و صلواتی کھ بر جمال دندآور

ت و س�بس ا محمدی اگر عاشقی کنی و جوانی عشق دسع« . و بقول سعدی بزرگوار : عربده کشی و شعاری شده اند و بر جم�ال او ج�ز از کم�ال محمدی کسانی کھ بر جمال او وارد شده و یعن محمدو آل ». محمدآل

، » م�ن اس�تب�اطن عل�ی جم�ال «، » درب ورود ب�ھ م�ن اس�تعل�ی « نمی توان وارد شد کھ گف�ت : (ع)علی تقیما آدم�ی را ی ن�ور گرف�ت وگرن�ھ خورش�ید ، مس�محم�دآن می توان از خورش�ید علی ماه است کھ بواسطۀ

است و علی واران صیقل یافتھ ترین جمال حق تجلی آئینۀکند . صورت آدمی عالیترین وعریانترین کور می. بھرحال صورت پرستی انسانی حت�ی در ش�یطانی ت�رین ص�فتش نی�ز از پرس�تش ص�ورتھای صورتھا ھستند

تومبی��ل و ا غی�ر انس�ان بھت��ر و ب�ھ ث�واب و ھ��دایت نزدیکت�ر اس�ت. بھت��ر از پرس�تش ص�ورت اش��یاء بیج�ان وب�ی پروردگارا اگر آن حقیقت و گوھر « می فرماید : (ع)، اینست کھ امام سجاد اشدساختمان و امثالھم می ب

.»ج�رم ص�ورت پرس�تی سنگس�ار م�ی کنن�د ھمتائی را کھ در نزد ما نھاده ای بر مردم آش�کار کن�یم م�ا را ب�ھو امام و الگوی خود قرار دھی از او چون صورت و سمت خود را تسلیم شیطان صفتی نمائی و او را رھبر

ص��ورت و فع��ل و ص��فت م��ی گی��ری و چ��ون ص��ورت و س��وی خ��ود را تس��لیم م��ؤمن و مخلص��ی نم��ائی نی��ز ۀ قیامت کبری نیز کھ کم�الدرواقع این عالیترین وصف والیت و امامت است زیرا کھ ھمانطور می شوی . و

پروردگ�ار اس�ت . آنک�ھ نظ�رش ص�ورت واح�دۀ یک صورت می شوند کھ آنآدمیان مواجھ با جھان است کل این صراط المستقیم نگ�رش اس�ت بر دل است و ره دل می پوید ، نقش دل بر گل صورتش ھویدا می شود و

« م�ی فرمای�د : ق�رآن. و اشداینکھ بر گل رخسار اھل دلی باز شده ب چشم آدمی بر دلش باز نمی شود اال و . »ستسوھا و صورتھا ، سو و صورت خدا ھمۀ

١٣٧

درجات

١٣٨

یا اعلم المعلمین المکرمین دیا ارش

س�ت و ھ�ر ص�فت و حرک�ت و نجھان ھستی و ھر چ�ھ در آ ، کریم مکررا اشاره کرده است قرآنھمانطور کھ مس�تمر ب�ھ ای�ن اص�ل جھ�انی ع�الم توج�ھرک و پیروی می کن�د و ب�دون د» درجات«ی از قانون و اصل تحولش و ای�ن فق�دان موج�ب اغتش�ا ، نمی توان فھم�ی زن�ده و واقع�ی از چی�زی و حادث�ھ ای بدس�ت آورد و وجود

. یک�ی از عل�ل ع�دم فھ�م فھمی بشر می شود کھ خط�ری عظ�یم ب�رای اھ�ل معرف�ت اس�ت پوچی گرائی در قوۀو نقیض می نمایاند حال آنکھ بقول خود را ھمھ ضد قرآنت بھ اصل درجات است کھ آیا توجھھم عدم قرآن، امر خلقت و جھان موجودات و حیات و امر دین و کریم قرآندر » . آیات امر واحدی ھستند ھمۀ« قرآن

درج��ات ، اعم��ال و ص��فات ھمگ��ی در درج��ات ھس��تند : درج��ات و طبق��ات زم��ین و آس��مانھا ت وجھ��ان بش��ری ، درج�ات بش�ر از ، درج�ات وج�ود از جم�ادی ت�ا ن�وری و بشری و انسانی و الھ�ی جانوری حیات از نباتی و، درجات حی�ات بش�ری از طبق�ات اخالص، درجات ظھور از کثرت تا ثنویت و توحید ایمان و کفر و شرک تا

. یتوحی�د درج�ات حقیق�ت از حقیق�ت ظن�ی ت�ا علم�ی و عین�ی و ، دوزخ تا ب�رزخ و طبق�ات بھش�ت ت�ا رض�وان. درج��ات عم��ل از عم��ل کافران��ھ ت��ا مش��رکانھ ت��ا دل و روح ت��ا ب��ھ ذات س بش��ری از ت��ن ت��ا ذھ��ن ودرج�ات نف��

نی��ز درج��ات در ع��الم حیوان��ات و . و . درج��ات حض��ور از ع��الم غی��ب ت��ا ش��ھود خالص��انھ و ت��ا عم��ل توحی��دینی�ز است و. این درجات حتی در موجودات غیبی مثل مالئک و شیاطین و اجنھ ھم مذکور نباتات و جمادات

ل وو توک�اناب�ھ ت�ا ایم�ان . درج�ات دی�ن از توب�ھ و طلب تا بھ عشق و بقا درجات معرفت و ھدایت از مرحلۀن��زول و ت. و درج��ا (ص) محم��د ات نب��وت از آدم ت��ا ب�ھ ن��وح و موس��ی و عیس��ی وج��. و نی��ز در ص�بر و رض��ا

ع��الم و آدم ب��ر م��ی خی��زد ھم��ھ در ص��فات و ک��رداری ک��ھ از درج��ات پ��اکی و پلی��دی و ..... و ھم��ۀع��روج ، بشریت از آدم تا خاتم و از خ�اتم ت�ا ب�ھ درجات ھستند و از علم درجات است کھ قابل فھم می باشند و نیز کل

انس�انھای موج�ود ب�ر روی زم�ین ت قرار دارند و نیز ھم�ۀقیامت کبری فرد بھ فرد در درجات و پلکان بشری . اگر علم درجات را ت�ا ب�ھ دقیق و واحدی با ھم نیستند در یک درجۀ ت ھستند و حتی دو نفردر پلکان درجا

ات عالم ھستی در یک درجھ نیستند و حتی دو ت�ا یابیم می توانیم بگوئیم کھ دو تا از ذر اجزایش در اعماق و، قلو ھ�م در ی�ک درج�ھ از ع�الم وج�ود نیس�تند . پ�س درج�اتیک درجھ نیستند و دو تا برادر دوسگ ھم در

ی ، درج�ات وج�ود دارد . و نی�ز درج�ات کل� ھایت می باشند و بھ لحاظی می توان گفت کھ بھ تعداد اع�دادبی نجزئ�ی از درج�ات ر درج�ۀجزئی در درون خ�ود برخ�وردار اس�ت و ھ� ی از چندین درجۀکل داریم کھ ھر درجۀ

اس�ت. عل�م وج�ود . علم درجات حاصل کمال معرفت انسان بر عالم ظریف تری در بطن خود برخوردار استدر وج�ود انس�ان اس�ت و انس�ان عالم ھس�تی ، فش�رده و متمرک�ز . و کل علم است درجات از عالیترین درجۀ

شناسی می توان بھ عل�م درج�ات رس�ید زی�را آدم�ی نردب�ان –خود خلیفۀ جھان است و بنابراین فقط بواسطۀ. از کل�ی درج�ات عل�م م�ی یاب�د کن�د ب�ر ھ از خ�ود ب�اال م�ی رود و ع�روج م�یک�عالم وجود است و بھ میزانی

ت ترین و بنیادی ترین دیدگاه می توان گفت کھ عالم ھستی درج�ات ع�دم ت�ا وج�ود اس�ت یعن�ی درج�ات حاکمی�دم آفری�د و ھس�تی جھ�ان ، حاص�ل س�لطۀ وج�ود ع ھستی را از ، کل وجود بر عدم است چرا کھ خداوند خالق

ش�تن اس�ت و درج�ات ظھ�ور ص�فات خ�دا ج�ات ، درج�ات وج�ود دا. پس ای�ن در خدا) بر عدم است در درجات(مع�انی و ارزش�ھا و ص�فات اس�ت در ین است کھ جھان عل�م درج�ات ، جھ�انبرای ھم. وجود) بر عدم است (

حدت گوناگون . پس درجات یعنی درجات ایثار وجود (خدا) بھ عدم (مخلوق) اس�ت و درج�ات عش�ق شدت و

١٣٩

است قرآنامور در دین و اسالم و سرلوحۀ ھمۀ» حیم حمن الر هللا الر بسم« این است کھ و رحمت است و. و انس��ان ب��ھ عن��وان اش��رف ذک��رش رفت��ھ اس��ت ق��رآنکلم��ات خداس��ت ک��ھ در کلم��ۀ رحم��ت پیش��تاز ھم��ۀ و

ذات خداس��ت اس��ت زی��را مح��ل وج��ود ب��رای او خل��ق ش��ده ، ع��الیترین درج��ۀ جھ��ان ھس��تی مخلوق��ات ک��ھ ک��ل ، کامل ظھور صفات خداست و آدمی در ھیچ صفتی بدون اینکھ بھ ذات برسد تی محل عالم ھس درحالیکھ کل

. در انس�انی ک�ھ ذات خ�دا را در خ�ویش نیافت�ھ و ب�ھ آن ملح�ق نش�ده اس�ت ھ�ر و معلوم و موجود نم�ی ش�ودح . فقط بوئی خیالی از ھر صفتی را در خود حس می کند و ب�ھ آن ص�فت مس�ل صفتی را ھم دارد و ھم ندارد

او در دوران قب�ل از خلق�ت ھمھ صفات خدا از ذات و وجود مطلقۀو مشھود نیست . چون تعینو محکم و ما کثیر اس�ت دصفات خ واحد است و ت ذات است . ذات ،، مظھر تمامی جمعی ی وصفات خدا بطور کل است و

پدی�د آم�دن ب�ی نھای�ت اس�ت و موج�ب موج�ود گردی�ده ، مندرج و و در کثرتی بی پایان در درجات بی نھایتو تعینت ذات در خویش نرسد بھ ھیچ صفتی بطور کامل م. آدمی چون بھ وحدانی ه استدمخلوق در عالم ش

معلوم و مشھود نمی گردد و ھیچ صفتی در او بھ فعل در نمی آید و ظاھر نمی شود و فقط در جھ�ان ص�فات و در جھ�ان اش�یاء و مخلوق�ات اس�ت ک�ھ ھم�ان سرگردان و دربدر است و ای�ن ھم�ان س�رگردانی و پریش�انی ا

، محک�وم ب�ھ فناس�ت و . زی�را جھ�ان ص�فات و مخلوق�ات دنیاپرستی و جھل و ع�ذاب او را بھم�راه م�ی آورد، ع�دم پرس�تی و ع��دم گرائ�ی اس�ت و باع��ث تب�اھی و ع�ذاب اس��ت و ھم�واره ت��رس پرس�تش جھ�ان مخلوق��ات

جھ�ان مخلوق�ات در ع�الم اس�ت ، درج�ات ع�دم اس�ت و . پ�س جھ�ان ص�فات ک�ھ ھم�ان درنابودی را با خود داپرستی مظھر ء. و بیرون پرستی و شی رت فنائی آن استآخ ت بنیادین جھان است و نمایشنمایش معدومی

پروردگ�ارا ب�ھ ت�و پن�اه م�ی ب�رم از ش�ر « کھ می فرمای�د : قرآنبدی و شر است و این است حقیقت این کالم س مادیت جھان ، شر آن است زیرا معدومیت را عرض�ھ م�ی کن�د و بس�وی اص�ل پ». ھر آنچھ کھ آفریده ای

. و اصال عذابی جز ع�ذاب ع�دم گرائ�ی خود یعنی عدم می رود و پرستندگانش را بھ عذاب عدم مبتال می کند. آدمی خود نیز از ع�دم اس�ت ول�ی ، دچار ھراس و رنج و زجر می گردد . وجود در حوزه عدم وجود ندارد

ن بر جای خدا و بر ذاتش قرار دارد تبدیل بھ موجودی جاودانھ شده است و عدم ناپذیر است و ب�ھ ھم�ین چوھ انس�ان تنھ�ا موج�ودی در ک�از این روست ت کھ عدم ناپذیر است، عدم پرستی اش موجب عذاب است وشد

است کھ عذاب می برد زیرا انسان تنھا موجود جاودانۀ عالم خلقت است . تعینعالم وجود بر ع�دم . و آنچ�ھ شده است بھ معنای برون افکنی ذات است از تجلیصفات خدا کھ در جھان ھستی م

ا و دور نموده است یعن�ی از ح�ریم وج�ود ران�ده ش�ده اس�ت محک�وم ب�ھ ع�دم از خویش منزه و مبر را کھ خدات�ا بش�ر ع�دم را ، م�ادۀ ع�دم اس�ت و خودنم�ائی ع�دم اس�ت و ع�دم ظ�اھر ش�ده اس�ت . پس جھان ھستی است

. پ�س درج�ات جھ�ان شناس�ی ذات) پن�اه ب�رد و از ع�دم بگری�زده یاب�د و ب�ھ وج�ود (بشناسد و بھ کن�ھ ع�دم را، ه ، دانش عدمی اوست و پیروی از ای�ن دان�شدرجات عدم شناسی است و دانش بیرونی بشر از جھان ماد

ای�ن دان�ش و ک�ل ت ب آور و فریبنده اس�اینست کھ این پیروی سراسر عذا پیروی از عدم و از ابلیس است وحتی در عذابش نیز جاودانھ است و عذاب کھ آدمی حاصل از آن محکوم بھ نابودی است اال تمدنو فنون و از بزرگت�رین » فل�وطین«. اش�ده پرس�تی) م�ی بع�دم پرس�تی (م�اد آم�ده حاص�ل ھم�ین واقع�ۀ ق�رآنابد ک�ھ در

لھ�ی در خاورمیان�ھ و ا ن کھ نیمی از عمرش را برای کسب مع�ارفعارفان مصری االصل مقیم در روم باستااروپائی زبان است کھ در وادی معرفت نفس بھ ای�ن حق�ایق ب�زرگ دین�ی تفکر، تنھا م ھندوستان زندگی کرد ی مطرود است .غرب بکل تمدنآگاه بود و آثارش در

١۴٠

پ��س رس��یدن ب��ھ وج��ود (ذات) .ع��دم اس��ت و ھم��ان درج��ات رھ��ائی انس��ان از وسوس��ۀ پ��س درج��ات انس��انیس�وی ب. یعن�ی از ص�فات ذات) ط�ی م�ی ش�وداھی است کھ از بی�رون بس�وی درون (درجات کمال در انسان ر

یل�ی و ص�فاتش را ش�رک م�ی خوان�د . ت�ا زمانیک�ھ ھن�وز م پرس�تش خ�دا بواس�طۀ (ع). و اینست کھ علی ذاتر د» وج��ود«د ، ش��رک وج��ود دارد و ن وج��ود داری و امی��دی ب��ھ چی��زی در جھ��ان ب��روت��وجھ وسوس��ھ ای و

. پ��س درج��ات آدم��ی ب��ھ وج��ودش نرس��یده اس��ت و در خط��ر ع��ذاب ع��دم اس��ت محک��م نگش��تھ اس��ت و انس��انز ای�ن ج�خالف�ت خداس�ت ، انسانی ، درجات راه ی�ابی ب�ھ ذات خ�ویش یعن�ی خداس�ت و ب�رای انس�ان ک�ھ مح�ل

ی�ب ابل�یستی و جانوری است و درجات فراو وجود ندارد و مابقی درجات ھمھ جمادی و نبا درجھ ای خاص درجات غیر انسانی اوست . ه) است ودرجات عذاب در حریم عدم (ماد است و

–د درجات راه یابی ب�ھ درون خ�ویش اس�ت و درج�ات خ�و ، درجات معرفت نفس است و پس درجات انسانیچی�زی ھ�ر ب�رون و درج�ۀ ن درجات است کھ علم حقیقی دربارۀ جھ�انپیمائی و سلوک در نفس است و از ای

ت و و جمادی�� بدس�ت م�ی آی�د و م�ابقی عل�وم ھمگ�ی درج��ات جھ�ل و فری�ب اس�ت و درج�ات تن�زل در حیوانی�تس�فی و درجات بشری در جھان برون اعم از درجات ب�ھ اص�طالح علم�ی و فن�ی و فل عدمیت است . پس ھمۀ

ھ این کفول و سقوط است و ھر چھ سیاسی و اقتصادی و فرھنگی و مدرکی و غیره ھمگی درجات نزول و ا ھ آدم�ی ازک�. و ھ�ر چ�ھ ل آن بیش�تر اس�تو تن�ز ، می�زان انحط�اط اش�ددرجات در عالم ظاھر بیشتر و برتر ب

د و مق�امی تکام�ل انس�انی ق�رار دار ، در درجات عروج و رش�د و بیرون و درجات بیرون بی نیازتر می شود در انس�ان اس�ت ک�ھ منش�أ ع�دم گرائ�ی درج�اتی در ن�زد ابل�یس حریم خدا دارد و مابقی ھمھ در جھان وجود و

م عدم پرستی در انسان است . و رب و معل اشدمی به ، م��اد عام�ل ص�فات و مخلوق�ات و، م��ی توان�د در ش ب�ھ ذاتتق�ربفق�ط انس�ان اھ�ل معرف�ت نف��س ب�ھ می�زان

. وردار گردداز خیرش برخ ھیده واز شرش ر عالم ھستی را تبدیل بھ احسن نموده و گوھرۀ ذات را بیابد ون چی�ز را ذات) را م�ی بی�نم و س�پس آل خ�دا (ھ�ر چ�ھ ک�ھ م�ی نگ�رم او « م�ی فرمای�د : (ع) کھ علیھمانطور در متحص�ن اس�ت ھم�ھ چیزھ�ا در جھ�ان متمرک�ز و« م�ی فرمای�د : ق�رآنبرای ھم�ین اس�ت ک�ھ » . (صفت)

ی ش�ود ک�ھ یت اس�ت ک�ھ مق�ام امام�ت در انس�ان پی�دا م�زیرا در وادی معرفت نفس و وال» وجود امام آشکار اه ف ع�دم ، پن�ه ، از خ�وفات و ماد صاین است کھ عالم و ظھور ذات است و اللھیمقام وجود و مقام خالفت

دم ب�ھ خ�دا ک�ھ ص�احب ذات ش�ده اس�ت و مظھ�ر وج�ود خداس�ت . یعن�ی ع� ، یعنی ب�ھ خلیف�ۀ می برند بھ وجود او در می آید و تحت امر او می آید . وجود پناه می برد و بھ خدمت

و ح�ریم ذات پس برای بشر، دو جھان و نظام درجاتی و مقامی وجود دارد : جھ�ان درون ک�ھ جھ�ان معرف�تشکر است . و جھان ب�رون ک�ھ جھ�ان جھ�ل و ت�اریکی غنی وقوت و و وجود و حق و بی نیازی و توحید و

) و ض�عف و قحط�ی زده گ�ی و کب�ر و فزون�ی طلب�ی (رب�ا ه گ�ی و شمارش�ی ویوزل و صفات دمدمی و درقو ثگ�ردد و م�ی سلطھ گری و عذابھاست . در جھان درجاتی برون (ماده) ھ�ر درج�ھ ای ب�ا رق�م و ع�ددی معل�وم

قتص�ادی و آم�اری ، رق�م ا ، ع�دد و ارق�ام تس�لیحاتی و نظ�امی ، ارق�ام ارزیابی می ش�ود : رق�م حس�اب ب�انکیدانشگاه رفتھ ان�د ، رق�م فش�ار خ�ون و قن�د ، رقم سالھائی کھ بھ مدرسھ و سن آمد ماھیانھ ، رقم حقوق و در چرب��ی و .... و درج��اتی ک��ھ ب��ا ع��دد و ارق��ام بدس��ت م��ی آی��د ھمگ��ی درج��ات ع��دم و ع��ذاب اس��ت و اوره و

تم�دنپ�س ای�ن » . ھ�ر چ�ھ ک�ھ قاب�ل ش�مارش اس�ت محک�وم ب�ھ فناس�ت « می فرماید : (ع)ھمانطور کھ علی ی ک�افر اس�ت و ک�افر ب�ر وج�ود تم�دنعدمی و عدم گرا اس�ت و از ای�ن روس�ت ک�ھ تمدنیاتی است ریاض تمدن

١۴١

خ��ویش اس��ت. در چن��ین درج��اتی ، حت��ی س��عادت و اس��ت و ک��افر ب��ر خداس��ت و ک��افر ب��ر خ��ویش اس��ت و ض��د خوشبختی و سالمتی ھم با ارقام محاسبھ می شود و اینست کھ چنین سالمت و س�عادتی عم�ال ھم�ان ش�قاوت

ثاب�ت م�ی کن�د ک�ھ ت�و س�المی و ت�و خ�ودت م�ی دان�ی ک�ھ ب�ھ دھھ�ا ارق�ام و آم�ار پزش�کی . ھمۀ و عذاب استارقام اقتصادی ثابت می کند کھ جامعھ در خوشبختی و بی نی�ازی بس�ر م�ی ب�رد ھمۀ. ال می باشیتمرض مب

رود . ص�ادی م�یشکس�تگی و ع�ذاب اقترولی ھر کسی می داند کھ بطور فزاینده ای بس�وی دری�وزه گ�ی و وی و اس��تقالل اس��ت ول��ی ھم��ھ م��ی دانن��د و ب��ا ددھ��د ک��ھ جامع��ھ در اوج آزا محاس��بات سیاس��ی نش��ان م��ی ھم��ۀ

. برده گی بسر می برند و .... اسارت و اشددر کھ پوست و گوشت لمس می کنند چ�ھ ک�ھ . و اگر ھر حرص فزاینده است ، درجات قحطی زده گی و سیری ناپذیری و عدمی درجات بیرونی و

غذی�ھتص تر می گردد و بر مصرفش افزوده می ش�ود از ای�ن روس�ت ک�ھ از ع�دم یبشر مرفھ تر می شود حرھ مص�رف ل�ذا روز ب�ھ روز ب� عدم قرار می گیرد و تحلیل می رود و می کند و وجودش روز بروز در عرصۀ

س پ�ش�ود . و افزوده م�یبیشتر نیاز پیدا می کند و ھر چھ بر مصرف او افزوده می شود بر قحطی زده گی انیس�ت است یک موضوع فرھنگ�ی و سیاس�ی و امث�الھم تمدناین رف پرستی کھ بزرگترین بال و معضلۀمص

راز وب�دبختی بش�ر اس�ت جھ�ل و کف�ر و نش�انۀیک موضوع معرفتی و دینی و وجودی است و از بزرگترین ومی کش�اند نباتی و جمادی حیوانی و ماھیتو بشر را بھ اشده است کھ ظرف عدم می بسقوط بشر در ماد

ر اس�ت ت�ا د . آتش دوزخ و عذاب النار ھ�م ب�رای چن�ین آدمھ�ائی ثقیل و سخت و بی جان و بی وجود می کند دم رھ�ا ش�ونداز ع� گردند وه شده گی پاک شوند و رقیق ه پرستی و ماد از ثقل و سختی حاصل از ماد ، آتش

ک�ھ در کس�انی ایع�دم زدائ�ی اس�ت ب�ر ی انسان از عدم است و عرصۀون رھائ. پس دوزخ کان و وجود یابند ج�ود انس�انو یعلی�ھ ع�دم گرای�عذابھا ، عرص�ۀ نب�رد وج�ود بر. پس دام عدم گرفتار آمده و جمادی شده اند

دوزخ�ی ، ع�ذابی و رود ماده) می گریزد و بھ آن پش�ت م�ی کن�د و بس�وی وج�ود م�یاست . و آنکھ از عدم (ج�ان یبجم�ادی و فل کھ درجھ ای در زیر دوزخ است جای کسانی است کھ بقدری س�خت و. و درک اس ندارد

ی س�ت ، یعن�شده و از وج�ود ض�عیف ش�ده ان�د ک�ھ نم�ی س�وزند و اینج�ا جایگ�اه منافق�ان و ریاک�اران ب�ا دی�ن ا ، خدوز . ن�دافری�ب دھن�د ول�ی فق�ط خ�ود را فری�ب داده را کسانی کھ بخیال خود خواستھ اند کھ خدا (وج�ود)

. فریبی و وجود ستیزی انسان است –درجات خود

اجل

١۴٢

یا غفر الجلیلین یا اجل الراحمین

و ھر مقطع مشخص و قابل تمایزی از زم�ان و ت�اریخ ھ�ر ف�رد ی�ا جامع�ھ و ی�ا دوره بھ معنای عمر، » اجل«ھ�ان ھس�تی را در ب�ر م�ی گی�رد . پ�س اج�ل ف�ردی داری�م و اج�ل و نی�ز ک�ل ج اش�دو ی�ا ک�ل بش�ریت م�ی ب تمدن

ی ، اجل شریعتی، اجل بشری و اجل جھانی. ھر اجل�ی ی�ک پای�ان و ی�ک آغ�از اس�ت . در تمدناجتماعی، اجل کریم، اجل اسمی و اعالمی داری�م واج�ر رس�می قرآنھمۀ این معانی بکار گرفتھ شده است . وطبق قرآنکل ی حاصل می ش�ود در نف�ی ف�رد ی�ا جامع�ھ و ی�ا مس�لکی و اس�ما اع�الن م�ی گ�ردد ول�ی ت�ا سمائی . گاه اجلمو

اثبات وتحقق عینی و کامل آن بر بشر مدتی بطول می انجامد و این را دوران فترت ی�ا ت�أخیر ھ�م م�ی نامن�د. جس�مانی بسیارند کھ بھ ظاھر زنده ولی باطنا مرده ھستند ولی تا نمود ظھ�ور م�رگ ظ�اھری و قرآنبھ زعم

می انجامد. و گاه شریعت یا مسلکی قرنھ�ا پ�یش اجل�ش بس�ر رس�یده ول�ی ھن�وز بط�ور کام�ل در سالھا بطول وگ�اه واقع�ھ ای در بط�ن ع�الم و آدم و دی�ن آغ�از گردی�ده وسعت جھان آش�کار نش�ده اس�ت : مث�ل ش�رک . و

ی تم�دنت . گ�اه انق�راض ھنوز جمال جھانی اش بر ھمگ�ان معل�وم ومش�ھود نش�ده اس�ت : مث�ل قیام�ت و والی� تم��دناج��ل ب��اطنی اش ش��روع گردی��ده ول��ی ھن��وز بط��ور کام��ل عی��ان و ب��اور نش��ده اس��ت : مث��ل آغ��از ش��ده وقیامت پنج�اه ھ�زار س�ال اس�ت ک�ھ ح�دود چھ�ارده ق�رن دوران فترت و تأخیر قرآن. مثال بھ نقل معاصر غرب

از رحم�ت خداس�ت ت�ا بیش�ترین مھل�ت وامک�ان ، و ت�اخیر )فاص�لھغاز شده است. و این دوران فترت (پیش آ انس�انیتم�ی فرمای�د برخ�ی از ک�افران ش�قی از ق�رآن. ھم�انطور ک�ھ اش�دتوبھ و اصالح و رجعت برای بشر ب

ساقط می شوند و بھ شکل بوزینھ وخوک در می آیند و در ھمین دنیا اجل انس�انی آنھ�ا بس�ر م�ی رس�د. پ�س بودن عدل خدا می شوند . ھمانطور ک�ھ » سریع الحساب«مشمول ستند کھ تسریع می شوند و اجلھائی ھم ھ

ا حی�وان وگی�اه وس�نگ ش�ده ماھیت�بسیاری از مردم باطنا اجل انسانی آنھا بواسطۀ کفر و ظلم بس�ر رس�یده و ی خ�ود نرس�یده ان�د و ب�ھ ت�أخیر افت�اده ان�د ت�ا ئ. اینھا ھن�وز ب�ھ اج�ل مس�ما اند ولی ظاھرا صورت آدمی دارند

» ج�ل « و» جلیل« و ظھور حق است و تجلیاست کھ بھ معنای » جل «از مصدر » اجل«جعت کنند . ید رشاحق در درجات وموجودات گوناگون در کل ت�اریخ ع�الم و آدم تجلیمظھر ، از اسماء خدا می باشند واجل ھا

ل ھ�ای ع�الم و آدم�ی و اولیاء وعرفای حق در طول تاریخ نقاط عط�ف اج� ء) انبیاتجلی. و ظھور ( دنمی باشمحسوب می شوند ودر حکم اجل ھ�ای کبی�ر م�ی باش�ند ھم�انطور ک�ھ ظھ�ور ھ�ر پی�امبری در ت�اریخ مص�ادف

جدی�د. وھ�ر اج�ل بزرگ�ی در نظ�ام کائن�ات نی�ز آث�ار اجل�ی تم�دنو آغاز یک تمدناست با بسر آمدن عمر یک ه ش�کافتھ ش�د . ھم�انطور ک�ھ ب�رای ظھ�ور اجل نبوت بسر آمد و م�ا (ع)دارد ھمانطور کھ با وقوع والیت علی

اجلی در ماه و خورشید و زمین گزارش شده است . پس ھر اجلی ھر چند کوچکھای امام زمان نیز نشانھ و فردی یک واقع�ھ کام�ل در ع�الم وج�ود اس�ت زی�را خداون�د فرم�وده اس�ت ک�ھ ک�ل جھ�ان از نف�س واح�ده ای

درک م�ی کنن�د وم�ابقی آن�را احس�اس نم�وده ول�ی در حق�ش آفریده ش�ده اس�ت . عارف�ان ای�ن آث�ار وج�ودی را ف�ھ و یخل (ع) معرفت ندارند. و عالیترین وکاملترین و جھانشمولترین اجل ھای کل عالم و آدم ، با ظھور عل�ی

م�ان نامی�ده م�ی ش�ود یعن�ی ز المحبوب خدا ، بسر آمد و قیامت کھ اجل ھستی است آغاز گردید کھ عصر آخر –براندازی در کلیھ شئون و عص�ر خ�ود –ده و بسر آمده است . امروزه کھ عصر خود اجل اجل ھا آغاز ش

کشی ھا بھ روش ھای گوناگون است و عصر باطل ش�دن ھ�ر چ�ھ س�ریع ت�ر آرمانھ�ا و عل�وم جعل�ی و عص�ر مخ��درات اس��ت از نش��انھ ھ��ای ای��ن اج��ل اکب��ر اس��ت یعن��ی عرص��ھ قیام��ت و نزدیک��ی ب��ھ ظھ��ور جم��ال واح��ده

١۴٣

ب�رای ھ�ر اجل�ی ( دوران�ی) « م�ی فرمای�د : ق�رآنجل جلیل جالل اجل است : امام زم�ان . و در پروردگار کھ و مژده بھ ظھور امام است . تمدنو این کتاب اجل این » . کتابی است.

عدل یا اعدل العاشقین یا ارحم العادلین

١۴۴

ب�ھ » ع�دل« س�فھ واندیش�مندان م�ذھبی و غی�ر م�ذھبی وحت�ی اس�المی ،النظر عموم بشر و حتی اکثریت ف در

تم�دنمعنای مساوی نمودن و مشابھ س�اختن اس�ت . یعن�ی ع�دالت را براب�ری م�ی دانن�د . ای�ن جھ�ل کبی�ر در . اش�دعی م�ی بارزش�ھای ع�الی اجتم�ا ءلباس دی�ن ھ�م ب�ر ت�ن ک�رده اس�ت و ج�ز جدید بھ اوج شدت رسیده و

خواستند بر جای دی�ن بنش�ینند ھم�ین سوسیالیزم ھا ھم کھ تقلیدی کورکورانھ و منکرانھ از دین بودند و میرا براب�ر م�ی خواھن�د و خداس�ت ک�ھ ک�افران، م�ردم « ک�ریم م�ی فرمای�د : ق�رآنل داش�تند . و را از عد تصور

ای�ن امتح�انی اس�ت نم�وده و ھ�دایت ش�وند و فک�رت. تا مؤمنان برخی را بر برخی در امور دنیوی برتری دادناپ��اکی و خ��وبی و ب��دی و کف��ر و ب��رای اھ��ل معرف��ت . و بدانی��د ک��ھ ت��اریکی و روش��نی یک��ی نیس��ت و پ��اکی و

». اس�ت گوین�د ک�ھ ھ�یچ فرق�ی ن�دارد و ھم�ھ براب�رجھل یکسان نم�ی باش�ند ول�ی ک�افران م�ی علم و ایمان ور مبنای کفر و انکار بود از نوعی پوچی گرائی و ب�ی تف�اوتی ارزش�ی عصر عدالت طلبی در تاریخ جدید کھ ب

خ��ود را رس�وا نم��ود و ماھی�ت) آش��کار س�تیپ��وچی پرھ��م در نیھیلی�زم (تی برخاس�تھ ب��ود و نھایت�ا و ب�ی ھ��وی –نیھیلی�زم عقی�دتی بقایای ب�ھ اص�طالح ع�دالت پرس�تان و انقالبی�ون و سوسیالیس�ت ھ�ا ، از مظ�اھر امروزهفلس�فی و ای�دئولوژیکی ای�ن مکت�ب (نیھیلی�زم) اص�ال نخس�تین بانی�ان سیاسی می باشند و –اخالقی –روانی

، م�ارکوزه و انقالب�ی و ع�دالت ج�وئی و سوس�یالیزم بودن�د : س�ارتر، ک�امو ، پ�وپر روزی از رھبران مبارزۀ، دی��ن و اس��اس آنھ��ائی ک��ھ از ش نمای��ان م��ی ش��ود . جال��ب اینک��ھ ھم��ۀزی در آخ��ری��چ ل ھ��راو امث��الھم . و ای�ن نف�اق و عیان و م�دافعان ع�دل بودن�د واخالقی را و خدا و انبی�اء را منک�ر ش�ده بودن�د ح�اال م�د ارزشھای

ت فق�ط عیان و منجی�ان بش�ری ای�ن م�د ق�رآنریای آشکاری بود کھ دست آخر رسوا شد و جالب تر اینکھ بقول ای�ن نی�ز نف�اق و ن�ھ خودش�ان ب�ا دیگ�ران . و مش�ابھ ش�وند می خواھند کھ دیگ�ران ب�ا ھ�م براب�ر و یکس�ان و

جن���ون و مک���ر را در منط���ق آش���کاری در بط���ن ای���ن نھض���ت ھ���ا ب���وده اس���ت . ج���ورج اورول ای���ن جھ���ل وھم�ھ ب�ا ھ�م برابرن�د ول�ی برخ�ی «است بھ روشنی بیان کرده اس�ت : مالیخولیائی کھ ھمان منطق این نھضت

و مبارزان عدالت طلب�ی بودن�د ک�ھ س�ودائی ج�ز برت�ری و عیان، خود رھبران و مد و این برخی» برابرترند.سلطھ بر مردم نداشتھ اند و ھمھ بور و رسوا شدند و باز بھ پابوسی کفر و طاغوت و امپری�الیزم رفتن�د ک�ھ

. و این رھبری نھائی کفر بر نفاق مذھبی و شرک است . این نوع ع�دالت طلب�ی حاص�ل الاقل کافر علنی بودانس�ان را ب�ھ داغ ت�ر از آش اس�ت و و کاس�ۀ اش�دقی�اس گ�ری و تش�بیھ م�ی ب س است ک�ھمذھب ابلی منطق و

ی و ب�ی . این عدالت طلبی حاصل جھل و انکار نس�بت ب�ھ مق�ام و ذات اح�د بھانۀ پرستش خدا، انکار می کندو و لذا انکار دین و خداست . ھر انس�انی موج�ودی اح�د و واح�د اشدخدا می ب ھمتائی انسان است کھ خلیفۀ

واقع ماشین و فتوکپی یکدیگر می خواھند . در کافران ھمھ را مشابھ پروردگارش . وبی ھمتا است ھمچون ر کاالھ�ائی یکس�ان ر ن مذھب کفر است کھ مظھر تولید مکپرستی و تکنولوژی پرستی نمود آشکاری از ھمی

طن انس�ان غاف�ل و جاھ�ل مظھ�ر ظ�اھر پرس�تی ابل�یس نی�ز ھس�ت و از ب�ا. و این عدالت طلبی کاذب اشدمی بمعاص�ر ک�ھ ھن�ر و افتخ�اری ج�ز یکس�ان تم�دناست و انسان را ج�ز خ�وراک و پوش�اک و ب�ازی نم�ی دان�د .

اس�ت و ن�ام آن�را ع�دالت و پیش�رفت نھ�اده اس�ت و گ�اه ابلیسی تمدنت ندارد از ھمین روست کھ سازی بشری م م�ی کن�د و تح�ت دف�اع از حق�وق بش�ر، خ�ود تی را کھ حاضر بھ پذیرش این یکسانی نمی شود قتل عام ھ�مل

مش�ابھ ش�دن ظ�اھری اس�ت ک�ھ تمام�ا ب�ھ مص�رف ت فق�ط در چن�ین یکس�ان و. و بش�ری بشر را نابود می کن�درس�ند . زی�را ای�ن یکس�ان ش�دن ی�ک ام�ر ث�ابتی ھ�م نیس�ت بلک�ھ ھ�ر روز مذھب ابلیس کھ استکبار است می

١۴۵

تم�ام ت�الش و ق�درت بش�ر ک�افر ام�روز فق�ط ب�رای . و ین�دآدر م�ردم جھ�ان ب�ھ رن�گ واح�د جدی�دی بایستی کل . و نھ�ائی ع�دالت کف�ر و نف�اق اس�ت این سیمای است کھ بھدر میرود و نابود می شود وھمین یکسان شدن

یدن ب��ھ تکنول��وژی تم��ام ، راھ��ی ج��ز رس�� اگ��ر سوس��یالیزم ھ��م ب��رای رس��یدن ب��ھ آرم��ان خ��ود یعن��ی کم��ونیزمپس در اصل خود با امپریالیزم یکی است و نھایتا ھم یکی شده و می شود نمی داند اتوماتیک (اتوماسیون)

و آزادی ھ�م م�ذھب و ھر دوی این جناحھا، سودائی جز سلطھ بر مردم و بلعیدن م�ردم نداش�تھ ان�د و ع�دالتر ن شدن ظاھری بش�ر دھر دو بوده است . جاھالنھ و ریاکارانھ تبلیغ می کنند کھ با برابری و یکسا منافقانۀ

اختالف�ات و تفرق�ھ ھ�ا و جن�گ ھ�ا و تض�ادھا از می�ان م�ی پوشیدن، ھمۀ بازی کردن و ن ودیخوردن و خوابوح�دت در مادی�ت و ، در پایان این قرن بوق�وع پیوس�تھ اس�ت و عارود. حال آنکھ عمال درست عکس این اد

بص�ورت ی�ک ھر فردی و هجوامع و فرھنگ ھا شد کثرت و تضاد بین افراد و اشداقتصاد و مصرف موجب . پ�س ای�ن ع�دالت جامع�ھ در خص�ومت جن�ون آس�ائی ق�رار گرفت�ھ اس�ت آمده و با کل سلول انفرادی زندان در

تشنج را پدید آورد. اشدظلم و جنایت بود . و وحدت نبود بلکھ اشدنبود بلکھ ب�ھ ھم�ین ر چن�د آی�ھھ�م د ق�رآنو ایثار اس�ت و در » قربانی«و » فدیھ«و » فدا«در لغت بھ معنای » عدل«

ب�ھ کم�ال و« ، »(عدلی) پذیرفت�ھ نم�ی ش�ود. و در آن روز ھیچ عوض و فدیھ ای« معنا بکار رفتھ است : ف�دا نم�ود وون�د انس�ان را آفری�د خدا و« ، .» رسید کلمات خ�دا درب�ارۀ انس�ان از ص�دق و ایث�ارش (ع�دلش)

کھ خدا وردش را فدا می کند بھ خدا ھمانطپس انسان عادل ھم موجودی است کھ وجو» تعدیل) وجودش را (تر ن محسوس. بھ زبا ھم وجودش را فدای انسان کرد و انسان را بر جای خودش قرار داد و خلیفھ گردانید

وایث�ار کن�د م�ردم ببخش�د و امیال و آرزوھایش برای خدا، ب�ھ عادل کسی است کھ از دنیایش واینکھ انسان و ھ در فلس�فھتبلیغ�ات دروغ�ین و ن� دا) نماید در عمل و نھ در موعظ�ھ وف( اینکھ مردم را ھم دعوت بھ عدل

ن ام ت�ا در می�ام�ر ش�ده ا« ایدئولوژیھا . و اینست کھ خدا ب�ھ رس�والن و مؤمن�انش م�ی فرمای�د بگوئی�د ک�ھ : تم�دنی در ق�درت ت وسوس�یالیزم مارکسیس�تی چن�ان ق�و و اگ�ر اندیش�ۀ. »شما بھ عدل حکم و رفت�ار نم�ایم.

خ�ود ی�ک وجود ابر مردی مثل م�ارکس ب�ود ک�ھ فق�ط و پیروانی عظیم بدست آورد بواسطۀ عاصر ایجاد کردم تم�دن ن رف�اه وان فرار و تبعیدش در لندن ک�ھ ک�انوورکمونیست واقعی بود و با اینکھ اشراف زاده بود در د

ه اش در و ب��ا خ��انواد ھ��م نک��رد حت��ی مقال��ھ نویس��ی س��تمگران را فروش��ی نک��رد و –جھ��ان ب��ود مطلق��ا خ��ود ارکس بود وار مر . زندگی ابوذ قھوه می خورد دند و خود وی از فرط گرسنگی تفالۀگرسنگی مفرط ھمھ مر . ھم�ۀ ودت یک قرن بزرگترین حرکت بش�ری را رھب�ری نم�بخشید و بمد یقداست ت وکھ بھ آثارش چنان قو

طل�ق ع�دل مظھ�ر م (ع) . و اگ�ر عل�ی یگری اس�تد . گاندی نمونۀ مظاھر عدل حقیقی در جھان چنین بوده اندرد ر خان�ھ ن�دادن�ان « است نیز از ایثار و فدائی بودن کامل است . بھ قول ابوذر انسان عادل کسی اس�ت ک�ھ

انس�ان ع�ادل .ع�ادالن جھ�ان ھم�ۀ و محم�دمثل علی و مث�ل خ�ود اب�وذر و » ولی با تیغ بر مردم نمی تازد . امع�ھ در . تع�ادل ج ان بشری متعادل اس�ت و جامع�ھ را ب�ھ تع�ادل م�ی رس�اندجھ کسی است کھ وجودش با کل

، ت�رازوی ھس�تی ۀتش در کف�ھر عصری از عدل وجود عادالن است . انس�ان ع�ادل کس�ی اس�ت ک�ھ موج�ودی خ�دا)وج�ود ( ھ از عدم آمده و ب�ر ج�ایک، آدمی است . انسان عادل وجود و عدم را یگانھ و یکسان می کند

ی�ن راز اا ب�ر ج�ای یک�دیگر اس�ت و خ�دا ش�ده اس�ت . ع�دالت ھم�ان خالف�ت انس�ان و خ�د خلیف�ۀ وقرار گرفتھ پس عدالت محصول عشق است .. است» فدا«

١۴۶

الساعة یا اکن القائمین ل الشارحین ح یا ا

١۴٧

ت زم�انی ک�ریم ن�امی اس�ت ک�ھ ب�ر موقعی� ق�رآناس�ت ک�ھ در » ح�ال « و » اکنون ھم« بھ معنای » الساعة«

نی س قیامت یع. پاشدمی ب» واقعھ«برای قیامت آمده قرآنقیامت نھاده شده است . نام دیگری کھ در واقعۀ رن اس�ت. داانس� جھ�ان و واقعی�ت. و بروز قیامت ھم�ان ظھ�ور اکنونی�ت و ح�ال جاری ال و واقعۀح واقعیت

ب�اطنی و ھم�ان زم�ان الس�اعھ ر نیس�ت وزمان فیزیکی و نجومی فھم و مقیاس و محاسبھ ای بر اکنون میس�ر درج�ات دھ از دل انسان اھ�ل دل وع�ارف ، برپ�ا م�ی ش�ود کقلبی انسان است پس قیامت ھم واقعھ ای است

ه ا برپ�ا کنن�در، عل�ی (ص)ک�رم و دل اوست و اینست کھ پی�امبر ا (ع) این واقعھ از علی اشدآغاز گوناگون . ور ایار بس��یری در زم��انی بس��را در آی��ات مک��ر الس��اعھک��ریم ھ��م وق��وع ق��رآنپ��رچم دار قیام��ت م��ی نام��د و و

س�ت ا، واقع ھالساع« نزدیک پیش گوئی می کند و در آیاتی ھم وقوع آن را اعالن می دارد و می فرماید : ل�ب از ق لس�اعھااز برپ�ائی قبل و بعد (ع)لت دارد بر وجود علی این دو نوع آیات دال» و در صور دمیده شد.

مح�ل ھ�م» دل« جھان اس�ت و واقعیتبطن از ھمان زمان ظھور حقیقت » اکنون«یا » حال«مبارکش . پس ت ظھ��ور دل انس��ان در جھ��ان اس��ت و چن��ین اس��ت ک��ھ حقیق��» الس��اعھ«اس��ت . پ��س منش��أ ظھ��ورو مک��ان و

ن انس�ان ب�اط د و معلوم می گردد کھ جھان بیرون ھمان انس�ان اس�ت و ظ�اھر وجھان آشکار می شو واقعیتدر م��ل وتوحی��د اس�ت و خداون��د از دل انس�ان کا ، زم�ان واقع�ۀ الس��اعھب�رونش یک�ی اس��ت . پ�س و درون و

ی�دار دزمان ، ھالساعرسد . پس و عیان می گردد و انسان اھل معرفت ، بھ لقاء هللا می تجلیجھان برون مت نف�س زم�ان اھ�ل معرف� ، یعن�ی خداس�ت : روی�اروئی کام�ل ب�ا خ�ویش . پ�س الس�اعة ، ا جم�ال ب�اطنی خ�ودب

و ب�ی ا ی و دنی�وی رھ�ک�. و بھ میزانی کھ مؤمن اھل معرفت نف�س از زم�ان بیرون�ی و شمارش�ی و فیزیاست حض�ور اعھالس�نزدیک شده اس�ت . الساعھنیاز می گردد و اھل باطن می شود و بھ دل نزدیک می گردد بھ

م ک�ری ق�رآنج�وانی مطل�ق اس�ت . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ جاودانگی پروردگ�ار اس�ت و زم�ان س�رمدی اس�ت و ع��راج ،ز در می��ن (ص). و پی��امبر ن��امیم م��یرا نی��ز ج��وانمرد (ع) مخلص��ان را ج��وانمردان م��ی نام��د و عل��ی

ت و س�الک اس� الس�اعھو جم�ال تعین (ع)ر صورت جوانمردی علی وار دیدار نمود . پس علی د پروردگار رادرج��ات عل��ی واران��ی در خ��ود نزدی��ک م��ی ش��ود در بی��رون ھ��م ب��ا یعن��ی دل الس��اعھ ب��ھ میزان��ی ک��ھ ب��ھ ح��وزۀ

ام وس�ت ک�ھ ام�رانس�ان کام�ل . و انس�ان کام�ل ھ�م از ھم�ین گوناگون دیدار می کند ت�ا ب�ھ دی�دار ام�ام مب�ین و و تجل�یم ن اس�ت و زم�ان و مک�ان و جھ�ان از وج�ود اوام و م�ادر و منش�أ زم�ا زمان نامیده م�ی ش�ود یعن�ی

ب�ھ انس�ان عوام بھ معنای ابت�ذال و فس�اد اس�تبرقرار و در حرکت است . پس اھل حال بودن کھ در فرھنگ ب�اطن ی ظ�اھر وقیامتی و علی وار و اھل دیدار با امام زمان گفتھ می شود یعنی انسانی کھ در ح�وزۀ یگ�انگ

ن ح�وزه . ھم�انطور ک�ھ ذھ� مظھ�ر جم�ال و کم�ال ح�ق اس�ت اس�ت و کامل الساعھدر کامل الاھل ح است . وروح�ی و می پوی�د دل ھ�م ح�وزه زم�ان کیف�ی و ی جھان راو ماد وستیزمان کمی و فیزیکی است و حرکت پ

ی�د ل می گراجوھری است و قلب جھان را می پاید و بھ میزانی کھ انسان از ذھن پرستی رھیده و بھ سوی دی م�ل�ش یگان�ھ دل و آخ�ر جھ�ان را در ماده بھ روح و از دنیا ب�ھ آخ�رت م�ی رود و او ھر بھ باطن ، ازاز ظاص�ف ش�ود ب�ھ ن، چ�ون م�اه (قم�ر) . ب�رای اھ�ل دل بھم رسیدن آغاز و پایان جھان است اعة حوزۀ. الس یابد

. » ردیدنزدیک گ الساعھماه نصف شد و « می فرماید : قرآنرسیده است کھ الساعھ حوزۀ . ت آشکار خواھد شدبشری کھ البتھ این واقعھ در شام قیامت پنجاه ھزار سالھ بر کل

١۴٨

ابلیس اربینالق غر یا ا لی الممتحنین ع یا ا

١۴٩

خالف ھم�ھ فرش�تگان آدم اعت�راض نم�ود و ب�ر اللھ�یم خالفت مقا مقرب درگاه خدا بود کھ بر فرشتۀ ، ابلیسب�ھ ار) تسلیم او ک�رده ب�ود و محب�وب خ�دا (آدمآدم را سجده نکرد و تسلیم مخلوقی نشد کھ خدا اراده اش را

م گردی�د و از ط�رف خ�دا مأموری�ت دوستی نگرفت و با او دشمنی نمود و از درگاه خدا رانده و محبوس جھ�ن اخالص با خدا کامل نیستند با خ�ود در دوزخ فرزندان آدم را بیازماید و آنان را کھ در عشق وو اذن یافت تا

. و خداوند ھم بھ او فرمود ک�ھ ج�ز عاش�قان خ�الص م�ن ، ھم�ھ ت�و را پی�روی م�ی کنن�د و ب�ا ت�و در وارد کندنش�ان داد و ھم�ھ فرش�تگان علمی و اعالئی آدم را ب�ھ ھم�ۀ خداوند عظمت وجودی ودوزخ قرار می گیرند .

اس�تدالل او ھ�م در ای�ن نم�ود و منط�ق و تکب�رابل�یس ھ�م دی�د ول�ی دیدند و تصدیق کردند و س�جده نمودن�د وای�ن ک�ل » م�ن از ج�نس ش�رارۀ آتش�م و پ�اکم و آدم از ج�نس لج�ن اس�ت و گ�ل اس�ت. « انکار ای�ن ب�ود ک�ھ :

نمائیم تا ابلیس را بشناس�یم . تفکراره اش کھ مکررا ذکر شده است تا درب اشدمی ب قرآنماجرای ابلیس در ابل��یس شناس��ی مق��دم اس��ت ب��ر زی��را ابل��یس شناس��ی راز رھ��ائی از دوزخ و ع��ذابھا در دنی��ا و آخ��رت اس��ت و

ۀخداشناسی . زیرا تا از اسارت ابلیس و دوزخ نرھی بر جنت خ�دا وارد نم�ی ش�وی و جن�ت و رض�وان ح�وزاھل عذاب و دوزخ کھ در اس�ارت ابل�یس و رھب�ری او ھس�تند مطلق�ا شناختن خالصانھ . و شناخت خداست :

نت ، عل�ی شناس�ی یعن�ی ش�ناخت خلیف�ۀقادر بھ خداشناسی نیستند . زیرا ھمانطور کھ در احادیث داریم در جتجرب�ھ ھ�ا مرب�وط . و در دوزخ تمامی شناخت ھا و خدا امکان پذیر می شود و در رضوان شناخت خود خدا

انک�ار اس�ت و حاص�ل ظ�اھر پرس�تی و قش�ری گ�ری و» قی�اس«ب�ر بنی�اد مکت�ب لق�ای اوس�ت وبھ ابلیس و اپروردگ�ارا ت�و « عمدی و آگاھانھ است و آنگاه کھ بھ دوزخ رانده می شود بھ خ�دا ھ�م تھم�ت م�ی زن�د ک�ھ :

ھای بنابراین پی�روان ابل�یس در می�ان بش�ر ب�ر اس�اس القاع�ات و آموزش�. .»مرا اغوا نمودی و فریب دادی ھمانطور کھ ابلیس بھ ظاھر لجنی آدم قض�اوت ک�رد و ظاھر پرستی . -١اصول استوارند : رھبرشان بر این

ک�افران و منافق�ان و دنی�ا پرس�تان پی�رو . ک�ھ منط�ق ھم�ۀ قیاس�ی گ�ری -٢ ظاھرش را بھان�ۀ انک�ارش نم�ود.مق�ام کتم�ان حقیق�ت و -٣ش�د . رتکب ھمانطور کھ ابلیس خود را با آدم مقایسھ نمود و دچار اشدابلیس می بنش�انھ ھ�ای ب�اطنی آدم و عظم�ت و عل�م عظ�یم او را دی�د ک�ھ آدم ب�ھ . با اینکھ ابلیس حقیق�ت و باطنی انسان

. کفر بھ معن�ای مخف�ی داش�تن و پش�ت نم�ودن و چش�م ف�رو حقیقت اسرار فرشتگان نیز علم دارد کفر ورزیدتنھ�ا ک�االی ق�رآنفریب�ی اس�ت و غ�رور اس�ت ک�ھ ب�ھ ق�ول – و خ�ود تکبربستن بر حقیقت است . و این اوج

آگاھان��ھ . و انک��ار آگاھان��ھ فریب��ی و انک��ار –. یعن��ی خ��ود ش��یطان اس��ت و جایگ��اه ک��افران ھ��م غ��رور اس��تاز لعن�ت ش�دن و ب�ھ بدبینی و تھمت بھ خدا . ابل�یس پ�س -۴کفر است . اشدنفاق و منافقین است و جوھرۀ

بلک�ھ خ�دایش را فریب�ی خ�ود اعت�راف نک�رد و –و خ�ود تکب�رم بھ کف�ر و انک�ار و عذاب دوزخ افتادن باز ھامور خیر را از خود می دانند و کھ از ابلیس فرا می گیرند کھ ھمۀ متھم نمود و این از صفات منافقان است

»الھ�یمش�یت «را ن�دھن�د و آ وعذاب را و ھمھ نتایج اعمال زشت خود را بھ خ�دا نس�بت م�ی ھھ بدیھا و شر تم�ام ص�فات ابل�یس ب�ر مح�ور ھم�ین . و انک�ار دوس�ت خ�دا با خلیف�ھ و محب�وب خ�دا و یدشمن -۵می نامند.

دوس�ت میداش�ت م�ی بایس�تی دوس�ت . ابل�یس اگ�ر خ�دا را خالص�انھ م�ی پرس�تید و عداوت و انکار قرار داردتی با خودش ت�رجیح داد . و خدا دوستی با آدمی را بر دوس دوست را ھم دوست می دشت و تصدیق می کرد

م��ی (ع). ھم��انطور ک��ھ عل��ی و س��جده را ک��ھ از آن او ب��ود ب��ھ آدم نث��ار ک��رد ک��ھ فرش��تگان آدم را س��جده کنن��د خداوند دوستی با محبوب خود و» . دوست خالص تو کسی است کھ دوست تو را دوست بدارد. « فرماید :

اج آم�ده رو احادی�ث مع� ق�رآنطور ک�ھ مک�ررا در ) را مالک دوستی ب�ا خ�ودش ق�رار داد ھم�انخلیفۀ خود (آدم

١۵٠

اگ�ر خ��دا را دوس��ت م��ی داری��د و اطاع�ت از او را م��ی خواھی��د پ��س رس��والن و « اس�ت خداون��د م��ی فرمای��د : پ�س می�زان و »، ک�افر اس�ت. مؤمن�ان خ�دا را دوس�ت بداری�د و اطاع�ت کنی�د و منک�ر دوس�ت م�ن دوستان و

، دوزخ و ، اطاع��ت و انک��ار ، ھ��دایت و گمراھ��ی ی و دش��منیایم��ان ، دوس��ت ومح��ک اول��ین و آخ��رین کف��ر انس�ان اس�ت . پ�س کس�ی ک�ھ مق�ام اللھ�یمقام خالف�ت زشھای انسانی و دینی ، ھمین مسئلۀار بھشت و ھمۀ

ب�اطن ی ندارد و فقط مشغول ظ�واھر خ�ویش و از ذات وتوجھخویش را انکار می کند و بھ آن اللھیخالفت دشمن خدا است. و نی�ز آنک�ھ در سمت دوزخ است و دشمن خویشتن و یطان است وخود غافل است پیرو ش

بی�اء الھ�ی را انک�ار م�ی کن�د پی�رو ابل�یس نفات خ�دائی در مخلص�ان و عارف�ان و امام�ان و اص�ظھور و بروز منک�ر و خص�م م�الک نھ�ائی دوس�تی اس�ت ، و ابل�یس دوس�ت ، خویش است . دوستی ب�ا دوس�ت است و ضد

علوم است کھ خدا را دوست ندارد وگرنھ کسی را ک�ھ خ�دا دوس�ت دارد و ب�ر ج�ای خ�ود مپس دوست خداست قرارش داده است دوست می داشت . و این اصل والیت است کھ در بدو خلقت انسان وجود داشتھ است و با

کسانی کھ تخود را نشان داده است . ھمانطور کھ با واقعھ غدیر خم ، اکثری مطلقۀ کامل و تعینور علی ھظیج رعلن�ا بت�د را عی�ان کردن�د ود نف�اق خ�و مرید پیامبر و پرستندگان خدا می دانستند کف�ر و ست ووخود را د

علی��ھ امام��ان ش��وریدند و آنھ��ا را ب��ھ قت��ل ا و دی��ن خ��دا را ثاب��ت نمودن��د و برخص��ومت خ��ود ب��ا پی��امبر و خ��دآزار و در زم��ین نی��ز ع��داوت نمودن��د ورس��انیدند و در ط��ول ت��اریخ ب��ا عرف��ای حق��ھ و خلف��ای خ��دا ب��ر روی

تھمت نسبت بھ آنھا از ھیچ تبھکاری ابائی نداشتند ، و برخی از آنھا را ھم بھ قتل رسانیدند . محاکمھ وپس ابلیس دشمن این امر است کھ انسان از ظاھر پرستی نجات یابد و بھ باطن خ�ود بپ�ردازد و مق�ام خ�دائی

علی�ھ تم�ام ت�الش و مک�ر و ف�ن خ�ود را برشیاطین کھ لشکریان او ھس�تند ذات خود را دریابد . پس ابلیس ونیابد قت جانشینی خود بر جای خدا را درنشناسد و حقی خود شناسی انسان بکار می اندازند تا انسان خود را

و بھ این مقام نائل نیاید . پس محور و اساس و غایت تمام مکرھای ابلیس و لش�کریانش ض�دیت ب�ا معرف�ت در پی�روانش الق�ا فس است کھ انسان را بھ خدا می رساند . و منطق و استدالل و فلس�فھ ای ھ�م ک�ھ ابل�یسن

ھان کفر و نف�اق ، روح حاکم بر ادراک و علوم و فنون ج و تشبیھ گری است . قیاس» قیاس«می کند ھمانا م�ی » قی�اس« س�ت ھم�انمنطق و آنچھ کھ علم منطق نامیده می ش�ود و مح�ور فلس�فھ ا است و اصال گوھرۀ

تمدناعمال و علوم و فنون استراتژیھا و کھ بطور اتوماتیک تمامی اندیشھ ھا و تجربیات و آرمانھا و اشدبی و م�اد یظ�اھر پرس�ت اش�دجدید بشر را رھبری می کند و این رھبری ابلیس است کھ بشر پیرو خ�ود را ب�ھ

تم�دنبران�دازی در –شتن رسانیده است و عصر خود خصومت با خوی اشدکفر و نفاق و انکار و بھ اشدبھ ق ش��ده اس��ت ک��ھ ف��. پ��س ابل��یس مو و حامی��ان آن اس��ت تم��دنابل��یس ب��ر ای��ن ، عرص��ۀ س��لطنت مطلق��ۀ جدی��د

خ�ود ، یانس�وجود ان خ وارد نموده و بھ دشمن قسم خوردۀاکثریت قریب بھ اتفاق بشریت را با خود در دوزکش�ی در ان�واع مس�تقیم و س�رحد مالیخولی�ا رس�یده اس�ت . خودا خودش تا بدل نماید . خصومت بشر امروز ب

ان س�ت ابل�یس در ب�ھ ض�دیت کش�انیدن انت بشر معاصر ش�ده اس�ت حاص�ل موفقی�غیر مستقیم کھ تبدیل بھ سن انکار بشر معاصر نس�بت ب�ھ اولی�اء خ�دا و مخلص�ین اس�ت ک�ھ خود است و حاصل تکبر و انسانیت بھنسبت ابل�یس ا را انکار کرده و بازیچ�ۀدکسی کھ دوست خدا را انکار نماید ، خ . فات خدا می باشندص تجلیمظھر

وارد شد از عذاب دوزخ رھا شد (ع) ھر کھ بر والیت علی« فرموده کھ: (ص)شده است و اینکھ پیامبر اکرم ز آنکھ دانست ک�ھ دال بر اھمیت عظیم تصدیق دوست خدا است . کسی کھ دوست خدا را منکر شد پس ا. »

دوزخ چیزی ج�ز انک�ار والی�ت عل�ی . پس ابلیس و شیطنت و مظھر حقیقت است ، بر دوزخ وارد شده است

١۵١

م�ی (ع)آدم�ی را مواج�ھ ب�ا والی�ت عل�ی اش�د. پس ابلیس شناسی اگ�ر ح�ق ب خلیفھ و محبوب خدا) نیست( (ع)ابل�یس و انک�ار ابل�یس . پس عداوت شناسی می کشاند و از عذاب دوزخ می رھاند –سازد و بھ وادی خود

یس از طرف خدا مھل�ت داده . و ابل او نسبت بھ امر والیت نیست تکبرو کفر او، چیزی جز عداوت و کفر و » ینیوم ال�د «و آنھا را بھ دوزخ بکشاند و در بھ فریب خود نسبت بھ انسانھا ادامھ دھد» یوم الدین«شد تا

قط می گردد و ی�وم ال�دین ھم�ان وادی والی�ت اس�ت ک�ھ تم�ام حقیق�ت دی�ن از این مأموریت و توانائی از او سادر روش�نائی روز ق�رار م�ی گی�رد و مق�ام خ�دائی از انس�انی ک�ھ خالف�ت خ�دا را یافت�ھ ، تاریکی بیرون می آید دوس��تی و خداس��ت و آنھ�ائی ک�ھ ب�ھ والی�ت و وم ال�دین ( روز دی�ن ) وج�ود خلیف�ۀ. ی�� اس�ت آش�کار م�ی ش�ود

با انسان مخلص در دین می رسند در روشنائی دین قرار می گیرند و از وسوسھ و فری�ب ش�یطان در معرفت عاشقان حریم وجود عباد هللا المخلصین ( ، ابلیس بھ امان می مانند . زیرا ھمانطور کھ خداوند فرموده است

س�انھای خ�الص وارد ، نمی تواند وارد ش�ود و ھ�ر کس�ی ک�ھ ب�ا ای�ن ان خالص خدا) یعنی عارفان مجذوب حقدر ح�ریم ن�ور ھ�دایت اس�ت و در ی�وم پیوند می خورد در حریم آنھاست و و اطاعت می شود و حب والیت و

از فریب شیطان محفوظ است . الدین خود قرار دارد وک�ھ ( ھس�تی جاوی�د وبھ حضرت آدم نزدیک شد و بھ وسوسۀ رسیدن بھ حیات ھمانطور کھ ابلیس در بھشت

ز او را ا از آن برخوردار ب�ود) ب�ھ غی�ر ف�را خوان�د و آن درخ�ت ممنوع�ھ ب�ود و از ای�ن طری�ق انسان خودشس�التی راز خودش بیگان�ھ نم�ود پ�س ابل�یس ، بیرون کرد و بھشت ساقط نمود یعنی از جنت وجودی خودش

از وج�ودا ، انس�ان ر ارزشھای جاودانھ ای کھ ھمھ در نفس انس�ان وج�ود دارد ھ بھ وسوسۀکجز این ندارد ه بی�رون را ھ�م . و ای�ن بکش�اند» غی�ر«وده و بھ اشیاء پرس�تی و پرس�تش مانسانی خودش غافل و بیگانھ ن

خ ھم�ان دوز» غی�ر«، و » غی�ر«ده ش�دن از خ�ویش و تبعی�د ش�دن در شدن از بھشت وجودی خویش و ران�ر ود اس�ت و ب�وج� خدا کل ، جائی است کھ در دورترین حد از خدا قرار دارد و یقرآناست و دوزخ بھ منطق

ھ ابل�یس ب� تبعی�د ش�دن جای انسان نشس�تھ اس�ت و انس�ان ھ�م ب�ر ج�ای خ�دا نشس�تھ اس�ت پ�س رج�یم ش�دن ولتی ج�ز تب�اھی و ن�ابودی اس�ت . و ابل�یس رس�ا دوزخ ، تجرب�ۀ اس�ت و» وج�ود«معنای رانده شدن از حوزۀ

دن شت و دور ش�این ھمان طرد شدن از بھ. این ندارد کھ انسان را از خویش و وجود بیگانھ نموده و براندس�ت اانس�ان ارۀ، وظیفۀ ابل�یس درب� اللھی. دور نمودن از مقام خالفت از خدا و رفتن بھ طبقات دوزخ است

ت دا و لعن�کی بھ خدا و بھشت ھمان راه نزدیکی بھ خود و خود شناسی است و راه دوری از خیپس راه نزدت یعن��ی . و ابل��یس ب��ھ لح��اظ لغ�� راه ابل��یس اس��ت ن از خ��ود اس��ت و، راه دور ش��د ش��دن و افت��ادن در دوزخ

براندازی . –در ورطۀ خود . ھر کسی از خودش مأیوس شد در دام ابلیس است و مأیوس . می خوانیم ھر کھ خدا را از یاد برد خود را از یاد می برد و بالعکس قرآننیز در و

تشابه المثیلین ق طل یا ا ینالوحید ل مث یا ا

١۵٢

ر ھ اس�ت. ھ�عالم ھستی ، عالم تشابھات و تفاوتھاست. ھر تشابھی راز تفاوتی است و ھر تف�اوت ع�ین تش�ابمعن�ا ولم م�اده فرق وتفاوت و تضادی دقیقا تشابھ و اشتراک واتحاد بین آن دو چیز است. این حقیقت در ع�ا

ا رنی آنچ�ھ ن حقیقت برای اھل معرفت یکی از رازھای توحید در عالم وجود است. یعمصداق دارد و درک این ک�س . جھ�اکھ تف�اوت و تض�اد ب�ین دو ش�ی ی�ا دو معن�ا م�ی ی�ابی دقیق�ا تش�ابھ و اتح�اد آن دو اس�ت و ب�ھ ع

ح��اد ، جھ��ان ک��افران اس�ت و جھ��ان ات ،تش�ابھات وتفاوتھ��ا ، جھ�ان ش��رک و مش��رکان اس�ت . جھ��ان تض�ادھا م�ان نقط�ھو این شباھت ھ اشدان موحدان است . ھیچ چیزی در جھان نیست کھ الاقل یک شبیھ نداشتھ بجھ

ض�وع ش�باھت واح�دی دارن�د و آن مو افتراق و ضدیت آن دو اس�ت . و ھم�ھ چیزھ�ای ع�الم در ی�ک موض�وعاوتھا و تفت است و موجود، خداست . پس خدا راز ھماھنگی و اتحاد و استمرار است و وموجودی » وجود«

ط�رد ش�ده ثار وسوسھ شیطان در انسان است کھ از خدا رانده شده اس�ت و از ح�وزه وج�ودآتضادھا ھمھ از واز وج�ود و بھ درک اسفل تبعید گردیده است کھ بدترین جایگ�اه وج�ود و در م�رز ع�دم اس�ت . پ�س اتح�اد ر

رد و در ھ تباھی و تش�نج م�ی ب�تی پاک شود وگرنھ جھان مشرک را بسبقاست و تشابھ از شرک است کھ بایان در م��رز ع��دم و وج��ود متالش��ی میکن��د. مش��رکین ھم��واره در وسوس��ھ تش��ابھ وتف��اوت ق��رار دارن��د و ک��افر

رانن�د لکتی�ک کافان�د. اھ�ل تض�اد و دیا ران�ده ش�ده تضادھا گم شده اند و بکلی از حوزه وجود بھ دورترین حد ھ�ا و تجوی وج�وه مش�ترک و مش�ابھ چیزس�م�واره در جودر تشنج وگمراھی اند واھ�ل قی�اس مش�رکانند ک�ھ ھ یروانش�انپژاپن�ی اس�ت و –آمریک�ائی –اروپ�ائی تم�دنآدمھا و شرایط ھستند. امروزه اھل قیاس و ش�رک

اش�ند . وبسراسر جھان . و اھل تضاد، چپ گرایان کمونیست ھا ونیھیلیس�ت ھ�ا وانقالبی�ون سیاس�ی م�ی درس�تر ش�رک ر حال پایان و رکود و فروپاش�ی اس�ت و ک�ل جھ�ان ام�روز در بجھان اھل کفر ( تضاد پرستان) د

ن داون�د گناھ�اخچھ بسا « می فرماید : قرآن. و ھمانطور کھ اشدقرار دارد کھ ظلم عظیم و نابخشودنی می ب ب��ھ ایم��انا ماھیت��و ک��افران و تض��اد پرس��تان » ک��افران را ب��ا توب��ھ ای م��ی بخش��د ول��ی گن��اه ش��رک را ھرگ��ز.

و رس��تان د نزدیکترن��د و ب��ھ بخش��ایش ومعرف��ت و بی��داری نزدیکترن��د ت��ا مش��رکان ومنافق��ان وتش��ابھ پوتوحی��ت و تر فعالی�قیاسیون کھ جملگی فرصت طلب�ان ب�ی مای�ھ و خیانتکارن�د و اص�وال لیبرالی�زم و دموکراس�ی بس�

ی م��ود را ب��ھ بھ��ائی ان��دک خ��« ق��رآنک��ھ بق��ول اش��دفرھنگ��ی ای��ن گ��روه م��ی ب –اقتص��ادی –حی��ات سیاس��ی ر ب�ود و کس�ی ایم�ان نی�اورد مگ�ر اینک�ھ نخس�ت ک�اف« م�ی فرمای�د : ق�رآنو برای ھمین است کھ » فروشند

م�ین ھاس�الم آوردن ح�وزه ظ�ن وذھنی�ت اس�ت و ب�رای ». کسی اسالم نیاورد مگر اینکھ نخست مشرک شد. وج اض�داد زی�را در تش�ن است کھ مشرک است ولی ایمان آوردن امری قلبی است و کافران بھ دل نزدیکترن�د

ھ گمانھ��ا ودیگ��ر امی��دی ب�� ش عری�ان ش��ده اس��ت وم��اھیتاعتب��ار افت��اده و ی از ق��درت وذھنش��ان بکل�� ، انک�اردید و ش�خیاالت و آرزوھای خود ندارن�د و ب�ا ذھ�ن خ�ود ب�ھ ب�ن بس�ت رس�یده ان�د و ای�ن حاص�ل ذھ�ن پرس�تی

افراطی آنان بوده است . ی ھم�ین س�ت و ب�رالک شده اند فطرتا و جبرا میل بھ توحید در آنان قوی تر اکافران کھ درمیان اضداد مستھ

داست یعنی. جھان و ھر آنچھ کھ در آن است شبیھ خ است کھ بھ بخشش و مغفرت و ایمان و دل نزدیکترنداین�ده و ای�ن ش�باھت فز اس�ت و ح�س و فھ�م انس�ان از جھ�ان شبیھ انسان است و ھمین شباھت راز ارتب�اط و

ھ�ان م�ی اھت ب�ھ جونده است تا آنجا کھ جھان را عین خدا می یابی و آنگاه خدا را برتر و ک�امال ب�ی ش�بفرار بینی کھ این شباھت از بی شباھتی است و این تضاد از توحید است .

١۵٣

مغفرت

ینا اغفر الفاتحی احب الغافرین یا

١۵۴

ھمانطور کھ لطف و کرم پروردگار مخصوص بندگان پاک و مخلص اوست مغفرت پروردگ�ار ھ�م مخص�وص ی�ک ی�ا مجموع�ھ ای از ص�فات تع�ینظھ�ور و و از این لحاظ افراد و قش�رھای بش�ری مح�ل گناھکاران است

انس�ان در درج�ات گون�اگون ظھ�ور ص�فات ب�اطنی و تجل�ی خدا می باشند و عالم ھستی نیز ھمینط�ور اس�ت و ی. یعنی پرستش خدا صفاتش ، شرک می داند رستش خدا را بواسطۀپ (ع)است و برای ھمین است کھ علی

ستش او در ورای صفات است و پرستش ذات است . زی�را پرس�تش خ�دا بواس�طھ ص�فاتش منج�ر ر، پ واقعیپ�س . نف�اق م�ی انجام�د ب�ھ کف�ر و بھ پرستش دنیا و پدیده ھای دنی�وی م�ی ش�ود ک�ھ ش�رک اس�ت و نھ�ایتش

و اش�داری�ت و بخش�نده گ�ی اش ش�رک اس�ت و گن�اه نابخش�ودنی م�ی بص�فت غف مقام و پرستش خدا بواسطۀ. انسان مؤمن اھل معرفت نفس بھ میزانی کھ ب�ھ ھ�ر ی�ک مکررا مذکور است قرآنظلمی عظیم است کھ در

اتش م�ی گ�ردد خ�دا را از ورای ای�ن ص�فات درک ص�ف ءاز صفات خدا در خویش میرسد و آنرا می یابد و جزکم�الش رس�ید ص�فات خ�دا در . و آنک�ھ ب�ھ ھم�ۀ ه اخالص و توحید اس�تامی پرستد و این ھمان ر کند و می

ظھور صفات خ�دا گردی�د م�ی . یعنی کسی کھ خود محل است دخدا می شود و موح قادر بھ پرستش خالصانۀخ��دا ، فق��ط در وج��ود « م��ی فرمای��د : (ع)ھ ام��ام ص��ادق ک��د ھمانطوربیاب��د و پرس��تش نمای�� توان��د ذات خ��دا را

ماست کھ پرستش می شود و آنچھ کھ اکثر مردم می پرستند خدا نیست بلک�ھ گمانھ�ای خ�ود را م�ی پرس�تند. ، مم�اس ب�ر ذات (ص)م ر، بقول رس�ول اک� صفات کمالی خدا شده ظھور کلیۀکھ محل (ع)و اینست کھ علی »

ات و خ�دا را از ص�ف اشدائی و تسبیح خدا از صفاتش می بمبر ان کامل و عارف کامل محل خداست . پس انساست : یعنی خدا برتر است از ھر آنچھ کھ وصف می کنی�د و م�ی » هللا اکبر«منزه و پاک می نماید و مظھر

اس�ت و » رکب�هللا ا« ظھ�ور فھمید . پس هللا اکبر ذکر قلب�ی و وج�ودی عارف�ان کام�ل اس�ت و وجودش�ان مح�ل صفات خدا را در خود یافتھ و مظھرش شده اند و از وجود آنھاست کھ لفای کامل خدا اینھا ھستند کھ ھمۀخ

، عرش« می فرماید : (ع)اینست کھ علی و عالم ھستی شده است . خدا بر عرش قرار گرفتھ و برتر از کل س اس�ت و ھمواره مطلق و سبوح و قدو ست کھدر وجود این انسانھا خداوند از وجود و. » سینۀ من است

احد و صمد است و بی نیاز از کلیھ صفات خویش است و حت�ی ب�ی نی�از از خ�ویش اس�ت و عاش�ق و ع�ارف ش را ، بر جای خویش قرار داده و خویش نموده اس�ت . و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ ج�ز در وادی تص�دیق دخو

، نم�ی ت�وان خ�دا ندتسانھائی کھ در ھ�ر عص�ر زن�ده ھس�ت مریدانھ از چنین انقلبی و دوستی خالصانھ و تبعی ی خداون�د بن�دگان و حت�ت ، انکار این انسانھا دقیقا انکار خداس تختم نبو درعرصۀ شناخت و پرستید . وا ر

احکام دین مرا دقیق�ا اج�را کنی�د اگر ھمۀ« زیده است و می فرماید : عاشق و مخلص خود را بر خودش برگح�دیث مع�راج) . (» وید و بر دوزخ وارد م�ی گردی�د.نکار نمائید بھ عذاب من مبتال می شولی مخلصان مرا ا

) م�ی ق�رآنب�ھ زع�م ھر عصری کھ علی واران وعلیین ( پس امامان درب مغفرت پروردگارند و مخلصان درو آخ�ر ت والیت و ختم نبو . و در عرصۀ باشند کانونھای غفران و عفو و بخشش خدا نسبت بھ گناھکارانند

ت از اینھ�ا تبعی� ص�دیق وتمان ، اصال گناھی ج�ز گن�اه انک�ار اولی�اء و مخلص�ین نیس�ت و مغفرت�ی ھ�م ج�ز ز الھ�ر « د :یمی فرما قرآن. بخشوده گی گناھان بھ معنای رھائی از عذابھا از ھمین دنیاست زیرا وجود ندارد

مغفرت امری نسیھ و مربوط بھ پس از » کھ در این دنیا در عذاب است در دنیای دگر عذابش شدیدتر است.ھس��تند ک��ھ خ��دا را و بلک��ھ درب ھ��ای آن از ھم��ین دنی��ا ب��از م��ی ش��ود و آن درب ھ��ا کس��انی اش��دم��رگ نم��ی ب

رس�ند و ھم�ین فق�ر موج�ب اک�راه ذاتش پرستش می کنند و در دنیا بسیار فقیر بنظر م�ی خالصانھ و بواسطۀ. ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ ی بندن�د و در ع�ذابھا ب�اقی م�ی مانن�ددرب مغفرت را بر خودشان م� رین است ومتکب

١۵۵

اش�دکاری نیست کھ بھ حالشان ضرر و خطری داشتھ ب ا، ھیچبرای مؤمنان م« می فرماید : (ع) امام صادقک�ھ اش�دف�تح م�ی ب بع�د اس�ت و مص�داق ای�ن آی�ات در س�ورۀگناھان از قب�ل و و این بھ معنای مغفرت کلیۀ »

ای�ن اس�ت پی�روزی و :« د کھ امام خ�ود را یافت�ھ و بیع�ت نم�وده ان�د وو مؤمنانی می ش مربوط بھ امر والیتالمس�تقیم ھ�دایت گناھ�ان ش�ما را از پ�س و پ�یش ، بخش�ود و ش�ما را ب�ھ ص�راط د ھم�ۀ. و خداون فتح آشکار

ھ و ھ�ر ک�ھ ای�ن اتح�اد را بش�کند خ�ودش را شکس�ت )نمود و این بواسطۀ بیعت شماست با دوست خ�دا (ی�دهللا .» است .

علن��ا ک��ریم ھ��یچ گن��اه نابخش��ودنی ای وج��ود ن��دارد مگ��ر گن��اه ش��رک . و ش��رک در چن��دین آی��ھ ق��رآنپ��س در تش و اس�ت از پرس�و امام�ان ھ�م علن�ا ب�ر م�ی آی�د ک�ھ ش�رک عب�ارت (ع)تعریف شده است و از سخنان عل�ی

ئی از ش�رک راھی ھم برای رھا. و رسد صفاتش کھ عمال بھ پرستش دنیا و اشیاء می خواندن خدا بواسطۀک�انون مخلصین کھدر وادی معرفت نفس و رسیدن بھ یکی از عباد هللا ال این ظلم عظیم وجود ندارد اال یعنی

و ی��افتن . فق��ط در ظھ��ور ص��فات خداین��د و دلش��ان ، ع��رش خداس��ت توحی��د و پرس��تش ذات خداین��د و مح��ل ور م�ی آی�د ومقد، است رھائی از شرک کھ منشأ گناھان ت از آنھاست کھتبعی دوستی و تصدیق قلبی آنھا و

تردی�د و گناه خشکیده می شود و مغفرت حاصل می آید و وجود از عذاب و تاریکی و بدین ترتیب سرچشمۀخل�ق و ا در میانند شفیعان خدرسد . زیرا اینان س رھائی می یابد و بھ امن و سالمتی و لذت و قرار میاھر

ت ھستند. اویند و دربھای جن حلقۀ غفران و رحمت

ناس

صرینیا انس النا یا اقدس المونسین

١۵۶

ای ف�و مھد پرورش و خلق انبیاء و اولیاء و خل اشدبھ معنای مردم ، توده ، خلق ، یا جامعھ می ب» ناس« ب�رون م�ی آی�د و ب�ر نی�امشاز چون غالف شمشیر است کھ تیغ حق . ناس ، ھم اشدخدا بر روی زمین می ب

ھم�انطور ک�ھ از لغ�تش معل�وم اس�ت مھ�د » ناس« آن می گردد .آن می تازد و شاھد بر آن می شود و شفیع ن ن انس م�ی باش�ند ک�ھ از آیا ھرۀکامالن در دین ھمان گو . و مخلصین و مخلوق –: انس خالق است سان

ای مؤمن�ان دی�ن را در خ��ود خ�الص کنی�د ک��ھ « ش�اھدان ھس�تند ک��ھ : و ب�ھ منزل��ۀ خ�روج و ع�روج م��ی کنن�دھ ش�اھد ب�ر ش�ما و ک�شما را برگزید و دین را بر شما آسان نمود تا شاھدان بر مردم باش�ید و رس�ول وند خدا

انسان کامل این است . فرق ناس و است انسانیت ناس مھد ظھور انسان و» رسول است. خدا ھم شاھد برمش�ھود ن�اس ، . انس�ان کام�ل ش�اھد اس�ت و انسان کامل می بیند و م�ی دان�د کھ ناس نمی داند و نمی بیند و

م�ردم در خوابن�د و « می فرماید : (ع). و اینست کھ علی ناس مفعول است انسان کامل فاعل است و است ،اکث�را کورن�د و « ھ : ک�ه اس�ت نی�ز مت�رادف ھم�ین معن�ا را مک�ررا آورد ق�رآنو » چون بمیرند بیدار شوند .

، و انس�ان کام�ل ک�ھ از قل�ب ناس لباس کفر و جھل است و ظل�م» ند و مرده اند ولی نمی دانند . کرند و گنگ . ناس خروج می کند گوھره باطنی کفر و جھل و ستم است یعنی مظھر ایمان و عل�م و ع�دل و رحم�ت اس�ت

ع�دل و رحم�ت و ن�ور را در خ�ود م�ی پ�رورد و چ�ون دی�ن و حقیق�ت و معرف�ت و و ناس است کھ اخ�الص واز خود طرد می کند تا از او فرا رود و شاھدش گردد و شفاعتش نمای�د ول�ی از خود رھا می کند و دکامل ش

. پ�س ن�ور حقیق�ت . و شاھد و عارف و مخلص است کھ م�ی دان�د این آگاھی را ناس نسبت بھ خودش ندارد، پوش��ش . یعن��ی کف��ر و س��تم و جھ��ل و ظلم��ت ن��اس پ��رورده م��ی ش��ودو عل��م و اخ��الص و ھ��دایت در بط��ن

، لب�اس ایم�ان اس�ت و جھ�ل ، لب�اس عل�م اس�ت و ظل�م، لب�اس . یعن�ی کف�ر حافظت و پرورش این نور اس�تمش اس�ت ، مخف�ی گ�اه پوش�» ن�اس«. وت لباس ، رحمت است و ظلمت ، لباس ھدایت اس�تاعدل است و شق

و آنانک��ھ معرف��ت دارن��د م��ی دانن��د ک��ھ حس��اب م��ردم ب��ا « ح��ق اس��ت : مکاش��فھ و ظھ��ور اس��ت ، تاریکخان��ۀذار و از ظاھر و باطن گناھانشان چشم بپوش و پناه ببر بھ رب و مال�ک گا بحالشان وار. پس مردم تخداس

شان خداست ولی مردم بر این امر وانھاده نیستند و رب ی و پس مردم ، بی صاحب و بی مرب »و خالق مردم . خداوند م�ردم کفر می ورزند و جز باطل و دروغ را پیروی نمی کنند مانی ندارند و بلکھ منکرند وعلم و ای

را چن��ان تربی��ت م��ی کن��د ک��ھ آن��ان نی��ز انبی��اء و اولی��اء و عرف��ا و ش��اھدان و ش��فیعان خ��ود را نادانس��تھ واز آنھ�ا خ�ارج بگیرن�د و. و اینست ک�ھ مؤمن�ان وظیف�ھ دارن�د ک�ھ از م�ردم کن�اره کنند ناخواستھ ، تربیت می

نخس��ت و گناھانش��ان مش��ارکت نکنن��د و مرحل��ۀاز خواس��تھ ھ��ای م��ردم پی��روی نکنن��د و در ش��رک ش��وند وو نزدیکت�رین م�ردم ھ�ر و پ�اک ش�دن از م�ردم اس�ت نمعرفت نفس و سیر و سلوک بسوی خدا ھمانا دل کند

. م�ؤمن اھ�ل معرف�ت اگ�ر ب�ھ ای�ن ندرواب�ط اجتم�اعی او ھس�ت حریم کسی ھمانا عزیزان و فامیل و دوستان وو ک�افر م�ی گ�ردد و در ع�ین تن در ندھد در دینش ساقط م�ی ش�ود ئی و پاک شدن از مردماامر خدا یعنی جد

مردم مرتکب شده اس�ت و م�ردم را در ظل�م و ش�رک و جھلش�ان ی�اری داده حال بزرگترین ظلم را ھم در حق ایمان و معرفت و اخالق و حق پرستی و توحی�د بیزارن�د و ود مردم ھستند کھ از صدق وخاست . اصال این

انسانھای سالک و طال�ب ای�ن راه را ط�رد م�ی کنن�د و م�ی رانن�د ، و ای�ن توفی�ق اجب�اری ب�رای اھ�ل ص�دق و و و خ�دای خ�ود ، م�رز کف�ر و ایم�ان و ح�ق ای�ن کارن�د و ب�ھ ام�ر رب مورأمعرفت است . مردم ناخود آگاه م�

ند و اخالص و صدق را در میان خ�ود نگ�ھ نم�ی دارن�د و بی�رون م�ی ان�دازد ت�ا بس�وی باطل را تفکیک می کنواح�د . این را مردم نمی دانند کھ چھ می کنند ول�ی اھ�ل معرف�ت بای�د بفھم�د و پی�روی رب خدا و کمال بروند

١۵٧

ھ خود درک ت آنھا را نسبت بزحمت و ایثار بی مزد و من خود و مردم را نماید و اگر مردم را دوست دارد وه خ�دایش را اخدمت کند و آنھا را ترک نماید و از آنھا ب�ی نی�از و پ�اک گ�ردد و ر می کند پس بایستی بھ آنھا

شفاعت میرس�د م تکامل است بھ مقام شھادت وبگیرد و چون بخدایش رسید در رجعت بھ مردم کھ قوس دو » خل�ق یوس�ھ ب� قح� زا«ی�ن س�یر معرف�ت و ا. ک�ھ آنھ�ا دریابن�دآنت خلق می کند ب�ی و خدمت بی مزد و من

کامل اس�ت و مق�ام خالف�ت خ�دا انسانیتمقام انسان است و انس و است کھ مقام امامت است و عالیترین حد ت اس�ت . و ای�ن مردم و رفتن بسوی خدا (خود) ، س�یر نب�و ھ سیر جدائی ازک. ھمانطور در میان خلق است

بمیزان�ی ک��ھ .ای مؤمن�ان واج�ب اس�ت و اجتن�اب ناپ�ذیر اس�ت در ھ�ر عص�ری ب�ر ھ�ر دو س�یر در آن واح�د و. و آنگ�اه ک�ھ نبوت ھاست سیر نزول حق بسوی خلق است و عرصۀ مؤمن از خلق بسوی حق میرود ھمان

امام�ت و قیام�ت و ن س�یر ع�روج ح�ق اس�ت از خل�ق ک�ھ عرص�ۀز می گ�ردد ھم�اق بادا بسوی خلمجد از حق ) ، ح�ق محم�دمیرود و بھ خدا میرسد و معراج م�ی کن�د (مث�ل خدا بسوی . وقتی انسانی از خلق والیت است

) و آنگاه کھ از معراج باز م�ی گ�ردد و ب�ھ خل�ق رجع�ت م�ی کن�د (امام�ت) بھ میان خلق آمده است (مثل علیاز (ص) محم�دقیام�ت اس�ت . وقت�ی ک�ھ برخاستھ و عروج می کند و این عرصۀمی بیند کھ حق از میان خلق

زگشت دید کھ جمال معراجش ھمان علی است کھ در خلق است و علی را کشف نمود و دید کھ علی معراج باقیام�ت ج و عرص�ۀخل�ق را ب�ھ مع�را در حال قیام و قیامت است و رشتھ ھای بقای دنی�ا را بری�ده اس�ت و ک�ل

زی از خل�ق ین مع�راجش ، ھنگامیک�ھ در اوج دوری و ب�ی نی�اعلی�لیعنی م�ؤمن س�الک در اعل�ی ا. می کشاند محمد. ھمانطور کھ را در میان خلق ببیند و شاھدش گردد و شفاعتش نماید قرار گرفتھ می تواند جمال حق

، محم�دحق را در علی و در میان ناس ، دی�د و اینس�ت ک�ھ ین ، جمال واحدۀی لالع لیدر معراجش، در اع (ص). و اینست کھ ناس است جمال نفس واحدۀ ست . جمال واحده وجمال مشھودی ناس ا (ع)علی وشاھد است

پس کسی کھ . »من و علی نور واحدیم و علی جمال باطن من است و من ظاھر اویم « پیامبر می فرماید : سوسیالیس��ت ھ��ا و م��ردم اس��ت . ھم��انطور ک��ھ ھم��ۀح��امی و پی��رو امی��ال و ص��فات ظ��اھری م��ردم اس��ت ض��د

م ردم�. سوسیالیس�ت ھ�ای ( را نشان دادندت خود با مردم ی ضد ایدئولوژی ھای خلق گرا و توده پرست نھایتا اس�ت ک�ھ خداون�د او را (ص) محم�داملترین آنھ�ا ک�) حقیقی ھمان انبیای الھی بودند کھ ستانرگرایان و مردم پ

م�ردم را سد و ح�ق ر مردم می نامیده است کھ در اوج دوری و خروج از مردم بھ حق » نرحمت بر عالمیا«ت ت خ�تم م�ی ش�ود و ای�ن س�ن نب�و دھ�د و امامش�ان) م�یمی یابد و مردم را تحویل حقش�ان (در کھ علی است

از م�ردم در ائی و ب�ی نی�ازی ظ�اھری . پس دوری و مبر مان می شودز الجاودانھ می گردد و اسالم دین آخر ه گ�ی از م�ردم مردم است . و در کمال ای�ن پ�اک ش�د و حق حقیقت بھ معنای نزدیکی بھ قلوب مردم و بھ رب

گناھ�ان م�ردم را . و اینس�ت و شھادت میدھی و شفاعت می کنی ھمۀاست کھ پاکی محض مردم را می بینی » گناھ�ان را م�ی آم�رزد. ت خدا مأیوس مباش�ید ک�ھ خداون�د ھم�ۀبھ مردم بگو کھ از رحم« کھ می فرماید :

یدی و عف�و نم�ودی ، جم�ال ب�اطن ا بخش�رچون بھ اوج پاک شده گ�ی و ب�ی نی�ازی از م�ردم رس�یدی و م�ردم ش�اھد ب�ر جم�ال دل خویش�تن درواق�عدر میان مردم می یابی کھ علی واری است و امام مردم است . را خود

حت�ی واقع شفاعت خود را می کنی و بر مردم منت نمی نھی و مزدی نمی خ�واھی وو در یدر مردم می شوی محم�دحاصل مقام مع�راج و خ�تم نب�وت (ع)علی للھیاو خالفت شکری ھم انتظار نداری . پس مقام امامت

و عل�ی . و اس�الم ھم�ین اس�ت . محم�دو اتح�اد واحد است. و والیت یعنی ح�ب است و این ھر دو یک واقعۀین دو انس�ان اس�ت ک�ھ توحی�د علی است و محصول یگانگی ا – محمدو والیت محصول عشق قرآناسالم و

١۵٨

رس�انیده اس�ت و از دل کف�ر و جھ�ل مطل�ق ، اخ�الص و عل�م و ن�ور پدی�د ظھ�ور را بھ عرصۀ» ناس«وجود . آمده است

وراثت رثینق الوارثین یا اوحد الواب یا ا

١۵٩

اس�ت . ھم�ان » وراث�ت «از جب�ر و ھدایت انبیاء و اولیای خدا، راه رھ�ائی بش�ر » دین« بھ یک لحاظ راه ) ش�ھرت دارد : جب�ر در حقیق�ت ظن�یی بھ اصطالح علم�ی (چیزی کھ در منطق مدرن بشری بھ انواع جبرھا

تاریخ ، جبر اجتماعی ، جب�ر طبیع�ی ، جب�ر ژنتیک�ی ، جب�ر تربیت�ی ، جب�ر جغرافی�ائی ، جب�ر اقتص�ادی ، جب�ر حتی جبر موسوم بھ مشیت الھی (در حقیق�ت ماتیستی ، و، جبر ماتریالیستی ، جبر پراگ جنسی ، جبر روانی

–بش�ر اش�اره ک�رده و آن�را باط�ل و خ�ود ھ�ای این بھانھ ج�وئی کریم بھ ھمۀ قرآن. ) و .....مشیت شیطانیو می و کافران در مقابل دین خدا و رسوالن و مؤمنان بھانھ می گیرند« می فرماید : فریبی خوانده است و

ت پدران خود ھستیم و جز از آنان پیروی نمی کنیم و آنگاه کھ مؤاخ�ذه م�ی گردن�د و ط پیرو سن گویند : ما فقفریب�ی –در اینج�ا خ�ود . » قیامت آنھا فرا می رسد ، م�ی گوین�د : م�ا چ�وب وراث�ت پ�دران خ�ود را خ�وردیم

بش�ری ، ب�ر تجرب�ۀ نیز بن�ا و قرآن. در منطق جھانی دارد واقعیتفریبی ھمواره –آشکار است و این خود و »جب�ر« اس�ت ک�ھ خ�ود را مجب�ور کن�د . مس�ئلۀ ھیچ کسی مجب�ور نیس�ت و در ع�ین ح�ال ھ�ر کس�ی مخت�ار

رھ�ائی از استقالل) دقیق�ا ب�ھ معن�ای –بی نیازی ت () و صمدی مسئلھ فالح (رستن وراثت امری واحد است وو جنس�ی آن اس�ت . و از نش�انھ ھ�ای تربیت�ی و ژنتی�ک ی و طبیع�ی و ت�اریخی وجوان�ب م�اد وراثت در کلی�ۀ

دھ�ر) –زم�ان (» عص�ر«ز پ�س و پ�یش رھ�ا ش�ده ان�د و اس�یر آن است کھ ا قرآنمخلصین و اولیای خدا در ) می باشند تا آنجا کھ از اسارت مادی�ت و کالب�د خ�اکی خ�ود الساعھت و اکنون ( خالقی ل ابداع وھنیستند و ا

ارث و ت و روزی می برند زیرا بنیادی ت�رین وراث�ت ھ�ا ک�ھ منش�اء ھ�رنیز رھیده اند و از نزد خدایشان حیاھم�ین رس��تگاری اولی�ای خ��دا بواس�طۀ اینک�ھ گ��اه انبی�اء و جب�ری اس�ت ھم��ان خ�اک و مادی�ت وج��ود اس�ت و

خویش ، بیماران فلج مادرزاد و امراض موروثی راھم شفاء م�ی داده ان�د از ھم�ین ق�درت ب�وده اس�ت . پ�س فرزن�د ، چ�وب اعم�ال پ�در و« بشری کھ می گوین�د : جاھالنۀ ین تصور و فرھنگ عام ودر حقیقت نفس ، ا

فریبانھ است . پیروی از ھر کسی یا گروھی اعم از پدران و –ی باطل و خود بکل » اجداد خود را می خورد . ط�لو ی�ا با اش�دیا دیگ�ران ، موج�ب برخ�ورداری از ص�فات و مس�ائل آن�ان م�ی گ�ردد چ�ھ ای�ن پی�روی ح�ق ب

پی�روی از ح��ق موج��ب آزادی و پی��روی از باط�ل موج��ب اس��ارت و جب��ر اس�ت و پی��روی از ح��ق پرس��تان ی��ک حب قلبی از حقیقت رستگاری اس�ت . ھ�یچ کس�ی ی و دنیا پرستانھ نیست بلکھ ارادت وپیروی تقلیدی و ماد

، را از قل�ب خ�ود» دخ�و« کس�انی ک�ھ ج�ز می�راث خ�دای چیزی را بھ ارث نمی ب�رد و ب�ھ ارث نم�ی گ�ذارد اال ، ض�عیف ب�ھ مستضعفین ھستند ک�ھ ب�ھ ظ�اھر دنی�وی اینان ھمان نبرده اند و از غیر خدا پیروی نکرده اند و

و، بھ ارث می برند . یعنی آن�ان ک�ھ اھ�ل قل�ب قرآننظر دیگران می آیند و زمین را اینھا ھستند کھ بھ زعم زمین و زمان و انسان و تاریخ و از وراثت رستھ اند ، کل ت وجودی بوده اند و ھیچ میراثی نبرده اندخالقی ب�ی قب�ل –ت و معل�ول بی عل (» لم یلد و لم یولد« تعین. یعنی آن خالصانی کھ مصداق و بھ ارث می برند را

خ�دا«. آنان ب�ر رسند ) می شوند و نھ ارث می برند و نھ ارث می گذارند ، بھ میراث کامل وجود میو بعدواقع�ی اوس�ت و آنچ�ھ در ن�زد از اس�ماء خداس�ت و ارث برن�دۀ» وارث«. زی�را مستقر شده ان�د» تکافی اس

جھان نھ ربطی بھ ات مدرن تفکردر » تکامل«م بھ واوست و با اوست ، ارث واقعی است . پس مبحث موس و توجی��ھ وراث��ت کم��ال دارد و ن��ھ موج��ب تکام��ل اس��ت بلک��ھ دقیق��ا موج��ب اس��ارت و درمان��ده گ��ی اس��ت و

: ق�رآنو دوزخیان است کھ بقول خدوز بیھوده گی و عبث گرایی است و درواقع فلسفۀ تقدیس جبرھاست و اھل معرفت نفس اس�ت و اھ�ل رس�تن از جبرھ�ا آدمی یا» نھ در آن بقا می یابند و نھ از آن رھائی دارند. «

ھ�ای گذش�تھ و گذش�تگان خ�ود ام�راض و جھ�ل ھ�ا و ب�دبختی و یا خواه ناخواه از ھمۀ اشدو وراثت ھا می ب

١۶٠

تب��اھی و برخوردارس�ت و گذش��تھ را ھ�یچ خی��ری نیس��ت زی�را ھ��یچ حی�اتی نیس��ت و سراس��ر م�رگ و ت��رس واج�داد و ت�اریخ و انسان یا خودش برای خودش کافی است و یا می�راث خ�وار جامع�ھ و .فساد و عذاب است

می��راث خ��واری و جب��ر پرس��تی ش��دید مھلکت��رین و ش��یطانی ت��رین مکات��ب ت��رین و خ��اطرات اس��ت . از م��درنو جبر ژنتیک کھ روح حاکم بر علوم اشدعبارتند از جبر ضمیر ناخودآگاه کھ موسوم بھ سایکولوژیسم می بنب�ات ن�ھ تنھ�ا مش�کلی را ح�ل حی�وان و کذائی سوپر مدرن شده است و با دستکاری فیزیکی در ژن انسان و

نب�ات را از خص�لت خ�ود س�اقط نم�وده و آدمھ�ای میم�ونی و نکرده بلکھ انسان را از فطرت خود و حی�وان و. و مکات�ب روان شناس�ی و روانک�اوی ھ�م آورده ان�دج�انوران آدمخ�وار و آدمک�ش پدی�د گیاھ�ان و گیاھی و

او را تق�دیس نم�وده گیھایش ندارند و بلکھ ص�فات رذیل�ۀ حکم نمودن انسان مدرن در درماندهتکاری جز مسای�دئولوژی ش�یطان را ت�دوین م�ی کنن�د و آن�را م�ذھب و ھ تبھکاران فلسفی نموده وتبدیل با و بشر معاصر رھ سوسیالیزم ھم بر اساس جبر ت�اریخی پدی�د آم�د و نھایت�ا ک. ھمانطور تئوسوفی نام نھاده اند خود شناسی و

دا را رس�ند . زی�را دی�ن خ� یده و م�یس�بران�دازی ر –این مکات�ب نھایت�ا ب�ھ خ�ود ھمۀ ،کشی رسید –بھ خود » .د از یاد خود نیز رفتندنچون خدا را از یاد برد«فراموش نمودند و خویش را انکار نموده و اختیار ارادۀ

، م�دارس و دانش�گاھھا ھس�تند بتربی�ت ای�ن مکات� یکی از حرفھ ای ترین و عمومی ترین کانونھای تعلیم ورا ب�ھ بش�ر معاص�ر نم�ی آموزن�د و ج�ز یتج�ز جب�ر پرس� نام دارند و »جباریا«ھم تعلیم و تربیت کھ بھ حق

ن�د ی�ک ای�دئولوژی اس�ارت و نتحصیلی ب�ھ ما عھ نمی دھند و ھر رشتۀاوراثت ھا را کھ اسارت ھا ھستند اش دت و رس�تگاری م�ی باش�نخالقی� بیگان�ھ س�ازی و ض�د –عاریت است و این مراکز کانونھ�ای از خ�ود جبر و

ی دھن�د یعن�ی س�نت ھ�ای پ�دران را تب�دیل ب�ھ راه و م�و آم�وزش نزیرا جز وراثت اندیش�ی گذش�تگان را تبلی�غ فق�ط اب�زاری در خ�دمت انتق�ال اش�د. زیرا ذھن (ظن) اگر بھ دل و نور ھدایت متص�ل نب روش زندگی می کنند

دل ھس�تند ج�ز دانش عاریھ ای است و در مدارس و دانشگاھھا ک�ھ مراک�ز ض�د وراثت و سنت آبا و اجداد واساس کاربرد ای�ن مراک�ز اس�ت . حافظ�ھ ، می�راث تنھا عامل و» حافظھ « اینست کھ د واین کاری نمی شو

اجتم�اعی و خی ویزبال�ھ ھ�ای ت�ار تی را تقویت می کن�د و مرک�ز مبادل�ۀت و مرده پرسخوار است یعنی کاھلی ن انسان ذھن بشری تعطیل است . بنابرای رضی است و در این مراکز مابقی کل دانش عاریھ ای و فرضی و ق

تباھی و فساد را بھ ارث می برد و وجودش از خودش نیست . چنین انس�انی حتم�ا میراث خوار فقط مرگ و، فرض��ی اندوخت��ھ اش از حی�ات ک�ل قرض�ی و اس�ت . وج��ودش ای انس�انی اس�تثماری و اس��تعماری و عاری�ھ

جب�اری تربی�ت ا ت و تعل�یم ورا ش�ده و جب�ار گردی�ده اس�یاست و سیری ناپذیر و قحطی زده است . جبر را پ�ذزیرا اشدظلم و زور و تجاوز و دزدی . انسان میراث خوار نمی تواند دزد نب یعنی آموزش جباریت و اشاعۀ

و م�ذھب و اندیش�ھ و س�لیقھ . دانش و ھن�ر و ف�ن و اشداز خودش چیزی ندارد و نخواستھ است کھ داشتھ بی عرفانش دزدی و عاریھ ای است . چنین انسانی است و از خودش نیست حت عواطف و ھمھ چیزش دزدی

. وجود ندارد

اطاعت یا ارد الحاکمین یا اعشق المریدین

١۶١

نیز بھ معنای غن�ی و ب�ی است بھ معنای ھمراھی و پیروی نمودن و» طوع« بھ لحاظ لغت از » اطاعت« . اطاع�ت دارستطاعت و مستطیع نیز از ھمین مصدر است . و اطاعت نی�ز درج�ات دکھ ا اشدنیاز شدن می ب

واس�طھ ای . و اطاع�ت از رس�والن (انبی�اء و مخلص�ین اس�ت ، ب�ی ھ�یچ انبیاء و اولیاء و از خدا کھ مختص اطاع�ت از مؤمن�ان ک�ھ مرب�وط ب�ھ مش�رکان اس�ت . ب�رای ھم�ین مؤمن�ان اس�ت و ) کھ مخ�تص عرفا و امامان

اگر م�ی خواھی�د از م�ن اطاع�ت کنی�د و م�را دوس�ت بداری�د « ھ خداوند خطاب بھ مؤمنان می فرماید : است کو »ھ اطاعت از آن�ان ، اطاع�ت از خداس�ت کپس رسوالن و اولیای مرا دوست بدارید و از آنان اطاعت کنید

ی�د ئاس�ت م�ی گوای مؤمن�ان اگ�ر ر« کریم، ن�ص ص�ریح آم�ده اس�ت . قرآناین درجات اطاعت در برای ھمۀ » .ابع شوید تا شاید ھدایت ش�وید نکنید و خاشع و ت تکبرپس چون بھ مؤمنان خالص تر و عالمتر رسیدید

ق�ان ک�ھ م�ی فع�ای مناو اد اش�دب�ھ خ�دا م�ی ب تق�رب اطاعت امری در سلسلھ مرات�ب معرف�ت و اخ�الص وپس م�ی ق�رآندروغ و غیر ممک�ن اس�ت . و یا ستش می کنیم ، دعویرو پ را مستقیما اطاعت خدا گویند کھ ما

تو ک�اری ن�داریم و م�ی روی�م و ، ما دین را یافتیم و حاال دیگر با رسولو برخی می گویند کھ ای « فرماید: ن�د ھرگ�ز دیت بواطال�ب ھ�د اگر ایمان آورده بودن�د و خدایمان را پرستش می کنیم . بدان کھ اینان منافقانند و

ارتباط مستقیم ب�ا خ�دا ک�ھ ام�روزه ھ�م بش�دت در می�ان اھ�ل پرستش و مسئلۀ. » الن را رھا نمی کردند سورقی بھ دین و خ�دا ندارن�د و می�ل ب�ھ است و کمترین تعل ماھیت، از ھمین اشددین ریائی بھ کثرت مطرح می ب

ۀئل، در درجات قرار دارن�د مس� قرآنمسائل جھان ھستی بھ قول ھ کلیۀکمعرفت ندارند . ھمانطور حقیقت واطاع�ت ک�ھ راز ھ�دایت اس�ت از درج�ات برخ�وردار اس�ت . چگون�ھ نیز مسئلۀ دین و ھدایت و تعالی بیشتر و

منافق�ان ب�رای س�واد و دان�ش دنی�وی و ب�رای معیش�ت و ریاس�ت خ�ود ت�ن ب�ھ ھ�ر سلس��لھ اس�ت ک�ھ ک�افران وی و تع�الی نف�س و عل�م مراتبی می دھند و اطاعت می کنند تا بھ خواستھ ھای خود برسند ولی در امور حقیق

است کھ راز کفر و بدبختی وعذاب تکبر؟ این از ، این اطاعت را در خور خویش نمی یابند و معرفت جاویدفروش��ی میرون��د و چاپلوس��ی و –آنھاس��ت ک��ھ در ام��ور دنی��وی در ن��زد ھ��ر ص��احب جھ��ل و ثروت��ی ب��ھ خ��ود

قوت وجود است و آدمی را بھ س�لطانی و دریوزه گی می کنند ولی اطاعت از حقیقت را کھ موجب استطاعت. انسانی کھ مثال در جستجوی گنجی است اگر گ�نج شناس�ی را وجود و بی نیازی می رساند ، انکار می کنند

مس�لما ب�ا آن ف�رد ص�احب گ�نج نام�ھ ھم�راه و رفی�ق اشدو حریص و ھوس باز نب اشدبدست آورد اگر عاقل بخ�دا و خ�ود را ب�ھ خط�ر نم�ی ان�دازد . کلم�ۀکالمی حوالۀ با کاغذ یا می شود و بھ سراغ گنج می رود و فقطارزشھای ماندگار انسانی از وراثت انبی�اء و اولی�ای خداس�ت پ�س ۀحقیقت و حیات جاوید و رستگاری و ھم

در چگون��ھ ب��دون اطاع��ت از آن��ان و ب��دون ھمراھ��ی و دوس��تی ب��ا آن��ان م��ی ش��ود ب��ھ ع��الم غی��ب راه یاف��ت وعای خدا پرستی مستقیم و بی واسطھ ی�ک مک�ر و ری�ائی آش�کار اس�ت و یمائی نمود ؟ پس اد یکی ، راه پرتا

خ�ود ن�وری دارد اش�دھل�ش بدال بر کفر و جھل کبیر است . اصال آنکھ از حق و ھدایت سخن می گوید اگ�ر انی آشکار ھمان نور است کھ می تواند کالم خود را ثابت نموده و بھ قلوب بفرستد و خودش نشا کھ بواسطۀ

از حقیقت است و نور راه است و انسان طالب ھرگز چنین مرد حقی را رھا نمی کند و با او دوست و ھمراه اطاع�ت از خ�دا ش�ما را ب�ھ ح�ق «م�ی فرمای�د : ق�رآن. خداوند در د و او را جستجو می کندشوو ھمراز می

وده است ؟ آیا چگون�ھ حک�م م�ی کنی�د . تر است یا اطاعت از کسی کھ خدا، ھدایتش نم نزدیک می کند و حق وری نخیالی را می خوانند کھ خدا نیست و ھوای نفس آنھاست . پس پیروی کنید یبدانید کھ اکثر مردم خدا

آدمی چھ می داند کھ ھدایت در دین و تع�الی وج�ودی چیس�ت . » کھ با فرستادگان ماست تا ھدایت شوید. را

١۶٢

دوس�تی ب�ا انس�ان ھ�دایت اس�ت . انس�ان در رابط�ۀ الی است و بی نی�ازاگر بداند کھ خودش ھدایت شده و متعاز طریق اوس�ت ک�ھ ب�ھ ای�ن ن�ور ھدایت در دین را می بیند و منزلت و عظمت و مسئلۀ و یافتھ است کھ قدر

از الگوی حق و ھ�دایت دور اشدحقیقت و سعادت ب طالبکسی کھ . رسد دست می یابد و بھ این سعادت می . کارش نمی کندنمی شود و ان

دی�ن ک�ھ از یک�ی از مخلص�ین در اما اطاعت ، ھمراھی و دوستی و ارادت قلبی و ھمکاری در دین است با و وی م�دل نیس�ترت ص�رفا رفت�اری از تبعی� تلق�ین و . اطاع�ت ، تقلی�د و جملھ فرستادگان خ�دا در ن�زد مردمن�د

ن�ھ ی اس�ت وی�ورقاب�ت دن خل و حس�د و س�لطھ گ�ری وب ، تقلید نشانۀ نفسانی انگیزۀ اصال بھ لحاظ روانی وریاس�ت و خ�وبی ب�رای صدر اسالم ھمۀ کسانی ک�ھ اس�الم را وس�یلۀدر . ھمانطور کھ انیما اطاعت و نشانۀ

ر دا و اط�واابلک�ھ فق�ط دوس�تی و ھمراھ�ی و ھم�دلی نداش�تند و (ع)ند ھرگز با پی�امبر و عل�ی دسلطھ یافتھ بون�د و س�ر تمھا کردس�عداوت برخاس�تند و و علی و امامان بھ یتا ھم برعلیھ پیامبرند و نھادمی آورآنھا را در

نش�ان ا ب�ھ م�ردمو حتی گاه در این تقلی�د بس�یار اف�راط ھ�م م�ی کردن�د ت� نددآوراسی درو عب از کاخھای امویس�تی م بایدرم� وعلی و سلمان ، ھیچ دست کمی ندارن�د و بلک�ھ در دی�ن جل�وتر افت�اده ان�د و محمددھند کھ از

س�ی و ر و ابومو. ابوبکر و عمر و عثمان و طلحھ و زبی اینھا را پیروی کنند و بھ ریاست و رھبری بپذیرندع�ت اھ�ل ت . جمای دور اس�ند . و تقلید گری از اسالم و شیعھ بکل دامثالھم ھمھ از این دست جماعت مقلد بو

نھم فقط آیامبرند پاطوار سا مقلدان ظاھری آداب واصال بھ ھمین واسطھ سنی نامیده می شوند اسا کھ نتسن ت گ��روه ی��عب��ادی و لباس��ی و نمایش��ھای دنی��وی و ن��ھ در مس��ائل عمل��ی زن��دگی . و متأس��فانھ اکثردر مس��ائل

ی بحالش�انائل عب�ادی ک�ھ ھ�یچ ض�ررمس�موسوم بھ شیعھ ھم عمال سنی ھستند و اھ�ل تقلیدن�د آنھ�م فق�ط در ؟ راچپرسی کھ ت نمی کنند و چون میامامان را اطاع ین مطلقا پیامبر و علی ول عملی دصوندارد ولی در ا

د را ری�ای خ�و ومی گویند آنھا انسانھای آسمانی بودند و ت�ا س�رحد مل�ک و خ�دا باالیش�ان م�ی برن�د ت�ا نف�اق ا از ھ�ی س�ن یم و ، ما شیعھ ھا از س�نی ھ�ا ھ�م س�نی ت�ر (ع). در بسیاری لحاظ بھ قول دکتر شریعتی بپوشانند

نی م�ذھب ز میان س�ااسالم در طول تاریخ عباد هللا المخلصین و عرفای حقۀ تما شیعھ ترند . و اینکھ اکثری نھایت�ا ثالھم ک�ھج و ابن عربی و امو حال ت مثل موالنا و عطار و عین القضاةھا برخاستھ اند از ھمین روس

دن�د وره عیان نموقدردانی و کاملترین معرفت را در این بال و یتجلرسیدند . و عالی ترین (ع)بھ والیت علی اص�ھ ض�د خسالم و ا دین و ضد ی ضد ل ت و تقلید ندارد . مکتب تقلید بکنشان دادند کھ اطاعت ربطی بھ عربی

س�ت ک�ھ والیت است و ضد اطاعت است و نطفھ اش بر شیطنت و بخل و کبر و انکار حق است برای ھمین اط�واری ب�ادی و اعھل تسنن و اھل ش�یعھ ک�ھ ھ�ر دو عم�ال ب�ا ان�دک تف�اوتی فق�ط مقل�د س�نت امروزه اکثریت ا

ط��اغوت و نگ��ی و تربیت��ی خ��ود مقل��دش��ئون حی��ات م��ادی و فرھ در کلی��ۀ رس��ولند عم��ال در زن��دگی روزم��ره و ق�ا ناش�ییه گ�ی دقدزر است و برای ما شیعیان این غ�رب کف ند و غرب زده گی نشانۀباشرب می غ مریکا وآ

زدن و از عرب زده گی است و گمان کرده ایم کھ مسلمانی یعنی ع�رب وار عب�ادت ک�ردن و ب�ھ عرب�ی ح�رفل ق�ط در ش�کمثل اعراب لباس پوشیدن . اصول دین را رھا کرده و بھ مسائل عبادی کھ ف�روع ھس�تند آنھ�م ف

عربیش بسنده نموده ایم و این نفاق در شیعھ است .

١۶٣

سرمد یا اجد الواحدین یا اقدم االخرین

١۶۴

وی�ل ب�ھ حی�ات ع�الم ، در م پروردگ�ار از اس�ماء ذات خداس�ت . س�رمدیت یعن�ی پاین�ده و جاوی�د و» سرمد« ر دمی�ل را ات ک�ھ س�رمد اس�ت ای�ناست و این میلی ذاتی در انسان است و ذ تجلیھستی جاویدان در آدمی می�ز ھ�یچ نح�س و مش�اھده ای و ب�ھ وجرالقاء می کن�د. آدم�ی در حی�ات خ�اکی ھ�یچ ت فطرت بشر می پرورد و

نس�ان اجاوی�د مدیت و حی�اتردال ب�ر س� بیع�یط ھیچ واقع�ۀ ادراکی از سرمدیت و ابدیت و جاودانگی ندارد وو ش��داک��ن نم��ی س��ازد . پ��س می��ل انس��ان ب��ھ س��رمدیت ک��ھ نیس��ت و ھ��یچ درک��ی از ج��اودانگی را ارائ��ھ و مم

و ا ف�ی نفس�ھم�ی خی�زد و ای�ن ادراک ران و آرزوی کبیر اوست از ذاتش بربنیادی ترین میل انس عالیترین ون ب��دا ب��زرگ ب��ر خ��دائی ب��ودن ذات انس��ان اس��ت و یبط��ور غری��زی ممک��ن م��ی س��ازد و ھم��ین ام��ر خ��ود دلیل��

. است نیاشدد نبوذاتا سرمد و نا خداست فی ذاتھ و د یافتھ است و خلیفۀر ذات خدا وجومعناست کھ انسان بی ز فناپ�ذیرج�اصل حرکت و تغیی�ر چی�زی ھمھ وقایع در جھان ھستی و در آدمیان داللت بر فناپذیری دارد و

ت ب��ر انس��ان اس��ت و دالل�� را الق��اء و معن��ا نم��ی کن��د پ��س احس��اس و می��ل و درک ج��اودانگی ، ام��ری خ��اص اوست . جاودانگی

دت�رین وھس�تی از ع�الیترین م�دارج معرف�ت اس�ت و از مجر سرمدیت و ج�اودانگی حی�ات و بارۀو معرفت درقی�اس فھم ھاست و آدمی را از ورط�ۀ و مطلق »مطلق«و بھ مثابۀ فھم اشدرین نوع ادراک می بالصانھ تخ

ازیچگی زمان می رھاند و دھد و از اسارت و ب گری کھ ورطھ شرک و جھل و نسبت پرستی است نجات میکھ ظرف زمان اس�ت » ھرد«شاھد بر جھان می نماید . و وجود را از زمان می رھاند و بر زمان می کشاند

دھ�ری اکثر مردم می باشند و نی�ز فالس�فۀ ون کھجز بطالت و یأس و فنا شونده گی را القاء نمی کند و دھری ش�نده ک ش�نده و، ک . زی�را زم�ان وجیھ گران تب�اھی بش�رندو ت داز بانیان نخستین پوچی گری و یأس می باشن

اس��ارت و اس��ارت از مش��ھورترین س��خنگویان ای��ن فلس��فۀ ام در ش��رق دو ت��ناس��ت . اپیک��ور در غ��رب و خی��پرستی و پوچی گری می باشند و شراب و افیون را تنھا عالج این اس�ارت م�ی دانن�د ت�ا اس�ارت را فرام�وش

ذات سرمدی انسان ھرگز . شاھد نباشند . ولی عالجی شیطانی و فریبنده است کنند و مرگ و تباھی خود راش�اھد اب�دی ب�ر فناپ�ذیری جھ�ان اس�ت ک�ھ از اعم�اق وج�ود م�ی نگ�رد و ب�ا ھ�یچ و دچار فراموشی نمی ش�ود

ین دھ��ری از جمل��ھ تفک��ر. اتفاق��ا ھم��ین م افی��ونی ب��ھ خ��واب نم��ی رود و چش��مانش بس��تھ نم��ی ش��ود ش��راب وعارش�ان ب�ھ لح�اظ تحری�ک کنن�ده گ�ان عط�ش ج�اودانگی ب�وده ان�د و س�خنان و اش س�خنگویان و ت�رینمردمی

ت ذات�ی و انک�ار ناپ�ذیر م�عظ رفراموشی دال ب� –ی آشکار است و دعوت آنھا بھ خود د منطق و عمل درتضا، عل�ت اص�لی دیگ�ری اس�ت ک�ھ ذات سرمدی خدا در انسان است . و عدم ت�وان ذھ�ن در درک س�رمدیت ذات

بشر ذھن پرست و غافل از دل را بھ لجاجت و انکار در مقابل جاودانگی انسان می کشاند و ھمین لجاجت وج�اودانگی ب�ر احاط�ۀ فراموشی است ک�ھ البت�ھ تالش�ی باط�ل اس�ت و –انکار موجب گرایش بھ تخدیر و خود

ای�ن م�ورد نیس�ت و فری�ب ھ�م ق�ادر ب�ھ فری�ب خ�ود در –وجود آدمی بھ قدری شدید است کھ حتی ذھ�ن خ�ود خود را بھ فراموشی بس�پارد . ذھ�ن آدم�ی ھرگ�ز ق�ادر ب�ھ درک ج�اودانگی و ل�ذا ق�ادر ب�ھ ب�اور آن دنمی توان

دھر اس�ت و ک�انون حف�ظ وجود انسان است و در اسارت مطلقۀ نیست زیرا ذھن آدمی ظرف دھر (زمان) درذات و راه اس�ت . دل ک�ھ دریچ�ۀتی مبر وادث دھر و گذشت زمان است . پس از چنین مسئولیحو حراست از

ک�ھ م�ی ت�وان ب�ر دھ�ر تو از ھمین دریچ�ھ اس� اشدورود بھ جھان سرمدی است کانون درک جاودانگی می بو از ن�ابودی پرس�تی رھانی�د و آن را اب�زار تعق�ل نم�ود ائق آمد و ذھن را از دھر پاکسازی کردفپرستی ذھن

. اصال عقل و آوردن سوار شده و سرمدیت را بھ چنگ ار کند و بر آرا مھ نتا بتواند بر دھر فائق آمده و آ

١۶۵

ھمین عمل ذھن است تا از وسوسھ ھا و خی�االت و اشداز ویژه گی مؤمنان (اھل دل) می ب قرآنتعقل کھ در ذھن گرائی برھد .

ب�ر انس�ان ک�ھ دھ�ر پرس�تی را ک�اری ج�ز ای�ن ن�دارد اش�دم�ی ب» یأس«ابلیس کھ بھ لحاظ لغت نیز بھ معنای ال نمای�د اص� مرگ نفسانی بکشاند و از حیات جاوید مأیوس القاء نموده و سپس او را بھ کھولت و کسالت و

ه وزدیک شدبھ انسان ن دذاتی انسان بھ جاودانگی است کھ می توان ابلیس فقط و فقط بر اساس میل و حس ب�ھ قص�د ار دارد ت�ا آنھ�ا مت آدمی�ان وابھ خد) را برای ظاھر پرستی و مرگ پرستی لشکریان خود (شیاطین

ی و درون�یذات� ج�اودانگی ک�ھ ح�س . یعنی شیطان آدمی را از حس نمایدجاودانھ شدن از جاودانگی مأیوس م�رگ و در دھ�ر فق�طھر (جھان برون) بھ جاودانگی وعده م�ی دھ�د و س�پس داست باز می دارد و او را در

ط کام�لتس�ل ای�ن ی�أس ب�ھ معن�ای از ج�اودانگی مأیوس�ش م�ی کن�د و بازیچگی را بھ او می نمایاند و تباھی وش را بر او احضرت آدم ھم از ھمین راه وارد شد و جاودانگی باھمانطور کھ ابلیس شیطان بر آدمھاست .

ابودی ون�آنگ�اه آدم از ھ�راس ک�ور و جاھ�ل نم�ود و او را نسبت بھ جاودانگی خ�ویش غاف�ل و مخفی کرد وت جاوی�د ابلیس را پیروی کرد و نھایتا از بھش�ت ران�ده ش�د پ�س ب�ھ ش�وق حی�ابھشت از و طرد شدنخروج

م�ان ھکھ پیرو ابل�یس گردی�د و از بھش�ت بی�رون گردی�د پ�س موض�وع ھب�وط انس�ان از بھش�ت در بھشت بود . ت خویش بودغفلت از سرمدی

ف��س نکھول��ت در معرف��ت و ذات نھ��ان خ��ویش و بی��زاری پ��س غفل��ت از خویش��تن و ک��م بھ��ا دادن ب��ھ درون واز ، غفل��ت ک��ار ابل��یس ب��رای فری��ب انس��ان اس��ت . زی��را ای��ن غفل��ت از ذات نھ��ان خ��ویش ھم��ان دس��ت مای��ۀ

سرمدیت خویش اس�ت و ب�ھ فراموش�ی س�پردن ج�اودانگی خ�ویش اس�ت و از دس�ت دادن ای�ن ح�س در درونرستی اس�ت پدادن او برای دھر فریب است و ھمین امر تنھا علت جسارت شیطان برای نزدیکی بھ انسان و

».شناسی ، جاودانگی است –خود « ، تائو حکیم چینی می فرماید : اریخی ت�جب�ر ت�اریخ و پرس�تی ب�ھ ص�ورت عل�م ت�اریخ و فلس�فھ ت�اریخ و معاصر نیز بخش�ی از دھ�ر تمدندر

ش اس�ت :خ خ�ویر ت�اریینژادپرستی آشکار بروز می کند. ھر کس اس� گریھای متفاوت است کھ گاه تا سرحد ش ج�ود خ�ویت وتاریخ فردی ، اجتم�اعی ، ن�ژادی و امث�الھم . و ای�ن از نش�انھ ھ�ای غفل�ت انس�ان از س�رمدی

ی بھ مبتالی آدای گرایانھ و یا مذھب گرایانھ وعشیره ای و غیره راز بھر شکلی چھ مل است . تاریخ پرستی ز ری ھم��ھ ار پرس��تی و تعل��یم و تربی��ت اجب��ان��ابودی و ن��ابود گرائ��ی اس��ت . حافظ��ھ پرس��تی و ک��امپیوت تجرب��ۀ

فظ�ھ پرس�تیذات سرمدی انسان است زیرا حا دربارۀنشانھ ھای غفلت انسان از جاودانگی وجود و ناباوری انسان دوزخی است . بھ ھر شکلی دال بر مرگ و نابودی پرستی است و از خواص

عذاب مین احغفر الر ایا یا اعرف الغافرین

١۶۶

اھکاران د گشتن و تنھا شدن است و راھی است برای گنمجر بھ معنای زجر کشیدن و پاک شدن و» عذاب« د. ده می برا می سازد و بسوی نفس واحت ھا مبر و ستمگران کھ نفس آنھا را تزکیھ می کند و از مالکی

و ت وج�ود یاف� حم�ت مطلق�ھ خ�دا،رو آدم از س�ت ک�ھ اص�ل آدم اس�تا »ع�دم«غیر ھمان است و» غیر«آدم م خ�اک و آدم�ی در ع�الت انس�انی یافت�ھ اس�ت. وج�ود خ�دا ق�ائم اس�ت موجودی� وجودش از خداست و چون ب�ر

د گ�ردد ن و مشھوی لم و معا کند تا وجودش بر او مس پاک و مبر » غیر«از عدم اینکھ خود را کاری ندارد اال فی گردد .و معر زند خدا از خاک او، سر برو ابدی شود و

ار . پ�س ک� س�تآمده ا مکررا و احادیث قرآناین کل واقعھ خلقت آدم و مقصود خدا از خلقت آدم است کھ در ی ع�دم انسانی انسان کھ فقط مخصوص انسان در جھان ھستی است چیزی جز غیر زدایی از خود نیست یعن�

زدایی .نیس�ت از خ�ود دای�ی ز -قط مخصوص انسان در جھان ھستی است چیزی جز غیرپس کار انسانی انسان کھ ف

ق ام�ام ص�اد و. زدایی است تا خ�دا از انس�ان ظ�اھر گ�ردد یعنی عدم زدایی . و عدم زدایی از خود ھمان خود .»میان خالق و مخلوق جز خود مخلوق ، حائل و حجاب نیست :« می فرماید

، خیزد و پاک شود آدمی بھ نفس واحدۀ جھ�ان ھس�تیت است از میان بری ت و فردت کھ خودی پس اگر مخلوقی راه : . و آدمی برای خود زدائی و عدم زدائی و غیر زدائی دو راه در پیش روی دارد یعنی خدا رسیده است

دوزخ م�ی دینی ک�ھ ب�ھ روش ایم�ان و از کان�ال بھش�ت م�ی گ�ذرد و راه دنی�وی ک�ھ ب�ھ روش کف�ر و از کان�الاه اختیاری و راه اجباری : راه درون گرائی و معرفت نفس و پرھیز از جھ�ان بی�رون (تق�وی) و ی�ا گذرد : ر

ب�ا زج�ر و دنی�ا نم�ی ت�وان از دنی�ا پ�اک ش�د اال . و در پرس�تش پرستی راه برون پرستی و خود فریبی و دنیا، و ع�ذاب حاص�ل . غوش باشی مگر اینکھ زجر بکشینمی توانی با کسی کھ دشمن توست ھما. جان کندن

، زدائ�ی دارد؟ دنی�ا – . و دنی�ا چ�ھ ربط�ی ب�ھ خ�ود و خ�ود غوش�ی ب�ا دنیاس�تپاک ش�دن از دنی�ا در ح�ین ھماه و کث�رت بیرون�ی ب�ا آدم ھمج�نس اس�ت و در ت آدم اس�ت زی�را دنی�ا و جھ�ان م�اد است و جمال غیری » غیر«

ه است جھان ھس�تی را ب�ھ ی�ک نظ�ری، فرمود قرآن. خداوند ھمانطور کھ در اصل یکی است و از عدم استی یافت�ھ اس�ت و بق�ائ ھیبت فناست کھ بھ امر خدا ، جل�وۀ عدم است واز عدم آفرید . پس جھان ماده ، ظھور

س�ان و . ھم�انطور ک�ھ ب�اطن ان ، مھلتی دارد و در قیامت کبری این مھلت بھ سر م�ی آی�د نمائی بقا درعرصۀ جھ��ان ھ��م یک��ی اس��ت و اص��ل انس��ان و جھ��ان ھ��م یک��ی اس��ت انس��ان و جھ��ان یک��ی اس��ت ، ظ��اھر و م��ادۀ

- ، انسان ، جھان ھستی است کھ بھ غایت فشرده و کوچک شده اس�ت پ�س خ�ود (ع)(عدم) . و بھ قول علی اک س�اختن اس�ت . ک جھ�ان ب�رون پ�زدائی در عمل ھمان دنیا زدائی است و باطن خ�ود را از تم�ایالت و تمل�

ی اس�ت و راه بھش�ت اس�ت و ی�ا بواس�طۀر است کھ راه دینی و اختیاررفت میس فقر و مع این کار یا بواسطۀفریبی ک�ھ راه جب�ری اس�ت و راه مخالف�ت ب�ا دی�ن اس�ت و راه دوزخ و - ثروت اندوزی و دنیا پرستی و خود

نف�س انس�ان اس�ت و انس�ان در خ�ود ن ھستی ، آزمایشگاه تصفیھ و تزکی�ۀ. بھرحال جھا عذاب کشیدن استعدم زدائی و غیر زدائی راه گریزی ندارد . یا با عشق پاک می شود یا با فسق . یا با ش�وق و ل�ذت زدائی و

-. ی�ا ب�ا ش�کر و ی�ا ب�ا کف�ر . ی�ا ب�ا خ�ود . یا با س�المت و نعم�ت و ی�ا ب�ا ام�راض و ذل�ت و یا با اکراه و خفته کرده است کھ بھ انسان وج�ود عط�ا . زیرا خداوند اراد . یا با سالم یا با فحش فریبی –شناسی و یا با خود

انس�ان مجب�ور ب�ھ . و انسان ھرگز قادر بھ نابود کردن کامل خویش�تن نیس�تکند و بقای جاودانھ اش ببخشد ت اس�ت : جب�ری ک�ھ سراس�ر از عش�ق و وجود داشتن است و وج�ود اص�ل جب�ر و جب�ری ت�رین عنص�ر و عل�

١۶٧

س�ت و حت�ی دوزخی�ان و اھ�ل ع�ذاب و کف�ر ھ�م رحمت خداست و بشر ھم عمال عاش�ق وج�ود خ�اکی خ�ویش اتالش خود را صرف ھر چھ بیشتر در عالم خاک زیستن ، می کنند و برای افزودن یک ساعت بر عمر خ�ود

. پس این جبر علتی لذت بخش برای انسان است و بش�ر فطرت�ا ب�ھ آن عش�ق م�ی حاضر بھ ھر کاری ھستنددان�د و ت�رس از م�رگ ھ�م ک�ھ دنیوی را عالی ت�رین ارزش م�ی ورزد و قدرش را ذاتا می داند و ھمین حیات

اک م�ی ترسھا و زجرھاست ، ترس از دست دادن وجود است زیرا وجود خود را فقط در غال�ب خ� منشأ ھمۀ، ب�ھ مثاب�ھ . و ایم�ان و ب�اور قلب�ی م�رگ جھ�ل ھ�ا و ت�رس ھ�ا و عذابھاس�ت پندارد و ھمین جھل منش�أ ھم�ۀت قری�ب ب�ھ اتف�اق بش�ر، م�رگ را و اکثری شت است نیمی از ایمان بھ خداست نیمی از سعادت و سالمت و بھ

بطرز سحر آمیزی قلبا باور نمی کنند و با تماشای مرگ عزیزان خود گویا مشغول تماشای نمایشی ھس�تند . و عجیب اینکھ ھمین ناباوری مرگ منشأ ترس از مرگ و ت�رس از ھ�ر چی�زی اس�ت ح�ال آنک�ھ ظ�اھرا نبای�د

ھم�ین اش�دخودش باور ندارد نبایستی اص�ال ت�رس از م�رگ داش�تھ ب ربارۀو کسی کھ مرگ را د اشدب اینطورس�ت. تضاد در کافران منشأ بخش عظیمی از تضادھای درونی و رفتاری آنھا است و منشأ بسیاری از عذابھا

اینس�ت ک�ھ ب�اور خویش�تن ب�ھ معن�ای ب�اور ک�ردن ج�دائی کام�ل از دنیاس�ت و باور قلبی و یقینی م�رگ درب�ارۀ -مرگ و رغبت بھ مرگ از نشانھ ھای مؤمن�ان واقع�ی اس�ت ک�ھ دل از دنی�ا کن�ده ان�د و بدس�ت خ�ود راه غی�ر

د آسان کرده اند .خو زدائی را بر :ک�ریم م�ی فرمای�د ق�رآنرس�تی . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ پ -عذاب از گناه سرچشمھ می گیرد و گناه یعنی غیر

رام م�ی ش�ود ح�نھائی کھ در حین خوردنش یاد خدا از دلھایتان ب�ر آنھ�ا ج�اری ای مؤمنان بدانید کھ آن غذا«دمی وند و بر آت در می آید و از خویش می شزیرا این غذاھا فقط با یاد خدا ، از غیری » و فسق است.است

ی کنن�د ت و رن�ج تولی�د م�حالل می گردند وگرن�ھ در وج�ود آدم�ی م�رض و ثق�ل و س�یاھی و ت�اریکی و عص�بی . ب�رای وجودی انسان خداست و نھ غیر او و نھ دنیای ب�رون و مس�ائل و اش�یای آن »خود«ا خویش و زیربس�یاری از « مسائل برون ، از گناھان است و خداوند می فرمای�د : ین است کھ حتی اندیشھ کردن دربارۀھم

و اکب�ر اس�ت س�تی گن�اهول�ی ک�ال ذھ�ن پر.» اندیشھ ھای شما گناه است ولی خداوند از گناه آن در م�ی گ�ذرد ق در می فرماید شرک و ظلم عظیم را س�بب م�ی ش�ود و ای�ن اس�ت ک�ھ ذھ�ن ھ�ائی ک�ھ غ�ر قرآنھمانطور کھ

ج�ور و غیرخ�دائی) ھس�تند ھم�واره پریش�ان ھس�تند و اعص�اب و اعض�ا را رن –اندیشھ ھای بیرون�ی (غی�ری . می باشند اکثر مردم بھ آن مبتالمنقبض و تاریک می سازند و این ، عذاب حاصل از ذھن پرستی است کھ

گن�اه اس�ت و ب�ا خ�ود اش�دت و عمل و گفتاری کھ از یاد قلبی خ�دا ب�ر نیای�د و محص�ول ذک�ر نبھر اندیشھ و نی ت) آدم�ی ب�ر نخی�زد گن�اه اس�ت و وجودی� –ت ت (خویش�ی . یعن�ی ھ�ر چی�زی ک�ھ از خ�دائی عذاب بھ ھمراه دارد

شودنی آن اندیشھ و اعمال و گفتاری ھستند کھ حاصل تلفیق و مخلوط عذاب آور است و بدترین گناھان نابخت اھ�ل دی�ن رای�ج اس�ت . ک�ھ ام�روزه در می�ان اکثری�کھ شرک آشکار و ایدئولوژیکی اس�ت اشدخدا ب + خود

و این ک�انون ش�دیدترین تض�ادھا و ع�ذابھای درون�ی اس�ت » خدا«و » خود«یعنی تقسیم وجود بھ دو قسمت اعصاب و روان آشکار می شود و این ھمان تقس�یم وج�ود ب�ھ دو قس�مت ع�دم و ھس�تی کھ بصورت امراض

گناه نابخشودنی آم�ده اس�ت زی�را بنی�ادی ت�رین قرآنعدم در وجود است و اینست کھ شرک در است و رخنۀتضاد را در آدمی دامن می زند و گناه کفر کام�ل ، خیل�ی کمت�ر و ع�ذابش ھ�م کمت�ر اس�ت ب�رای ھم�ین ھ�م در

کافران علنی در ھمین حیات دنیوی خیلی ک�م ع�ذاب ت�ر و راح�ت ت�ر از دی�ن داران مخل�وط و ، سر جھانسرا، آمریک�ا و اروپاس�ت از ھم�ین روس�ت. مش�رکان نند و اینکھ آرمان شھر و بھشت ھم�ۀمشرک زندگی می ک

١۶٨

طن ک�افر م�ی کنن�د و ظ�اھر و ب�ا شرک است نھ دین را رھا می اشدزیرا شرق و خاصھ جھان اسالم ، کانون غرب زدگی در شرق و جھان اسالم از ھمین میل شرک بھ ر دین خالص می شوند . اصال پدیدۀشوند و نھ د

. زیرا عذابھای کافران علنی خیلی کمتر از مشرکان است . کفر استن�د : کریم حدود سی نوع عذاب بطور مشخص و مس�تقیم ذک�ر ش�ده اس�ت ک�ھ در مجم�وع دو دس�تھ ا قرآندر ب ظ�یم ، ع�ذات و عمق زجرھا را نشان می دھند مثل : عذاب کبیر، ع�ذاب عت و مد حد و تھائی کھ شد عذاب

م ج�ر را معل�و. و عذابھائی کھ نوع ز (ابدی) غلیظ ، عذاب مقیم ،عذاب شدید، عذاب فوق عذاب و عذاب خلدن ھ��یاب م ارن��ده)، ع��ذق��یم (بازدعیر (س��وزاننده)، ع��ذاب م م��ی کنن��د مث��ل : ع��ذاب ال��یم (دردآور)، ع��ذاب س��

ل نن�ده و باط�(تب�اه ک (بھ ش�ک اندازن�ده و وسواس�ھا) و ع�ذاب یب�ور ریبخوارکننده) ، عذاب م (رسواکننده وا غل�یظ بیرن�د و ی�. و این دو کم و کیف عذاب ھستند و ھر یک از انواع عذابھا یا عظیم ھس�تند و ی�ا ک کننده)

ائی اس�ت ی�ا ع�ذابھ اند و یا خارج از وجود بر وجود می آی�د وھستند و یا شدیدند یا مقیم در وجودند یا ابدی ی�ن اس�ت. ھم�ھ ھان خود ادام�ھ داده اکھ حاصل عذابھای قبلی است کھ آدمی در آن توبھ نکرده است و بھ گنا

ن شد و آت�ش آ و دوزخ آشکار «می فرماید : قرآنعذابھا از ھمین حیات دنیا بر انسانھا آشکار می شود و ر دبھشتی ھ�م ھای نھاو نیز نش» ؤمنان می بینند کھ کافران و مشرکان را در بر گرفتھ است.را برخی از م

د :م�ی گوین� مؤمنان و متقیان از ھمین دنیا آشکار می شود و از تماشای ھمین آثار بھشت است ک�ھ ک�افرانذاب اس�ت در در ع� ھر ک�ھ در ای�ن دنی�ا:«و خداوند می فرماید کھ » ای کاش ما ھم از مؤمنان می بودیم. «

رش حیات پس از مرگ ھم عذابش بیشتر است و ھر ک�ھ در ای�ن دنی�ا در رحم�ت و ع�زت اس�ت در آخ�رت اج� د :د م�ی فرمای�ب�ا ھ�م نیس�تند و خداون� پس دنیا و آخرت یک جریان واحدند و اصال در تض�اد .» عالیتر است

د و ده م�ی ش�وگ�ر توب�ھ کنی�د بخش�وای�د ا گناھانی را کھ از روی جھل و نادانی و با اکراه مرتکب ش�ده ھمۀ«اھ�انی نفس خودتان بوده است در صورت توبھ بخش�وده م�ی ش�ود ول�ی گن راف برسحاصل اگناھانی کھ ھمۀ

ر . و خداون�د ع�ذاب خ�ود را ب� ی رس�اندم�کب شده اید بھ ع�ذاب رتمفریبی -کھ از روی عمد و آگاھی و خود ا تش�خیصو دوس�تی ر ت خ�دا را دیدن�د و راه ح�ق ار و حج�گروھی فرود نیاورد مگر اینکھ نشانھ ھ�ای آش�ک

ن�د ک�ھ از ید می دار نموده و با مؤمنان عداوت کردند و آنگاه کھ عذاب خدا بر کسی فرود می آدادند ولی تکب س�ت و اعل�م و معرف�ت و آگ�اھی ب�ی عم�ل پ�س ع�ذاب حاص�ل . .» چھ بابت این عذاب بر او فرود آمده اس�ت

مقابل حقیقت است و نھ حاصل نادانی . ر انسان درحاصل تکب عذاب الیم کھ بصورت انواع دردھای جسمانی عارض می شود موجب تزکیھ و پ�اک ش�دن انس�ان و جس�مش

. ع���ذاب مری���ب ک���ھ بص���ورت وسواس���ھای گون���اگون و آلرژیھ���ا و از غ���ذاھا و رزق و رف���اه ح���رام اس���تمی کند و در بشر امروز بھ وفور یافت می تھای جسمی و عصبی و روانی و اعتقادی و کالمی بروز حساسی

دانھ و تھمت ھا و بد گم�انی شود موجب پاک شدن گناھکاران از اندیشھ ھا و اعمال و گفتار مشرکانھ و مرد ھاست . عذاب عقیم کھ بصورت افسردگی ھای روانی و بن بس�ت ھ�ای ذھن�ی و پ�وچی گرائ�ی عقی�دتی ب�روز

پرس�تی را فل�ج رس�تی و پرس�تش ھ�وای نف�س اس�ت و ظ�ن آرزو پ می کند موجب پاک شدن انسان از خیال ومی کند و ذھن را قفل می نماید و نوعی برزخ است کھ امروزه بخصوص تحصیل کرده ھا و روشنفکران بھ

ی و معن�وی ظ�اھر م�ی آن مبتال می باشند . عذاب یبور کھ بصورت شکست ھای مت�والی در اھ�داف م�اد اشدش�رک زدائ�ی از وج�ود اس�ت و حاص�ل خودفروش�ی اس�ت و حاص�ل تب�دیل شود حاصل ش�رک اس�ت و موج�ب

اینھا را در مقابل چشم مش�رکان باط�ل م�ی س�ازد زی�را اعم�ال و بھ مقام و ثروت و قدرت است کھ ھمۀنفس

١۶٩

اندیشھ ھای مشرکانھ محکوم بھ بطالت می باش�ند . ع�ذاب مھ�ین ک�ھ بص�ورت رس�وائی و خف�ت و خ�واری و حاص�ل م�ردم در می�ان عزی�زانش منف�ور م�ی س�ازد ، ز م�ی کن�د و گناھک�ار را حت�یبدنامی و لعنت مردم ب�رو

را از انسان پاک می ناس و ریاکاری و تظاھر و ظاھر پرستی و ریاکاری با دیگران است و وسوسۀ پرستیگرفتگی و تش�ویش و اض�طرابات دائم�ی اس�ت و کند و از کار می اندازد . عذاب سعیر کھ ھمان التھاب و گر

ی قرار و ثبات از او سلب می شود و مرتب م�ی خواھ�د راه ب�رود ا آدمی در آتش درونی می سوزد و بکل گویو خودش را مشغول کند تا از یاد خودش برود کھ حاصل انکار و نبرد درونی انسان با حقایق است وقتی کھ

آشکار می شوند .وب�ھ گ�ر ف�رد تر عذابھا ھم سرشتھ است کھ ات و معلول یکدیگرند و در نفس ھر عذابی ، سائعذابھا عل ھمۀ

از تھاا م�د ت�نکند بھ انواع دیگرش ھم مب�تال م�ی ش�ود . م�ثال اکث�ر م�ردم دردھ�ا و ام�راض جس�مانی خ�ود را م نھفت�ھ اس�ت ک�ھ در ع�ذاب ال�ی اطرافیان مخفی م�ی دارن�د و ای�ن ب�ھ معن�ای ت�رس از ع�ذاب مھ�ین (رس�وائی)

است.د ، دار یرب� وو باور اینک�ھ جھ�ان ھس�تی مال�ک و خ�الق کام دین و وجود خدات احعذابھا آدمی را بھ حقانی

ن�د و م پش�ت نکاین باورھائی کھ در عذاب ب�ھ آن میرس�د و ایم�ان م�ی آورد ب�از ھ� میرسانند . و اگر آدمی بھت ھش�و بسوی برخود را فریب ندھد مسلما عذاب از او برداشتھ می شود و با توبھ بھ مؤمنان می پیوندد و

ن�ب از چ�ھ جا من بر فرد یا گروھی نازل می شود م�ی دانن�د ھر گاه کھ عذاب:«می شود . خداوند می فرماید ا س�پری رع�ذاب حالشان سودی ن�دارد و بایس�تی مرحل�ۀاست و ایمان می آورند ولی ایمان حاصل از عذاب ب

دن و برداش�تھ ش� ر م�ردم ب�ھ مح�ضولی اکث.» نمایند ولی بعدا اگر توبھ کردند البتھ خدا بسیار مھربان است دا ، مغ�روربھ کرم و لطف خ�« ر تر و مغرور تر می شوند و بقول خدا سپری شدن دوران عذاب ، باز متکب

ت�ر دتر و ش�دیدو اینست کھ مھلتی داده می شوند و اگر بسوی خدا باز نگردند این بار ع�ذابی ب�» می گردند و عن�ی روب�راس�ت یت�ی از ط�رف خدتوبھ ھمانا روبرو شدن با حج و طوالنی تر فرود می آید . و آخرین مھلت

د ن�د و خ�ور نمودو عارفی کھ مظھر رحمت و نور ھدایت است ولی این بار ھم اگر تکب شدن با مؤمن خالصی ا«ردن�د . گنیا و آخ�رت م�ی ال�د را فریب دادن�د ب�ھ ع�ذابھای ش�دید و کبی�ر و اب�دی مب�تال م�ی ش�وند و خس�ر

ا ف�رود ا بر آنھران و تبھکاران خارج شوید و از شھرھا فرار کنید کھ خداوند عذابش رکب مؤمنان از جمع مت .»آورد زیرا تا در میان آنھا ھستید خداوند بر آنھا رحم می کند

تفکر ین تفکریا اطلق الم وسین یا افکر القد

١٧٠

و اش�دخ�دا) م�ی ب (یاد قلبی ت ذھنی اھل معرفت نفس و ذکرا مربوط بھ فعالی دقیق» تفکر«کریم امر قرآندر ابی�د ویش تا دریکنید در نفس خ تفکر« ) بر مدار و اساس ھمین امر است . تفکربردھای این واژه (رکا ھمۀ

ار بھ ند بھ کھ چآیاز ھمین .» آفریده است کھ خداوند زمین و آسمانھا و ھر آنچھ کھ بین آنھاست را بر حق ود ون بخودی خدر مورد پدیده ھای جھان بیر تفکرآمده می توان آشکار فھمید کھ قرآناشکال گوناگون در

وطال�ت اس�ت بگرائی و حدس و احتماالت و نظریھ ھای محک�وم ب�ھ نیست بلکھ خیال بافی و ظن تفکراصال ف�ت و در در زم�ین و آس�مانھا دس�ت یا فقط در معرفت نفس است کھ می توان ب�ھ حقیق�ت پدی�ده ھ�ای بیرون�ی

آنانک�ھ در«: قیقی از جھان بیرون بدست نمی آی�د . و م�ی فرمای�دحدانش اکتسابی و مدرسھ ای ھیچ علمی نن�د و م�یم�ی ک تفک�رھمھ حال در خواب و بیداری و نشس�تھ و ایس�تاده ب�ھ ی�اد خ�دا ھس�تند در خلق�ت جھ�ان

ای�ن در» .بن�دک�ھ نش�انھ ھ�ای خ�دا را در م�ی یاده نش�ده اس�ت و بلیابند کھ جھان ھستی بر باطل و بازی آفری ذک�ر قلب�ی مخص�وص اھ�ل تفکردر اشکال مختلف ذکر شده است می توان دید کھ قرآنرا در آیھ ھم کھ مکر

. س�تھ�ل فک�ر ا) خدا رسید ھمواره بیاد او مشغول است و چنین انسانی انیاست و دلی کھ بیاد قلبی (نھ ذھگ�ری ی اندیش�ھن�دارد . یعن� تفک�رت قدرت و قابلی� ر است و انسان بی یاد قلبی خدا ،لی از ذکپس فکر محصو

م�ی ع)( کھ عل�ی نمی شود . و اینست تفکرو خیال بافی و یاد ذھنی خدا کھ اکثر مردم بھ آن مشغولند موجب دت اس�ت و ای�نرت�رین عب�ای است کھ بماھیتفکر با چنین معنا و » . است تفکربرترین عبادت ، «فرماید :

تفک�رگ�ر . ااش�دسیاستمدار نبود . این یک شعار عرفانی بھ اھلش م�ی ب (ع)یک شعار سیاسی نیست کھ علی وز مش�غول م�ردم ش�بانھ ر ھم�ۀ ، پ�س اش�دب تفک�ربرترین عبادات است و خیالبافی و اندیشھ گ�ری ھ�م ھم�ان

!تھاستند، آنھم مشغول برترین عباددا ھهللا المخلصین و اولیای خ عبادت خدا ھستند و از عباد. »روح اس�ت کت�اب ،غ�ذای« را بھ بازار مکر و فری�ب آورده ان�د ک�ھ : (ع)ھمانطور کھ جدیدا این سخن علی

ا ب�ک�ھ اش�دمی بو کالم هللا ن قرآناست چیزی جز قرآناز کتاب ، ھمانطور کھ منظور خدا در (ع)منظور علی روح است بر دل آنھا نوشتھ می شود . اگر کتاب و ھر نوشتھ ای غذای نزول روح بر وجود مؤمنان خالص

وان د ؟ م�ی ت�پس چرا بسیاری از کتابھا را از بازار و دسترس مردم دور می کنند و سانسور و من�ع م�ی کنن�ش�انند و گفت کھ کتابھا غذای نفس بشری ھس�تند ک�ھ برخ�ی از آنھ�ا نف�س را ب�ھ تب�اھی و جھ�ل و مک�ر م�ی ک

متف�اوت ر کنن�د . روح و نف�س دو ام�ر ک�امال و نفس را بی�داآئی نفس شود - است موجب بخود برخی ممکنرا ھ�م و تخیل تفکرھستند کھ حتی بسیاری از علمای معاصر دینی این دو را یکی پنداشتھ اند. ھمانطور کھ

ک�رتففک�ر و یم قدرتکر قرآن. در یکی پنداشتھ اند و گمان کرده اند کھ ھر چھ در ذھن می گذرد فکر استج�ز خی�االت نم�ی دانن�د و تفک�راکث�ر م�ردم :« می فرمای�د قرآناز نشانھ ھای مؤمنان سالک معرفت است و

، رتفک�رن�د و ل و رؤی�ا داامروزه ثابت شده است کھ حتی حیوانات ھم تخی .» وسیلھ ای برای زیستن ندارند ث��ت و خیالب��افی خصیص��ۀ حی��وانی و ورا اش��دی برف��ت نف��س م��مؤمن��ان حقیق��ی و اھ��ل ذک��ر قلب��ی و مع خ��اص

ش آم�ده مال ذک�رکریم ک�ا قرآنناطقھ و کالم دارند و در یان است . ھمانطور کھ حیوانات قوۀآدم حیوانی ھمۀ یست .خاص انسان ن افی و خیالبافی خصیصۀاست کھ حیوانات با حضرت سلیمان سخن می گفتند . پس حر

ه اس�ت ک�ھ :ھم مکررا آمد قرآن. ھمانطور کھ در عرفت نفس است و بساھل محیات انسانی از آن مؤمنان .»از حیوانات ھم پائین تر قرار دارند اکثر مردم حیوانند و برخی حتی «

اس�ت تش�خیص م�رز عق�ل و تفک�ر و خواص از نشانھ ھا قرآنر دیگری کھ در و موضوع بسیار مھم و مکر » .کنید کھ صاحب شما مجنون نیس�ت تفکر« . و می فرماید : و وھم واقعیتجنون است یعنی تشخیص مرز

١٧١

ناطق�ھ و ن�دای درون�ی آن ق�وۀ توج�ھاس�ت ک�ھ مؤمن�ان را م ق�رآناین از آیات محک�م و از مع�ارف ط�راز اول خودشان می کند کھ ندای الھی است و صاحب و مصاحب و ھم صحبت انسان است و ندای وج�دان اس�ت ک�ھ

نمی دھند و ب�ھ آن پش�ت م�ی کنن�د زی�را امی شود ولی اکثر مردم بھ آن گوش فر از دل بر می آید و احساست م�ردم از . از ھم�ین روس�ت ک�ھ اکثری� گمان می کنند کھ یک موجود مجنون و خطرن�اکی در درون آنھاس�ت

تنھائی با خود ھراس دارند و ھمواره می خواھند در جمع گم باشند و ن�دای الھ�ی ب�اطن خ�ود را نش�نوند ، و . این ھمان وحی درونی و صدای والی�ت بیزاری و ھراس مردم از خودشناسی و خداشناسی است ۀین نشانا

دیوان�ھ م�ی اش�د. اکثر مردم مشرک و کافر در این اعتقادند کھ آدمی اگر زی�اده تنھ�ا ب است است و ندای حق در خل�وت و گری�ز از م�ردم خداوند بھ مؤمنان ھمواره دع�وت ب�ھ تنھ�ائی و ان�زوا و عب�ادت شود ، حال آنکھ

، ف��رار نم��ی کنی��د ت��ا ھ��دایت ت ھ��او جمعی��گ��ر ایم��ان داری��د پ��س چ��را از ش��ھرھا ا « م��ی کن��د و م��ی فرمای��د : ین واقعی بوده است .تفکرانبیاء و اولیاء و عرفا و حق پرستان و م ت ھمۀتنھائی ، سن . »شوید

در ی��اد دل دارد و تس��لیم دل اس��ت و دل��ش ، ب��ازدھی و عملک��رد آن ذھن��ی اس��ت ک��ھ رو ب��ھ تفک��رپ�س فک��ر و ت�ھ و ، و خی�ال و ح�دس و ب�ازیچگی نج�ات یاف . پس فق�ط آنگ�اه ک�ھ دل مش�غول خداس�ت ذھ�ن از ظ�ن خداست

، محصول ذکر است . قادر بھ فکر کردن است . فکر

ب ح الواسطین ب ح یا ا ن ییا اخلص المحب

١٧٢

ن�وع قلب�ی آنق�ردر منط�ق . ات و روابط آدمی نسبت بھ چیزی یا قلبی است و ی�ا ظن�ی (ذھن�ی)توجھامیال و آن رھ� د و مذب�ذب اس�ت وھش ھ�وائی ، میل�ی م�رد ا(ھ�وس) . خ�و نامیده شده و نوع ظنی اش ھ�وی آن حب

ت و رت و شکسیتی برای بشر ندارد و بلکھ حسو رضا ت و غنی باطل می گردد و اگر ھم بھ کام آید ھیچ قو ن نم�ی ، ریش�ھ ک� بھ چیزی چون امری قلبی است ریش�ھ دارد و ب�ھ آس�انی و س�رعت . ولی حب ناکامی است

عرفت�ی ک�ھ منی�ز بس�تھ ب�ھ می�زان . و ح�ب شود و تمام وجود و حتی ذھن را ھم بر محور خود بسیج می کن�د ، ق�رآنع�م زمش�مول دلھ�ای زن�ده ب�ھ ھ ح�ب ت دارد . البت�ت و ق�و ، ش�د نسبت بھ محبوب وجود دارد درج�ات

ر ت�زن�ده داشدلھای مؤمنین در مراتب گوناگون است و ھر چھ دل در ایمان محکمتر و خالص تر و عارفتر ب ی�دار اس�ت(عشق) است و رابطھ شان با جھان ، عاش�قانھ و پا ی تر است و مسلک مؤمنان ، حب است و حب

و م�ورد ری�د ای مؤمنان ش�ما اگ�ر چ�ھ ک�افران را دوس�ت م�ی دا «می فرماید : قرآندمی . و نھ بازیچھ و دمطبیع�ت ھ�م مؤمن�ان حت�ی ب�ا جھ�ان رابط�ۀ.» آنھ�ا ش�ما را دوس�ت ندارن�د قرار م�ی دھی�د ول�ی بدانی�د ک�ھ حب

یع�ت بطعش�ق عرف�ای حق�ھ ب�ھ بھ گل و زن عشق م�ی ورزی�د . (ص)ھمینطور است ھمانگونھ کھ پیامبر اکرم . (ع)نیز آشکار است مانند حافظ شیرازی

ی م� ق�رآن) و اس�ت ول�ی ایم�ان را دوس�ت دارن�د (قلب�ا گ�اه م�رده) و دل کافران ھر چن�د ثقی�ل و نیم�ھ م�رده (و». نع اس�ت .اکافران بسیار دلشان دوست دارد کھ ای کاش مؤمن می بود ول�ی اعم�ال پلی�د آنھ�ا م�« فرماید :

ن ل ک�افرادواق�ع ھ دل ک�افران ھ�م طال�ب آن اس�ت . در، ایمان است تا آنجا ک� حب پس اصل و محور و گوھرۀک�افران ک�ھدل اس�ت ح�ق است و می خواھد قدرت دوست داشتن را بدست آورد . زیرا ح�ب ھم دوستدار حب

ھ اگ�ر توب� بواسطھ خیانت ھای خود بھ خودشان و دلش�ان ، خ�ود را از ای�ن ح�ق کبی�ر ، مح�روم نم�وده ان�د و ق�رآن ین است کھمی شود برای ھم باز می گردد و محب و اعمال خود را اصالح نمایند البتھ دل بھ حب کنند

م�ع و متح�د قلوب ستمگران از یکدیگر در نفرت است ھ�ر چن�د ک�ھ ظ�اھرا ب�ا یک�دیگر ج « کریم می فرماید :و مؤمن�ان .مؤمن�ان را یعنی کافران حتی یکدیگر را نمی توانند دوست داش�تھ باش�ند ت�ا چ�ھ رس�د.» ھستند

و ح��ب اش�دھم�ھ را دوس�ت دارن�د و ای�ن رحم�ت و اج�ر مخص��وص خداس�ت ب�ھ نیکوک�اران و ص�ادقان . ول�ی ب�وبترین اخ�الص و ایم�ان ب�ر م�ی خی�زد حاص�ل گذش�تن و ایث�ار نم�ودن از مح اش�دک�ھ از خالصانھ ت�رین ح�ب

چ�ھ ک�ھ قلب�ا رس�ید مگ�ر اینک�ھ از ھ�ر آنش�دگان) نم�ی (رھ�ا ب�ھ مق�ام اب�رار « می فرماید : قرآنچیزھاست و .»دوست دارید انفاق کنید

در انس�ان ) است و باطنش دل است ک�ھ منظ�ر خداس�ت . پ�س منش�أ ح�ب (چیز مورد حب ، محبوب ظاھر حب خداست ھمانطور کھ نور ایمان ھم خداست . پس وقتی کھ انسان از ی�ک محب�وب بیرون�ی (اع�م از انس�ان ی�ا

ت ت و ق�و محب�وب برت�ر و ع�الی ت�ری م�ی یاب�د زی�را ظرفی� گذرد (با اختی�ار و ن�ھ اجب�ار)می آرمان و چیزی). یعن�ی دل ، اشدفرا رفتن دل از خودش می بدوست داشتن در دل وسیع تر و شدید تر می شود. و این ھمان

نق�ب در دل زدن و مکاش�فۀعزیزت�ر و گرام�ی ت�ری برس�د و ای�ن ز خودش م�ی گ�ذرد ت�ا ب�ھ عم�ق و گ�وھرۀا. و غایت و کمال این نقب زدن و سیر و سلوک در دل کردن و فرارفتن از محبوبھا آن است طبقات دل است

خ�دا و عل�ی واری را م�ی یاب�د یعن�ی درون خود می رسد و در بی�رون خلیف�ۀکھ دل بھ ذات خود یعنی خدا در وب است . برای ھمین است ک�ھ و محب پروردگار در عالم خاک است . و این کمال حب تجلیامام مبین را کھ

ؤمن م�بھ کسی عشق می ورزد مثل عشق ب�ھ خ�دا . اگ�ر کھ و از مردم کسی است « :کریم می فرماید قرآنای��ن آی�ھ جریان��ات تع�ینیک�ی از مص��ادیق و .» ھ خ��دا را ش�دید ت��ر دوس�ت م��ی دارد البت� اش��دو ص�ادق ب اش�دب

١٧٣

ل اس�ت ب�رای ام�ر پی�ر و مری�دی در عرف�ان عمل�ی ، تی کامموسوم بھ درویشی ھستند و این آیھ محک و حج با پی�ر بھان�ھ ای ب�رای کف�ر و انک�ار خ�دا و ع�الم جریانات معاصر درویشی حب ولی علنا می بینیم کھ در این

ی وج�ود ن�دارد و بلک�ھ نم�ایش و تقلی�د و معامل�ھ ای غیب است و ھمین محکی اس�ت ک�ھ ب�دانیم ک�ھ اص�ال حب�دیگ�ری از نی�ز نش�انۀ (ص)و پیامبر اک�رم قرآنت قریب بھ اتفاق این جریانات با ری فاسقانھ است . عداوت اکث

این جریان�ات ش�اھد ب�ی اعتق�ادی کام�ل و عمال در محافل محرمانۀ اشدمی بعاھای این جریان کذاب اد ماھیت ی باش�ند و واژۀباس�تان م� نیز می باشیم و جدیدا در صدد اختراع یک عل�ی ایران�ی در ای�ران (ع)آنھا بھ علی

عیان ھن�ر ت م�د . ھمانطور ک�ھ در ن�زد اکثری� شق در نزد این تبھکاران فقط توجیھ فسق است و بسعس مقد نین بازیھائی را شاھد ھستیم و در فرھنگ غربی ک�ھ عم�ال و علن�ا عش�ق مت�رادف ب�ا فس�ق و چو ھنرپرستی

ت م�ردم حرف�ی ت شمار . عش�ق در ن�زد اکثری�و انگشگانی بسیار اندک مگر در نزد فرزان اشدن تنھ می بپائی » . اکثر مردم فاسقانند «: کریم فرموده قرآناست کھ فسق را توجیھ و تأئید می کند و ھمانطور کھ

ص و کام�ل و معرف�ت نف�س ارتق�اء م�ی یاب�د و خ�ال (ع)امری قلبی و ایمانی است و در وادی والی�ت عل�ی حب یام�ت قدر روز :« م�ی فرمای�د (ع)ری بشر اس�ت ھم�انطور ک�ھ عل�ی می شود و بھ کام می رسد و راز رستگا

م�ن ب�ا م�ن ن�ور ھ�دایت شماس�ت و دش�منان ح�ب «: و نی�ز م�ی فرمای�د.» است آخرین محک سنجش ، حب د و عف�ت اگر کسی عاشق شود و عشقش را بپوش�ان «: می فرماید (ص) و رسول اکرم.» ھمھ در تباھی اند

ی س�بیل ف�واق�ع از ع�الی ت�رین جھ�اد پس عشق پاک در.» راه خداست قام شھدایپیشھ کند چون بمیرد در مقلب�ا ب��ھ )(عھم�انطور ک�ھ حض�رت یوس�ف .»راه عش�ق سراس�ر ادب اس��ت «هللا اس�ت . و نی�ز م�ی فرمای�د :

هللا دت و عب��او می��ل داش��ت ول��ی عف��ت گزی��د و زن��دان را ب��ر فس��ق ت��رجیح داد و ب��ھ مق��ام نب��و زلیخ��ا ح��ب رۀسو قرآنیل باالخره ھم بھ وصال زلیخا دست یافت و با وی ازدواج نمود و بھ ھمین دل رسید والمخلصین

رس�یدن ب�ھ . گذشتن از محبوبھا تا می نامد زیرا ماجرای عشق پاک است قرآنیوسف را بھترین ماجراھای کن�د چیز می ت آناھل خدا و خدابینی است و در ھر چیزی نظر بھ خدائی خود خدا از این روست کھ اھل حب

ش��ت و چ��ون خ��دا برت��ر از ھ��ر چی��زی اس��ت و هللا اکب��ر اس��ت و مطل��ق اس��ت بایس��تی ھم��واره از محبوبھ��ا گذل دل و یعن��ی جم��ا و ص��احب ح��ب ح��ب و خان��ۀمحبوبھ��ای بیرون��ی را انف��اق و ایث��ار نم��ود ت��ا ب��ھ ح��ریم ح��ب

ر ت��ومعرف��ت نف��س اس��ت و مو ۀت و ج��وھرراه بخ��ود رس��یدن اس��ت و راز و ق��و پروردگ��ار رس��ید . راه ح��ب حب��وب آن اس��ت . ھم��واره بایس��تی محب��وبی داش��ت و ھم��واره ھ��م بایس��تی از محبوبھ��ا گذش��ت و ب��ھ م محرک��ۀ

ن��ھ از رف��تن جاودا ف��را هللا دقیق��ا ب��ھ معن��ای ال��ھ اال . و ال اس��ت »هللا ال��ھ اال ال« . ح��ب گ��وھرۀ ن��ابتری رس��یدل ت�ر از . زی�را عش�ق برت�ر و اص� بھ�ا ت�ا خ�ود جم�ال عش�قیعن�ی انف�اق از محبو اش�دچیزھای پرستیدنی می ب

یعن�ی است کھ ظاھرا غایب اس�ت» ھو«. عشق ھمان ت پدید آمدن ھر دو استعاشق و معشوق است و عل ای�ن و. م�ن و ت�و اس�ت ت م�ن و ت�و و ح�ب کھ عل » او«بلکھ فقط (معشوق)» تو«و نھ (عاشق) »من«نھ

ردن س�ت بلک�ھ ب�رعکس ، حف�ظ و تص�دیق و خ�الص ک�ردن و جاودان�ھ ک�محب�وب نی ایثار ب�ھ معن�ای نف�ی ح�ب ل بھ بغض می شود .مبد آنست در غیر اینصورت ھر دو تباه و فاسق می شوند و نھایتا حب

رب دین یا اعظم الوار ب الحافظین ر یا ا

١٧۴

س��ت و ھ��ر ده اس��ت و از اس��ماء ذات خداس��ت و خداون��د رب الع��المین ای و تربی��ت کنن��ب��ھ معن��ای مرب��» رب«ت ع�الم انفع�اال فع�ل و ات و کرات و جمادی و حیوانی ، تربی�ت م�ی کن�د و ک�ل مخلوقی را از عالم و آدم در ذر

ز غ�ت نی�ز اجھان است از نزد پروردگارشان . تربیت کردن بھ لحاظ ریشھ ل ھستی حاصل تربیت شدن مستمر »تربی�ت«آوردن است ھم�انطور ک�ھ ت کشیدن است و بھ تراب (خاک) است و بھ معنای بھ ربوبی مصدر رب

» رب «واح���دی در لغ���ت م���ی باش���ند و ھمگ���ی در ھمگ���ی از ریش���ۀ» تربوبی���«و » یمرب���«و » ت���راب«و مشترکند .

را شدن و ذی. پس بھ خاک در آمدن و خاک را پ ت حضرت رب استربوبی تجلیو تعین (تراب) عرصۀ خاکم�ی . ، ھم�ان جری�ان تربی�ت اس�ت ت را تص�دیق ک�ردن و تس�لیمش ش�دنبلکھ خاک را سجده نم�ودن و خاکی�

ماء ک��ھ از اس��» رب«ب��رای ھم��ین ھ��م اس��م . بین�یم ک��ھ تربی��ت ھم��ان جری��ان خل��ق ش��دن و خل��ق نم��ودن اس��تیعی و و جری��ان تش��رت پروردگ��ار ھم��ان فع��ل ربوبی�� درواق��ع. خداس��ت ب��ھ معن��ای خ��الق ھ��م بک��ار رفت��ھ اس��ت

م�ل بس�اط و تکا. پس رب ھمان تشریع و تش�ریح و ان اشدمی ب کوینی (فی البدائھ و آنی)تتکاملی امر خلقت ب�اطن و. پ�س رب و خ�الق ظ�اھر اس�ت (خ�اک) »ت�راب«آن قت در بستر زمان و دھر است و مادۀ اولی�ۀخل

ھ مین است ک�ان خلقت تدریجی است و برای ھ. یعنی تربیت ھم امر خلقت و پدید آمدن عالم ھستی می باشندم ی ک�ھ در ن�ی. آفرینش� کریم آم�ده اس�ت قرآن. این دو نوع آفرینش در حقیقت تربیت در تکامل معنا می شود

ر ن�زد خ�داھ ھ�ر روز دپدید آمد و آفرینشی ک�ھ ش�ش روز بط�ول انجامی�د ک�ھ البت�» کن فیکون«نظری با امر . ستامذکور قرآنو این مراتب خلقت و درجات تربیت است کھ در برای بشر ھزار سال محسوب می شودم�انطور ھاس�ت (خ�اک) آن ت�راب ن چیزی از عدم بھ وجود است و مادۀپس تربیت بھ معنای جریان پدید آمد

ن . و جری�اعالم ھس�تی خ�اک اس�ت و خ�اک آزمایش�گاه و دانش�گاه تربی�ت ع�الم و آدم اس�ت کل کھ ماده اولیۀھ ک�ای�ن اس�ت پروردگار در عالم خاک است و کمال تربی�ت ی�افتگی انس�ان و عرفۀ تعینریان ت ھمان جربوبی

ن م�ان جری�اھ. و ای�ن خدا را در خاک بشناسد یعنی آنقدر بھ خاک نزدی�ک ش�ود ت�ا از دل خ�اک خ�دا را بیاب�دل اس�ت ا، س�جده کم� عبودی�ت تعینسجود و خشوع و رکوع و تواضع است نسبت بھ خاک . ھمانطور کھ در

ک گش�ت ب�ھ خ�ال و آخر آدمی نیز خاک است و در بر. ھمانطور کھ او اشدتراب ب و سجده ھم باید بر (خاک)ایش را ھ�ر نفس�ی ت�ا م�رگ را نچش�د خ�د« در قبر است کھ آدمی خواه و ناخواه بھ خ�دایش رجع�ت م�ی کن�د :

است . د است و خاک شدنواقع ھمان چشیدن خاک با تمام وجو. چشیدن مرگ در قرآن .»ذیرا نمی شود پپس در تراب است کھ آدمی تربیت می شود و بدست خودش از نو خل�ق م�ی ش�ود و از بط�ن خ�اک خ�ویش ،

و خدائیت ذات تراب را در خویش می یابد و این ھمان از عدم بھ وجود آمدن است زیرا وج�ود فق�ط خداس�ت . و اخالق ھ�م ک�ھ آداب تربی�ت تربیت استیافتن خدا در خود است کھ آدمی موجود می گردد و این ھمان در

. ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ و ب�ھ معن�ای خل�ق ش�دن و خل�ق ک�ردن اس�ت» خلق«است بھ لحاظ لغت ھم از ریشھ یعنی خاک س�جده گ�اه اس�ت . و آدم�ی .» . عالم خاک یک مسجد بزرگ است « می فرماید : (ص)رسول اکرم

رین مس�جد زم�ین اس�ت ھم�انطور ک�ھ امام�ان م�ا در کھ اشرف خاک است و س�جده گ�اه مالئ�ک اس�ت و ع�الیتم�ی فرمودن�د ک�ھ مس�اجد عبارتن�د از پیش�انی و ک�ف دس�تھا و زانوھ�ا و پنج�ھ ق�رآندر »مس�جد«تأویل واژه

ع�الیترین تربی�ت اس�ت و ھای نوک پاھای انسان . و پیشانی انسان عالیترین مسجد عالم خاک اس�ت و مح�ل ء آمده است کھ بس�یاری از مؤمن�ان وقت�ی ک�ھ ب�ھ م�ردان ح�ق م�ی رس�یدند برای ھمین در سنت انبیاء و اولیا

نش�انھ کبی�ری از نزدیک�ی ب�ھ سجده می کردن�د و ای�ن عم�ل ب�ھ منزل�ۀدستھا و پیشانی آنھا را می بوسیدند و

١٧۵

اعمال عبادی و احکام دین . ھر چند کھ مثل ھمۀ خاک است و نشان کمال تربیت شده گی است عالیترین حد تربی�ت و ھ�وس ب�ازی و جھ�ل و تظ�اھر و تقلی�د گردی�ده اس�ت و تب�دیل ب�ھ تربی�ت ض�د ال ھ�م بازیچ�ۀعم�ااین

مذھب است . سجده شده است و جلوه ای از مذھب ضد سجده ضد م ت وی ھ�بی�و اھل تراب ک�رد خ�دا ب�ود و مق�ام ربونخستین کسی کھ خود را بطور کامل و مطلق تربیت نمود

ین ش�د. الع�الما اھل خاک شد و این تربی�ت را ب�ھ تم�ام خاکی�ان الق�اء نم�ود و رب از ھمین مقام است یعنی خد ه ب�ر خ�اکپس س�جد اشددر دین ، بر خاک ؛ از چھ روست ؟ اگر از این حقیقت نب عبودیتاھل سجدۀ وگرنھ

م ذک�ر ت خ�دا م�ی رود و آنھ�و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ در س�جده ، ذک�ر ربوبی� . بت پرستی و کفر محض اس�تنی ب�ھ ک�ھ پیش�ا ت خدا در خاک اس�ت. ب�ھ ھنگ�ام رک�وعو . کھ عالیترین ربوبی و مطلق ا ت عالی و اعلی بی ربو

ی رس�د و مو ھنگامی کھ پیشانی بھ خاک » العظیم و بحمده یسبحان رب :«خاک نزدیک می شود می گوئیم ئیم ا و می گوتربیت خدا رخدا سخن می گوئیم و ستایش می کنیم این ت اعلی از ربوبی خاک را لمس می کند

رین حد تبھ پائین )قامت انسان (پیشانی حد وقتی کھ بلند ترین (عالیترین)» و بحمده علی الا یسبحان رب « :داس�ت ک�ھ . یعن�ی خ�اک ش�ده گ�ی خ ت و تربیت اعالی پروردگ�ار یافت�ھ م�ی ش�ودیعنی بھ خاک می رسد ربوبی

ش ، چ�ون رب� یت خدا پیروی کند و خاک شود تا تربیت گردد وستایش می شود تا انسان نیز از اخالق و تربدر اک پرس�تیخ�ت و تربی�ت و . پس ربوبی� بوجود آید تا بتواند بر جای او در خویش قرار گیرد و فرار نکند

راه دین ھمان راه رسیدن بھ خداست و راه خدایگونھ شدن است و راه خل�ق ش�دن ب�ھ دس�ت خ�ویش اس�ت وا را از ص�فات خ�دا برس�د و خ�د اھل معرفت و تربی�ت بایس�تی ب�ھ ھم�ۀ . زیرا انسان مؤمن شدن است» رب «

ز و نی� رآنق�ا و تسبیح کند و رب شدن عالیترین صفت خدا در عالم خلقت است و اینس�ت ک�ھ در صفاتش مبر ام یعن�ی مق�. تباالترین انسان و تربیت شده ت�رین انس�ان ب�ر روی زم�ین اس� »انیم رب عال « (ع)بھ زبان علی

اھلند بیت و جبی تر ھت و مابقی ھمت خدا را در خود یافتھ است و اوست مربی بشری رب شدن است و ربوبی فت ص� کار ش�دۀالم رب�انی ک�ھ جم�ال آش�ع� جنون و عدم دعوت می کنند اال و مردم را بھ بی تربیتی و جھل و

است . )(عشکار در جمال خاک علی رب است و نخستین رب آ کلمۀ تعینت حضرت رب است و ربوبی ی ت مماز تربیبا معرفت بر حقیقت تراب (خاک) و تربیت و رب است کھ عاشقان شناخت و دیدار با خدا در ن

طور ردد ھماننماز باعث تکبر و غرور و جھل و بی تربیتی و پلیدی می گ شوند وگرنھ بدون چنین معرفتی ،ای « د :م��ی فرمای�� ق��رآنس��ھوی و ری��ائی م��ی ی��ابیم و اینس��ت ک��ھ ت نم��ازگزارانک��ھ ای��ن ص��فات را در اکثری��

عم�ال و ادر اشدت بنماز اگر با علم و معرف.». مؤمنان تا بھ علم بھ نماز نرسیده اید بھ نماز نزدیک نشوید و کف�ر ر و س�لطھ و س�تمرفتار ھم موجب خاکساری و خشوع روز افزون می شود وگرنھ فقط در خدمت تکب

است .و بی تربیتی ب�ر روی زم�ین م�ی ت و رب و ظھور درجات ربوبی� تعینپس مؤمنان و مخلصان و عارفان و عاشقان حق ،

فق�ر اش�دباشند و فصل مشترک ھمھ آنھا خشوع و خاکساری از سر بی نیازی است و ھمھ ، سلسلھ مرات�ب ن م�ی یو پیروی با این رب�انی . و از نشانھ ھای اھل تربیت خالصانھ این است کھ بھ دوستی با فخر می باشند

اش�دی ای�ن چن�ین نداش�تھ بروند و در نزدشان خاک و خاشع می ش�وند . انس�ان طال�ب تربی�ت اگ�ر رب و مرب�فریبی است و از تربیت و تعالی بوئی نب�رده اس�ت و از خ�دا و دی�ن و معرف�ت ھ�م ب�ی بھ�ره –فقط دچار خود

ت خدا نزدیک شده و اینان خود حریم توان بھ حریم ربوبی فقط تحت تربیت عالمان ربانی است کھ می . استمی باشند و غیر از این ، تربیت خیالی و ظنی اس�ت ک�ھ سراس�ر ش�رک و جھ�ل ت حضرت رب و محفل ربوبی

١٧۶

، طالب تربیت نیس�تند و فق�ط خی�ال باط�ل خ�ود و دیگ�ران را پی�روی قرآنو جنون است و اکثر مردم بھ زعم می کنند .

و ربی�ت کن�دب و بی مربی آشکار ، انسان بی وجود و مرده است و ھیچکس را ھ�م نم�ی توان�د تانسان بی ر س�ت ک�ھ ب�اش م�ی ش�وند و مجب�ور اح بی تربیتی او دچار پریشانی و بیماری و ت�و دانش نیز تحت سلطۀفرزن

یل ب�ھ ھ�ا را تب�دخود بکش�اند و ب�ا تربی�ت طویل�ھ ای و آخ�وری آن آنھا را مھار نماید و زیر سلطۀپول و ھدیھ حیواناتی دیوانھ نماید .

م�ده آ پدی�د جھ�اد ف�ی س�بیل هللا و بواس�طۀ اش�داری بقناعت و فقر دنیوی (ظاھری) اگر از روی ایم�ان و اختی�ن ودن انس�او نھ از روی جبر ، بزرگترین بستر تربیت حقیقی و الھی است زیرا فقر موج�ب نزدی�ک نم� اشدب

تاز مھمت�رین خاص�ی . و خش�وع اس�ت و دش�من کب�ر و غ�رور اس�ت بھ خاک (تراب) است و موجب تواض�عج�ود خاکی�ت و ا(بدن) نزدیکتر نموده و آدمی را بروزه ھم در گرسنگی آن است کھ جبرا وجود را بھ خاکیت

. و س�خن و غریزه و خ�ون ، لم�س م�ی کن�د ت خود را با حس آشنا می کند و جسم بھ خودش می آید و خاکی ھ شو تا مراگرسن«است کھ : نقل شده (ع)ر معراج از ھمین حقیقت است کھ بھ زبان علی خدا با پیامبرش د

ن خ�اک گرسنگی تجربی ترین نوع نزدیکی بھ خاک وجود خویشتن اس�ت زی�را خ�اک آدم�ی ع�الیتری» . ببینیدی واھ گرس�نگی حاص�ل م�ی ش�ود آدم�ی ب� ان اس�ت و در ای�ن نزدیک�ی ک�ھ بواس�طۀتربیت ش�ده در ع�الم امک�

وی تی از رھ بایس�. این گرس�نگی البت�اشدمعرفت نفس می ب مترین مرحلۀفت بر خاک می رسد کھ از مقد معرو تقلی��دی و از روی ھ��وس و ح��رص ھ��م اش��دعش��ق ب��ھ خ��دا و عش��ق ب��ھ معرف��ت و عش��ق ب��ھ تربی��ت خ��ود بھ ب��اث��ری معک��وس دارد بلک��ھ انس��ان م��ؤمن اش��دارزش��ی ن��دارد و از روی ناچ��اری و ورشکس��تگی ھ��م ک��ھ ب

ردم و م�اقتص�ادی در محاص�رۀ ق�رآنمیزانی کھ بر اصول و اساس دین و معرفت دینی زندگی م�ی کن�د بق�ول و ت در دی�نحکومتھا قرار می گیرد و چھ بسا طرد خانمان و دیار می گردد و فقر و گرسنگی حاصل استقام

ی�ائی و رریاضت کشی ت و خداپرستی و اخالص است کھ موجب تربیت و دیدار با خداست نھ از روی رھبانی رف ش�ود ، و ع�اھیچ کسی بھ قصد اینکھ عالم و متق�ی « . زیرا خداوند در حدیث معراج می فرماید : عمدی .» دنشو

ھ ک�ی بین�یم م�ت مسیحی و ص�وفی گ�ری ری�ائی در اس�الم ھ�ر دو ب�ھ فس�اد گرائیدن�د و نی�ز می بینیم کھ رھبانی ربی�ت ش�کمیگرفتھ است و تی فروید ھمۀ ملل را در بر کھ بر اساس روان شناس تعلیم و تربیت مدرن جھان

ت کاری نکرده است .و آخوری است جز بھ جنون کشانیدن و بھ تشنج و تبھکاری کشانیدن بشری ارهف�س ام�جدید در سراسر جھان و علوم و نظام و فن�ون تربیت�ی چی�زی ج�ز پرس�تش ن تمدنتربیت حاکم بر

نن��ده و کت اس�ت و نف�س فخ�ر ر و منک�ر خ�اک و خاکی�ه ، نف�س متکب��ارنیس�ت و نف�س ام� (ض�میر ناخودآگ�اه)و بی�ت اس�تتعل�یم و تر ل تعلیم و تربیت ش�ده اس�ت ک�ھ ض�د کذاب و حیوانی است کھ در بشر امروزه اصل او

ی�د ر ح�ال پدتعل�یم و تربی�ت اجب�اری در جھ�ان د ای�ن نظ�ام را متالش�ی کن�د . نھض�ت ھ�ای ض�د می رود کھ کل ان و . و ام��روزه پ��دران و م��ادر د آن آمریکاس��ت ک��ھ مھ��د تعل��یم و تربی��ت اجب��اری اس��تآم��دن اس��ت و مھ��

ی کانونھ�ا مسئولین ام�ور تربیت�ی ج�ز ب�ا رش�وه و ج�ایزه و تھدی�د ق�ادر ب�ھ کش�انیدن نوجوان�ان ب�ھ م�دارس و عور ش�دهش�عل�م و معرف�ت و تربیتی و مساجد ، نمی باشند و این است کھ مدارس و دانش�گاھھا ک�انون ض�د

.شده اند تربیتد ل بھ کانونھای کفر و شرک و نفاق گردیده اند و ضاند و مساجد و معابد و کلیساھا ھم مبد

١٧٧

یامبر پاست کھ . و این ت و تربیت خود بکشاندنمی تواند دیگری را تحت ربوبی اشدتا کسی رب پذیر نشده بام��روزه .».ی اول خ��ودت را تربی�ت ک��ن ھ��ر گ��اه م�ی خ��واھی دیگ��ران را تربی�ت کن��« م��ی فرمای�د : (ص)اک�رم

ش�ند و یری م�ی باب�ی تربیت�ی و رب ناپ�ذ اش�دیان و اولیای کودکان ، خودشان ک�انون مان و مرب مدیران و معل مکانات اقدرت و کھ چرا ھر چھ بیشتر بھ تربیت بچھ ھا می پردازند و پول و ب می نگرندآنگاه با کمال تعج

ت�ر ر و وحش�یھ ھا دیوانھ ت�ر و متکب�ر ت�ای اینکار می گذارند روز بروز بچ و تکنولوژی و وقت بیشتری بران و و بھ خون مربی باختھ تر می شوند و تبدیل بھ بالی جان خانواده و جامعھ و حکومت می گردند -و خود

معلمان خود تشنھ اند . ی ج�ز درس�ت. پ�س تربیت�ا )ام�ر والی�ت (دوس�تی خالص�انھ در دی�ن. و این ھمان پس تربیت یعنی رب پذیری

ارف ت�ر ع�ب�ھ انس�ان خ�الص ت�ر و نس�بتقلب�ی انس�انی والیت میسر نیست و تربی�ت حقیق�ی در ارادت و ح�ب ا ع است : ی�ت و تربیت کنندگی پروردگار عالمیان نسبت بھ جھان بشریت دو نو. و ربوبی ممکن است و بس

اس�ت. لطفی و رحمی و معرفتی و بھش�تی جبری و قھری و غضبی و عذابی و دوزخی است و یا اختیاری وی�د و آھش�تی م�ی مش . بر رب پ�ذیران تربی�ت بلش القاء می شود و بر خاشعان ، نوع دو ران نوع او بر متکب

ظامی نکھ عاصر مت بشر . و نظام تعلیم و تربیت حاکم بر اکثری بر منکران رب ، تربیت دوزخی فرود می آیدو تربی��ت . و نظ�ام تعل�یم ت قھ�ری و دوزخ�ی خداس�ت ب�ر بش�رربوبی� تجل�ی و تع�ینفروی�دی و ش�یطانی اس�ت

ش��ت بھش��تی اس��ت ک��ھ البت��ھ ش��امل انگ یح��اکم ب��ر خاش��عان در وادی والی��ت و معرف��ت نف��س از ن��وع تربیت��ر د. آدم�ی ی�ا خ�ودش عاش�ق تربی�ت خ�ویش اس�ت و ک�ھ تش�نگان تربی�ت خ�ود م�ی باش�ند اش�دشمارانی م�ی ب

و از ت م�ی گم�اردعلی واری دل می سپرد و با خودشناس�ی ب�ھ تربی�ت خ�ویش ھم�رابطھ با انسان مخلص و تربی�ت م�ی برخوردار است و یا منکر رب اس�ت و ب�ھ ام�ر خ�دا ، ش�یطان او را (رب)خدا لطف و کرم و حب

کند در دوزخ و با انواع عذابھای جسمی و عصبی و روانی .لی ن�ی اس��رائیپی�روانش در جھ�ان ھمان�ا تعل��یم و تربی�ت ب معاص�ر و ھم��ۀ تم�دننظ�ام تعل�یم و تربی�ت ح��اکم ب�ر

نن�دۀین ک، ظاھر پرس�ت و ض�د رب اس�ت ھم�انطور ک�ھ از بانی�ان ت�دو است کھ فزونی طلب (ربائی) (یھودی)روی کام�ل کھ تح�ت عن�وان عق�ده گش�ائی از بش�ر ، پی� اشدمی ب» فروید«این نوع تربیت ھم یک یھودی بنام

مطی�ع ئی را ک�ھید بھ اصطالح علمی کرده است و تا آنجا پیش م�ی رود ک�ھ انس�انھااره را تأئبشر از نفس ام و این . ی خواندنیستند را انسانھائی روانی و بی تربیت و عقب مانده م ر خود (ضمیر ناخودآگاه)نفس متکب

ل و اص��و ا ازب��ا پ��در و م��ادر ر علن�ا ی��ک تربی��ت ابلیس��ی اس��ت و ای��ن نظ��ام و دان��ش تربیت��ی عم��ال حت��ی زن��ای ه است .واجبات تربیت و رشد می خواند و آنرا رفع عقدۀ ادیپی لقب داد

نفس دینیا انفس الواح یا اوحد النافسین

١٧٨

ت ی ت و شخص�و فردی�» خ�ود«یکی از فراوانترین کاربردھا را دارد و بھ معنای » نفس«کریم واژه قرآندر مرب�وط ب�ھ ت خ�اص ھ�ر چی�ز اس�ت و بیش�ترین ک�اربرد ای�ن واژه و چیزی� اشدھر چیزی می ب واحدۀ ماھیتو

مخلوق��ات ع��الم از نف��س ف��س واح��د و در ج��ائی دگ��ر ھم��ۀانس��انھا از ن علن��ا ھم��ۀ ق��رآن. در اش��دانس��ان م��ی بمعن�ای ز ب�ودن ، گ�وھرۀد و مس�تقل و ب�ی نی�ا. واح� ع�الم ھس�تی نف�س واح�د اس�ت ه خلق شده اند و کل دواح

ت آن چی�ز اس�ت . یعن�ی ھ�ر چی�زی ی�ک ت و ص�مدی ت ھر چی�زی ھم�ان اح�دی . یعنی خودی است» نفس«واژه عالم ھستی نیز چنین است. بھ زبان دیگر ھر چیزی بخ�ودی خ�ود ی�ک جھ�ان وجود واحد و کامل است و کل

ماھی�ت تع�ینس�اط و ش�رح و تفص�یل و انب ھ�ای ھس�تی و حی�ات و کیھ�ان ب�ھ منزل�ۀکامل است و جھان بی انتت و معن��ا دارد . پ��س اح��دیت ک��ھ ، بینھای��ت ص��ورت و موجودی�� ت جھ��ان. پ��س اح��دی درون�ی ھ��ر چی��زی اس��ت

پس ھ�ر و المتناھی بودن است . ت (جاودانگی)گوھره موجودیت و چیزیت ھر چیزی است بھ معنای سرمدی ھ�وری و عین�ی ، ھ�ر نفس�ی و ھ�ر ش�یئی و ھ�ر معن�ائی ظ واقعی�تجھ�ان ، جھان است و ک�ل کل نفسی نشانۀ

ب�ی نھای�ت و ب�ی نھای�ت کلم�ھ وج�ود دارد نش�انۀ . اگر بی نھایت معنا از عالم وجود استخراج می ش�وداست وح�دت و یگ�انگی اس�ت و رابط�ۀ ب�ین چیزھ�ا واقعی�ت. پس کثرت ، تحقق و موجود و مخلوق در عالم است

ت�ی و ب�ی چ�ون و چرائ�ی را ت ق�انونی اس�ت ک�ھ ب�ی عل ت و علی�است و عل بی نیازی چیزھا از یکدیگر نشانۀاینھا وصف خداون�د چیزی را بھ نمایش می گذارد و ھمۀ بودن ھر» خود از«و » خود در«اثبات می کند و

جھان را آفریدم چ�ون دوس�ت داش�تم ک�ھ «کھ : فی می شودخلقت عالم و آدم ، معر ست کھ در عرصۀخالق ای�افتن) را درک نم�ود : (وج�ود» نف�س« تجل�یوان ھفت درجھ از ی تکریم م قرآندر .». فی کنم خود را معر

نفس مطمئنھ ، نفس شاھده و نفس واحده . کھ ھفت امھ ، نفس مؤمنھ ، نفس ملھمھ ، اره ، نفس لو نفس ام و ای�ن ھف�ت نف�س ت پروردگار در عالم خلقت است. ت و موجودی عرفھ) و خودی -و عرفان (ظھور تجلیوادی

مظھ�ر ھف��ت مق�ام اراده و معرف��ی ح��ق اس�ت و مظھ��ر ھف�ت وادی معرف��ت نف��س اس�ت. انس��ان ب�ھ میزان��ی ک��ھ ت مطل�ق و واح�ده اش نزدی�ک م�ی ت و خودی�را م�ی یاب�د و ب�ھ اح�دی » خ�ود«(نفس) را م�ی شناس�د »خود«

و ش�ود و وج�ود م�ی یاب�د.ب�ر خ�ود عرف�ھ م�ی یاب�د ، خ�ود م�ی . انسان بھ میزان�ی ک�ھ شود و احاطھ می یابدف�ی ک�ردن خ�ود ب�ھ عام�ل عرف�ھ و معر .».آنک�ھ خ�ود را نش�ناخت ھ�الک ش�د :«می فرماید (ع)اینست کھ علی

خداون�د از «م�ی فرمای�د (ع)ت نفس ھمان خداست و اینست کھ عل�ی و خودی » خود«خداست و اصل » خود«. »ز رگ گردن بھ انسان نزدیکتر است دا اخ:« می فرماید قرآنو .» خود انسان بھ نفس او نزدیکتر است

. و اینس�ت ک�ھ عارف�ان گفت�ھ ان�د ک�ھ : ف�ی و آش�کار م�ی کن�د، خود را از خود بر خ�ودش معر خدا پس خود (ع) پس عارف و مع�روف ھ�ر دو از اس�ماء خداس�ت ھم�انطور ک�ھ عل�ی »ت ندارد وجودی جز خدا موجودی «

آمده قرآن. و اینست کھ در ، خداست و واحد ، خداست خود)( . و نفس در دعای جوشن کبیر فرموده استظلم نمی کنید مگر بھ خود، خوبی و بدی نمی کنید مگر بخود و ھدایت نمی شوید مگر بسوی خود و «کھ :

. و ای مؤمنان بدانید کھ ھمھ چیز از شماست کھ بر شماست و خ�وبی و ب�دی گمراه نمی شوید مگر بر خود. ھ�ر ک�ھ بخواھ�د ھ�دایت م�ی ، عذاب یا رحمت می کن�د ست کھ ھدایت یا گمراه می کند. خدا ھمھ از خداست

تی مطل�ق و دال ب�ر اح�دی ق�رآناین ھمھ تضادھای ظاھری در منط�ق ».شود و ھر کھ بخواھد گمراه می شود خ�ود و خ�دا ام�ری واح�د نش�ده . و در ھ�یچ کت�ابی ت�ا ای�ن ح�د اشدخدا می ب - واضح است و راز یگانگی خود

. و اینھمھ تضادھای آش�تی ناپ�ذیر فق�ط در وادی معرف�ت نف�س اس�ت ک�ھ ع�ین یگ�انگی اش آش�کار م�ی استو . و عارفان ، مظھر نف�س واح�ده ھس�تند و نف�س واح�ده را یافت�ھ ان�د را جز عارفان نیافتھ اند قرآنشود و

١٧٩

ھف�ت وادی نف�س ب�ھ منزل�ۀما ھفت درج�ھ و . و ا امامان ما ھم بانیان و سالطین وحدت و یگانگی می باشند . مراتب خود واحده است و این واقعھ را جز عارفان نمی بینند ت نفس است و نفس در ھمۀاز وحدانی تجلی

ردی�ده گل و مش�روح و مفص� تع�ینو ھر درجھ از نفس انس�ان در جھ�ان بی�رون طبق�ھ ای از ع�الم اس�ت ک�ھ مبھش�ت دوزخ و زم�ین و آس�مانھا و ھف�ت طبق�ھ ق�ۀ. ھف�ت طب جھان بی�رون اس�ت نفس انسان کل است. و کل

ود اس�ت نف�س انس�ان ھس�تند و ھم�ھ ای�ن ھف�ت وادی در ھ�ر انس�انی در آن واح�د موج� نیز مقامات ھفت گان�ۀاس�ت ت�ا تعالی وجودی در یکی از طبق�ات نف�س خ�ود مق�یم منتھی ھر انسانی بھ میزان خودشناسی و رشد و

احب م�ی ص�ت نف�س را مال�ک و نفس شاھد می شود و آنگ�اه تمامی� آنجا کھ در کمال عروج از خویش بر کل ف�س آش�کار ن د م�ی گ�ردد و جم�الت وجود وارد می ش�ود و موح�ت وجود را می یابد و بر تمامی شود و تمامی . دم�ی ش�و نتع�ی ت او مت از خودی�خ�دا م�ی گ�ردد و اح�دی عیان می شود و انسان کامل و خلیف�ۀواحده از او

ھ ف و احاط�طبقھ ای از نفس خود ، طبقات زیرین را ھم در خود داراست ولی بر آن اش�را پس انسان در ھر ر و نف�اقس�ید ، کف�رط دارد و بر آن فرمان می راند و بر آنھا معرفت دارد . یعنی انسانی کھ بھ ایم�ان و تسل

اس��ت ن��ھ ن آنھو س��لطاول��ی ب��ر آنھ��ا معرف��ت دارد و ب��ر آنھ��ا حک��م م��ی ران��د و ش��رک و کب��ر را در خ��ود دارد ا در یم�ان را ارگی و کف�ر وت ام�. و مقام توحید و نفس واح�ده مق�امی اس�ت ک�ھ تمامی� آنھا مملوک و دریوزۀ

ر و س�لطھ . امارگی نفس کھ ھمان ی�اغیگری و تکب� ط بر آنھاستخود داراست ولی محیط بر آنھاست و مسل واره در و دنیاپرس�تی نف�س اس�ت و ھم� نفس اس�ت یوجود آدم است و دنیا رونی ترین الیۀجوئی آن است بی

طبق خطر وسوسھ و لمس و امر شیطان است و ھمواره در معرض فریب شیطان قرار دارد ولی شیطان ھم بواس�طۀ عن�ای نھ�ائی ، ام�ر خداس�ت ک�ھ، بھ امر خدا بھ این وادی از نفس نزدی�ک م�ی ش�ود پ�س در م قرآنی��وانی و ح. ام��ارگی نف��س ھم��ان نیازھ��ای دنی��وی و دبیرون��ی و دنی��ائی نف��س الق��اء م��ی گ��رد ن ب��ھ الی��ۀش��یطا

ی گر اماره احدی پروردگار است و مجری این درجھ از ام فس است و در آن واحد مظھر ، ارادۀغریزه ای نو گناھک�ار ت و خودنم�ائی و وج�ود نم�ائی ، ک�افر و. و نفس در این درج�ھ از خودی� اشدنفس ، شیطان می ب

ت و ر نف�س در ھم�ین درج�ھ ھ�م ف�رود م�ی آی�د و ب�روز م�ی کن�د ھم�ھ ح�ق اس�معذب می شود ولی آنچھ ک�ھ ب�نچ�ھ را ک�ھ آرستادیم مگر اینکھ تص�دیق کنن�د رسوالن را بسوی ھیچ قومی نف:« می فرماید قرآناینست کھ

.». در نزد مردم است و اکثر مردم انکار نمودند ویش و کفر خ اره گی خویش و انکاراز ام امھ بھ معنای نفس پشیمان و توبھ کننده و شرمسار استنفس لو

ب�ھ) م�ی امگی (توو ل� یش اس�ت ک�ھ ب�اال م�ی رود و ب�ھ مرحل�ۀخ�و با تصدیق حق و سعی بر تصدیق می کند ود و ای�ن رسد و انکارش را اصالح می کند و از عذاب و خواری و وحشت بتدریج ب�ھ ایمن�ی و ق�رار م�ی رس�

س�ھ و م�ؤمن ھ�ر (امرکننده) و ت�واب (توب�ھ کنن�ده)» امار«م کھ می دانی . نفس مؤمنھ است قاء بھ درجۀارت دگ�ار اس�تت و حقانیت پرورخود ھم مظھر احدی . پس نفس در پائین ترین درجۀ از صفات و اسماء خداست

ن نف�س ت نف�س اس�ت و س�لطا. نف�س چ�ون ب�ھ ایم�ان برس�د دل ک�ھ مرکزی� اوست اراده و عرفۀ تجلیو محل ھ ص�لح وبالھام می رسد و ندای پروردگارش را می شنود و بھ آن عمل می کند و است و منظر خداست بھ

داست .ھم از صفات خ» مطمئن«. و نفس مطمئنھ ارتقاء می یابد اطمینان با خود می رسد و بھ درجۀ. پس از ام�اره گ�ی ت�ا و ھمھ این معارج و مدارج نفس است از خود نفس و در خود نفس و نسبت بھ خود

نان ھنوز مدارج دوگانگی و ثنویت است کھ از انکار و جدال نفس با خود آغاز شده و بھ اطمینان نفس اطمیکب�ر و کف�ر و انک�ار و ع�داوت حل�ۀراز مخدا –با خودش می رسد و این نسبت و رابطھ ھای گوناگون خود

١٨٠

پدید نیامده است تا آنج�ا ت وجود دارد و وحدانیت نفسولی ھنوز ثنویت و دوئی اشدتا ایمان و اطمینان می ب. یعن�ی را ایث�ار م�ی کن�د »خ�ود«گ�ذرد و ت خ�ود م�یکھ نفس از خود ، خروج و عروج م�ی کن�د و از تمامی�

ت وج��ود را ب��ھ مع��روف م��ی س��پرد و ش��اھد ب��ر مع��روف ج��دا م��ی ش��ود و تمامی��» خ��ود«ع��ارف از » خ��ود«بیند در تمامیت جھان و در تمامیت ت�اریخ ت نفس را می یابد و می معروف می گردد و از اینجاست کھ تمامی

. و طبقات نفس خود را ، بھ عین در طبقات مردم و طبقات عالم ھستی می یاب�د . (مردم) و در تمامیت ناسی ھ�م الزم و ممک�ن م�ی آی�د و مص�داق ای�ن ک�الم محم�داست کھ بر ھر مسلمان (ص)ی محمداین مقام معراج

س�ت ا نآاینس�ت ع�ارف و . »مش�ھودا شاھدا کان «و »ت مشھودسن ااین است شاھد و آ« است کھ : قرآننف��س ع��ارف اس��ت . و از اینجاس��ت ک��ھ ۀاینج��ا ع��ارف ، چش��م مع��روف اس��ت و مع��روف آئین��. و در مع��روفت و گروه و طبق�ھ ای و ق�ومی نی�ز ھر ام قرآنت می نامد . و در را شاھد بر مردم و بشری (ص)محمدخداوند

قیامت با شاھدش برانگیختھ می شود و مقام شفاعت ھم در نزد شاھدان ھر ق�ومی اس�ت شاھدی دارد کھ در و انسان در . اسماء و صفات خداستھم از » شاھد«و » شفیع«بھ آنھا واگذار نموده است زیرا کھ خداوند

م االع� ءالن�اس و لق�ا . پ�س لق�اء هللا در آن واح�د لق�اء معراج است کھ بھ مقام شھادت و شاھد بودن می رسد، رجعت است . و از بعد مقام شھادت و نفس شاھده ھم ھست و اینھا ھمھ امر و واقعھ و مقام واحدی است

امام�ت و والی�ت . و ای�ن وادی و درج�ۀ بخود کھ در آن واحد ، رجعت بھ ناس و رجعت بھ جھ�ان و دنیاس�ت. و ن جم�ال و کم�ال پروردگارس�ترا کشف نمود کھ عی (ع)ھم کھ از معراج بازگشت، علی (ص) محمد. است

ھ�رکس م�والیش م�ن «خود را بھ علی وامی گذارد ک�ھ : تت دین و رسالت و نبو تمامی (ص) محمداینست کھ ی ب�ھ محم�د. یعن�ی حاص�ل رجع�ت و علی جمال نفس واح�ده اس�ت». است (ع)ھستم ، زین پس موالیش علی

ت و معرفت و توحید نف�س اس�تت و کمال نبو ختم نبو ، جمال (ع) . و اینست کھ علی ، علی شد نفس (خود). یعنی چون پیامبر، بار دگر بھ خ�ود ، علی را جمال باطنی خود (نفس خود) می نامد (ص) محمد. اینست کھ

رجوع نمود و با خود بھ اتحاد رسید و از ثنویت رست و یگانھ شد جمال این یگانگی را ھم در بی�رون یاف�ت پ�س در معن�ای نھ�ائی ». واحدیم من و علی نور« : می فرماید (ص). این است کھ پیامبر بود (ع) و آن علی

. واح�د اس�ت (ع)اس�ت و مع�روف عل�ی (ص) محم�د، ع�ارف اس�ت (ع)است و مشھود عل�ی (ص) محمد، شاھد ۀع��اس��ت. و ای��ن واق (ع) اس��ت و موج��ود، عل��ی (ص) محم��د ،اس��ت. واج��د (ع) ، عل��ی داس��ت و موح�� (ص)محم��د

، نب�وت نشان دادی�م» نزول« تعینت ھم است ھمانطور کھ در ت است کھ پایان نبو والیت است کھ پایان ثنوی . در توحی��د اس��ت ی اس��ت و والی��ت (رجع��ت) عرص��ۀی�اب -دوگان��ھ ش��دن انس��ان اس��ت و عرص��ھ خ��ود ، عرص�ۀس�تی پرھی�ز کن�د از است بر نفس بشر ، بشر احساس دوئیت می کند ولی بشر بای نزول کھ نزول حق عرصۀ

و ای�ن تق��وی اس��ت و بترس��د و از خ��ود خ��روج کن��د و وج�ود را ب��رای او ب��اقی بگ��ذارد ت��ا در مق��ام مع��راج .او(ش��ھادت) او را دی��دار کن��د ت��ا بتوان��د در راه رج��وع بخ��ویش ب��ا او ب��ھ وص��ال و یگ��انگی برس��د و ب��ر ج��ای او

» انس�ان«را می شناسد ھموست و » خود«ھمان خداست و آنکھ ھم » خود«. د شودبنشیند و کامل و موح انس�ان ک�ھ از . و این واقعھ است و اج�رش وج�ود ی�افتن اس�ت و ب�ر ج�ای خ�دا نشس�تن اس�ت ، ظرف و محل

می فرماید : قرآناست کھ » عرفھ«، شاھد بر این محفل اشدمی ب» محل انس«اسماء خداست و بھ معنای . و ای�ن تثلی�ث پس این شاھد (انس�ان) ھ�م ھموس�ت» فتمو انسان را بر نفس او در حال خلقتش شاھد گر«

نگی خدا ، باط�ل (سھ گانگی) است کھ در مرحلھ ای از معرفت رخ می نماید و در مقابل قدرت وحدانی و یگادر دی�ن مس�یح ھ�م از ھم�ین روس�ت و تثلی�ث ی�ک مق�ام معرفت�ی اس�ت ھم�انطور ک�ھ می شود و بطالت تثلی�ث

١٨١

معرفتی و دینی است و عبور از این دو اجتناب ناپذیر است ولی مقصد و مبدأ ھم خود مقامی ت (شرک)ثنوی اس�ت ک�ھ در مرحل�ھ ای از س�یر و ت و تثلیث ھم غرق در توحید است و این ظ�ن ، یگانگی است و حتی ثنوی

کھ البتھ باطل است و اعمال ظن�ی ھم�واره محک�وم ت و گاه قداست می بخشد سلوک معرفت نفس ، بھ آن قو طالت است .بھ ب

سیح بھ س�ھ (دوگانگی) است کھ در دین م تنبوت ھا بر ثنوی عمومی نفس بشری در کل ماھیتپس بستر و ھ ب��نب��وت مس��یحی ب��ود ک��ھ بش��ر یگ��انگی آش��کار م��ی ش��ود . و در عرص��ۀ محم��دگ��انگی م��ی رس��د و در دی��ن مکت�ب والسفھ غ�رب اس�ت مسیحی غرب و ف دیالکتیک اگر روح حاکم بر اندیشۀ دوگانگی خود واقف آمد و

گ�اه انگی نف�س آگ(سھ گانگی) استوار است زیرا آنکھ بر دو ا بر تثلیثماھیتاصالت دوگانگی و اضداد است وگ�انگی دت نف�س ظھ�ور ک�رده اس�ت و ش�اھد ب�ر مین است کھ از بطن دوئی�می شود و آنرا می بیند نفس سو

س�ت ک�ھ در م امی نامند ، عنص�ر س�و » سنتز« تیک ،ران دیالک. پس آنچھ را کھ طرفداران و مفس شده استنت�ی ت�ز و آنظ�ارت دارد و ای�ن ام�ر بطال�ت اص�ل دیالکتی�ک اس�ت زی�را ت�ز و » آنتی تز«و » تز«آن واحد بر

س��ین ھ��ا ر اکث��ر دیالکتیعکس تص��و . یعن��ی ب��ر س��نتز در آن واح��د وج��ود دارن��د و ب��ا ھم��دیگر مرب��وط ھس��تندآی�د نم�یپدید ئی تز و آنتی تز نیست و از مرگ و نابودی تز و آنتی تزت نھاحاصل نبرد و موجودی » سنتز«

نی�اد ، از بست جدید غرب ا تمدندارد . بنابراین منطق دیالکتیک کھ اساس منطقی بلکھ ھمواره با آن وجود ی�ث ھ تثلب�ت نف�س آغ�از ش�ده و . پس معرف�ت نف�س از ثنوی� بر غفلت آشکار قرار دارد و تفریحی بیش نیست

ود و ش�مع�راج ص�ورت م�ی گی�رد و توحی�د واق�ع م�ی » او – ت�و – م�ن « رسد و در اوج اتحاد سھ گانۀمی م�والی .بودن دو گانگی و سھ گ�انگی آش�کار م�ی ش�ود و باط�ل م�ی گ�ردد چون واقع شد خیالی بودن و ظن

معرفتی را در این کالمش بخوبی نشان می دھد : ح این واقعۀرش (ع)رومی یم تو منی ، ھتو، توئی، نی تو منی ھم من منم ھم تو ، توئ نی من منم نی

نیما تو نم یم تنی کاندر عجبم کھ من من با تو چنانم ای نگار خ نمیز م ر ھبمن ، من نی ام و اگر دمی من منمی این عالم را چو ذره

نمی ک ین برگر این منمی کھ دل ز من بر کنده ست خود را چو درخت از زم

حیات یا احی الوارثین یا احی الباعثین

١٨٢

ین ، ع�الیتر فھوم است ک�ھ حی�اتشکارا مکریم درباره خلقت و حیات و انسان ، آ قرآنبر حسب آیات فراوان ب�ھ دل�ش ظھور حق است کھ کمالش ھمانا حیات انسانی است و حی�ات انس�ان خ�الص ش�ده در دی�ن ک�ھ درجۀ

ه س�ت ک�ھ زن�دامق�ام خ�الق تجل�یھور حیات است و مح�ل ظین کانون اعلی العلی نور پروردگار منور گردیده ،ل�ی ب�ھ ظ�اھری بش�ر ھ�م قل�ب ک�انون و مح�ک زن�دگی اس�ت ومطلق و جاوید ھموست . ب�ھ لح�اظ دان�ش و تجر

ان�ات و حیاتی کھ بش�ر از دان�ش دنی�وی اش از قل�ب م�ی فھم�د ، آن پس�ت ت�رین جل�وه حی�ات یعن�ی حی�ات حیو ی ظھور م�یی ، حیات خاص انسان و الیق خلقت انسان فقط موقعقرآنچھارپایان است . حال آنکھ در منطق

ی�ات خداس�تحب�ھ خ�دا و توحی�د ق�رار گی�رد. و چ�ون منش�أ تق�ربن در مسیر ان بواسطھ نور ایماسیابد کھ انفر و را کھ کا اکثریت مردم قرآنبھ او، حیات می پذیرد و زنده می شود و اینست کھ تقربپس آدمی بمیزان

ده مر . برخی نھ برخی مردگانند ولی نمی دانند:« ریاکارند ، در درجاتی از مرگ قرار می دھد و می فرماید ر پ�ائین ت� و نھ زنده اند و مرگ و زندگیشان یکسان اس�ت . برخ�ی حیوان�ات ھس�تند و برخ�ی از حیوان�ات ھ�م

تاآنج�ا ک�ھ درجھ ای کھ انسان در دی�ن دارد ھم�ان درج�ھ حی�ات و زن�ده ب�ودن اوس�ت قرآندر .» . می باشند ر م�ی دان�د.تاز سنگ ھم پست و برخی را ھم کھ منافقند در درک اسفل، برخی را در مقام جمادی می خواند

م�ی دان�د وو ب�ھ رض�ای اوس�ت ھرگ�ز مردن�ی ن تق�ربکریم آن مؤمنانی را ک�ھ زندگیش�ان در راه خ�دا و قرآنل�ی وزن�ده ان�د اینان نم�رده ان�د و:« مرگ جسمانی و یا کشتھ شدنشان را مردن نمی داند و بلکھ می فرماید

ام�ات ت ھ�ای آش�کار خداس�ت ک�ھ بط�ور معج�زات و کرحج�ھمواره در ظھ�ور ». اکثر شما از فھمش عاجزید.ی ش�ود م�و مخلصین بروز می کند تکلیف و سرنوشت ھر کسی مشخص ظاھری یا باطنی از انبیاء و اولیاء

انک�ار و حتی وضع و مقام مرگ و زندگیش نیز معلوم می شود و آنان کھ در مشاھده این حج�ت ھ�ا تکب�ر وا اھیت�مطن�ا و ط می شوند و گاه از حیات جانوری ھم ساقط می شوند و باعداوت نمودند از حیات انسانی ساقی طور ک�ھ م��ت نمودن�د زن��ده م�ی ش�وند و حیاتش��ان ارتق�اء م�ی یاب��د ھم�انم�ی میرن�د و آنانک�ھ تص��دیق و تبعی�

زن�ده م�ی ک�افران ھ�الک م�ی ش�وند از حج�ت آش�کار او و مؤمن�ان چون امر خدا بھ فعل م�ی آی�د ، « فرماید:ب�ھ خ�دا ش�ما را وبھ یاد آورید کھ کافر بودید و م�رده بودی�د «و نیز می فرماید:.» از حجت آشکار او گردند

ین دلی�ل ھم� و زمین ھم ب�ھ اشدحیات از آب است و مختص زمین می ب، قرآندر منطق » . دینش زنده کرد.ش�کار و ف�ھ اش آز وجود خلیتا خدا کھ زنده کامل است ا اشدخدا (انسان) را پذیرا ب زنده شده است کھ خلیفۀ

ب�رای ع�الم ھس�تی ک�ھ ب�رای زم�ین و زم�ین ھ�م معرفی شود و حیات کامل ب�ر انس�ان آش�کار ش�ود . پ�س ک�ل مل انسان کا اگر قرار نبود کھ« انسان است فقط بھ قصد ظھور کامل حیات خداست. ھمانطور کھ می فرماید:

ن م�ی�ات مطلق�ھ ح تجل�ینبود کھ انسان کام�ل ، مظھ�ر یعنی اگر قرار» . دید آید اصال چیزی خلق نمی کردم پی�ات در حاصال دست بھ کار خلق�ت نم�ی ش�دم . پ�س انس�ان ج�ز ب�ھ خ�دا زن�ده نم�ی توان�د ش�د و درج�ات اشدب

ق�ام مذات�ا ب�ر در وجود خویش است. انسان اللھیبھ خدا و رسیدن بھ مقام خالفت تقربانسان ھمان درجات ی�ن مق�ام اس�ت و ب�ر ج�ای او نشس�تھ اس�ت پ�س فق�ط معرف�ت ب�ر ای�ن مق�ام و دی�دن ا خالفت خدا ، آفریده شده

ت حی�ات خدائی خویش است کھ درجات حیات الھی را در انسان بارور می کند و ظاھر م�ی س�ازد. پ�س درج�اور معرف�ت ن�معرف�ت اس�ت و از ماھی�تدر انسان ھمان درجات معرفت نفس است و حیات انسانی ، تمام�ا از

کن نم�ی ل�یمردگانن�د و «. و انسان غافل از خویش غافل از حی�ات انس�انی اس�ت و م�رده اس�ت اشدبنفس می » دانند.

١٨٣

ات معرف�ت . ھمانطور ک�ھ درج�ات وج�ود ، درج� یعنی کسی کھ خود را نشناخت گویا اصال زندگی نکرده است الیترینود ک�ھ ب�ھ ع�بر وجود است ، حیات ھم کھ عالیترین جلوه وجود است وقتی برای انسان حاصل می ش�

ھ ک��. معرف��ت حی��ات ع�الیترین درج��ھ از معرف��ت نف��س اس��ت اش��ددرج�ھ معرف��ت ب��ر حی��ات نف��س خ�ود رس��یده بب�ا ار نمود تاجدید سعی بسی تمدنزیرا قلب کانون حیات است. دانش کافرانھ مربوط بھ معرفت قلب می شود

دن ب�ھ ی ق�رار دھ�د ول�ی ب�ا مواج�ھ ش�انکار قل�ب بعن�وان عل�ت حی�ات ، مغ�ز را مح�ک و می�زان م�رگ و زن�دگه ت فزاین�دتضادھای بزرگی در امور اجتماعی و حقوقی و قضائی ، موفق بھ اینکار نگردید . ھراس و وحش�

ور ندگانش بط�کافران�ھ و پرس�ت تم�دنجدید و حامیان و پی�روانش از م�رگ ب�ھ معن�ای آن اس�ت ک�ھ ای�ن تمدنھم�واره م�ردن م�ی باش�ند. ھم�انطور ک�ھ آدم�ی در س�ن کھول�ت فزاینده ای از حیات تھی می شوند و در ح�ال

بلکھ ونگران مرگ است و بر ترس او اضافھ می شود مگر مؤمنان خالص کھ ھیچ ھراس از مرگ ندارند ت دان معناس�برغبت بھ مرگ است. بی باکی و پھلوانی مؤمنان در مقابل مرگ قرآناز نشانھ ھای ایمان در ترس از ی بینند .و مرگ را در خویشتن راھی و نشانی نماطنا مرگ ناپذیر می دانند کھ زنده اند و خود را ب

خ�وردن و ومرگ نشانھ مردگی و مردن باطنی و نفسانی است و تنھا نشان حیات را در خود ھمان جنبیدن رود س�ت م�یای�ن حی�ات از د» ت�ن«تفالھ ساختن می بینند (مثل حیوان�ات) و م�ی بینن�د ک�ھ ب�ا از دس�ت رف�تن

ی ر دی�ن حت�زیرا ھیچ اثر و قدرت دیگری از حیات در آنھا وجود ندارد. و اینس�ت ک�ھ مؤمن�ان خ�الص ش�ده دان ھای باسترا در حفاری(جسمانی) ھم جسدشان در گور نابود نمی شود و این امر مکر پس از مرگ حیوانی

ناپ�ذیر پ�اک ش�ده اس�ت و م�رگشناسی ، ثابت و مشھود گردیده است. زیرا جسم خالصان در دین ، از مرگ ا ھم تحتاست . ارزش و اھمیت و قوتی کھ در زیارت قبور انسانھای خالص وجود دارد کھ حتی مشرکان ر

اشند .ده اند و سرچشمھ ھای حیات بر روی زمین می بنتأثیر قرار می دھد از ھمین روست کھ آنھا زر م�رد ، خ�دایش رج�وع نم�ی کن�د و آنک�ھ ی�ک ب�اآدمی تا مرگ را نچش�د ب�ھ « می فرماید: قرآنھمانطور کھ

ع)(عل�ی این ھمان مرگ قبل از مردن و موت اراده است ک�ھ» ھمین یکبار است و دیگر مرگ را نمی چشد.در ھم�ین ت�ا نمیری�د:« درباره اش بسیار سخن گفتھ و از آن مؤمنان اھ�ل معرف�ت نف�س اس�ت و م�ی فرمای�د

م��رگ پ��س مخلص��ان در دی��ن قب��ل از.». ن خ��دا زن��ده نم��ی ش��وید دنی��ا، دی��ن ش��ما خ��الص نم��ی گ��ردد و ب��ھ دی��دیگ�ر وده ان�د اجباری، مرده اند و اینست کھ زنده شده و بھ خدایشان رجعت نموده ان�د و م�رگ ناپ�ذیر گردی�

ا م�ی از مرگ نمی ترسند. در صورتی کھ ستمگران و مشرکان با مرگ جسمانی مجبور بھ رجعت بسوی خ�ددارد و ری و با اک�راه اس�ت و برایش�ان سراس�ر ع�ذاب اس�ت و ھ�یچ خی�ر و خوش�ی ن�گردند و این رجعت اجبا

د گ م�ی ترس�ن. یعنی مردگان از م�ر دلیل باطنی و ناخود آگاه دیگر ترس از مرگ در کافران از ھمین روست نھ زندگان .

مطل�ق می فرماید ھر کسی تا نمیرد بس�وی خ�دایش نم�ی رود و بس�وی ک�انون حی�ات قرآنپس ھمانگونھ کھ تی حیاتی است و ت موت اراده یک اھمیت صرفا معرفتی نیست بلکھ اھمی نمی گراید و زنده نمی شود . اھمی

را چھار مرحلھ نامیده » مرگ قبل از مرگ«این (ع)انسان را از مرگ نجات می دھد و زنده می کند. و علی ن از ج�ان ب�رای خ�دا ، دن�ی دل کن�است کھ از حدیث قدسی کھ کالم خداست گرفتھ شده اس�ت : م�رگ س�رخ یع

ن از نان و رفاه برای خدا . مرگ س�یاه یعن�ی دل کن�دن از منی�ت و م�رگ س�فید ک�ھ ب�ھ دمرگ زرد یعنی دل کن. و م�رگ س�فید یعن�ی دی�ن در معنای دل کندن از مردم و عزی�زان و خویش�ان و دوس�تان ب�رای خ�الص ش�دن

١٨۴

در گ�ور اس�ت : گ�وری ک�ھ خ�ود ب�دن اس�ت. در ای�ن گ�ور تنھائی کامل و تنھائی کامل ھمان وضع قرار گرفتن حدیث قدسی .» تنھا شو تا بمن برسی.:« است کھ مؤمن بھ خدا می رسد

عدد

١٨۵

العادین ق ح یا ا یا احی الحسیبین

ت ظاھر متفاور سھ معنای بھم مذکور است و این ھ قرآندر سھ معنا بھ کار رفتھ است کھ در » د ع «مصدر ی�دن دامری واحد ھستند : شمارش کردن ، تدارک دی�دن ، ع�داوت نم�ودن . ش�مارش ک�ردن ب�ھ قص�د ت�دارک

ود . ی ش�است و تدارک دیدن خواه ناخواه ب�ھ وادی ع�داوت و ح�رص و تک�اثر و اس�تکبار و س�تم کش�یده م� تین رابط�ھی خویش است . نخسالسافلینشمارش سطحی ترین رابطھ و ادراک انسان از جھان در مقام اسفل

– ریاض�یات –رش آغ�از م�ی گ�ردد پ�س مکت�ب اص�الت ش�مارش (آم�ار ش�ماادراکی کودکان ب�ا جھ�ان نی�ز از نرس�یده وز ب�ھ س�ن بل�وغبش�ری ھن� تم�دنن بدان معناس�ت ک�ھ یکامپیوتر) مکتب دوران کودکی بشر است و ا

ب�ھ پ�س بش�ر ام�روز ت�ا رس�یدنب�ھ معن�ای رس�یدن اس�ت » بل�وغ«است. شمارش، رابطھ از راه دور است و رس ی در دس�تجھانی کھ در آن زیست می کند فاصلھ زیادی دارد و در غربت بسر می برد . دنیا کھ ب�ھ معن�ا

اشدمی ب دنیا پرستان و قشری گرایان ترین حد عالم وجود است فقط در شمارش است کھ در دسترس خیالی پوست ب�دن شدن است (مثل چرکو چون پوستھ بیرونی جھان (دنیا) ھمواره در حال سقوط و افتادن و تباه

ھ�ر چ�ھ « : می فرماید (ع)فریبنده است و اینست کھ علی ) بنابراین شمارش کاری عبث و فساد آور و انساندا را ب�ھ خ�ھرگ�ز نم�ی توانی�د نعمتھ�ای « نیز م�ی فرمای�د: قرآنو .» کھ می شماری محکوم بھ نابودی است

.».شمارش آوردید یعن��ی نعمتھ��ای خ��دا و پدی��ده ھ��ای ع��الم ھس��تی در ش��مارش قاب��ل وص��ول و درک نم��ی باش��ند و ھم��ھ عل��وم و ادراکات شمارشی و محص�ول ریاض�یات و آم�ار و حس�اب ، باط�ل م�ی ش�وند و بطال�ت و جن�ون ابط�ال پ�ذیری

ھا و تئوریھ�ا و اس�تراتژیھا و فرمولھ�ای ب�ھ اص�طالح علم�ی و فن�ی و طب�ی و سیاس�ی و اقتص�ادی ھمھ دعویش��مارش پرس��ت از ھم��ین روس��ت. اص��وال نف��س ش��مارش گ��ری و حس��اب پرس��تی بش��ر از ح��رص و تم��دن

عل��م « ق��رآناس�تکبار و برت��ری ج�وئی اوس��ت و عل�وم و فن��ون و امکان��ات حاص�ل از ای��ن راه و روش را ھ�م ھ�دف و معن�ا و انگی�زه ای ج�ز تم�دن. و اینس�ت ک�ھ ک�ل ای�ن یعن�ی دان�ش بخی�ل و س�لطھ ج�و نام�دمی » یبغ

سلطھ گری ندارد و صفتی جز بخل و حسد ندارد و عملی جز ظلم ندارد و س�متی ج�ز جھ�ل فزاین�ده و ھالک�ت د و آم�ار و س�ات و کائن�ات در اع�داو مقد انس�انیتش�مارش گ�ر و ظ�اھر پرس�ت ک�ل حی�ات و تمدنندارد . در

منحنی ھای ریاضیاتی تفسیر و معنا می یابد و نھایتا باطل م�ی گ�ردد و ب�از ش�مارش از ن�و بگون�ھ ای دگ�ر : مشرکانھ شمارشی است . جنون شکیات نماز و تردید در رکعت ھای نم�از و تمدنحتی مذھب و عبادات این

ون مجنون رس�یدند و داد مسلمانان و مذھبی ی آن کھ البتھ ژاپنی ھا بھ اجنون شمارش ذکر با تسبیح و خطاھدستگاه کامپیوتری رفع شکیات نماز را اختراع کردند و تسبیح الکترونیکی و مک�انیکی ھ�م ب�ھ ب�ازار آم�د و

ی ب�ھ ب�ت پرس�تی عص�ر حج�ر بھ جای خداپرستی و یاد خدا ، این دستگاھھا قرار گرفتند و م�ذھب ش�رک بکل�ھمین دستگاھھا شده است کھ الحمدهللا . زیرا گناه کف�ر کمت�ر از دت کنندهدید و تمام فکر و ذھن عبال گرمبد

شرک اس�ت. جن�ون ش�مارش س�الھای عم�ر و جن�ون اف�زایش س�الھای عم�ر ب�ا وع�ده ھ�ای دروغ�ین . جن�ون رقام آزمایشگاھی تحت عنوان عدد فشار خون ، ع�دد قن�د خ�ون اسنجش حیات و ھستی و سالمتی با تعدادی

گلبولھای خ�ون و ع�دد ض�ربان قل�ب . پ�س م�ی بین�یم ک�ھ ش�مارش اش�یاء ت�ا ش�مارش خ�دا و چربی و اوره و معاصر است و ھمین پول تمدنھمگی بھ شمارش پول رسیده است و پول ، مقصود و مبدأ ھر شمارشی در

را ھم تعیین م�ی کن�د و در ش�مارش انس�انھا و مس�ئلھ مالیخولی�ائی رشب است کھ نھایتا سرنوشت بود و نبود

١٨۶

زدیاد جمعیت، موجب می شود تا بھ روش ھای گوناگون بھ قتل عام بشر بپردازند : بواسطھ جنگھا کھ چند اخاصیت دارد . تسلیحاتی ک�ھ بواس�طھ دان�ش شمارش�ی پدی�د آم�ده و بخ�ش عظیم�ی از پولھ�ای ش�مارش ش�ده

انبارھ�ا تخلی�ھ ی شمردنی کالن ت�ری ش�ود و ھ�ماصرفش گردیده و بایستی بھ مصرف برسد تا تبدیل بھ پولھه ش�ده زی�ادی از ب�ین برون�د و مقص�ود دگردد و پولھای زیادی صرف نگھداری آن نشود و ھم آدمھ�ای ش�مر

ھمین مرحل�ھ آخ�ر اس�ت یعن�ی ن�ابودی انس�ان . و ی�ا ن�ابودی انس�ان تح�ت ل�وای مب�ارزه ب�ا ازدی�اد جمعی�ت از ن ن���وزادان در خیابانھ���ا و طری���ق عق���یم س���ازی روان���ی و جنس���ی آدمھ���ا و س���قط جن���ین ھ���ا و ی���ا رھ���ا ک���رد

پرورشگاھھا. و زنده بھ گور کردن پدران و مادران بواسطھ عقیم سازی آنھا. و اینچنین است کھ بانکھا کھ کانون شمارش نھائی بشر ھستند امروزه تمام ملل و حکومتھا را در دست قدرت شیطانی و تب�اه کنن�ده خ�ود

، آین�ده ای ن�دارد و ن�ابود اس�ت . اشدنک رابطھ ای نداشتھ بدارند و شعار می دھند کھ کسی کھ امروزه با باشمارش�گری ب�رای » من پیشوای مؤمنانم و پول پیش�وای تبھک�اران اس�ت.:« می فرماید (ع)اینست کھ علی

م�نم ک�ھ روزی ش�ما را م�ی دھ�م و ش�ما :« تدارک دیدن ، زندگی کردن و معیشت است و خداوند م�ی فرمای�د ذھب عم�وم بش�ر معاص�ر اس�ت م�پس مکتب شمارش کھ .». بھ خود روزی می دھید کھ خودتان گمان دارید

است و بی ایمانی بھ خ�دا و ب�ی معرفت�ی در ح�ق خ�ویش اس�ت و از کیفی�ت حی�ات و دھمان مکتب کفر و الحای غاف�ل و ک�ور اس�ت. و اینس�ت ک�ھ ھم�ھ جنگھ�ا و ع�داوتھا و حس�د ھ�ا و خیان�ت ھ�ا ب�ین اف�راد و ھستی بکل�

تھا ، ھمگی جنگ شمارشی است و جنون شمارش گری اوست . آدمی ھر چھ بیشتر میشمارد جوامع و دولت حیات تھ�ی م�ی ش�ود . شمارش�گری ک�ار ذھ�ن (ظ�ن) ت و قو بیشتر کم می آورد و تحلیل می رود و از کیفی

است و مکتب اصالت ریاض�ی ، مکت�ب انک�ار دل اس�ت و انک�ار دل، انک�ار خداس�ت و انک�ار حی�ات و معن�ا وغلطی��دن در جھ��ان تفال��ھ ھ��ا و زبال��ھ ھ��ا و اس��ت و در انس��انیتق��وت و ان��رژی انس��انی اس��ت و تھ��ی ش��دن از

ی دوزخی��ان اس��ت. شمارش��گری بش��ر راز ام��ی نام��د ک��ھ غ��ذ» س��قر«آن را ق��رآنچرکھ��ا و فسادھاس��ت ک��ھ دع�ا کردن�د ک�ھ اران فیزی�ک کوانت�وم و فیزی�ک اتم�ی اجھان است ھمانطور کھ بنیانگز واقعیتبیگانگی او از

جھان ، از خود جھان بی نیاز شده است . و واقعیتیک و زعلم بھ مرحلھ ای رسیده کھ برای فھم ماده و فیی در عل�م و ادراک عا را جنون و ب�دبختی و انح�راف بزرگ�مرد با معرفتی چون آلبرت انیشتن این وضع و اد

. و این ادع�ای جن�ون آمی�ز راز جن�ون و گمراھ�ی دانشمندان آن روز او را دیوانھ خواندند بشر نامید و ھمۀار دارد. و از این روس�ت ک�ھ ام�روزه است کھ بر مبنای عدد و شمارش قر حاصل از مکتب اصالت ریاضیات

بانکھا و کامپیوتر ھا ھستند کھ جوامع و حکومتھ�ا را رھب�ری م�ی کنن�د و اینس�ت راز اینھم�ھ ک�ذب و ری�ا و پوچی گری بشر . بھا وجھل و خیانت و ناکامی ھا و عذا

ھ�ر (ع)نیھیلیزم عقیدتی و روانی مدرن ، حاصل ھم�ین شمارش�گری مالیخولی�ائی بش�ر اس�ت زی�را بق�ول عل�یچھ کھ شمارش می شود باطل می شود . شمارش پرستی مذھب کفر و دوزخیان اس�ت ھم�انطور ک�ھ خداون�د

خلصین را بی حساب روزی می دھ�د و می فرماید کھ از کافران حساب می کشد ولی مؤمنان اھل معرفت و مھم�واره ق�رآناجر می دھد زیرا با خدای خ�ود ب�ی حس�اب ش�ده و خ�دا ھ�م ب�ا آنھ�ا ب�ی حس�اب ش�ده اس�ت. در

ت ع��دد . یعن��ی دوزخ وض��عی م)ھ�� ل د ع��ا »(دوزخ را ب��رای ک��افران اع��اده م��ی کن��یم « مک��ررا آم��ده اس��ت ک��ھ : می کند و جھان شمارشی و عدد پرستی ھمان دوزخی است کھ پرستان است و خدا ھم با آنان با عدد حساب

شمارش و اعداد و حساب بھ ھ�یچ درک حقیق�ی نم�ی انسان ھرگز بواسطۀ» . کار شده استآش« قرآنبقول رسد ادراک ریاضیاتی بشر کھ امروزه جز این نیس�ت ، محک�وم ب�ھ باط�ل ش�دن اس�ت و ای�ن راز ن�ابودی ای�ن

١٨٧

ل اس�ت ک�ھ ودی�ن ع�ددی در پ� تع�ینپول می دھند و ای�ن قرآنز بر کردن و حفظ است. و بتازگی برای ا تمدن . اشدمقصود شمارش می ب

عبودیت

١٨٨

ین العاشق ق عش یا ا د العابدین عب یا ا

و عاشق بودن است. پ�س عب�ادات ک�ھ اعم�ال عش�ق یعنی پرستش، و پرستش از عشق ورزی » عبودیت« ب و عرصھ وصال ب�ا معش�وق اس�ت اگ�ر واقع�ا از روی عش�ق ب�ھ خ�دا و ح� اشدورزی انسان با خالقش می ب

گناھ�ان ممکن�ھ محس�وب م�ی ش�ود و از زن�ا اش�د ، فس�ق اس�ت و از اش�دقلبی بھ او ، و دلدادگی بھ معب�ود نب. زیرا زنا بھ لحاظ لغت بھ معنای تھمت زدن ن�احق اشدم بزرگتر می بپلیدتر است و عذابش از مجازات زنا ھ

است و ھمخوابگی با کسی کھ او را قلبا دوست نمی داری ول�ی ب�ا او تظ�اھر ب�ھ دوس�تی و عش�ق م�ی کن�ی ، باز ھم عمل تو زن�ا اس�ت و ع�ذابش را ھ�م در زن�دگی اشدزنا است ، این فرد حتی اگر ھمسر قانونی تو ھم ب

امش��روع ، م��ی ب��ری و سراس��ر در دغدغ��ھ و پریش��انی و تش��نج ھس��تی و حت��ی در ح��ین عم��ل زناش��وئی نا کس�ی ر! زی� عبودی�تزناشوئی ھم دچار زجر ھستی . پس وای بر تھمت ناحق زدن (زن�ا) ب�ھ خ�دا در وادی

ری�ا و فقط از روی نیاز دنیوی و یا از روی عادت و سھو و اشدکھ عبادت می کند ولی قلبا در حب با خدا نبو یا از روی رشوه دادن و تجارت با خدا ، عبادت نماید ب�ھ خ�دا تھم�ت زده اس�ت و ب�ھ ن�احق ب�ھ او نزدیک�ی

ک�ھ یوای بر نم�ازگزاران« و اینست کھ خداوند می فرماید اشدزنا می ب اشد می جوید و این تقربمی کند و ولی چون خداوند مطل�ق اس�ت » . دین ھستند.از روی عادت و یا ریا نماز بر پا می دارند . اینان از دشمنان

وس محض است ھرگز در چنین نمازھا و حج ھائی ب�ھ آدم�ی قلوب انسانھاست و پاک و قد و عالم بھ ذات وآنھ��ا درواق��عنزدی��ک نم��ی ش��ود و بلک��ھ ب��ھ ام��ر او ، ش��یطان ب��ھ چن��ین عب��ادت کنن��دگانی نزدی��ک م��ی ش��ود و

اندیش�ھ ھ�ا و اش�د د . اینس�ت ک�ھ چن�ین نمازھ�ائی ، اوق�ات مشغول پرستش و عشق ب�ازی ب�ا ش�یطان ش�ده ان�وسوسھ ھای شیطانی است و فقط اندیشھ پول و شھوت و مکر است کھ بھ اذھان م�ی آی�د. چن�ین نم�ازخوان

خ�دا باش�ند ت�ا ب�ر س�ر ت معمولی بھتر م�ی توانن�د ب�ھ ی�اد ھائی مکررا در خلوتھا اعتراف می کنند کھ در اوقاحاجیان این چنینی ھم وقتی از حج باز می گردند بقول معروف واقعا از خدا برگش�تھ م�ی نماز . ھمانطور کھ

ری�ب ب�ھ وند ھم�انطور ک�ھ م�ی بین�یم اکثری�ت قدزدی و بزھک�اری و فس�ق و ح�رام م�ی ش� اشد شوند و مظھر ض�د ارتر و ظالمتر م�ی ش�وند یعن�ی ب�ی دی�ن ت�ر واتفاق حاجیان ھمواره پس از حج بھ مراتب شقی تر و مک

اس�ت . بق�ول عبودی�تخداتر می شوند و بھ عذابھای بیشتری مبتال می شوند و این ع�ذابھا حاص�ل زن�ای در وص�ال رف�ت و ب�ی عش�ق رف�تن ن�ھ و ، اگر نماز معراج است پس بایستی با عش�ق ب�ھ دی�دار (ص)رسول اکرم

ان اس�ت و موج��ب ممک�ن اس�ت ن��ھ شایس�تھ . نم��از مش�رکان ، مع�راج ب��ا ش�یطان اس��ت و ھماغوش�ی ب�ا ش��یطمکرھای شیطانی م�ی اشد شیطان صفتی می شود ھمانطور کھ نماز گزاران مشرک مظھر پلیدترین صفات و

، آنگ�اه ک�ھ ش�یطان کس�ی را ق�رآناف�راد بش�ری م�ی باش�ند زی�را بق�ول باشند و از رنجورترین و معذب ت�رین د کھ در ھر نمازش یکبار بط�ور کام�ل کشف نمو (ع)لمس نماید ، رنجور می سازد . کاملترین عبادت را علی

و واقعا می مرد یعنی بھ وصال با خالقش می رسید. و بسیار اتفاق می افتاد کھ برخی از اطرافیان قصد کفن م�ی فرمای�د ع�الیترین ل�ذت در جھ�ان (ع)و دفنش را داشتند . کھ البتھ این مرگ در وصال ھم�انطور ک�ھ عل�ی

(عش�ق ورزی) نی�ز عبودی�تو ». من ، چون عسل است در دھان ش�مامرگ در دھان :« است و می فرماید درجات دارد و درجاتش از درجات ایمان و اخالص و معرفت و قدرت حیات قلبی و روحانی است . ھمانطور کھ عشق ورزی جس�مانی (ش�ھوانی) نی�ز موق�ع و مرحل�ھ ای دارد و آدم�ی بایس�تی ب�ھ بل�وغ جس�می برس�د ،

بل�وغ اش�د چ�ون ب�ھ (ع) موس�ی:«می فرماید قرآنھم بلوغی دارد ھمانطور کھ عشق ورزی روحانی و قلبی

١٨٩

.ھر ک�س محب�وب و معش�وقی دارد و محب�وب .»(یعنی چھل سالگی) رسید بھ او کتاب و حکمت عطا کردیم و معشوق و معبود و مقصود اکثریت بشر در ھر عص�ری ، م�ال و ق�درت و زن و فرزن�دان و ریاس�ت اس�ت.

گناھان است و جز عذاب و رسوائی ندارد ھمانطور ک�ھ رواب�ط آنھ�ا ب�ا ھم�ھ اشد ، فسق است و عبادت اینان انسانھا و حتی با عزیزانشان سراسر فسق و تھمت و زنا و ظلم است و محص�ولی ج�ز زج�ر بھم�راه ن�دارد .

ند ، درب�در و اما مؤمنان کھ دلشان بھ ایمنی و نور حق روشن شده است و از پرستش امور ظاھری رھیده اذات�ا اش�ددر جستجوی یک معشوق روحانی و باطنی و حقیقی ھستند . آدمی در ھر مقام دینی و دنی�وی ک�ھ ب

امر ذات اوست. منتھی در پرستش ام�ور ظ�اھری و دنی�وی ھم�واره ناک�ام عبودیتعاشق است و پرستش و خیانت و ستم و نفرت ھمھ جانبھ م�ی است و بنابراین نھایتا ھمین فطرت پرستش در او می میرد و تبدیل بھ

بران�دازی پ�یش می�رود ک�ھ ام�روزه اکث�ر بش�ریت در چن�ین وض�عی –گردد و تاسرحد نفرت از خویش و خود قرار گرفتھ است. عشق بھ امور دنیوی بھ ضد عشق می رسد ھمانطور کھ شھوت پرستی موجب پدید آم�دن

بازی شده است . یعنی عش�ق ن�احق ، باط�ل م�ی جنسنفرت از جنس مخالف و گرایش بھ ھمجنون فراگیر ، شود .

بھ کفر آشکار میرسد ھمانطور ک�ھ در می�ان ھم�ھ ھمانطور کھ عبادات سھوی و ریائی و رشوه ای ھم نھایتا نسبت بھ آن عشق و حب قلبی ھ�م پدی�د اشدادیان و نیز مسلمانان شاھدش ھستیم . اصوال ھر چھ کھ ناحق ب

دان�ھ و مذبذبان�ھ و دم�دمی اس�ت و ر مردم آنرا عشق می نامند ھوس ب�ازی و می�ل مرد نمی آید و آنچھ کھ اکثپدیده ای ظنی و خیالی است نھ قلبی . و برای ھمین ھم عاقبت بھ شر است. عشق بھ جنس مخ�الف ھ�م اگ�ر

عاشق را در مسیر حق و ھدایت قرار م�ی دھ�د . فق�ط مؤمن�ان قلب�ی اشدخالص و بی غش و قلبی و ایثاری بذات خ�ویش اللھ�یدر ح�ریم مق�ام خالف�ت » م�ؤمن«و عشق ورزی می باش�ند زی�را و حقیقی اند کھ اھل حب

عشق باز شده است زیرا عشق ، مذھب خداست و بر این مذھب است ک�ھ درب بخداست کھ تقرباست و از ی خود قرار داد. عش�ق : جھان را آفرید و انسان را برخود برگزید و خود را فنای در او نمود و او را بر جا

یعنی ایثار تا بھ انتھای وجود. و نھایتا ایثار خود وجود. و مؤمن یعنی عاشق . عاشق چھ ؟ عاشق محبوبی کھ مؤمن یک ش�بھ و اینست .غیبی و گمشده : عاشق عشق بازی و ایثار و فدا نسبت بھ عاشقی عاشق تر

ب�ھ عاش�قان خ�دا ب�ر روی زم�ین میرس�د اگ�ر در بھ خدایش کھ اصل عشق و خالق عشق اس�ت نمیرس�د بلک�ھ ایمانش خالص شود و کامل و کاملتر گردد. زیرا عاشقان خدا مظاھر عشق ھستند و مظاھر صفات رحم�ی و ایثاری خدایند اگر با عاشقان خدا بتوانی عشق ورزید و دوستی نمود و تحملشان کرد آنگ�اه ب�ھ خ�دا میرس�ی

عش�ق ب�ا او برآئ�ی و فس�ق نکن�ی . وای�ن درج�ات والی�ت وج�ودی کھ مطلق عشق اس�ت و م�ی ت�وانی از پ�ساست زیرا عشق از دل است و عاشق ، دل انسان است و معشوق ھم کھ خداست از دل و در دل است . پ�س عاشق و معشوق یکی است و ھر دو خداست و بھ زبانی دیگر ھر دو دل اس�ت و ھ�ر دو خ�ود انس�ان م�ؤمن

بخود و عشق بھ یگانگی و توحید. و وصال با خویشتن . راه عشق راه است. و عشق یعنی : عشق رسیدن . پس بی معرف�ت نف�س نم�ی ت�وان ره عش�ق پیم�ود . معرف�ت نف�س ، درون است و راه فسق، راه برون است

پ��ای وص��لت اس��ت و پ��ای رف��تن ب��ھ س��وی معش��وق مطل��ق اس��ت و پ��ای رف��تن بس��وی ح��ق خ��ویش اس��ت پ��س بقی ھمھ فس�ق اس�ت و گن�اه . و زب�ان عرفت نفس است و بس . و ماص اھل مو عبادات فقط مخصو عبودیت

عبادت ھم زبان دل است یعن�ی زب�ان ام�ی اس�ت یعن�ی زب�ان م�ادری ، زب�ان خ�ودی اس�ت ن�ھ غی�ر . ب�ا خ�ود و با زب�ان غی�ر س�خن گف�تن آنھ�م س�خن عش�ق ، از فس�ق اس�ت و حج�اب اس�ت و جھ�ل و خدای خود و دل خود

١٩٠

س�ت ع�رب زده گ�ی بس�یار ب�دتر اس�ت زی�را غرب�ی زب�ان دنیاس�ت و عرب�ی ب�ھ ریاست . اگر غرب زده گی بد اس��ت و ع��رب زده گ��ی گ��ی خطا قص��د زب��ان دل بک��ار می��رود . و ب��ا دل ، بیگان��ھ ب��ودن ، زناس��ت . غ��رب زده

زناست .

وحی ینیا اطلق المبلغین یا ابلغ البالغ

١٩١

ود وج� اش�دعبارت است از درجات القای امر از خالق بھ مخل�وق . پ�س مخل�وقی ک�ھ ص�احب وح�ی نب»وحی«

. اشدود ببد و موجبقا یانمی تواند اشدو تابعش نب اشدح نبندارد زیرا مخلوقی کھ بھ امری از امور خدا مسل وح�ی (ع) یو نی�ز ب�ھ م�ادر موس�ی ب�ھ زنب�ور وح�ی م�ی کن�د کریم آمده است خداوند حت� قرآنھمانطور کھ در

د اس�ت و . وحی ، کانال امر وج�و انبیای الھی نبوده است ت خویش موضوعی مختص نمود پس وحی در کلی ی ام�ر و مج�ر اش�د. پس وحی یک واجب وجودی از طرف خدا بھ عالم ھستی می ب بھ وجود یافتن است امر ع ھ�ا . غرای�ز و طب� و از درج�ات وج�ود اس�ت. وحی درجات دارد (بشو ! پس می شود) است» کن فیکون«

ار ماوی ، آث�فع�ل و انفع�االت در جم�ادی و نب�اتی و حی�وانی و انس�انی و س� وحی می باشند و ھم�ۀانواعی از و غی��ر م ھس��تی اع�م از انس��انم��ی آی��د . ص�فت ھ��ای گون�اگون در ع��الت از وح��ی پدی�د وح�ی اس��ت و ب�ھ تبعی��

روز ع��الم ھس��تی ، ب��دین لح��اظ ، مظھ��ر ب�� . پ��س ک��ل ھس��تند و حاص��ل وح��ی ، درج��ات وح��ی م��ی باش��ندانس��انھ�ی انبی�ای ال وحی است و وح�ی ب�ھ ھ از عالیترین درجۀ. وحی بھ انسان البت و انواع وحی می باشنددرجات

ق الق�ای مطل� وت ، وح�ی کام�ل ختم نب�و ی بھ امامان و اولیای خدا در عرصۀو وحاست نیز در عالیترین حد ت م�ن م�ازی�ن پ�س در مؤمن�ان « می فرمای�د : (ص)و اینست کھ رسول اکرم اشدان می بامر بھ قلوب مخلص

تولی�ای ام�ایعن�ی ». آنھ�ا در ن�زد خ�دا ، غبط�ھ م�ی خورن�د کسانی ظھور می کنند کھ انبیای گذشتھ ب�ر مق�ام ب�ھ امر خالق وھستند ظھور امر خدا ، در ارتباط مستقیم و بی واسطھ با پروردگارند و خود محل (ص) محمد

خداون�د از . زی�را ب�ھ مق�ام توحی�د و خالف�ت خ�دا رس�یده ان�د و از وجود اینھا صادر اس�تآشکارترین وضعی ام�ام (م�ام مب�ین کریم در وصف ا قرآنعالم و آدم ، و اینست کھ وجود اینھا ، امرش را جاری می کند در کل

عالم ھستی ل کیعنی .» ت در وجود امام مبین چیزھا در عالم ، متمرکز شده اس ھمۀ« آشکار) می فرماید :ن�د و کخ�ود از پروردگ�ارش را دریاف�ت م�ی و ھر چی�زی ، از وج�ود ام�ام مب�ین اس�ت ک�ھ وح�ی و ام�ر خ�اص

دل ب�ر ق�رآن. خود را چن�ین خوان�د (ع)زنده و ناطق ھستند ھمانطور کھ علی قرآنت می یابد . یعنی موجودی وج�اری م�ی ش�د در عم�ل و ص�فت . (ع)ی ش�د و از وج�ود مب�ارک عل�ی ، ن�ازل م� (ص) محم�دس حض�رت مقد

ان وح�ی ھم�یعن�ی اینک�ھ معرف�ت نف�س ، » . علی ، جمال باطن من است « می فرماید : (ص) محمداینست کھ دا خ�ال نعم�ت وحی است و کم� بیواسطھ و ارتباط مستقیم با پروردگار است و این مطلق وحی و عالیترین حد

وجود در ھم از ھمین بابت است . وحی م.» خودشناسی ، خداشناسی است «م ھمین است و ت ھدر ختم نبو اس�ت و ختم ش�دهت کھ بھ معنای خبرآوری است معرفت نفس ، وحی کالمی و خبری (نبوی) نیست زیرا نبو

ر ظھما کھ م می نامند و امامان» خموشی« مان را عرصۀاسالم ، این دوران آخر الز اینست کھ عرفای حقۀی والی��ت وح�ی در واد. ت�رین انس�انھای ت��اریخ ب�وده ان�د خ�اموشعل�م و خب�ر و معرف�ت و کلم��ھ بودن�د کم�ال

رف (معرفت نفس) ، وحی خبری و کالمی نیست ، وحی بصری و نظری است و اینست کھ معرفت نفس ، ح�وری ک�ھ دل . ن� و تجزیھ و تحلیل و فلسفھ و روان شناسی نیست بلکھ وادی شھود (مش�اھده) اس�ت از چش�م

ینس�ت ید . و اآاز معرفت نفس ، چشم دل را می گشاید چشم سر را ھم بینا می کند و دیدار با خدا محقق می .»آنکھ چشم دلش کور است چشم سرش ھم نمی بیند ھر چند گشاده است « می فرماید : قرآنکھ

یده اس�ت بلک�ھ خ�ود ، وح�ی مالئ�ک و جبرئی�ل ، رس� تنھ�ا ب�ھ کم�ال وح�ی وج�ودی و بیواس�طۀعارف حق ن�ھ تش و نی��ز ب��ھ اولی��ای خ��دا و خط��اب ب��ھ رس��ول اک��رم در کم��ال مق��ام نب��و ق��رآن. ھم��انطور ک��ھ در کنن��ده اس��ت

قب�ل در مراح�ل ». ا کھ خداوند وحی کرده اس�ت ب�ھ ت�و وحی کن بھ مؤمنان آنچھ ر« عارفان آمده است کھ :

١٩٢

ھ از ط�رف خ�دا ب�ھ ش�ما بھ مردم ، آنچھ ک� یدابالغ کن«ت ھمواره بھ رسوالن گفتھ می شود کھ : از کمال نبو ت ھاس�ت ت�ا آنج�ا ک�ھ انس�ان پس مق�ام والی�ت وج�ودی (معرف�ت نف�س) مق�امی برت�ر از نب�و ». وحی می شود

عارف بر جای خدا قرار دارد و قادر بھ وحی نمودن بھ قلوب مؤمنان است کھ از دلھ�ائی زن�ده برخوردارن�د. قلب�ی ده است و منظور والیت است و رابطۀذکرش آم قرآنمؤمنان است کھ در و این ھمان ارتباط قلبی بین

بین حق پرستان است .

احکام یا انصر الحاکمین یا احکم الواجدین

١٩٣

م�ی احکام است ھمانطور کھ رسول اک�رم بھم کتا قرآناحکام خدا برای بشر بوده اند و ۀانبیای الھی آورنددر جستجوی اسرار قرآنپس آنان کھ در .». ما انبیاء آورندگان احکام ھستیم نھ کاشفان اسرار « فرماید :

. اسرار و علوم غیبی حاصل پیروی صادقانھ و خالص�انھ از احک�ام اس�ت و آن�ان ھستند رھی عبث می پویندخدا و رسوالن می خواھند بھ اسرار جھان واقف آیند جز ب�ھ جن�ون مب�تال مخلصانھ ازتی کھ بدون چنین تبعی

ھ می رسند و بھ عیان بی عمل می باشند کھ نھایتا بھ پرستش اجن نمی شوند و اکثر دراویش از جملھ این مد م�ی ت از احک�ام دی�ن ک�ھ ب�دون تبعی� انواع عذابھا مبتال می گردند . و نیز جریان�ات اھ�ل کت�اب (اھ�ل مدرس�ھ)

خواھند بھ علم برسند جز بھ بازیچھ ھ�ا و فرمولھ�ای فریبن�ده نم�ی رس�ند ک�ھ ھ�یچ اث�ری مثب�ت در س�عادت و دھ�د و تم�ام ق�وایش تعالی بشر ندارد و فقط عمر بشر را در بازی با فنون و اسباب بازیھای فنی ، بھ�در م�ی

نوع دیگری از جنون است کھ خداون�د و این نیزرا از او می گیرد و تبدیل بھ درمانده ترین حیوانات می کند رش�د روز . »ا اکث�ر م�ردم ج�ن ھ�ا را م�ی پرس�تند و مالئکھ م�ی گوین�د : پروردگ�ار«در کتابش می فرماید :

افزون انواع بیماریھای اعصاب و روان کھ اکثرا در ت�اریخ س�ابقھ نداش�تھ اس�ت از نش�انھ ھ�ای ج�ن زده گ�ی انکار دین و با توسل بھ دانش ذھنی ب�ھ اس�رار و عل�م جھ�ان آگ�اه معاصر است کھ می خواھد با تمدنبشر م

زنجی��ری اس��ت ب��ر اش��دعلم��ی ک��ھ در آن عم��ل دین��ی نب«: (ص)رم ول پی��امبر اک��. و بق�� ش�ود و س��عادتمند گ��رددص�احبش را اص�الح و س�عادتمند علم�ی ک�ھ« می فرماید :نیز امام صادق و .»گردن صاحبش تا روز قیامت

عل�م در « و در ح�دیث مع�راج داری�م ک�ھ :» است کھ لباس علم بر تن ک�رده اس�ت ھ جھل علم نیست بلکنکند و آنچ�ھ ک�ھ در ن�زد س�تمکاران اس�ت نزد خداست و خداوند بھ میزان نیاز و اخالص بھ مؤمنان عطا م�ی کن�د و نی��ز م��ی فرمای��د : .» ک م��ی ش��وند عل��م نیس��ت بلک��ھ بازیچ��ھ ای اس��ت ک��ھ ب��ا آن رس��وا م��ی گردن��د و ھ��ال

» کندرکان علمی ندارند و جز خیال خود را پیروی نمی کنند و خیال برای رسیدن بھ حقیقت کفایت نمی مش«پدیده تمدنرا ببار آورده است بر اساس ظن (خیال) پدید آمده و این تمدندانش معاصر بشری کھ این و کل

ض اس�توار اس�ت . ھم�انطور ک��ھ د و م�ردود اس�ت و ھ�یچ مبن�ای علم�ی ن�دارد و تمام�ا ب�ر ف�رو م�رد ای ظن�یآن کھ نقط�ھ جدید است از فرض آغاز شده و الف تمدنمانند پدر و مادر دانش غرب و کھ بحساب و ھندسھ

فرضی محال و کامال خیالی است و طبق تعریفی ھم کھ بر نقط�ھ و ص�فر ش�ده اس�ت اشد) می ب٠) و صفر(.(. ص�فر ، چی�زی اس�ت ک�ھ وج�ود ن�دارد و مشاھده ک�رد توان محال بودن و غیر واقعی بودنش را آشکارا می

نقطھ ھم چیزی است کھ نھ طول دارد و نھ عرض و نھ ارتف�اع و عم�ق ، یعن�ی وج�ود واقع�ی ن�دارد و ف�رض شیمی و ریاضیات و منطق و نیز ھم�ۀ فن�ون شاخھ ھایش مثل فیزیک و . پس علوم جدید و ھمۀ محال است

م�ین دلی�ل اس�ت ھ و ب�ھمبنای چیزی کھ وجود ندارد پدید آم�ده اس�ت بر فرضی محال است و بر حاصل از آنپی�روان ای�ن ب�ر وج�ود بن�ا نش�ده اس�ت و اینک�ھ ھم�ۀمحکوم بھ عدم و ن�ابودی اس�ت زی�را تمدناین کھ ھمۀ، مرگ بار و مرگ آفرین ھستند و جز سلطھ و نابودی ھنری ندارند و جز عذاب نابودی اثری ندارن�د، تمدنھر روزه در مع�رض ابط�ال و پ�وچی ھس�تند ، تمدننظریات و فرمولھای علمی این اینکھ ھمۀ . و است حق بران�دازی رس�یده ان�د ، - بھ جن�ون خ�ود تمدنارکان و اعضا و حامیان و پرستندگان این است و اگر کل حق بودی اس�ت. احک�ام و وجود بنا نشده محک�وم ب�ھ بطال�ت و ن�ا واقعیتآنچھ کھ بر باطل است و بر . است حق

. و حکم��ت ، دی�ن حک�م رس�یدن ب�ھ عل��م و اس�رار وج�ود اس�ت و راه و روش رس�یدن ب��ھ حکم�ت ع�الم اس�تاسرار احکام دین است و جز تابعان مخلص احکام ، بھ حکمت نمی رسند و در حکمت این احک�ام ب�ھ جھ�ان

١٩۴

یچ�ھ ای ب�ھ بطن�ی از ع�الم غیب و ب�اطن اش�یاء وارد م�ی ش�وند و ب�ھ عل�م م�ی رس�ند . ھ�ر حکم�ی از دی�ن در ھستی است .

شم غی�ب و از چ، احکام دین ھر یک دریچھ ای برای ورود بھ عالم وجود خویشتن است و راه معرفت نفس فق�ط پوس�تۀ . ب�ا چش�م ظ�ن ، است کھ می توان باطن غیبی جھان بیرون را دید و ب�ر آن عل�م یاف�ت بین (دل)

ھ لک�ھ پوس�تبزنده جھان ھ�م نیس�ت ی دانش ظنی ، دانش پوستۀید . یعنتباه شونده و چرک عالم بدست می آچ�رک و وردار . پ�س دان�ش ظن�ی ، دان�ش م� ای از جھان است کھ بمانن�د چ�رک از کالب�د جھ�ان افت�اده اس�ت

ا و ز بیم�اری است و پیروان این دانش ھم مبتال بھ دستاوردھای آن می باشند کھ تمام�ا م�رگ آور وعفونت ر ب�گواه دنتمت این . تمامی انسان است حیات و ضد و محصوالتش نیز مرگ آور و ضد فساد و تباھی است

ه رالم وج�ود . پس احکام دین برخاستھ از فطرت عالم وجود است کھ انسان را بھ ب�اطن ع� اشداین امر می ب حک�ام دی�نامائی اس�ت . پ�س می نماید و دعوت می کند و امر بھ راه یابی در غیب است و دعوت بھ غیب پی

عوتنام�ھ دعالم ھستی برای بشر است برای مھمانی علم و معرفت در باطن غیب�ی خ�ویش . و ای�ن دعوتنامۀرای خداست ب� ۀعالم وجود خداست پس این دعوتنام . و ذات دنبدست انبیای الھی داده شده تا بھ بشر برسانل اس�ت پ�س اس�ت و ای�ن مھم�انی در د. و خان�ھ خ�دا ، دل انس�ان بشر بھ قصد رفتن بھ مھم�انی در ن�زد خ�دا

خان�ۀ اناحکام دین ، دعوت بھ خویش�تن خ�ویش انس�ان اس�ت و انس�ان را بخ�ودش ره م�ی نمای�د . زی�را انس� الف�ت الھ�ی. حک�م دی�ن حک�م مق�ام خ اش�دکائنات م�ی ب خداست و بطن ھفتم عالم ھستی و مرکز فرماندھی کل

م .ھستی کل و مرکز وجود عال انسان است بعنوان مقر را بپ�ذیرد . ھر کھ این حک�م اشدمی ب» نیست«و » ھست«، امر نیست» نباید«و » باید«احکام دین ، امر

را ناھی ستی المتو خالصانھ از آن پیروی کند مقام خود در عالم خلقت را یافتھ است و جایگاه خود در این ھر اس�ت و ھ� ریب و ع�ذاب نج�ات یافت�ھپیدا کرده و بر جای خود قرار گرفتھ است و از سرگردانی و ترس و ف

احک�ام .م�ی رود قراری ھا فروانواع عذابھا و سرگردانیھا و بی کھ نپذیرد و پیروی نکند در ترس فزاینده وود و ارد می ش�ودین خواه و ناخواه در آدمی عمل می کند یا در سمت اثبات و یا در سمت نفی . یا بر وجود

س�د . ر ذاب م�یاری وجود می شود و بھ ع�اری و جب و مبتال بھ قدرت قھ موجود می گردد و یا اکراه می کندحاص�ل وبھشت و جھ�نم ھ�ر دو در دی�ن اس�ت ، احکام دین است و این ھر دو حالت بھ منزلۀ دو روی سکۀ ی کافراناگو ب :«، دین نامیده شده است قرآنکافران ھم در راه دین در انسان است . برای ھمین است کھ

رمای�د :فم�ی ق�رآنو اینس�ت ک�ھ ». ای م�ا و ھ�یچ اجب�اری در دی�ن نیس�ت ما برای شما و دین ما ب�ر، دین شس�ت و راھ�ی جھان دین خدا جھان مستولی است و کل یعنی دین بر کل .»دین خدا ھر آن واقع و جاریست «

برخ�ی ب�ا ونن�د اس�ت برخ�ی ب�ا ش�وق و اختی�ار در آ »س�بیل هللا«است کھ بھ خدا می رسد . یعنی عالم وجود ردارند.اکراه و اجبار . اھل اختیار در بھشت ھستند و اھل اجبار از سیمای دوزخی این راه ، برخو

س�تۀران در پو. ک�افران و مش�رکان و متکب� و علم بر واقعھ است واقعیتپس احکام دین تنھا راه رسیدن بھ . و اس�ت چ�رکین و در ح�ال تعف�ن پوس�تۀ ن�د و تم�ام دی�ن آنھ�ا از ھم�ینبس�ر م�ی بر واقعی�تمرده و دوزخ�ی

ت ، مؤمنان و صادقان در بطن و دل جھان کھ مرک�ز حی�ات اس�ت زیس�ت م�ی کنن�د و آن بھش�ت اس�ت و بھش� قیق�ی ک�افران. در مراک�ز تح شناس�ی ب�ھ آن رس�یده ان�د – حریم دل است و بھشتیان اھل دلند ک�ھ در راه خ�ود

ی قرار می گیرد .عالم است کھ مورد بررسفقط چرک و جسد مردار

١٩۵

خیر مین یا اعرف الفاضلینیا افضل المکر

١٩۶

نب�ۀوسط ھ�ر چی�زی غی�ب و نھ�ان ت�رین جو »خیر ھر چیزی در وسط آنست «می فرماید (ص)رسول اکرم

م��ی نق��رآ. و نی��ز م��انطور ک��ھ خی��ر وج��ود انس��ان در دل اوس��تاس��ت ھ وج�ود آنس��ت و ب��ھ مثاب��ھ دل آن چی��زید قیم�ان دل ھس�تت اھل دل ھستید و زنده دالن و میعنی ام .» ت وسط ھستید و شما مؤمنان ، ام « : فرماید

ظ�ر ص�یرت و نت را دارید زیرا شھود و بو از این جایگاه است کھ مقام شھادت و نظارت و شفاعت بر بشری م�ی ق�رآنق اھل دلند دریافت کنندگان حق�ای محمدت ھمگی از دل است و چون مؤمنان ام و شفاعت و رحمت

خی�ر و معن�ائی ھندس�ی ن�دارد و معن�ای حس�ابی ھ�م ن�دارد ک�ھ» وس�ط«. پ�س باشند کھ بر دل نازل م�ی ش�ودو یل کم�را مع�اد »وس�ط«ران اس�ت ک�ھ . و این از جھ�ل مفس� ی نیستندموری حسابی و ھندسی و کم اایمان

م�ع ف�رض ل ھر چیزی ق�رار داده ان�د و چی�زی مت�رادف نص�ف جی و سنجش حسابی گرفتھ اند و مثل معد ماد ا در وج�ودتای فرزن�د آدم ت� « : کرده اند کھ این عین ش�رک اس�ت مث�ل خ�دا + دنی�ا . و خداون�د م�ی فرمای�د

حقیق�ی رف و ارزش�ھایمع�ا ھ دی�ن اس�الم و ھم�ۀپس دین و خاص�. »ری از دنیاست ، اثری از من نیست اثاس��ی و م��ذھب قیت در دی��ن ھم��ان ش��رک اس��ت لی . نس��بی انس��ان ام��وری مطل��ق م��ی باش��ند و ن��ھ نس��بی و مع��د

ای ر ب�ھ معن�. پ�س کف�ر و ش� . ابلیس کھ خدا و خدائیت او را منکر نشد اشدکفر می ب ابلیس است و از نطفۀی�ک وتافیزیک مسانھا تحت الفاظ متفاوتی بھ ان . ھمۀ انکار خدا بھ عنوان وجود خالق و مالکی برتر نیست

س�تھ از خایس�تی برنین م�ی باش�ند و اندیش�ۀ ماتریالچقدرت برتر از عالم کمابیش قائلند حتی ماتریالیستھا ھم ناس�ی اس�ت ک�ھ دچ�ار عج�ولی گردی�ده و خ�ام و نیم�ھ راه ب�اقی مان�ده اس�ت و ب�ھ ش - اتی عمیق در خ�ودتفکر

رھب�ر وو ب�انی کف�ر اس�ت پس ابلیس کھ نخس�تین ک�افر در ع�الم ھس�تی اس�ت . بازی سلطھ گرفتھ شده استن�وان عان ب�ھ س�انھ منک�ر مق�ام ذات�ی و ب�اطنی (وس�ط) کافران است منک�ر وج�ود خ�دا و ق�درت او نیس�ت بلک�

س�ت ک�ھ . پس کفر از سطحی نگری و قش�ری گ�ری ابل�یس ا اشدخدا و حامل علم و عظمت خدا ، می ب فۀخلیا ر »وس�ط«، . و آن�ان ک�ھ در ای�ن دو ح�دیث و آی�ۀ م�ذکور اول مقال�ھ انسان را منکر شدوسط و دل و نھان

ھ�ا ر نظ�ر آنچنان می پندارند کافرند و کفرشان در شرک آنھاس�ت ک�ھ مخل�وط دی�ن و دنی�ا را م�ی خواھن�د و دی م�ظھور و رس�وائی ش�رک اس�ت ک�ھ نابخش�ودنی ت�رین ن�وع کف�ر اشد مترادف مخلوط است و این » وسط« و خداوند آنرا ظلم عظیم نامیده است . اشدب

از طری�ق قلب چیزھا در دس�ترس آدم�ی نیس�ت اال می آید وپس خیر ھر امر و چیزی در وسط و مرکز آن برچیزھاس�ت و درب ورود ب�ھ وس�ط ھ�ر چی�زی و وس�ط ع�الم ھس�تی اس�ت و . و دل آدمی دل کل قلب خویشتنوجود از دل است کھ وسط عالم است کھ ک�انون رھ�ائی از دانۀو ثواب و نیکی است و مطلق جاوکانون خیر

. و ک��انون رھ��ائی از اس��ارت ھ��ا و جبرھ��ا و زورھ��ا و اش��دت و م��ذھب ابل��یس (قی��اس و ش��رک) م��ی بنس��بی اعم�ال اختی�اری و عاش�قانھ و قلب�ی آن اس�ت و ھم�ۀب�ودن ی . خیر ھر کاری نیز در اختیار درمانده گیھاست

ح�ت ای در ح�ین انج�ام چن�ین کارھ�ائی ھ�م آرام و راست و صالح اس�ت و آدم�ی حت�انسان ، خیر است و خیرزھر کاری ک�ھ آغ�ازش ب�ا رن�ج اس�ت پای�انش رن�ج بیش�تری :« (ع). و بھ قول علی است و از آن لذت می برد

. ھر کاری کھ در حال انج�امش ، ل�ذت عکس این امر ھم مصداق دارد» دارد و حاصلش رنجور کننده است.نی�ز از مش�تقات »اختی�ار« . حت�ی کلم�ۀ اختیار وجود دارد عاقبتش بھتر و رھ�ائی بخ�ش ت�ر اس�ت و شوق و

ک�ریم راه دی�ن را سراس�ر اختی�ار م�ی نام�د و ھ�یچ ق�رآن. اگر بنیادی با یکدیگر دارند است و رابطۀ» خیر«م دی�ن ش�ود و چ�ون تس�لیکھ آدمی فق�ط ب�ا اختی�ار م�ی توان�د اجباری را در دین پذیرا نمی شود از این روست

١٩٧

ه دی��ن تنھ��ا راه خی��ر اس��ت زی��را تنھ��ا راھ��ی اس��ت ک��ھ راه اختی��ار و اچن��ین اس��ت سراس��ر ب��ھ خی��ر اوس��ت و رقلبی نمی توان تسلیم دین شد و دین تنھا راھی است جز با دل و شوق و اختیار و ارادۀ انتخاب قلبی است و

اھل دین اف�زوده م�ی ش�ود و ب�ھ خی�ر آن م�ی کھ در آن اختیار اصل و اساس است و ھمواره بر قدرت اختیاررسد و بھ خیرھای بزرگ و بزرگتری نائ�ل م�ی آی�د و روز ب�ھ روز ب�ھ قل�ب (وس�ط) جھ�ان ک�ھ قل�ب خویش�تن

می رسد . » خیر«است نزدیکتر می شود و بھ کانون ز جب�ر و ا، در دری�ائی تش ب�ا احک�ام خ�دا آدمی بطور غریزی و فطری ھمواره در ح�ین ارتک�اب گن�اه و ض�دی

ب�ر نص�یب جو ت با دین و دل ، جز شر . یعنی در ضدی و ترس ، غرق است اکراه و بیزاری و وحشت و شر ود و ش�ی آن�را منک�ر م�ی آدمی نمی شود و برای ھمین است ک�ھ پ�س از ارتک�اب ب�ھ ھ�ر جرم�ی ، مج�رم بکل�

ندارد . ھم اھی معتقد است کھ مجبور بھ آن عمل شده است و راھی نداشتھ است و بنابراین گن مان�ا راهدی�ن اس�ت ک�ھ تس�لیم دی�ن ش�دن ھ رد ت�ی آش�کاراین اعتراف مجرمین ، دال بر حقیقت�ی ب�زرگ و حج

ز اگ�ر آنک�ھ میافتن در وادی اختیار و اراده است . انسان ھرگز در اعمال خی�ر و دین�ی اش ، مجب�ور نیس�ت . اشدده باد، تن بھ اعمال خیر (دینی) بو برای ریاکاری و فری اشدروی صدق قلبی و شوق قلبی نبوده ب

رات ت�رین خی� و اعم�ال عاش�قانھ ، ش�دید اش�دپس اعمال خیر ، اعمالی قلبی و اختیاری و بلکھ عاشقانھ می باون�د م�ی ک�ھ خد، و ب�ھ چش�م نیای�د اش�دچند کھ بر حسب محاسبات عددی ، بس�یار ان�دک بھر اشدانسان می ب

عن�ی ی.» دارم ات اعم�ال ش�مارات شما نمی نگرم بلکھ نظر بر دلھا و نی من بھ ظاھر اعمال و خی« فرماید :و ی نم�ازت�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ ح. ب� خداوند نظر بھ وسط انسان (دل) می کند کھ کانون خی�ر و اختی�ار اس�ت

است . ھ از ظن دل نیست بلک صدقات و انفاق ریائی و مردم فریبانھ ، عذاب بھمراه دارد و شر است زیرا از. پ�س ودان اھ�ل خی�ر (اھ�ل دل) ج�اری م�ی ش�س�اعمال و احکام دینی عالیترین خیراتی اس�ت ک�ھ از وج�ود ان

ا خیر بھ تن ب تظاھر بھ اعمال دینی و خیرات و یا مجبور کردن دیگران بھ تظاھر در دین بھ معنای جنگ تنان خی��ر ک��دی ب��ر پ��ا ک��ردن . و ب��ھ معن��ا اش��دخی��ر (خ��دا) م��ی بأ و ک��انون خی��ر (دل) و راه خی��ر (دی��ن) و منش��

اش�د و نف�اق اس�ت اش�د خی�ر اس�ت و مذھب است و خی�ر ض�د و این مذھب ضد اشدمقابل حقیقت خیر می بدرم ھ� ق�رآن(مس�جد ض�رر) در ص�در اس�الم اس�ت ک�ھ در را بھم�راه دارد و مص�داق مس�جد ض�رار عذاب و ش�ر

ترین دشمنان اسالم بودند .ذکرش رفتھ است کھ در مقابل مسجد پیامبر ساختھ بودند و شقی

طھارت یا اطھر الناظرین یا اکمل العاصین

١٩٨

ر ک�اذب اکث�ر ع�وام و علم�ای جاھ�ل دی�ن . و در عکس تصو ، بر بھ معنای پاکی است و نھ نظافت» طھارت«شخص�ی و یزیکی نیامده است و امریفانی و کریم این واژه بھ معنای پاکی ظاھری و جسم قرآنھیچ کجای

ای « . ای�ن آی�ات نمون�ھ ھ�ائی ب�ر ای�ن حقیق�ت م�ی باش�ند : قلب�ی اس�ت ب�اطنی و ارادی ھم نیست بلک�ھ واقع�ۀر) ن�د ک�ھ نم�ی خواھن�د ک�ھ خ�دا دلھایش�ان را پ�اک (مطھ�انک�افران آن « -.» تو بدان کھ منم پاک کنندۀ عیسی - »ای مؤمن�ان زوج ھ�ائی پ�اک ھس�تند.ت ب�ردر جن�« -» نیستند. قرآنلمس جز پاکان قادر بھ « -» نماید.

ن�د و نج�س ، از مش�رکان ناپاک« - .»بدانید کھ مشرکان نجس ھس�تند و نبای�د در مس�جدالحرام وارد ش�وند «(پ�اک کنن�ده) » طھ�ور«پس طھارت امری قلب�ی و نفس�انی و ایم�انی و معرفت�ی اس�ت و .» .آنھا دوری کنید

ست و مؤمن سالک معرفت نفس بمیزانی کھ در سمت دل بھ حریم الھی نزدیکتر می ش�ود ب�ھ س�مت فقط خدانزدی�ک ش�وند و حق�ایق آن را ق�رآنرون (پاک شده گان) ھس�تند ک�ھ م�ی توانن�د ب�ھ . و مطھ طھارت می رود

ق�رآنھ ک�ھ فق�ط پ�اک ش�ده گ�ان بایس�تی ب�ک�ھ خداون�د در کت�ابش نم�ی فرمای�د لمس نمایند . برای ھم�ین اس�تفق�ط پ�اک ش�دگان ب�ھ آن نزدی�ک م�ی « :نزدیک شوند و ناپاکان نباید بھ آن نزدیک ش�وند بلک�ھ م�ی فرمای�د

خ�وانی نیس�ت زی�را ق�رآنیزیک�ی و ب�ھ معن�ای ف یک واقعۀ» لمس«پس این . .» شوند و آنرا لمس می کنند ھس�تند ت�ا ب�ر نف�اق خ�ود ت�وجیھی و مش�غول تفس�یر و تب�دیل آن م�ی خوانن�د ق�رآناتفاقا منافقان خیل�ی بیش�تر

ی است کھ در دل مؤمن قرآن اشدمذکور می ب ی کھ منظور آیۀقرآن. پس این بیابند و راه را بر مردم سد کنند ق��رآنوج��ود دارد و ب��ر دل��ش ن��ازل م��ی ش��ود و مش��رکان نج��س ھس��تند و مطلق��ا دسترس��ی ب��ھ حق��ایق و آی��ات

فسیر نمایند . پس شرک مظھر ناپاکی و نجس�ی نف�س اس�ت و بخوانند و ت قرآنندارند ھر چند کھ شبانھ روز مؤمن�ان ق�رآنو بدس�تور این ناپاکی و نجسی بصورت انواع امراض جسمی و روانی در آنھ�ا ب�روز م�ی کن�د

ی از شرک پ�اک کنن�د ت�ا طھ�ارت نف�س یابن�د و س�پس از مش�رکان در رواب�ط بایستی نخست باطن خود را بکل ا م�ی ش�ود و پ�اک م�ی گ�ردد از معاش�رت و ھ�م آدم�ی بمیزان�ی ک�ھ از ش�رک مب�ر اجتماعی بپرھیزند . و طبع�ا

ش�رک دور می شود و اگر چنین نکند نش�انۀشراکت و دوستی با مشرکان در بیرون ھم اکراه دارد و از آنھا چن�د ک�ھ . ھر و معلوم است کھ کامال پاک نشده اس�ت ک�ھ ب�ا ناپاک�ان دوس�تی م�ی کن�د اشددرونی خودش می ب

مش�رک و ناپاکن�د و معرفت�ی ب�ر ای�ن ق�رآنقلبا بھ ھمھ حب دارند ولی چون اکثر مردم بھ نق�ل ان واقعی مؤمنندارند دچار سوء استفاده و سوء تفاھم می شوند و مؤمنان را بھ تھمت می کشند و با آنھا ع�داوت م�ی حب

س و درک نم�ی کنن�د و دوس�تی انسانی ندارن�د و مطلق�ا دوس�تی خالص�انھ را لم� کنند زیرا مشرکان قدرت حب مؤمنان را دال بر جھل و حماقت و یا خیانت می پندارند . پس بھرحال بھ صالح ھ�م مؤمن�ان و ھ�م مش�رکان

حذر باشند . تا مشرکان از ایمان و سالمتی و پاکی مؤمنان براست کھ مؤمنان از نزدیکی و معاشرت با آنھا در این رابطھ بھ ناپاکی و بیماری و شرک و تھم�ت ھم نان زجر نکشند و دچار بخل و عداوت نگردند و مؤم

ک�ھ ای�ن ناپ�اکی ب�ھ اعص�اب و اعض�اء و ج�وارح و روان مب�تال نش�وند . پ�س ش�رک منش�أ ناپ�اکی نف�س اس�ت . اش�دام�راض نی�ز م�ی ب ، ش�رک اس�ت ک�ھ منش�أ ھم�ۀ مشرک سرایت م�ی کن�د و مس�ری ت�رین م�رض بش�ری

ن��ی ناخالص��ی در دی��ن . و ب��ھ زب��ان س��اده منط��ق عد ، ش��رک ینش��ان داده ش��» ش��رک« ھم��انطور ک��ھ در مقال��ۀخ��دا + «رف ش��رک ھم��ان مث��ال در زب��ان ع��» خ��دا ب��ھ تنھ��ائی ب��رای خ��ود، ک��افی نیس��ت.« ش��رک ای��ن اس��ت :

در امر خداست در وجود خویشتن. » خود«و مشارکت خیالی » من«ھمان دخالت »خرما«. و است» خرمامسلمان واقعی نیس�ت و ب�ھ س�الم و س�المتی و اس�الم نرس�یده اس�ت و یعنی وجود ، تسلیم کامل خدا نیست و

پاک نشده است و نجس و مریض و بیماری زا است . پس آن عنصر ناپاکی و نجسی کھ ھمان عنصر شرک

١٩٩

فروش�ی م�ی پ�ردازد ت�ا - ت نیست کھ بصورت آرزوھا جلوه م�ی کن�د و ب�ھ خ�ودو منی » من«است چیزی جز است و دی�ن + دنی�ا اس�ت و دی�ن » خدا + خرما« . و این ھمان پدیدۀ ین جمع نمایددنیا را بدست آورد و با د

ھم�ان عب�ادن واقعی کھ مظھر سالمتی م�ی باش�ند . پس پاکا ناخالص و ناپاک است کھ شرک نامیده می شوداکثر ) . یعنیقرآنکھ اکثر مردم از آن بیزارند (بھ زعم خالص می باشندهللا المخلصین ھستند و مظاھر دین

، مردم از پاکی بیزارند و از این روست کھ نف�س آنھ�ا نج�س اس�ت و عموم�ا رنجورن�د و اس�اس ھ�ر مرض�یت تناقض�ات و تض�ادھا و . ش�رک عل� (نفس) اس�ت ک�ھ چ�ون ش�دید ش�ود در جس�م ھ�م آش�کار م�ی ش�ود روان

و ناپاکن�د و بیم�اری جات و پریشانیھای روان است و چنین روان ھائی (نفس ھ�ائی) آل�وده ناھنجاریھا و تشن خ�واھی - پرس�تی و خ�ود - ت اس�ت و خ�ودچنین نفس ھائی ھم از عنصر ھم�ین آل�ودگی اس�ت ک�ھ م�ن و منی�

است کھ آب وجود حیات را کھ خداست ، آلوده می سازد و گل آلود می کند و محاصره می نماید و از جریان ، مح�دود و محص�ور س�اختن تم�اری اس�ت . منی�ن و بیمی اندازد و تبدیل بھ مردابی می نماید کھ کانون تعف�

ت ، سلطھ و بھ چنگ آوردن و مال�ک ش�دن اس�ت بن�ابراین المتناھی وجود است و چون منظور از منی دریای مشرک ب�ھ خی�ال خ�ود از اقی�انوس حی�ات وج�ود خ�ویش برک�ھ ای م�ی س�ازد ک�ھ بتوان�د محص�ور و مح�دود و

. مشرک ، مثل مردابی متعفن است ک�ھ در شغول شودمیا بھ فروش آن در دن قبضش نماید و صاحب شود تای م�ردار م�ی ش�ود و منش�أ ناپ�اکی و م�رض تحلیل میرود و می میرد تا آنج�ا ک�ھ بکل�بھ آن حیات مستمرا رو

برائ�ت از مش�رکین ک�ھ ی�ک ». اکثرا مردگانند ولی نمی دانن�د « . ھمانطور کھ خداوند می فرماید : اشدمی بھم��ین ام��ر تفکی��ک مؤمن��ان از مش��رکان اس��ت و ای��ن ا بخ��ود اختص��اص داده مخ��تص ر ق��رآنب��زرگ س��ورۀ

منافقن��د و ی��ا ایم��ان اس��ت و آن��ان ک��ھ چن��ین نکنن��د ی��ابی��زاری و دوری جس��تن از مش��رکان بزرگت��رین مح��ک بدانی�د ک�ھ پ�اکی و نجس�ی « . و می فرمای�د : تفکیک پاکی از نجسی . یعنی مسئلۀ بزودی منافق خواھند شد

یعنی پ�اک و » طھور«و »طاھر« . » ی کافران ھمھ را یکسان می خواھندو ایمان یکسان نیستند ولو کفر چ�ھ غی�ر خ�دا ک�ھ در نف�س وارد د در ص�فاتش ھ�یچ ش�ریکی ن�دارد و ھرپاک کننده از صفات خداست و خداون

گانن�د ب�ھ ک�ھ پ�اک ش�دههللا المخلصین شود و نفس را مشغول دارد موجب نجسی انسان می شود و فقط عبادبرخاستھ اند و خداوند بر جای آنھ�ا نشس�تھ اس�ت . اینانن�د ط�اھر » خود«ی از رسند زیرا بکل خدا می تصفا

م�ی ش�ود و از نجس�ی م�ی . و ھر کھ با اینھا دوستی نمای�د ب�ھ ح�ریم طھ�ارت نزدی�ک و طھور در عالم خاک رسد . پاکی و سالمتی میرھد و بھ

اشت و اشرافیت نمی ت�وان پ�اک ش�د و از نجاس�ت و ام�راض حاص�ل از آن پس صرفا با رعایت نظافت و بھدش�رک معاص�ر ، ظ�اھر آرائ�ی و پاکس�ازی مح�یط و م تم�دنرھائی یافت ھمانطور کھ می بینیم بزرگترین نم�اد

ای بر سالمتی نف�س و جس�م هعا ، حتی ذر نظافت و بھداشت ظاھری است ولی با اینھمھ تالش و ھزینھ و اد ھ بھداش�ت و نظاف�ت ظ�اھری و جس�می بش�ری بیش�تر م�ی ش�ود ب�رشر نیفزوده و بلک�ھ ھ�ر چ�ھ ک�ب و اندیشۀ

د و بیماریھائی ب�روز م�ی کنن�د ک�ھ در ت�اریخ بش�ری ای نفس و عمل بشر افزوده تر می شوامراض و ناپاکیھاست . این کھ کامال جدید و بی سابقھ سابقھ نداشتھ است . و پلیدیھائی از نفس و اعمال بشر ظھور می کند

ر م�ی س�ازد و آنھ�ا را ب�ھ ی می رسد کھ خود آنھا را از وج�ود خ�ود متنف�نجسی ، امروزه در مشرکین بھ حد ی منک�ر ، خودکشیھا در مشرکین بسیار بیشتر است از کافران بی ریا و یکدست ک�ھ بکل� خودکشی می کشاندض وسواس ظھور می یابد کھ جزای . در مشرکین ، طھارت ظاھری فقط در اشکال مر دین و خدا می باشند

٢٠٠

، ع�ین خداس�ت پ�س اس�ت و طھ�ارت از خداس�ت و چ�ون خ�ود» خ�ود«. پس ناپاکی و نجسی از شرک است ناپاکی حاصل جھل نسبت بھ خود است و طھارت از نور معرفت نفس است .

حسد یا ابسط المقلبین ازقین یا اصلح الر

٢٠١

س م�ی پ�مرض و عذابی است کھ بھ انسانھای بخیل می رس�د و آس�انی و راحت�ی زن�دگی را از آن�ان » حسد«

ود و آنک�ھ رآنکھ بخ�ل ورزی�د ب�ھ راه س�ختی زن�دگی م�ی « : ور کھ خداوند در کتابش می فرمایدگیرد ھمانطش و آس�ودگی حسود ھرگز آرام�« : می فرماید (ع)علی و » عطا نمود و انفاق کرد بھ راه آسانی می رود .

واری خ� - حسد ، مرض و ع�ذاب خ�ود . »حسد منشأ بسیاری از بیماریھاست « :و نیز می فرماید » ندارد.روع ب��ھ ش�طبع�ا آنھ�ا ت�أمین م�ی ش�ود و ن�ھ از خ�دا آنانک�ھ گم�ان م�ی کنن�د ک�ھ رزق آنھ�ا بدس�ت خ��ود. اس�ت

بخ�ورد رس او ق�رار نم�ی گی�رد ک�ھس�تد ھ کھ نفس آدم�ی خ�ود درد و البت خوردن و مصرف نفس خود می کننی است خوار –این دقیقا خود ، ھ رزق حرام می نماید و می خورد فروشی تبدیل ب - بلکھ آنرا در بازار خود

کریم م�ی نقرآ. و کھ بزرگترین عذاب حسودان است و آنان را روز بروز تحلیل می دھد و رنجور می سازدی�وزه م�ی و اینگون�ھ اس�ت ک�ھ درو بخل نم�ی کنن�د مگ�ر آنک�ھ آن�را از نف�س خ�ود پ�س م�ی گیرن�د « ید :فرمام��ی نآنچ��ھ ک��ھ از نف��س خ��ود مص��رف م��ی کنی��د ھرگ��ز جبران��ی ب��رای آن :« م��ی فرمای��د (ع)و عل��ی . » ش��وند و اینست راز رنجوری و دریوزه گی نفس انسان بخیل .» یابید.

ق�رآنر . د ندارد کھ خودش را بھ مصرف برساند و بخ�ل یعن�ی آدمخ�واری آدمی بر خودش حرام است و حق ا یوانات رحمردار گرسنگی رو بھ مرگ می رود حتی الشۀدارد وقتی از فرط کریم آمده است کھ انسان حق

، ک�ردن . و غیب�ت ھم بخورد و بر او حالل می شود ولی حق ندارد جسد انس�ان را در ھ�یچ ش�رایطی بخ�وردویش اس�ت ست مثل خوردن جسد برادر خ�وئی و تھمت زدن بھ دیگران کھ از نتایج بخل و حسادت ایعنی بدگ

اتی یزھ�ا و ص�فچآمده است . زیرا بدگوئی ک�ردن از دیگ�ران دقیق�ا ب�دلیل بخ�ل نس�بت ب�ھ قرآنو این مثال در ران را د دیگ�است کھ آنھا دارند و خودش ندارد . پس بخ�ل ص�فتی آدمخواران�ھ اس�ت و چ�ون عم�ال نم�ی ش�وری ن آدمخ�واخورد پس آدمی نفس خود را تبدیل بھ سائر آدمھا می کند و آنھا را در درونش می خ�ورد و ای�

ش�غول م. رنجوری مس�تمر از نش�انھ ھ�ای بخ�یالن اس�ت زی�را ش�بانھ روز خواری منتھی می شود –بھ خود خوردن حرامترین چیز در دنیا ھستند یعنی آدمخواری .

احساس حقارت در خویش است و این حاصل ع�دم معرف�ت نس�بت ب�ھ خ�ویش اس�ت و آدم�یحسادت ناشی از ق�ارت در و عظمت و خودکفائی ذات خود را نمی شناسد و ج�ز ح قدر الھی وجود خویش و قداست و غنی کھ برت�ری د و نش�انۀسعادتمند تر از او ھس�تن برتر و عالیتر و ندارد خیال می کند کھ دیگران ھمھگمانی ، خود

و یس�ت ی نو سعادت ھم در نظر انسانی ک�ھ از ب�اطن ب�ی خب�ر اس�ت ، چی�زی ج�ز اس�باب و بازیچ�ھ ھ�ای م�اد نف�س چی�ز را در دس�ت دیگ�ران م�ی بین�د در خ�ودش احس�اس کمب�ود م�ی کن�د و آن بنابراین ھر چیزی کھ در

یرون�ی یای بدر اش� . وقتی نف�س آدم�ی غ�رق خود تبدیل کرده و بھ مصرف می رساند و این ھمان حسد استد و ب�ھ را در درون�ش بط�ور طبیع�ی م�ی س�از ءتب�دیل م�ی ش�ود و از نف�س خ�ود ، آن اش�یا است بھ آن اش�یاء

طل�ب لقم�ھ گ�ر در«. بقول م�والی روم�ی ط اشیاء استک انسان ، توس این ھمان تمل مصرف می رساند . وی ش�ود و م�ن چی�ز تحقی�ر و رذل ھم�ان چی�ز م�ی ش�ود و در آ اشدانسان در طلب ھر چیزی ب . » نینانی ، نا

ی ایگون�ھ م�این احساس حقارت ، حسادت و بخل را بر می انگیزد . ھمانطوری کھ انسانی در طلب خدا ، خد . »آنانکھ طلبکار خدائید ، خدائید « شود و باز موالی رومی می فرماید :

س اسارت نف�س در اش�یاء پ وجود آدمی ، آیت کبرای خداست و جایگاه ظھور اوست و ذات انسان خداست .و تبدیل عناصر نفس بھ اشیاء ، طبعا نفس انسان را کھ گوھره اش خداست ، تحقیر می کند و این حق�ارت ،

٢٠٢

و روز ناپ�ذیر را پدی�د م�ی آوردس�یری ح�رص منشأ حسادت است و می�ل ب�ھ برت�ری ج�وئی و کث�رت طلب�ی و تر و ظالم ت�ر م�ی ش�ود ت�ا آنج�ا ان سلطھ گرمی شود و بھ ھمان میز بروز وجود حقیرتر می شود و حسودتر

ین کسان خود ، احساس حسادت دارد و کمال ای�ن وض�ع آنجاس�ت ک�ھ انس�ان بخی�ل حت�ی رکھ نسبت بھ عزیزتنسبت بھ خودش بخیل می شود و چشم دی�دن ھ�یچ ارزش و معن�ای انس�انی را در خ�ودش ن�دارد و گ�اه چش�م

. ب�ھ قم�ار م�ی ب�ازد و نھای�ت کاناتش را بھ آتش می کشددیدن ثروت خود را ندارد و بدست خود ثروت و امحس�ادت و احس�اس حق�ارت اش�د ت خودکش�ی ھ�ا حاص�ل اکثری� . کشی اس�ت - خود، این حسادت نسبت بخود

آنکھ نم�ی خواھ�د . »ھ آنچھ کھ خدا بھ آنھا داده است بخل نمی ورزند مگر ب « می فرماید : قرآنو است .م�ردم م�ی ش�ود و ھرگ�ز ند چشمش بھ دست م�ردم اس�ت و دری�وزۀنرا انکار می کاز نزد خدا روزی ببرد و آ

نفس خویش است و روزی ای کھ از دس�ت م�ردم ب�رده م�ی ش�ود ھرگ�ز سود ، قحطی زدۀ. ح سیر نمی شودجن�ون حد قحط�ی زدگ�ی فزاین�ده م�ی ب�رد ت�ا س�ر ب�روز بس�وی نفس آدمی را قوی و غن�ی نم�ی کن�د بلک�ھ روز

. بخی�ل ی از عزیزان خود . بخل از دشمنی با خدا آغاز شده و بھ دشمنی با خود می رس�د نفرت از ھمھ . حت خویش است . ، شکنجھ گر خویشتن است و شقی ترین دشمن قسم خوردۀ

نف�اق و . ا حسودان جز ب�ھ ب�دبختی و درمان�ده گ�ی م�ردم ، خش�نود نم�ی ش�وند زی�را خ�ود ب�دبخت و رنجورن�دول رض دوزخی است و بلکھ بس�یاری از ام�راض اعص�اب و روان ک�ھ محص�صدقات بھترین راه عالج این م

دقھ را ص�بخل و حسادت ھستند از طریق انفاق و صدقات خود مریض ، شفا م�ی یابن�د و اینک�ھ رس�ول اک�رم ل و از ام�وا گذشتن از مق�داری ۀزیرا بواسط اشدبھترین راه عالج امراض نامیده است از ھمین حقیقت می ب

حبش را ک آن رھا می ش�ود و احی�اء و ق�وی م�ی گ�ردد و وج�ود ص�از نفس از اسارت و تمل ، بخشی ااشیاء تقویت می کند و بر بیماری فائق می آید .

رگ م�ی م�و ھر آن احس�اس اشدنفس انسان حسود ، زبالھ دان اشیاء است و ھر آن در حال خفھ شدن می بر انفاق ت ام. اھمی )قرآن»(را ندارند واقعیتاین و مردگانند لیکن شعور فھم« . کند زیرا واقعا مرده است

ی ک�ھ گم�ان م� . آدمی ت�ا زم�انی کریم کھ ھمواره با ایمان توأم است از ھمین حقیقت است قرآنو صدقات در و مش�رک اس�تکند کھ خودش دارد بھ خودش و خاندانش رزق و روزی می دھد بخیل است و مریض است

ق�رار وست سالمت در او تبدیل بھ معرفت و یقین کامل و عینی نشده ا واقعیتو ظالم است . تا زمانیکھ این ک�ھ . ھم�انطور خ�واری اس�ت و در ح�رام اس�ت . انس�ان بخی�ل ، ح�رام اس�ت و نج�س –ندارد و مشغول خ�ود

س�ت ول�ی درس�ت اس�ت ک�ھ روزی از خدا:« خداوند مشرکان را نجس می داند . یعن�ی آن�ان را ک�ھ م�ی گوین�د ی را ش�رک اس�ت . ت�ا چ�ھ رس�د ب�ھ ک�افران ک�ھ روز نقط�ۀ» ول�ی« ھم�ین.» ھم بی دخالت نیست خود انسان

ویند جئی دوری ی از خودشان می پندارند کھ عین نجاست می باشند . و مؤمنان بایستی از چنین انسانھابکل ر نف�س ران را دگ�در خطر تیرھای نگاه آنان قرار دارند زیرا بخیالن دزدھ�ای انس�انند و دی قرآنوگرنھ بقول

ک�ھ ت ھس�تندکان) آن بخ�ش از بش�ری رخود می دزدند و می زنند تا بمیرند و آنھا را بخورند . حس�ودان (مش�و «ه اس�ت. ه ش�د. بخی�ل انس�ان م�اد ه در آنھا سقوط ک�رده و م�رده و از حرک�ت ب�از ایس�تاده اس�تجھان ماد

. قرآن» اینان سنگ شده اند و برخی از سنگ ھم سخت ترند.

٢٠٣

ذکر یا اذکر الحامدین یا اسبح الذاکرین

٢٠۴

دارد و بیش از دویست ب�ار ب�ھ ک�ار رفت�ھ اس�ت و قرآناز واژه ھائی است کھ بیشترین کاربرد را در » ذکر«ھ معنای ھر ن�وع ب�ھ ی�اد آوردن اس�ت . ھ�ر دو تش بعمومی ، و بھ معنای بیاد آوردن خداست در حالت خاص

ک�ریم آش�کارا مفھ�وم ق�رآنی وج�ود دارد و ارتب�اط مس�تقیمی ھ�م ب�ا یک�دیگر دارد . در قرآن�معنایش در آیات ر اس�ت از جمل�ھ ب�ھ ی�اد آوردن خویش�تن . و است کھ ھر نوع بھ یاد آوردن بر محور بھ یاد آوردن خ�دا میس�

:می نامد کھ فقط ھدایت کنندۀ اھل ذکر است و م�ی فرمای�د(یاد) خود را ذکرمکررا قرآندر کتاب قرآنخود آس�ان اس�ت . ک�افران را ب�ر عذابش�ان م�ی این کتاب یاد عالمیان است و براستی کھ فقط بر اھل ذک�ر (ی�اد)«

ک�ل ، ق�رآنیعن�ی . »بسوی خود م�ی کش�د و ھ�دایت م�ی کن�د افزاید و منافقان را رسوا می سازد و پاکان را ب�ھ «ی گذرد و خواھد گذشت را بھ یاد مؤمنان کھ از ق�درت عالم و عالمیان و ھر آنچھ کھ برعالم گذشتھ و م

شرح ھ�ر آنچ�ھ ک�ھ گذش�تھ قرآندر :«می فرماید (ع)برخوردارند ، می آورد . ھمانطور کھ علی » یاد آوردنکھ ھن�وز ب�ر بش�ر واق�ع امت کبری ،ھم حتی وقایع قی قرآنو خود . »می گذرد و خواھد گذشت آمده است و

و نی�ز بس�یاری از وق�ایع آغ�از » کھ ب�ھ ی�اد آوری�د اشدب« : دھد و سپس می فرماید نشده است را شرح میو ص��احبان « : خلق��ت را ک��ھ ھن��وز بظ��اھر بش��ری بوج��ود نیام��ده اس��ت ، ش��رح م��ی دھ��د و آنگ��اه م��ی فرمای��د

ی�ادآوری حافظ�ھ ای و ذھن�ی و خ�اطراتی ن�دارد و ی�ادی پس ذکر ربط�ی ب�ھ ی�اد و» . معرفت بھ یاد می آورند ق�رآناست کھ بر قلب مؤمن می آید . پس ذکر امری کامال قلبی است و نھ ذھنی و زب�انی . ھم�انطور ک�ھ در

. دھھ�ا آی�ھ داری�م انسان ، از قل�ب اس�ت ن�ھ از ذھ�ن امور حیاتی و ادراکی خاص را شاھد بودیم کھ ھمۀمکر ... زی�را ش�نوند و یبھ یاد نمی آورند ، درک نمی کنند ، تعقل ندارند ، شعور ندارن�د ، نم� « : کھ می فرماید

عالم ھستی و سیر خلق�ت جھ�ان از ازل ت�ا اب�د اس�ت و ای�ن کل پس دل آدمی حافظۀ.». ان مرده است دلھایشھ ای زن�ده (مثل ک�امپیوتر) بلک�ھ حافظ� اشدحافظھ ای مرده نیست کھ مخصوص ضبط و ثبت حوادث گذشتھ ب

کام�ل دارد و گوی�ا در دل چش�می زم�ان و مک�ان احاط�ۀاست کھ ب�ر ک�ل الساعھت و اکنونی و نقد و جاری در ، نظ�اره م�ی ات و ک�رات و حی�اتت جھ�ان ھس�تی را ت�ا دل ذر ت تا ابدی کھ ھر آن از ازلی قرار دارد (کھ دارد)

. دل م�ی ھ ب�ر آدم اھ�ل دل ع�ارض م�ی ش�وداس�ت ک�» ذک�ر«کند و حاصل این شھادت و نظارت مطلقھ ھمانا . چ�ھ چش�م دارن�داکث�ر م�ردم نم�ی بینن�د گر« م�ی فرمای�د : ق�رآنبیند و انسان بھ یاد می آورد . ھمانطور ک�ھ

کت�اب دل اس�ت و آنچ�ھ را ک�ھ گ�وش دل و قرآن کھ کتاب ذکر اس�ت ب�ھ منزل�ۀ. »زیرا چشم دلشان کور استوحی انبی�اء ماھیت. ھمانطور کھ نوشتھ و خوانده می شود قرآندر و ھر مؤمن کاملی می شنود (ص) محمد

حاص�ل ش�د از ش�نیدن فرات�ر رف�ت و ب�ھ دی�دن رس�ید ک�ھ مع�راج (ص) محمد ، شنیدن است و کمال وحی کھ دروح�ی (جبرئی�ل) را م�ی دی�د ول�ی م�ابقی انبی�اء ، تنھا پیامبری است کھ فرشتۀ (ص) محمد. ھمانطور کھ است

پی�امبری اس�ت ک�ھ چش�م دل�ش گش�وده ش�د و ای�ن ھم�ان ذک�ر اس�ت در (ص) محمد. پس ی شنیدندالھی فقط مش�نیدن ح�د . ذک�ر س�ائر انبی�اء در ذک�ر ، دی�دن اس�ت اش�د را کتاب ذک�ر نم�وده اس�ت و قرآنی کھ محمداسالم

نی ک�ھ اھ�ل ذک�ر . انس�ا ، واق�ع ش�د (ص)کھ در معراج پیامبر . و کمال دیدن ، دیدن پروردگار است بوده استھای عریان بیرونی زندگی خود را نیز نمی تواند ببین�د و ب�اور کن�د و ب�رای ھم�ین ھ�م در واقعیتی حت اشدنب

دیگ�ران و از کتابھ�ا و سرگردان است و گویا خوابی آشفتھ می بیند و ھمواره تعبیرش را از دھر چیزی مرد چشم خ�دا خداست و این حافظۀ المتناھی دل از احاطۀوست کھ دل منظر ت دل از این ر. این اھمی می خواھد

ه ای علم و بصیرت جھان ناظر است و بر ذات ھر ذر خداست کھ بر حال و گذشتھ و آیندۀ در دل است و ایناست و معرفت نفس تماما درجات ذکر اس�ت و » ذکر«ت معرفت نفس نیز از اھمی ت خارق العادۀدارد . اھمی

٢٠۵

ب��ھ تق��ربب��ھ دل اس��ت ک��ھ ع��ین خداشناس��ی و تق��ربدرج��ات دل شناس��ی و رواق��عداینس��ت ک��ھ معرف��ت نف��س عارف�ان و امام�ان . احاط�ۀ عین جھان شناسی و تاریخ شناسی و آینده شناسی است (ع)خداست و بقول علی

ما بر آینده و پیشگوئی و پیش بینی مردان حق ھم از کرامت ھای ذکر است کھ از معرفت نفس بر می خیزدانس�انی محص�ول ارزشھای خاص معرفت و فقھ و شعور و بصیرت و ھمۀعلوم حقیقی و حکمت و لیۀ. و کاس��ماء و ص��فات و کلم��اتش و علم��ش و اس��رارش را در ب��دو و معرف��ت نف��س اس��ت زی��را خداون��د ھم��ۀ ذک��ر

عل�م الھ�ی) خلقت در ذات آدمی نھاده است کھ بایستی بھ یاد آورد و این بھ یاد آوردن دل است و عل�م ل�دنی ( ، . و دل درب ذات اس��ت و ذات ی (عل��م در ن��زد خ��ویش) اس��ت محص��ول ذک��ر اس��تدن��ن ع ک��ھ ھم��ان عل��م م��

ھمگ�ی آموزش�ھای . و دانش و فن و ھنری کھ بھ غیر از طریق ذکر و معرفت نف�س بدس�ت م�ی آی�د خداست می فرماید : رآنقشیطان است و بازیچھ و شعبده بازی و عبث است و سحرھای شیطانی است ھمانطور کھ

و شیاطین بھ آموزش مردم مشغول شدند و سحرھا (فنون) بھ آنان آموختند کھ موج�ب طغی�ان و تفرق�ھ و «نش��انھ ھ��ای ای��ن س��حر و فن��ون ش��یطانی ک��ھ ام��روزه عل��وم و . .»نف��رت ب��ین م��ردم و زن و ش��وھرھا ش��د موج�ب بوج�ود آم�دن ھک�ھ چگون�معاص�ر ک�امال مش�ھود اس�ت تم�دنتکنولوژی و ھنرھا نامیده م�ی ش�وند در

جات و ی��اغیاح��زاب و اتحادی��ھ ھ��ای اقتص��ادی و سیاس��ی و فرھنگ��ی و نظ��امی ش��ده و موج��ب جنگھ��ا و تش��ن ت اص�لی و وی�دئو ب�ھ تنھ�ائی عل�. ھم�ین س�حر تلویزی�ون گریھا و فروپاشی خ�انواده ھ�ا و مل�ل گردی�ده اس�ت

ح�اد اجتم�اعی اس�ت ات ن خ�انواده را ک�ھ ھس�تۀردی�ده و ک�انوت و ش�عور گنابودی عواطف و ارتباط�ات و محب� ج و مکر و جنون نموده است .پوسانیده و تبدیل بھ کانون بیگانگی و غربت و تشن

نق�رآس�ت ک�ھ ھمانا خواندن و فھمیدن بھ یاد آورده ھا (ذکرھ�ا) ب�رای مؤمن�ان اس�ت و ب�رای ھم�ین ا قرآنو ج�ز پاک�ان « :و نی�ز م�ی فرمای�د » ر آسان ش�ده اس�ت بی است کھ برای ذکاین کتا« را می فرماید کھ : مکر

ز ویژگ�ی و او یک�ی » بھ این کتاب نزدیک نمی توانند ش�د و حق�ایقش را نم�ی توانن�د یاف�ت. (پاک شده گان)غ�ذای ق�رآنب و طاھر و پاک است و غذا و رزق پ�اک ھ�م ب�ھ نق�ل ، معیشت و غذای طی راه پاک شدن نفس

ق ھ عمل�ی فس�ک�رزقی کھ یاد خدا از دلھایتان بر آن نمی آی�د نزدی�ک نش�وید ای مؤمنان بھ«اھل ذکر است : ی کن�د و م�پس ذکر است کھ نفس را و جھان را و رزق را بر آدمی پاک و ح�الل و گ�وارا و ن�وری .». است

ھ�ل . پ�س اھ�ل عص�مت و طھ�ارت ھ�م ا موجب سالمت و انبساط وجود می شود و وجود را تعالی م�ی بخش�د ھم�انطور وارد ش�ده اس�ت ھ بھ مقام ذکر رسید بر خاندان عصمت و طھارت (پی�امبر و ائم�ھ)ذکرند و کسی ک

انن�آآخ�رت و ب�ا وھستند رفیق�ان ش�ما در دنی�ا یقین انبیاء و اولیاء و شھدا و صد « کھ خداوند می فرماید :لص�ان و و مخ یعن�ی در وادی معرف�ت نف�س ، اھل�ش ب�ا مؤمن�ان» . ھستید و اینھا ھستند رفیقان خ�وب جمع

ان�د و ینھ�ا زن�دها. زی�را درون و ھ�م در بی�رون امامان در طول تاریخ دیدار می کند و آنھا را می یابد ھم درذاک�ر و وذک�ر، خداس�ت خداس�ت در ھم�ین دنی�ا . زی�را سرچش�مۀ، دی�دار ب�ا ھرگز نمی میرن�د . و کم�ال ذک�ر

د و در و بس�وی خ�ود م�ی کش�انم�ی آورد دخ�ومذکور ھر دو از اسماء خداست . اوست ک�ھ م�ؤمن را ب�ھ ی�اد . کریم قرآن .»خدا را بھ یاد آورید تا از یاد خودتان فراموش نشوید « . خود آشکار می شود

٢٠۶

تسبیح

یا اجمل السبوحین یا اسبح الظاھرین

٢٠٧

ودش . در ا نم�ودن و پ�اک ک�ردن ھ�ر چی�زی از خ�. مب�ر ا نم�ودن اس�تت بھ معنای مب�ر غلبھ لحاظ » تسبیح«ب�ھ وص�افی ک�ھصفات و ا رئھ کردن خداست ! از چھ ؟ از کلیۀا نمودن و تبی بھ معنای مبر قرآن معنای خاص

ھ الوقف�است ب زمین و آسمانھا و ھر چھ کھ در جھان« کریم می فرماید : قرآنخدا نسبت داده می شود . و س�تات خدااز اس�ماء ذ» س�بوح«و . »مشغول تسبیح پروردگار می باشند ولی اکثر شما از درکش عاجزید

طل�ق م. روردگ�ارمطل�ق مت�رادف اس�ت ب�ا س�بوحیت پ اص�ال واژۀمطلقا مب�را . ا و پاک مطلق :بھ معنای مبر ا رماید : یفتسبیح خویش است و می نیز مشغول کامل . و در حدیث معراج است کھ خداوند یعنی طالق دادۀ

ن�د و ب�ھ کص�فات و مقام�ات خ�ویش را از خ�ود پ�اک م�ی وس . تسبیح خداون�د اینس�ت ک�ھ کلی�ۀسبوح و یا قد ی کنن�د وانسانھا م�ی بخش�د و تس�بیح جھ�ان و جھانی�ان نی�ز اینس�ت ک�ھ خداون�د را در ای�ن تس�بیح تص�دیق م�

خ�ویش ت م�ی یابن�د و چ�ون از ق�درت حف�ظ ص�فات خ�دا درصفات او را در خویش پذیرا می شوند و موجودی ونس��انند ار وج��ود د و مس��خ ن��ش را تس��لیم انس��ان م��ی نماینث��ار انس��انھا م��ی کنن��د و وج��ود خ��وی عاجزن��د آن��را

ت ک�ھ انس�ان، مقصود تسبیح متقابل خدا و جھان است و اینگونھ اس� . پس انسان انسان را خدمت می کنندو از خ�ود دصفات او می گردد . یعنی خ�الق و مخل�وق ھ�ر دریافت ھمۀو محل د کانون جانشینی خدا می شو

ند .دائی می کنند و انسان را مھد وجود قرار می دھند ولی این واقعھ را جز عارفان در نمی یابز - وجودان اس�ت دست خداست و این تسبیح ، ھم�ان دل انس� تسبیح درواقعپس جھان ھستی، مھد تسبیح خداست و

ان س�متی سبیح عارفاھل دل این تسبیح را می یابند و خدا را بھ یاد می آورند و خدا را تسبیح می کنند و تو درواق�ع ومعکوس دارد و آن رجوع دادن صفات خدا بھ خداست و جز خدا را الیق صفت و وجود نمی دانند

ا رج�ز خ�دا وا م�ی نماین�د ر عارفان ، وجود خویش را از خویش تسبیح می کنند و خود را از خود پاک و مب� الیق وجود نمی یابند .

ت. پ�س زدائ�ی از خویش�تن اس� - مبرائی خدا از خویشتن اس�ت و جم�ال ای�ن وج�ود پس ، جھان ھستی واقعۀه رس�د : را تسبیح قلب�ی از ھم�ین راه ب�ھ خ�دا م�ی لھاجھان ھستی ، راه خدا بھ انسان است و انسان عارف

س�بیح تجھان است و تسبیح جھان موجب خالفت انسان بر جای خداس�ت و تسبیح خدا موجب خلقت . تسبیحت . انسان عارف ، موجب پذیرش و ظھور این مقام خالف�ت اس�ت و موج�ب ظھ�ور ص�فات خ�دا از انس�ان اس�

مای�د:م�ی فر (ع). و این است کھ علی پس تسبیح موجب وجود ھر موجودی است زیرا ذات انسان ، خداستل�ذا ص�فاتش م�ی خوانن�د و و اکثر اھل دی�ن خ�دا را بواس�طۀ» شرک است، صفاتش پرستش خدا از طریق «

مشرکند .ا م�ی . بھ ھمان میزان کھ خدا را از صفاتش من�زه و پ�اک و مب�ر تسبیح انسان عارف یک امری متقابل است

ب�ھ ذات ا و پاک می کن�د و ب�دین ترتی�ب مشغول تسبیح خویش است و خود را از ھر صفتی مبر درواقعنماید . پس راه تسبیح ، راھی از صفات بسوی ذات است و ھر صفتی را کھ از باطن خود کھ خداست راه می یابد

. این قاع�ده در تس�بیح ھ�ر موج�ودی در می شود تجلیخود مبرا می کند بھ ھمان صفات ظاھر می گردد و مدگ�ار در درج�ات گون�اگون عالم ھس�تی مص�داق دارد و ھ�ر چی�زی در ع�الم مظھ�ر ی�ک ی�ا چن�د ص�فت از پرور

ائ�ی آن چی�ز از ص�فات خ�ویش اس�ت و نث�ار ک�ردن آن ب�ھ انس�ان ت ھ�ر چی�زی نی�ز ھم�ان مبر است و موجودی ب�ود ک�ھ اگر ق�رار ن:« . و اینست کھ می فرماید است. پس جھان ھستی حاصل فدا کردن خود بھ انسان است

و س�تا» داف�«پ�س تس�بیح ب�ھ معن�ای .»فری�دم خ�ود س�ازم اص�ال جھ�ان را نم�ی آ انسان را بیافرینم و خلیفۀجھان ھستی ، چریک فدائی انسان است و انسان اگر چریک فدائی خدا ش�ود ب�ھ خ�دایش لبی�ک گفت�ھ و مق�ام

٢٠٨

ان�س جھ�ان در آدم می شود . زیرا ع�الم وج�ود مح�ل تجلیجھان در او م انسانیتذاتی خود را در می یابد و »ف�ی هللا جاھ�دوا«و جودش را فدای خدا می کند در خ�دا ق�رار م�ی گی�رد . و انسان چون و و آدم در خداست

(سعی در خدا) ممکن می آید .حوی�ل تتس�بیح خ�ود از خ�دا و ن ب�ھ ای�ن دلی�ل اس�ت ک�ھ جھ�ان بواس�طۀپس علت ادراک انسان نسبت ب�ھ جھ�ا

-ادی خ�ودوط در نم�ودن خ�ود ب�ھ انس�ان ، در انس�ان ق�رار گرفت�ھ اس�ت و ب�ا او ان�س دارد . و ای�ن ادراک فق�جھ�ان در . خدا در جھان است و گذشتگی است یعنی تسبیح است - ر می آید کھ سراسر از خودشناسی میس

تس�بیح و» داف�«عالم وجود است ک�ھ سراس�ر انسانیتدر خداست و این جریان انس و انسان است و انسان . پس تسبیح ، عمل عشق است . و عشق است

ت و واقعۀئی ھر چیزی از خویشتن اسصفت زدا یم اینقدر تکرار شده است واقعۀکر قرآنپس تسبیح کھ در لس��لھ ی در س ع��الم ھس��تت و خالف��ت اس��ت ک��ھ در ک��ل خ��ود زدائ��ی اس��ت و ای��ن ھم��ان واقع��ھ خلق��ت و موجودی��

سان اس�ت. . جھان جانشین خداست و امام جانشین جھان است و خدا ھم جانشین ان مراتب ، در جریان است جات عشق است .رو این د

ات خ�ویش ی تسبیح دارد : تسبیح صفات خدا از خویش ، کھ راه رس�یدن ب�ھ ذکل پس معرفت نفس دو مرحلۀر خ�ویش م ھمانا تسبیح خدا از صفات اس�ت و پ�ذیرش ص�فات خ�دا د. و مرحلھ دو است از ھزار توی صفات

ت وود ع�ارف در درج�ات ش�د کھ این پذیرش امری وجودی است و مصادف است با ظھور صفات خدا از وجتی است و مراحل زمانی نیس�ت . این دو مرحلھ البتھ امری معرف یابی – رھائی و خود -د خو : یعنی زحدت

ر ق��ت اس��ت دخالف�ت و والی��ت و خل . و ای�ن ھم��ان دو مرحل��ۀ : خ�ود را ف��دای خ��دا ک�ردن و در خ��دا بق��ا ی��افتن . انسان عارف

ز آن آورد ی�ا ا را آدمی ، خدا را با ھر صفتی کھ در ھر حال ب�ھ ی�اد م�یاست زی» ذکر« و تسبیح ھمانا واقعۀن حل�ھ در آم) و ای�ن دو مرح م�ی گ�ردد (مرحل�ھ دو ا می شود (مرحل�ھ اول) و ی�ا ب�ھ آن ص�فت مس�ل صفت مبر

ت و اخالص ذکر و تسبیح . ت و قو واحد واقع می شود بھ میزان شد

نساء یا اشبھ الواقعین یا اشھد المتشابھین

٢٠٩

ح�ت تس�وره ای ق�رآنو در اش�دی م�ی بقرآن�ن�ام یک�ی از طوی�ل ت�رین س�وره ھ�ای » زن«بھ معنای »نساء« (م��ردم) و» ن��اس«ک��ھ اش��دم��ی ب» ن��س «از مص��در »نس��اء«. کلم��ھ (م��رد) وج��ود ن��دارد »رج��ل«عن��وان

ک�ریم ق�رآنای�ن مع�انی در ز ھمین ریشھ است و بھ ھمۀی) ھمھ ا(فراموش» نسیان«و » انسان«و » انس«ک�ی از یای�ن مع�انی توأم�ا در حقیق�ت وج�ود زن (نس�اء) موج�ود اس�ت و در ش�ناخت بکار آم�ده اس�ت و ھم�ۀ

اشرف مخلوقات خدا ما را یاری می دھد .) آدم زن در وادی آف��رینش موج��ودی ف��ی البدائ��ھ و مس��تقل نیس��ت بلک��ھ طب��ق ک��الم خ��دا ، از بط��ن چ��پ (دل

. یعنی زن از مرد پدید آمده ولی در مسیر استمرار بق�ا ای�ن م�رد اس�ت ک�ھ از زن استخراج و پدید آمده است. پ�س . زی�را ارزش بق�ا در اس�تمرار بقاس�ت . پس ھیچکدام بدین لحاظ بھ دیگری برتری ندارند پدید می آید

شده است پس غیر او نیست بلک�ھ از ن ، زن جمال باطن و دل مرد است کھ بر مرد عرضھ زطبق آیھ خلقت قلبی مرد است یعنی از خود مرد ، مردتر ماھیتخود مرد بھ مرد نزدیکتر است و اصال جمال آشکار معنا و

. پ�س ک�ریم ، در بط�ن و دل آن چی�ز ق�رار دارد ن�ھ در ظ�اھرش ق�رآناست زیرا اصل حقیقت ھر چیزی طب�ق ابر یا نابرابر باشند بلک�ھ موج�ودی واحدن�د ھ�ر چن�د ک�ھ ب�ھ چش�م زن و مرد دو تا موجود نیستند کھ با ھم بر

من است و ام ھم بھ » ام « (ع) »فاطمھ«می فرمود کھ (ص)اھل ظاھر دو تا می آیند ھمانطور کھ پیامبر اکرم ب کھ بھ معنای اص�ل و او قلب ھر چیزی . مثل ام الکت» باطن«و » اصل«و ھم بھ معنای معنای مادر است

نب��ود پ��س اص��ل و ب��اطن و دل او ب��ود و پی��امبر (ص)حقیق��ت کت��اب اس��ت و چ��ون فاطم��ھ م��ادر پی��امبر ب��اطن و . ای�ن ماھی�تشاعر نبود و بیان حقیقتی را در خلقت می نمود . پس مرد بھ مثابھ کالبد است و زن بھ مثاب�ھ

ت دارد ت و مسئولی ی است کھ قیوم» ظاھر«دو ظاھر و باطن یکدیگرند . و ھمانطور کھ در جھان ھستی این اس�تفاده و س�وء فھ�م ھ�ای کھ موج�ب مش�اجره عظیم�ی ش�ده و س�وء قرآنو نھ باطن . پس این کالم خدا در

و م�ردان ک�ارگزاران ب�ر زن�ان ھس�تند بواس�طھ :«بدین معناست و ب�ر حقیقت�ی اس�ت ک�ھ هبزرگی را پدید آورداگ�ر ای�ن آی�ھ » طھ اینک�ھ انف�اق م�ی کنن�د.اینکھ خداوند ھمواره بعضی را بر بعضی فضل بخشیده اس�ت بواس�

نظر گرفتھ و کلمات کلیدی آن فھم گردد ابھام برتری و تساویگری زن و مرد ھر دو عبث می آی�د . تماما مد مکررا آمده است و بھ معنای نوعی برتری ظاھری و دنیوی و م�ادی اس�ت و در ھ�ر قرآندر »فضل«واژه

ب�ھ ھم�ین معناس�ت و ن�ھ برت�ری خلقت�ی و ب�اطنی و ذات�ی . م�ثال خداون�د م�ی جا کھ این واژه بکار رفتھ دقیق�ا . ول�ی م�ی فرماید کھ حضرت سلیمان نسبت بھ بسیاری از انبیاء فضل نم�ود و ب�ھ او س�لطنت دنی�وی ھ�م داد

در مق�ام نب�وت و رس�الت و معرف�ت و وج�ود ، در درج�ھ محمددانیم کھ حضرت ابراھیم و عیسی و موسی و ب نب�ود و از انبی�اء اول�والعزم ی دارای کت�اع�الیتر از حض�رت س�لیمان بودن�د . حض�رت س�لیمان حت� ای بسیار

. علم کتاب داشت مثل ھمھ انبیای الھی ول�ی دارای کت�ابی مس�تقل و مش�ھود و نمودت می بعی تقبل از خود ماو ا س��تمگر ت��رین . و ی��ا مث��الی بس��یار عب��رت انگی��ز ت��ر وج��ود دارد و آن در رابط��ھ ب�� ص��احب ش��ریعت نب��ود

و خداون�د بن�ی اس�رائیل را ب�ر جھانی�ان فض�ل :« کافرترین قوم زمین یعن�ی بن�ی اس�رائیل اس�ت و م�ی فرمای�د در تفسیر و فھم این آیھ اکث�را دچ�ار تحری�ف و تردی�د م�ی ش�وند. و . )شید(یعنی برتری دنیوی بخ .»بخشید د و حت�ی گردانن�ده د بر جھان حکومت م�ی کنن�پول خو ھ ھم اکنون ھم صھیونیست ھا بواسطۀاست ک واقعیت

آمریکا می باشند . ولی این نھ تنھ�ا دلی�ل برت�ری ب�اطنی و حقیق�ی و وج�ودی آن�ان نیس�ت اصلی ھیئت حاکمۀجھ�ان کف�ر و ش�رک و س�تم ، شیطنت آنھاست و مقام دوزخ�ی آنھ�ا را نش�ان م�ی دھ�د ک�ھ ب�ر ک�ل انۀبلکھ نش

قوم کافری ، کافران قدرتمندتر و پولدارتر و زورگ�وتر حکوم�ت م�ی سلطھ می رانند . طبیعی است کھ بر ھر

٢١٠

. ھمانطور کھ در نزد دنیا پرستان ی استکنند . و برتری مرد ھم بر زن یک برتری دنیوی و فیزیکی و ماد . بھ�ر ح�ال ھ�م ناش�ی از چن�ین جھل�ی اس�ت، جسم مھمترین عنصر وجود است و تن پرستی و شکم پرس�تی

ر باطنی و قلبی ، ای�ن زن وزن است و زن باطن و دل مرد است و در ام ماھیتر و کالبد و مرد در حکم ظاھوم و ک�ارگزار و رئ�یس و است کھ بر مرد امر می کند و حکم می راند ولی در امور دنیوی م�رد اس�ت ک�ھ قی�

و مانی و ذات�ی و ح�ق اس�ت. و ت�ازه ھم�ین برت�ری ظ�اھری و جس� یر است . و این یک تقسیم کار وج�ودمدب و » انف�اق«ر و عمل�ی نم�ی آی�د و آن ش�رط ی مرد بر زن بنا بھ ھمان آیھ مذکور ، شرط دارد وگرنھ میس ماد

ر غی�ر اینص�ورت ھم�ین برت�ری را ھ�م از دس�ت د. ل مردان مؤمن استفداکاری است کھ از ویژگی درجھ او د از ای�ن فض�ل خ�دا ک�ھ رحمت�ی ب�ر جدید بواسطھ کفر خ�و تمدنت مردان جھان در ھمانطور کھ اکثری می دھد

را هزنان و مردان و کودکان است ، ساقط شده اند و تب�دیل ب�ھ دریوزگ�انی مفل�س گش�تھ ان�د و ک�انون خ�انواد فس�اد خیابانھ�ا م�ی کش�ند و از غری�زۀتباه ساختھ اند و زنان خود را استثمار می کنند و فرزندان خ�ود را ب�ھ

ات و عذابھای جنسی و خیانت ھا مبتال می ش�وند و ش�عار براب�ری و جنسی ھم ساقط شده و بھ انواع انحرافجدید بوده اس�ت تمدنشیطنت اشد مساوی سازی زن و مرد و ایدئولوژی شیطانی استقالل و آزادی زنان از

و قصدی ج�ز ب�ھ اس�تثمار کش�یدن و ب�رده گ�ی جس�می و جنس�ی زن�ان نداش�تھ اس�ت ھم�انطور ک�ھ در سراس�ر ن�س ا(» ن�س « . و انس�ان ک�ھ از ریش�ۀ . و ای�ن ب�ھ معن�ای س�قوط انس�ان اس�ت تیمجھان م�درن ش�اھدش ھس�

. زی�را زن ب�ھ معن�ای و نساء (زن) مظھر و کانون و اصل آن است ، متالش�ی گردی�ده اس�ت اشدگیری) می بوح��دت و ص�فا و آش��نائی ت و ھس�تۀت و ان��س و ص�لح و دوس��تی و اتح�اد بش��ری جم�ال دل م�رد ، ک��انون محب�

ای�ن حقیق�ت را نی�ز ب�ھ ، بش�ری را بھم�راه آورده اس�ت و م�ردان جامع�ۀھی این ھستھ ، تباھی ک�ل است . تبانطور کھ علی ع (ھماتر از مرد می نماید . اگر زن در جسم و تعقل و ایمان غیبی ، ضعیف دنسیان سپرده ان

لق�تق اص�ل خعوض در عشق و فداکاری و مقاوم�ت بس�یار ق�وی ت�ر از م�رد اس�ت و عش�نیز می فرماید) در. زی�را خلق�ت جھ�ان ب�ر عش�ق مطلق�ھ و ایث�ار مح�ض او اس�توار اس�ت و از مق�ام ارح�م است نھ جسم و عقل

. بع�الوه ض�عف جس�مانی ھمانطور ک�ھ زن ھ�م اص�ل و دل م�رد اس�ت ، احمین اوست . و اصل عشق استالر ص��بر در و مقاوم��ت واجرای ب��ارداری و زایم��ان م��زن نی��ز ام��ری ک��امال ص��وری و فیزیک��ی اس��ت وگرن��ھ در

ببارآوردن کودک�ان ق�درت جس�مانی زن ھ�زاران ب�ار از م�رد بیش�تر اس�ت یعن�ی در جس�م ض�عیف زن ق�درت و م�رد اس�ت و غی�ر م�رد ماھی�تمق�اومتی بس�یارعظیم ت�ر از م�رد نھفت�ھ اس�ت زی�را اص�ل م�رد اس�ت و ت وقو

شناس�ی آش�کار اس�ت و بیھ�وده - . این حقیقت بر سالکان عرفان عمل�ی و خ�ود خود مرد استخود ، نیست ما ھمگی وقتی کھ بھ توصیف دنیوی می آی�د دقیق�ا س�یما و دلدار معرفتی و مطلق عارفان حقۀ نیست کھ یار

. وصف موالنا از مرادش شمس تبریزی و وصف حافظ شیرازی از یار ذاتی خویش ھم و صفتی زنانھ دارده صد در ص�د زنان�ھ اس�ت و ای�ن دال ب�ر حقیقت�ی ب�س وصف گیسو و لب و خال و چشم و میان و ناز و عشو

. آنانکھ ره دل می گیرند وقت�ی ک�ھ ب�ھ دل خ�ود اشدمی بعرفت نفس و سیر و سلوک الی هللا کبیر در وادی می اس�ت زی�را قرآن�نزدیک می شوند جمالش را در صورت و صفات زن م�ی یابن�د و ای�ن ی�ک حقیق�ت دین�ی و

و ای�ن ب�ھ معن�ای دی�دار م�رد ع�ارف ب�ا جم�ال آدم) استخراج گردیده اس�ت مرد ( زن از سینھ و بطن چپ (دل). ھمانطور کھ خدا در مع�راج ب�ھ پی�امبرش فطرت انسانی خویش است و جمال باطن خود را در زن می بینند

، جم�ال فط�رت خ�ود را در زن (ص) محم�دو اینس�ت ک�ھ انس�ان کام�ل ». فاطمھ جم�ال فط�رت اس�ت :« فرمود مھ می بیند و ھر صبح سحر قبل از رفتن بھ نماز بھ دی�دار فاطم�ھ م�ی رود و دس�ت او را م�ی کامل یعنی فاط

٢١١

. برای ھمین است ک�ھ خداون�د در . این مھر پدر و فرزندی نبود زیرا پیامبر دختران دیگری ھم داشت بوسدن و م�رد ظ�اھر پ�س ز. »ود برای فاطمھ ھمسر در عالم نب�ود اگر علی نب :«معراج بھ پیامبرش می فرماید

ک�ریم ق�رآن. ھم�انطور ک�ھ ی ھس�تنددو باطن یکدیگرند و ھر زن و شوھری الیق یکدیگرند و از نف�س واح� .» .و برای ھر کسی از جنس نفس او ، ھمسری قرار دادیم « می فرماید :

– شناس�ی و خ�ود –منحص�ر ب�ھ ف�رد خ�ود ن معرفت نفس ، ھمسر بھ مثاب�ھ آین�ۀپس بخصوص برای سالکا نی است . اگر ھمسر تو بد است تو بدی .بی

شکستن خطاستخودشکن ، آئینھ نقش تو راست چو آینھ بنمودف��و و بر و عص��ل ب��رای ھ��ر انس��انی در مش��کالت زناش��وئی، ام��ر او ق��رآنب��رای ھم��ین اس��ت ک��ھ در اس��الم و

ل رج�ھ او دو ناس�ازگاری زناش�وئی در پایداری است نھ ط�الق و تنبی�ھ، و خداون�د ب�ھ مؤمن�انش در مش�کالت ھ ک�ن اس�ت ک�ل تم�ام ش�د و ممامر بھ صبر و استقامت و عفو و مھر و گذشت می کند و آنگاه کھ تاب و تحم

علی�ھ خالف�ت برمر اص�الح نش�د و ب�از ب�ر ر دھی�د و اگ�ر ب�ر اث�ر ت�ذکر مک�ر ایمان تباه شود می فرمای�د ک�ھ ت�ذک الق ط�ک�ار ب�ھ دا را زیر پا بگ�ذارد تنبی�ھ کنی�د ش�اید بخ�ودش آی�د واصول اخالقی ادامھ داد و خواست حکم خ

ر دنبی�ھ فق�ط . مس�ئلھ ت اگر باز ھم نشد بجای زجر دادن یکدیگر بخوبی و مھربانی از ھم ج�دا ش�وید نکشد وان . ای��ن ب��د مس��ئلھ فس��ق و فج��ور و لجاج��ت در مقاب��ل احک��ام خداس��ت ن��ھ در رابط��ھ ب��ا ھ��وس ھ��ای م��ردان

ک�ی از یو نف�س واح�د برخوردارن�د ول�ی ممک�ن اس�ت ماھی�تد و زن�ی در ب�دو ازدواج از معناست کھ ھ�ر م�ر. در در نمای��ط��رفین در وادی ایم��ان و معرف��ت و اخ��الص رش��د نمای��د و دیگ��ری رش��د نکن��د و لجاج��ت و تکب��

س�ئلھو ام�ا م . ل بھ صبر و ادام�ھ زن�دگی و ایث�ار اس�تاینصورت مشکل پیدا می شود کھ تازه باز ھم امر او ت و ھ ام�روزه در جوام�ع اس�المی ب�ھ وض�عی ھولن�اک رس�یده و حق�وق قض�ائی را ب�ھ ب�ن بس�طالق ک�ھ خاص�

مؤمنان بھ . البتھ برای مؤمنان واضح است زیرا جزکریم امری واضح است قرآنانحراف کشانیده است در اتفاق قریب بھ تدر اکثری ی ندارند و اصال ھم احکام شریعت برای مؤمنان آمده است و حتیتوجھکتاب خدا

ح�ت س�تم و تکریم خطاب بھ زنان مؤمنھ کھ قرآن. مسائل مربوط بھ مسلمانان ظاھری و ذھنی ھم نمی شودی م�ی دھ�د و کفر شوھران خود ھستند و در خطر فاسد شدن و تخریب ایمان خود ھستند علنا امر بھ فرار م�

ن�ان ف�راریزطاب بھ مردان مؤمن گفتھ شده ک�ھ ب�ھ ای�ن . و خ فرماید کھ خدا طالق شما را جاری کرده است ؤمن��ان چ��رامای «. پن��اه دھی��د و آن��ان را ب��ھ ھمس��ری ب��ر گزینی��د و نجاتش��ان دھی��د و در ای��ن راه جھ��اد کنی��د

ھی�د و ب�امردان و زنان و کودکان ض�عیفی را ک�ھ از خدایش�ان طل�ب ن�اجی و دادرس�ی م�ی کنن�د، نج�ات نم�ی ددر اینج�ا .»نش�ود و آنھا را از خانھ و دیارشان بیرون نمی برید تا بھ آنھ�ا ظلم�ی ظالمانشان جھاد نمی کنید

س دیگر .دقیقا صحبت بر سر کسانی است کھ مؤمن ھستند و از خدا طلب یار و یاوری می کنند نھ ھر کرین آم��ده و نی��ازی ب��ھ کمت�� ق��رآن. حج��اب نی��ز ب��ا آی��اتی روش��ن در رابط��ھ ب��ا مس��ئلھ حج��اب زن��ان و ام��ا در

ن عم��ل نم��ی کنن��د ت��ا در عم��ل نم��ی خواھن��د زی��را ب��ھ آ ق��رآنتفس��یری ن��دارد اال ب��رای منافق��ان ک��ھ ج��ز تفس��یر برای مؤمنان است و نھ مسلمین تا چھ رسد ب�ھ یھ�ود و نص�اری و مثل نماز امری خاص . حجاب نیز بفھمند

ھ خط�اب ب�ھ رس�ول و م�ردان ت اس�ت ک�کافران و مشرکین . آنھم بصورت دعوت بسیار آبرومندانھ و ب�ا محب�مؤمن است کھ بایستی زنانی را کھ قلبا بھ اسالم رس�یده ان�د و ایم�ان آورده ان�د ، دع�وت ب�ھ حج�اب نماین�د و

و حدیث و سنت و عترت ذک�ر نش�ده اس�ت. قرآنکمترین زور و تھدید و یا تنبیھ و تعزیری در این رابطھ در . اجبار اشدمی ب» در دین ھیچ اجباری نیست « شامل آیھ احکام دین خدا ھم مثل ھمۀو این دعوت و حکم

٢١٢

نھ تنھا از ایمان نیست بلکھ از مسلمانی ھم نیس�ت و بلک�ھ از یھ�ودیگری ھ�م نیس�ت و در دین از نفاق است م�رز ب�ین در دی�ن ھ�یچ اجب�ار و اکراھ�ی وج�ود ن�دارد و اینس�ت « می فرمای�د: قرآن. دین است و عملی ضد

پس ھر کھ در دین اجبار و اکراھی برای خود دارد و ی�ا ب�ھ دیگ�ران الق�ا م�ی کن�د گم�راه .» ھدایت و ضاللت مع�روف ب�ھ حج�اب وی دین است و نھ اخروی . زیرا آیۀ. تازه امر حجاب از امور دنی است و در دین نیست

اس�ت ای رسول بھ ھمسر و زنان مؤمنھ بگو کھ حج�اب خ�ود را رعای�ت کنن�د زی�را بھت�ر « چنین می گوید : بھت�ر اس�ت ک�ھ « ؟ آیا این آیھ نیازی بھ تفسیر دارد» . ا مورد آزار کافران قرار نگیرند کھ شناختھ نشوند ت

دف�ع ک�ردن خط�ر آزار ک�افران و مستحب است ن�ھ واج�ب و آنھ�م مس�ئلۀپس امری توجیھی » شناختھ نشوند ی مس�لمانان حرف�ی و ذھن�ی و ب�راچ�ھ رس�د عھ تازه برای زنان مؤمنھ امری مستحب است ت�ا ن. پس مق است

م��وروثی و ت��ا چ��ھ رس��د ب��رای غی��ر مس��لمانان . و م��ی دان��یم ک��ھ حض��رت فاطم��ھ ب��ھ لح��اظ حج��اب حت��ی از س آن حضرت را ج�ز اھ�ل بی�ت ی ھم فراتر رفت و نقاب می زد و صورت مقد قرآنو حکم ارچوب شریعت چھ

و مقنعھ برای زنان مؤمنھ فقط برای . چرا سلمان فارسی محرم بود ؟ پس حجاب او و سلمان فارسی ، ندیدر دارن�د و جم�ال ج�ذاب و خ�ارق آنکھ انسانھای م�ؤمن ، ص�ورتی من�و محافظت از کافران است آنھم بواسطۀ

العاده ای از آنھا ظاھر می شود کھ روحانی است و تا اعماق قلوب دیگران اثر م�ی کن�د و م�رد و زن ھ�م در از برخ�ی م�ردم روی م�ی ، مبر و برخ�ی از امام�ان م�ا گ�اه در بی�رون . ھمانطور کھ پیا این مورد فرقی ندارد

آن ب�ود ک�ھ جم�الش چ�ون زھ�ره م�ی . و نقاب فاطم�ھ بواس�طۀ گرفتند و عبای خود را بھ صورت می کشیدند. پ�س مس�ئلھ از این رو لق�ب مب�ارک ایش�ان اس�ت» زھرا« ل دیدنش را نداشت . ودرخشید و کسی تاب تحم

ی ب�ر م�رد و زن م�ؤمن ک�ھ و ابرو و مو و جرقھ ھای الکتریکی آن نیست . حج�اب کل� مقنعھ ، ماجرای چشم. عج�ب اس�ت ک�ھ در جوام�ع اس�المی ، ک�ار ک�ردن زن در انب�وه اس�ت» نگ�اه«ھم آمده است حج�اب قرآندر

م��ردان و رھ��ا ک��ردن کودک��ان در ش��یرخوارگاھھا و جل��وگیری از ب��ارداری و حت��ی س��قط جن��ین و عق��یم ک��ردن زنی کھ زیر ستم اسالمی می دانند ولی طالق یکطرفۀ ت از فساد و جھل غربی حالل وا ھمھ بھ تبعی مردان ر

امر ب�ھ مع�روف و نھ�ی و تمام دین را و کل شوھر فاسدی در حال خودکشی است را غیر اسالمی می خوانند نف�اق اش�د نیس�ت و بلک�ھ از منکر را فقط در لباس زنان خالصھ کرده اند . بی تردید این اسالم نیست و دی�ن

و جھل و جنون و غرب زده گ�ی اس�ت و اس�الم تولی�دی س�ازمان س�یا و موس�اد و اینتلیجن�ت س�رویس اس�ت. ات و مکروھ�ات و متش�ابھات را ب�ھ ب�ازی گرفت�ھ واجبات و اصول و ارکان دی�ن را زی�ر پ�ا گذاش�تھ و مس�تحب

اند.

توبه یا ارجع الواصلین یا اعشق التوابین

٢١٣

. و در عرف دینی بھ معنای بازگشت ک�ردن اس�ت ب�ھ خ�دا است بھ معنای پذیرفتن» تاب« از ریشۀ» توبھ« ھ�م ب�ھ معن�ای توب�ھ کنن�ده اس�ت و کس�ی اس�ت ک�ھ » ت�واب«. و پذیرفتن خدا و تصدیق نشانھ ھا و افعال خداخودپرستی بازگشت م�ی کن�د و تص�دیق م�ی کن�د ھ�ر آنچ�ھ را دست از انکار می کشد و از ھواھای نفسانی و

، م�ی گ�ردد و ب�ھ ای�ن ترتی�ب خ�دا کھ امر و فعل خداس�ت واقعیتکھ در نزد اوست و قانع می شود و پذیرای ذک�ر ق�رآناب از ص�فات خ�دا ھ�م در . و اینست کھ تو ھم او را می پذیرد و از قھرش بھ لطف روی می آورد

. و ھم از صفات انسان توبھ کننده است و ھم از صفات خدا در انسان توب�ھ کنن�ده» تواب«شده است . پس قع��ھ و معن��ائی توحی��دی دارد مث��ل ھم��ۀتوب��ھ کنن��ده (پذیرن��ده) در ای��ن مق��ام ، ام��ر و وج��ود واح��دی اس��ت و وا

اللھ�یی را نشان می دھد و دال بر مقام خالفت دصفات کھ در انسان و خدا ، امر واحدی است و وجود واحو و راز وحدت وجود است . ھمانطور کھ مثال ص�فت قھ�ر و غض�ب اشدخدا می ب –انسان و یگانگی انسان

ان . یعن�ی وقت�ی ک�ھ انس�انی ب�ا س�ت و کبر و غض�ب خداس�ت در انر در انسان ھمان صفات قھاری انکار و تکب و قھر دارد . امر خالف�ت ک�ھ ذات رر و قھر می کند یعنی این خداست کھ نسبت بھ این انسان تکب خدایش تکب

ص��دق و تس��لیم نس��بت ب��ھ . پ��س توب��ھ از گ��وھرۀ خلق��ت اس��ت در ھم��ین ص��فات بش��ری بخ��وبی نمای��ان اس��تم�ی فرمای�د ق�رآنیھ نموده اند ھمانطور ک�ھ ص. توبھ را انبیای الھی بھ بشر تو اشدنقد و جاری می ب واقعیت

ینکھ تصدیق کند آنچھ را کھ در نزد مردم است ولی اکث�ر ھیچ رسولی از طرف خدا بر مردم نیامد مگر ا« :ی از ھواھ�ای نف�س و یعنی بھ نقد وجود راضی و تسلیم نشدند و ب�از ب�ھ پی�رو.» ر نمودند مردم اکراه و تکب ما شما رسوالن را پیروی نمی کن�یم بلک�ھ آنچ�ھ را ک�ھ ب�ر « : خود پرداختند و می گفتند کھ آرزوھای بیھودۀ. آنچ�ھ ک�ھ ب�ر م�ردم ن�ازل م�ی ش�ود ھمان�ا آرزوھ�ا و ھ�وای )قرآن.»(ی شود پیروی می کنیم خود ما نازل م

و » ح�ال«نفس آنھاست . پس توبھ ، یعنی بازگشت از ھواھای نفس و آرزوھ�ا و آین�ده پرس�تی ، و پ�ذیرش . اس�ت واقعی�تو پ�ذیرش و فھ�م » ح�ال«. پ�س توب�ھ دع�وت ب�ھ ھر آنچھ کھ در اکنون در اختیار بشر اس�ت

م م��ردم فق��ط خی��االت و اس��ت ول��ی عم��و» ح��ال«گرائ��ی و معرف��ت ی��افتن ب��ر واقعی��تپ��س توب��ھ ، دع��وت ب��ھ زن�ده و ج�اری حی�ات و ھس�تی واقعی�تخود را در آین�ده ای مجھ�ول ، پی�روی م�ی کنن�د و ب�ر آرزوھای نسیۀ

وت ب�ھ معرف�ت نف�س و این راز غفل�ت از خویش�تن اس�ت و دع�خود جاھلند و اصال میلی بھ دیدن خود ندارند شناسی است . پس بازگشت از آرزوھا و ھواھای نفس ، مقدمھ بر معرف�ت - است و آمادگی بشر برای خود

ش�ما ب�اقی نھ�اده اس�ت آنچ�ھ ک�ھ خ�دا در ن�زد:« . و خداوند می فرمای�د نقد وجود است واقعیتنفس و درک زوھ��ای نس��یھ اس��ت ک��ھ بش��ر را ب��ھ رآ زی��را پی��روی از. »ب��رای ش��ما بھت��ر اس��ت اگ��ر ایم��ان داش��تھ باش��ید.

وامیدارد و از خودش غاف�ل و ک�ور م�ی س�ازد و اص�ال خ�ودش را نم�ی تبھکاری و گناه می کشد و بھ دروغنق�د و ھ�ر آنچ�ھ ک�ھ خ�دا ب�ھ واقعی�ت(توب�ھ) بیند کھ مشغول چ�ھ ک�اری اس�ت . ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ پ�ذیرش

ت و ای�ن بازگش��ت س�ش�ت ب�ھ خداس�ت و بازگش�ت ب�ھ خ�ود اان در ھ�ر آن م�ی دھ�د ، دقیق�ا ب�ھ معن�ای بازگس�انان از خودش و نظارت بر خودش می گردد . پ�س توب�ھ آغ�از اس�الم و مس�لمانی اس�ت ب�ھ سموجب مراقبت ان

و این ھمان سالم نمودن بھ خدا در خویشتن است .معنای سالم نمودن بر خود و داده ھای نقد و جاری خدا ن اس��ت در خ��ویش . و چ��ون خ��ود را ھمانگون��ھ ک��ھ ھس��ت پ��ذیرفتی (توب��ھ خ��دا ش��د و تس��لیم افع��ال و ارادۀ

ر نکردی و خودت را انکار ننمودی ، خدا ھ�م ت�و را م�ی پ�ذیرد ک�ھ خداس�ت بھت�رین نمودی) و بر خودت تکب ابین (پذیرنده) و مھربانترین بازگشت کننده . چون خدا بر جای انسان نشستھ و انسان جائی جز جای خ�دا تو

. آدمی گمان می پس رجعت بھ خود و پذیرش خود ، ھمان رجعت و پذیرش نسبت بھ خداست . اردند (ذات)

٢١۴

، از ھم�ین روس�ت. و اینس�ت برد کھ وجودی زشت و پست و بی قدر است و قھر و انکارش نسبت ب�ھ خ�ود ت�واب و ولی چون بھ یک انسان »بر خودتان عیب مگذارید کھ این از گناھان است. « می فرماید : قرآنکھ

رسد کھ بھ وجودش فخر می کند و خدا را تسلیم است و در ع�ین فق�ر دنی�وی ، س�لطان اھل معرفت نفس می. پ�س ح�ریم توب�ھ ب�ر روی زم�ین ، وج�ود مخلص�ان و عارف�ان و است ، میل ب�ھ توب�ھ در او بی�دار م�ی ش�ود

و دس��ت از قھ��ر و خاش��عان اس��ت زی��را خداون��د در وج��ود ای��ن انسانھاس��ت ک��ھ ب��ھ خ��ودش رج��وع ک��رده اس��ت، ق�رآنغضب و کب�ر برداش�تھ و لط�ف و ص�فا و وف�ا و دوس�تی و اتح�اد را پیش�ھ نم�وده اس�ت . زی�را بن�ا ب�ھ

از صفات خداست و خداوند در وجود ک�افران ، از خ�ودش قھ�ر اس�ت و نس�بت ب�ھ خ�ود » قھار«و » متکبر«جبر و غضب و انتقام خداست و ن�اس ر دارد و جھان کفر و نفاق و شرک جھان ظھور کبریائی و قھر وتکب

ھ�یچ دل�ی ب�ی اج�ازه و ام�ر پروردگ�ار نم�ی :« (توده) جمال کبر پروردگ�ار اس�ت و ای�ن اس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د بسیار دلشان می خواھد کھ ایمان بیاورن�د ول�ی نم�ی توانن�د . خداس�ت ک�ھ اند ایمان آورد و چھ بسا کافران تو

م�ردم زم�ین خداوند اراده کند ب�ھ ی�ک نظ�ر ، ھم�ۀت می نماید و اگر ھدایت یا گمراه می کند و عذاب یا مغفرپ�س . »نمی کنید ت�ا نش�انھ ھ�ای خ�دا را دریابی�د. تفکرایمان می آورند و خالص می شوند . ای مؤمنان آیا

توده ھا (ناس) مظھر ص�فات قھ�ری و منف�ی خ�دا ھس�تند و مؤمن�ان و مخلص�ان و اولی�ای خ�دا مظھ�ر ص�فات و م��ردم ب��ر خ��ود مؤمن��ان اھ��ل معرف��ت نف��س نم��ی دانن��د . و ای��ن حقیق��ت را ج��ز او م��ی باش��ندثب��وتی و لط��ف

م�ی خی�زد و خ�ویش ، ع�ارف ش�ود از می�ان م�ردم برمعرفت ندارند و ھر کھ از مردم ، بھ این حقیق�ت خ�دائی ھ�ر . و انس�ان کام�ل و ام�ام مب�ین ، مظ قیام می کن�د و خ�ارج م�ی ش�ود و ب�ھ مؤمن�ان و مخلص�ان م�ی پیون�دد

. مث�ل عل�ی خداس�ت ع صفات منفی و مثبت خداست و خلیفۀ مطلق خدا و محل ظھور جم�ال واح�دۀجامع جمیاضداد بود و در قھر و غضب و قتال چون او بش�ری نیس�ت و در لط�ف و ک�رم و ایث�ار ھ�م کھ مظھر کلیۀ (ع)

و ھ�ر ظھ�ور خداس�تبش�ریت مظ ، دستگاه خالفت خداس�ت و ک�ل بشریت . پس کل چون او بشری نیامده بودبشریت در دست اوس�ت و ای�ن مق�امش اوست و سکان دار این دستگاه و رھبری کل امام زمان جمال واحدۀ

ک و اس�الم و ایم�ان جھان کفر و نفاق و ش�ر در ھنگام ظھور عمومی اش بر ھمھ آشکار می شود . پس کل ار می یابد ولی نمی دانند ج�ز عارف�ان و بر امر او عمل می کند و استمرتحت رھبری اوست و اخالص جمعا

در ک�ار جھ�ان و جھانی�ان ھ�یچ :«م�ی فرمای�د (ع)کامل و نمی بینند ج�ز ش�اھدان واص�ل . و اینس�ت ک�ھ عل�ی از جھل و غفلت است پس توبھ کن و بھ خدایت پناه بب�ر. و ھ�ر عیب و نقصانی نیست و اگر نقصی می بینی

نص�وح و کام�ل اس�ت ، دعوت بھ توبۀ (ع)لی و این سخن ع» . تی الیق ھمان حکومتی است کھ داراستمل أئید و تصدیق کردی دس�ت از دری�وزگی . چون ت یعنی دعوت بھ پذیرش و تصدیق آنچھ کھ ھست و می گذرد

. یمی شو وت و جھل و زور و زر و تزویر رھاطاغ داری و از سلطۀ میو طغیان و ھوس پرستی بر

السافلیناسفل سیناصلین یا اسفل القدویا اعلی الو

٢١۵

:می فرماید قرآنعالم وجود است و بھ لحاظ لغت بھ معنای پائین ترین و پست ترین حد » السافلیناسفل «. مگ�ر آنانک�ھ س�اقط نم�ودیم السافلینبھترین و عالیترین مقام آفریدیم و سپس او را بھ اسفل در را انسان«

، جل��وۀ الس��افلینس��فل ا. »ن��د ک��ھ آن��ان را اج��ری ب��ی پای��ان اس��تایم��ان آورده و اعمالش��ان را ب��ھ ص��لح آورد ھم�ان واقع�ۀ الس�افلینین ب�ھ اس�فل . انتق�ال انس�ان از اعل�ی العلی� ن کام�ل وج�ود اس�تی ت و صورت و تع�مادی واقعی��تو ت آوردن معن��ا یرت و ب��ھ عینی��ص��ورت آوردن س��ھ در ت��اریخ تک��وین ع��الم و آدم اس��ت و ب�� لن��زو

دل در گ�ل اس�ت و ای�ن تجل�یاست و جمالی شدن کم�ال اس�ت و بخشیدن بھ حقیقت است و جریان ظھور حق و ھم�ۀ اش�ده عیان شده است و نیز ھبوط انسان از جنت ھ�م م�ی بکھ در ماد ھمان سقوط و نزول روح است

ن خ�ود و ب�ھ منش�أ اعل�ی العلی�ی ان�د . ول�ی آنانک�ھ ایم�ان آورده ش�داواح�د در ع�الم و آدم م�ی ب ای اینھا واقعھر و اعمالش��ان را ب��ا خ��ود و جھ�ان و ب��ا خ��دای خ��ود ب��ھ ص�لح و دوس��تی کش��انیدند و از انک��ار و تکب��، جھ�ان

ت محض جھان می یابند و م�ی بینن�د و مق�ام خ�دائی رھیدند ، سیرت و حقیقت اعالئی وجود را در ھمین مادی . و ای�ن ھم�ان اس�ت ک�ھ عل�ی می یابند و رستگار م�ی ش�وندوجود گلی و لجنی و متعفن خود در را در ھمین

آدمی ھ�ر چن�د در مق�ام اعل�ی . »خدا را می بینم و سپس آن شیء را در ھر شیئی نخست :« می فرماید (ع)فس��اد غال��ب لجن�ی و م�تعفن دارد و ج�ز ض�عف و جھ�ل و الس�افلیناز ص�ورت و روح خداس�ت ول�ی در اس�فل

ع�الم اس�ت و موج�ودی م�تعفن ۀ. و واقعا انسان ، اسفلی ترین و پست ترین موج�ود زن�د ظاھری دیگر نداردی ظھ�ور مطل�ق ت�رین معن�ا و حقیق�ت در م�اد ح�وزۀ الس�افلیناتر و یاغی تر از او نیست و اسفل زتر و فساد

و درمان�ده ت�رین ھیب�ت (م�اده) و راک�د ت�رین ر کم�ال لطاف�ت و ع�زت در ثقی�ل ت�رین. ظھو ترین صورت استاضداد است و حوزه ظھور ناممکن ترین واقعھ اس�ت و اشد وحدت و یگانگی ، حوزۀ السافلین. اسفل است

صورت پذیرفت�ھ نیعلی ل، اعلی ا در حقیقت السافلینمتعفن بنام انسان . پس اسفل آن ظھور خداست در لجنی علیین ھ�م ب�ھ لح�اظ حقیق�ت ب�اطنی، برت�ر اس�ت و جایگ�اھی لاعلی ااز السافلین. پس اسفل و عیان شده است

و عی�ان م�ی کن�د و او را ب�ر برای خود خلیفھ برمی گزین�د و محب�وبش را انتخ�اب ،است کھ خداوند در آن جا. و اگ�ر احمین�ی پروردگ�ار اس�تق مق�ام ارح�م الر ، مقام ظھ�ور و تحق� السافلین. پس اسفل می گزیندخود برکھ حیات دنیوی اوست فقط پستی ھا و تباھی ھ�ا و زش�تی ھ�ا و السافلینحقیقت را نیابد در اسفل نیانسان ا

اس�ت و » ودب�«، مظھ�ر کم�ال الس�افلیناسارت ھا و پلیدی ھا و نابودی را تجرب�ھ م�ی کن�د ح�ال آنک�ھ اس�فل و ی خ�ود را انک�ار نکن�د نالس�افلیاس�فل واقعی�ت. مسئلھ اینست کھ آدم�ی حیات و وجود است اشد تجلی محل ر ننماید و از خود و خدای خود قھر نکند و ب�ھ خ�ودش پش�ت نکن�د ت�ا در تب�اھی و پس�تی آن ت�ا اب�د ب�اقی تکب

. انک�ار و قھ�ر آدم��ی ین دریاف�ت م��ی ش�وداس�ت ک��ھ اعل�ی العلی� الس�افلیننمان�د . در معرف�ت ب�اطنی ب��ر اس�فل فر و درمان�ده گ�ی و جھ�ل او در ای�ن مق�ام وج�ودی اس�ت و ی خویش موجب کالسافلیناسفل واقعیتنسبت بھ

ت واقعی خویش اس�ت و ب�ر است بر اساس صلح با خود و وضعی السافلینعمل صالح کھ راز نجات از اسفل ت خود ب�اال اساس این ایمان بھ باطن اعالئی و صلح با باطن خود و ره نمودن بخود است کھ آدمی از وضعی

ایمان ب�ھ مق�ام خالف�ت ، م بر معرفت نفس . و مقد . یعنی از طریق معرفت نفس دمی رود و رستگار می شو. اس�فلی ی�تواقع درر نکردن بخود و با خود ص�لح نم�ودن و متواض�ع ش�دن باطنی خویش است و تکب اللھی

تواضع در اینجا دقیقترین معن�ایش را پی�دا م�ی کن�د و آن ب�ھ معن�ای پ�ذیرفتن وض�ع واقع�ی خ�ویش . ت�ا آدم�یوضع واقعی و نقد خود را نپذیرد و در آن قرار نگیرد و نسبت بھ آن متواضع و تس�لیم نش�ود نم�ی توان�د ب�ر

. یعن�ی اش�دمی ب السافلین. پس تواضع و خشوع از اساس راز رھائی از اسفل آن وارد شود و آنرا بشناسد

٢١۶

ن��ای رھ��ائی از اس��فل . و ای��ن آغ��از عم��ل ص��الح اس��ت ک��ھ مب ت اس��فلی خ��ویشتواض��ع و خش��وع در وض��عی و جم�ال و ود خویش است کھ بر آن ش�اھد م�ی ش�ویوج السافلینو در فرا رفتن از اسفل اشدمی ب السافلین

ر و تکب��ری ک��ھ نس��بت ب��ھ آن داش��تی ، توب��ھ م��ی کن��ی و قداس��ت و اعالئ��ی آن��را م��ی بین��ی و س��پس از تص��و ت وجود ، محضر خداست و ظھ�ور ت و لجنی و مادی السافلین. و می بینی کھ ھمین اسفل شرمسار می گردی

ق�ات تق�وی ، از امی�ال و تعل ظھ�ور و خلیف�ۀ او ھس�تی . در عرص�ۀ و تو دقیقا ظرف اینکمال و جمال اوست رجع�ت) ب�ھ –(والی�ت تق�ربی (اسفلی) پرھیز می کنی تا از آن باال روی و شاھدش ش�وی و در عرص�ھ ماد

گانگی می رس�ی . پ�س در کم�ال تق�وی اس�ت ک�ھ در مق�ام ش�ھادت ، آن باز می گردی و با خود بھ وصال و ی. و آنگ�اه ب�ا معرف�ت بس�وی آن رجع�ت م�ی کن�ی ی وجود خ�ود را ب�ھ معرف�ت م�ی آوریالسافلینقداست اسفل

شناس�ی و اینک�ھ اکث�ر م�ردم ب�ھ معرف�ت نف�س میل�ی ندارن�د و از آن بیزارن�د از ای�ن –بزرگترین س�ختی خ�ود . و ر و کف�ران نعم�ت اس�تی وج�ود خ�ود را ندارن�د و ای�ن از تکب�الس�افلیناس�فل روست کھ چشم دیدن وض�ع

خ�ود را غ�رق در ی�تواقع درعاھای بزرگ دارد ولی ھمین عامل گمشدگی و از خودبیگانگی بشر است کھ اد ک�ھ ھر «می فرماید : (ع)اینست کھ علی ولجن و فساد و خواری می یابد و ھمین تضاد او را ھالک می کند

ین انس�ان را در علی لخود ، تمام مقام اعلی ا السافلینپس معرفت بر مقام اسفل . »خود را نشناخت ھالک شدشناسی –خود د قرن اخیر کھ محصولی خام از دورۀات ماتریالیستی در چنتفکربر دارد و عیان می سازد .

ات ایده آلیستی مذھبی دوران خود بس�یار تفکردارد و از در بطن خود ھمین حقیقت را در بر ذھنی اروپاستبھ حقیقت و معرفت دینی و ش�یعی نزدیکت�ر اس�ت ول�ی افس�وس ک�ھ ھن�وز ش�روع نش�ده دچ�ار خی�ال س�لطھ و

. انس�ان و خ�دا ب�دل گردی�د معرف�ت ش�د و ب�ھ حرب�ھ ای ب�ر علی�ھ قدرت شد و از مس�یر منح�رف گردی�د و ض�د ی�ک ماتری�الیزم کام�ل و مطل�ق و درواق�ع.» ا را م�ی بی�نم من در ھ�ر ش�یئی خ�د« می فرماید : (ع)اینکھ علی

ماتریالیسم حقیقی و کامل ھ�م ب�انی اش درواقعمحض است. ا در مادۀو ظھور خد تعیناسالمی است و بیان ه ماتریالیستی و ناتورالیستی (طبیعی) بر این بوده اس�ت ک�ھ بی�ائیم و جھ�ان م�اد تفکرت است . اصلی (ع)علی

ث�ل افالط�ونی را از آس�مان ب�ھ زم�ین آوری�م و دی�ن و لعنت نکنیم و خدا را و حقیقت مطلق را و م را تحقیر و ت چن�ین ب�ر حقانی� ق�رآنع�ا تمام�ا اس�المی و عل�وی اس�ت و دھھ�ا آی�ھ در خدا و حقیقت را نقد کنیم . و این اد

ات ک�ھ در غ�رب دھھ�ا فک�رتی وجود دارد بشرط اینکھ از غیب و باطن جھ�ان غاف�ل نباش�یم . البت�ھ ای�ن تفکررجع��ت و ظھ��ور ح��ق در اس��الم اس��ت ھم��انطور ک��ھ ی��د آورد نی��ز از آث��ار والی��ت و عرص��ۀای��دئولوژی را پد

غ�رب اعت�راف دارن�د ول�ی ای�ن اس�اس دچ�ار ش�تاب و ح�رص و تم�دنفرزانگان غربی نیز بر اساس اس�المی و طبیعی یبنام پدیده ھای ماد قرآنھای ت سوره ی منحرف گردید و از اصل تھی شد . اکثری ر شد و بکل تکب

گاو ، عنکبوت ، زنبور ، ستاره ، ماه ، خورشید ، انجیر ، فیل ، زلزلھ ، ک�رم ، (اسفلی) می باشند : سورۀ معاص�ر محص�ول تمدنشب ، دود ، مورچھ ، حیوانات ، سنگ ، نور ، دھر ، کوه و غیره . اصال دانش فنی

نست تا چھ رس�د ب�ھ محص�ول ی و وحدت وجودی است . محصول انحرافی اش ایات ماتریالیستتفکرانحرافی ج�ز از والی�ت و وادی معرف�ت نف�س نم�ی ت�وان وارد ش�د. الس�افلیناعالئ�ی اس�فل حقیق�ت در پس اصلی آن .

، مصدر و مظھ�ر نعم�ت هللا اس�ت ک�ھ اکث�ر السافلینوادی عمل صالح و ایمان بھ اعالئی باطن جھان . اسفل ز آن بیزارند .مردم ا

٢١٧

زوج

نقیر یا اجمع المتفدین یا ازوج الموح

٢١٨

د و عب�رت کنی� تفک�رک�ھ اش�دخداون�د از ھ�ر چی�زی در ع�الم ھس�تی ، زوج آفری�د ب:« ک�ریم م�ی فرمای�د قرآنواج�ی از وص�فات سراس�ر دوگان�ھ و دوقل�و ا و در فع�ل وب�دین لح�اظ جھ�ان ھس�تی در م�اده و معن�. » گیرید

اال ، ائین و ب�پ�ه و معنا ، ظاھر و باطن ، شب و روز ، مرگ و زن�دگی ، ست : نر و ماده ، خیر و شر ، ماداو ان ، روحس�تان و تابس�تمبود و نبود ، علم و جھل ، بھش�ت و دوزخ ، ک�افر و م�ؤمن ، ظ�الم و مظل�وم ، ز

ھ�ا را م�ی . ک�ھ ای�ن زوج کور و بینا ، سرد و گرم ، خ�الق و مخل�وق و زم�ان و مک�انجسم ، حق و باطل ، ات ، موج�ود لکھ در عین ح�ا اشداف ثالثھ ھمین باز اصن قرآنتوان بھ سھ دستھ تقسیم نمود و شاید منظور

ل�ق ف روز و نر و ماده و عقیم ، ش�ب و سھ قلو و سھ گانھ را ھم در بر می گیرد مثل چپ و راست و وسط ،و رن�ش�ند مث�ل ه و یق�ین م�ی با، کفر و ایمان و شرک و امثالھم . زوج ھ�ائی ھس�تند ک�ھ ھ�ر دو در ع�الم م�اد

عناین��د ومم زوج ھ��ائی ھس��تند ک��ھ ھ��ر دو در ع��الم غی��ب و م��اده ، ش��ب و روز ، س��یاه و س��فید . و گ��روه دو و . و غی�ره و دوزخ ، عل�م و جھ�لی ندارن�د مث�ل : خی�ر و ش�ر ، کف�ر و ایم�ان ، بھش�ت ت م�اد د و عینی تجس

مث�ل غی�ب اس�ت ه عیان است و دیگری در عالم معنام ماد الم زوجھائی ھستند کھ یکی از آنھا در عگروه سو ن دام از ای�ک�ر عین ح�ال ھ�ر و دجسم و روح ، خالق و مخلوق ، ماده و معنا ، ظاھر و باطن ، انس و جن .

گ�ر آن را ھ�مات وسط و رابط دارن�د ک�ھ ت و وضعی یک موجودی ، ھ ق بھ ھر کدام از این سھ دستمتعل زوجھا ھ�ا ھ�م ط ب�ین زوجم حائل و راب. و این موجود سو در نظر آوریم آنگاه می توان این دوقلوھا را سھ قلو دید

ر دعناس��ت و برخ��ی ک�امال نھ��ان اس�ت و فق��ط م در ت دارد وعی��ان اس�ت و مادی�� در برخ�ی از زوج ھ��ا ک�امال◌ نیم�ھ . م�ثال ص�بح س�حر و غ�روب ک�ھ م�رز ب�ین ش�ب و روز اس�ت اش�دنیمھ نھان نیمھ عیان م�ی ب برخی ھم

ب�ین و راب�ط ت حائ�لی کامال عیان است ولی مرز و موجودی و وسط ھر چیز ماد اشدنھان و نیمھ عیان می ب . ول�ی ودی ش�ی نھ�ان اس�ت و فق�ط در ع�الم معن�ا درک م�جھل ، خ�الق و مخل�وق ، بکل� کفر و ایمان ، علم و

ینتع�عرص�ھ پدیده ھای غیبی عالم معنا را بھ ومی بشر ھمواره در این است کھ ھمۀمیل باطنی و تالش عمل ب�اطنی . ای�ن می� و س�رگردانی ب�ین ای�ن زوج ھ�ا برھ�د دط یاب�د و از ت�رد ر آن یقین و تسل و ماده بکشاند تا ب

د ای�ن معارف اس�ت ھم�انطور ک�ھ مقص�و د ھمۀو مقصو اشدھ در اھل معرفت یکی از اھداف اصلی می بخاص . اشدکتاب نیز می ب

م غیبی ترین و دس�ت نی�افتنی ت�رین اف دوگانھ با اندکی دقت نظر سھ گانھ می آیند و این عنصر سو ھمھ اصنم و وس�طی ن�ر و م�اده . م�ثال عنص�ر س�و ی دارن�دعناصر است حتی در زوجھ�ای ک�امال عین�ی ک�ھ وج�ود م�اد

و ن�ھ م�اده و در ع�ین ح�ال اش�دکھ نھ ن�ر ب اشده و حیات جسمانی نمی تواند وجود داشتھ باد ھرگز در عالم م. انسانھائی کھ نقائص و انحرافات و اختالط جنسی دارند ش�باھتی ب�ھ ای�ن اشدبطور کامل ھم نر و ھم ماده ب

ن�ھ از ھ�ر دو حال�ت ف این وضع ثال�ث نم�ی توانن�د باش�ند زی�را م دارند ولی بطور دقیق و کامل معر وضع سو . اگر چنین باشند می توانند عنصر وس�ط ایند و نھ بطور کامل ھر دو حالت را دارا می باشندبطور کامل مبر

تب�دیل ش�ب و روز ب�ھ یک�دیگر ھرگ�ز ب�ھ لح�اظ زم�انی بط�ور دقی�ق قاب�ل لحظ�ۀ. و ی�ا و واصل و رابط باش�ند. و بطور مثال حتی نقطھ وس�ط ی�ک پ�اره است اھای علم نجومتشخیص و محاسبھ نیست و این یکی از معم

وجود فیزیکی ندارد و قابل تعیین » نقطھ«بطور دقیق و کامل قابل محاسبھ و تشخیص نیست زیرا اصال خط م ممک�ن نیس�ت عنص�ر س�و . وقتی کھ در زوجھائی کھ طرفین کامال عینی و محسوس ھستند تشخیص نیست

مثل م�رز ب�ین خی�ر و ش�ر، زش�تی اشدر قابل تشخیص تر می بپس در زوجھای از دو نوع دیگرش وضع غیمش�ترک و م�رز واح�د ب�ین م ک�ھ اص�ال ح�د ه و معنا و امثالھم . این عنص�ر س�و ، جسم و روح ، ماد و زیبائی

٢١٩

ت و منشأ ظھور و بروز این دوقلوھاست ھمان عالم غیب و سمت ھوئی این دوقلوھاست و اگر دقت کنیم عل ت عالم وجود اس�ت ک�ھ بص�ورت اش�یاء و موج�ودات و مع�انی و کلم�ات و ارزش�ھای خدائی ت و (اوئی) و ھوی

» او«ی ع�الم وج�ود اس�ت و عنص�ر س�وم »ت�و«و » م�ن«دو گانھ و متضاد ظھ�ور م�ی کن�د . ای�ن دو قلوھ�ا و ی�افتنی تع�ینظھ�ور و نیافتنی است و در عین حال سرچش�مۀ است کھ ضمیر غایب و دست» ھو«است و اگ�ر دق�ت کن�یم ھ�ر دوقل�وئی ب�ھ ». خدا حائل است بین ظاھر و ب�اطن « نیز می فرماید کھ : قرآن. و ھاست

زن (ح�وا) در . م�ثال و معنا یکدیگرند (متقابال و ن�ھ ی�ک طرف�ھ)ه مثابھ ظاھر و باطن یکدیگرند و ظرف ماد از زن پدی�د م�ی اس�ت ک�ھدل) مرد (آدم) پدید آمد ولی زان پس ھمواره م�رد –بدو خلقت از بطن چپ (سینھ

ل و الزم و مل��زوم و عل��ت و ، مکم�� ص��فات و خص��ائل و امی��ال و غرای��ز ای��ن دو انس��ان آی��د و ب��ھ لح��اظ ھم��ۀدوقلوھ�ا ھم�ین . ھم�ۀ معلول و ماده و معنا و ظاھر و باطن یکدیگرند و در عین حال در تض�اد ب�ا یکدیگرن�د

و بھ�م ج�ذب م�ی ب�ھ ھ�م نیازمندن�د ک�ھ م�ان می�زان ویژگی را بھ اشکال مختلف نسبت ب�ھ ھم�دیگر دارن�د ب�ھ ھکھ بین این دو حائل و مانع است ھم�انطور ک�ھ عل�ت اتص�ال . زیرا خداست شوند از ھم بیزارند و در تضادند

این دوقلوھا ھم خداست کھ واصل و رابط و واسط ھمھ از صفات خدایند ھمانطور ک�ھ م�انع و حائ�ل و فاص�ل پس این عنص�ر (یکی کننده) ھم از اسماء اوست . (فرق گذارنده) و واحد ارقھم از اسماء او می باشند و ف

ت عالم است کھ در باطن یک�ی اس�ت و در ظ�اھر دو ت�ا م�ی نمای�د. در ت و موجودی م (او) ، عنصر وحدانی سو وو ظھ�ور تع�ینذات یکی است و در صفات دوگان�ھ م�ی نمای�د. دو گ�انگی از برجس�تھ ت�رین خص�لت م�اده و

ف�ی خ�دا) اس�ت و ب�ر س�کوی عرف�ات (معر عرف�ات . جھان ھستی عرص�ۀ پروردگار در عالم خاک است عرفۀھمانطور کھ در مورد اصحاب اع�راف آم�ده اس�ت ، جھ�ان در س�یمای دوزخ و بھش�ت نمای�ان م�ی ش�ود ول�ی

ل توس�. بن�ابراین آدم�ی فق�ط در دان و یگانگان می باش�ند، توحید است و عارفان موح »عرفھ«خود جایگاه ج ای��ن توحی��د و معرف��ت خ��دا ق��رار م��ی گی��رد و از ج��دال و دغدغ��ھ و تش��ن ب��ھ غی��ب ع��الم اس��ت ک��ھ در عرص��ۀ

رھ�ائی از دیالکتی�ک و اض�داد پرس�تی . اص�ال ، دوقلوھای اضدادی می رھد و رستگاری ب�زرگ ھم�ین اس�تو معنا بر م�ی خی�زد. تضادی و تناقضی نیست مگر از فرق و تضاد بین غیب و عین و ظاھر و باطن و ماده

خ�ود م�ی رس�اند و اش�د پس غیب خیالی (خدای خیالی) ھ�م مش�کلی را ح�ل نم�ی کن�د ک�ھ اتفاق�ا اض�داد را ب�ھ . یعن�ی بایس�تی ھ�و را در . بایس�تی جم�ال غی�ب را در ع�ین یاف�تموجب اس�تھالک و ع�ذاب عظ�یم م�ی ش�ود

بایس�تی اھ�ل عرف�ھ ای را و ع�ارفی را و . یعن�ی جمال انسانی یافت کھ مظھر غی�ب کام�ل و ع�ین کام�ل اس�تاض��داد و دو اس��ت و در وج��ود او ھم��ۀ» ھ��و«ھ جم��ال د و واح��د ش��ده اس��ت یاف��ت ک��ک��ھ موح��را عل��ی واری

ت ، ص�احب ھوی� . ھ�ر ک�ھ ھ�وئی را یاف�ت ، یکی ھستند و یگ�انگی ش�ان ھوی�دا م�ی ش�ود قلوھای عالم وجودبھ کانون جوشش ھس�تی و حی�ات رس�یده اس�ت و ب�ھ اتصال و انفصال و است و رستگار است زیرا بھ نقطۀ

. رسیده است و ھمھ مشکالتش حل اس�ت قرآنمرز وجود و عدم رسیده است و بھ فرقان رسیده است و بھ ب�ا عش�ق ، کسی است کھ فاصلھ و خالء و فرق بین دوقلوھا را با حیات و ھستی خود پر ک�رده اس�ت» ھو«

اینک�ھ س ، زوج و ازدواج�ی وج�ود ن�دارد اال . پ خداست ست و خلیفۀرا بھ توحید رسانیده ا و ایثارش جھان. و ای��ن ام��ر در وادی زوج ھ��ای اش��دھ��ر پیون��د م��ادی و معن��ائی م��ی ب اس��ت و ھ��و خلیف��ۀ» ھ��و«در احاط��ۀ

و مرید) مش�ھودتر م�ی آی�د. در زن�دگی مرد) یا زوج ھای ایمانی (پیر -انسانی اعم از زوج ھای جنسی (زن (خ�دا) وج�ود دارد زن و ش�وھر ھ�م ب�ا » ھ�و«ل ب�ھ ل و توک�و توس توجھیزانی کھ اتصال و ھای زناشوئی بم

ھم رابطھ ای قلبی و انسی و انسانی دارند و این زندگی موجب رشد و ھدایت اس�ت وگرن�ھ ک�انون داغ جھ�نم

٢٢٠

د و نزن و ش�وھری ک�ھ خداپرس�ت باش�ند م�ی توانن�د زوج باش�ند وگرن�ھ ض�د و زج�ر اس�ت.و تفرقھ و تھم�ت خص��م یکدیگرن��د و در ای��ن ض��دیت ت��ا پای��ان عم��ر گرفتارن��د و از آن رھ��ائی ندارن��د. زوج ھ��ای زناش��وئی اگ��ر

خالص�ی را نور ھدایت آشکار خود را یعن�ی بن�دۀکار ھو می رسند و شمال آخداپرست باشند دیر یا زود بھ ج د .تفاھم و تناقضات رھا می شون سوء ز اولیای خداست می یابند و از ھمۀکھ ا

ھم�ین ھرت داردزوجھای ایمانی و معرفتی ھم کھ در فرھنگ ما بنام شیعھ و امام و یا پیر و مرید ش� دربارۀ ھ اگر ب�رن مؤمنان صدیق است کقلبی بی ت عمومی زوجھای ایمانی ھمان رابطۀامر مصداق دارد. در وضعی

ی�د آن�ان م�ی آ ی از طرف خدا بسویاتکاء داشتھ باشند رشد می یابند و دیر یا زود امام و شاھد» ھو« نقطۀن�ھ یابن�د وگر در سمت روشنائی و نور زندگی قرار می گیرند و رش�د م�یو ین آنھا آشکار می شود و یوم الد

مت�رین کاب و فس�اد ش�ده اس�ت و ھمان می شود کھ بر سر جریانات درویشی آمده است و کانون ظلمت و عذول و ا خ�دا و رس�ب�وجود ندارد و علنا ھم مخالفت و عداوتشان پیران کذائی و مریدان کذائی قلبی بین رابطۀ

امامان معلوم و رسوا شده است .ت ک��ھ دوس�تی ھ�ای دوران بچگ��ی و نوج�وانی نی��ز ن�وع بس�یار معروف��ی از زوج و ازدواج روح�ی و قلب��ی اس�

ک تح�ادی پ�اا واه نگردیده است ، رابطۀخ -و خود چون ھنوز دلھا تاریک نشده و نفس ھا فاسد و دنیاپرستر ھ�و و والی�ت و ن�و ا آخ�ر عم�ر ب�اقی م�ی مان�د زی�را عرص�ۀو خالصانھ ای است و یاد چنین دوستی ھ�ائی ت�

ت است .ھوی کم�ال وظھ�ور جم�ال عل�ی ب�وده اس�ت ک�ھ مح�ل – محم�دتاریخ بش�ری زوج عالیترین زوج عالم ھستی و کل

یار ی و دنی��وی ب��وده اس��ت و نم��ود بس��ورای ھ��ر نی��از غری��زدر ت��ی پ��اک و خ��الص و توحی��د اس��ت ک��ھ زوجی جم�ال کم�ال و دک�ھ مح�ل ظھ�ور مج�د اش�دشمس در تاریخ م�ی ب –تی واقعھ مولوی مشھود دیگر چنین زوجی

س��ت ح��دود ھف��ت ق��رن ب��وده ا عل��ی پ��س از – محم��د تجل��یتوحی��د و والی��ت و حقیق��ت و دی��ن خ��الص اس��ت و ھ ی�ک جھ�انبھائی فقیھ و عالم و دانش�مند درج� کھ موالنا ، شمس را ھمان علی می خواند و شیخھمانطور

فارسی می نامد . قرآنرا » مثنوی«اسالم ھم کتاب این رابطھ یعنی ئی در ک�ل ت زناش�وفاطم�ھ ، ک�املترین و پ�اک ت�رین و ع�الیترین زوجی� –ت زناشوئی عل�ی و ازدواج و زوجی

دت�رین و ین و زین�ب) منحص�ر ب�ھ فرازدواج (حس�ن و حس�این تاریخ بشر بوده است برای ھمین ھم فرزندان اریخ مک�ن در ت�منی ترین انسانھای تاریخ ب�وده ان�د و ع�الیترین خ�واھران و ب�رادران اشدکاملترین و تکرار ن

ت در عالم خلقت است .بشر محسوب می شوند زیرا خواھری و برادری ھم نوعی دیگر از زوجی ت و تن�اقض در و در وادی قی�اس ، مظھ�ر ض�دی ھر زوجی در ھر درجھ و کیفیتی از زوجیت بر حس�ب ظ�اھر

ه مص�داق دارد و ھ�م در جھ�ان معن�ا : ش�ب و روز ، درجات گوناگون می باشند . این مسئلھ ھم در ع�الم م�اد زن و مرد ، زشت و زیبا ، بھشت و جھ�نم ، پ�اک و پلی�د، خی�ر و ش�ر و ... . ھ�ر چی�زی خ�ودش را در زوج

. ھ�ر چی�زی ک�ھ ض�د خ�ود می کند و می بیند . اصوال ضد یعن�ی ض�د خود است می یابد و کشف خود کھ ضد ت ت�و و تو ، موج�ود ی�ا معن�ائی اس�ت ک�ھ منی� ضد خودشناسی توست در درجات گوناگون . توست یعنی آئینۀ

پرستی تو را بھ تو نشان می دھد و از ھمین روست کھ آنرا ضد خویش می فھمی و ضد خ�ویش م�ی - خودنمایش جبر و نخوت و کبر توست و آئینھ شیطان زده گی توست و آئینھ غفلت ت�و ، آئینۀ تو یابی . پس ضد ی دھ�د و ت�و بی�زار از معرف�ت تو بھ این دلی�ل ض�د توس�ت ک�ھ ت�و را ب�ھ ت�و نش�ان م� . ضد اشداز خودت می ب

س�تی پر - خودت می باشی و بیزار و فراری از خودت می باشی و چش�م دی�دن خ�ود را ن�داری و خ�ود دربارۀ

٢٢١

خ��ود پرس�تی ت��و نیس��ت زی��را ت��و خ��ود را نم��ی بین��ی و نم��ی ت�و ، غی��ر پرس��تی و دنی��ا پرس��تی توس��ت و واقع��ا پرستی تو ھم جعلی و ک�اذب اس�ت و ھرگ�ز ت�و را ب�ھ خ�ود نم�ی - ودی و نیافتھ ای کھ آنرا بپرستی . خشناس

ی از خودت گم می کند و ضاللت ھمین است .رساند و بلکھ بکل عرف�ت ل مھ�امری جعلی و جھل�ی اس�ت و انس�ان ا اشدضدیت و ضد پرستی از ھر نوعی کھ ب بینی و پس ضد

آنک�ھ ب�ھ ت است و در سمت توحید و یگانگی قرار دارد. وو تناقض و دوئی » ضد«نفس در سمت رھائی از ی و شناس� – شناسی می رسد بھ کمال جھان شناسی و مردم شناس�ی م�ی رس�د و ب�ھ کم�ال ض�د –کمال خود

خ�الص و . و ا ت و تن�اقض و دش�منی در دو ع�الم نم�ی یاب�دو ض�دی ی رسد و آنگاه ھیچ ضد من شناسی دشم رستگاری و توحید عملی و وجودی ھمین مقام است و مقامی معرفتی و بصیرتی است .

ین و پ��س اگ��ر اھ��ل معرف��ت نف��س و توحی��د باش��ی م��ی بین��ی ک��ھ ش��قی ت��رین دش��من ت��و در ع��الم و آدم ، بھت��ری دوست بی مزد و من�ت توس�ت و خ�الص ت�رین دوس�ت توس�ت ول�ی خ�ودش نم�ی دان�د زی�را اگ�ر م�کاملترین

ر ن�زد خ�دا. از اینروست کھ مردان حق شفاعت دشمنان و قاتالن خود را د دانست دست از دشمنی می کشید ةین القض�او ع ع)(ج و حال (ع)و علی (ص) محمدمی نمودند و برایشان دعا می کردند تا بخشوده شوند : مثل

رده ا کھ قسم خو، شفاعت ابلیس ر (ع). تا آنجا کھ در روایات قدسی آمده است کھ علی و امثالھم (ع)ھمدانی آم�ده ک�ریم ق�رآن. ھم�انطور ک�ھ در آم�دحض�رت در ، نم�ود و ابل�یس ب�ھ مری�دی آن ترین دشمن انس�ان اس�ت

. آمده بودندبھ مریدی و اطاعت حضرت سلیمان دربرخی از شیاطین ر حقیق�ت انسان اس�ت و د النھ و جاھالنۀعپرستی جا –بینی محصول خود پس ضد بینی و خصم بینی و شر

رد . ق�رار دا و والیت پروردگ�ار جھان ھستی ھیچ ضدیتی و تناقضی وجود ندارد و جھان بر امر حب واقعیترا در ن را و مردم�انجھ�ا شناس�ی ھس�تی ، ھم�ۀ –تا زمانی کھ تو خود خص�م خ�ود ھس�تی و بی�زار از خ�ود

ض�ع وپرستی جاھالن و ک�افران ھ�م ی�ک –. پس خود درجاتی از ضدیت و خصومت نسبت بھ خود می بینیائی و ش�ی و بخ�ودت نی�. ت�ا خ�ود نبا جعلی و دروغین است و وھمی از خ�ود بی�زاری و خ�ود فراموش�ی اس�ت

نھ است.خود می بینی و این بینش کورکورا جھان را غیر و ضد خودت نشوی ھمۀ بی .. با خود دوست باش تا جز دوست نیا خودت غیر و غریبھ ای ، جھان ھم با تو غیر است تا با

عجله ابرین یا احرک الثابتینیا اعجل الص

٢٢٢

او م�ی نمای�انیم پ�س انسان از عجلھ آفری�ده ش�د و ب�زودی نش�انھ ھ�ای خ�ود را ب�ھ:« می فرماید حکیم قرآنعجل�ھ و ش�تاب بش�ر فق�ط در س�مت ع�ذاب اس�ت و در س�مت نعم�ت ھ�ا و ق�رآندر ھمھ جای .» شتاب مکنید

و ک�افران م�ی گوین�د اگ�ر راس�ت م�ی گ�وئی « معرفت و عزت ھرگز شتابی پدید نمی آید و بی صبری نیس�ت .ی م�أیوس و در آن�روز بکل�ی آی�د پس چرا عذاب خدا زودتر ف�را نم�ی رس�د. بگ�و عجل�ھ نکنی�د بناگ�اه ف�رود م�

پس شتاب و بی صبری از نشانھ ھای کفر اس�ت و بس�وی دوزخ ھ�دایت م�ی کن�د و عجل�ھ ای ». خواھید شد عجلھ برای بھ عذاب رسیدن . عجلھ بھ معنای بی قراری انسان در خویشتن است و حاصل میل بھ نیست اال

اس��ت و عجل��ھ ھ��م اھنج��ار و در ش��عاع دوزخ ت موج��ود وض��عی نت موج��ود اس��ت پ��س وض��عی گری��ز از وض��عی دوزخ نیست کھ ک�افران را بس�وی خ�ود م�ی کش�د و چ�ون ب�ھ طبق�ھ ای از دوزخ وارد چیزی جز قدرت جاذبۀ

ی از شدند و در آن اسیر گردیدند و توانائیشان از دست رفت و ساقط گردیدند و در عذاب گرفتار آمدند و بکل » در جھنم گریز گاھی نیس�ت :« می فرماید قرآند زیرا ھمانطور کھ خود مأیوس شدند الجرم قرار می گیرن

آی�ا نم�ی بین�ی س�تمگران را ک�ھ چگون�ھ ب�ر :« و دوزخیان مجبور بھ صبر می باش�ند ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د ت ش��ص��بوری در دوزخ اجب��اری و ناچ��اری و ب��ی پن��اھی اس��ت و ص��بوری در بھ. »ند آت��ش دوزخ ص��بور

. و نم�ی . پ�س ھم�ھ خ�واه و ن�اخواه ص�بورند از ص�بر خ�دا عزت و آرام�ش اس�ت اختیاری و از روی لذت وب�ھ دوزخ ھ�م ش�تابی عب�ث اس�ت و ھ�یچ چی�زی را کافران در مرحلھ قبل از ورود . و عجلۀ توانند کھ نباشند

فاض�لھ و خ نش�ان م�ی دھ�د دوزخ�ی ک�ھ در خی�ال آنھ�ا مدین�ۀجلو نمی اندازد و فقط حرص آنھ�ا را ب�رای دوزرا چنین زیبا برای آنھا جلوه می دھد و این از فریبھای شیطان دوزخ شھر می آید و شیطان است کھ آرمان

ندازد. عجلھ حاص�ل آرزو آفرین�ی ش�یطان در ذھ�ن و آرزو می آفریند و بھ شتاب می ا است کھ وعده می دھدپ�س مقص�ود ھ�ر کافران است و عجلھ برای کافران بھ معنای ھ�ر چ�ھ زودت�ر ب�ھ آرزوی خ�ود رس�یدن اس�ت.

می فرماید : ی�أس از رس�یدن قرآنآرزوئی دوزخ است و بزرگترین صفت اھل دوزخ یأس است ھمانطور کھ ود. و ای��ن بواس��طۀ پی��روی از. در دوزخ دروغ ب��ودن آرزوھ��ا ب��ر ک��افران مش��ھود م��ی ش�� ب��ھ آرزوھ��ای خ��ود

زی�را ابل�یس م�أیوس ش�دن اس�ت ب�ھ معن�ای »بل�س «و ابلیس بھ لحاظ لغت از اشدابلیس رھبر شیطانھا می ب. پ�س خود ملعون شده و در دوزخ گرفتار آمده و مظھر یأس از رھائی و ناامیدی از رحمت پروردگار اس�ت

امید بستن بھ آرزوھای خود موجب عجلھ می شود و عجلھ آدمی را بھ ناکامی رسانیده و مأیوس می س�ازد. انسانھا با خود دارند پس ریده شده و این صفت را ھمۀعجلھ آف، انسان در خلقت خویش از قرآنبھ نقل از

چگونھ می شود از این صفت رھائی یافت و آنرا تبدیل ب�ھ احس�ن نم�ود. ھم�انطور ک�ھ انس�ان از لج�ن آفری�ده ر اکثر انسانھا بھ معنای شتاب برای رستن و . عجلھ در تصو ، روح را استخراج کند شده و بایستی از لجن: ش��تاب ب��رای ب��ھ غای��ت و کم��ال رس��یدن و ق��رار ی��افتن . ع��زت و آرام��ش و ق��رار اس��ت رھ��ائی و اس��تقالل و

، ھم�واره در بی�رون از آنھ�ا ق�رار دارد و ب�رای رس�یدن ب�ھ آنھ�ا ھ�م تحقق آرزوھ�ای اھ�ل ظ�ن مقصد و محل و ابزارھ�ای غی�ر خ��ودی م�ی خواھن�د یعن��ی امکان�ات . اص�ال مب��دأ آرزوھ�ا ھ�م در خ��ارج از انس�ان ق��رار دارد

وس��یلھ و مقص��د و راه آرزو ھم��ھ بیرون��ی و دنی��وی اس��ت و و . پ��س مب��دأ موض��وعی از ام��ور دنی��وی اس��تعجلھ بھ معنای ھر چھ سریعتر از خود دور شدن و از خود کندن و بھ چیزی در بیرون رسیدن . پس عجل�ھ

ی�ب اس�تمظھ�ر غک�ھ ھمان سرعت بیگانھ شدن از خود است و سرعت غیر پرستی است . ح�ال آنک�ھ جن�ت . پ�س عجل�ھ یعن�ی ش�تاب ب�رای گ�ریختن از خ�ود و اش�دان است و حریم خداست کھ دل می بسوجود ان حوزۀ

پس ھمانطور ک�ھ ص�بر حاص�ل خ�ود. . و غیر ھمان دوزخ است خدا و بھشت و شتاب برای رسیدن بھ غیر

٢٢٣

خ��دا و ی��ا فروش��ی و انک��ار –عجل��ھ ھ��م حاص��ل خ��ود اش��دم��ی ب» خ��دا ک��افی اس��ت«کف��ائی و محص��ول ش��عار . وقتی کھ شعار عملی و ایدئولوژیکی مشرکان است اشدمی ب» خدا بھ تنھائی کافی نیست «محصول خیال

کھ معتقد باشیم کھ خدا بھ تنھائی برای خود ، کافی نیست مسلما بھ غیر رج�وع م�ی کن�یم و رھب�ری ای�ن راه زخ است و رجیم و ملعون از خداست زیرا شیطان جایگاھش دو» سلطان کافران است «با شیطان است کھ

وج�ود ط�رد گردی�ده اس�ت و در خط�ر ن�ابودی و بسیار دور ش�ده اس�ت یعن�ی از ح�وزۀیعنی از خدا رانده شده عجوالن ھمواره خود را در خطر و ضرر احس�اس م�ی کنن�د و ای�ن ھم�ان ص�فت ش�یطان اصال افتاده است. و

حس�اس خط�ر و ض�رر و ت�رس از م�رگ و نیس�تی و فق�ر است کھ در کافران و مشرکان رخنھ می کند و این ام��ی فرمای��د : (ع)م��ین اس��ت ک��ھ عل��ی . ب��رای ھ بط�ور فزاین��ده ای ش��دید م��ی ش��ود و ھم��ین ش��دت عجل��ھ اس�ت

زیرا آنچھ را کھ تو مکن بلکھ بسویش برو بزرگترین گناه ترس است، از ھر چھ کھ می ترسی از آن فرار «ھ�ر چ�ھ ب�رای مؤمن�ان « می فرمای�د : قرآناینست کھ . » ی توستپنداری شر و تباھی خیر و صالح خود م

و مؤمنان جز از خدا خوف ندارند کھ » خیر و صالح است برای کافران شر و بدبختی می نماید و بھ عکس بلک��ھ ھیب��ت و عظم��ت کبری��ائی خداس��ت مث��ل خ��وفی لطی��ف ک��ھ در تماش��ای ت��ازه خ��وف آنھ��ا وحش��ت نیس��ت تق��ربو ت��ازه مؤمن�ان ھ�م بایس�تی ب�ھ منش�أ خ�وف برون�د و . م�ی دھ�ددس�ت اقی�انوس و ی�ا آس�مان ب�ھ آدم�ی

جویند. انسان مقیم در خویش و در ح�ریم خ�ویش چ�ون ب�ھ خ�ویش نزدی�ک اس�ت و ی�ا اص�ال ب�ھ خ�ود رس�یده شتن است ندارد زی�را مقص�ودش و است لذا ھیچ عجلھ ای ندارد و فاصلھ ای از مقصود خویش کھ خود خوی

. ار دارد زیرا ھ�یچ چی�ز ب�ھ انس�ان نزدیکت�ر از وج�ود خ�ود او نیس�تدیکترین حد بھ او قرکعبۀ آمالش در نز. شتاب و عج�ولی انس�ان در اب�زار پس ھیچ عجلھ و شتابی در کار نیست و نیازی ھم بھ ھیچ ابزاری نیست

ن م�ی می گردد زیرا ھر چھ کھ می دود بھ مقصدھای غیر خودی اش نمی رسد و ل�ذا گم�ا تجلیپرستی اش مکند بایستی ابزارھای خ�ود را اف�زایش دھ�د ت�ا زودت�ر برس�د مخصوص�ا ابزارھ�ائی ک�ھ س�رعت عمل�ش بیش�تر

. ماشین پرستی و تکنولوژیسم (مذھب تکنیک) محصول عجولی و غیر پرستی و نماد آش�کار از خ�ود اشدبناک�امی روز انۀاس�ت نش� تم�دن. جن�ون س�رعت و ش�تاب ک�ھ ویژگ�ی درج�ھ اول ای�ن بیگانگی انسان اس�ت –

ی�أس او از خویش�تن و رس�یدن ب�ھ آرزوھ�ای خ�ویش اس�ت و در ای�ن می�ان مب�دأ و افزون بشر است و نشانۀمقصود گ�م ش�ده و آنچ�ھ ک�ھ ب�ر ج�ای مان�ده ابزارھ�ای ک�ذائی راه اس�ت : اب�زار س�رعت و ش�تاب : و مس�لک

ه گ��ی انس��ان ک��افر اوج عب��ث و بیھ��وده گ��ی و پ��وچ ش��دس��رعت ب��رای س��رعت و جن��ون ش��تاب ب��رای ش��تاب . بخویشتن است

. عجل�ھ ، دل اوس�ت ک�ھ ص�برگاه و آرامگ�اه اوس�ت گریز از مرکز خویشتن است و مرکز انس�ان ، قوۀ عجلھو یاب�دا درھمان قوه ایست ک�ھ در خلق�ت انس�ان بک�ار رفت�ھ ت�ا آدم�ی را ب�ھ جھ�ان بی�رون بکش�اند ت�ا جھ�ان ر

و گ�ل بمان�د اص�ل ب�از گردان�د یعن�ی ب�ھ دل . ن�ھ اینک�ھ دروجود و ب�ھ مرک�ز و بشناسد و حاصلش را بھ خانۀردم ث�ر م�. اک . و عجلھ صفتی خاص انسان است و می توان گفت کھ انسان ، حیوان عجول است خانھ گزیند

».اکثر الناس رجعت نمی کنند « : می فرماید قرآنو اینست کھ دیگر بھ خانھ باز نمی گردند

شعور یا اشعر العادلین یا افعل الشاعرین

٢٢۴

آم�ده ب�ھ ق�رآنک�ھ در » ش�عائر هللا « بھ معنای عالمت و عالمت یابی است و » ر ع ش « از مصدر » شعور«معنای عالئم خدا در عالم ھستی اس�ت. پ�س ش�عور ب�ھ معن�ای ی�افتن و تش�خیص عالئ�م خداس�ت در جھ�ان. و

،در ع�الم بی�ان و این عالئم را اشداحب چنین قدرتی در درجات گوناگون می بشاعر کسی را می گویند کھ صآشکار م�ی کن�د ول�ی خ�ود ھن�وز ب�ھ خ�ود ای�ن عالئ�م دسترس�ی ن�دارد مگ�ر در جری�ان ی�ک انق�الب پ�ی در پ�ی

در اواخ��ر س��ورۀ ق��رآنجری��ان را ای��ن اص��الح اساس��ی اعم��ال و رس��یدن ب��ھ ذک��ر قلب��ی ب��ا خ��دا. ک��ل درون��ی وعاھای خود عمل نمی کنن�د و بدانید کھ شاعران در ھر وادی سرگردانند و بھ اد « یان می دارد : ب» شعراء«

رده و اعمال خود را ب�ھ ص�لح بکش�انند و اھ�ل و. مگر اینکھ ایمان آ پیروان آنھا ھمھ اغوا شدگان می باشندواھن�د دانس�ت ک�ھ چگون�ھ خ یاز ظلمی کھ بر آنھا رفتھ تبرئھ ش�وند و ظالم�ان ب�زود خدا شوند و ذکر مستمر

اس�ت و ش�عر ب�ھ ش�عور ک�ھ منش�اء ش�عر. »خواھن�د گش�ت آنھا را زیر و رو می کنیم و بھ چھ جایگاھی ب�ازجھان سروکار عالئم کسانی کھ با ھمۀ قرآنو از نظر اشدمعنای امروزه فقط یکی از جلوه ھای شعور می ب

جھ�ان منط�ق نس شعر در معن�ای کام�ل و ج�امع آ. پ دارند و مشغول بیان و شرح این عالئم ھستند شاعرندی ھم ندارند بلکھ ثابت و مطمئن واقعیت ند و ھیچ. زیرا عالئم بخودی خود ھیچ حقیقتی ندار و استعاره است

حقیقی جھان کھ خداست رھنم�ون م�ی کنن�د مث�ل عالئ�م راھنم�ائی و رانن�دگی ک�ھ بخ�ودی خ�ود واقعیتبسوی دارند و در خدمت راه و راننده گی می باشند بس�وی مقاص�د گون�اگون ب�رای ھیچ ارزش و اصالت و حقیقتی ن

نقد و شعر و ھر آنچ�ھ ک�ھ جھان ادبیات از فلسفھ تا رمان و در خطر نیافتادن و گم نشدن . بھ این ترتیب کل زی�را ش�عور کام�ل و اش�دشعور می ب ر است و تازه سطحی ترین جنبۀبھ بیان و قلم آید جھان شعراء و شعو

در ای�ن آی�ات . بھ معنای تشخیص و خواندن عالئم غیب�ی اس�ت ک�ھ بس�وی خ�دا ره م�ی نمای�د قرآنحقیقی در نھ زنده گان ولی شعور اکثر مردم مردگانند و« آشکارا می توان معنای شعور و اھل شعور را درک نمود :

و نیس�ت حس�اب . عور نداری�دش�اش . عذاب خدا ناگھان ف�رود م�ی آی�د و اکث�ر ش�ما درب�اره دنندارند کھ بفھم. و فساد می کنند و می گویند کھ اصالح کننده گانیم چ�ون ش�عور ، اگر شعور داشتھ باشید مردم مگر با خدا

. آنانکھ در راه خدا کشتھ می شوند مردگان نیستند بلکھ زنده اند و در نزد خدایش�ان روزی م�ی برن�د ندارندھ�ای ی�تواقع در ع�الم غیب�ی ،ن ش�عور یعن�ی درک و خوان�د پ�س» . شعور این حقیق�ت را ندارن�دلیکن اکثرا

عین��ی . یعن��ی پدی��ده ھ��ای عین��ی عالئم��ی از خ��دا ھس��تند ک��ھ اھ��ل ش��عور کام��ل را بس��وی حقیق��ت ھ��ای نھ��ان . پ�س ش�اعرانی ک�ھ فق�ط م�ی خوانن�د و م�ی گوین�د و راھنمائی می کنند وعمال این عالئم را پی�روی م�ی کنن�د

با اعمال آنھاست شاعران سطحی و ناقص می باشند و موجب اغوا و گمراھ�ی پی�روان حرفھایشان در تضاد نویس�ندگان جھ�ان معاص�ر از ای�ن قبی�ل م�ی وت قری�ب ب�ھ اتف�اق ش�اعران خود می ش�وند ھم�انطور ک�ھ اکثری�

و ، از ب�ی عمل�ی ق�رآن. در تاریخ بشر بسیار انگش�ت ش�مارند ش�اعر و اھ�ل ش�عوری ک�ھ ب�ھ مص�داق باشندف�ی ع�ای خ�ود ص�لح و ص�دق برق�رار کردن�د و ظالم�ان را معر توبھ کرده و ایمان آورده و بین عم�ل و اد نفاق

، ح�افظ ، آرت�ور : مث�ل م�والی روم�ی فروشی تن در ندادند و اھل ذک�ر خ�دا ش�دند –نمودند و بھ ظلم و خود نی�ز نمون�ھ ای منحص�ر بف�رد خ�زادیخ معاصر ما ف�روغ فر رزر، باباطاھر و امثالھم . در تاتیرمبو، آلبرت شوا

از شاعران بھ ایمان رسیده است کھ پس از ایمانش خیلی زود از دنیا رفت و پس از ایمانش بر ظلمی کھ بر او رفتھ بود اعتراض نمود و جھان ریائی شاعران معاصر را رسوا نمود و بر علیھ س�تمگران و فریبک�اران

. ... ماس�ت ایمان ھم�ان کب�وتر خوش�بختی گمش�دۀ« است : یقرآن . این سخن او بیان ھمین واقعۀ قیام کرد». .ه از ھم�ھ جاھلترن�دفقط در موقع شعر گفتن شاعرند و در زندگی عملی روزمر و امروزه شاعران اکثرا

٢٢۵

د وگل سرسبد خالقترین شاعران عصر جدی�د اس�ت ک�ھ خیل�ی زود بخ� در تاریخ معاصر غرب نیز آرتور رمبولگ�ی فریقا ترک نم�ود و در آفریق�ا ب�ا عمعا و عمل رھید و اروپا را با پای پیاده بسوی آد از نفاق بین ا د ومآ

اع�الن ج�رمش را ب�ر علی�ھ اس�تکبار و اس�تعمار و ، و در گمنامی زندگی کرد و مرد و در دفت�ر کوت�اه ش�اعراس�ت. قعی�تواایج�از اس�ت ع�ین ت و. ب�ا اینک�ھ اش�عارش در کم�ال لطاف�ت و خالقی� ظلم بشری می ت�وان دی�د

ھم�ین طبیب خارق الع�ادۀ معاص�ر اروپاس�ت ک�ھ درجرگ�ۀ زر فیلسوف و موسیقی دان و شاعر وتیآلبرت شواکم�ال ا را بسوی آفریقا ترک نمود و نیمۀشعور بھ ایمان و ذکر رسیده است کھ ناگھان بخود آمد و اروپ اھل

. ک�ال جھ�ان ردھ�ا م�خ�ت و در می�ان ھمانباب�ت آنھ�ا پردال بدوی آفریق�ا زن�دگی ک�رد و ب�ھ طیعمرش را در قبای م�ی ت�وان جھ�ان ش�عر دانس�ت ک�ھ ب�ا اس�تعاره زن�دگی م�ی کنن�د و قرآن�موسوم بھ روشنفکران را بھ منط�ق

سخن می گویند و اکثریت قریب بھ اتفاق آنان اھل ادعاھای بی عمل ھستند و پیروانشان ھمھ اغوا شده گ�ان حتی اگر ھم ب�ھ در جرگھ شعراء می باشند » شعار«. ھمۀ اھل تندبی شعور ھس تمدنو فریب خوردگان این

، چ��ھ ھن��ری ی��ا ش��عارھا ، ش��عر ھس��تند چ��ھ فلس��فی چ��ھ سیاس��ی . ھم��ۀ ، ش��عر نگوین��د معاص��ر ق��دماس��بک پ��س ش��عر و ش��عور از » ، خداس��ت رب ش��عر« ق��رآناقتص��ادی و سیاس��ی و م��ذھبی و غی��ره . ب��ھ منط��ق

و پدیده ای اکتسابی و عاریھ ای از مدارس نیست پس از امانت ھای الھ�ی ربوبیت پروردگار بھ انسان است ت بزرگ دارد کھ اگر ادا نشود و شاعر و روشنفکر است و خود از عالئم بزرگ خدا در بشر است و مسئولی

تش�دید د و موج�بوفروشی ظالمان برود و شعورش را تبدیل بھ نان و نام کند منافق م�ی ش� –بھ بازار خود ظالمان است و بلکھ از کافران ھم بدتر است زیرا بواس�طۀ ش�عورش م�ی ی مردم می گردد و ھم کاسۀگمراھ

بزرگ بس�یاری را س�راغ داری�م ک�ھ شاعران . دھد داند ولی عمل نمی کند و بتدریج شعورش را از دست مین و ادیب�ان و . ش�اعرا فروشی بھ انحط�اط و جھ�ل و تب�اھی و ع�ذاب بزرگ�ی رس�یدند –در بازار نفاق و خود

ای�ن ھم�ان ظلم�ی اقتص�ادی ب�وده ان�د و –سیاس�ی –ت اجتم�اعی مظلومی� اش�د ھ گجرروشنفکران ھمواره در فروش�ی و ن�ان و ن�ام –زیرا خ�ود ب�ھ ب�ازار خ�ود است کھ بر آنان رفتھ و آنان ھم بھ این ظلم تن در داده اند

نیا و آخرت می ش�وند. کس�ی ک�ھ ش�عورش الد رد را اصالح نکنند خسو. و اگر توبھ نکنند و عمل خ رفتھ اندو ن�ور ھ�دایت درون�ی اس�ت ب�ھ ب�ازار ن�ان و ن�ام بب�رد ع�اقبتی ج�ز ای�ن ن�دارد و اینس�ت ک�ھ لھیرا کھ امانت ا

ش�عور از . » خدا را مفروش�ید ک�ھ ک�افر م�ی ش�وید ای اھل ایمان عالئم و امانت ھای« خداوند می فرماید : ظ شود و بھ بازار نرود تب�دیل ب�ھ عل�وم غیب�ی و حکم�ت و معرف�ت قل�ب م�ی نشانھ ھای ایمان است و اگر حف

. ول�ی جھل و گمراھی و خس�ران م�ی رس�اند اشد شود و اھلش را بھ کمال می برد ولی اگر فروختھ شود بھ را ب�ھ ب�دبخت فروش�ی ش�ده اس�ت و اھ�ل ش�عور و ش�عار و ش�عر –دید ، خ�ود ج تمدنشعر و شعور در سنت

ب�ھ قیم�ت لقم�ھ ای ن�ان ، ین خ�دمتگزاران جھ�ل و نف�اق و س�تم و ط�اغوت تب�دیل ک�رده اس�تتر رسوا ترین ود از شعورش�ان ن�ان بخورن�د ب�دون ش�ک آن�را از ن�اھل شعور اگر بخواھ. حرام و اندکی نام بی قدر و بازیچھ

م�ثال ت ک�ھ روحانی� ح�وزۀ ی اھ�ل ش�عور در. دی�ده ای�م ک�ھ حت� رس�ند دھند و بھ خفت و رسوائی م�ی دست میک��اری ج��ز تبلی��غ دی��ن ندارن��د ول��ی چ��ون از ن��ان و ن��امش بھ��ره م��ی برن��د ھمگ��ی ب��ھ س��مت نف��اق و خ��دمت ب��ھ

. دکتر شریعتی از کاملترین و صدیق ترین و مؤمن ترین و اھ�ل ذکرت�رین ش�اعران روند طاغوت و جھل می و اھل شعورھای قرن است کھ شعارش عین عملش بود.

٢٢۶

تقوی ن بین یا اقرب الفاصلیر یا اتق المق

٢٢٧

بھ لحاظ لغت بھ معنای ترسیدن و برحذر بودن و پرھیز نمودن و فاصلھ گرفتن و پش�ت نم�ودن و » قویت« کھ مک�ررا م�ذکور اس�ت و اشدخدا مطرح می ب این صفت در رابطھ با قرآن. و در دین و پنھان نمودن است

ان نزول و نبوت ھا . ربھ معنی پرھیز و ترس و دوری از خداست و این امر خدا و دین بھ مردم است در دو» تق�رب«بن�ام ق�رآنؤمنان است در دوران رجعت (والیت) و خ�تم نب�وت ک�ھ در مو اما عکس این دستور بھ

ب�ھ معن�ای دوری جس�تن و نزدیک�ی تق�رب. پ�س تق�وی و س�تن ب�ھ خداس�تآمده است و بھ معنای نزدیک�ی ججستن از خدا و بسوی خداست کھ در عمل واقعی بھ معنای دوری جس�تن و نزدیک�ی جس�تن نس�بت ب�ھ نف�س

. ھم�انطور ک�ھ سمت و معنای واح�دی دارد» خدا«و » خود«. در اینجا نیز (خود) و خواھش ھای آن است، ام�ر نب�وی اس�ت و پ�س تق�وی» د را از ی�اد م�ی ب�رد. ک�ھ خ�دا را از ی�اد بب�رد خ�و ھ�ر «می فرماید : قرآن ، نش�ان دیگ�ری از دو مرحل�ۀ ق�رآنی متض�اد و معک�وس در . و ای�ن دو ام�ر بکل� ، امر ولوی (عل�وی)تقرب

بس�یج ش�ده تق�ربح�ور تق�وی و مدو احکام دین در دو مرحلھ و بر است و کلیھ قرآنتکوین دین و اسالم و ن�ان مؤمطبانی در مراحل مختلف دین و معرفت است : مس�لمانان و ااست کھ ھر مرحلھ از احکام مختص مخ

را ذک�ر . ھمانطور کھ در س�وره ش�عراء مک�ر : عوام و خواص اھل ظاھر و اھل باطن : اھل ظن و اھل دل :» و از م�ا پی�روی نمائی�د. ای م�ردم از خ�دا بپرھیزی�د « شده است ھمھ انبیای الھی بھ مردم م�ی گفتن�د ک�ھ :

اگ��ر م��را « ع��ت نس��بت ب��ھ انبی��اء . در ای��ن مرحل��ھ خداون��د م��ی فرمای��د: نزدیک��ی و تبی یعن��ی پرھی��ز از خ��ود ودوران تقوی موجب پدید آمدن نف�س ». پیروی کنید تا شما را ھدایت کنم دوست میدارید پس از رسوالن من

. ب�ھ زب�انی دیگ�ر تق�وی خ�ود ش�اھد گ�ردد و ب�ر ھ گی�ردان از خ�ود برآی�د و از خ�ود فاص�لسشاھده است کھ انمانده گی غریزی و حی�وانی بی�دار ش�د –موجب ثنویت (دوگانگی) نفس بشر گردید و بشر از خواب در خود

خود را یافت یعن�ی ب�ا » خود«. یعنی با جدا شدن از (نفس) را کشف نمود» خود«د و ماز خود، بھ خود آ وجدائی بشریت از حیوانی�ت اس�ت و این عرصۀ ، خود را کشف نمود و ھای نفسدوری و پرھیز از خواستھ

حلق��ھ مفق��وده نامی��د . ه مفق��ود را حلق��ۀن��آ در فھم��ش ع��اجز مان��د و نداروی��ھم��ان نقط��ھ و حلق��ھ ای اس��ت ک��ھ . از اینج�ا م�ی ت�وان ف�رق بش�ر و س�ائر حیوان�ات را ت و تق�وی اس�ت ک�ھ در بش�ر پدی�د آم�دھمان نبو درواقعو این دانائی ب�ر وج�ود خ�ویش حاص�ل » ان حیوانی است کھ می داند کھ ھستانس« نھ بیان کرد کھ : اینگو

البتھ ای�ن » ، حیوانی است دوگانھ. انسان« . بھ ھمین منطق می توان گفت کھ : نبوت و عصر تقوی استھم�واره بخ�ش عم�ده م�ی فرمای�د قرآنت است. ھمانطور کھ نبوت و قبل از ختم نبو تعریف انسان در عرصۀ

، ش�اھد نیس�تند و خ�ود ت نشده ان�د و نم�ی دانن�د ک�ھ ھس�تند و ب�رتقوی و نبو مردم ھنوز وارد عرصۀ از ایکم�ال تق�وی ک�ھ از تق�ربا وادی . و ام� اینھا را حیوانات می نامد یعنی ھنوز بھ مقام بشری نرسیده اند قرآن و وادی ش�ھید و وحی�د و موح�د اش�دت بخ�دا م�ی بھ ھم�ان رجع�ک�خیزد وادی رجعت بھ خویشتن است بر می

. پس دو ن�وع یگ�انگی انسان است اللھی. و این مقام خالفت (یگانھ) شدن و بھ وصال با خود رسیدن استواق�ف » ب�ود« داریم : یکی یگانگی حاصل از درخود مانده گی حیوانی و نباتی و جم�ادی اس�ت ک�ھ آدم�ی ب�ر

تق�رباس�ت ک�ھ محص�ول وادی ز دوگ�انگی (تق�وی)یکی ھم یگانگی پ�س ا نیست و گویا اصال وجود ندارد واز خ�ود ف�رود آم�دن . پ�س تق�وی، مرحل�ۀ و مق�ام الھ�ی اس�ت و کم�ال وج�ود معرف�ت اس�ت اش�د) می ب(والیت

ج�دا » خ�ود«صفات نفس معرفت یافتن است و از فھمیدن است و بر امیال و (نزول) است و خود را دیدن وخ�ود وارد رجعت و عروج بسوی خویش است و بخود رسیدن و بر ، مرحلۀتقربو شدن و پاک شدن است

، . پ��س تق��وی ش��دن و در خ��ود ق��رار گ��رفتن اس��ت ک��ھ ای��ن جری��ان توحی��د و وص��ال و س��لوک ال��ی هللا اس��ت

٢٢٨

ش�دن اس�ت و مظھ�ر » خ�ود«آمدن است تا توحید کام�ل ک�ھ ھمان�ا » خود«بھ تقربرا یافتن است و » خود«د کھ انسان موح� ر نیست جز در وادی والیت و در محضر امام حی و حاضرمیس تقربت . و حق گردیدن اس

. پ�س تق�وی ) م�ی ن�امیمدان (یک�ی ش�ده گ�انرا پیش�وای موح� (ع)شده است و ای�ن اس�ت ک�ھ عل�ی » خود«و : ھک� م�ی فرمای�د ق�رآن. اینس�ت ک�ھ ، حاص�ل ایم�ان قلب�ی و ش�ھودیتق�ربحاصل ایمان ظنی (ذھنی) است و

تق�وی را کام�ل ک�رده ان�د فق�ط و آن�ان ک�ھ مرحل�ۀ تق�ربو ام�ا اھ�ل » اھل تق�وی را ھ�دایت م�ی کن�د. ، قرآن«کام�ل در تق�وامتقی�ان را ک�ھ . ھمانطور کھ پیامبر اکرم ھم�ۀ ناطق (امام حی) ھدایت می شوند قرآن بواسطۀم�ی (ص). و اینس�ت ک�ھ پی�امبر اک�رم الھممان فارسی و کمی�ل و امث�ل. مثل س میداد (ع)تحویل علی ندشده بود. و وادی توحی�دال�ی هللا تق�ربیعن�ی . » آماده شده اید (ع)ھ تقوی رسیدید برای علم علی چون ب« فرماید :

و ب��ر اش�د، خ��ود را نیافت�ھ ب و رجع�ت اس�ت زی��را ت�ا انس�ان تق�ربو اس��اس تق�ربم اس��ت ب�ر پ�س تق�وی مق�د . پ�س گ�ردد و خ�ود را بشناس�د و ب�ر خ�ود وارد ش�ودد بس�وی خ�ودش برنم�ی توان� اش�دخودش شاھد نش�ده بخی�ال ، شناس�ی اس�ت و خ�ود شناس�ی ب�ی ام�ام –خود ، مرحلۀ تقربیابی است و –خود تقوی ھمان مرحلۀ

و توحید و والیت تقربفریبی است . اکثریت قریب بھ اتفاق کسانی کھ خود را اھل طریقت و –باطل و خود ب�ھ دو دلی�ل : یک�ی آنک�ھ ب�ھ تق�وی گم�راه ت�ر م�ی ش�وند ،ی برای این امر آماده نیس�تند و ل�ذا می خوانند بکل

عی ک�ذاب و فاس�قی را ندارن�د و ھ�ر گروھ�ی ی�ک ش�یاد و م�د نرسیده و خود را نیافتھ اند دوم اینکھ امام ح�ق از دی�ن ب�ری م�ی ش�وند. یپیر خود قرار داده و نھایتا جز ب�ھ اعتی�اد و تبھک�اری و خیان�ت نم�ی رس�ند و بکل�

س�ول او بیزارن�د ری از احکام تقوی و اصوال از کتاب خدا و ویش کذاب بکل ااست کھ اکثر این دربرای ھمین (رجعت و والیت) ھمان راه آمده است کھ در بازگشت کش�ف تقربو بلکھ با آن عداوت می کنند . در مرحلھ

ھ حقیقتش در اعماق وجود پدید می آید و تبدیل ب�ھ معرف�ت می گردد یعنی ھمان تقوی و احکام انبیاء است ک تق�رباز وجود اھ�ل عشق ، می شود و تصدیق می گردد و بصورت نور علم و معرفت و کرامت و ھدایت و

بین درگ�اه ح�ق ر ب�ھ کم�ال نزدیک�ی رس�یدند و از مق� تق�ربآنگاه کھ اھ�ل «: قرآنکالم . و طبق بروز می کند. »حق اس�تھا ، آنجا حضور دارند و می گویند واران) روبرو می شوند کھ پیشاپیش آن شدند با علیین (علی

ام�ام) کن�ار –. یعنی پرده از جمال دوست (پی�ر و حاضر است و دیدار با اوست و این واقعھ کشف امام حی ب��ھ بمیزان��ی ک��ھ ب��ھ خ��ود نزدی��ک م��ی ش��ود و تق��رب. یعن��ی س��الک اھ��ل ت دی��ده م��ی ش��ودم��ی رود و حقانی��

پروردگارش در دلش نزدیکتر می شود ، بھ امامش (پیر) نزدیکتر می شود و جم�ال ب�اطن خ�ود را در جم�ال . و ھ�ر ک�ھ در و اھ�ل س�یر و س�لوک ال�ی هللا ش�د تق�رب. این است کھ بی امام نمی توان اھل امام ، می بیند

) می شود کھ وادی عروج و لقاء بتقر ( را می یابد و وارد وادی رجعت تقوی کامل گردد دیر یا زود امامشا و امی�الی ک�ھ آن آرزوھ� بطن ھمۀ . در راه رجعت است کھ سالک بھ حقیقت و هللا است و وادی قیامت است

. ، اج��ر تق�وی اس��تتق�رب. رس�د و اینس��ت ک�ھ وادی وص�ال اس��ت در مرحل��ھ تق�وی) م��یاز آن گذش�تھ ب�ود ( ق�ین از ھم�ین دنی�ا،طریقت و حقیقت است. مکان مت ، وادیتقربتقوی ھمان وادی شریعت و نبوت است و

دی�ده م�ی ش�ود (ام�ام) و زان پ�س دس�ت در دس�ت او ب�ھ » س�لطان کبی�ر«در جنت اس�ت و در جن�ت اس�ت ک�ھ . مق�ام تق�ربھ�م پاس�دار تق�وی بودن�د و ھ�م رھب�ران (ع)اطھار . و ائمۀ وصال میرسی و بھ رضوان میروی

از ھمین روست . منحصر بفرد آنھا در تاریخ دین

٢٢٩

عفو ین یا اعشق الغافریناشدیا الطف الر

٢٣٠

، انسان بھ میزانی کھ از خود می پرھیزد و از امیال خویش فاصلھ می گیرد و از خ�ود م�ی تقوی در عرصۀو جامع�ھ تم�دندی�ک م�ی ش�ود و ای�ن ھم�ان نقط�ھ پی�دایش ) ب�ھ دیگ�ران نزعف�و م�ی کن�د گذرد (یعنی خ�ود را

. پس نبوت کھ عمل تقوی است عامل پدید آمدن میل اجتم�اعی در بش�ر اس�ت. پ�س بنی�انگزاران بشری استالف�ت ب�ا دیگ�ران م�ی ش�ود ای�ن . پس تقوی موج�ب ان�س و نھا، انبیای الھی بوده اند و متقی تمدنجوامع و

. پس تقوی موجب می شود کھ چشم انسان بھ جھ�ان بی�رون ب�از ش�ود و ھست دیگران شامل کل طبیعت نیزتق��وی بودن��د اش��د ی��ای الھ��ی ک��ھ مظھ�ر ب. اینس��ت ک�ھ ان . تق��وی یعن��ی از خ�ود بی��رون آم��دن اش گ��ردد توج�ھم

خداون�د مک�ررا ب�ھ انبی�ای خ�ود ، قرآننخستین و بزرگترین خادمان و دلسوختگان مردم بودند تا آنجا کھ در دھد کھ در مردم پرستی افراط نکنند و تا این حد برای آنان ب�ھ درگ�اه خ�دا طل�ب رحم�ت و مغف�رت ار میاخطو ی (مردم گرایان) ص�دیق و مخل�ص بودن�د و ھ�یچ اج�ر انبیای الھی ، نخستین سوسیالیستھا درواقع. نکنند

نب�وت اس�ت و تالش�ی . و تالش ک�ارل م�ارکس ھ�م ب�ھ معن�ای تجدی�د عص�ر شکری ھم از آنھا انتظار نداشتندیابد تا ھ�م را یک مؤمن اھل معرفت باید در عبث بود و تباه گردید ولی قابل احترام و قداست است و این حق

موج��ب ش��ود. ول��ی م��ردم گرائ��ی حاص��ل از عرص��ۀ تق��وی اگ��ر ب��ھ اف��راط گرای��د ،اس��تکبار و ط��اغوت ن کاس��ۀگ�اه چن�ین وض�عی رخ داده اس�ت مث�ل حض�رت ی ھ�ی در انبی�ای الم م�ی ش�ود ھم�انطور ک�ھ حت�دبیزاری از مر

) موج��ب م��ردم گرائ��ی اس��ت و م��ردم گرائ��ی در خط��ر انتق��ام . پ��س از خ��ود گذش��تن (عف��و خویش��تن ی��ونسالبت�ھ اش�دآنھا را ھم عفو نماید . آنکھ قادر ب�ھ عف�و م�ردم نب و تقوی نتواند از آنھا ھم در گذرد است کھ اھل

ل . ول�ی ام�ر او ین وجود دارد ک�ھ ب�رای ھم�ین ن�اتوانی اھ�ل تق�وی اس�تاحکام قصاص و حقوق قضائی در د ات مش�رک و ک�افر و حاکم�ان قض�خدا در مورد متق�ین آن اس�ت ک�ھ عف�و کنن�د و ب�ھ مراج�ع قض�ائی ک�ھ مح�ل

صبر کنید و « کریم مذکور است کھ : قرآناین امر در . رسند خود نمی منافق است رجوع نکنند کھ بھ حق نمی توانید قلبا در گذری�د و عف�و . ولی اگر کھ خدا ھم عفو کننده و صبور است گر مؤمنان ھستیدعفو کنید ا

پ�س حت�ی ام�ر . » نمائید پس قصاص کنید درست بھ ھمان میزان ظلمی کھ بھ شما شده است و افراط نکنیداحک�ام و ح�دود قصاص ھم برای اھل دین و مؤمن�ان و متقی�ان ام�ری شخص�ی اس�ت و ن�ھ دادگ�اھی . و کلی�ھ

یان است کھ اج�را کنن�ده و ش�اھدان اج�را ھ�م بای�د مؤمنان نازل شده است و برای متق شرعی ھم ھمگی برایتق�وی مخت�ل ش�ده اس�ت فو و صبر و گذشت پیشھ کند در ک�ار. آنکھ نتواند با مردم ، ع و الغیر دناشمؤمن ب

اصال عفو کردن مردم و از . و یش را بگشایدبھ خویش و خدا تقربو نمی تواند آنرا بھ کمال برساند و راه . یعن�ی خ�دمت گذش�تن و حق�وق خ�ود را در ن�زد م�ردم وانھ�ادن ھم�ان راه بازگش�ت ب�ھ خ�ود و خداس�تمردم

خالصانھ و بی مزد و منت نمودن ب�ھ م�ردم و انتظ�ار ھ�یچ تش�کر نداش�تن و بلک�ھ ظل�م و تع�دی و حس�ادت و مردم) و پناه بردن بھ رب الناس اس�ت ان راه رھائی از وسوسۀ ناس (فو نمودن ھمانکار و کفران آنھا را ع

، اخ�الق خداس�ت و . چرا کھ بخشش و غفران و عف�و خدای خویش استو بھ خویش تقربو راه رجعت و م�ن «. و این ھمان س�یر ، پیدا کرد دل را کھ منظر خداست از ھمین طریق می توان راه خانۀ امر دل است و. پ�س عف�و دو است کھ عملش ھمان خدمت و محبت خالصانھ است حتی بھ دش�منان خ�ود» حقالخلق الی ال

گناھ�ان و است و عبارت است از گذشت از خ�ود و عف�و خ�ود تقربتقوی و مرحلھ دارد کھ ھمان دو مرحلۀز ردم) ا(م�» ن�اس«. سپس خدمت خالصانھ بھ مردم و گذشتن از گناھان و ظلم مردم نس�بت ب�ھ خ�ود خود و

متق��ی ب��ا خویش��تن اس��ت و ح��وزه خودی��ابی و خداشناس��ی اس��ت ب��ر انس��ان ان��س اس��ت و ن��اس ، ح��وزه ان��سای�ن قلب�ا دوس�ت ب�داری و نان خ�ود رامھ ب�ا دش�منان خ�ود . ت�ا آنج�ا ک�ھ دش�ایث�ار خاص�و اساس صبر و عفو

٢٣١

ی آی�د زی�را انس�ان متق�عرف�ت پدی�د م�ی دوستی امری تقلیدی و تلقینی نیست بلکھ واقعھ ای است کھ ب�ر اث�ر ماو را ا م�ی کنن�د ودھند و از دنی�ا مب�ر می بیند کھ چگونھ دشمنانش او را بسوی حقیقت و اخالص سوق می

آنھ�ا بخی�ال خ�ود از او انتق�ام م�ی ، دانن�د ک�ھ چ�ھ م�ی کنن�د لی نمیدھند و بسوی خودش و خدایش سوق میت قلب�ی و حب�. پ�س عف�و و م جنون او می دانن�د ایثارش را دال بر ضعف و یا جھل و عفو و صبر و گیرند و

. پ�س انس�ان شناس�ی اس�ت –عینی راه رجعت بخویش�تن و خ�ود خالصانھ با دشمنان خویش بستر عملی وخ�ود را ش�اھد م�ی ش�ود و امیال و آرزوھای خود و با عفو کردن خطاھا و گناھ�ان خ�ود ، با گذشتن از متقی

ت خالص�انھ ب�ا دش�منان خ�ود، بس�وی خ�ود ب�ر م�ی گ�ردد و ب�ا ھا و محب می یابد و با عفو مردم و خدمت بھ آنیان با گذشتن از امی�ال خ�ود ب�ھ م�ردم م�ی . متق د می گرددد و موح وو بر خود وارد می شخود صلح می کند

، م�ی رسند و با عفو گناھان و ظلمھای مردم نس�بت ب�ھ خ�ود بخود می خالصانھ بھ مردم ، ترسند و با خدمم ابدارند و بر خود وارد شوند و بر خ�ود معرف�ت یابن�د و در خ�ود ق�رار گیرن�د و ب�ھ مق� را دوست توانند خود

پ�س اھ�ل معرف�ت م�ی دان�د ک�ھ ش�قی ت�رین دش�منان در . توحید کھ ع�الیترین مق�ام وج�ود انس�ان اس�ت برس�ندی اس�ت ن�ھ پس ح�ب دش�منان ام�ری معرفت� . حقیقت بھترین دوستان انسان در وادی رشد و ھدایت می باشند

رس�د ک�ھ م�ؤمن خ�الص دیگ�ر ی از اخ�الص و معرف�ت م�یان ح�د . حب بھ دشمنان خویش گاه ب�ھ چن� عیتصن ظلم می کند و ع�ذاب م�ی کش�د اینس�ت ک�ھ ممک�ن بھ خودش نمی تواند ببیند کھ دشمن از سر جھل تا این حد

اخ�الص اش�د چن�ین کردن�د و ای�ن در کربال (ع)و امام حسین (ع). ھمانطور کھ علی است او را بھ قتل برساند. پ�س ب�دترین دش�من ، دش�من اس�ت دیگ�ری از ح�ب ب�ا ق�اتلش نی�ز جل�وۀ (ع)عل�ی راا رفتی. و و عشق است

جریان سیر و س�لوک در دی�ن و وادی رش�د بش�ر عب�ارت اس�ت بھترین دوست توست اگر بدانی و ببینی . کل اس (مردم) است و مردم شناسی اس�ت ک�ھ ج�ز ب�ا اب�زار . و در این فاصلھ فقط حضور ن از : از خود تا بخود

، آین�ھ نف�س س�الک اس�ت و س�الک طبق�ات ب�اطن و م�ردم . محبت امکان پ�ذیر نیس�ت وعفو و راایث خدمت وکس�ی ک�ھ خ�ود را «م�ی فرمای�د : (ع)ن روس�ت ک�ھ عل�ی . پس از ای� کند خود را بھ عین در مردم مشاھده می

شناس�ی ام�ری واح�د اس�ت و –شناس�ی و خ�دا –خود شناسی و م�ردم پس» نشناخت مردم را ھم نشناخت. ، عف�و ک�ردن خویش�تن . پ�س عف�و ک�ردن دیگ�ران تغذی�ھ م�ی کن�د» گذشتگی –از خود « رۀھوگسراسر از

ر داش�تھ باش�ی ک�ھ خط�ری دچار غرور ش�وی و من�ت بگ�ذاری و انتظ�ار تش�ک » عفو«ا کھ در است پس مباد را پذیرا ش�دند ر ھم بکنی کھ عفو توکنی و منت ھم بکشی و تشک ویستی عف. با عظیم و جھلی مھلک است

. و این ھمان والیت است و با خود دوست شوی د. پس قدر دشمن خود را بدان تا قدر تو بر تو آشکار گرددوستی با امام (پیر زیرا گوھره و مقصود والیت ھمانا دوستی با خویش است کھ ھمان دوستی با خداست و

دنی�ا و آم�ال . زی�را ھم�ۀ امام تو نیز بر حسب ظ�اھر ب�دترین و ب�ی رحمت�رین دش�من ت�و اس�ت . و ) استقح. دش�منان ھ�م ب�ا د و پاک و بی غش می کندرا مجر قات بیرونی و ناسی را از تو می گیرد و تودنیوی و تعل

رستی است. دشمن تو ، ت�و را د زیرا دعوا و خصومت مردم ھمھ بر سر دنیا و دنیا پنن کار را می کنیمتو ھ. پ��س دوس��ت و دش��من باطن��ا یک��ی اس��ت و ج��ز از دنی��ا پ��اک م��ی خواھ��د و دوس��ت خ��الص ت��و نی��ز ھمینط��ور

. ھیچ دشمنی در کار نیست اگر اھل باشی دوستی وجود ندارد و

٢٣٢

لکم نیا افلح المالکییا الطف المالکین

و . ، موج�ود اس�ت عرصھ ظھور و حضور اوست و از ای�ن روس�ت ک�ھ وج�ود ، ملک خداست و عالم وجود

د ھم��ان ح�� »خ��ود«. زی��را مال��ک خ��ودشای��ن اس��ت ک��ھ ھ��یچ چی��زی و ھ��یچ کس��ی مال��ک چی��زی نیس��ت حت��ی

٢٣٣

ی »خ�ود«ی ک�ھ و ھ�ر کس� رزق ھ�ر چی�زی از وج�ود اس�تت و وجود خدا در ھر چی�ز و کس�ی اس�ت و مالکی . خداون�د بمیزان�ی ک�ھ در اینس�ت عل�ت ع�ذابش ، در ورطۀ عدم ق�رار دارد و غیر از خدا می بیند و می فھمد

، خودی را وجود نشان م�ی ، بھ ھمان میزان آن چیز درت و حضور و ظھور داف و مالکی ھر چیزی ، تصر تص��ور انس��ان در تمل��ک و تص��احب ب��ر ت اس��ت. پ��س می��ل و ھم��ان خ��دائی . خودی��ت دب��ایدھ��د و خ��ودیتی م��ی

اس�ت منش�اء کف�ر و ظل�م و » خ�ود«و این جھل کھ حاصل جھ�ل نس�بت ب�ھ چیزی، منشاء نخستین جھل است عدم افتادن اس�ت زی�را ھم�ھ ع�ذابھا و ت و سمت و سوی دوزخ است و در حوزۀرنج ھا و بدبختی ھاس ھمۀ

فقط خداس�ت و » خود«. زیرا نابودی نیسترنجھای بشری چیزی جز عوارض قرار گرفتن در حریم عدم و پ�س نیس�ت» خ�ود«، حت�ی مال�ک . وقت�ی آدم�ی ع�دم و رن�ج اس�ت خی�ال ابل�یس اس�ت و نطف�ۀ» خود«خیال

، م�زمن ت�رین دزدی اس�ت. و تمالکی�» پ�رودون « . و اینس�ت ک�ھ بق�ول اش�دچگونھ می تواند مالک غیر ب. زیرا ھمواره آشکار می ش�ود ک�ھ آدم�ی دروغ و ریاستین دروغ است و منشاء ھر رت قدیمتمالکی درواقع

. پس ھ�ر مالک خودش نیست و برای پوشانیدن این رسوائی مجبور بھ دروغ و ریا و انواع عذاب می شودک�ھ جھ�ل اکب�ر اس�ت و ک�اذبترین احس�اس بش�ر ن�دارد ت ، منشائی جز ، احس�اس مالکی� دروغ و کفر و ستمی

مث�ل افکن�د ت�ا ئیم�ی خواھ�د ب�ین انس�ان و خ�دا، ج�دا ش�یطان اس�ت زی�را است. احساس�ی ک�ھ الق�اء کنن�ده اشل ش�د و از ای�ن رو ب�ھ دوزخ تی قائ�خودی » خود«. زیرا ابلیس ھم برای خودش رانده و تبعید در دوزخ شود

اش�د ب�ھ » م�ن خ�دا ھس�تم« . و آنکس�ی ھ�م ک�ھ م�ی گوی�د : تجربھ نابودی است س�رنگون گردی�د کھ عرصۀو » ، خ�دا ھس�ت م�ن«غ گرائیده است بلک�ھ بای�د گف�ت : درو اشدوری) مبتال شده است و بھ جھل و لعنت (د

چن�ین گف�تن ھ�م ج�ایز اھ�ل معرف�ت در نم�ی یاب�د و اص�وال ک�ھ ج�ز اشدی بم این نکتھ ھزار بار باریکتر از موپ�اک » خ�ود« و خیال کاذب» من«مظھر صفات خدا می شود و از اشدنیست و آنکھ بھ این معرفت رسیده ب

. است) در دگرائ�یرخ -ذھ�ن پرس�تی (انتلکت�والیزم یال حاصل ظن گرائ�ی اس�ت و اگ�ر عرص�ۀخیال است و خ» من«

. و ت اس�ت بیھ�وده نیس�تمالکی التظھور سرمایھ داری کالن و امپریالیزم و مکتب اص عرصۀ قرون اخیر،عاصر جھان است و مکاشفھ ای شناسی در تاریخ م –ل وادی خود کشف کارل مارکس از مکاشفات طراز او

الھ��ی اس��ت و ق��درت و ت نب��ردی عل��ویاس��ت و عل��وی اس��ت و نب��رد او ب��ا مالکی�� ی اس��ت و ح��ق قرآن��دین��ی و ت ی�ک ق�رن بزرگت�رین ب�الی ج�ان کھ بم�د اشداو در جھان معاصر از ھمین قدرت فطری و دینی می ب اندیشۀاین بزرگ مرد اساسا در جوان�ان نفوذ مکاشفۀ گران جھان بوده است وو ستم نت پرستان و متکاثریمالکی

عاشق پیشھ و ج�وانمرد و ص�دیق ھس�تند تباه نکرده اند و پاک و نی خود رایبود کھ ھنوز فطرت ایمانی و د یت نی�ز بش�دت اث�ر نم�ود و خ�واه ن�اخواه آنھ�ا رات اس�الم و مس�یحو بھ دنیا آلوده نشده اند و نیز ب�ر روحانی�

ایران نیز اساسا انقالبی مارکسیس�تی ب�ود ھ�ر چن�د ک�ھ رھب�ری اش ١٣۵٧سالمی سال منقلب کرد و انقالب اتردی�د از آث�ار نف�وذ جھ�انی ت ق�رن بیس�تم ب�دونایجاد حکوم�ت اس�المی در روحانی� تفکر. اصال روحانی بود

م�ردم حق دارد و ھ�م جنب�ھ ای مش�رکانھ دارد ک�ھ متأس�فانھ در می�ان بر مارکس است کھ ھم ریشھ ای اندیشۀجھان و از جملھ انقالبیون مذھبی و غیر مذھبی ایران و اسالم ھم آن رگ�ھ ھ�ای مش�رکانھ اش ف�ائق و ح�اکم

» . زوھ�ای باط�ل خ�ود را پی�روی م�ی کنن�دت مردم ھمواره مش�رکند و آراکثری « : قرآنگردید چرا کھ بقول رن بیس�تم اس�ت و نزدیکت�رین ح�د م ، برحق ترین و انسانی ترین جریان ح�اکم ب�ر بش�ریت در ق�ساگر مارکسی

ارکس درب�اره دروغ�ین ب�ودن و ظالمان�ھ ب�ودن و ض�د انس�انی م�کبی�ر شرک بھ ایمان است بواس�طھ مکاش�فۀ

٢٣۴

ب�ازوی از درآمد حاصل از ک�ار (ع). مالکیت در اسالم بقدری حرام است کھ حضرت علی بودن مالکیت است . را انفاق می نمود خود ھم ارتزاق نمی کرد و ھمھ

منش�أ ، ت و حف�ظ مالکی�ت و ح�رص مالکی�تبر ھر عاقلی آشکار است کھ میل بھ مالکیت و احس�اس مالکی� ی�ن اشناس�ی) در –. و تم�ام ارزش معرف�ت نف�س (خ�ود جھ�ل اس�ت فسادھا و ظلم ھاست و تخ�م کف�ر و ھمۀ

ت ک�ھ اینس�یس�ت و ھم�ھ خداس�ت و ی در می�ان ن» خ�ود«، بتدریج می یاب�د ک�ھ اص�ال است کھ سالک معرفتق�ر، فب�ھ ای�ن و فق�ر در ت�اریخ بش�ر ب�وده ان�د اش�د و امامان ما ، مظھر (ص)آنھا پیامبر درعرفا و در ص ھمۀ

و . دندرس�یدند و س�لطان وج�ود م�ی ش� ی و قداس�ت نف�س م�یزو در این فقر بھ کم�ال ب�ی نی�ا فخر می کردندی�ن داست و از اخدر » خود«ه اند ھمانا فنای نامید» فنا«ام اینکھ مقام و وادی ھفتم معرفت را عرفای ما مق

.(ع)ل عل�ی ، ظ�اھر م�ی ش�ود مث� بقا روی می نماید و وج�ود (خ�دا) از انس�ان» فنا« این نروست کھ از بط ورین بھان�ھ . بزرگت ت از وجود خویش نیست، چیزی جز بنیان براندازی مالکی مقام فنا کھ عین بقاستپس

ب�ر ت م�ردلکی�، گرفتھ ان�د مرب�وط ب�ھ ما ضد مالکیت مارکس ر دین بر اندیشۀقان دفر منانقطھ ضعفی کھ اکثش�ناخت ارزناشوئی . و از ھمین جا می توان صفت پائین تنھ پرستی ای�ن علم�ای فاس�ق زن است در مسئلۀ

. »ن�د.اندوزان زر ، فاس�قانند و منافقانن�د و عیان عل�وم و اخب�ار دین�یاکث�ر م�د « کھ خداوند ھم م�ی فرمای�د : و ح�امی از فردری�ک انگل�س ، دوس�ت ص�میمی م�ارکس و تنھ�ا ی�اور» خ�انواده و منش�أ تمالکی�« اوال کتاب

وط ب�ھ اسیر مرب�تف کتھ ای وجود ندارد . ھمانطور کھ ھمۀ. ثانیا در این کتاب ھرگز ن اوست و نھ از مارکس یس�الھ ھ�ار ور م�ی زن�د و مح�ورم�دار پ�ایئن تن�ھ د در طول تاریخ کھ توسط علمای فاسق پدید آمده بر قرآنه ان�د ص�دیق ک�ردتاین بھ اصطالح علمای دینی عمال فروید را پی�روی و از ی. بعض ھ ھم پائین تنھ استعلمی

ای��د ک��ھ ای مک��ررا م��ی خ��وانیم ک��ھ خداون��د م��ی فرم ق��رآن. و در تم��ام ھ دارن��دین��ول��ی ب��ا م��ارکس ع��داوت دیرا ھ ب�ھ آنھ�رزندان ش�ما نش�انھ ھ�ای ھ�دایت ھس�تند و خداس�ت ک�مردان، زنان شما امانت ھای الھی ھستند و ف

دل و تید با ع�روزی می دھد و شما صاحب و مالک آنھا نیستید و بھ آنھا زور و ظلم مکنید و اگر راحت نیسن عیان م�د اس�ت ک�ھ ای� این صفت زن پرس�تی و فرزن�د پرس�تی . زجر مدھید اا رھمھربانی رھایشان کنید و آن

م را ک�ھ مارکسیس� ابع�اد و رگ و ریش�ھ ھ�ای مش�رکانۀ وگرنھداوت با مارکس کشیده است کذاب دین را بھ ع د در بط�نھمانا تشکیل حکومت دیکتاتوری پرولتاریا است ھمھ قب�ول دارن�د و س�لطھ گ�ری و جباری�ت موج�و

از، یبس�یاران از آن پیروی ھم م�ی کنن�د ھم�انطور ک�ھ در انق�الب ای�ر مارکسیسم را با دل و جان پذیرایند ون�د و ب�ا ت�ا حاکمی�ت زور و جھ�ل را تقوی�ت نمای تقلی�د کردن�د در ش�وروی ،بش�ری مارکسیس�م سنت ھ�ای ض�د

. یھای فراوانی نمودندمکارھشوروی منحرف شده از اصول ،

عقل ب الغالحین غل یا ا عقل الفارین یا ا

ک�ریم اکثری�ت م�ردم را از ای�ن ق�رآنن، مھار کردن و مسلط شدن و فائق آمدن است و بھ معنای یافت »عقل«

یعنی نمی توانند پدیده ھای عالم را بیابند »اکثر مردم قدرت تعقل ندارند «می داند و می فرماید مبراقدرت

٢٣۵

تعق�ل نم�ودن ب�ھ آن مسلط شوند و بر آن فرمان برانند و بسوی ھدایت و ح�ق برون�د. و بھ چنگ آورند و برلحاظ معنای لغت نیز دقیقا مراحل دھن�ھ و زی�ن نم�ودن اس�ت و س�وار ش�دن ب�ر اس�ب و مھ�ار ک�ردن و ران�دن

ایمانش�ان ق�ادر ب�ھ ای�ن ک�ار ھس�تند و مش�رکان و فقط مؤمن�ان در درج�ۀ قرآن. و در اسب است بسوی مقصدم�ال ب�ھ اس�ارت چیزھ�ا در م�ی آین�د و آن کفار این قدرت را ندارند و بلکھ بھ پرستش چیزھا م�ی پردازن�د و ع

چیزھا ھستند کھ بر مردم سوار می شوند و وجودشان را تسخیر می کنند و بھ بند می کشند و بھ دوزخ م�ی امیال اوست و بھش�ت تس�لیم ظھور اراده و ھمۀ.عقل و تعقل ، صاحبش را بھ بھشت می برند کھ محل برند

بھشت، سرزمین فرمانروائی انسان عاق�ل اس�ت. یعن�ی درواقعاند و اراده اوست و او در بھشت فرمان می رو دوزخ آم�ده اس�ت و طبیعت است کھ تحت فرمان و ارادۀ م�ؤمن ع�اقلی دراین جھان ھستی بھشت ھمانا کل

ط شده و آنھا را بھ فرمان خود کشیده اس�ت و مجب�ور ب�ھ اطاع�ت ھمین جھان ھستی است کھ بر کافران مسل ، مخت�اران م�ی باش�ند. پ�س عق�ل س�مت رس�انیدن ارانند و اھل بھشتمجبوران و جب خیان،. دوز نموده است

در ن�زد خ�دا، «. پی�امبر اک�رم در ح�دیث مع�راج م�ی فرمای�د ک�ھ : انسان بھ اختیار مطلق اراده بر جھان اس�تعوت ب�ھ تعق�ل د قرآنو تمام ». م دارد زیرا بواسطۀ عقل می توان در دین راه یافتعقل بر دین برتری و تقد

عکس اس�ت مان پرستی ندارد و بلکھ ب�رراست. پس تعقل ربطی بھ ظن گرائی و خیالبافی و آرزو تراشی و آو ذھ�ن انس�ان منک�ر دل ، ج�ز خیالب�افی و ح�دس و » آرزوھ�ا آف�ت عق�ل م�ی باش�ند« می فرمای�د : (ع)و علی

ن بی�رون ب�ر انس�ان اس�ت و اھ�رم ط جھ�اح�وزه تس�ل . ذھ�ن ، احتمال و آرزو سازی ھنر و کار دیگ�ری ن�داردای�د نم�ی توان�د از فشار جھان ماده بر خود وجود انسان است و اگ�ر ذھ�ن ب�ھ دل نگرای�د و تح�ت فرم�ان دل نی

ت ام�ر دل اس�ت زی�را ک�انون . و ق�درت تعق�ل ذھ�ن از فرم�ان و ق�و جھ�ان ب�رون رھ�ا گ�ردد این فشار و سلطۀام�ر و ق�درت و اراده ای ک�ھ از دل م�ی گی�رد م�ی اس�طۀذھ�ن بواراده و قدرت و حیات بش�ری ، دل اوس�ت و

رک�ب و اب�زار ھ�دایت خ�ود نمای�د ن�ھ تواند جھان بی�رون را ببین�د و دریاب�د و ب�ر آن مس�لط گ�ردد و جھ�ان را م پیشھ کند . گی اشیای بیرون برسد و بت پرستی ت و تسخیر و تصاحب و دریوزهاینکھ بھ مالکی

عشق نیست بلک�ھ مرک�ب عش�ق اس�ت و از ، ضد ، عقل نمایان جاھل از عارفعکس تصور بسیاری پس بر. خیالبافی و غفلت از دل است کھ آدمی را ب�ھ فس�ق فسق می رھد از عقل است کھ وجود بھ عشق میرسد و

ھوس�بازی نم�ودن . آنھ�ائی ھای خدا و نشانھ ھ�ای خ�دا را وس�یلۀمی کشاند. فسق یعنی پا گذاشتن بر نشانھ اصال نھ عقلی دارن�د و ن�ھ عش�قی یافت�ھ درواقعچند بیت شعر، از عقل پناه بھ عشق می برند ا توسل بھ بکھ

آنان کھ ش�عر و ش�عراء را پی�روی م�ی کنن�د و ش�عر « : قرآناند بلکھ از جھل بھ فسق پناه می برند. و بقول ویش می باشند کھ فسق خ اشد این شعر پرستان توجیھ گران ». اغوا شده گاننددھند را مذھب خود قرار می

کس�انی ک�ھ در وادی ش�عر عق�ل را رد م�ی کنن�د و دم از عش�ق رات است و ھمۀشرابخواری و اعتیاد بھ مخد می زنند فاسقانند و ب�وئی از عق�ل و عش�ق نب�رده ان�د و توجی�ھ گ�ر اس�ارت مرگب�ار خ�ود در چنگ�ال اعتی�اد و

ست کت�اب خ�ود مثن�وی اره اخیر جھان االکلیسم می باشند . موالی رومی کھ بزرگترین سخن گوی عشق ھزعق�ل کھ شش مقام عقل است : عقل اول و در شش دفتر تدوین نموده اشدفارسی می ب قرآن را کھ بھ منزلۀ

ھ گر ب�او لطف پروردگار . رحمت و حب دھد دوم و... و در ھر مقام عقل ، یک وادی از عشق را نشان میو فقھ و درجات معرفت قلبی نگردد بدون شک بھ فس�ق م�ی گرای�د وادی تعقل نیاید و تبدیل بھ علم و حکمت

و عش�ق ب�ین زن و م�رد اگ�ر ب�ھ وادی و تبدیل بھ جھل و کبر و بغض و عذاب می ش�ود . ھم�انطور ک�ھ ح�ب ل و دین نیاید بدون شک بھ فسق و خیانت و نفرت م�ی رس�د ھم�انطور ک�ھ اکث�را چن�ین اس�ت و معرفت و تعق

٢٣۶

ا و ناکامترین ازدواج ھا حاصل عشق ھای بی دی�ن و ب�ی معرف�ت و ب�ی تعق�ل اس�ت و دردناکترین زناشوئی ھ، از محص�والت عق�ل اس�ت ک�ھ و ادب» ل تا ب�ھ آخ�رش آداب اس�ت.عشق از او « می فرماید: (ص) پیامبراکرم

آدمی را بھ مھار کردن نفس خود می کشاند .ت نم�ی نف�س اس�ت. و نف�س را ب�دون ش�ناخ نخستین مرحلھ و اصل تعقل ھمانا تعقل در نف�س و مھ�ار نم�ودن

چ�ھ ھ از دریست. زیرا نفس آدمی کتوان مھار نمود و بر آن فائق آمد. پس تعقل از محصوالت معرفت نفس ا ر م�ی آی�دداس و ذھن با جھان بیرون مربوط می شود اگر شناختھ نشود مسلما بھ اسارت اشیای بی�رون حو

ی الک نفس م�مت بر چیزھا ، این چیزھای بیرونی ھستند کھ الکی رسد و در م ک مسائل بیرونی میو بھ تمل مالکی�ت مالکیت است و جریان معکوس با س�لطھ گ�ری و . پس تعقل ضد شوند و نفس را تسخیر می نمایند

می دارد حذررا از آرزو پرستی و ھوای نفس بر مکررا مؤمنان (ع). برای ھمین است کھ علی پرستی استگ�ی ، ی ، فرھنت ھر چھ بیشتر در جھان بیرون را نمی طلبند : مالکیت اقتصادجز مالکی زیرا آرزوھا چیزیل ه ف�رد جاھ�. ولی عمال آنچھ کھ در پیروی از آرزوھا حاصل م�ی ش�ود ای�ن اس�ت ک�ھ بناگ�ا سیاسی و انسانی

وف ع�رت چیزھ�ا در آم�ده و اس�یرش گردی�ده اس�ت. س�خن ممی بیند ک�ھ ای�ن خ�ود وج�ود اوس�ت ک�ھ ب�ھ مالکی� . »اشدتا چیزی مالک تو نب یسعادت یعنی اینکھ مالک چیزی نباش«است کھ : حکمت یونانی حق

فرم�ان آن سوار ش�د ب�ھ ھم�ان می�زان ب�ر جھ�ان بی�رون ھ�مخود را شناخت و مھار نمود و بر کسی کھ نفسعق�ل حص�ر بف�ردمن . و ای�ن س�یر تعق�ل و ارزش اش�داشیاء و قدرتمندان ب یراند نھ اینکھ فرمان ببرد و بندۀم

در انسان است .

ظن یا اسلم الناظرین یا احکم الذاکرین

بھ معنای درک مرددانھ و فھمی مشکوک و غیر مطمئن کھ ھر دم باط�ل ش�ونده اس�ت قرآندر تعبیر » ظن «

و کارخانھ اش ذھ�ن اس�ت و عم�ده و اس�اس ک�اربردش . و دگرگون می شود و در خود ریشھ و اصلی نداردب�ھ یک�دیگر در ت�اریخ گ�ویش » دھ�ن«و » ذھ�ن«و » ظ�ن « . تب�دیل و تحوی�ل واژۀ از دھن و در سخن است

٢٣٧

است و این نوع تبدیالت از زبانی بھ زبان دیگر در طول تاریخ در ھمھ جا و توجھمردم برای اھل کالم قابل ک�ھ ب�یش از آنک�ھ اش�داھ�ای زب�ان شناس�ی م�ی برد و یک�ی از معض�الت و معم بطور کثیری وجود داشتھ و دا

. ذھ��ن کارخان��ھ ایس��ت ک��ھ از طری��ق ح��واس ب��ر حقیق��ت ح��روف و راز زب��ان ق��رار دارد اش��دموض��وعی فن��ی بھ در خ��ود تجزی��ھ و تحلی��ل نم��وده و خ��ام اولی�� پنجگان��ھ و اعص��اب و خ��ون ، جھ��ان ب��رون را ب��ھ عن��وان م��واد

ت ت و حقانی�ت و کیفی�تولید می کند کھ اگ�ر ای�ن ک�اال را ب�ھ مرک�ز تش�خیص مرغوبی� ن (اندیشھ)کاالئی بنام ظاگر از دل مجددا بھ ذھن باز نگ�ردد و رسد و کاالھای سالم و مطمئن وجود یعنی دل نفرستد بھ اطمینان نمی

ن اکث�ر م�ردم ب�ھ دل . و ذھ� رس�د ت و اخ�تالل م�یناخالصی ھا و ضایعاتش ، حذف نشود ، ذھ�ن ب�ھ مس�مومی . دل آدم�ی ک�انون اراده و حی�ات اس�ت و خ�ود ذھ�ن ی غافل از دل و منکر دل اس�تی ندارد و بلکھ بکل توجھ

جھ�ان توجھنظرش با دیدھای گوناگون مھ بطور فھمیده یا نفھمیده تحت فرمان و القای مرموز دل است کھ بالزم خ�ام را ف�راھم آورد و ن م�ی فرس�تد ت�ا م�واد . دل است ک�ھ ذھ�ن را ب�ھ جھ�ان ب�رو برون و دنیا می شود

و از او دس�تور بگی�رد. زی�را ذھن بایستی این کاالھا را پس از ھضم و جذب و تولید مجددا بھ دل باز فرستد نھ�ائی ھ�ر چی�زی در دل اس�ت ک�ھ ی ذھ�ن اس�ت و دل ھ�م آخ�رت آن اس�ت و غای�ت و نتیج�ۀجھان ب�رون دنی�ا

دان�ھ ب�ھ مص�رف ن غافل از دل این کاالھا را نیم پختھ و نیم ساختھ و مرد معلوم و مشخص می شود. ولی ذھکاالھائی کھ بھ مرحلھ پایانی تولید نرسیده ان�د و ص�یقل نیافت�ھ و ثقی�ل و ، می رساند و از آن پیروی می کند

و و سیاھی و زحمت م�ی اندازن�دغیر قابل مصرف می باشند و نوری نیستند و لذا وجود صاحبش را بھ ثقل ه را تبدیل بھ ن�ور م�ی کن�د و ب�رای مستھلک و رنجور می سازند . دل بھ مانند رآکتور اتمی است کھ ثقل ماد

بی�رون می کند در ت�اریکی غل�یظ جھ�ان م�ادۀ وجود نور معرفت و شعور و علم و حقیقت می آفریند و ھدایتھض��م کام��ل و س��الم محص��والت ن��اتوانی و ناکامیھ��ای او در د ب��ودن محص��والت ذھ��ن بواس��طۀ. م��رد (دنی��ا)

. ذھن عمال بھ خودش مشکوک و مظنون می شود و از خودش بتدریج مأیوس می ش�ود و ب�ھ خویش استسمت پوچی می رود و افسرده می گردد و برای صاحبش منشأ انواع امراض جسمی و عصبی و روانی م�ی

مح�ور –اس�ت ک�ھ خ�ود یت ذھنگردد کھ اضطراب و وسواس و ھراس و افسرده گی از رایج ترین محصوال. ذھ�ن ام�رش را ب�ھ دل نم�ی رس�اند تیج�ۀاز دل ، خواه ن�اخواه فرم�ان م�ی گی�رد ول�ی ن . و غافل از دل است

محور و متکبر، پیامبری خ�ائن ب�ھ دل اس�ت و ھم�واره ھ�م دچ�ار خیان�ت م�ی ش�ود و ھم�واره ناک�ام و –خود د و در تردی�دی فزاین�ده نن�ج�ز ظ�ن را پی�روی نم�ی ک اکث�ر م�ردم:« کریم م�ی فرمای�د قرآنسرخورده است. و

ف�رو میرون�د و ای��ن ش�رک اس��ت و ش�رک ظل��م عظیم�ی اس��ت و اعم�ال مش��رکان محک�وم ب��ھ بطال�ت و ناک��امی .»نند و این خس�ران و ض�رر عظیم�ی اس�تذھن و حرف می خوا و اکثر مردم حتی خدا را ھم بواسطۀاست.

زی�را اش�دتردید است بین دنیا و آخرت ک�ھ ھم�ان ب�رون و درون بد و ذھن غافل و منکر دل ، ھمواره در ترد رس��اند ت��ا غای��ت و کم��ال معن��ا و ارزش آن بدس��ت آی��د و را ب��ھ درون ک��ھ دل اس��ت نم��ی (دنی��ا) پی��ام ب��رون

. و جماعت اھل کتاب و بھ اصطالح روشنفکران و دانش�مندان ک�ھ بط�ور ص شود کھ کجاستمصرفش مشخ د بیش از سائر مردم در خط�ر و ض�ررھای بزرگت�ری ھس�تند و از امام�ان ش�رک حرفھ ای با ذھن کار می کنن

پرس�تی ک�اری ندارن�د و ت مردم م�ی بین�یم ک�ھ ج�ز ظ�ن اکثری شوند و امروزه ھم آنھا را رھبرانمحسوب می ای ھمین است ک�ھ بر.» رساند و کفایت نمی کند بدانید کھ ظن شما را بھ حقیقت نمی « : خداوند می فرماید

ت را پرس�تش م�ی کن�د و ای�ن ھم�ان انک�ار انکار حق و حقیقت است و نسبی روشنفکری)یت ذھن پرستی (غاو ھم�ین راز ظن گرا و مش�رک اس�ت تمدنت در علوم و فلسفھ و تحلیل گری ، روح حاکم بر . نسبی خداست

٢٣٨

فی و اجتم�اعی و نظریات و فرمولھا و دکترین ھای علم�ی و فلس� ل پذیری جنون آسا و سرسام آور ھمۀابطاق�رار دارد » ف�رض«معاصر ب�ر تمدنفرمولھا و علوم و دکترین ھای . اصوال ھمۀ اقتصادی و سیاسی است

و ھمین راز ابطال آن است زیرا ذھن بدون دل ، در خود اصل و قرار و حقیقت و ریش�ھ و اعتب�اری ن�دارد و ب��رای فھ��م و ادراک و تش��خیص و چ��ون ن��دارد ج��ز منط��ق قی��اس ک��ھ منط��ق ابل��یس اس��ت ھ��یچ روش دیگ��ری

ن اس�ت ک�ھ چن��ین ذھن�ی ھم�واره بازیچ��ۀتص�میم ن�دارد : قی�اس اش��یاء و پدی�ده ھ�ا ب��ا ھم�دیگر . و ب�رای ھم��یی تسلیم دنیا می ش�ود و از دل پوستھ ظاھری جھان است و نھایتا در خودش منقرض و پوچ می گردد و بکل

ختگی اعص�اب و ام�راض یس�ی و جن�ون ذھ�ن و افس�ار گدل و تب�اھکامال منقطع م�ی گ�ردد و ای�ن آغ�از م�رگ و رابط�ھ اش ی از ذھ�ن قھ�ر م�ی کن�د . این خیانت ذھن نسبت بھ دل موجب می شود کھ دل بکل اعضاء است

دھد و ای�ن م�رگ انس�ان را قطع نموده و حتی بھ ذھن امر نمی کند و ذھن را تحویل جھان ثقل و سیاھی میس�نگ حد از اینجاست کھ دل تا سر». یابند.گانند و نھ زندگان لیکن در نمی اکثرا مرد :«است کھ می فرماید

م�ی آین�د و م�ی ش�ود و بخ�دمت کام�ل س�تمگران در چن�ین کس�انی ۀشدن شقی و قسی م�ی گ�ردد و ظل�م ، حرف�. چن�ین ذھن�ی ب�رای نج�ات انس�ان دل اس�ت اراده می ش�وند . زی�را ک�انون ارادۀی تبدیل بھ بازیچھ ای بی بکل

خ��ودش رات و ی��ا خودکش��ی ھ��ا روی م��ی آورد ت��ا از ش��ر ز چن��ین جن��ون و پ��وچی و ب��ازیچگی ب��ھ مخ��د خ��ود اخالص شود ولی ای�ن ت�ازه آغ�از ع�ذاب اس�ت و حاص�ل انک�ار و غفل�ت از دل و حاص�ل خیان�ت ب�ھ دل خ�ویش

، ذھ�ن انس�ان.». ن�ت م�ی کنن�د ول�ی فق�ط بخودش�ان خیا کنن�دخیان�ت می خواھند بھ خدا و مؤمن�ان « است :ع�الم ھس�تی اس�ت و ای�ن را در فط�رت و خلق�ت خ�ویش ب�ا خ�ود دارد و در رج�وع ب�ھ جھ�ان کام�ل ک�ل حافظۀ

ھ ی�اد آوردن ، ھم�ان موض�وع بیرون فقط دچار یادآوری (ذکر) می شود و خودش را بھ یاد می آورد و این ب. خ�ویش اس�توظ�ات ذھ�ن نس�بت ب�ھ محفادراک و فھم است . پس جھان برون عامل بھ ی�اد آوردن و مسئلۀ

روح و ازلیت است ل کھ دریچۀاگر بھ د . و این فھم (یاد) جھان برون پس ذھن خودش را می فھمد در آینۀنم��ی یاب��د و ھمچن��ان در تع��ینوارد نش��ود اص��ل جاودان��ھ اش را نم��ی یاب��د و رؤی��ای ذھ��ن ، تعبی��ر و تأوی��ل و

اف�ی عرص�ھ ای ب�رای می شود و جز س�خن و حر وادی رؤیا و خیال باقی می ماند و غرق در تردید و تفسیر تردی�د و ع�دم یق�ین و نتیج�ھ ندی�دن و و حرافی نش�انۀ اف ھستندذھن پرستان حر . ھمۀ معنای خود نمی یابد

نفھمیدن است. کتاب پرستی و سواد پرستی اھل ظن ھم ناشی از حرف پرستی آنھاست کھ گمان می برند کھ امنی نج�ات دھن�د در ص�ورتی ک�ھ ب�ھ نتیج�ھ ای معک�وس را از تردید و ناخود دیگران می توانند ظن در ظن

ی جنون آسا غرق می شوند کھ ای�ن دمی رسند و فقط بھ شک و وسوسھ ھایشان افزوده می شود و در تردیل ب�ھ فط�ری خ�ود را از دس�ت داده و متوس� پرستان بتدریج حافظ�ھ و ذک�ر (ی�اد) خود عذابی بزرگ است. ظن

از بی حافظگی است . تمدنم بیرونی می شوند . حافظھ پرستی این حفظ کردن عالئ

نزول یا اقوی النازلین یا افعل المنزلین

تک��وین و تکام��ل جھ��ان دو مرحل��ھ جری��ان و ک��ل . ، نزدی��ک ش��دن ، پ��ائین آم��دن یعن��ی ف��رود آم��دن» ن��زول«

س�ت و ن�زول ا مرحل�ۀ )صمحم�دت�ا خ�اتم ( (ع)از آدم . اال رف�تن، پائین آمدن و ب : نزول وعروج (رجعت)است. و ای�ن ھم�ان دو ق�وس خلق�ت و تکام�ل اس�ت ک�ھ در ع�روج ی�ا رجع�ت اس�ت از خاتم تا قیامت کب�ری مرحل�ۀ

٢٣٩

یا نزولی اس�ت و ی�ا رجعت�ی (عروج�ی) . ی�ا قرآندر مبحث معراج پیامبر ذکر شده است و نیز کل آیات قرآنتکام��ل در آن واح��د در ھ��ر انس��ان اس��ت ی��ا ع��روج . و نی��ز ای��ن دو مرحل��ۀھ ن��زول مس��ائل مرب��وط ب��ھ عرص��

آی�ات الھ�ی ، ام�ر او و سالکی کھ در وادی تعالی قرار دارد طی می شود و باید طی شود تا بھ کم�ال برس�د .ب�ھ یناز اعلی العلی ، روح و حقیقت یا در حال نزول و نزدیک شدن بھ انسان است و یا در حال عروج است

ظھور انبیاء الھی و دوره تک�وین و تکام�ل ش�ریعت و بھ عکس . دوران نزولی ھمان عرصۀ السافلیناسفل ع�ت خ�ود رس�یده و دوران رج اش�د و با ظھور علی و ختم نبوت این عرصھ کامل ش�ده و نعم�ت خ�دا ب�ھ است

اث�ر اس�ت و مرحل�ھ ۀنب�وت) اس�ت و دورۀ رجع�ت ، مرحل� –(نب�أ خب�ر آغاز می گردد . عصر نزول ، مرحل�ۀو و ظھور است . عصر نزول مرحلھ آمدن خبر از اعلی بھ اسفل است و عصر رجعت ، اثر خب�ر اس�ت تعین

ب�ار مرب�وط ب�ھ او اخ ره ظھور جمال ھمان کسی است کھ ھمۀت و منشأ خبر است : دوظھور خود عل مرحلۀعص�ر ظھ�ور ح�ق وع�ده داده ش�ده اس�ت . ، (ن�زول) ھم�واره و از او و دربارۀ او بوده است . در دوره خب�ر

آی�ا ص�بح « در آیات مربوط ب�ھ ن�زول ، ای�ن وع�ده بس�یار نزدی�ک اس�ت و م�ی فرمای�د : قرآنھمانطور کھ در و آی�ات مرب�وط ب�ھ رجع�ت ھمگ�ی .»می رسد و بس�یار نزدی�ک ش�ده اس�ت ر آن فرا نزدیک نیست ، قیامت ھ

دو نیمھ گردید و ج�زء عظ�یم رس�ید و ح�ق آم�د ک شد، ماهقیامت بسیار نزدی« د کھ :نظھور آنرا بیان می ک» ھ�و«خداون�د ب�ھ ض�میر ق�رآنبرای ھمین است ک�ھ در بخش�ی از آی�ات ».و قرار بود کھ برودو باطل رفت

س�خن م�ی گوی�د یعنی خدا خ�ودش مس�تقیما . »ما«ی گوید و در برخی دیگر بھ ضمیر (ضمیرغایب) سخن مھ�م دقیق�ا دو دس�تھ ان�د و مرب�وط ب�ھ دو مرحل�ھ ک�امال ق�رآنو کلیھ احک�ام . ظھور بی واسطھ ، یعنی عرصۀآی�ات و احک�ام و قرآنا فھم نکند در گر این مراحل راباشند و مؤمن اھل معرفت متفاوت نزول و عروج می

ن ی از دی�و تناقض می گردد و مجبور بھ تفاس�یر غافالن�ھ و جاھالن�ھ ش�ده و ی�ا بکل� دچار تضاد تدین بھ شد اص�ال جھ�ان تفس�یر ران دچار ھمین وض�ع ب�وده ان�د وت قریب بھ اتفاق مفس بری می شود ھمانطور کھ اکثری

ی غاف�ل ب�وده اس�ت و ب�رای ھم�ین ھ�م مجب�ور ب�ھ از درک ای�ن حقیق�ت دو مرحل�ھ ای دی�ن و اس�الم بکل� قرآنو اس�الم اس�ت و ق�رآندر درک م واجب�ات ھ�ت و والی�ت از ا تبدیل و تحریف آیات شده اند . درک حقیق�ت نب�و

بدون آن جز ادراک مشرکانھ و جاھالنھ عاید نمی گردد و از دین ھیچ حقیقت ھدایت کننده بدس�ت نم�ی آی�د و کت�ابی اس�ت ک�ھ کلی�ۀ ق�رآن. اش�دتک�وین دی�ن م�ی ب محصوالت عدم تشخیص این دو مرحلۀ نفاق ھم یکی از

رجعت از خاتم تا قیامت کبری را در بر دارد و حق�ا ھ�یچ مراحل م تا خاتم و کلیۀداز آ لمراحل و درجات نزوای�ن کت�اب ش�رح ھ�ر آنچ�ھ ک�ھ ت�اکنون واق�ع ش�ده و ھ�ر : (ع)و بقول عل�ی باشد چیزی نیست کھ در آن نبوده

و کت�ابی اس�ت ک�ھ فق�ط » .اش�دآنچھ کھ در جریان است و ھر آنچھ ک�ھ ت�ا پای�ان ع�الم واق�ع خواھ�د ش�د، م�ی بیعن�ی آنانک�ھ مراح�ل ن�زول و رجع�ت را گ�ام ب�ھ گ�ام در وج�ود نرا بتدریج در می یابندمؤمنان سالک معرفت آ

حق اس�ت و ک�الم «را می خوانند می گویند کھ : قرآنآنگاه کھ ه اند و آیاتش را دیده اند ودخویش شاھد بوص�دیق م�ی کنن�د را ت محم�داز این رو دی�ن را در خود یافتھ اند و محمد نیی و دیقرآنیعنی حقایق » خداست.

ھر پی�امبری بواس�طھ انبی�ای مابع�دش تص�دیق ش�د ول�ی م�ن ک�ھ خ�اتم « می فرماید : (ص) محمدست کھ ینا و، (ص) محم��دو دی��ن ق��رآنپ��س در » انبی��اء ھس��تم بواس��طھ اھ��ل معرف��ت نف��س زی��ن پ��س تص��دیق م��ی ش��وم .

و قلبا و معرفتا و نفسا بھ اس�الم احکامی وجود دارد کھ مربوط بھ مؤمنان عرصۀ نزول است کھ ھنوز باطنا در مرحل�ھ محم�دی نرسیده اند و نیز احکامی وجود دارد کھ مربوط بھ مؤمنانی است ک�ھ ت�ازه ب�ھ دی�ن محمد

ھا خ�تم گردی�ده نت در آرد کھ مربوط بھ مؤمنانی است کھ نبو انیز احکامی وجود د و سلوکی خود، رسیده اند

٢۴٠

. و ای��ن ز احک�امی وج�ود دارد ک�ھ مخ��تص اھ�ل والی�ت اس�تی��نو ده ان�د نرس�ی (ع)ول�ی ھن�وز ب�ھ والی��ت عل�ی درجات احکام بھ لحاظ کمی و کیفی تفاوتھائی عظیم دارند کھ جز سالکان معرفت و بھ والی�ت رس�یدگان آن�را

دی�ث ادرب�ارۀ بش�ر و نی�ز اح ق�رآنظن و تحریف و تفسیرھائی کافرانھ می شوند. احکام و دچار در نمی یابندری و عمل�ی دارد و مرب�وط ب�ھ ی خب�م�اھیتس�ت ک�ھ ا» بای�د«دو دستھ ن�د : احک�امی ک�ھ (ص)مبرایط بھ پمربو

و مرب�وط اش�دم�ی ب» ھست«است و بیان آنچھ کھ » واقعھ«می کھ شرح نزول و نبوت است و احکاعرصھ چن�ین م�ی «و » چن�ان باش�ند. باید چنین کنند و«: اشدباست و مربوط بھ والیت و اھل والیت می ماھیتبھ

ده و ادعا م: اسالمی کھ بر زبان آ ن است : عمل و صفتیو این بیان ظاھر و باطن د» کنند و چنان ھستند. اس�الم مؤمنان�ھ : ش�ده اس�ت : اس�الم مش�رکانھ و یقین و معرف�ت شده و اسالمی کھ بر دل نشستھ و ایمان و

: اس�الم ب�دون : اسالم تقلی�دی و اس�الم حب�ی اسالم عرصۀ والیت : اسالم ظنی و قلبی نبوت و اسالم عرصۀوحی بھ قل�وب مؤمن�ان بواسطھ کلمھ رسیده و اسالمی کھ و اسالمی کھ بواسطۀ ابالغ . امام و اسالم با امام

مگوئید کھ ایمان آورده ایم بلک�ھ بگوئی�د ک�ھ اس�الم آورده ای�م «می فرماید: قرآن. و اینست کھ رسیده است(والیت) و بعد از سورۀ فتح. » فتح«ۀ وراسالم قبل از س». لھای شما وارد نشده استزیرا ھنوز اسالم بر د

ی ک�ھ در دس�ت م�ردم اس�ت و تح�ت نظ�ر عم�ر وعثم�ان ت�دوین ش�ده س�وره ھ�ا و آی�ات ب�ھ قرآنالبتھ بدانیم کھ ،ظ�ن و و انف�اق قھص�د ة و ذک�ر،. و تف�اوت ص�لو ا اکثر علمای دین معترفن�دنیستند و این امر رترتیب نزول

وت این دو مرحلھ از دین است ک�ھ البت�ھ ب�ی ط�ی مرحل�ۀانعمت ھمھ از تف ، شرک و اخالص و رحمت و علمخواس�تھ ان�د از ای�ن و ھم�ھ کس�انی ک�ھ ب�ا ح�رص و ی�ا ری�ا رجعت و والی�ت رس�ید عرصۀنزول نمی توان بھ

و فرق�ھ ھ�ای موس�وم ب�ھ غلطیده ان�د یعت جھش کنند بھ چاه جھل و نفاق و فسق و فجور درنزول شر مرحلھش�یعیان درویشی اساسا و اکثرا مص�داق چن�ین تجرب�ھ مھلک�ی م�ی باش�ند. و اکثری�ت مس�لمانان جھ�ان و نی�ز

ت نرس�یده ان�د ھ�ر چن�د ک�ھ از ب�وی و خ�تم نمحمدنزول قرار دارند یعنی ھنوز بھ اسالم کامل مرحلۀ ھنوز درق�رار دارن�د (ع)اریخی ھن�وز در دوران قب�ل از ظھ�ورعلی . یعن�ی ب�ھ لح�اظ ت� دم بزنند ی�ا نزنن�د (ع) والیت علی

خ�تم ۀن مس�لمانان جھ�ان اساس�ا ھن�وز مس�ئلدر می�ا ان نائ�ل نیام�ده ان�د.یم�ب�ھ ا یعنی اھل شرک م�ی باش�ند ومس��لمین و و ای��ن بزرگت��رین نقص��ان و جھ��ل جامع��ۀه اس��ت دت ج��دا ب��اور نش��ده و حقیق��تش درک نگردی��و ب��ن

ین واقع�ھ ادیان از ا سائررد ی می فھمند و تنھا برای مجاب کردن ورا امری تفننکھ آن اشدی می بینعلمای دین ب�ھ عرص�ھ ن�زول ح�ق از اعل�ی العلی� اش�د . کم�ال و و فرق�ھ ای م�ی برن�د و ب�س استفاده ای صرفا سیاسی

ت نب�و نزول است کھ کم�ال و ک�ل کامل عرصۀ تعین، است و جمالش (ص) محمدوجود مبارک السافلین لاسفاس�ت (ص) محم�د، نخستین رجوع کننده است و لذا نخستین امام مبین است و ظھور ب�اطن (ع). و علی است

کم�ال انبی�اء آغ�از راه «معنای این حدیث ک�ھ : ین باز می گردد . و اینست بھ اعلی العلی السافلینکھ از اسفل ک�ام ش�ریعت اس�ت . والی�ت حب�اطن ا ن و، دوران قیام�ت و ظھ�ور ب�اطن جھ�ا عرصھ رجع�ت» . اولیاء است

لھ�ی لذا در وادی والیت و رجعت است کھ حقیق�ت احک�ام انبی�ای ا (رجعت) طی طریق ھمان راه نزول است وی��ش و واان��ھ بس��یاری از درر منافقب��ر عک��س تص��و . د ن��ھ اینک��ھ نف��ی و باط��ل گ��رددودی��ده و تص��دیق م��ی ش��

. کارایصوفیان ر

٢۴١

رجعت یا ابطن الواقعین یا ارجع الحاقین

و رجع�ت .»م�ا از خ�دا و ب�رای خ�دائیم و بس�وی او رجع�ت م�ی کن�یم « : کھیعنی بازگشت بھ هللا » رجعت«

م غی�ب و کان�ال روح اس�ت . و اس�ال دریچ�ۀ خ�دا و بازگش�ت ب�ھ دل اس�ت ک�ھ منظ�ر و خان�ۀ بسوی خ�دا ھم�انرجعت بھ طریق م�وت و م�رگ ھ�م ھم�ین .ی دین رجعت است و اینست کھ روش آن معرفت نفس استمحمد

٢۴٢

است کھ قلب از کار می ایستد و نفس از درب دل بھ ع�الم روح وارد ش�ده و در ح�ریم خ�دا ق�رار م�ی گی�رد و عرف�ت در حیط�ۀل�ی رجع�ت مؤمن�ان اھ�ل متسلیم خواه ناخواه ام�ر او م�ی ش�ود و جب�را مس�لمان م�ی گ�ردد. و

ای�ن حیات دنیوی باید صورت پذیرد و قلبا مسلمان گردند و ب�ا اراده و اختی�ار ب�ھ محض�ر پروردگ�ار برون�د و» ا نچش�د بس�وی خ�دایش رجع�ت نم�ی کن�د. رت�ا آدم�ی م�رگ « : قرآنخود ھمان موت اراده است و بھ قول

اب�د ک�ھ از آن یط و انش�راح و لط�افتی م�ی ولی مؤمنان سالک بی آنکھ قلبشان از ک�ار ب�از ایس�تد چن�ان انبس�ا و روح�انی نم�ی ش�ود زن�ده. و آدمی تا چن�ین نش�ود زن�ده انس�انی و صاحب روح می شوند عبور می کنند و

. و انسان روحانی چنین انسانی اس�ت ک�ھ ب�ھ م�وت ارادی رس�یده اسیر حیات حیوانی و جمادی خویش استرا دریاف�ت نمای�د و ق�رآنند ت�ا ام�ر خ�دا را ب�ھ او برس�ان باشند وتا روح بھمراه مالئک بر او وارد شده اشدب

م�ابقی اس�المی اس�ت قب�ل از رس�یدن ب�ھ دی�ن ی چن�ین اس�ت ومحم�د. اس�الم بخوان�د آیاتش را مشاھده کند وو اسالمی نزولی است نھ اسالمی رجعتی : اس�الم . یعنی اسالمی کھ از حضرت ابراھیم آغاز شده بود محمد

: اس�المی نب�وی ، تالش�ی ب�رای مس�لمان ش�دن اس�ت ن�ھ مس�لمان ب�ودن قلب�ی اس�الم وج�ودیت نھ عائی اساد م الس�ا. حب�ی دی وی�. اس�الم خب�ری اس�ت ن�ھ عمل�ی ، اس�المی مش�رکانھ اس�ت ن�ھ توح یاست ن�ھ اس�الم ول�و

کرن�د وکورن�د «ندگان دین و اسالم می فرمای�د : خطاب بھ دعوی کن قرآن. خداوند در لویاست نھ ع ریم ع ن�ان را و این امر واضحی است و خداوند ای» .اینان بسوی خدا رجعت نمی کنند و قلوبشان قفل شده است واس�ت و دی�ن ی رو ب�ھ خ�دا دارد و دی�ن خ�الصمحم�داسالم حیوانات می خواند .حیوانات و حتی پست تر از

ھ�دایت از ل�م و کرام�ت وخالص برای خداست و نھ م�ردم . قلب�ی اس�ت و ش�ریعتش بص�ورت ن�ور ص�دق و عچنین اس�المی ست نھ فیزیکی . و این آیھ مصداق جاری می شود : نوری ا مؤمنشاعضا و حواس و وجود

گناھ��ان گذش��تھ و آین��ده ش��ما را پیش��اپیش بخش��یده و داون��د ھم��ۀپی��روزی از آن شماس��ت ک��ھ خ:« اس��ت ک��ھ ما را ھیچ مؤمنان« می فرماید : (ع) صادق و اینست کھ امام» بھ خوبیھا تبدیل کرده است. جایگاه بدیھا را

چنین مسلمانی اھل دل و باطن است و لذا ام�ام ص�ادق م�ی ». رساند چیزی و کاری در این جھان ضرر نمیتقی�ھ ی�ک واقع�ۀ سیاس�ی و مص�لحتی » .ھ (خفا) اس�تپس ایمان و عبادات مؤمنان ما در تقی ینز« فرماید :

احک�ام ش�ریعت در وج�ود تب�دیل ب�ھ ن�ور م�ی ش�ود و مؤمن�ان آن اس�ت و حقیقتی رجعتی و نیست بلکھ واقعۀمظھر ھدایت می شوند. اگر امامان ما شریعت ظاھری را ھم دقیقا بھ جا می آوردن�د ای�ن ب�وده ک�ھ ع�الوه ب�ر

تش، ذک�ر ، ص�ال را ھم داشتند پس مس�لمان رجعت�ی (ص)پیامبر صایت، مقام و امامت و حقیقت مقام والیت و، سالمتی است و ابالغ و امر بھ مع�روفش ، ن�وری اش، گرسنگی مداوم است و سالمش و روزه قلبی است

وح��ی گون��ھ اس��ت و زک��اتش تم��ام حی��ات و ھس��تی اوس��ت ک��ھ ایث��ار ک��رده و ح��ج او و و از دل ب��ھ دل اس��ت اھ�ل ک�ھ در خ�اک حض�ور دارد و اس�تی، م�رده ای محم�د س�لمان. م حضوری است و جھاد او وجودی است

است کھ در دنیا مقیم است و احکام شریعت برای اھل دنیاست نھ آخرت. آخرت

٢۴٣

قلم

ن یا احق المعلمی یا اعلم المؤمنین

ا ب�ی انتھاین�د کلمات خدایند و کلم�ات خ�د کلمات خداست کھ کلمات ھمھ از خدایند و تعین سواد وادی ظھور وھمھ چوبھای عالم قلم شوند و ب�ر ھم�ھ دریاھ�ا ب�از ھ�م اگر ھمھ آبھا مرکب و« می فرماید : کھ و ھمانطور

است و مابقی کلم�ات ھمگ�ی » هللا«عالیترین کلمھ ھمان کلمۀ خدا تمامی ندارند ودریائی اضافھ شود کلمات ھ کلم�ات م�م�ی تعل�یم داد و ھددر ب�دو خلق�ت در فط�رت آو خداوند کل اسماء خود را » در پائین آن قرار دارندافع��ال و نامھ��ا از ذات و اج��زای اس�ماء الھ��ی م��ی باش�ند ک��ھ در حال��ت ص�فات و تجل��ینی�ز ش��رح و انبس�اط و

٢۴۴

خداون�د عل�م قل�م « د و ن�م�ی آی تع�یند و در وادی س�واد، من�آش�کار م�ی گرد انسان بھ ی�اد آورده م�ی ش�وند وقسم بھ قلم و آنچھ کھ می نویسد کھ تو ب�ھ نعم�ت رب�ی خ�ود «و می فرماید : » تن آموخارا بھ انس (سواد)

و در حدیث قدس�ی آم�ده اس�ت ک�ھ » .(رب) مجنون نیستی و بزودی خواھند دانست کھ مجنون چھ کسی استو » سیاھی«و سواد کھ بھ لحاظ لغت ھم بھ معنای ». ریده شد قلم بود فی کھ درعالم ھستی آئنخستین شی« ای�ن ن�ور انھا و ھر چ�ھ ک�ھ در آن اس�ت بواس�طۀنور خداست کھ زمین و آسمر اه خوانی است جھان ظھوسی

. پ�س وادی س�واد و خوان�دن، وادی خوان�دن نف�س جھ�ان پدید آمده و دریاف�ت و فھمی�ده و خوان�ده م�ی ش�ودک�ردن معارف�ھ اس�ت و معرف�ی فی خداس�ت و کلم�اتش عرص�ۀجھان خلقت عرصھ ظھور و معر خلقت است و

این خداست کھ خودش را در وادی کلمات بھ انس�ان معرف�ی م�ی کن�د و کتابھ�ای آس�مانی .خدا بھ انسان استھ بش�ر ب�ھ خ�ود بش�ر نی�ز ھس�ت زی�را انس�ان خلیف� فی نامۀ خدا بھ بشر اس�ت و معرف�ی نام�ۀھم بھ منزلھ معر

گار است و برخی کلمات درپرو دن صفت یا فعل و نشانھ ای ازخوانده ش خداست . پس ھر کلمھ ای بھ منزلۀد وکلم�ات اس�ت و مقص� ت ھم�ۀهللا، ام الکلمھ و منشأ و عل ۀمکل ی و ذاتی خداست و، خوانده شدن صفات کل

خ�دا در آخ�رین دی�نش و ب�ر دل و مطلق�ۀکلمات نیز ھس�ت و اینس�ت ک�ھ آخ�رین ن�ام کام�ل ر ھمۀخو کمال و آعلم خواندن خداس�ت و خ�دا را خوان�دن اس�ت و ب�ا خ�دا رابط�ھ ، . پس علم قلم استآخرین پیامبرش ھم هللا

ک�ھ س�واد و خوان�دن و نوش�تن از م برقرار کردن و او را شناختن است و بھ او معرفی شدن است و م�ی دان�یاکث�را ب�ی س�واد بودن�د و ت�ا ب�ھ لھ�یانبی�ای ادر ھر قومی بوده است حال آنکھ خود لھیانبیای ادستاوردھای خ�دا ک�ھ ج�امع جمی�ع ھم�ھ صاحب کتاب خدا بودند و معرفی نامۀو نوشتن نمی دانستند ولی نآخر ھم خواند

و ب�ھ برخ�ی از انبی�اء «اسماء و کلمات اوست در نزد اینان بوده و اینان توانستند تمام این کت�اب را بخوانن�د و آن�ان ک�ھ -» ی�م و بھ برخی از مؤمنان خالص نیز از ن�زد خ�ود عل�م کت�اب داد« -» علم کتاب عطا نمودیم

خوان��دن و نوش��تن را از انبی��اء و اولی��ای خ��دا آموختن��د برخ��ی از ن��زد خودش��ان کتابھ��ائی نوش��تند ت��ا م��ردم را از کت�اب اس�ت آن و از اھل کتاب گروھی بھ زبانھای خود کتابی می نویسند تا مردم پندارند کھ « گمراه کنند

وای ب�ر نویس�ندگان ای�ن کتابھ�ا و وای ب�ر خوانن�دگان و خود را می فروش�ند . یولی نیست از کتاب و کتابھاکریم دو نوع کتاب وجود دارد و دو نوع اھل کتاب ھستند قرآندر . قرآن -.» پیروی کنندگان از این کتابھا

و » م و عل�م و حکم�ت آم�وختیم ب�ھ آن�ان کت�اب عط�ا ک�ردی از نزد خود و« یکی آنھا کھ خداوند می فرماید : بی�اء نا آنھ�ائی ک�ھ داده ش�دند کت�اب و س�واد را از مؤمن�ان و« تند ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د : آنھ�ائی ھس� دیگر

خی را کھ بھ ھوس ھای آنھا بود گرفتند و م�ابقی را نف�ی آنرا فرا نگرفتند بلکھ فقط برالھی فرا گرفتند و کل را از ایمانت��ان ب��ر م��ی ، ش��ما ای مؤمن��ان اگ��ر پی��روی کنی��د گروھ��ی را ک��ھ اینگون��ھ داده ش��دند کت��اب کردن��د.

ن�د مجادل��ھ م�ی کنن�د و م��ی خواھن�د مؤمن��ان را فاس��قانند و در آنچ�ھ ک�ھ علم��ی ندارگردانن�د و اکث�ر اھ��ل کت�اب ای اھل کتاب چ�را ک�افر م�ی « و نیز می فرماید :» گمراه سازند ولی جز خودشان را گمراه نمی توانند کرد.

» دانید کھ چھ می کنی�د. نید و بھ باطل می پوشانید و می شوید بھ نشانھ ھای خدا و چرا حق را کتمان می کبارۀ انگشت شماران اھل کتاب عاریھ ای و قرضی کھ کتاب و علم کتاب را از نزد خدا نگرفتھ اند و و نیز در

و از اھل کتاب نیز کسی ھست ک�ھ ایم�ان م�ی آورد « بلکھ از این و آن در مدرسھ ھا گرفتھ اند می فرماید : ر و و ب�ا س�وادی ک�ھ آموخت�ھ ان�د تکب� کت�اب اکث�را منافقانن�دو اھ�ل ». کند و خیانت را روا نمی�داردو وفا می

اھ�ل کت�اب م�ی گوین�د « ستم می کنند و سواد خود را بھ بھائی می فروشند و کافر می شوند و م�ی فرمای�د : آن�ان ک�ھ بھ�ره « ی فرماید : و دربارۀ کبر و نفاق و خیانت با سوادان مدرسھ م» ما را با بی سوادان چکار!

٢۴۵

ر م�ی کنن�د و از مؤمن�ان بیزارن�د ول�ی ای از کتاب داده شدند چون بھ کتاب خدا خوانده می شوند اکراه و تکب م�ی آنان کھ از نزد ما کتاب داده شده اند بھ آنچھ کھ بھ انبیاء و رسوالن و مخلص�ان ن�ازل ش�ده اس�ت ، ش�اد

: ک�ھ ب�ھ ای�ن نت�ایج عین�ی و مس�لم رس�یدھ این آیات مذکور م�ی ت�وان ھ بج با تو.». شوند و تصدیق می کنند بگ�و ک�ھ « اولی�ای خداس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د: د خداست و ب�ر روی زم�ین ھ�م در س�ینۀکتاب یکی است و در نز

» . اوس�ت عل�م کت�اب از ن�زد خ�دا مردم) و نیز کسیکھ در ن�زددا گواه بین من (رسول) و شما (کافی است خاص�لی » کتاب«ده بشری ھمگی تقلید و تحریف از و مابقی کتابھای نوشتھ ش» زد خداست اصل کتاب در ن«

ھ�ر ک�ھ از ای�ن کتابھ�ا پی�روی کن�د گم�راه م�ی ش�ود و نویس�ندگان ای�ن است و برای گمراه کردن مردم است ومخلص�ان نام آن دست بھ این کار زده اند و عل�م حقیق�ی کت�اب فق�ط ب�ھ کتابھا ھم فقط برای بھای اندک نان و

ھ�م ک�ھ کت�اب هللا اس�ت اص�لش در س�ینھ ق�رآندر دین داده می ش�ود و در س�ینھ آنھاس�ت ھم�انطور ک�ھ کت�اب » علی معدن عل�م م�ن اس�ت . « وارد شد و معدن علم کتاب علی بود ھمانطور کھ پیامبر می فرماید : محمد

ای رس�وا ک�ردن منافق�ان اس�ت و فق�ط ب�ر ق�رآن ادر دست بشر اس�ت بق�ول خ�د قرآنو این کتابی است کھ بنام مؤمنان بواسطھ این کتاب ظاھری نیست کھ ھدایت می شوند بلک�ھ نش�انھ ھ�ا و آی�ات ای�ن کت�اب ب�ر قلوبش�ان

را اگ�ر بخوانن�د تص�دیقش م�ی ق�رآنفرود می آید و اگر سواد ظاھر و اکتسابی ھم داشتھ باشند کتاب ظاھری و . »شده تصدیق م�ی کنن�د و ش�اد م�ی ش�وندنازل تورا کھ بر آنان کھ خدا بھ ایشان کتاب داد کتابی « کنند

ش�ھرھا (مدین�ھ ھ�ا) ک�ھ مظھ�ر س�واد عاری�ھ ق�رآن لھای مؤمنان ھم بھ مصداق دھھا آیۀمھد نزول کتاب بر دو پ�یش از ت�و «و می فرمای�د : اشد) می بو دھات –بلکھ قریھ ھا (روستاھا اشدای و اھل کتاب است نمی ب

ت�ا راھنم�ای اھ�ل عل�م کت�اب دادی�م و حکم�ت آم�وختیم ی از اھل قریھ ھا برگزیدیم و بھ آنھ�انیز ھمواره مردانی را در سراس�ر قرآناین حقیقت » حماسھ کویر«ھ آقای باستانی پاریزی در کتاب ک ھمانطور» ایمان باشند.

و بیغول�ھ ھ�ا جھان و تاریخ ثابت کرده است کھ مھد علم حقیقی و حکمت و دی�ن و ھ�دایت ھم�واره روس�تاھا دی�ن ر نشینان ھمواره اکثرا ض�د شھ. اھل کتاب و ھای قدیمی سلطھ گرتمدنبوده است نھ شھرھای بزرگ و

و کتاب خدا بوده اند و کتاب پرستی اھل سواد عاریھ ای از انکار و عداوت آنھا نسبت بھ کت�اب اص�لی یعن�ی شنفکران (تاری�ک دالن) کھ امروزه رو .ھمانطور ب مردم را تکثیر نمایندکتاب خدا بوده است تا راھھای فری

عن سبیل هللا ھستند و در مقاب�ل کت�اب خ�دا، ااھی و حوزه ای اکثرا مصداق صدوده ھای دانشگو تحصیل کرچ�ون آی�ات الھ�ی ب�ر اھ�ل کت�اب خوان�ده ش�ود م�ی و« کتاب درست ک�رده و ج�ز فریبک�اری منظ�وری ندارن�د.

– قرآن »ست د اینھا افسانھ ھای قدیمی اگوین

سجود یا اسجد الغافرین یا ارحم الساجدین

ق��در و ص��فات خ��ود را در رحم��ت ب��ی اوس��ت الی��ق مس��جود ب��ودن ول��ی او ھم��ۀ س��جده فق��ط ب��رای خداس��ت و

ت�ا آدم را خلیف�ھ نم�ود و مالئک�ھ را ام�ر ک�رد انتھایش ب�ھ انس�ان واگذاش�ت و او را ب�ر ج�ای خ�ود ق�رار داد ولعن�ت خ�دا ق�رار گرف�ت زی�را گف�ت سجده کنند فقط ابلیس سجده نکرد و با آدم عداوت نمود و مورد عداوت و

و برت�رم . پ�س س�جده ب�ر خ�اک اس�ت. آدم�ی نی�ز ب�ر خ�اک مکھ آدم از خاک اس�ت و م�ن از ج�نس آت�ش ھس�ت خ�اک اس�ت و گیاھ�ان س�ر ب�ر م برکریم اشاره بھ سجده کنندگان و گیاھان دارد کھ آنھ قرآنسجده می کند. و

٢۴۶

سجده آنان است و حاصل این سجده ھم در خ�دمت تعینبرند و این احیا می شوند و روزی می، خاک دارند ی . و ستارگان با سجده کردن بر خاک زم�ین اس�ت ک�ھ نورافش�انی م� شرف خاک استاانسان خاکی است کھ

. سجده کردن بھ معن�ای تس�لیم کام�ل ب�ودن ه میرساندکنند و نورشان خاک را سجده می کند و بھ انسان بھراست و خداوند در کتابش می فرماید کھ زمین و آسمانھا و ھر آنچ�ھ ک�ھ در آنھاس�ت ب�ھ ام�ر خ�دا ب�ھ تس�خیر

. م�ادۀ جھ�ان و جھانی�ان ب�ر انس�ان اس�ت اص�ل س�جدۀ. و این تسخیر انسان در جھ�ان ح دندممی درآدوجود آخ�اک ب�ھ معن�ای انسان ب�ر سجدۀ انسان عالیترین موجود خاکی جھان است و اولیھ عالم ھستی خاک است و

و س�جده ، . » شکر نمی کنی�د مگ�ر خودت�ان را« : سجده بر خویشتن است ھمانطور کھ خداوند می فرماید رین ود خ�ود را س�جده م�ی کن�د ک�ھ م�اده آخ�ر بر خویشتن اس�ت و آدم�ی م�ادۀ اولی�ھ آف�رینش و وج�کمال تشک

. از آن خ�اک اس�ت ن. پ�س س�جده از آ می گ�رددباز ھم ھست کھ آدمی با مرگش بھ خاک بشر حیات دنیویمی فرماید ک�ھ حت�ی ک�افران قرآنو .ھستی است کھ مظھر حیات و پست ترین و بی قدرترین ماده در جھان

ن جھ��ا . پ��س مالئ��ک و ک��ل س��جده اس��تخ��اک م��ی خ��زد و ای��ن . س��ایھ ب��ر ھ�م ب��ا س��ایۀ خ��ود س��جده م��ی کنن��د، مس�جد . پ�س وج�ود انس�ان ین خ�اک (زم�ین)رانسان) سجده می کنند و انسان بر پست ت( رین خاکتبرعالیه گ�اه) انس�ان اس�ت و اینھ�ا ھم�ھ س�جدۀ س�جد( گاه) جھانیان و مالئک است و خ�اک (زم�ین) ، مس�جده (سجد

ب�ا ظھ�ور انس�ان . و ظنی است زیرا سجده برای خداست و خداس�ت ک�ھ بایس�تی س�جده ش�ود مثالی و مجازیجھ�ان ماھیتلی عظیم در ، یک دگردیسی و تحو کامل و خلیفھ و محبوب خدا بر روی زمین و در عالم خاک

مؤمن��ان ھم��ۀعری��ان مس��جد (س��جده گ��اه) واح��د جھ��ان ھس��تی و وھس��تی رخ داد (غ��دیرخم) و جم��ال حقیق��ی -»اس�ت در ام�ام مب�ین توج�ھمن و متمرک�ز و ھر چیزی در جھان متحص «حقیقی معلوم و معروف شد کھ :

ر وجود ام�ام ش�د و ح�ریم ام�ام یعن�ی و تسلیم آدمیان خارج شده و مطلقا فقط مسخ . و جھان از تسخیر قرآنل�ی ج�ز منافق�ان زین پس درعمارات مس�اجد گ (ع)مریدان و مؤمنانش . و از اینجاست کھ بقول پیامبر و علی

ح�ق آم�د و باط�ل رف�ت و باط�ل ق�رار ب�ود ک�ھ از می�ان « ھ ش�د ووارد نمی شوند. زیرا شرک از میان برداشتاز را مری�دان خ�ود (ع)کھ علی . از اینجاست خداپرستی ذھنی باطل شد وعینی و جمالی گردید نییع» برود.

جم�الی و قبل�ھ عین�ی ف ش�د ت�ا کعب�ۀاز راه ح�ج (مک�ھ) منص�ر (ع)نم�ود و ام�ام حس�ین مب�راد جرفتن بھ مس�امص�لی «ینس�ت ک�ھ ام�ام ص�ادق م�ی فرمای�د : . و ا ن دھد و کربال قبلھ و حج شیعیان او ش�دنشارا (خودش)

خداون�د ج�ز در وج�ود م�ا پرس�تیده ش�دنی « و اینست ک�ھ م�ی فرمای�د: ». (محل نماز و سجده گاه) ما ھستیمطور ک�ھ ھم�ان» . م�ن اس�ت علی ، خانۀ:« پیامبرش می فرماید و اینست کھ خداوند در معراج بھ» نیست.

ھم قبل�ھ (ع)ور والیت علی س بھ مکھ تغییر کرد و بسیاری کافر شدند با ظھالمقد تقبلھ از بی صدر اسالم در . حاضر منتقل شد کھ ھمھ کافر شدند بجز انگشت شماری و کعبھ بھ وجود امام حی از خانۀ

٢۴٧

تحج

جیبین ج الم ح یا ا ل الظاھرین قب یا ا

از حجت ھای خدا بر روی زمین نشانھ ھای عیان و غیر قابل انکار خدایند برای مردم ت�ا ش�اید بخ�ود آین�د و. ذاب نج�ات پی�دا کنن�دع� از ھدایت گردن�د و اصالح شوند و ایمان آورند و عناد با خدا دست بردارند و و کفر

ر دین می باشند و مردم در مشاھده و رابطھ با ھر حجتی ب�ھ درج�ھ حجت ھای خدا نشانھ ھای غیر قابل انکااز جھ�ل از تردی�دھا خ�ارج م�ی ش�وند و رس�ند و معرفت و یقین بھ حقایق دین�ی و وج�ودی م�ی ای از عقل و

ت نور قرار می گیرن�د و ب�دین طری�ق ب�ھ اراده و ق�درت انتخ�اب و اختی�ار میرس�ند وسمبیرون می آیند و در

٢۴٨

درج�ات دارن�د : حج�ت ھ�ای ت ھ�ای خ�دا نی�ز ب�رای بش�ر،. حج� اھی راه خ�ود را انتخ�اب کنن�دگ�آ می توانند بامعج�زات و . د ت ھ�ای نقل�ی و بی�انی ھس�تناولیای خ�دا حج� . سخنان انبیاء و ، نقلی ، حسی و شھودی عقلی

تگی بھ ن�وع عقلی می باشند و بس ، از حجت ھای حسی و مشاھده ای و کرامات حاصل از وجود مردان حقا و روش��ن ت��رین و اولی��ای خ��دا ب��ر روی زم��ین ع��الیترین حج��ت خ��د . ول��ی وج��ود ت ای��ن ایج��از داردو کیفی��

ھم�انطور ک�ھ ق�رآنت دی�ن اس�ت و غی�ر قاب�ل انک�ارترین حج�ت ھاس�ت . ھ�دایت و حقانی� شھودی ترین نشانۀاس�ت اگ�ر درب�اره اش تعق�ل کالم�ی . یعن�ی ک�املترین حج�ت نقل�ی و کامل�ھ اس�ت ۀخودش می گوید حج�ت بالغ�

م�ی نگردد ولی این حجت بالغھ (نقلی) بدون وجود حی و حاضر اولیای خ�دا ب�ر روی زم�ین تحق�ق و تص�دیق ت ھای گوناگون را یک سائر حج ت ھای وجودی ھستند کھ ھمۀت حج و بختم ن یابد. و اولیای خدا در عرصۀ

نص�یر (پادش�اه انس�انی را س�لطان مب�ین و س�لطان ک�ریم ای�ن حج�ت ھ�ای ق�رآنجا در خود دارا م�ی باش�ند. و ) می خواند کھ ھمواره مؤمن�ان از پروردگارش�ان طل�ب چن�ین حجت�ی را م�ی کنن�د ک�ھ ب�ا آشکار و یاری دھنده

بی�ب و ح، ی�اری دھ�د و م�وال و دوس�ت و وجودش عم�ال آن�ان را در دی�ن و ھ�دایت و ص�راط المس�تقیم نج�اتمؤمنان را بھ رس�یدن چن�ین قرآن. و خداوند ھم ھمواره در اشدو آخرت ب طبیب و رھبر و یاور آنھا در دنیا

ت کام�ل و عی�ان ، م�ی نمای�د و ای�ن بھت�رین ج�حرا دعوت بھ صبر تا ب�ھ رس�یدن ھانحجتی وعده می دھد و آخداوند از نزد خود شاھد و امامی برای مؤمن�ان ص�بور م�ی فرس�تد ت�ا و« اجر مؤمنان است و می فرماید:

» س�لطان نص�یر«نبیای الھی نی�ز از ن�زد خ�دا طل�ب حتی ا » .ت شوند و این اجر صبر و ایمان آنھا استھدایاحکام و صفات دی�ن ھس�تند کاملھ و عملی و عینی و وجودی ھمۀمی نمودند کھ ھمانا اولیای خدا و مظھر

ھستند. خلق می باشند و عارفان بر نفس پروردگارند و شفیعان و شاھدان بر ارادۀو محل ی تی باز م�مردم می تابند و چشم دلشان را برای مد ھلھ بر ظلمت و جکحجت ھای آشکار خدا نوری ھستند

ند ھس�ت یاملع�کنند تا حقیقت را ببینند و بھ مرحلھ انتخاب نھائی برسند. پس حجت ھای خ�دا ب�ر روی زم�ین ھ ن�د ک�م�ی دا رس�انند و زان پ�س ھ�ر کس�ی دگی م�یزن ری دم اختیار و انتخاب واقعی و جد قاکھ مردم را بھ م

لمس��ئو وھ�ی را ب�ر م�ی گزین�د راو این�ک ھ�ر ک�ھ بخواھ��د راه ھ�دایت و ی�ا گم«چ�ھ راھ�ی را برگزی�ده اس�ت. » وی�د.گم�ی اگر بگوید دیگران م�را فری�ب دادن�د دروغ م�ی گوی�د و م�ی دان�د ک�ھ دروغ اعمال خویش است و

- قرآنت اس�ت کھ بھ مثابھ اتمام حج اشدت ھای او در میان ھر قومی می بحج وراین سخن خدا در مواقع بروز ظھ

ب�ر ج�ای نم�ی گذارن�د و م�ردم را ت کامل و آشکارند و ھیچ بھانھ ای و جھ�ل و تردی�دیزیرا اولیای خدا حج م اختیار کھ عالیترین مقام انسان در جھان ھستی است قرار می دھند و از جبرھا کھ ھمھ حاصل جھل قادر م

. زیرا ھمۀ جبرھا و سلطھ پذیری و ظلم ھای بشر از جھل دھند یرون می آورند و قدرت انتخاب میھاست بای��ن ان در ھ��ر ق�ومی ک��ھ ظھ��ور نماین�د ھم��ۀد اوس��ت و اولی��ای خ�دا ب��ا ن��ور وجودش�و خی�االت دم��دمی و م�رد

ش�نائی روز ق�رار م�ی حقیق�ت دی�ن را در رو ھس�تند و» ین یوم الد « ابھامات را از میان می برند و بھ مثابھ دھن�د ت�ا ھم��ھ ببینن�د و ب��ھ یق�ین برس�ند و ب��ھ عرف�ھ برس��ند و بتوانن�د ب�ا اطمین��ان انتخ�اب کنن��د. یعن�ی بش��ر را

ھ�یچ اج�ری از ش�ما « از زبان انبیاء و اولیای خدا می فرماید : قرآنصاحب اراده می کنند . و این است کھ ن ھمین بس کھ زین پس ھر کسی کھ بخواھد م�ی توان�د مردم نمی خواھم و اجر من در نزد خداست و اجر م

ار و انتخ�اب تی�اخ ، مقام رس�یدن ب�ھ اراده و ت برای مردمپس مقام حج ». راه ھدایت یا گمراھی را برگزیند. ت�ی آش�کار عذاب من بر کسی نازل نش�د مگ�ر اینک�ھ حج :«ن است کھ خداوند می فرماید کھ . برای ھمی است

٢۴٩

و لطف من بر کسی نازل نشد مگر اینکھ حجتی آشکار بر او عیان گردی�د . و آن�ان بر او عیان شد و رحمت دش�ان ظل�م کردن�د وفریبی پرداختند و خود ب�ھ خ –کھ راه گمراھی را انتخاب کردند بھ آن دلیل است کھ بخود

» و بر خود گمراه شدند. در معج�زات زی�را آن اش�دلھ�ی م�ی ب) بس�یار ع�الیتر از معج�زات انبی�ای ات اولی�ای خ�دا (عل�ی وارانمقام حج

ک�اری م�ی گار را برای مردم بھ نم�ایش غی�ر قاب�ل اندرخ می داده است و عظمت و قدرت پروجھان طبیعت ر :ی فرمای�د م�چشم بندی و سحر و ج�ادو م�ی گذاش�تند و خداون�د ت کھ مردم اکثرا آن را بھ حساب گذاشتھ اس

دی اح� دن�د وقط ک�افران ب�ر کف�ر و ع�داوت و تکب�ر خ�ود افزوھر گاه معجزات خود را بر مردم نشان دادیم ف«ج�ود ق�ت را در ون�ور حقی را ب�از م�ی کنن�د و ا در قلوب نفوذ می کنند چشم دلھ�او اولیای خد». ایمان نیاورد

د ند و می دانن�حق ، معرفت می یاب دربارۀ« می فرماید : قرآنھمانطور کھ دھند و خویش بھ آنھا نشان می. »نم�ی ش�وند فریبی می پردازن�د و ج�ز ان�دکی ایم�ان نم�ی آورن�د و ھ�دایت –لی اکثرا بھ خود است و کھ حق

رای . و ب� معج�زات بیرون�ی ب�ا چش�م س�ر حاص�ل مش�اھدۀ قلب�ی اس�ت و ن�ھ مش�اھدۀپس ایم�ان و ھ�دایت فق�ط یابھا م�عذ اشد می کنند بھ تکبرھا کھ باز نقومی وعصری آ ھمین است کھ پس از ظھور اولیای خدا در ھر

ادهعرف�ت و ارمو آنھ�ا ب�ا اختی�ار رسند زیرا دیگر حجت قلبی بوده است و بطور کامل بھ آنھا رسیده است وون�د ب�ھ خطار خدااه دوزخ را در پیش گرفتند . و بیشترین اش را برگزیده و رد راه عداوت با خدا و اولیایوخ

د اب م�ی دانن�اھ�ل کت�«. و م�ی فرمای�د : نفکریالعات واخبار و روش�اھل کتاب است یعنی بھ اھل سواد و اط د ور م�ی کنن�انک�ا ر واس�ت ول�ی ب�از ھ�م تکب� ح�ق اش�دکھ آنچھ کھ در نزد نور ھدایت ما (اولی�ای خ�دا) م�ی ب

. » رسند ت آنھا بھ عذاب خدا میاکثری ردم م�ی خ�اب ب�ھ م�او می باشند عامل بازگردانیدن اراده و قدرت اختی�ار و انت ر ارادۀظھپس اولیای خدا کھ م

ت یابند و ی ھا نجاناتوان باشند و مردم را بھ خودشان می آورند و بر اراده شان مقیم می کنند تا از جبرھا وی باش�ند م�ن م�ردم ی�اھ�ای کام�ل او در م تم�. پس اولیای خدا کھ حک مسئولیت وجود خود را بر عھده گیرند

ارش�ان ، یدر اخت دانند تا انتخاب کنن�د. یعن�ی م�ردم راھمھ را بخودشان باز می گر ، ھم مؤمنان و ھم منکرانان) ر(متکب�� ت م��ردمار و انتخ��اب م��ی کش��انند زی��را اکثری��ی��. یعن��ی جب��را آنھ��ا را بس��وی اخت مجب��ور م��ی کنن��د

ب�ھ و اعم�ال خ�ود را ھس�تی جبرپرست ھس�تند و س�لطھ پرس�ت م�ی باش�ند و نم�ی خواھن�د مس�ئولیت حی�ات وه از اراد ریمیل بھ مردم پرستی و حکومت پرستی ھم از جب�ر پرس�تی و بی�زا . خود بگیرند تنھائی برعھدۀ

در ھ�ر ت ھ�ای خ�داو اختیار خویش است تا دیگران را مسئول خ�ود بدانن�د ول�ی ای�ن ام�ر پ�س از ظھ�ور حج�ل اعم�ال و ام�روز ھ�ر کس�ی مس�ئو« قومی بر آن قوم حرام می ش�ود و خداون�د در ای�ن رابط�ھ م�ی فرمای�د :

» .ت اعمالتان آگاه و بینا نمودیم ست زیرا شما را بر نی خویش اھ لح�اظ ب�اطنی نی�ز ب�ھ ت را ب�بش�ری نھ�ائی و کام�ل ب�ر بش�ر اس�ت ک�ھ ک�ل حج�ت بالغ�ۀ ، ق�رآنظھ�ور اس�الم و . و امام�ان و اولی�اء و ت آوردرا حج� ق�رآناعمالشان رسانید و ب�ھ لح�اظ کالم�ی ھ�م ماھیت بصیرت دربارۀت م�ت دین می باش�ند ک�ھ حکنیز حجت ھای عینی و شھودی حقانی (ع)فان پس از ائمھ اطھار مخلصان و عار

ت ھ�ای امامان حج�« د : مایمی فر (ع)کھ امام صادق رطونت ھا می باشند ھماھای جمالی ھستند و کمال حج ام�ام غای�ب است ک�ھ ورگار بدرداز عدل و رحمت پرو کامل و نھائی خدا بر مردم در ھر عصری می باشند و

ت مردمان در ھر عصری نماید. در ھر عصری و برای ھر قومی امامان آشکار و ن�اطق وج�ود دارن�د را حج

٢۵٠

ت ھ�ای تم�ام ش�دۀو حاض�ر و ن�اطق ھس�تند ک�ھ حج� این امام�ان ح�ی عوت بھ امام واحد غایب می کنند.کھ د »ع ) . (نھ امام غایب مھدی خدا بر مردم می باشند و

ام�ل ، مح�ل عارف�ان ک اس�ت ول�ی اولی�ای خ�دا و ق�رآن) از خ�دا و یک یا چند آیھ (نشانھ ھا ، ظھور ھر حجتی ناطق ھستند و علی زمانھ اند . قرآنمی باشند و قرآن آیات الھی و کل ظھور ھمۀ

برک اقعین یا اکبر الو ین تکبریا احق الم

و . ک�ھ ای�ن کب�ری اس�ت ب�ر ح�ق وجود (خدا) است بر عدم طھ و احاطھ و غلبۀتکبر دو نوع است : یکی سل

و اش�ددر عالم وجود موجودات اثبات و تأئید و تصدیق می شود و مقبول و مورد پرستش ھر مخلوقی م�ی بی است از جانب مخل�وق تکبرگر . و دی از اسماء اوست» متکبر«ریائی ذات اقدس پروردگار است و این کب

ج�ود (عدم) کھ حاصل غ�رور آن اس�ت و محص�ول مش�تبھ ش�دن ع�دم اس�ت در اینک�ھ گوی�ا ص�احب و مال�ک و

٢۵١

از ازل وجود داشتھ است و ھرگز بھ عدم باز نمی گردد. چنین تصور و غرور باطلی از جان�ب است و اصال ع�ا و د این اد نعذاب آور است زیرا ھرگز نمی توانی ناحق و دروغ و مخلوقاتی کھ اصلشان از عدم است بکل

نخس�تین ع�ذاب م�ی کش�ند . ،احساس خود را ثابت نماین�د مگ�ر آنک�ھ فق�ط از باب�ت ای�ن مش�تبھ ش�ده گ�ی ام�رم ھم مث�ل او دمخلوقی کھ دچار چنین تکبری شد ابلیس بود و آن ھم در رابطھ با خلقت آدم بود زیرا دید کھ آ

انک�ار ش�د و ب�ھ ر وق�رار گرفت�ھ اس�ت و دچ�ار بخ�ل و تکب�گ�اه و ذات وج�ود (خ�دا) است ولی ب�ر جای از عدمر . و ھم�ین نخس�تین متکب� ع�ای خ�ود برخ�وردار ش�ود و توب�ھ کن�دد ت�ا از ع�دمیت اد یلعنت و دوزخ مبتال گرد

د ت�ا آدم�ی مأمور شد تا آدمی را ھم بھ این غرور و تکبر بیازماید و امر را بر او مش�تبھ نمای� ، کذاب و باطلر اس�ت ب�ھ معن�ای مش�تبھ ش�دن ام�ری تکب� . غرور کھ علت کب�ر و اشدگمان کند کھ وجودش از خودش می ب

یا ھدیھ ای بدھی و او بزودی از یادش برود کھ از جانب ش�ما ب�وده ما بھ کسی مقامیمثل اینکھ ش اشدمی با ببین�د و ب�ھ ی�اد آورد ی�ا ب�ھ ی�ادش است و خیال کند کھ از ازل مال خودش بوده است و ھرگاه ھ�م ک�ھ ش�ما ر

. ای�ن دقیق�ا غ�رور اس�ت اش�داصال چشم دیدن شما را نداش�تھ ب آورید آنگاه بھ شما کفران کند و فخر نماید ودچ�ار نس�یان نس�بت ب�ھ ک�ی ش�یطان ب�ھ انس�ان اس�ت ک�ھ او را نزدی ۀو نتیج� اشدفریبی می ب -کھ حاصل خود

عاھ�ایش را نم�ی توان�د آدمی از این روست کھ ھرگ�ز ھیچک�دام از اد ر. باطل بودن تکب وجود خویش می کندکب��رش، از آن وراده ای ن��دارد و وج��ود و اراده اش ابخش��د . پ��س از خ�ودش وج��ود و واقعی��تاثب�ات کن��د و

ر ، کب�ر حاص�ل احس�اس حق�ارت ع�دم در مقاب�ل وج�ود گ�خداست و او از آن خود پنداشتھ است . بھ زب�انی دی، کب��ر حاص��ل ن��ابودی ع��دم اس��ت در قب��ال . در حقیق��ت حق��ارت انس��ان در مقاب��ل خ��دا اس��ت یعن��ی احس��اس

. وج�ود اکنش عدم در مقابل ک�نش وج�ودحق . و ل ناتوانی عدم است در مقابل ارادۀ، حاص موجودیت وجود. حاص�ل پشت کردن ع�دم ب�ھ وج�ود اس�ت پس کبر ، حاصلگار است درآدمی از جود و بخشش المتناھی پرو

ای م�ردم «ک�ریم م�ی فرمای�د : ق�رآنغن�ی و بخش�ش پروردگ�ار و ت وناداری ع�دم اس�ت در مقاب�ل ق�و فقر و ر حاص�ل احس�اس حق�ارت اس�ت و ای�ن پ�س تکب�». و ق�وی و غن�ی فق�ط خداس�ت بدانید کھ ھم�ۀ ش�ما ناداری�د

خ�دا حقارت بصورت حسادت و دش�منی ب�ا خ�دا ب�روز م�ی کن�د ک�ھ در دش�منی ب�ا مخلص�ان و انبی�اء و اولی�ای دمی نسبت بھ اصل ع�دمی او م�ی باش�ند و دی�ن اص�ال مکت�ب ب�ھ آآشکار می شود زیرا اینھا بھ یاد آورندگان

فریب�ی –ان ، خص�م ب�ھ ی�ادآوری اص�ل خ�ویش م�ی باش�ند و طالب�ان نس�یان و خ�ود تکب�ریاد آوردن اس�ت و ممعرفت نفس اینست کھ آدمی و یکی از نعمات – قرآن» و نیست کافران را جایگاھی اال در غرور«ھستند .

م�ی کش�د زی�را ھم�واره خ�ود را ب�ھ ی�اد تکب�رھمواره مواجھ با اصل عدمی خویش است و بن�ابراین دس�ت از عاھای وج�ودی اش واق�ف اس�ت و دارد و می بیند کھ وجودش از خداست و ھمواره بر ناتوانی خویش در اد

» . یابم ھر چھ می نگرم جز عجز خویش نمی « بقول شمس تبریزی : . پ�س ن�در آدمی بھ معنای پشت کردن و نفی نمودن وجود است کھ از اصل عدمیت آدمی سر م�ی زپس تکب

صیبش نمینآدمی از خصائل عدمی و عدم گرائی اوست و برای ھمین ھم جز عذاب و تباھی و ناکامی تکبر وناک�امی ان ھم�واره درتکب�رم من ھ�ین�اتوانی اس�ت . ب�رای ھم� کند زی�را ع�دم مظھ�ر معن�ای کام�ل ناک�امی و

(خدا) . وجوداست و رسوائی عدم است در مقابل غرق می شوند و این عذاب بزرگیناتوانی ھای فزاینده ت�ا از ب�اران اشدمتواضع ب و چون گودالی گود و اشدعدم بایستی در مقابل وجود زانو بزند و خاشع و تابع ب

وج�ود شود و از ناتوانی و رسوائی رھ�ا گ�ردد و ص�فات وجود خدابرخوردار شده و زنده بھ ، رحمت وجود عائی قلبی آنھاست . مخلصان و عارفان نیز خشوع و بی اد را بیابد . و بزرگترین نشانۀ

٢۵٢

ب�تالی او فراموش�ی –دمی نسبت بخویشتن اس�ت و از نش�انھ نس�یان و خ�ود آرور نشانھ جھل غو پس تکبراش�ی از نگ�ی حاص�ل ای�ن قحط�ی زد تکب�ری در بش�ر متی و ق�درت گرائ�ی م�اد . و مال پرس� د بھ عدم استمجد

ی�را . ز ی عدمھم با نشانھ ھانخواھد ضعف و ناتوانی خود را جبران کند آ عدم گرائی است و بدین طریق می آن اس�ت . ه و مس�تمرآشکار و بیرونی و نقد عدم است و مرگ و تباھی خص�لت روزم�ر نشانۀ ، هماد جھان س�تر دھ�رو شب ھا و عمرھا و مرگ ھا ھمگی نشانھ ھای فنا شونده گ�ی ھس�تند . جھ�ان م�اده بوزھا گذر ر دم�ی م�یآا ش�ونده گ�ی و فن�ا کنن�ده گ�ی ن�دارد . و فن�و دھر (زم�ان) خص�لتی ج�ز از دس�ت رون�ده گ�ی و است

اتوانی ن� و ب�روز ش�دیدتر م�ی ش�ود ، مرض فنای خود را عالج کند و می بینیم کھ مرضش روز خواھد با فناھ کث�ر م�ردم ب�ا بھ یاد نمی آورد و« قرآنبقول عدمش مسلم تر می آید ولی باز ھم اش عریان تر می شود و

» . یاد نمی آورند کھ عدم را. شدامی ب اللھی، تنھا سالح شیطان در ساقط کردن انسان از مقام وجودی اش یعنی خالفت رتکب

نب�رد ج�ود پن�اهو ب�ھ ومان کند کھ وجود دارد و منکر وجود (خدا) شود اصل آدم است از یاد آدم می برد تا گخ�ود فریب�ی و –جھان خود جھان عدم پرستی است و ، و صاحب وجود نگردد . پس مستکبرین و استکبار

ی اد م� ظ�ۀرتر م�ی ش�ود فراموش�کارتر م�ی ش�ود ت�ا آنج�ا ک�ھ حت�ی حافچھ بشر متکب . و ھر فراموشی است –عاص�ر اس�ت مع�دم پرس�ت تم�دننسیان ذھنی و حافظھ ای از ویژه گی بارز . و دھد ت میخود را نیز از دس

ھ ک�ران ب�ا اھ�ل معرف�ت نف�س از ای�ن روس�ت . و خص�ومت متکب� کند و بصورت یک بیماری مسری عمل می ین نش�ان م�ران می شود و متکبران را بھ خودش�اردن در متکب وآ دن و بھ یادموجود عارفان موجب بخود آ

ا د را تماش�باشند . نمی خواھند خود را بھ یاد آورن�د و وض�ع جن�ونی خ�و ران خصم خودشان مید و متکب دھ . کنند و خود را اصالح نمایند

،ست. ع�دم ب است زیرا وجودش را بھ سمت عدم می کشاند کھ مظھر دروغ ااه ناخواه کذار خوانسان متکب و عدم نھ دم نمی بود .است و اگر وجود می داشت کھ ع دروغ است زیرا وجود ندارد و ھرگز وجود نداشتھ

در د داردج�واست بلکھ دروغگو و فریبکار و ریاکننده است و س�عی دارد ک�ھ وانم�ود نمای�د ک�ھ و تنھا دروغب�ھ یتک�مخ�ود ن�دارد چ�ون اتک�ائی ب�ھ وج�ود ن�دارد و اتک�ائی ب�ھ نف�س تکبر. و انسان م جھان صورت مادۀ

تی اس�ت و بھ عدم است و عدم تھی از ھر قدرتی و ق یو صورت عدم است یعنی متکجھان ماده است کھ ریا ر تکب�ز ص�فات مو بنابراین متکبر مجبور است کھ تظاھر بھ چیزی کند کھ ندارد و نیست . پس دروغ و ریا ا

است . م�ی نھ اص�ال ک�مطلقا اتکاء بھ نف�س ن�دارد زی�را اص�ال میل�ی ب�ھ ش�ناخت نف�س خ�ود ن�دارد و چی�زی را تکبرم

س�ت و ب�ھ اطبع�ا م�ردم پرس�ت تکب�ر. پ�س انس�ان م اش�دشناسد و نمی بیند چگون�ھ م�ی توان�د ب�ھ آن متک�ی بگ�ز نم�ی ند ول�ی ھرعاھای دروغین خود را اثبات کھا شاید اد نآ بواسطۀقدرتھای مادی تکیھ می کند تا بتواند

ت استی از صفرود و سلطھ پر ندان دنیوی میاران و قدرتمجب از ھمین طریق است کھ بھ زیر سلطۀ تواند وج�ود ب�ھ و ، یعن�ی معامل�ۀ فروش�ی –فروشی بدست نمی آید . و خ�ود –ان است کھ جز در طریق خود تکبرم

ست . گناھان و عذابھا اشد فروشی از –. و اینست کھ خود عدم : وجود را دادن و عدم را خریدن

٢۵٣

دنیا یا اکل◌ العالمین نی اآلخرین یا اد

ع��الم ھس�تی از اول ت��ا ب�ھ آخ�ر و از ظ��واھر ب�ھ اعم��اق ب�اطن اس��ت و ھ�ر عض��وی از وج�ود آدم�ی ظ��رف ک�ل

دریاف���ت و درک و جل���وه ای از ع���الم ھس���تی اس���ت و مح���ل حافظ���ۀ ن���زول و ظ���رف و وج���ود انس���ان مح���ل ، ی�ک جھ�ان اس�ت و . یعن�ی ی�ک انس�ان ی از ھس�تی المتن�اھی پروردگ�ار یگان�ھ اس�تبرخورداری از جنبھ ا

ق�رآن. و این ھمان معنائی اس�ت ک�ھ در خداست سان کامل ، جھان کامل است و ھستی کامل است و خلیفۀانزم�ین و آس�مانھا و ھ�ر آنچ�ھ ک�ھ در آنھاس�ت را مس�خر وج�ود انس�ان ک�ردیم و تس�لیم وج�ود او « آمده ک�ھ :

٢۵۴

جھ�ان در درون توس�ت و ت�و در ب�رون در جس�تجوی ی فرزن�د آدم ک�ل ا« می فرماید : (ع)و علی .» ودیم نمآش�کار ق�رآن رو در آی�ات مک�ر » . من کل زمان و ھستی، ھستم « می فرماید : (ص) محمدو » چھ ھستی ؟

ان ھس�تی عض�وی ھ�دریاف�ت ظ�اھر ج ی است و محل بھ معنی جھان ظاھری و صوری و ماد » دنیا«است کھ نامی��ده اس��ت ک��ھ جھ��ان ح��دس و » ظ��ن «آن��را ق��رآنو ی��ا مغ��ز نامی��ده م��ی ش��ود » ذھ��ن«از انس��ان اس��ت ک��ھ

رس�ند و در نم�ی می گراید و پیروان ذھ�ن ھرگ�ز ب�ھ ح�ق گمانھای دمدمی است و ھمواره بھ بطالت و ناکامی ، . یعنی عالم م�اده اقط شده استو پست شده و س» نزدیک شده « بھ لحاظ لغت بھ معنای » دنیا«. عذابند

ش�ده اس�ت و بایس�تی است کھ انسان در آن پرت�اب السافلیناسفل پستی و نزول جھان ھستی است و عرصۀگی در حال سقوط و تباھی و فنا شوند، پوستھ جھان است کھ ھر آن . دنیا خود را باال بکشد و عروج نمایدیزی، پوستھ بیرونی می با ھر چدو نزدیکترین حد و مرز آ چرک حاصل از آن است مثل پوست بدن انسان و

. و ع�ذاب و فس�اد پ�ذیر و میرن�ده اس�ت آن جنب�ھ ای از ھ�ر چی�زی ک�ھ تب�اھی . یعنی آن استو نماد ظاھری ھ . و ذھ�ن آدم�ی ظرف�ی و کاس�ھ ای اس�ت ک� و ناکامیھای حاصل از آن از ھمین روستپرستی حاصل از دنیا

جھ�ان اس�ت و عفون�ت و اض�افات و د . پ�س ذھ�ن آدم�ی ظ�رف پ�ذیرش جنب�ۀ م�ردۀاین چرکھا در آن می ریزس�تان ھم�ان گذش�تھ راینست کھ ذھ�ن آدم�ی طبع�ا گذش�تھ گراس�ت و حافظ�ھ پرس�تی دنی�ا پ . و مدفوع آن است

گرای�ان را و مرگ پرستی جھان است و مرده پرستی و مرده خواری است و اینس�ت ک�ھ خداون�د ظ�ن رستیپکور و کر و جاھل گرایانند مرده و نیمھ جان و لت و رنج می داند و مشرکان را کھ ھمان ظن بطاھمواره در

و فاسد می خواند . زیرا بقول موالی رومی : ذات نایافتھ از ھستی بخش، کی توان�د ک�ھ ش�ود ھس�تی بخ�ش. خواری است دم است ھمین مردهت مراکثری . و ذھن پرستی کھ حرفۀ مرده خواری ، مرگ و فساد می آورد

گ ھمگی مرگ آور است و تباه کنن�ده. طب و ھنر و فرھن و حصوالت ذھن پرستی در علوم و فنونم و ھمۀ رود. دنیا پرستی است بسوی مرگ و تباھی می و کھ محصول ذھن پرستی تمدناین کھ کل ھمانطور

ھ���ان اس���ت یعن���ی ت و برخ���ورداری از ب���اطن و آخ���رت جف���ن���زول و حف���ظ و درک و دریا و دل آدم���ی مح���ل انس�ان طور ک�ھ دل آدم�ی منش�أ حی�ات و ارادۀ. ھم�ان و حاض�ر جھ�ان ح�ی جاودانگی و حیات زنده و جاری و

ع�الم را در خ�ود ھس�تی ک�ل ت) اس�ت ک�ھ تم�ام دھ�ر و حی�ات و(اکنونی نیز ھست. یعنی دل آدمی محل الساعھی و حاض�ر ح د و از آن برخوردار گردد تاداراست و بایستی در وادی معرفت نفس (باطن گرائی) بھ آن برس

قیام�ت آن ھنگ�امی اس�ت ک�ھ نھ�ان جھ�ان، قرآنقیامت است کھ بقول . یعنی دل آدمی عرصۀ و موجود گرددجھان، خداس�ت و ذات س�رمدی . یعنی بطن نھائی عیان می شود و ھمھ در حضور پروردگار قرار می گیرند

می گردد و قیامت اھ�ل دل ، ائی بر اھلش در ھمین دنیا، واقعکمال باطن پیم اوست کھ در معرفت نفس و دربگ�و «مک�ررا بی�ان ش�ده اس�ت ق�رآنک�ھ در اش�دنام قی�امتی اھ�ل دل م�ی ب الساعھ است و نقد است و الساعھ

م��رگ ذھ�ن پرس��تان نی��ز از م�رده پرس��تی و ت�اریخ پرس��تی ذھن��ی». نزدی��ک اس��ت اعة (قیام��ت) بس�یارالس�ی��ا بص��ورت و پرس��تی چ��ھ بص��ورت عل��م ت��اریخ و فلس��فۀ ت��اریخت��اریخ واری آنھاس��ت ،خ��واری و تفال��ھ خ��

ک��افران و ظ��ن «م��ی فرمای��د : ق��رآن. و خ��اطرات پرس��تی و پرس��تش س��نت آب��ا و اج��دادی و می��راث خ��واریظ�ن گرائ�ی و م�رده پرس�تی و اش�د و . » از س�نت اج�دادی خ�ود پی�روی م�ی کن�یمن�د م�ا فق�ط یپرستان م�ی گو

نف�اق در دی�ن اس�ت و اص�وال اش�د ت پرستی در وادی تقلید آداب مذھبی ظھور می کند کھ تی و سن تاریخ پرس: واری بشر است کھ بقول موالی روم�یتقلیدی گری حاصل ظن گرائی و دنیاپرستی و قشری گری و مرده خ

شان بر باد داد . لیدخلق را تق

٢۵۵

. رددک�ھ ظ�رف دنی�ا پرس�تی محس�وب م�ی گ� اش�دباست کھ از ذھن پرستی می تقلید فقط حاصل ظاھر پرستی آداب ب�ارۀک�ریم در ق�رآن. ھمانطور کھ در وادی باطن گرائی و معرفت نفس سراسر خالقیت و نوآوری است

م��ت و و خداون��د نم��از و روزه و قص��اص و حک« دین��ی و عب��ادی اھ��ل ایم��ان ب��ھ معرف��ت نف��س م��ی فرمای��د : افت�ھ ان�د م�ید مؤمنانی کھ ھن�وز ب�ھ وادی ب�اطن و دل راه نیرموو در » طھارت را بر مؤمنان نوشتھ است.

لب�ی داری�م و پس عم�ل ق» . نماز و روزه و طھارت را بر مؤمنان فرض کرده است تا بھ جا آورند « فرماید ت ظ�اھری طھ�ار دی�ن عمل�ی (رفت�اری) . نم�از ظ�اھری داری�م و نم�از ب�اطنی ، . دی�ن قلب�ی داری�م و عمل ی�دی

ر ح�ال و بالوقف�ھ د اینھ�ا مس�تمرا و« و و .......... و در مورد نماز اھ�ل ب�اطن م�ی فرمای�د : داریم و باطنی پ�س . »ی برن�د ی م�زاز نزد او رو در بھشت خدا قرار دارند و و لحظھ ای از یاد خدا غافل نیستند نمازند و

رک اس�ت و ، ش�ق�رآناز ی ھم�ھ ب�ھ نق�ل ت دنیوی (ذھنی) داریم و اخروی . و دین و عب�ادات ظن�ادین و عبادق . و رز ویندجاز دین خالص کھ دین دل است بیزاری می مبتالیند و نت مردم بھ آھ اکثری کعظیم است ظلم

ن ل و خدایش�اآنھ�ا ک�ھ از ن�زد د . آنھا کھ از نزد طاغوت و شیطان روزی م�ی برن�د و دنیوی داریم و اخرویاز غی�ر . ھ�ر چ�ھ ک�ھ قیقت مطلقھ اش پیدا م�ی ش�ودن جاست کھ حیم. حالل و حرام ھم از ھ روزی می برند

ان دا از دلھایت�ک�ھ ی�اد خ�ذائی غھر بدانید کھ « منان می فرماید : . ھمانطور کھ بھ مؤ خدا بجوئی حرام استاست و بشر فسق است و باطل ۀ اعمال ذھن گرایانۀپس ھم» . بر آن جاری نشود حرام است و فسق است

و گن�اه باط�ل و ح�رام کھ ھم�ان دنی�ا پرس�تی اس�ت ب�ھ منزل�ۀ . پیروی از ذھن گناه است و موجب عذاب استخی�ر ھ�ر «نطور ک�ھ رس�ول اک�رم م�ی فرمای�د : . و ھم�ا است و پی�روی از دل راه ح�الل و ث�واب و خی�ر اس�ت

ی ھم�ان و راه رسیدن بھ وسط خی�ر چی�ز» است نھ بر روی پوستھ و ظاھر آن . نچیزی در وسط و باطن آر رت اس��ت ک��انون خی��ر ھ��خ��. و دل ک��ھ ک��انون آ وس��ط و دل خ��ویش اس��ت یعن��ی ب��اطن خ��ویش راه رس��یدن ب��ھ

ده نچ�ھ ک�ھ آفری�آبگو کھ پناه می برم بھ خدا از شر « می فرماید : قرآنو از این روست کھ اشدچیزی می بو پ�اکی نخ�ش پی�دا م�ی ش�ود ھم�ان ش�ر و نای جھان کھ در ذھن بدست می آید و سر و صورت ماد » . است

تباھی جھان است . پرس��تی و مخل��وق پرس��تی و کث��رت پرس��تی اس��ت از ظ��ن پرس��تی اس��ت و ظ��اھر ءب��ت پرس��تی ک��ھ ھم��ان ش��ی

جھ�ان )پس�ت ت�رین . پس ذھن آدم�ی ، دنی�ائی ت�رین (نزدی�ک ش�ده ت�رین و پرستی است کھ دنیا پرستی است ر او ج�ایرس�د و د بھ او م�ی اوست زیرا جھان بیرون در ذھن انسان بھ نزدیک ترین و پست شده ترین حد

ھ مرب�وط ب� د در ذھن خود جھ�ان بی�رون را م�ی یاب�د جھ�انی ک�ھ گذش�تھ و. آدمی کھ چشم را می بند می گیردن�ی ھ�م از اسفلی ب�ودن یافت�ھ ھ�ای ذھ دیروزھاست و پوستھ اش ساقط شده و در ذھن افتاده است و پستی و

نس�اناام�وات نیس�ت و فظھ ھم چیزی ج�ز س�ردخانۀھ است و حاھمین روست و اصال عملکرد ذھن بر حافظ »ر ندارن�د. اکث�ر م�ردم م�رده ان�د ول�ی خب�« تغذیھ می کن�د و م�ی می�رد. ذھن پرست از این سردخانھ بتدریج

- قرآنپرستی ، کامپیوتر پرستی و مدرس�ھ پرس�تی ھمگ�ی از ، نمره پرستی ، عکس و فیلم و ویدئو حافظھ پرستی

ده پرستی و م�رده خ�واری انس�ان غاف�ل از دل اس�ت و از عالئ�م م�رده گ�ی اس�ت . عوارض و نشانھ ھای مرحافظ�ھ ۀم�رد و فس�یلی وقت�ی از م�واد زیرا در م�دارس و دانش�گاھھا و ح�وزه ھ�ا نی�ز و در کتابھ�ا نی�ز آدم�ی

فس�یلی و مش�غول کس�ب م�واد ، شخصی خود کم می آورد و دچار قحط�ی زده گ�ی درون�ی و روان�ی م�ی ش�ود فظھ دیگران می شود و این بھ معنای آدمخواری از قبرستان تاریخ است . حا مردۀ

٢۵۶

زدی ی�زی ج�ز دچکار دنیاپرستان چیزی جز تقلید نیست آنھم تقلید از جھان مرده و مرده گان زی�را ک�ار ذھ�ن ن ب�ھ . ک�ار دنیاپرس�تا ھ�ای ذھن�ی فرض�ی و قرض�ی و عاری�ھ ای و س�رقت و تھم�ت اس�ت یافت�ھ ھمۀ نیست و نق�رآی�ز در ه در س�واحل اس�ت و خداون�د ناجساد ماھیان م�رد و ذیھ از کف و فضوالت روی آب دریاغمانند تاست کھ می د شدنی است و آبکف روی دریا نابو« را بھ ھمین امر تشبیھ می فرماید :دنیا پرستان روشبیش�تر م�ی چ�ھ ک�ھو دنیا پرستان از آب حیات جاوید بی بھ�ره ان�د و ک�ف خ�واران م�ی باش�ند و ھ�ر . » ماند

و «س�ت. اان دنیا پرستان و اھ�ل ظ�ن . مصرف پرستی تمام آرم خورند حریص تر و قحطی زده تر می شوند نن�د و ای�نس�ت از آنچ�ھ ک�ھ م�ی خوامبراذھ�ن نم�ی خوانن�د و خ�دا اکثر مردم خدا را جز بھ ح�رف و بواس�طۀ

» . ھوای نفس آنھاست کھ می پرستند . یار ن�اچیزاست . دنیا پرستان از ذھن خود نیز فق�ط از بخ�ش بس� از ذھن پرستیبت پرستی (مخلوق پرستی)

ی ر آنھ�ا ب�دخ�ورداری و ک�ارآئی ندارن�د و از بخش عمده و اساسی آن ھ�یچ بر د ونآن یعنی حافظھ برخوردارل فق�ط اھ� و عالم ھستی استکل بھ حافظھ و حیات و ھستی فشرده شدۀ. مغز آدمی بھ مثا کار و عاطل است

ھا و در آن نور دل خویش است کھ بتدریج بر طبقات و الیھ ھای ذھن خود واقف می آیند عتشعش ل بواسطۀدق�ھ و و ف کم�تعل�م و ح ل وخالق و فعال می شود و بکار می آید و آنھ�ا را برخ�وردار م�ی کن�د و مظھ�ر تعق�

ان دنیا پرست«می فرماید : ھمانطور کھ خداوند د و جھان ھستی را می خوانند .نعلم کتاب می شو معرفت و » .نند. کحتی از ظاھر جھان ھم دانشی بسیار ناچیز دارند و مؤمنانند کھ ظاھر جھان را نیز درک می

نسان وجود ای محفوظات ازل ، ذھن شناختھ و یافتھ نمی شود و ذکر (یاد) قلبی خداست کھ کل جز بھ نور دلن د و جھ�اروآرا ک�ھ از خلق�ت در او نھ�اده ش�ده ب�ھ ی�اد م�ی عل�م و اس�ماء الھ�ی را بھ ی�ادش م�ی آورد و ک�ل

آی�د. ارت آن درگیرد نھ اینکھ بھ برده گی و اس�بیرونش را کشف می کند و در اختیار حیات و تعالی خود می الل ر و استقاموات تسخیر شده است و از خودش اراده و اختیا پرستان و حافظھ پرستان بواسطۀ وجود دنیاگ�ی ، احس�اس از دس�ت رفت پرس�ت ھم�واره در حس�رت اس�ت و حس�رت ای ندارد . آدم ظ�ن ھستی و حیات و

. است و این احساس مرده گان است

لطیف یا الطف الموجودین یا الطف المعبودین

. پ�س لط�ف ف اس�تفرماید ک�ھ خداون�د ب�ھ پرس�تنده گ�انش لطی� کریم می قرآناز اسماء خداست و » لطیف«

قاوت و او درم�ی یابن�د و ک�افران و منک�رانش، خ�دا را در ش� طافت وجودش را فقط دوس�تان پرس�تندۀخدا و لو . اینس�ت ک�ھ ب�ر اھ�ل عش�ق رن�دغضب خدا برخوردا و می یابند و از جبر و قھرثقل و قھاریت و جبرھا در

ستم ، دین سراسر جبر و اک�راه و قھ�ر و کرم می آید و بر اھل فسق و و، دین سراسر خیر و لطف اخالصمی فرماید کھ حت�ی ک�افران و س�تمگران ھ�م وقت�ی ب�ھ ع�ذاب و قرآنغضب و ثقل و تشنج است و اینست کھ

غضب خدا گرفتار آمدند ایمان م�ی آورن�د و دی�ن را تص�دیق م�ی کنن�د ول�ی ای�ن تص�دیق و ایم�ان ھ�یچ خی�ر و

٢۵٧

ا درک می کنند منتھی خ�دا را در غض�ب و انتق�ام وع�ذاب و قھ�ر . پس کافران ھم خدا ر اثری بحالشان ندارد ک�رم و لط�ف خ�دا را بازیچ�ۀ دلی�ل اس�ت ک�ھ رحم�ت و نتصدیق می کنند و ای�ن ب�ھ آ و ثقل دریافت می کنند و

این�ک خ�دا را در انتق�ام و س�یمای قھ�ر و خ�دا و دی�نش بک�ار گرفتن�د و ی�ھستم و انکار و کبر نم�وده و ب�ر عل . خداون�د ی�ا از س�مت دوزخ ب�ر بش�ر وارد م�ی ش�ود و ی�ا از س�مت بھ تص�دیق م�ی باش�ند ، مجبور غضب اوخ�دا ج�دائی ک از وجود خداس�ت و ای�ن ب�ھ آن معناس�ت ک�ھ بش�ر ازا. بھشت و دوزخ دو تجربھ و ادر بھشت

خداون�د م�ی فرمای�د ت ھ�ای خداس�ت ومنفاق ھم س�متی از س� و کفر سمت خداست و سمت ھا ، ندارد و ھمۀرا کھ از سمت کفر و دوزخ و ستم بر من وارد م�ی ش�وند دوس�ت ن�دارم چ�ون ب�ھ خ�ود ظل�م م�ی کنن�د و آنان

شناس�ی اس�ت و –و خ�ود » خ�ود«خ�دا س�مت ع�زت و ح�ب عذاب می کشند . سمت لطف و کرم و رحم�ت وسوی دل است کھ دل کانون لطف و ش�فقت و مھ�ر و ح�ب اس�ت و س�مت ش�قاوت و قھ�ر و غض�ب و ثق�ل ھ�م

ف و ک�ریم و ی�. و فق�ط در س�مت دل اس�ت ک�ھ س�یمای لط سمت غیر خود است یعنی سمت دنیا و اھلشھمان پشت بھ بھش�ت اس�ت و رو درواقع. آنکھ پشت بھ دل خویش است رحیم خدا در طبیعت ھم آشکار می شود

ش و عش�ق و پرس�ت» .خدا بر عاشقان خ�ود لطی�ف اس�ت« می فرماید : قرآنکھ . و اینست بھ دوزخ است. ھم��انطور ک��ھ حت��ی در عش��ق و دوس��تی دنی��وی ب��ین دو انس��ان در س��مت ی��ک عم��ل منحص��ر بف��رد دل اس��ت

ھستی قرار می گیرد و طبعی لطیف و ک�ریم بدس�ت م�ی آورد . اگ�ر اکث�ر جوان�ان چن�ین طبع�ی لطافت حیات ودنی�ا پرس�تی و دارند بدان معناست کھ مورد لطف خدا ھستند و لطافت خدا شامل حالشان است زیرا ھنوز ب�ھ

آلوده گیھایش مبتال نشده و در آن تباه نشده اند. بھ ھمین دلی�ل اس�ت ک�ھ عش�ق و دوس�تی ب�ین دو انس�ان دری�ک ص�فت دین�ی و خ�دائی اس�ت و ب�رای اینس�ت ک�ھ عاش�قان از اخ�الق دین�ی اش�دھر حالت و درج�ھ ای ک�ھ ب

سانھای عاشق است. پ�س لط�ف خ�دا ب�ر برخوردارند و جوانمردی و ایثار و صدق و بی ریائی از ویژه گی انو رحم�ت و ک�رم و منش�أ ح�ب اش�دلطاف�ت را یافت�ھ ب و حق اشدھ کھ دل بھ معرفت رسیده باھل دل است خاص ، لطافت فک�ر کھ خداست. برای ھمین است کھ از ویژه گی مؤمنان واقعی و اھل معرفت اشدرا کشف کرده ب

ۀپدی�د . لطی�ف ت�رین کھ بر قلوب دیگران اثر م�ی گذارن�د و احساس و سخن و رفتار است و از ھمین روستص�احبش اش�دروش�ن ش�ده ب ، نور است . و نور گوھر دل است و دل کھ بھ نور ایمان و معرفت و ح�ب عالم

سنگ ترین دلھا ھم نفوذ می کند. و خدا ھم ھم�انطور ک�ھ گردد و کالم و رفتارش چون نور در ھم لطیف مید شدن ب�ا اوس�ت ک�ھ کم�ال بھ او فنای در او و موح تقربو کمال » و آسمانھاست. نور زمین « می فرماید:

غای�ب ب�ودن ام�ام زم�ان از ن�وری ب�ودن لطافت کھ ن�ور اس�ت حاص�ل م�ی آی�د . و انس�ان کام�ل ، ن�ور اس�ت و چش�م ن�ور ب�ین یافت�ھ ان�د ،ب�ھ ح�ق، ن�وری و لطی�ف ش�ده و تق�رب. و آن مخلصانی کھ بمی�زان وجود اوست

. زمان مظھر کامل لطف است و لطف مطلق است ماما . رش می کننددیدا

٢۵٨

حرس مین یا اسحر المعل احرین یا اعرف الس

لی چ�ھ بس�ا اعم�ا دوران�ی . عملی است خارق العاده و خارج از توانائیھای عادی عم�وم م�ردم در ھ�ر ، سحر

جادو می آید در عصر دیگری ، ک�اری ع�ادی و تف�ریح و تف�نن محس�وب کھ در یک دوران بھ حساب سحر ون�د و ب�ا د، طنابھ�ا را ب�ھ جن�بش در م�ی آور فن�ونی مال ساحران دربار فرع�ون ک�ھ بواس�طۀ. مثل اع گرددمی

ن می�داد ول�ی ب�ا توس�عۀرتعاش�اتی نش�ا، طناب ھمچون مار بنظر می آم�د و از خ�ود ا مالش بھ جیوه در گرمات یافت�ھ و ف�ن فنون امروزه با استفاده از تکنولوژی اعمالی حیرت آورتر صورت می گی�رد ک�ھ چ�ون عمومی�

سحر بھ حساب نمی آید و یا با استفاده از خط�ای چش�م اعم�ال ش�عبده ب�ازان ھ�م ھم عمومی گردیده دیگر نآ

٢۵٩

ن ف�ن و آم�وزش آن، دیگ�ر ن�وعی تف�ریح ش�ده روزی سحر و جادو محسوب می شد ولی امروزه با اشاعھ ایآنچھ کھ در نظر بشر سحر و ج�ادو م�ی آی�د ھمان�ا دان�ش ماھیت. پس است و حیرت کسی را بر نمی انگیزد

ی و تکنیک است و نخستین فنون در میان بشر، س�حر نامی�ده ش�ده اس�ت و اکثری�ت م�ردم طرف�دار ی و ماد فن پش�توانھ سحرپرستی بش�ر اس�ت سحرپرس�تی از ر از ھمین غریزۀھم برخوردا ھستند و رشد دانش فن حرس

ت ھای ج اما نوع دیگری از سحر است کھ بصورت معجزات و کرامات و ح . و ھای اساسی تکنولوژی استی دگر دارد و ھرگ�ز ی بکل ماھیتط انبیاء و اولیای خدا بر بشر آشکار گردیده است کھ دینی از طرف خدا توس

اث�رش ھ�م ب�ر بش�ر، ی و ظ�اھری نیس�ت وعلم�ی م�اد ق�ادر ب�ھ تقلی�د از آن نب�وده اس�ت و بش�رنی ھم دانش فع�الم غی�ب م�ی نم�وده اس�ت. توج�ھظاھری نیست بلکھ بر قلوب بینندگان اثر می کرده است و دلھایشان را م

ۀگت�رین س�احران اس�ت ک�ھ ھم�رو خداون�د بز« ساحر بزرگ این نوع س�حرھا خ�ود خداس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د: ھم��انطور ک��ھ ام��روزه ک��ھ عص��ر ش��کوفائی عل��وم و فن��ون اس��ت و » . ا باط��ل م��ی س��ازد ررھای ک��افران س��ح

ای�ن س�حرھا را یک�ی پ�س است می بینیم کھ چگونھ خداوند ھم�ۀعصر ظھور انواع سحرھای بشری درواقع. ابط�ال دپرستان بکار می ان�داز زد و ناکار می نماید و بر علیھ خود ساحران و سحرااز دیگری باطل می س

دا و ات علمی و فنی کھ پی در پی اتفاق م�ی افت�د مص�داق ھم�ین واقع�ھ اس�ت ک�ھ ھم�واره عل�م خ�پذیری نظری . م�ثال از بط�ن حافظ�ھ ھ�ای اش�دج�ادوگری) ک�افران م�ی بانبیاء و اولی�ایش باط�ل کنن�دۀ ھم�ھ عل�وم و فن�ون (

طل م�ی کن�د و از ید و حافظھ اش را باقرن است ، ویروس کامپیوتر پدید می آ کامپیوتری کھ بزرگترین سحر. از ای�ن امث�الھم فن�ون پزش�کی را ب�ھ عج�ز م�ی کش�اند و ھم�ۀ وبوجود می آی�د » ایدز«بطن دانش پزشکی

اعت�راف ) بس�یار زی�اد اس�ت ک�ھ اکث�ر آنھ�ا را ب�ھ ای�ن زودیابطال پذیری سحر مدرن (تکنول�وژی نمونھ ھای ت خدش�ھ دار نگ�ردد و م�ردم جھ�ان از آن روی برنگردانن�د.ط�اغو و جھان کف�ر نمی کنند تا عظمت ساحرانۀرا ک�ھ عل�م حقیق�ی اس�ت، ءرند ھمواره سحر انبیاء و اولی�اکافر و منکر و متکب جالب اینکھ اکثریت مردم کھ

ک�افران را سحر ظاھری و دروغ�ین و باط�ل ش�وندۀ انکار می کنند و می گویند چشم بندی و دروغ است ولیھ�ر « م�ی فرمای�د: ق�رآنھم�انطور ک�ھ بھ عظمت یاد می کنند و مریدش می ش�وند . نز آتصدیق می کنند و ا

گفتند کھ این س�حری ب�یش نیس�ت و چش�م بن�دی میم فرستاددت ھا و معجزات آشکار بر مرگاه رسولی با حج ای رس�ول بگ�و ک�ھ اگ�ر م�ی ری مجن�ون اس�ت و ایم�ان نم�ی آوری�م .، س�اح و افسون است و رسول ھم خود

». ب�از ھ�م م�ی گفتن�د ک�ھ چش�م بن�دی و س�حر اس�ت. در آسمان کھ از آن باال می رفتندبرایشان یم درگشادی، می پذیرن�د و در یعنی علوم و فنون کافران را کھ واقعا چشم بندی و بازیچھ و فریب دھنده و ظاھری است

. زی�را ت است منکر می ش�ونداست و بھ قصد ھدای می کنند ولی علم انبیاء و اولیای خدا را کھ حق و آن غلچ�ون م�ردم و سحر (علم) انبیاء و اولیای خدا از دل ایشان است و بر دل مردم اثر می کند و منقلب م�ی کن�د

اس�ت و منکر و کافر بر جھان باطن و دل خویش ھستند با آن عداوت می کنن�د درحالیک�ھ م�ی دانن�د ک�ھ ح�ق با آنکھ بر را ، ریبنده و چشم بندیھای جھان کفر و جھلاصل است و بازیچھ نیست ولی دانش فنی و سحر ف

م�ی نماین�د و تبازیچھ بودن و بی خاصیت بودن و فریبنده بودنش آگاھند ولی تصدیق می کنن�د و از آن تبعی�ھمانطور کھ امروزه شاھدیم کھ بخش عظیم�ی از دان�ش فن�ی . و باز رھا نمی کنند رسند بھ انوع عذابھا می

ران و معاص�ر، دروغ�ش آش�کار ش�ده وع�ذابش پدی�دار گش�تھ اس�ت ول�ی ب�از ھ�م متکب� تم�دنچشم بندیھای وی آن توبھ نم�ی کنن�د. در عص�ر ظھ�ور ھم�ھ جانب�ھ س�حرھای فریبن�ده در دان�ش وستمگران از پرستش و پیر

ن�ی و اس�المی ھ�م فریفت�ھ ش�ده ان�د و حت�ی کس�ی چ�ون مرتض�ی یحتی بسیاری از علمای د دنیوی تکنولوژی،

٢۶٠

و اولی�ای الھ�ی ا از علمی است کھ در نزد انبیاء ماھیتبھ این اعتقاد مشرکانھ میرسد کھ علوم مدرن مطھری خ�دا جم�ع ب�ود و ام�روزه در می�ان ان�واع ی�ک پی�امبر ی�ا ول�ی علوم یک جا در ن�زد نآ بوده است منتھی ھمۀ

پ�ا را ھم�ان عل�م روح وری اا پیش میرود کھ دانش ک�اذب روان شناس�ج. و تا آن دانشمندان پراکنده شده است. یعنی ایش�ان اره است را روح بشر می نامدنفس ام آقای فروید کھ حوزۀ» آگاه ضمیر ناخود«می خواند و

نی خداس�ت ! و آق�ای د معاصر و علوم و فن�ون ط�اغوت جدی�د ھم�ان ظھ�ورعلم ل� تمدنت کھ سا ادتقبر این اعب�ھ ھم�ین ش�رک مب�تال گردی�ده و م�ی گوی�د ک�ھ ای�ن روح جوادی آملی کھ بھ ظاھر مس�لکی عارفان�ھ دارد نی�ز

فھمی�ده اس�ت و اینھم�ھ آی�ات » آگ�اه ن�اخود ض�میر«ھم روح را ھمان . یعنی ایشان است کھ باید تربیت شوداس�ت. ه ی از ی�اد ب�ردنف�س بش�ری م�ی خوان�د ، بکل� مر خاص خدا می نامد و تربیت کنن�دۀی کھ روح را اقرآن

و افسون شده گ�ی بش�ر معاص�ر و علم�ای ب�ھ اص�طالح دین�ی در مقاب�ل س�حر ی ھمھ اینھا حاصل سحر شده گس��م اس��ت ک��ھ م��ذھب س��حر کف��ر و س��تم اس��ت و م��ذھب تکنولوژی تم��دنمعاص��ر جھ��ان و ج��ادوگران فرع��ون

» . وزن�د مو ش�یاطین ب�ھ م�ردم ، س�حر م�ی آ« : فرعونیان زمان است و خداون�د م�ی فرمای�د ساحران دربار. تشخیص علم حقیقی و عل�م جعل�ی و ی و شعبده ای کافران از مکتب شیطان استپس این سحر علمی و فن

اس��ت ک�ھ در احادی�ث فراوان��ی . و ای�ن تش�خیص س�حر الھ��ی و س�حر ش�یطانی ب��ھ معرف�ت قلب�ی نیازمن��د اس�تده است کھ دجال دست ب�ھ ج�ادوگری و چش�م بن�دیھای مت دجال کھ دعوی امام زمانی می کند آشخصی دربارۀ

ت بشر او را بھ جای امام و خدا می پندارن�د و ب�ھ پرس�تش و پی�روی از او ی زند و از این رو اکثری بزرگی مای�ن س�احران و عل�وم و فن�ون ده و با علم و قدرت الھی خویش ھمۀمیرسند تا آنجا کھ امام زمان ظھور نمو

ام�روزه نش�انھ ھ�ایش اش�د. و ف�رد دج�ال ک�ھ مظھ�ر آنھم�ھ س�حر و چش�م بن�دی م�ی ب کذائی را باطل م�ی کن�د اش��د آش��کار اس��ت و بمانن��د کامپیوترھ��ای ع��ریض و ط��ویلی اس��ت ک��ھ گ��اه ت��ا ی��ک کیل��ومتر اس��ت و مظھ��ر

. کامپیوتر پرستی کھ امروزه م�ذھب خ�اص و ع�ام ش�ده و حت�ی علم�ای دین�ی را جادوگریھا برای مردم استس�امری اس�ت ک�ھ ح�رف ھ�م وس�الۀو دجال پرس�تی اس�ت و مش�ابھ گیت فریفتھ نموده است نشانی از دجال ھم

گوس�الھ ع�ون و فرعونی�ان و مس�ئلۀس�حر و س�احری فر و تکرار آیات درب�ارۀ قرآنمی زند . اینھمھ اصرار . سامری، نشان دھنده ھمین واقعھ در طول تاریخ است و این اھمیت امروزه کامال مشھود است

ل گیری و جادو) بھ خرافات کبیری چون فا و و امروزه رجوع بسیاری از تحصیل کردگان دانش و فن (سحر ھ آنھ�ا راک�سحر تکنولوژی جدید است ئی ھمھ جانبۀرسوا امثالھم نشان دھندۀ جن گیری و احضار ارواح و

ن م�ی اه رھنم�وچالھ ب�ھ چ� ، از م و انکارشان نسبت بھ حقایق دینی و انبیاء و اولیای خداتبواسطھ کفر و سا رف�ای حق�ھ ر. و این بھ آن دلیل است کھ رس�والن خ�دا و اولی�اء وع می کندجھل و جنون ھدایت سازد و بھ

ی گوین�د ک�ھو ک�افران م�« جاھل و مجنون و ساحر نامیده اند و حاال خود بھ تھمت خویش مبتال م�ی ش�وند. » این معجزات و کرامات رسوالن سحری است کھ می شود آموخت.

٢۶١

لعب و لھو ز الحاکمین ع ا یا ق الفاعلین ح یا ا

» لع�ب«. بھ معنای مشغول ش�دن ب�ھ چی�زی وغفل�ت از چی�زی» لھو«بھ معنای بازی کردن است و » لعب«

یعن�ی » لع�ب و لھ�و«پ�س . اش�دظ�اھر آرائ�ی ک�ردن نی�ز م�ی ب و بھ لح�اظ لغ�ت ب�ھ معن�ای رن�گ و لع�اب زدنو غ�رق ش�دن در آن ت�ا ح�دی ک�ھ آن و مش�غول ا صحنھ سازی نم�ودن و ب�ازی ک�ردن ب�اچھ ھھمچون بازی ب

ی می گردد و بازی ب�ودن و نمایش�ی ب�ودنش خود این صحنھ سازی و بازی تبدیل بھ جدیت شده و بازی، جد ب�ھ ک�ریم مک�ررا ق�رآنس�تم اس�ت ک�ھ در اھ�ل جھ�ل و . این وضع زندگی کافران و ریاکاران و از یاد می رود

س�نت دنی�ا گیشان لعب و لھوی بیش نیست و ای�نت مردم زندیاد شده است و می فرماید اکثری » لعب و لھو«

٢۶٢

لعب و لھ�و ». .زندگی دنیا لعب و لھو است و زندگی حقیقی در آخرت است« و می فرماید : . پرستان استچنین وضعی دچار م�ی ش�وند حاصل افسون کننده گی و مسخ کننده گی ظاھر جھان است و ظاھر پرستان بھ

ن�د و آن نم�ایش و رن�گ و لع�اب س�اختھ ب�ھ دس�ت خودش�ان را نی فرام�وش م�ی کتا آنجا کھ حتی خود را بکل از ھمین جا ی بر آنھا مشتبھ می شود ومی پندارند و بازی با آنرا حقیقت می خوانند و امر بکل واقعیتخود

، حاصل جعل سازی بشر است . پس عذاب شروع می شود عذاب بر می خیزد و سوء تفاھم ھا و خیانت ھای ن�اچیز اس�ت ئک�اال ھحی�ات دنی�ا پرس�تان« : . و اینست کھ خ�دا م�ی فرمای�د جھان بر نمی خیزد واقعیتو از

ی م�ی ش�ود و پدی�ده ای کم�دی تراژی�ک و عذاب ھا حاصل ب�ازی ای اس�ت ک�ھ ج�د » ولی عذابش عظیم است.ماق�ت و ب�ازیگری ب�ھ ی در ع�ذاب ھ�ای بش�ری ھ�م ج�ز ابت�ذال و اس�تھزاء و ح. برای ھمین است کھ حت است

. زندگی دنیاپرستانھ مثل مجموع�ھ ی�ک نم�ایش ت�أتری و بنیادش از بطالت اعمال بشر استچشم نمی خورد م��ی واقعی��تاس�ت ک��ھ بت�دریج ام��ر ب�ھ ک��ارگردان و ص��حنھ آرا و ب�ازیگران مش��تبھ م�ی گ��ردد و آن نم�ایش را

ت . ھم��انطور ک��ھ ای��ن وض��ع ب��ر اکثری�� گی بیگان��ھ و ک��ور و ک��ر م��ی ش��ونددزن�� واقعی��تی از کل��پندارن��د و بدچ�ار ان�واع ام�راض بس�ر م�ی برن�د و واقعی�تھنرمندان عصر جدید حاکم است و اکث�را در اوج بیگ�انگی از

ع ام�روزه روانی و عذابھا ھستند و در عین حال زندگی بغایت مبتذل و غرق فس�ق و فج�ور دارن�د . ای�ن وض�آنھ�ا را ا و تلویزیون و ویدئو ب�ر م�ردم ھم�ۀبر تمامی جوامع در حال توسعھ حاکم است و نقش تأتر و سینم

رسانیده و تبدیل بھ ھنر پیشھ ھائی حرفھ ای شده اند و حتی نقش ھای خ�ود را واقعیتبھ چنین بیگانگی از م�ی بینن�د و ای�ن اوج لع�ب و لھ�و اس�ت : ک�ھ تواقعی�فراموش کرده اند و برنامھ ھای تلویزیونی را بر جای

بازی می کنند و بازی تماشا می کنند و چنان بھ آن مشغول می شوند کھ یادش�ان می�رود ک�ھ ب�ازی و نم�ایش تلویزی�ونی -ترین برنام�ھ ھ�ای رادی�و یر از این است . امروزه حتی جدیغ واقعیتاست و یادشان میرود کھ

نس�یان و خ�ود کارخانج�ات اش�اعۀ جز القای لعب و لھو ندارن�د و یانھ ھا نقشرس نیز کل در سراسر جھان وغ کس�ی اس�ت ک�ھ بھت�ر و . و در چنین وضعی بھت�رین ھنرمن�د و ھنرپیش�ھ و مبل� فراموشی بشر می باشند –

را واقعی��تغفل��ت و نس��یان نمای��د و م مش��تبھ نمای��د و آنھ��ا را ش��دیدتر دچ��ار دد ام��ری را ب��ر م��رن��تر بتوادش��دینامیده م�ی ش�ود در حک�م پی�امبر لع�ب و لھ�و اس�ت و ع�زت و » ھنر«چھ کھ ن. امروزه آ ریف و پنھان کندتح

ھانی از ھمین جھای شیطانی و ابر قدرتھا و ستمگران و فریبکاران و سلطھ گران تارزش ھنرھا در نزد قدررا ب�ھ بھت�رین الق�ا ج�وائز گ�ران قیمت�ی روست کھ ھمواره بودج�ھ ھ�ای کالن�ی را ص�رف ای�ن ک�ار م�ی کنن�د و

معرف��ت واقع��ی ، بش��ر معاص��ر را از عق��ل و ھن��ر م��ی دھن��د زی��را ھ��یچ چی��زی ب��ھ ان��دازۀ کنن��دگان لع��ب و لھ��ودھ��د ت��ا س��لطھ گ��ران و فریبک��اران بتوانن��د ب��ا اج��ازه م��ی و. بیگان��ھ نم��ی کن��د واقعی��تمح��روم نم��ی کن��د و از

، قدرتمندترین ابزار استعمار و اس�تحمار (ب�ھ رھا. امروزه ھن وجود انسان ھر چھ می خواھند بکنند واقعیتلھ��و . واژۀ اس��تعمار و پدی��دۀ اس��تعمار مت��رادف ت��رین معن��ا ب��ا لع��ب و حماق�ت کش��یدن ) و اس��تبداد م��ی باش��ند نآرائی و رنگ و لع�اب دادن ب�ھ جھ�ان و مش�غول ک�ردن م�ردم ب�ھ آ است. زیرا مکر استعمارگران فقط ظاھر

. و اس��تعمار بدس��ت س��لطھ گ��ران بس��پارندو نن��د و وج��ود خ��ود را فرام��وش کنن��د ب��از بما واقعی��تاس��ت ت��ا از ھمواره رنگ و لعاب و صحنھ آرائی ھا را تغییر می دھد تا مردم حوص�لھ ش�ان س�ر ن�رود و طغی�ان نکنن�د و

ز طبق��ات لع��ب و لھ��وی و اش��راف و فاس��د اس��ت و ات ای��ن ھنرھ��ا برخاس��تھ . و اص��وال اکثری�� بخ��ود نیاین��دکانونھ�ای ب�زرگ ھن�ری یخی اس�ت و اگ�ر ام�روزه ھ�م س�رنخ ھم�ۀعب و لھو گران حرف�ھ ای و ت�ارل لومحص

جھان در دست میلیاردرھا و بانکداران و غ�ارتگران ب�ین الملل�ی اس�ت از ھم�ین روس�ت و گ�ران قیم�ت ت�رین

٢۶٣

ت و امث�ال آثار ھنری جھان در دست فاسدترین و تبھکارترین جنایتکاران بین المللی مثل خان�دان راکفل�ر اس�تی آشکار نیست ؟ ولی کیست ک�ھ عب�رت گی�رد. ھمین خاندانھا بانی جوائز بزرگ ھنری می باشند آیا این حج

آنند چی�زی ج�ز حکومتھا حامی و اشاعھ دھندۀ ،کھ ھنر نامیده می شود و بیش از ھر گروھی امروزه آنچھ و واقعی�تج�ز تحری�ف م�ی ش�ود چی�زی نامی�ده» واقعی�تب�ازآفرینی «. و آنچ�ھ ک�ھ اش�دفن لعب و لھ�و نم�ی ب

. و آنچھ کھ احساس و عواط�ف ھن�ری نامی�ده م�ی ش�ود مص�داق واقعیتپنھان داشتن آن نیست یعنی کفران –فس�ق و فج�ور و خ�ود اش�د و بیھ�وده نیس�ت ک�ھ ». دلھایشان مش�غول ب�ازی اس�ت« این کالم خداست کھ :

ج��نس ب��ازی ، جنونھ��ای جنس��ی، م : زناک��اری، ھماھ��ل ھن��ر م��ی بین��ی جماع��ت موس��وم ب��ھ فروش��ی ھ��ا را درای�ن ھنرھ�ا ک�ھ غ�رب اس�ت م و غی�ره . خاص�ھ در مھ�د و کارخان�ۀ، الکلیس� اعتیاد بھ مواد مخ�در خودکشی ،

د ااعتی� و جن�ون جنس�ی ستان ھ�م اف�رادی س�الم و ع�ادی نیس�تند ورھنرپ حتی یک درصد جماعت ھنرمندان وھنرھا از مذھب است و ب�انی ھم�ھ ھنرھ�ای حقیق�ی انبی�اء و اصل ھمۀ. البتھ بنیاد و ھاستنکمترین عیوب آ

ادی�ان الھ�ی ھمۀ عرفا و حق پرستان بوده اند و موسیقی کھ لطیف ترین ھنرھا محسوب می گردد در و اولیاھن��وز ھ��م ای��ن نش��انھ ھ��ا وج��ود دارد و در عرف��ان اب��زار عب��ادت خاص��ان و مخلص��ان در دی��ن ب��وده اس��ت و

عی��ان اس��ت و حت�ی موس��یقی غ��رب ھ��م از کلیس��ا ن��د و چ��ین ای��ن ام�ری اجتن��اب ناپ��ذیر واس�المی و عرف��ای ھبرخاستھ و باخ کھ بنیانگزار موسیقی غرب مدرن محس�وب م�ی ش�ود ارگ ن�واز کلیس�ا ب�رای مراس�م عب�ادی

ای�ن م�رز و ب�وم ینی�اتور در جھ�ان اس�ت از عرف�ای حق�ۀک�ھ از بانی�ان منحص�ر بف�رد م» م�انی«بوده اس�ت و ھنر است زیرا ض�د و ھنر ضد عبودیت ضد عبودیتمذھب و ، نمادی از مذھب ضد لعب و لھو ھنریاست. بران�دازی انس�ان اس�ت و -. امروزه ھن�ر در خ�دمت خ�ود ن است و بھ تباھی و نابودی انسان می انجامداانس

و طن�ز کش�انیدن ج�واز عوامل درجھ اول بیگانھ سازی انسان از خویش�تن اس�ت و ک�اری ج�ز ب�ھ ابت�ذال و ھخی�االت و قص�ھ ھ�ا و جدی جلوه دادن این ابتذال ، اسطوره و واقع�ی نم�ودن واقعیتو مخفی داشتن واقعیت

زن�دگی ب�ھ اوج روزم�رۀ ی�تواقع دررا قصھ می کن�د و بش�ریت را واقعیت ندارد . قصھ را واقعی می نماید و. و این عر می سراید و فیلم می سازد و جایزه می گیردآنگاه برایش ش ناتوانی و جھل و جنون می کشاند و

و ای�ن ت مردم بھ آن مبتال م�ی باش�ند .کمال لعب و لھو بھ عنوان یک ایدئولوژی و سنت زندگیست کھ اکثری کریم . قرآن» آیا پنداشتید کھ شما را بیھوده و بھ بازی آفریدیم ؟« . پرستش بطالت و عبث است

دینع الر یا اجبر المختارین ینشدایا اوق

و نی��ز از ریش��ھ اش��د(دی��ن) م��ی ب» ب��دھی«اس��ت و نی��ز ب��ھ معن��ای » راه«ب��ھ لح��اظ لغ��ت ب��ھ معن��ای » دی��ن« ن مص�در اس�ت ک�ھ ب�ھ معن�ای ھ�م از ھم�ی» دنی�ا«ن آمدن و نزدی�ک ش�دن اس�ت و کلم�ۀ بھ معنای پائی» دان«ین و راھ�ی اس�ت ک�ھ از اعل�ی العلی�» دی�ن«. پ�س اس�ت» هدنزدیک ش�«ده و شدیدا مو پائین آ» پست شده«

انسان رسیده است و بر گردن انسان است کھ ای�ن راه را وارد آسمان ھفتم بطرف زمین و بھ نزدیکترین حد یمدیون است و ھیچ کاری نکرده است و با ب�دھکاری کام�ل از دنی�ا م� وگرنھشود و در آن طی طریق نماید

رت حاص�ل خ�ھ�ا در دنی�ا و آ . و عذابھای بی دین یعنی نھ تنھا ھیچ توشھ ای ندارد بلکھ بدھکار است . رود

٢۶۴

دھمین بدھکاری وجودی است و حرص و قحطی زده گی و سیری ناپذیری کافران حاص�ل ھم�ین ب�دھی وج�ود است ک�ھ وج�ود است یعنی وجود انسان بی دین بھ خودش بدھکار است و این ھمان نقصان و خسران وجو

عذابھا و ترس ھای کافران از ھمین خط�ر اس�ت و ت�رس ک�افران ھمۀ دھد و را در خطر نابود شدن قرار میاز اس�ماء خداس�ت یعن�ی خداس�ت ک�ھ دی�ن دار و ص�احب » دیان « . و از مرگ نیز ترس از نابود شدن است

خ�ودش ایث�ار ک�رده و ب�ھ انس�ان نث�ار بشر ھمانا وج�ودی اس�ت ک�ھ خداون�د ازخدا بر دیندین است و دین وو بدھی خود را ب�ھ خ�دا م�ی پ�ردازد و از اوس�ت و بای�د ب�ھ ، دین . پس دین یعنی راھی کھ انسان کرده است

سوی او باز گردد تا وجودی را کھ دریافت کرده و آنرا نمی شناسد، بشناسد و بیابد و تحقق جاودانھ بخش�د. . انس�ان را از مھر و لطف و کرم مطل�ق خ�دا ب�ھ انس�ان اس�ت نیست وکاری نپس دین خدا یک بدھی و بستا

عط�ر این وجودی کھ آدمی دارد طع�م و ھستی جاوید برسد . وجود و حیات چشانیده است تا بھ حیات و مزۀ. پ�س راه دی�ن خ�دا، راه ص�احب وج�ود گ�ردد و نشانھ وجود است تا بسوی خود وجود ک�ھ خداس�ت ب�رود و

وجود یافتن است . ی�ن نیس�ت و دجاریست و ھیچ اکراه و جبری در دین ھر آن ، واقع است و« : خداوند در کتابش می فرماید

م�ان راه یعن�ی پی�روی از ص�احبان ق�درتھای دنی�وی ھ» اینست مرز حق و باطل ت�ا ط�اغوت را پی�روی نکنی�د.انتخاب بخواھید ار ھر کدام راکراه است و دین خدا، راه اختیار است و می توانید کھ بین جبر و اختیا و جبرابقی ختی�ار و م�اب اه دین خدا یعنی انتخ�ا. و ر . پس بر جھان جبر ھم اختیار انسان است کھ حاکم است کنید

، ین ی�ا ط�اغوتدراه اختیار است و آدمی با انتخاب کردن ، . پس راه دین انتخاب جبر است راھھا بھ منزلۀد م�ی فرمای� دارد و اینس�ت ک�ھ خ�داست و خواه ن�اخواه در دی�ن ق�رار در ھر دو صورت دین را انتخاب کرده ا

ج�ود ن�دارد ودی�ن اس�ت و راھ�ی ج�ز راه خ�دا واقعیت، ھمان جھان واقعیتیعنی » دین ھمواره واقع است «ک�ی ھ�م ب�ا یرا انتخاب کرده است و ب�ا اختی�ار و ش�وق در آن زیس�ت م�ی کن�د و راه می�رود و ن منتھی یکی آارج از آن خ� ت دین را اختیار نموده اس�ت و گم�ان م�ی کن�د ک�ھ دی�ن را رد ک�رده اس�ت وجباری جبر در دین و

ک است . بھشت و جھنم نیز دو سیمای دی�ن اس�ت و در دی�ن اس�ت و دو ن�وع س�لوک بس�وی خداس�ت : س�لو. تو سلوک اختیاری سیمای بھشتی اس� بری ھمان سیمای دوزخی استججبری و سلوک اختیاری . سلوک

ن�د از خدای ت و نظام ھستی در حال رجعت بسوی خداس�ت و ھم�ھبشری نست کھ خداوند می فرماید کھ کل و ای: اس�ت زیدهھر کسی یکی از روش ھا را برگ جھانی دین است و واقعیتو این . و بسوی او رجعت می کنند

روش دوزخی و اجباری و روش بھشتی و اختیاری . ن) یعن�ی از ی�ک مص�در م�ی باش�ند و نزدیکت�رین درب ورود ب�ھ راه (دی�دین از دنیاس�ت ھم�انطور ک�ھ ھ�ر دو

ھمانا نزدیکترین موجود دنیائی ب�ھ انس�ان اس�ت وھ�یچ ک�س ، ) درب ورود بھ دیندنیائی ترین (نزدیک ترین ق�رآنھ کطور نموجودات دنیا آ . ھمۀ اشدو ھیچ چیزی در این دنیا، نزدیکتر از خود انسان بھ خودش نمی ب

و ع�الوه ب�ر ای�ن اش�د، وج�ود خ�ودش م�ی ب نشانھ ھای خداین�د ول�ی نزدیکت�رین نش�انھ ب�ھ انس�ان می فرماید. و اینس�ت خداس�ت خلیف�ۀ وبزرگترین و عالیترین نشانھ نیز خود انسان است زیرا انس�ان اش�رف مخلوق�ات

ت و وت�اھترین م�د شناسی را امامان ما صراط المستقیم دین نامیده اند کھ با کمترین زحمت و در ک –کھ خود و ب�ر ج�ای انس�ان . زی�را خ�دا در ذات انس�ان اس�ت ، می توان این راه را ط�ی ک�رد در مسافتی برابر با صفر

ده م�انسان با خودش مثل فاصلھ خود با خداست و این روش از دین ک�ھ در اس�الم پدی�د آ قرار دارد و فاصلۀدارد م�یگ�ام بر نائی دی�ن اس�ت و س�الک در ن�ور. یعنی روز دین است و روش است» یوم الدین«است ھمانا

٢۶۵

اللت و زحم�ت و و ظلم�ت و ض� اش�د(ش�ب دی�ن) م�ی ب» لی�ل ال�دین« ۀ. مابقی راھھ�ا، ب�ھ منزل� نھ در تاریکی(خ��دا) خ��ودش ھ��دایت س��الک را ب��ر عھ��ده م��ی گی��رد و او را در ص��راط » ینی��وم ال��د «ع��ذاب اس��ت و مال��ک

ده اس�ت. و ای�ن راه مص�داق رھروان�ی اس�ت م�ھ در سورۀ حمد آ. ھمانطور ک المستقیم بسوی خود می کشاندند خداوند ھم نشانھ ھ�ای دو آنان کھ گفتند مربی ما خداست و بر این امر استوار مان« : می فرماید قرآنکھ

ت نف�س جھ�ادگران و رون�دگان معرف� یعنی سالکان» .دکھ در خدا جھاد می کننن. آنا خود را بھ آنھا می نماید یعنی جھاد می کنند در ما. » فینا اجاھدو:«د ھمانطور کھ می فرماید ھستن» ادرخد«

س�ت و وادی معرفت نفس است و راھی است کھ با ن�ور دل ک�ھ ن�ور خداس�ت روش�ن ش�ده ا» یوم الدین«پس ھ م�ی رون فاص�لب�با یقین در این راه می شتابند و ھ�یچ ھراس�ی ندارن�د و ھم�واره از دنی�ای مؤمنین بنابراین د کش�ف م�یو بسوی ذات خود (خدا) و در جھان درون ره می پیمایند و دنی�ای ب�رون را در درون خ�و گیرند

ر ک��ھ د و م��ی بینن�د ک��ھ ای��ن ھم�ان اس��ت و ھ��ر دو یک�ی اس��ت و ظ��اھر و ب�اطن ام��ری واح��د اس�ت ھم��انطون�کن درواق�ع. تیعنی درون و ب�رون ھ�ر دو خداس� .»ل و آخر خداست ظاھر و باطن و او « : خداوند می فرماید

، او ن�ور خ�دبھ جھان است و در این راه است کھ حجاب جھل کنار می رود و جھان در پرت دورو راه دل راه تفکرن خود در درو« . برای ھمین است کھ خداوند می فرماید : جز خدا دیده نمی شود مشاھده می شود و

و پ�س ح�ق »ان�د و ھ�یچ ب�اطلی نیس�ت. و نظر کنید ت�ا ببینی�د ک�ھ زم�ین و آس�مانھا و ھم�ھ موج�ودات برح�ق . حقایق جھان برون در روشنائی جھان درون است کھ یافتھ می شود

ھ�یچ چی�زی یکی آن است کھ در روشنائی آن ھیچ کس مال�ک قرآناین است کھ از ویژه گی یوم الدین در وی و مابق داشرفت نفس می ب. و این مشاھده و معرفت مربوط بھ اھل مع نیست و مالکی جز خدا وجود ندارد

ن فای�ده ای ن بحالش�ای دنیا برچیده شد، می بینند کھ ای�ن دی�دمردم یوم الدین را در قیامت کبری کھ بساط ماد اک م�ی خ�و در آن روز ک�افران م�ی گوین�د ای ک�اش « م�ی فرمای�د : ق�رآنندارد و جبری است و اینس�ت ک�ھ

م . ت می نمودیگشتیم و عالم خاکی بنا می شد و جبران مافایعنی یک بار دیگر بھ عالم خاک بر می » شدیم.ما را ب�ھ ش� ت ھای خ�ود (م�ردان ح�ق وعرف�ا)ولی خداوند می فرماید کھ بسیار بھ شما مھلت داده شد کھ حج

رت�ر م�ی ل ، متکب ر نمودی�د و ح�اال ھ�م ک�ھ ب�از ش�ما را ب�ازگردانیم از او نشان دھ�یم ت�ا ھ�دایت ش�وید ول�ی تکب� د. یتر می شوشوید و ظالم

فرک یا اشفع الکافرین رین ف حکم المکیا ا

تک�ذیب و ب�ر ح�س تکب�ر اس�توار اس�ت و بھ معنای پوش�انیدن و مخف�ی ک�ردن اس�ت ب�ھ نی�ت انک�ار و» کفر«

کب�ر و ری�ا از انک�ار و ک�ذب و ک�ریم ص�فاتی چ�ون مک�ر و ق�رآنتالشی مکاران�ھ و ری�ائی اس�ت. پ�س اگ�ر در م خالف�ت اجملھ صفات ک�افران آم�ده اس�ت از ھم�ین روس�ت. ب�انی و رھب�ر کف�ر و ک�افران ابل�یس اس�ت ک�ھ مق�

آدم را انک�ار نم�ود و تکب�ر ک�رد و آدم را س�جده نک�رد. پ�س کف�ر چی�زی ج�ز مخف�ی نم�ودن و انک�ار و اللھیابلیس است. و ابلیس نخستین موج�ودی خویشتن نیست و این بھ معنای پیروی از اللھیتکذیب مقام خالفت

ن�ابودی محک�وم گردی�د رانده شد و از حریم وجود بھ تجربۀدر عالم ھستی است کھ کافر شد و از درگاه خدا ودیتش ب�ر جایگ�اه ج�. زی�را آدم�ی مو ر وج�ود خویش�تنا. پ�س کف�ر یعن�ی انک� دوزخ است رکھ ھمان اقامت د

٢۶۶

. و اینس�ت ک�ھ عم�ال انک�ار خ�دا و انک�ار خ�ود، ی وج�ود ن�داردو ج�ائی ب�را ماھی�تخداست و جز این معنا و مطلق�ۀ خ�دا درب�ارۀ و عش�ق ینمائی ھمانا انکار مق�ام ارح�م ال�راح. پس کفر در معنای نھ واحد است یانکار

انسان است کھ از صورت و روح خود بھ انسان صورت و روح بخشید و از نف�س واح�ده اش ب�ھ انس�ان داد و اینست کھ یأس از رحم�ت و مھ�ر خ�دا دقیق�ا ب�ھ معن�ای . خود در عالم امکان قرار دادو انسان را جانشین

ین صفت کافران، بی مھری و شقاوت و بخ�ل و س�لطھ گ�ری اس�ت ک�ھ حاص�ل انک�ار رکفر آمده است و بزرگتایث�ار اس�ت و منک�ر . پ�س ک�افر کس�ی اس�ت ک�ھ دش�من مھ�ر و عش�ق واش�دعشق خدا نسبت بخویش�تن م�ی ب

و ای��ن را مخف�ی م��ی دارد خویش��تن و رحم��ت ھ��ای خ�دا درب��ارۀاس�ت انتھ��ای خ�دا نس��بت بخ��ویش رحم�ت ب��ی . آنک�ھ منک�ر رحم�ت و عش�ق خ�دا در خ�ویش ھم ذک�رش رفت�ھ اس�ت قرآنصفت بخل در کافران است کھ در

بتدریج آنرا فراموش می کند و در وجودش دفن و گم و گور می گ�ردد و عم�ال از رحم�ت الھ�ی مح�روم اشدب . ی گردد و بھ عذابھای خدا مبتال می شودم

ر اش�ند منک�بکافران چون منکر وجود خلیفھ گری خود بر جای خدا ھستند بنابراین بیش از آنکھ منکر خ�ود اسی و عش�ق شن خدا ، ندارند زیرا در گوھره خودشناسی شناسی –خود ھ اینست کھ کافران میلی ب وخدایند

ش�من دو زارن�د ی بیو کافران از چنین رویاروئی با خویشتن و با خدا بکل�شناسی و ابلیس شناسی قرار دارد ا ب��ش��ناخت ھمان��ا خص��ومت حیط��ۀ . پ��س از بزرگت��رین نش��انھ ھ��ای آش��کار کف��ر در معرف��ت نف��س م��ی باش��ند

ف�ر م�ی مرات�ب ک ن عرفان حقھ و معرفت نف�س ب�ھ منزل�ۀ. پس مخالفا اشدمعرفت نفس وعرفان وعرفا می ب تماھی�ک�ھ علیھ ابلیس ، معرفت نفس اس�ت زی�را در وادی معرف�ت نف�س اس�تا راه جھاد بررا تنھ. زی باشند

دمت بی�زار ، بر سالک معل�وم م�ی ش�ود و مکرھ�ای ابل�یس را ک�ھ تمام�ا در خ� انکارش کبر وابلیس و پلیدی نف�س . پ�س فق�ط در معرف�ت ، م�ی شناس�د و ب�ھ دام�ش نم�ی افت�د اش�دنمودن انسان از خویشتن خویش می ب

ج�ود را وخ�ویش رس�ید و ھ�ای او را باط�ل س�اخت و ب�ھ ح�ق توان از ابلیس در امان بود و مکراست کھ می –م�ین خ�ود ھل و آخ�ر کف�ر و دش�من او اش�د. یعنی معرفت نفس تنھا راه نب�رد ب�ا کف�ر م�ی ب کفر زدائی نمود

ق آدم�ی ب�ر عش� د وخ�ویش ھ�دایت م�ی کن� اللھ�یشناسی اس�ت ک�ھ س�الک را بس�وی معرف�ت ب�ر مق�ام خالف�ت وحی�ات وزۀبھ معنای براندازی شیطان از ح� این پروردگارش نسبت بھ خویش آگاه و بینا می شود و مطلقۀ

ھستی خویش است و ریشھ کنی کفر است. ح�ب قلب�ی م�ی باش�ند و م�ی گوین�د فت کافران در سراسر جھان اینست کھ منکر عش�ق وصتھ ترین جساز برپائین تنھ است و فرزندان خود را از عشق ھای پ�اک برح�ذر م�ی دارن�د و عشق ھا مربوط بھ شھوت و ھمۀ

، انکار و عداوت آنھا نس�بت ب�ھ درون گرائ�ی اس�ت . دیگر از صفات آشکار کافران با آن دشمنی می ورزندو حتی فرزندان درون گرای خود را دوست ندارند و با آنھا ب�ھ ش�قاوت رفت�ار م�ی کنن�د و حی�ا و ش�رم ک�ھ از

ک�افران ص�فتی م�ذموم م�ی آی�د و در نظ�ر اش�د) م�ی بمؤمن�ان درون گ�را (اھ�ل خ�ود شناس�ی ین ص�فاتمھمترام�روزه ھ�م طب�ق روان شناس�ی و حت�ی آن را بیم�اری م�ی دانن�د و اش�دبدبختی و عقب مانده گی م�ی ب نشانۀجری�ان روان پزش�کی ، انسانھای با حیا و درونگرا را بیماران روانی می دانند و آنھا را در اروپائی کافرانۀ

. یک�ی د و گاه عمال آنھا را بھ جنون م�ی کش�انندنانسانی روان گردانھا مبتال می ساز داروھای ضد بھ انواع ارتکاب درون گرایان بھ خود کش�ی ھم�ین ظلم�ی اس�ت ک�ھ اطرافی�ان ک�افر نس�بت ب�ھ آنھ�ا م�ی کنن�د و از علل

کھ چرا در محاف�ل و مع�امالت و معاش�رتھای فاس�قانھ ودھند ھمواره آنھا را مورد شماتت و تحقیر قرار میو پی��امبر از نش��انھ ھ��ای ایم��ان و ق��رآن. حی��ا ، ک��ھ در اس��الم و ب��ھ زب��ان دیگ��ران ش��رکت نم��ی کنن��د کافران��ۀ

٢۶٧

کریم می فرماید: قرآن. ھمانطورکھ ، بیماری و عقب مانده گی محسوب می شود کفر تمدنمعرفت است در حیاء کھ بھ لح�اظ لغ�ت نی�ز » . منان نیکوست در نظر کافران بد می آید و بھ عکس ھر آنچھ کھ در نزد مؤ«

از حی و حیات است و در مؤمنان اھل معرفت نف�س ب�روز م�ی کن�د در ن�زد ک�افران ک�ھ دل م�رده ان�د و حی�ات و جھ�ل ی�ده گ�ی و وقاح�ت و حراف�ی ک�ھ نش�انۀ. و فحشاء و در ، نشان حقارت و بدبختی است انسانی ندارند

ام�روزه تم�دنش�رفت اس�ت ھم�انطور ک�ھ یشقاوت و م�رگ وعق�ب مان�ده گ�ی اس�ت در ن�زد ک�افران از عالئ�م پ فروشی است . –خود و افیمظھر وقاحت و فحشاء و حر رزش و معن�ا و ا ، بنابراین ھ�یچ د خویشند و خود را گم کرده اند از فرط انکارکافران چون بکلی منکر وجو

ی مل�عو و ش�ھوت و ب�ازیگری ھ�یچ عل�م و ھن�ر ناسند و جز پرستش مال و ریاستحقیقت انسانی را نمی شت و ال و ریاس�، فقط می توان بھ م با پول اپول است زیر انارزشھای آن ندارند و مغز و مرکز و محور ھمۀ

وج�ود قیق�تحسلطھ و فساد رسید و ھر چھ کھ در این فساد و انحطاط بیش�تر غ�رق م�ی ش�وند بیش�تر منک�ر ص خ�الو ارزش ھای باطنی انسان می شوند و بیشتر از ارزش ھا و صفات انسانی ھمچون مھ�ر و اخویش

، ص�ھ عارف�انعداوت آنھا بھ دین و مردان ح�ق و خا و تقوی و حیاء و معرفت بیگانھ و بیزارتر می شوند و . بیشتر می شود

و ع�ذاب و ک�ھ از ف�رط رس�وائی کف�ر یعن�ی نفاقن�د جری�انی ھس�تند اش�د ظھ�ور جناح دیگ�ر از کف�ر ک�ھ مح�ل ون�ان ب�ھ وانن�د ھمچ، بھ واژه ھا و معانی عرف�انی پن�اه م�ی برن�د ت�ا از چش�م ھ�ا پوش�یده بمانن�د و بت تبھکاریھا

ی ت�رین از ش�ق اق�عدرواینھا امروزه اکثرا بنام جریانات درویشی فعالند ک�ھ مکر و شیطنت خود ادامھ دھند ودوزخ ق�ھطب می باشند و این آخرین مکر ابلیس اس�ت و پس�ت ت�رین شناسی -شناسی و خدا –دشمنان خود

ی، ش�دیدترین ع�داوت و توطئ�ھ را ح�ق پرس�ت و شناس�ی -شناسی و خ�دا -یعنی درک اسفل است کھ بنام خود س��اد و مرتک��ب م��ی ش��وند و جوان��ان طال��ب معرف��ت را ب��ھ دام دھھ��ا ف تعلی��ھ معرف��ت و مؤمن��ان اھ��ل معرف��بر

اش�د ھ نی�ا نی�ز ب�دبت�ھ در ھم�ین ش�منان انس�ان م�ی باش�ند ک�ھ الاینان پلی�دترین د زند وفحشاء و اعتیاد می انداپیچی�ده ت�رین و م�درن . این گروه ب�ھ مثاب�ھ کارخان�ۀ عذابھا مبتالیند وعذاب آخرت آنھا بسیار ھولناکتر است

وفی و روانک���اوی و ھیپ���ی گ���ری و تئوص���ک���ھ در سراس���ر جھ���ان تح���ت عن���وان اش���دم���ی ب ت���رین ن���وع کف���ر ئوبودائیزم مشغول فعالیت می باشند. ن

مشیت یا اخلف الخالقین یا اکرم الجابرین

اراده از علم ؟ پس گوھرۀ خواستن چھ ؟ چھ چیزی خواستن . یعنی اراده و اراده یعنی خواستن» مشیت«

تر دش�دی مھرچھ کھ عل� ی منتفی است.راده داشتن بکل است و اراده کننده باید بداند کھ چھ می خواھد وگرنھ ا ۀپ�س اراده از گ�وھر . ن ت�ر اس�تاراده ھم قوی تر و معی اشدتر و لطیف تر و عالی تر ب و یقینی تر و دقیق

بخش��یدن ب��ھ اراده اس��ت ک��ھ در حقیق��ت ھم��ان واقعی��تبع��دی تحق��ق و . و آنگ��اه مرحل��ۀ عل��م و معرف��ت اس��ته را در س�ھ مرتب�ھ و جنب�ھ م�ی د. پ�س ارا راده ھم از ھمین است یعنی از توانستنمقصد اراده است و مبدأ ا

اس�ت ک�ھ ب�دون ن و توانستن . این سھ عنصر تش�کیل اراده ت: دانستن ، خواس توان فھمید و کمالش را یافتن�ائی ی یاب�د یعن�ی ن�ھ معم�ک�ان نمی بھ لحاظ وجودی و معن�ا، منتف�ی اس�ت و ادیگر بکل یکی از اینھا دو جنبۀ

٢۶٨

. اگر اراده کنن�ده ندان�د چ�ھ م�ی خواھ�د اص�ال خواس�تن در او معن�ا و امک�ان ی ممکنواقعیتممکن دارد و نھ و دانس�تن ھ�ر » خواس�تن«نیز اشدنمی یابد و اگر میل بھ تحقق و توانائی وقوع خواستھ ای وجود نداشتھ ب

تن اس�ت و ای�ن دو از می�ل ب�ھ توانس�تن . زیرا اصال میل بھ دانس�تن از می�ل ب�ھ خواس� و عبث استدو منتفی واح�د از یک�دیگر پدی�د م�ی آین�د نم و تأخری ھم این سھ عنصر نسبت بھ یکدیگر ندارند و در آاست پس تقد

خواستن ھم ش�دیدتر اشد. ھمانطور کھ ھر چھ دانستن عالی تر و یقینی تر ب و جریان اراده را نقش می کنند. و بھ عکس نی�ز درس�ت خواستن قدرتمندتر می شود اشدن شدیدتر بھرچھ ھم کھ توانست و قوی تر است و

. رود خواس�تن ب�ھ تحلی�ل م�ی و اراده ض�عیف ت�ر م�ی ش�ود اش�داست ھرچھ ناتوانی و جھل و نادانی بیشتر بد درون�ی انس�ان ، ین تض�ارشاید عظیم ترین و عم�ومی ت� . پس می توان علم و قدرت را دو بال اراده دانست

رود وانستن بروز می کند و تا آنج�ا م�یتکھ بصورت تضاد بین خواستن و ن اشدتوانائی ب وی تضاد بین دانائی ک و انح�الل اراده اس�ت و ب�ھ معن�اکھ بھ تضاد بین خواستن و نخواستن میرسد و این ھمان ح�وزۀ اس�تھال

ھ جن�ون و ی�ا ب�ھ کھ اوج ش�دت ای�ن تض�اد نھ�ائی ی�ا ب�. براندازی اراده : خود اشدخودش می ب اراده با تضاد ه زائ�ل و تب�اه م�ی ش�ود ک�ھ مص�داق آش�کارش دیوانگ�ان دی ارال کرستگاری و بیداری اراده میرسد یعنی یا ب

. اص�ال اراده در جس�تجوی ق�درت اس�ت ت�ا خ��ود را ھس�تند و ی�ا اراده بخ�ودش م�ی آی�د در اوج شکس�ت خ��ود ینیچھ آلم�انی ی�ک اص�ل وج�ود تفکردر » ارادۀ بھ قدرت«. پس بخشد و ظاھر گردد واقعیتمحقق نماید و

. ق�درت مجھ�ول اس�ت است ولی اصلی است کھ مقصدش عبث اس�ت و معن�ای ق�درت در ای�ن حکم�ت نیچ�ھ ،س�انیدن خ�ود اراده اس�ت ک�ھ در رظھ�ور ، فھمیده یا نافھمیده برای بھ عرص�ۀانسان برای چھ ؟ قدرت طلبی

گرچ�ھ نیچ�ھ در آث��ار بع�دی خ��ود و . »ارادۀ ب�ھ ظھ��ور«. پ��س اراده یعن�ی ه ای الی�زال اس�تق��و م�ی دب�اطن آ» انس�ان برت�ر«یق�ت رس�ید و کم�ال اراده را ظھ�ور ب�ھ ای�ن حق» این چنین گفت زرتشت«کتاب مخصوصا در

ت و بھ ظھور چنین انس�انی خداست و وصف انسان خدایگونھ اس خلیفۀ نامید کھ تماما توصیف امام زمان ول اراده ک�ردن اس�ت نم�ی توان�د اراده را توان�ائی بخش�د و پس دانائی ک�ھ اص�ل او . ی مژده دادکنزدی در آیندۀ

. یعن�ی ق�درت و و ن�ھ از غی�ر اشداراده و از اراده و دربارۀ اراده ب ماھیتمحقق نماید مگر اینکھ دانائی در –خود کھ در ب اشدۀ خویش است و بخش اصلی معرفت نفس می بدارا توانائی اراده محصول معرفت دربارۀ

. تا زمانیکھ اراده برای تحقق آرمانھایش بھ اب�زار غی�ر خ�ودی ( جھ�ان بی�رون) آئی اراده امکان پذیر استھ در عص�ر جدی�د ک�ھ عص�ر ن�ائی خاص�اق نم�ی ش�ود . تض�اد عظ�یم ب�ین دان�ائی و توق�ل اس�ت ھرگ�ز محمتوس

ھ دانائی بیرون موجب توان�ائی ھجوم دانش بیرونی و دنیوی است دلیل غیر قابل انکار بر این حقیقت است کاز خ�ودش . و اراده با ابزارغی�ر شود ارادۀ انسانی نمی شود بلکھ موجب تحلیل و استھالک و پوچی آن می

. ھم�انطور ک�ھ دان�ش غی�ر نمای�د تجل�یبخشد و خود را در بیرون م واقعیتنمی تواند خود را محقق سازد و ی ھم موجب فریب و ناکامی اراده است و عمال آنرا ضعیف غیر خود خودی موجب تضعیف اراده است ابزار

کن��یم ک��ھ ھ��یچ انس��انی در آرزوھ��ا . ب��ا ان��دکی ص��دق نظ��ر در خ��ود و در دیگ��ران علن��ا اعت��راف م��ی م��ی کن��د نا آماھیت�اگ�ر ھ�م ب�ر حس�ب ظ�اھر رس�یده باطن�ا و خواس�تھ و اراده) و آرمانھ�ایش ب�ھ ک�ام نرس�یده اس�ت و(

سنت واقعیت. این ر آن نیافتھ است و شدیدا خود را بھ جای آب بر سراب یافتھ استمورد نظر را د خواص کبی�ری ب�رای اھ�ل معرف�ت اس�ت و راز ناک�امی را ب�ر م�ال م�ی کن�د و راه معرف�ت ناکامی بشر، دال ب�ر حقیق�ت

واقع�ی او . ھمینکھ بشر امروز ھرچھ بر دانش بیرونی اش افزوده می شود ب�ر توان�ائی نفس را باز می کندو توان�ائی درون�ی انس�ان نھ تنھا افزوده نمی شود بلک�ھ از آن کاس�تھ م�ی ش�ود دال ب�ر تض�اد دان�ائی بیرون�ی

٢۶٩

خ�ود ھس�تند ف ت�رین اف�راد بش�ری در ام�ور روزم�رۀضعی گۀاست. و اینکھ تحصیل کردگان سطح باال در جرفروشی و خیانت در می�ان اھ�ل –. و صفت خود بر اھل معرفت است تی آشکارقیقت بارز است و حج حیک

. منشأ جھ�ل و ت دیگری از تضعیف اراده و عبث گرائی وجود آنان استدانش ظاھری و دانشگاھی نیز حج بش�ری ای�ن اس�ت ک�ھ انس�ان بط�ور دقی�ق و ب�ا یق�ین نم�ی دان�د ک�ھ چ�ھ م�ی خواھ�د و بن�ابراین در ضعف ارادۀزرگت�رین . تردی�د در دانس�تن ب ق�ین کام�ل ن�دارداراده ک�ردنش ق�وی نیس�ت زی�را مطم�ئن نیس�ت و ی خواستن و

دان�ائی ذھن�ی و ظ�ن بش�ری ک�ھ محص�ول بیرون�ی و . و ھمۀ ناتوانی اراده است خدشھ در اراده است و نطفۀد است و بھ ھمین دلیل نھ تنھا بکار اراده نمی آی�د و اراده را ق�درت عاریھ ای و غیر خودی است دانش مرد

کن�د و ب��ھ تض�عیف در اراده بک��ار م�ی افت�د و اراده را س��اقط م�ی ص��ورت نطف�ۀی دھ�د بلک��ھ ھم�ین تردی�د بنم�امان�ت الھ�ی اس�ت ک�ھ خداون�د ب�ھ اراده در انس�ان ھم�ان جل�وه ای از آن فروشی می کشاند . –خود وجنون اون�د ای�ن پ�ذیرش انس�ان را در زمین و آس�مانھا داد ول�ی از وحش�ت نپذیرفتن�د ول�ی انس�ان پ�ذیرفت و خد ھمۀ

. اراده در انس�ان ھم��ان اس��ت ت ک�ھ چ��ھ چی�زی را پذیرفت�ھس��دان�د و م��ی فرمای�د ک�ھ ندان جھ�ل او م��ی حقیق�ت. ای�ن راده م�ی کن�دااست. انسان تنھ�ا حی�وانی اس�ت ک�ھ ص�احب اراده اس�ت و چی�زی را اللھیعرش خالفت

ج�ودی ص�احب ع�الم بص�ورت مو نھ�اده ش�ده اس�ت و انس�ان را در ک�ل ت خداس�ت ک�ھ در انس�انھا اراده و مشی می تواند مختار ش�ود و م�ابقی مخلوق�ات ع�الم ھم�ھ در آنچ�ھ اختیار در آورده است . انسان حیوانی است کھ

کھ ھستند مجبورند بجز جن کھ انسان بدون کالبد خ�اکی اس�ت و مث�ل انس�ان ص�احب اختی�ار اس�ت و مکاف�ات بای��د ب��ھ آن نزدی��ک ش��د و ھم��ین اراده را ش��ناخت و ب��رای ش��ناخت اراده ماھی��تپ��س بایس��تی . عم��ل دارد

کھ بسوی دل است نزدیکی بھ معنای نزدیک شدن بھ حریم قدرت اراده است و این ھمان وادی معرفت نفس. ذھن فقط غیر را می خواھد و بھ غی�ر ھ�م ھرگ�ز نمیرس�د و بشر نھ ذھن . و دل است کانون ارادۀ می رود

ھ�ن پرس�تی اس�ت و معرف�ت نف�س ، معرف�ت درج�ات دل ، س�نت ذھ�ن و ذ ھمواره ناکام است . ناکامی و عب�ثشناسی در مغ�رب زم�ین ھرگ�ز –. خود شناسی است –است و ذھن شناسی فقط نخستین پوستھ و گام خود

خواستھ ھای ک�الن تمدنجدید کھ تمدن. از وادی ذھن عمیق تر نرفتھ است و ذھن پرستی پیشھ کرده است ی ک�ھ عب�ث و تب�اھی تمدن. اشدن است محصول ھمین ذھن پرستی می بو ناتوانی ھای کالن و ناکامیھای کال

و اس�باب بازیھ�ا انس�انی را در اش�یاء ی ک�ھ ارادۀتم�دنفروشی مقصود و محصول نھائی آن است . –و خود می داند ک�ھ دل منش�أ خواس�تن اس�ت و اشد. ھر انسانی کھ دلش ھنوز نمرده ب تحلیل داده و نابود کرده است

م�ی ک�امدھد و نا ، قرض می ان فرضیھکارش اینست کھ ارادۀ دل را از دل قرض می گیرد و بھ جذھن فقط اراده اش را در اش��داگ��ر آدم��ی ب��ر دل ص��بور ب . . ارادۀ دل بخ��ودی خ��ود ک��افی اس��ت م��ی س��ازد س��وار د ون��ک

ھمیش��ھ نی��ت دل « فروش��ی . بق��ول عرف��ای م��ا، –م��ی یاب��د ب��ی ھ��یچ ج��ان کن��دن و خ��ود واقعی��تبی��رون ع��ین . و بیابد واقعیتتا اراده اش را عین اشدو آدمی بایستی بر دلش و اراده اش صبور ب» مرادش حاصل است

» عل�م از حل�م اس�ت.« می فرمای�د : (ع)اینست کھ علی در این صبر است کھ علم خواستن ھم پدید می آید واست کھ ن�ھ تنھ�ا دانس�تن حقیق�ی چنین صبری در یعنی علم از خویشتن داری و صبوری بر خواستن است و

پدید می آید و انسان محققا و یقینا می فھمد کھ بایستی چھ بخواھد بلکھ توانائی ھ�م پدی�د م�ی آی�د و توان�ائی ھ ک�ارادۀ پروردگ�ار اس�ت اش�د است کھ مظھ�ر » فیکون کن«کار فیزیکی و تدارکاتی نیست بلکھ ، این چنین

است ھمانطور کھ جھان را بھ نیم نظری خلق فرمود و امر ک�رد ک�ھ برای او خواستن ھمان توانستن و شدنخ�دا م�ی دانس�ت . پ�س ، ھس�تی را ب�ر آورد کامل این است کھ از عدم و شد (فیکون) . ارادۀ (کن)» بشو«

٢٧٠

او دانشی کامل و یقین�ی ب�ود و ھم�ین عل�م کام�ل و یقین�ی او معن�ای چھ می خواھد و دانش او از خواستۀ کھ. یعنی از خود دانست و از خود خلق کرد بی ھیچ ابزار غی�ر خ�ودی و در خلق عالم از عدم استتوانائی او

ر ک��رد در ھیب��ت ع��الم ب��ی انتھ��ای اش��کآاینگون��ھ ب��ود ک��ھ خداون��د ب��ا ق��درت عل��م و ارادۀ مطل��ق خ��ود، خ��ود را س�ان بک�امش انو ھستی. و مشیت (اراده) انسان ھمان مشیت خداست و جز از این طری�ق محق�ق نم�ی گ�ردد

ش�د و تپس بایستی بھ حریم مشیت خدا یعنی دل نزدی�ک ش�د آن�را ش�ناخت و از آن ص�احب مش�ی . رسد نمین ااو در جھ�ان نیس�ت و انس� ده فقط خداست و عملی جز عمل ارادۀ. پس صاحب ارا بخشید واقعیتاراده را

و ای�ن اس�ت راه رس�ین ب�ھ ق�درت بمیزانی کھ بھ او در خویش نزدیک می شود از اراده برخوردار می گردد.فروش�ی و ب�ی –اس�ارت و ن�اتوانی و ناک�امی و خ�ود انھای جب�ر وداختیار و انتخاب و مابقی ھمۀ وادیھا زن�

ج�ز توجی�ھ ن�اتوانی و ب�ی اراده گ�ی بش�ر نیس�ت و فلس�فھ ھ�ای جب�ر و اختی�ار چی�زی . و ھمۀ راده گی استام�ی نھ�د » مشیت الھی«ی اراده گی را مذھب می کند و نام آنرا اندکی بر اختیار و اراده نمی افزاید و بلکھ ب

و در پش��ت ای��ن فلس��فھ ب��ھ تبھک��اری مش��غول م��ی گ��ردد و ی��ا مش��یت ت��اریخی و مش��یت روان��ی و ژنتی��ک و الاق��ل فلس��فھ ھ��ای مش��یت ھ��ای غی��ر الھ��ی ب��ھ ص��دق . ی واح��د دارن��د م��اھیتاقتص��ادی و امث��الھم ک��ھ ھمگ��ی

فلس�فھ ھ�ا ب�ھ اص�الت . و جال�ب اینک�ھ ھم�ۀ و از بطالت و رسوائی شرک در امانندنزدیکترند زیرا بر کفرند این بھ آن معناست کھ انسان ذھن پرست و غافل از دل خواه ناخواه حتی تح�ت ل�وای انواع جبرھا میرسند ون جب�ر و تضاد ب�یو . روی می کند، ، عمال و منطقا جبرگرا است و بھ جباریت و ظلم شعار آزادی و اختیار

ش و ناکامیھ�ای خ�ویش یاختیار کھ در فلسفھ ھرگز حل نشد و نخواھد شد نشان دھندۀ عجز ذھن در فھم خ�وا و ق�در ھ�م ک�ھ در ض�ای ق. معم� است و ذھن نمی توان�د خ�ودش را فھ�م کن�د ت�ا چ�ھ رس�د ب�ھ غی�ر خ�ودش را

فعل اراده خداست کھ ، قضا . فلسفھ ھای مذھبی تبدیل بھ مذاھب شرک و نفاق شد نیز از ھمین مقولھ استجبرا بر بشر فرود می آید و در افعال و صفات بشری ظاھر می شود تا بشر آنرا دریابد و بر آن معرفت یاب�د

(اختیار) و ارادۀ الھی برسد و از جب�ر برھ�د. بش�رط »قدر«لش در خویش عارف شود تا بھ و بھ کنھ و اصو در آن قرار گی�رد و ف�رار نکن�د و ب�ر آن ص�بور بمان�د و در داشاینکھ انسان تسلیم قضای الھی بر خویش ب

اس�ت. » جب�ر«قرار دارد کھ مترادف » قضا«است در دل » اختیار«کھ مترادف » قدر«کند. تفکرنظر و نآو قضای الھ�ی از دل انس�ان ب�ر اعض�ا و ج�وارحش ف�رود م�ی آی�د پ�س بایس�تی قل�ب و حقیق�ت قض�ا را در دل

. آنکھ اھل دل و اھل معرفت نفس نیس�ت ج�ز برسیو اختیار و اراده الھی » قدر« بھخویش جستجو کرد تا اس�ت و در عج�ز ھجبر و قضا و زور را در نمی یابد و زندگیش درجات جبرھا و بی اراده گ�ی ھ�ا و ن�اتوانی

و می رود و نھایتا جبرپرست م�ی ش�ود و جب�ار پرس�ت م�ی ش�ود و ظالم�ان را امام�ان واسارت فزاینده فر وار و زورگو رھبران خود قرار می دھد و ھمواره بھ دریوزه گی آنھا کشیده می شود و خودش ھم انسانی جب

و ستمگر است بر زیر دستانش . ، فقط قضا و جب�ر را م�ی یاب�د و م�ی فھم�د انس�انی جب�ار و جب�ری کسی کھ از جھان و یا از خدای ذھنی اش

، شرک است کھ از کفر بدتر است . انسان . چنین دینی نماز ن وو چھ اھل دی اشدمی شود چھ ظاھرا کافر بمی فرمای�د قرآنجن ھا در می آید ھمانطور کھ خواه خرافاتی می شود و بھ اسارت اھل قضا و جبر، خواه نا

. آدمی چھ ک�افر و چ�ھ ت را خدا پرستی می نامندجن پرستی و خرافا ینو ا» اکثر مردم جن را می پرستند«مواره اراده ای مطل�ق را در وج�ودش احس�اس م�ی کن�د چ�ون از آن م�ی گری�زد بن�ابراین ب�ھ اراده ، ھ مذھبی

فروشی ھمین اراده فروشی است . –ھای کاذب بیرونی و غیر خودی رجوع می کند و خود

٢٧١

، راتی�ده و اخ. یعن�ی ق�درت ارا ، جب�ر اختی�ار اس�ت در حقیقت جبری ترین امر حاکم بر انسان در عالم ھس�تیانتخ�اب واختی�ار را در انسان قرار دارد و از آن رھائی ندارد و بسیاری از مردم می خواھند کھ از ق�درتجبور م�أم جب�ور وفریبی ھا را بکار می گیرند ت�ا خ�ود را م –د و تمام تالش و توجیھات و خود نی تھی شوبکل اللھی اتی خالفتذاز خدا و از مقام معذور نشان دھند ولی نمی توانند . این بدان معناست کھ انسان ھرگزو

م��ام تبایس��تی بس��ویش رود و ص��احب اختی��ار ش��ود و ب��ر ج��ای خ��ود بنش��یند وگرن��ھ ک��ھ، گری��زی ن��دارد خ��ود ھ�ل وجعج�ز و . اکث�ر انس�انھا بس�یار م�ی خواھن�د ک�ھ گن�اه و عمرش اسیر و مجبور و معذب و رسوا اس�ت

وف�ق مل�ی ھرگ�ز یع�ت و ی�ا قدرتمن�دان و دیگ�ران بیندازن�د وتباھی و ناکامیھای خود را بھ گ�ردن خ�دا و ی�ا طب د کنن�دآنرا نابو رھا شوند و ، الھی در خویش از گوھرۀ اختیار و انتخاب و ارادۀنمی شوند یعنی نمی توانند

ندازن�د و ائی م�ی ا. و جالب اینکھ انسانھا فقط ناتوانی و ناکامی خود را بھ گردن خدا و یا س�ائر جبرھ�ای ک�ذکس�ی را ک�ھ خداس�ت ک�ھ ھ�ر« م�ی فرمای�د : ق�رآن. گیرند و از خ�ود م�ی دانن�د بر عھده می را ی خودتوانائ

را نین س�خدر جای دیگری درست عکس ا» اراده کند ھدایت یا گمراه می کند و عذاب یا رحمت می نماید. ھ�ی ال ا، مش�یتادۀ خددر اینجا ارادۀ خود و ار» ھر کسی کھ بخواھد ھدایت یا گمراه می شود « می فرماید:

نبی��اء و ام در رابط��ھ ب��ا ظھ��ور حج��ت ھ��ا و معج��زات و کرام��ات دو . آی��ۀ و مش��یت انس��انی ام��ری واح��د اس��تا ص�ول اس�ت ت�ارادۀ خ�دا در بش�ر ھ�م وج�ود دارد و قاب�ل و اولیای خداست کھ بشر با چشم ببیند کھ ق�درت و

ود م�ی آورد ت و نزول است کھ تقوی را پدیبو . آیۀ اول مربوط بھ عصر ن رستگار شود بخودش بازگردد و. س�تاب�ھ خ�دا و معرف�ت نف�س تق�ربرجعت و والیت وجودی است کھ دع�وت ب�ھ م مربوط بھ عرصۀآیھ دو

اختی�ار وھ اراده ب�آنکھ قلبا این جب�ر را پ�ذیرا ش�د ، قضای الھی ھمان القای جبری ارادۀ خدا بھ انسان است قدر خویش را نیز بدست می آورد. و خدا را می یابد» قدر«رسد و رستگار می گردد و می

عصر

بد المقیمین یا ا د القائمین ج یا ا

و » گ��ردش«، ب��ھ معن��ای اس��ت و در فع��ل» دوران«و » زم��ان«ب��ھ لح��اظ لغ��ت در اس��م ب��ھ معن�ای » عص�ر« اش�دخواب دیدن و غفلت و تاریکی نیز می ب و خوابیدن وو نیز بھ معنای فشردن و فشرده شدن » چرخش«

ی بظاھر بی ربط ، امری واحدند. ھم�انطور ک�ھ نش�ان دادی�م اناین مع دھیم کھ ھمۀ کھ در این مقالھ نشان می» اگھ�انن«و » ح�ال«و » اکنون«است کھ بھ معنای » الساعة« ، قرآنکھ زمان باطنی و انسانی و الھی در

دانس�ت » ت�اریخ«و شاید بتوان آنرا مت�رادف ی و شمارشی است زمان ظاھری و ماد ھم » عصر«، اشدمی ب قرآن. ھمانطور کھ اشدحرکت و تغییر قابل درک و محاسبھ می ب تسلسل حوادث و حرکتھاست و بواسطۀ کھ

و آنگونھ ک�ھ از س�ورۀ ق�در ب�ر م�ی » برای بشر ھزار سال شمرده می شود ھر روز در نزد خدا«می فرماید حاص�ل چ�رخش و » رص�ع«ھر شب ھم در نزد خدا، برای بشر حدود ھزار ماه بھ حس�اب م�ی آی�د . پ�س آید

٢٧٢

م��اه و خورش��ید و منظوم��ھ شمس��ی و کھکشانھاس��ت ب��ر دور خ��ود و یک��دیگر در درج��ات و دوران زم��ین ویترونھا نیز ات ھم دقیقا مشابھ این وضع در عالم اتمھا و الکترونھا و پوزدستگاھھای تو در تو. در عالم ذر

ه ای و نج�ومی بدس�ت م�ی . و زمان کمی و ظاھری و شمارشی بشر از روی ای�ن دو چ�رخش ذر وجود دارده و پدی�د آم�دن . و این چرخش موج�ب فش�رده ش�دن ع�الم م�اد ی و جزئی محاسبھ می شودآید کھ زمانھای کل

ھ بن�ام س�یاھچال ات�ی وج�ود دارن�دجرام سماوی و کرثقل و سیاھی و تاریکی است ھمانطور کھ در کھکشانھا ای م�ی مخص�وص و غلظ�ت بح�د ھا کھ از بیشترین قدمت و عمر چرخش برخوردارند و ب�ھ لح�اظ ثق�ل و وزن

توپ فوتبال از این ثقل ھا بھ زم�ین ، بخش�ی از زم�ین را منھ�دم م�ی شند کھ سقوط یک قطعھ ای بھ اندازۀباثقل ھای بسیار پیر اینک در نوعی سکون و خواب بسر . این کند کند و ممکن است زمین را از مدار خارج

جاذبھ ای میلیونھا براب�ر زم�ین برخوردارن�د و زم�ان از قوۀ می برند کھ از آنھا ھیچ نوری عبور نمی کند ودر » الس�افلیندرک اس�فل «ن زم�ان ق�رار دارن�د و ھمچ�ون وص�ف در آنھا تقریب�ا م�رده اس�ت و گوی�ا در پای�ا

سوگند بھ عصر (زمان) کھ انس�ان ھ�ر لحظ�ھ در ض�رر بس�ر م�ی «می فرماید : قرآنر است . خداوند د قرآنپ��س زم��ان » . اش��دعمل��ش را ب��ھ ص��لح بکش��اند و متص��ل ب��ھ ح��ق و ص��بر ب ب��رد مگ��ر اینک��ھ ایم��ان آورده و

گذر عمر نشانی آشکار بر ای�ن حقیق�ت اس�ت (عصر) بستر خسران و باختن وجود و ضرری بالوقفھ است و) ق��رار (ب��اطن) و در س��مت ب��ی زم��انی (الس��اعھ ض��رر کبی��ر و مس��تمر ھمان��ا ایم��ان ب��ھ غی��ب ازو راه رھ��ائی

. یعنی راه رھائی از پیری و ثقل و سیاھی و نابودی ھمانا دست یافتن ب�ھ ماندن است گرفتن و بر آن صبوررون ک�ھ جھ�ان . یعنی از بی� اشدت وجود است کھ منشأ آن و راه آن دل و معرفت نفس می بو اکنونی » حال«

ره ب�اطن گزی�دن و ب�ھ ک�انون الس�اعھ خی�دن ودی اس�ت روی گردان�دن و بس�وی دل چرچرخش و ثق�ل و ن�ابوت در گ�ردش و اس�ت . بش�ری انبساط و ق�رار و ج�وانی جاودان�ھ و حی�ات اب�دی ح�ق . آنجا حوزۀ (دل) رسیدن

زه عم��ر ف��ردی اش ھم��واره ی خ��ویش نی��ز در ط��ول ت��اریخ و نی��ز در ح��وبیرون��ی و م��اد یحرک��ت و ت��الش ھ��اپیچیده تر و ثقیل تر و سیاه تر و پیرت�ر ش�ده اس�ت و ب�ھ س�مت س�قوط و اس�تھالک و م�رگ اب�دی م�ی رود و

. بش�ری ک�ھ اس�یر گذش�ت زم�ان اس�ت و ھم�واره در بن�د گذش�تھ و اس�یر دھ�د ھمواره نورش را از دست م�یاھ�ل ایم�ان و عم�ل ص�الح و ارد وق�رار د» عص�ر« ، بشری است کھ در خس�ران و ض�رر مس�تمر آینده است

از «کس�انی وص�ف ش�ده ان�د ک�ھ ق�رآنحق و صبر و رستگاری نیست . و از ای�ن روس�ت ک�ھ اولی�ای خ�دا در در ھ�ر ھس�تند و الس�اعھ یعن�ی اھ�ل» نھ حسرتی از گذشتھ و نھ اندوھی از آینده دارن�د. ، پس و پیش رھیده

. و چن�ین انس�انھائی ت کس�ب م�ی نماین�دو معرفت و ق�و ، زندگی می کنند ھزار سال روز عمرشان بھ اندازۀحدود ھیجده میلیون سال عمر حقیق�ی م�ی کنن�د و تجرب�ھ و بھ اندازۀ اشدمثال اگر عمر مفیدشان پنجاه سال ب

م�ی گوین�د و اینس�ت ک�ھ » پی�ر«لذت و نور و معرفت کسب می نمایند و برای ھمین ھ�م ب�ھ چن�ین انس�انھائی و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ ب�ھ لح�اظ عم�ر ظ�اھری و » . م�ن از خ�دا دو س�ال ک�وچکترم.« می فرماید: (ع)علی ھس�تی می نامند یعنی میخ ھا. میخ ھ�ای ع�الم ھس�تی ک�ھ ک�ل » اوتاد«ادی و دنیوی برخی از اینھا را قوت م

م ر زم�ان رس�یده و آراخ�بر وجود آنھا استوار است ھمچون سیاھچالھائی کھ ذکرش�ان رف�ت ک�ھ ب�ھ پای�ان و آکھکش�انھا را مھ�ار م�ی کنن�د و مث�ل س�تونھای کائن�ات م�ی فتھ اند و مثل م�یخ ھ�ای آس�مان ھس�تند ک�ھ ک�ل گر

می نامند و امام زمان می خوانن�د. » قطب عالم امکان«انسانھائی را ر کامل چنین. و اینست کھ مصد باشندن احاط�ھ یافت�ھ ان�د . ک�ھ عل�ی جھ�ا ھستند و بر زمان و مک�ان و» برزمان«ی از اعصار و زمان رھیده و یعن بانی و مصدر این مقام وجودی است . (ع)

٢٧٣

اد و نوش�ت اف�رو اقبال نامیده می ش�وند و سر سبا اندک دقتی می توان دید و فھمید کھ ھمھ حوادثی کھ شانی و د زم�ان م�ا ملل را رقم می زنند و ھمھ محاسبات زمانی و مکانی را در ھم می ریزند و باطل م�ی کنن�د از

کن�ون و ا ان غیر عصری م�ی باش�ند و از الس�اعةاز حسابش خارجند بلکھ زم نیستند و یشمارشی و چرخشن را در چن�یکریم مک�ر قرآن. و اینست کھ از حوزۀ ورای زمان نازل می شوند (غیب و دل) فرود می آیند و

ھ معن�ای ی کن�د ک�ھ ب�اس�تفاده م�» بغت�ا «حوادثی کھ سرنوشت ھر کس و گروھی رقم زده می شود ، از کلم�ھ اکث�ر م�ردم . و ای�ن ح�وادث را ک�ھ و پدی�ده ای از الس�اعة اس�ت اشدو ورای علت و محاسبھ می ب» ناگھان«

س�یاری ازباتفاق و شانس و بدشانسی و اقبال می نامند فقط اھل دل و اھ�ل معرف�ت نف�س م�ی شناس�ند و ب�ر غفل�ت نش�ده دچ�ار خ�واب و» عص�ر«در و ھس�تند آنھا پیشاپیش علم یافتھ اند و می دانند زیرا اھ�ل الس�اعة

م اس�ت ک�ھ تم�ا» م�انز«اند . پس فرھنگ ش�انس و اقب�ال ، فرھن�گ جھ�ل اس�ت و محص�ول اس�ارت بش�ر در عل�ولی ک�ھ م –ت زیرا منط�ق عل�. معلولی اش را باطل می سازد –محاسبات و ادراک و پیش بینی ھای علت

وظ�اھر پرس�تی اس�ت رک اس�ت و منط�ق م�اده پرس�تی و روح منطق مردم و علمای جاھل آنھاست منطق ش� ح�وادث و ھم�ۀ ق�رآنپرس�تی اس�ت و منط�ق ثق�ل و اس�تھالک اس�ت. ب�ھ منط�ق منطق عصر پرس�تی و ت�اریخ

ث ادوم�ان و ح�می آید یعنی ورای علیت و خارج از تسلس�ل ز» بغتا «مسائل سرنوشت ساز و تعیین کننده از ئ�ی نم�ی اچر چ�ون وت و روش ی در منط�ق علی�. پس خدا را بکل� یدامر خداست کھ فرود می آ ی است وماد

ان�د و س م�ی خوی نفاک نامیده و آنرا ھوخدا ظن است کھ خداوند آنرا شر د و چنین ادراکی ازتوان درک کرش اب�ات و نف�ی . پس خدای جھ�ان فلس�فھ و علی�ت ھ�ا ، خ�دا نیس�ت و اث می داند مبراخدا را از چنین مقامی

تئوریھ��ای علم��ی و فلس��فی و م��ۀک اس��ت و ش��رک ھ��م ظل��م عظ��یم و نابخش��ودنی آم��ده اس��ت و ھھ��ر دو ش��را ، باط��ل اس��ت و ب��ر ھ��یچ حقیقت��ی نیس��ت زی��ر اقتص��ادی و سیاس��ی و م��ذھبی حاص��ل از ای��ن منط��ق م��ذکور

قیق�ی ھ�یچ عل�م ح و اھل عصر، در ضرر و نقصان و استھالکی فزاینده فرو می رون�د و اشدمی ب» عصری«ودش درک تش در ورای خ�ودش نھفت�ھ اس�ت و در خ�،عل�» علی�ت«د داشتھ باشند زیرا اص�ال خ�ود ننمی توان

اس�ت » غت�ا ب«آن از ماھی�تاز الساعة اس�ت و نیز معلول و محصولی» علیت«. نمی شود و باطل می گردده ھ�ای زح�و ۀرود و بھ عب�ث میرس�د ھم�انطور ک�ھ ام�روزه در ھم� اسیر زمان است و در زمان تحلیل می کھ

» عص�ر«و ای�ن از نت�ایج خس�ران حاص�ل از ، آثار عبث گرائی و پ�وچی و جن�ون آش�کار اس�ت معاصر تمدن نی اس�ت واست کھ مشرکان و کافران مبتالیش می باشند . پ�س عل�ت از ب�ی علت�ی اس�ت و زم�ان از ب�ی زم�ا

است . » ال« مکان از المکان است و انسان مظھر

٢٧۴

مرض یا اسلم السالمین ض المریضین ر یا ا

ی خ�ود را آن وضعیت ناھنجار و مخدوش و نامتحد وجود آدمی را گویند کھ بھ اشکال بسیار کثی�ر» مرض«

احساس می شود و در حریم ذھن خوانده می ش�ود و » دل«نشان میدھد. این پریشانی و ناموزونی از حریم در حریم اعصاب مؤثر می شود ودر حریم تن مشھود می گردد و عض�و ی�ا اعض�ائی از جس�م را از درون ی�ا

کنترل و نظم خارج می کند. چون (دل) و برون رنجور و مختل و ناآرام می سازد و رفتار را از احاطھ ارادهعض��وی از وج��ود آدم��ی در تض��اد و ب��ی ق��راری نس��بت ب��ھ س��ائر اعض��ا و ک��ل وج��ود ق��رار گی��رد آن عض��و را

مریض می نامند. پس مریضی حاصل عدم انسجام و اتحاد اعضاء و جوارح و ح�واس و ذرات وج�ود اس�ت. اس�ت و از نش�انھ ھ�ای آش�کار ش�رک پس مریضی پدیده ای ضد توحیدی (وحدتی) است یعن�ی حاص�ل ش�رک

و در حک�م اخطارھ�ا اش�دعذابھای ناشی از کفر و شر ک و ناخالصی در دی�ن میب درواقع. پس امراض است

٢٧۵

ھم�ھ و ھشدارھای دل و خدای وجود بھ صاحب آن است ت�ا بخ�ود آی�د و توب�ھ کن�د و خ�ود راخ�الص نمای�د. وان�واع بیماریھ�ا آش�کار م�ی ش�ود . ر مرحل�ھ نھ�ائی در ا بر ستمگران و کذابان و حرام خواران ددعذابھای خ

در حکم امراضی ھس�تند ک�ھ در جس�م آدم�ی تولی�د اشدمعنای عذاب دردآور می ببکھ قرآندر » عذاب الیم «بازدارن���ده )، ع���ذاب مھ���ین (رس���وا و (ع���ذاب ده) ، ع���ذاب عق���یمندرد م���ی کنند.ع���ذاب س���عیر(عذاب س���وزان

( عذاب بھ ش�ک اندازن�ده و وس�واس) ع�ذاب ش�دید و ائمی)، عذاب مریبخوارکننده) ، عذاب مقیم (عذاب دعذاب عظیم و امثالھم انواع امراض در کمیت و کیفیت ھای گون�اگون م�ی باش�ند. برخ�ی از ع�ذابھائی ک�ھ در

م�دت ام�راض را بی�ان م�ی کنن�د و ھمگ�ی آمده بیانگر نوع مرض م�ی باش�ند و برخ�ی ش�دت و درج�ھ و قرآنھر ک�ھ « می فرماید: قرآنمال انسانھا در این دنیا می باشند و وای بر جھان دیگر. زیرا عذاب و جزای اع

» در این دنیا در عذاب است در آخرت عذابش بیشتر است مگر اینکھ توبھ نم�وده واعم�الش را پ�اک نمای�د. افی�ان م�ی شان ھیچ ع�ذابی نم�ی کش�ند و فق�ط موج�ب عب�رت ی�ا ع�ذاب اطردو برخی از بیماران ھستند کھ خو

شوند واین ھم نوع دیگری از عذاب است مثل امراض فلج اطفال یا جنون. کال مریض شدن جبرا ب�ھ رض�ای خدا مبتال شدن است و کلمھ مرض و مریض نیز بھ لحاظ معنایی دقیقا ھمین واقع�ھ را نش�ان میدھ�د. م�ریض

الع�الج چگون�ھ ب�ھ ناگ�اه ب�ھ خ�دا ص�عبیعنی مبتال شده بھ رضا. و می بینیم ک�ھ بیم�اران س�خت و مخصوص�ا ان بی ھیچ سابقھ ای در آنھا بروز می کند. و بھ لح�اظ وج�ودی ھ�م خ�واه منزدیک می شوند و نشانھ ھای ای

فت ص�ناخواه بھ مریضی خ�ود تس�لیم ان�د و نم�ی توانن�د ک�ھ نباش�ند. و برخ�ی از ام�راض اس�ت ک�ھ ع�الوه ب�ر ز مؤمن�انی ک�ھ دچ�ار ش�رک و خط�ا م�ی ش�وند ع�ارض م�ی عذاب ، صفت امتحانی ھم دارند و این بر برخ�ی ا

بھ رضای خدا ت�ن در کھیا در افتادن حضرت یونس در شکم ماھی بود . (ع)شود مثل بیماری حضرت ایوب داد و تسلیم شد و بخشوده گردید و رھا شد و بر مقامش در نزد خدا نی�ز اف�زوده گردی�د. ک�ال ام�راض، بخ�ود

نعمع�ت بی�دار م�ی کنن�د و بن�ابراین در جرگ�ۀواب جھ�ل و نخ�وت و تکب�ر و غ�رور آورنده اند و آدمی را از خ جرحمت اوست ول�ی اکث�ر م�ردم از آن روی م�ی گردانن�د. خداون�د در ح�دیث مع�را اشدھای خدا ھستند کھ از

پ�س س�الم ». ای مردم ھمھ شما مریض ھستید و سالم منم. بس�وی م�ن آئی�د ت�ا س�المتی یابی�د« می فرماید : خداست و خداپرستان خالص و مابقی مردم در درجاتی از مرض زیس�ت م�ی کنن�د ک�ھ برخ�ی م�ی دانن�د مطلق

ولی اکثرا نمی دانند تا اینکھ مستولی و آشکار و ھمیشگی شود و از عذابھای مقیم و عظیم گ�ردد. و م�ؤمن ز مخلص�ان در دی�ناھل معرفت نفس می داند کھ بھ ھنگام مریضی ھرگز نباید بھ طبیبی جز خ�دا و ی�ا یک�ی ا

رجوع نماید کھ در حکم یکی از خلفای خدا بر روی زمین م�ی باش�ند. یعن�ی ب�رای م�ؤمنین واقع�ی رج�وع ب�ھ طبیب معمولی بازار، شرک و بلکھ کفر است و ھرگز عالجی نمی یابد و بلک�ھ مرض�ش ش�دیدتر و وس�یع ت�ر

حاصل خطا و ی�ا امتح�انی در دی�ن و می شود . مؤمنان بندرت مریض می شوند واگر ھم بشوند می دانند کھ ق�رآنذک�ر خ�دا شفاس�ت و « م�ی فرمای�د: ق�رآنمعرفت و اخالص است و جز بھ خدا متوس�ل نم�ی ش�وند ک�ھ

و ذک�ر خ�دا، ی�اد قلب�ی خداس�ت ن�ھ ب�ر زب�ان ب�ردن ظ�اھری الف�اظ اس�ماء خ�دا و » شفائی ب�رای مؤمن�ان اس�ت م�ی ق�رآنرا منش�أ بیم�اری از دل اس�ت ھم�انطور ک�ھ . زی� دعاھای خرافی ک�ھ ھ�یچ معن�ائی از آن نم�ی فھمن�د

ھمانطور کھ منش�أ س�المتی ھ�م از دل اس�ت زی�را دل منش�أ اول و » و آنھا دلھایشان مریض است.« فرماید: ھ دل مریض کآخر وعلت حیات و اراده و کانون نفس واحساس و نیت اعمال است. و از نیت بد اعمال است

بتدریج مرض را قوت میدھ�د و تم�ام اعص�اب و روان را رنج�ور م�ی س�ازد و ادامھ نیت ھای پلید، می شود م�رض دل تع�ینمی یابد. آنچھ کھ مردم و اطباء بیماری می نامند تعیناالخره در جسم ھم سرباز می کند و ب

٢٧۶

تا با القای ذکر قلبی خ�دا ب�ھ قل�ب م�ریض اشدھم بایستی یک مؤمن مخلص زنده دل ب یاست پس طبیب حقیقرا از ریش��ھ و اس��اس م��داوا نمای��د. و م��ابقی درمانھ��ائی ک��ھ در ن��زد اطب��اء ب��ازار و مدرس��ھ اس��ت ھمگ��ی او

م�ی دوان�د و و سرنخ مرض را گم و گور می کنند و می بندند و مرض در اعم�اق ریش�ھ اشدفریبکاری می بذک�ر ش�ده. نق�رآاست ک�ھ در » عذاب فوق عذاب«العالج و مزمن می شود و این ھم تبدیل بھ چندین مرض

م��ریض بج��ای اینک��ھ بخ��ود بیای��د و توب��ھ کن��د و ب��ھ خ��دایش ب��ازگردد و خ��ودش را بشناس��د و تزکی��ھ نمای��د واعمالش را اصالح کند بھ اطبائی رجوع می کند کھ عموما پلیدتر و کافرتر و فاسق تر از خ�ود او ھس�تند و

فقط حبی�ب اس�ت : حبی�ب دل وحبی�ب و حاذق یبھ منزلھ ھمکاران شیطان می باشند. پس طبیب حقیق درواقعم�ھ ھضد طب ھستند و جنبھ ای از مذھب ضد مذھب و سالمت ضد سالمت می باشند. و خدا و مابقی اطبای

ن حد ھمھ جائی نشده بود، از حکیم�ان الھ�ی و عرف�ا یاطبای حقیقی در دورانھای گذشتھ کھ شرک و کفر تا اتین این علم ھمھ مردان ح�ق ب�وده ان�د ھم�انطور ک�ھ اب�ن س�ینا اصال بانیان نخس و مؤمنین در دین بوده اند و

گفتھ است دانش�گاه و اس�تادی ج�ز دی�ن و خ�دا، نداش�تھ اس�ت. و ب�رای ھم�ین انبی�اء و اولی�ای خ�دا ب�ا نظ�ری طب مدرن دکان شیطان است در مقابل دی�ن خ�دا ؤمن وتوبھ کرده را مداوا می نمودند.مبسیاری از بیماران

بر شدت و مدت امراض ھیچ ھنر دیگری ندارند و حرفھ پزش�کی مب�دل ب�ھ پلی�دترین حرف�ھ و لذا جز افزودنھا شده است و پزشکان اکثرا از منافق ترین و فاسق ترین گروھھای مردمند زیرا با ج�ان بیم�اران پلی�دترین

وھای جدی�د، تجارت ھا را می کنند و جواز قانونی آدمکشی را ھم از طرف حکومتھای خود دارند. و این دارو حی�ات م�ی بخش�د و ن�ھ بق�ا ن�ھ «کھ اشداست کھ از مواد مصرفی دائمی اھل دوزخ می ب»سقر«کامل تعین

ان جدید می باش�ند ک�ھ ن�ھ تنھ�ا درم�ان نم�ی کنن�د رومصداق کامل داروھای د قرآناین آیھ از و »رھا می کندکھ بھ منزلھ آخ�رین ن می باشند اروان گرد این سقرھا داروھای اشد بلکھ اعتیاد می آورند و رھا نمی کند و

پزش�کی بیماران العالج می باشد . آنگاه کھ یک بیماری ساده در شبکھ تخص�ص ھ�ای تجویزات پزشکی بھ داروھ�ای اعص�اب یزمبادرت ب�ھ تج�وده بیماری مزمن و ریشھ ای شد و تکنولوژی مھلک پزشکی تبدیل بھ

استحالھ و تناسخ شود و امکان بازگشت و توبھ بھ حی�ات انس�انی ی نفس بیمار دچارو روان می کنند تا بکل ک�ھ ی ناممکن گردد و بھ موجودی نیم�ھ حی�وان نیم�ھ گی�اه تب�دیل ش�ود. ب�رای ھم�ین اس�تاو بکل و ایمانی بر

شیطانی پزشکی مدرن است و ھمھ بیماران بھ این دکھ منتھی م�ی ش�وند روان پزشکی آخرین دکھ از شبکۀ اطباء و پزشکی مدرن حتی از عالج یک سرماخورده گی ساده عاجز شده اس�ت . امروزه ندو نابود می گرد

نظام پزشکی و دانش پزشکی و پزشکان ح�داقل ش�رف و ص�دق و ایم�ان خ�ود را و این بدان معناست کھ کل ت تبھک��اری ب��ین الملل��ی ش��ده و لب��اس عل��م ب��ر ت��ن نم��وده ان��د و در خ��دم و تب��دیل ب��ھ ش��بکۀ از دس�ت داده ان��د

ل��ی و ف��روش امپراط��وری تراس��ت ھ��ای داروئ��ی و ش��یمیائی ق��رار دارن��د و عم��ال ای��ن پزش��کان نقش��ی ج��ز دال بیم�ارترین ن�د و بیھ�وده نیس�ت ک�ھ خ�ود جامع�ۀ پزش�کان در جرگ�ۀکاالھای این صنعت و دان�ش ش�یطانی ندار

ب��ھ تکنول��وژی ی از عل��م ب��ودن تھ��ی ش��ده و تب��دیلطبق��ات جامع��ھ م��ی باش��ند و دان��ش و ف��ن پزش��کی ک��ھ بکل�� . ین دانش بشری استرمریض ت نابودی انسان گردیده، خود در جرگۀ

و امام�ان و م�ردان (ع) و خ�ود عل�ی» گرسنگی و بیماری ھرگز با ھم جم�ع نم�ی ش�ود.« می فرماید (ع)علی ظھ�ر کامل در تاریخ می باشند و م رگرسنھ ترین انسانھای تاریخ بوده اند و مظھر فق (ص)ل اکرم وحق و رس

ام��راض را از فق��ر و جن��ون اس�ت ھم��ۀ ش��رک و نف��اق ک�ھ مظھ��ر جھ��ل و تم��دنس�المتی کام��ل نی��ز ھس�تند. و اوست زیرا ھر چ�ھ عایش دال بر رسوائی و حماقتگرسنگی و کمبود ویتامین ھا و پروتئین ھا می داند و اد

٢٧٧

ای غ��ذائی جماع��ت ک�ھ بش��ر س��یرتر م��ی ش��ود و بھداش�ت ظ��اھر بیش��تری م��ی یاب��د و ش�بانھ روز طب��ق ج��دولھک�ھ ھرگ��ز ب�روز رنج�ورتر اس�ت و ام�راض الع�الج ت�ری در او ظ�اھر م�ی ش�ود پزش�کان تغذی�ھ م�ی کن�د روزوزه مراک��ز تحقیق��ات بھداش��تی و پزش��کی ، ک��انون تولی��د ھولن��اکترین ام��راض م��ی س�ابقھ نداش��تھ اس��ت . ام��ر

راض م�فترین و العالجت�رین اوی�روس ای�دز ک�ھ عام�ل مخ�و، ا ش�ده ان�د وباشند ھمانطورکھ در چند مورد رس�. ھر چند کھ بسیاری از ویروس ھای دیگر در ھمین مراکز تولید ش�ده تولید شده است است از ھمین مراکز

در خ�دمت من�افع اقتص�ادی و سیاس�ی آنھ�ا ھس�تند .آث�ار ھولن�اک و و بھ کشورھای دیگر ص�ادر م�ی ش�وند وبارداری امروزه آشکار ش�ده افسرده گی و ضد ضد ن ھا و قرص ھای جبران ناپذیر آنتی بیوتیک ھا و مسک

ه گ�ی تب�دیل ب�ھ میگ�رن و توم�ور داخورماست و مجب�ور ب�ھ اعت�راف گردی�ده ان�د ک�ھ چگون�ھ درم�ان ی�ک س�ر. اص�وال انس�انھای ک�افر و مش�رک و من�افق در مغزی و نارسائی خ�ونی و کب�دی و کلی�وی و قلب�ی م�ی ش�ود

ن کار را می بلکھ فقط تسکین می خواھند و پزشکی مدرن ھم ھمیصدد عالج ریشھ ای امراض خود نیستند امث�الھم پن�اه م�ی داروھای روان گردان و ی�ا م�رفین وبھ معکوس می گیرد کھ نھایتا خواھد بکند ولی نتیجۀ

. و بیھوده نیست کھ خود پزش�کان در ھم�ان آغ�از ب�ھ ای�ن برد و این کار آخر در درمان پزشکی مدرن استو افی�ونی و معت�اد ب�ھ داروھ�ای روان گ�ردان م�ی باش�ند : ینھائی رجوع می کنند و اکثرا الکلروش درمانی

الی��ق ھمدیگرن��د ھمچ��ون ی یکس��ان دارن��د وم�اھیتای�ن پزش��کان و کس��انی ک��ھ ب��ھ آنھ�ا رج��وع م��ی کنن��د البت��ھ ، ف�رود م�ی خ�ود خ�دای بر غافالن از خ�ود و ھمدیگرند . بیماریھا بھ امر خدا ت ھا کھ الیقحکومت ھا و مل

(ی�اد) را تنھ�ا ش�فای ک�ریم ، ذک�ر قرآنشاید بازگردند و بخود آیند و خدا را بھ یاد آورند . و اینست کھ آید تاشناس�ی اس�ت ول�ی اکث�ر –آئی و خ�ود – تحریک برای بخود پس امراض آخرین نشانھ و د .امراض می نام

رات و م��رفین و روان گردانھ��ای م��ی ش��وند، مخ��د تری میرس��ند و گ��م در م��ی کنن��د و ب��ھ ع��ذابھای ب��م��ردم تکب�� ر را گم و نابود می سازند. پزشکی ھمگی موادی ھستند کھ بشر مریض متکب

ب مثل فال گی�ری و رم�الی و ج�ن ، بھ کانونھای خرافات و جھل مرک رجوع بشر علم پرست و پزشک پرستبن بست کام�ل دان�ش ک�ذائی پزش�کی م�ی ، نشانۀ امثالھم دعا نویسی و ورد خوانی و فوت کردن و گیری و

لب�ی خداس�ت ن�ھ ورد خوان�دن ب�ر اگ�ر تنھ�ا ع�الج ام�راض جس�م و روان اس�ت ب�ھ معن�ای ی�اد ق» ذکر«. اشدب ھمین غفلت و فراموشی مریض شده اس�ت ، خ�دا است کھ دل غافل از خدا کھ بواسطۀ بھ معنای آن .مریض

رخ�وری منش�أ اص�لی بخش�ی از ام�راض بش�ر اس�ت ک�ھ . ش�کم پرس�تی و پ را بھ یاد آورد و بھ سالمت برسد. و اگ�ر گرس�نگی و قناع�ت ب�ا اش�دو س�لطھ گ�ری م�ی ب پرستی و ح�رام خ�واری و ح�رص و بخ�ل حاصل دنیا

فاصلھ می گیرد و اص�ال گرس�نگی ن روست کھ از دنیا و دنیا پرستی بیماری در یک نفر جمع نمی شود از ایدھ�د و آدمی را از پرستش اشیاء و زرق و برق بیرون نجات میآئی مستمر در انسان است –موجب بخود

. البت�ھ فق�ر می سازد و ھمین است راز سالمتی در فقر و گرس�نگی تفکردر خود فرو می برد و در خود م وای�ن ح�ال م�ی بین�یم ک�ھ ۀب�ا ھم� . و نھ با اجبار اشدو گرسنگی ای کھ با ایمان و معرفت و اختیار پدید آمده ب

یز را ندارند از س�المتی جس�می و روان�ی و عقل�ی آمبقات پائین جامعھ کھ مصرف و خوردن جنون امروزه طان بیشتر سماه روزه نیز ھمین است کھ ان بسیار بیشتری نسبت بھ طبقات شکم سیر برخوردارند. از خواص

ب�ھ درون ھمین گرسنگی موج�ب م�ی ش�ود انس�ان اشدخودش ھست و اگر اھل فکر و ذکر قلبی ھم نب توجھم. زی�را الاقل بھ گرسنگی شکم خ�ود فک�ر کن�د و ھم�ین راز اص�لی برک�ت و خی�ر روزه گ�رفتن اس�ت خودش و

امراض کوچک خود را اصال انسان غافل از خود حتی بھ لحاظ جسمانی ھم از خودش غافل است و دردھا و

٢٧٨

دل لطیف ش�ده ب�ھ می کند و ، دل را لطیف . گرسنگی ی عاجز و زمین گیر شودحس نمی کند تا آنجا کھ بکل حیات و بیداری نزدیک می شود و صاحبش را بخود و خدای خود می خواند. بھ این لحاظ می توان گفت ک�ھ

(ع)و بق�ول عل�ی اش�دامروزه مرضی جز شکم س�یری وج�ود ن�دارد . پ�س بیم�اری ھ�ر کس�ی از خ�ودش م�ی بت و ام�ر قدرت و ص�ح ز اراده وکدل کھ مر انسانی کھ از دل غافل است و . » بیماری مسری، وجود ندارد«

ت و خداست بھ فراموشی سپرده می شود آنگاه در جھان بیرون اشیاء سرگردان است بی ھیچ حمای�ت و ق�و . این است کھ ھر ویروس و مرض را از آن سر دنی�ا ھ�م ک�ھ ش�ده م�ی گی�رد. پ�س ام�راض اصل و ریشھ ایکی برای توجیھ جھل خود اختراع نموده و م�ردم را م�ی ھ دانش کذائی پزشکفریبی است –مسری یک خود

فریبد. علت مرض ھر کسی خود اوست و یک انسان مؤمن اھل دل اگر دریائی از ویروس ایدز و ایب�والر را ب�ھ دل خ�ویش و معرف�ت نف�س ب�ر اس�اس ح�ق ج�وئی و توجھھم بنوشد بھ این امراض مبتال نمی شود. پس

اس احک�ام الھ�ی موج�ب زن�ده ب�ودن دل و مغ�ز و اعص�اب و اعض�اء وخدا خواھی و اخالص اس�ت ک�ھ براس�. انس�ان ب�ھ میزان�ی ک�ھ . و سالم و سلیم و سالم از اس�ماء خداس�ت جوارح انسان است. اسالم یعنی سالمتی. و جز در طریق معرفت نف�س نم�ی ت�وان در ح�ریم ام�ر خ�دا ق�رار تسلیم خداست در حریم سالمتی قرار دارد

تقلی�دی ھ�م نم�ی ، دل انسان اس�ت و ب�ا دع�ا خوان�دن و روض�ھ و ذکرھ�ای لفظ�ی و امر خدا گرفت زیرا حریم . سالمتی امری وجودی و قلبی است و دین خدا ھم بازیچھ الفاظ و نمایشات نیست. توان بھ سالمتی رسید

را و دان��ش پزش��کی ام��روزه در ح��وزه طبق��ات ب��االی دوزخ اس��ت و مرک��ز الق��ای ع��ذاب ف��وق ع��ذاب اس��ت زی��ت. و امراض، عذابھا ھستند و عالج و روش درمانی این پزش�کی موج�ب ع�ذابھائی ف�وق ع�ذاب بیم�اری اس�

بی�ره م�ی کحرامھ�ا و گناھ�ان اش�د سالکان معرفت نفس رجوع بھ این پزشکی ح�رام اس�ت و از بر مؤمنان ود بات تشدیو موجو موجب عذابھای عظیم می شود و نقصان کالنی در ایمان و معرفت بھ بار می آورد اشدب

و تقویت شرک و نفاق است .

وجود

یننیا ابق الفا یا اعجب الواجدین

» موج�ود«پ�س اس�ت.» یافت�ھ ش�ده«ب�ھ معن�ای » موج�ود«است و » یافتن«بھ معنای » وجد «از » وجود«ب�ھ معن��ای » وج��د «واح�د اس�ت. ھ ھ�ر دو ام�ر و واقع��ھ ایاس�ت ک��» یافت�ھ ش��ده«و » یافت�ھ«کس�ی اس�ت ک��ھ

و ج�اد و ج�واد و ج�ود ب�ھ اش�دم�ی ب» نو«کھ بھ معنای جدیت و ریشھ و اشدمی ب» جد «از ریشھ » یافتن«ج�دیت و ریش�ھ ی�ابی و ن�و نم�ودن از پ�س بخش�ش و ی�افتن و .ش�ھ اس�تیھم از ای�ن ر معنای بخشش و ایثار

. پس وج�ود یعن�ی ی�افتن خ�ود . پ�س وج�ود چی�زی ج�ز معرف�ت ب�ر وج�ود نیس�ت . است» وجود«ابعاد معنای . ولی آدمی بمیزانی کھ بر آن معرفت می یابد آن�را م�ی یاب�د و ص�احبش م�ی وجود بخودی خود موجود است

معرف�ت نف�س اس�ت. و چ�را گ�وھره معرف�ت نف�س و ۀ. پ�س وج�ود تمام�ا از ج�وھر شود و موجود م�ی گ�ردد

٢٧٩

نزد شماست فانی است ر آنچھ کھ د« ؟ خداوند در کتابش می فرماید : ن، از بخشش استجوھره وجود یافت » و آنچھ کھ در نزد من دارید باقی است.

ایث�ارش م�ی کن�د ب�ھ خ�دا نزدیکت�ر م�ی می گذرد و اشدپس بمیزانی کھ آدمی از آنچھ کھ در نزد خودش می ب. و شدن اس�ت وداست و موج» یافتن « این ھمان . و شود و خدا را کھ مظھر و منشأ وجود است می یابد

اس�ت. یعن�ی آدم�ی بمیزان�ی ک�ھ از »خ�ود«آن گذش�تن کام�ل از کمال یافتن، در کمال بخش�ش و ایث�ار اس�ت ودست می یابد و صاحب وجود خود می ش�ود. پ�س معرف�ت نف�س تمام�ا از ایث�ار » خود«می گذرد بھ » خود«

اه یافت و بھ خود دس�ت یاف�ت و کلی�ۀخود است کھ می توان بھ خود ر نفس است و بواسطھ انفاق و ایثار ازحکم�ت و بص�یرت و ذک�ر ھمگ�ی از محص�والت از ابعاد و اجزای معرفت مثل عل�م و ش�عور و عق�ل و فق�ھ و

شوج��ود از معرف�ت ب��ر وج��ود خ��ویش اس��ت و ج��وھره معرف��ت از بخش�� . پ��س گ��وھرۀاش��دخ�ود گذش��تن م��ی ب. چ�ون پروردگ�ار ع�الم ک�ھ مظھ�ر و عرفت و رحمت ھر سھ امری واحدند(رحمت) است و درجات وجود و م

ت و ف��ی وج��ود اوس��ت از ص��فت رحمانی��ت ع��الم اس��ت و ع��الم ھس��تی ، ظھ��ور و معر عل��ت وج��ود و موجودی��. چون وجود خود را تماما بھ عدم ایثار نم�وده و تخ�م ع�دم را ک�ھ ت خویش است کھ این مقام را داردرحیمی

. چون بھ نق�ل تش را آشکار کرده و یافتھ است، موجودی ی خود نشانده است و در عالم عدمآدم است بر جال و آخر و وسط و ظاھر و باطن و فاصل و واص�ل و ب�اقی و واج�د و وج�ود ھم�ھ اوس�ت و ج�ز او ، او قرآن

پس ع�الم »فی خودش، عالم و آدم را خلق فرمود خداوند بھ عشق معر « ، (ع)موجود نیست و بھ قول علی را م�ی یاب�د و ھستی، عرصھ ای اس�ت ک�ھ خداون�د ب�ر خ�ودش آش�کار م�ی ش�ود و جم�ال خ�ود را و وج�ودش

. و ای�ن اخ�الق هللا اس��ت و راز ای�ن ھ�ا از ک�رم و مھ��رش ب�وده اس�ت و ن�ھ از نی�ازش تماش�ا م�ی کن�د و ھم�ۀنم�وده ت�ا از وج�ود ت اس�ت و انس�ان مس�ئول و م�أمور اس�ت ک�ھ ای�ن اخ�الق خ�دا را پی�رویموجودی� خلقت و

، موج�ود گردی�د. آدم�ی د داش�ت و ب�ا ایث�ار وج�ودشو. چون خداوند، خود را می شناخت وج برخوردار شودنی��ز از برک��ت ایث��ار پروردگ��ارش وج��ود دارد ول��ی ھ��ر چ��ھ در ع��الم بی��رون م��ی جوی��د خ��ود را نم��ی یاب��د و

کند بھ خدایش تا بتوان�د چ�ون خ�دا موج�ود پس بایستی ھر آنچھ کھ دارد را ایثارتش را پیدا نمی کند موجودی گردد و در جریان این ایثار است کھ امک�ان معرف�ت ب�ر وج�ود پدی�د م�ی آی�د و ن�ور معرف�ت ھم�ان ن�ور وج�ود

ی و ثقلی و دنیوی اش را رھا کند تا ن�ور وج�ود در او تشعش�ع گی�رد و وج�ود . یعنی بایستی وجود ماد است. و ت و خالفت ، کمال ایثار است و وانھادن کامل خویش بھ غیر اس�ت. راز خلقت، بر خالفت اس یافتھ شود

اخالق دینی است و سان است. پس خالفت و ایثار، جوھرۀاین اخالق خدا و راه و روش او در خلق کردن انخ�ود خالف�ت (و ایث�ار و از خ�ود گذش�تگی . و اخالق جز این اصل و اساسی ندارد : ایثار و از خود گذشتگی

ب�ی ری�ائی و احکام دین و شریعت است م�ثال ص�دق و راس�تگوئی گوھرۀ ھمۀ ای دیگران قرار دادن)ا بر جرکھ اصل نخستین ادیان و شریعت انبیاء است اصال در عمل امکان پ�ذیر نم�ی آی�د مگ�ر اینک�ھ آدم�ی گ�وھر از

و تص�دیقش اش�دبو ب�ا دل و ج�ان پذیرفت�ھ و ب�ا عق�ل درک ک�رده اش�دخود گذشتگی و خالفت را پ�ذیرا ش�ده بل وج�ود اس�ت. وقت�ی ، تصدیق ایثار ب�ی م�زد و من�ت ب�ھ عن�وان اص�ل او . پس اولین اصل صدق اشدنموده ب

انسان ایثاری خالصانھ و بی ریا و بی مزد و منت می کند بھ وجد می آید یعنی در حال یافتن وجود است. بھ نی�ز در فرھن�گ م�ا ب�ھ ھم�ین مای�ھ و » ج�دانو«.وجد آمدن ھمان یافتن (وجد) است و موجود گردی�دن اس�ت

معرف�ت ار وث�ی، ب�ھ معن�ای ا معنا است و کانون ایثار گری و معرف�ت قلب�ی اس�ت و بیھ�وده نیس�ت ک�ھ وج�دان(بخش�ش) » ج�ود«. پ�س بھ وجد آمدن و بھ وجود آمدن . وجدان یعنی محل واحدند است زیرا این دو امری

٢٨٠

کس�ی ک�ھ خ�ود درواقعت یافتن بر وجود و موجود شدن است. پس عامل بھ وجد آمدن و وجود یافتن و معرفوج�ود ش�دن پس واجد .را نشناخت اصال وجودی نیافت و وجود نیافتھ از دنیا رفت و گویا اصال زندگی نکرد

از » موج�ود«. و اینس�ت ک�ھ . ج�دیتی عل�ی وار ھمانا اھل وجود شدن است و جدیتی کافی و وافی م�ی طلب�د است . ع)(القاب علی

بخی�ل و خ�ود یکسب علم حقیقی و ش�عور و عق�ل و حکم�ت اس�ت و انس�انھا (بخشش) جوھرۀ» جود«پس ن�د ق شده ا) غریجھل سواد و سیاھ( بدھر شوند و صد تا دکترا بگیرند فقط در جھل مرک پرست اگر عالمۀ

ن�دگی زر ت� ص�ات ب�ھ ع و فرقشان با دیگر مردم اینست کھ مردم دع�وی عل�م و ش�عور و عق�ل ندارن�د پ�س دس�من�د ن�د ک�ھ عالند و گم�ان م�ی برا عظیم عذاب می افتند ولی اینان جاھالن می کنند و کمتر در ضرر و خطر و

بدبختی و رسوائی قرار می دھد . اشد و ھمین غرور و امر مشتبھ است کھ آنھا را در را» خ�ود« زد و من�ت، جل�وه ھ�ای، خالصانھ و برای رضای خدا، می گذرد بی م� آنکھ از خود برای دیگران

ارد و . معرف�ت نف�س ج�ز ای�ن راھ�ی و روش�ی ن�د بھ عین در دیگران می بیند و معرف�ت (عرف�ھ) ھم�ین اس�تو فلس�فھ االتی�، علم عین�ی و ش�ھودی اس�ت ن�ھ خ . معرفت ت از اخالق خداستسراسر بر ایثار است و تبعی

ش�تگی گذ –خ�ود علوم حقیقی و پایدار ھمانا ج�ود و از . پس دانشگاه بافی و تجزیھ و تحلیل ایده ھای باطلق��ول بخالص�انھ اس�ت و دانش�گاھھای ب�ازار، ج�ز کانونھ�ای بخ��ل و ح�رص و س�لطھ و خ�ود پرس�تی نیس�تند و

ا در را م�ی آموزن�د یعن�ی راه و روش س�لطھ گ�ری و آدمخ�واری و جھ�ان خ�واری ر» دان�ش بغ�ی«فقط قرآنلم�ی ب�رای ھم�ین ھ�م اس�ت ک�ھ دانش�گاھھا و مراک�ز ب�ھ اص�طالح ع. و رشتھ ھای مختلف آموزش م�ی دھن�د

س�ازی و ج�ز دان�ش ن�ابود اش�دجھان، کانونھای اصلی س�لطھ و مک�ر و تبھک�اری ابرق�درتھای ش�یطانی م�ی ب و خدا ھستند. انسانیتمعرفت و وجودند و ضد زی ندارند و نمی آموزند و ضد یچزل�ھ . پس معرف�ت و رحم�ت ب�ھ من عمل وجود یافتن است پس معرفت نفس نور وجود است و رحمت (جود)

راه ک�ھمعرفت نفس طریقت وجود است و رحمت (جود) ش�ریعت آن اس�ت ، . باطن و ظاھر وجود می باشند ی�ن ا اش�دو ت�ا ب�ھ موج�ودی نرس�ی ک�ھ از معرف�ت و رحم�ت ب�ھ وج�ود رس�یده ب. جود ی�افتن ھس�تندو روش وق و ج��دی نم��ی ش��وی و ت��ا تص��دیقش نکن��ی و تس��لیمش نش��وی اخ��الت��و یق��ین و مس��لم نم��ی آی��د و مکت��ب ب��ر

عملش را نمی یابی و بھ راه وجود نمی آئی ، یعنی بھ علی واری.

امر به معروف یا احکم العارفین اعرف الـآرین یا

سراس�ر ب�ر ای�ن اص�ل اس�توار اس�ت . و ام�ا این کتاب مقصودی جز امر بھ معروف و نھی از منک�ر ن�دارد و

عرف�ان و معرف�ت ب�ر ؟ معروف بھ لح�اظ کلم�ھ نی�ز ب�ھ معن�ای ک�انون عرف�ھ و منکر چیست و معروف چیستھ�م تع�یننام دارد و در عالم وجود و » خدا«در عالم غیب و در وادی واژه ھا خالق ھستی کھ عالم و آدم و

. پس امر بھ معروف یعنی دعوت بھ امام ر عالم ھستی است و ھموستخدا د امام نامیده می شود کھ خلیفۀ ق�رآنفریبی دارد و بقول –جای ھزاران بازی و خود . دعوت بھ خدا یک حرف است و در وادی ظن و خدا

جز دع�وت ب�ھ ام�ام زم�ان، ، امر بھ معروف اخالص و اسالم و والیت وادی شرک است و اما وادی ایمان وده و نیست. و نھ�ی از منک�ر ھ�م طبع�ا ب�ھ معن�ای نف�ی ھ�ر چ�ھ غی�ر ام�ام اس�ت، و ای�ن ھم�ان چیز دیگری نبو

٢٨١

آم�ده و » م�ا« رجع�ت و خ�تم نب�وت ب�ھ ض�میر ک�ریم در مرحل�ۀ ق�رآندعوت بھ الالھ اال هللا است. زیرا هللا در لم ھس�تی ک�ل ع�ا:« ک�ھ اش�دمنظور ھمان یگانگی خالق و مخلوق است کھ مظھر این توحید، امام زمان م�ی ب

عالم ھستی نیز ھست و پس امر بھ معروف در عین حال دعوت بھ کل » در وجود امام آشکار متمرکز است. . ئی است کھ عین هللا (ال ال ه ) است» ال«این

کربال را فق�ط در خ�دمت ام�ر ب�ھ مع�روف و نھ�ی از کھ امام زمان خود بود واقعۀ (ع) ھمانطور کھ امام حسین روف، خود حضرت ایشان بود کھ جمال آشکار حق بود و منکر ھمۀ آنھائی بودند و ھم�ھمنکر می نامد، مع

ب�ود کتم�ان و انک�ار (ع)رس�یدند ت�ا خ�ود ظھ�ور ح�ق را ک�ھ ام�ام خ�دا م�ی چیزھائی بودند کھ بھ پرستش خانۀ علی��ھ خ�دای خی��الینب�رد بر نماین�د. رھ�ا ک��ردن مراس�م ح��ج توس�ط ام�ام حس��ین، بزرگت�رین ش��رک بران�دازی و

تم�ایز اس�الم ب�ا ای�ن وج�ھ . زی�را اس�الم بنی�اد ش�رک را س�وزانیده و (ظنی) در طول تاریخ بشر ت�اکنون اس�تو گناه نابخشودنی نیست و فق�ط اشدسائر ادیان است کھ در آنھا شرک تنھا راه دین داری و خداپرستی می ب

ح�ال آنک�ھ کفرعلن�ی اینط�ور است کھ شرک (خداپرستی خیالی) ظلم عظ�یم و گن�اه نابخش�ودنی اس�ت قرآندر اس�ت. پ�س نھ�ی » ی روم ی�ا زنگ�ی زن�گمرو یا«عرصھ ، نیست. ظھور اسالم و ختم نبوت و ظھور امامت

در ام�ر ب�ھ مع�روف و نھ�ی از (ع). اگر امام حس�ین از منکر بھ معنای نھی از شرک و خداپرستی ذھنی استو تبلیغات و افشاگری بر علیھ قط در وعظمعروف و نھی از منکر ف منکر مقصودی جز این داشت و امر بھمسلمانان ب�ود را رھ�ا ک�رد و ب�ھ بیاب�ان برھ�وت ک�ربال ع ھمۀز تجم کدستگاه اموی بود چرا خانھ کعبھ کھ مر

ف�ی خ�ودش ب�ود و رفت ؟ اگر امر بھ معروف و نھی از منکر چیزی ج�ز ش�رک زدائ�ی ب�ود و چی�زی ج�ز معر ی بایستی در مکھ و مراسم حج می ماند و آنجا سخنرانی می ک�رد. ، م چیزی جز جدا کردن حق از باطل بود

س�نگی خ�دا را گل�ی و هللا) را جاری کردند و آنگاه خان�ۀ(ثار مردم خلیفھ و محبوب خدا را کشتند و خون خداپرستش کردند و قرنھاست کھ چنین می کنند. و امام زمان از ھمین روست کھ در پرده غیب�ت اس�ت از چش�م

مؤمن��ان یعن��ی قبل��ۀ.» م��ن اس��ت عل��ی ، خان��ۀ« ی��امبرش م��ی فرمای��د ک��ھ داون��د در مع��راج ب��ھ پخ . مش��رکانر یاف�ت ی�س بھ مکھ تغیدگرگون شده است ھمانطور کھ در صدر اسالم ھم یک بار برای امتحان از بیت المقد

مرب�وط ب�ھ ک�ام دیگ�ری ھس�تند ک�ھ و بسیاری از مسلمانان، کافر شدند. آیات مربوط ب�ھ ح�ج و بس�یاری از احم�ی فرمای�د منس�وخ قرآنو ھمانطور کھ اشدت و قبل از معرفی والیت و امامت، می بقبل از ختم نبو عرصۀ

، البت�ھ ب�دون آن آی�ات رجع�ت و والی�ت . و ای�ن احک�ام برت�ر در عرص�ۀ احکامی کھ برترن�د شده اند بواسطۀآی�ات ناس�خ و ناس�خ برخ�ی دیگرن�د و ق�رآن، قابل درکی محکم نیستند. بخشی از آی�ات نزول و نبوت عرصۀ

مشرکان و ک�افران «می فرماید: قرآن. و اینست کھ منسوخ ھمھ مربوط بھ احکام است و نھ محکمات دینی. بگو چنین نیست بلکھ امری واحدند و صاحبان معرف�ت د و نقیض یکدیگرن می گویند کھ آیات خدا ھمھ ضد

ی از احکام دیگر، مربوط ب�ھ ثروتمن�دان و زران�دوزان اس�ت راصال حج و خمس و زکوة و بسیا». می دانند. دھن��د و خ��رج مراس��م ح��ج نماین��د. ھم��ۀ م��سخو مؤمن��ان خ��الص ک��ھ ھرگ��ز ثروت��ی نم��ی اندوزن��د ک��ھ بتوانن��د

خان�ھ او را . اھ�ل لق�اء هللا ھس�تند . ھستند و دیدار ی�ار را م�ی طلبن�د ن�ۀ، فقرای فی سبیل هللا مؤمنان والیت. دی�دار ب�ا او ھ یافتن امام زمان وبهللا است در ھمین دنیا. یعنی دعوت ، دعوت بھ لقاء فپس امر بھ معرو

مراس�م ح�ج ب�ھ نق�ل و. و ح�ج امامان توسط ھمین مشرکینی کشتھ شدند کھ ھر سالھ بھ ح�ج م�ی رفتن�د ھمۀج را ح�ج اس�ت و خ�ود ح� ت از مش�رکین اص�ل واج�ب، برائ�ت از مش�رکین اس�ت و برائ� توب�ھ در سورۀ قرآن

و حج�ت . پس ح�ج خداست و امام است از حج وجود دارد و آن حجت زندۀ منسوخ می کند زیرا اصلی برتر

٢٨٢

م�ن «می فرمای�د: (ع)یادی است و علی عمل حج از پول ز . ، خود امام زمان است مؤمنان و شیعیان حقیقیل�ی واران در زم�ان ھس�تند ع ، (ع)پس ح�ج مؤمن�ان عل�ی » پیشوای مؤمنان و پول پیشوای تبھکاران است.

، کعب�ھ ھ از بی�ت المق�دس ب�ھ خان�ۀبلاز علیین ھستند، و تازه علت تغییر ق وجود ایشان می باشند و تجلیکھ (ع)ھم ذکر شده است و خود والیت عل�ی قرآناست و امتحانی برای مؤمنین است کھ در (ع)خود وجود علی

. و ای�ن آخ�رین ع ب�ا ح�جانامیدند یعنی ود» الوداع ةحج «حج را ھم در بین راه مراسم حج اتفاق افتاد و آن یخ است. رحج مؤمنان در تا

چن�ان م ب�ود ھمت، خ�تم م�ی گ�ردد و اگ�ر الزابالغ کلمھ ب�ا خ�تم نب�و حلۀامر بھ معروف و نھی از منکر در مرلم�ھ و کن اب�الغ ک�ھ آ اش�تندد. زیرا پیامبران رسالتی جز امر بھ معروف و نھی از منک�ر ن می آمدند انپیامبر

روف و ام�ور مع� ت بھ خدای غیبی و ظن�ی ب�ود ک�ھ ت�ازه در رأس و مح�ور ھم�ۀدعو احکام دین بوده است وی . یعن�ی حت��(برح��ذر باش�ید از خ�دا و اطاع�ت کنی�د م�را)» و اطیع�ون هللا وااتق�« : منک�ر ای�ن ب�وده اس�ت ک�ھ

ن�ی من�ع بش�ر از پرس�تش خ�دای ظب�وده اس�ت و ت ھا ھم زمینھ برای شرک زدائی در ح�ال ت�دارک دوران نبو اید کھ می فرم انبیای الھی ی شده است و خداوند مکررا دربارۀ ھمۀو دعوت بھ پیروی از انبیاء م می شده

ا اطاع�ت ھ�اگر مرا دوست میدارید و اطاع�ت م�را م�ی خواھی�د پ�س رس�والنم را دوس�ت بداری�د و از آن : « ، ق اس�تح�آم�اده س�ازی بش�ر ب�رای پ�ذیرش امام�ت ک�ھ ظھ�ور ھا در خدمت ت انبیاء و نبو پس کل » کنید.

»زش می کنند. آنجا کھ انبیاء بھ کمال میرسانند اولیاء آغا« این حدیث کھ : اینست حقیقت بوده است. وب�ھ چون ام�ام زم�ان ب�دون معرف�ت نف�س ش�ناختھ و یافت�ھ نم�ی ش�ود پ�س اس�اس و بس�تر و راه و روش ام�ر

–. ک�ھ خ�ود اش�دھ�ی از ھ�ر ش�ناخت دیگ�ری م�ی بشناس�ی و ن - ز منک�ر ھمان�ا ام�ر ب�ھ خ�ودمعروف و نھی ای ص��راط المس��تقیم اس��ت و راه رس��تگاری و اخ��الص اس��ت و ت��ا وج��ود خ��الص و ب��را (ع)شناس��ی بق��ول عل��ی

س و مح�ور . اگ�ر تم�ام اس�ا ، نیس�ت صاحبش معروف نگردد و بھ عرفھ در نیاید، امام قاب�ل ش�ناخت و یاف�تز منک�ر ا. امر بھ معروف و نھ�ی ، امر بھ معروف است و نھی از منکر ین کتاب معرفت نفس استفصول ا

ھیچ اک�راه « : می فرماید قرآنق نیست ھمانطور کھ م نمودن و زورگوئی و تھدید و شال دستور دادن و تحک نند. گمراھاپس زورگویان در دین . »و اجباری در دین نیست و این است مالک راه راست از گمراھی

جنت یا اعز الباصرین یا ارد المریدین

ھم��ھ خواس��تھ ھ��ای اھل��ش ب��رآورده و «تی از وج��ود انس��ان اس��ت ک��ھ ی جن��ت (بھش��ت) وض��عی قرآن��در بی��ان

ات مادی�ت وج�ود را ارض و زحم�ی و دنی�وی و خ�اکی نیس�تند و ع�وولی ای�ن خواس�تھ ھ�ا م�اد » حاضر است.. لذتھائی است کھ ھیچ لعب و لھو و فساد و عواق�ب ن�اخوش ن�دارد و خوراکیھ�ائی اس�ت ک�ھ م�دفوع و ندارد

ی دارد مث�ل خرم�ازبالھ ندارد و با اینحال ھر آنچھ کھ در جنت وجود دارد نشانھ ھای دنیوی دارد و نماد ماد و ماده کھ پاک و ب�ی غ�ش م�ی باش�ند و نھرھ�ای ئی نرباغھا و زوجھا انگور و پرندگان و عسل و شیر و و

پروردگارا ھر آنچھ کھ در جن�ت اس�ت در حی�ات دنی�ا ھ�م « . آنگونھ کھ اھل جنت می گویند کھ آب و امثالھمتی از وجود انسان است کھ در آن از رزق پاک و سالم و بی مزد و منت و بی مرض و جنت وضعی .» بود.

٢٨٣

اس�ت یعن�ی م�ذکور ق�رآنالم ھ�م م�ی نامن�د ک�ھ در برای ھمین است کھ جنت را دارالس رنج برخوردار است و خانھ سالمتی کامل و تسلیم . یعنی جنت آن وضعی از عالم وجود است کھ تسلیم اراده و خواستھ ھای اھلش

جنت ب�ا بیشترین کالم اھل قرآنو ھیچ فریب و عذابی از آن حاصل نمی آید و از این روست کھ در اشدمی ب. پس جنت مقامی از وج�ود انس�ان و س�یمائی یکدیگر عبارت است از : سالم و شکر و حمد پروردگار است

اھلش ھر آن محقق می شود و ھر چھ کھ بخواھد ھمان می شود کھ ارادۀ اشداز عالم ھستی بر انسان می بسخن معروف�ی از . »ی شودبشو و م« است کھ :» کن فیکون«، صاحب اراده است و مصداق یعنی انسان

. و وس�عت جھ�نم ھ�م ب�ھ ان�دازه عالم ھستی است کل عت بھشت بھ اندازۀسو«: رسول اکرم است کھ فرموداین ب�دان معناس�ت ک�ھ جھ�ان ھس�تی ب�ر برخ�ی س�یمای بھش�تی دارد و ب�ر برخ�ی ھ�م » عالم ھستی است. کل

. بلکھ محصول جھان باطنی ھ�ر انس�ان ت. پس بھشت و جھنم، تقسیم بندی و تفکیک عالم نیس دوزخ استگیھ�ای مؤمن�ان از امی�ال و آلودحاصل رھا شده گی و پاک شده گی ، . پس معلوم می شود کھ جنت اشدمی ب

رس�ند از ھم�ین دنی�ا و قب�ل ) م�ینان کھ بھ درجھ تقوی (پاک شده گ�یی است و بسیاری از مؤمدنیوی و ماد پ�س ھس�تند » ن در جنات خدا ھستند.متقی« : مایدمی فر قرآنکھ از مرگ بھ جنت وارد می شوند ھمانطور

ن ع�الی ت�ر م�ی جن�ت ب�رای متق�ی ،ھر چند کھ با واگذاری تن و ب�ا م�رگ جس�مانی . نھ اینکھ بعدا خواھند بودای�ن آنان کھ در«: شود. ھمانطور کھ خداوند می فرماید شود و تمام جمالش آشکار شده و دیده و یافتھ می

در رحم��ت و لط��ف خ��دا ھس��تند پ��س از م��رگ از اج��ر برت��ری برخوردارن��د و آن��ان ھ��م ک��ھ در ای��ن دنی��ا دنی��ات، آن مق��امی از پ�س جن�» و پ��اک ش�وند. عذابش�ان بیش�تر اس��ت مگ�ر اینک�ھ توب�ھ کنن�د درعذابن�د در آخ�رت د . پ�سکھ بھ اراده اش میرسد و آرمانھایش بی ھیچ زحمت�ی و ب�ا نظ�ری محق�ق م�ی گ�ردوجود انسان است

. ، ب�ھ آن میرس�د ، ایث�ار ک�رده و پ�اک ش�د خ�ود از ای�ن دنی�ای خ�اکی آن کس کھ از آرزوھا و خ�واھش ھ�ایو اراده ف�ردی خ�ود گذش�ت، ب�ھ » خ�ود«. پ�س آن ک�س ک�ھ در حی�ات دنی�وی از جنت محل ظھور اراده اس�ت

بھش��ت پرس��تی ب��ھ ھ��یچ ک��س ب��ا« م��ی فرمای��د : (ع)اراده اش و ب��ھ خ��ودش م��ی رس��د. و ھم��انطور ک��ھ عل��ی یعنی آن اعمال و احکام دینی کھ بھ نیت رسیدن بھ بھشت انج�ام ش�ود آدم�ی را ب�ھ » . بھشت نرسیده است.

گمان برده اید کھ بھ ھوسی می توانید بر جنت خ�دا وارد « می فرماید : قرآنبھشت نمیرساند. ھمانطور کھ م�ی توانی�د ب�ر ز سوراخ س�وزنی عب�ور کن�د،کھ چون موی باریک شده و ا شوید. مگر اینکھ ھمچون شتری

منھ��ای مادی��ت و رن��ج و زبال��ھ و آف��ات و پ��س جن��ت ھم��ین جھ��ان ھس��تی اس��ت» جن��ت خ��دا وارد ش��وید. جن ھم درست مث�ل انس�ان اس�ت ول�ی از کالب�د است و »جن «. و بیھوده نیست کھ جنت از ریشۀ عذابھایش

. و دمادیون نم�ی آی� خاک پرستان وامرئی است و بھ چشم ھمین دلیل ن برخوردار نیست و بھخاکی ی وماد آم�ده ب�ا مالئ�ک و انبی�اء ق�رآند و ھمانطور کھ در نبرای ھمین است کھ اھل جنت ، جن ھا را می توانند ببین

. پس جنت مقام و جلوه ای از عالم وجود اس�ت ک�ھ فق�ط یقین تاریخ محشورند و رفاقت دارندو اولیاء و صد ک�ھ خداون�د ھم�انطور . ب�ھ آن میرس�ند کھ با خدای خود بی حساب شده ان�د ان و مخلصین در دین پاک شده گ

اینان با خدایشان بی حساب و خ�دا ھ�م ب�ا آنھ�ا ب�ی حس�اب ش�ده و « : قان خالص خدا می فرمایدشعا دربارۀدر ن�زد خ�دا ب��ی ج�ر آنھ�اداده نم�ی ش�وند بلک��ھ ا اعمالش�ان اج�ر ت نع�یم پروردگارن�د و این�ان بواس��طۀدر جن�ا

ساب و کتاب دینی نمی توان بھ جنت رسید و با رشوه دادن و معاملھ ب�ا خ�دا حپس از روی . »حساب است . عش�ق ب�ھ نمی توان بھشتی شد بلکھ در وادی اخالص کھ وادی عشق بھ خداست می ت�وان ب�ھ جن�ت رس�ید

، فکر و ذکر و کالم اھلش چی�زی ج�ز ت. برای ھمین است کھ در جن خدا بھ جنت میرساند نھ عشق بھ جنت

٢٨۴

در جن�ت یک�ی از دیگ�ری س�ئوال م�ی کن�د ک�ھ « آمده کھ : قرآن. در شکر و حمد و ستایش پروردگار نیستھمراھ�ی ب�ا م�ؤمن خالص�ی ب�ود ک�ھ ب�ھ ودوس�تی : بواس�طۀ چگونھ بھ جنت خدا رسیدی و پاس�خ م�ی ش�نود

ت صادقانھ از مخلصین است و اینس�ت ک�ھ تبعی خالصانھ و و این راز والیت است و راز دوستی» اینجا آمدم. زی��را در مش��اھدۀ» از دوزخ رھ��ا ش��د. ھ��ر ک��ھ ب��ر والی��ت عل��ی وارد ش��د « : م��ی فرمای��د (ص)پی��امبر اک��رم

ک�ھ ف�ردی ج�ذب وج�ودش سالمتی و صحت و آرامش و اطمینان و در مشاھده سیمای بھشتی مخلصین استمخلص دوستی می کند و در دین قرار می گی�رد آن بندۀ ین می یابد و باوعده ھای دین خدا یقمی شود و بھ

و موعظھ ھ�ا ھ�یچ انس�انی ب�ھ دی�ن و ب�ھ وع�ده ھ�ای خ�دا ایم�ان نم�ی قرآنوگرنھ با وعده و وعید کالمی در ت�ی آش�کار از جن�ت ت�ا حج » انسان ھر آن در حال وسوسھ و تردید و ظن است. « آورد زیرا بقول خداوند :

. ھم�انطور عاشقان مخلص خدا م�ی باش�ند، . پس درب ورود بھ جنت در این دنیا بیند ایمان نمی آوردخدا نو مخلص�ین ، بھش�تی ھ�ای روی ». ، دری از درھ�ای جن�ت اس�ت س�لمان« می فرمای�د: (ص)کھ پیامبر اکرم

ای از ام�ر والی�ت ب ھای بھشت می باشند و ای�ن جل�وه ت ھای بھشت خدا می باشند و درزمین ھستند و حج . و بھش�ت مق�ام و نبیند بھ بھشت ایمان و یقین پیدا نمی کن�د . آدمی تا یک اھل بھشت را اشد(امامت) می ب

. و اینس�ت در رض�وانجلوه و جایگاھی از وجود انسان است کھ اھلش برای دیدار ب�ا خ�دا آم�اده م�ی ش�وند عل��ی رض��وان «ھ در ح��دیث آم��ده ھم��انطور ک��و » رض��وان خ��دا برت��ر از جن��ت اس��ت.« م��ی فرمای��د ق��رآنک��ھ

متق��ین در «: ھ پی��امبر م��ی فرمای��دک��اینس��ت . و اس��ت (ع)از الق��اب عل��ی » مرتض��ی«ین رو از ھم��» خداس��تمانطور و علم علی ، علم و آماده گی دیدار با خداست ھ» گرفتن علم علی آماده می شوند . ابھشت برای فر

. »نادی�ده را ھرگ�ز پرس�تش نک�رده امز خدا نمی بینم و من خدای ھر چھ می نگرم ج«می فرماید: (ع)کھ علیبھ بھشت ایمان و یقین پیدا می کن�د ب�ا مش�اھده ، دوستی با اھل بھشت پس ھمانطور کھ آدمی در مشاھده و

ند . علی واران خ�دا را م�ی یقین می یابد زیرا خدا را می بین (علیین) بھ خدا ایمان و و دوستی با علی وارانمھ ای بر رضوان و پس بھشت مقد . ات خدا را در علی واران می بینندتجلید و دوستانشان ھم صفات و بینن

. بھشت مقامی از عالم وج�ود اس�ت ک�ھ . پس بھشت برای عاشقان دیدار خدا فراھم شده است لقاء هللا است» عی�ون«نش�انھ ھ�ای بھش�ت یکی از قرآن. و در ر و پاک می شودچشم آدمی برای دیدار با خدا باز و منو

چش�م دل . پ�س ت�ا . بھشت آن جلوه ای از عالم ھستی است کھ با چشم دل دیده می شود است یعنی چشم ھام�ی (ع)و اینس�ت ک�ھ عل�ی دباز نشود بھشت پدیدار نم�ی ش�ود و چش�م دل ج�ز ب�ا معرف�ت نف�س ب�از نم�ی ش�و

مش�کالت بش�ری در بھش�ت ھم�ۀ. »اف�ت.آنکھ خود را شناخت مشکلش برطرف گردید و نجات ی« فرماید : . جنت ، اج�ر اھ�ل معرف�ت نف�س خوردار گردیدباید بھ دل رسید تا از چشم دل بر. است کھ برطرف می شود

.» شناسی است –خدا ،شناسی –خود « است کھ راه عشق شناختن خداست کھ

٢٨۵

جھنم

یا ایرالیارین یا انور النارین

یجھ�ان المتن�اھی م� سعت آن درست بھ اندازه بھشت اس�ت و براب�ر ک�ل ووادی آتش و دود است و » جھنم«ھ در ک�جھنم جھان انس�انھائی اس�ت . آمده است (ص)سخن معروف پیامبر اکرم و قرآن ھمانطور کھ در اشدب

ب نماین�د و آن�را ذند قدرتی پدید آورند ک�ھ جھ�ان ھس�تی را بط�ور کام�ل ھض�م و ج�باطن و دل خود نتوانستھ ابطور ناقص و کال و نیم جویده مصرف می کنند و در وجودشان تبدیل ب�ھ آت�ش و دود و خفگ�ی م�ی ش�ود و

مث�ل ک�وره ای ک�ھ نتوان�د م�واد اولی�ۀ. فقان می کشاند و رنجور و ثقیل و سیاه می کندخحیات را در آنھا بھ روشن و رقیق و قاب�ل مص�رفی ب�رای تولی�د ک�االی م�ورد نظ�ر نمای�د و کاالھ�ای تولی�دی خام را تبدیل بھ مادۀ

موج�ب راحت�ی نم�ی ش�وند بلک�ھ وب�ال گ�ردن م�ی ش�وند و اش ھمھ ناقص و خراب و رنج آور و خطرناکند و

٢٨۶

ھ�ا رن�ج کش�ید و عم�ر را تمام عمر بایستی مشغول تعمیر آنھا بود و عم�ر را ف�دای آنھ�ا نم�ود و در خ�دمت آن، انس��انھا را ب��ھ ب��رده گ��ی خ��ود مث��ل ھم��ین کاالھ��ای ص��نعتی م��درن ک��ھ بج��ای خ��دمت ب��ھ انس��انھا . دھ��در دا

و ای�ن ». ھ رھا م�ی کنن�د. نھ بقا و حیات می بخشند و ن« قرآنکشانیده و رنجور و بدبخت کرده اند و بقول ج��ز اعتی��اد و اھ��ل دوزخ نامی��ده ش��ده اس��ت وغ��ذا و کاالھ��ای مص��رفی ق��رآناس��ت ک��ھ در » س��قر«تعری��ف

جز افزایش روز افزون قحطی زده گی و مصرف پرستی ھیچ حاصلی بھ بار تی ندارد ووابستگی ھیچ خاصی ھ انسانھای اھلش از مصرف آن و از زیستن در آن جز عذاب نم�ی ک. جھنم ھم چنین جھانی است نمی آورد

، ھض�م و ج�ذب غرق ھستند زیرا کاالھ�ای جھ�نم در وج�ود اھل�ش ده اینبرند و در گرسنگی و نیازھای فزایان�رژی ت و غن�ی و. ھمھ تبدیل بھ ثقل و عفونت و ضایعات و مدفوع می شود و ھیچ تبدیل بھ ق�و نمی شود. مثل کارخانھ ای کھ تولیداتش ھمھ ض�ایعات اس�ت ول�ی ض�ایعاتش را در بس�تھ بن�دیھای قش�نگ و نمی شود . جھنمی تمدنکارخانجات مادی و فرھنگی این روش میرساند مثل ھمۀلعاب دار بھ فرنگ و اقی م�ی ن�امحلول ب� ، ، جھان حرام است و ھ�یچ چی�زی در وج�ود اھ�الی آن ح�ل و ح�الل نم�ی ش�ود پس جھنم

عن�ی . ی ی ش�ودز تولید مرض مکوجود را تبدیل بھ مردابی سیاه و متعفن می سازد و می میراند و مر ماند ول و م��ی ھ��یچ چی��زی تب��دیل ب��ھ ن��ور نم��ی ش��ود ت��ا ب��ھ کم��ال مص��رف برس��د و اض��افات و ثق��ی��ک جھن در وج��ود

ان�د. م. ھمھ چیز ن�یم س�وختھ ب�ھ مص�رف م�ی رس�د و در وج�ود ب�اقی م�ی رسوب و نامحلول بر جای نگذارد ین�عکم�ال ی . و جھانی است کھ ب�ر دوزخی�ان وارد ش�ده و تب�دیل ب�ھ ، جھان ماده و ثقل مرده است پس جھنم

. و س�تا. پس جھ�نم جھ�انی ب�ین م�اده و ن�ور نمی شود تبدیل بھ آتش و دود و زغال و چرک می شود نورر دوزخ دد ی�ر برآو روشنائی است و اگر نتوان�د از پ�س ای�ن ک�ا ره بھ نود تبدیل ثقل و ما وجود آدمی کارخانۀ

منک�ران و ، پ�س دوزخی�ان ھمان�ا خان�ھ، دل اس�تر. و قلب این کا نوقرار می گیرد ھم در درون و ھم در برور ن�دیل ب�ھ کام�ل تب� ردل نم�ی فرس�تند ت�ا بط�و ۀرخداست و جھ�ان را ب�ھ ک�و افالن از دل می باشند کھ خانۀغ

را خ�ام ولی�ۀ ا. ذھن مثل چرخ دنده ھائی است کھ مواد شود بلکھ بصورت خام در ذھن و عجوالنھ می بلعندت�ھ گ�ردد. نش�ده اس�ت و بایس�تی ب�ھ دل برس�د و در ک�وره دل پخھنوز تبدیل بھ مص�رف ریز و خرد می کند و

ھش�ت ب�ھ ب ، درب ورود دل ذھ�ن منک�ر دل، درب ورود ب�ھ دوزخ اس�ت و ، ذھ�ن پرس�تان ھس�تند و دوزخی�انده کنن�د و قناع�ت اس�ت و ھ�ر چی�زی ک�ھ ارا است کھ جھان نور و روشنائی و پاکی و طراوت و ق�وت و غن�ی

وع و ضایعاتی ھم در آنجا پدید نمی آید. حاضر است و ھیچ تفالھ و مدف. و سفره المتن�اھی رحم�ت و ک�رم جھان ھستی عرصھ حضور و ظھور و معرفی پروردگار است برای آدمی

. و جریان حیات انسان ھم چیزی ج�ز ودات عالم ھستی ھستندجمو ، کل او در این محفل معارفھ برای آدمی: ورود و حضوری از درب غیری�ت و گونھ ممکن شده است د دووروند ورود بر این محفل نیست و این ور

عالم السافلین، و این مواجھ شدن با سیمای دوزخ جھان است و ورود بر اسفل ی و با اکراهتکبرحرامی و ر اس�ت. بمنیت و کو پرستی و تفرقھ – خواھی و خود –وجود است و درب آن ھم ذھن است کھ کانال خود

و ش�وق اس�ت و ای�ن مواج�ھ ش�دن ب�ا ح�ب نوع دوم از درب خویشیت و ح�الل و خش�وع و و حضور و ورود ین عالم وجود است و درب آن ھم دل است کھ کانال ایث�ار و علی لسیمای بھشتی جھان است و ورود بر اعلی ا

، راه ورود ب��ھ جھ��ان و رس��یدن ب��ھ حض��ور خ��دا ی . راه ذھن�� گذش��تگی و طل��ب و عش��ق اس��ت –از خ��ود خ�دا از س�مت ر ، وارد ش�دن ب� . جھ�نم ، راه بی نیازی و افتاده گی اس�ت گی و حرص است و راه قلبیزدریو

ه اس�ت ک�ھ س�اقط ش�ده در اس�فل س�ختی و ج�رم و م�اد عدم است و مواجھ شدن با ثقل و س�یاھی و ش�قاوت و

٢٨٧

ا) از ایثار مطلق ،عدم را (آدم ر . چون خداوند د بر خدا از سمت وجود استوور ، . و بھشت است السافلینگذش�تگی اس�ت ک�ھ ج�ز در عش�ق –ت ی�افتن ھ�م راه از خ�ود ، وج�ود بخش�ید پ�س راه وج�ود و موجودی� خود: عشق بھ انسان مخلصی کھ بھ دوس�تی ب�ا خ�دا رس�یده اس�ت و خ�ود درب�ی از درھ�ای بھش�ت نمی آید میسر

، ک�اذب و باط�ل و ن�اقص اس�ت محص�والت ذھن�ی . ھم�ۀ است نھ عشق خیالی بھ خدا و پیامبر و امامی مردهت�ا می فرماید ھمھ مردم، دو قرآنفریبی است. ھمانطور کھ –حتی عشق ذھنی ھم فسق است و جھل و خود

دوتا بھ بھشت یا دوزخ راه می یابند و راز رسیدن ب�ھ بھش�ت ، دوس�تی خالص�انھ ب�ا یک�ی از خالص�ان درگ�اه منک�ر خداین�د یعن�ی ،. چ�ون ک�افران و ک�ذابان اس�ت م ھ�م ، دوس�تی ب�ا ک�افرانخداست و راز رس�یدن ب�ھ جھ�ن

منکر وج�ود خ�ویش ھس�تند چ�ون وج�ود انس�ان از خداس�ت و ب�ر ج�ای خ�دا نشس�تھ اس�ت. پ�س کس�ی ک�ھ ب�ھ تقر شده اس�ت و خ�ود در بھش�ت خداس�ت و سدوستی با خدا رسیده صاحب وجود گردیده است و در وجود، م

. و ک�افران بھشت و دلبھ ودرجھان است از درب و دا ودوستی با چنین کسی ھمان راه ورود بھ محضر خن ب��ھ ع��دم اس��ت و خداون��د ع��دم را از ع��دمیت خل��ع دانن��د و ھم��ۀ عذابش��ان در ابتالیش��ا ع��دم پرس��تانند و نم��ی

. طل�ب و ت�الش نموده و وجود بخشیده است و عدم پرستی کافران یک پرس�تش و گ�رایش ک�امال ناک�ام اس�تکھ نھ وجود دارد و ن�ھ امک�ان وج�ودش ھس�ت مس�لما سراس�ر ناک�امی و ع�ذاب )تمام عمر برای چیزی (عدم

دوزخ جھ�انی اس�ت ک�ھ وج�ود ن�دارد یعن�ی جھ�انی . و است و دوزخ جھان ناکامی فزاین�ده و المتن�اھی اس�تک�ذب م�ردم نس�بت ب�ھ ح�ق ع�الم وج�ود و خ�الق ع�الم کاذب و خیالی (ذھنی) است و محص�ول کب�ر و انک�ار و

نس�یھ اس�ت. پ�س چیزھ�ائی اس�ت ک�ھ وج�ود ن�دارد و . زیرا ذھ�ن کارخان�ھ امی�ال و آرزوھ�ا و داشوجود می بعدمیت ازلی آدم است کھ نقش ذھن یادگار درواقعذھن پرستی عمال عدم پرستی است و نسیھ پرستی است.

نزدی�ک و را بس�یارن�زد و آاذھن، امر را بر ذھن پرست مشتبھ می س�نیستی عالم ھستی بر آینھ خالء وجود نیا یعنی نزدیک شده. و این نزدیکی ک�اذب حاص�ل دنقد و در دسترس حس می کند و دنیایش حس می کند و

دوزخ محص�ول نب�رد ع�دم ب�ا وج�ود ش فائق آمدن عدم ب�ر وج�ود اس�ت. پ�ساز فریب ذھن است و حاصل تالس�ازد و ب�ر اھل�ش جھ�نم است کھ جھان ھستی را تبدیل بھ ثقل نموده و اسفلی و پست و الینحل و حرام می

می کند. پس جھانی کھ از دید ذھن بدست می آید جھانی دوزخی در درجات گوناگون است . و م�ی و جعل�ی اس�ت و ع�دمی اس�ت و ب�ھ ع�دم م�ی کش�اندھو و این است ک�ھ خ�دا و پی�امبر و ام�ام ذھن�ی ھ�م

ی ش�رک اس��ت و حرف�ی و ظن�آم��ده اس�ت ک�ھ خ�دای ق�رآنرا در ای�ن ام�ر مک�ر اھل�ش را ب�ھ دوزخ میرس�اند وگذش�تگی م�ی –. پس فرا رفتن از ذھن کھ ھمان از خ�ود اھلش را بھ ضرر عظیم در دو دنیا مبتال می سازد

گذشتن از جھان آرزوھاست بھ معنای گذشتن از دوزخ است و در دوزخ نماندن اس�ت. ای�ن اس�ت ک�ھ و اشدب ندر آ ق�ط مؤمنانن�د ک�ھ از دوزخ عب�ور م�ی کنن�د ومردم بھ دوزخ وارد می شوند و ف کھ کل ماید می فر قرآن

ذھن است و گذشتن از ذھن است و رف�تن ب�ھ س�وی دل ماھیتذھنی و شناختن . این ھمان تجربۀ دننمی مانجایگ�اه ک�ذ◌ابان و ریاک�اران اس�ت و و ریائی و غی�ر واقع�ی جھ�ان اس�ت و ، سیمای کذبی . پس دوزخ است

. این کھ بدون خدا، می تواند وجود یابداست. عدم (آدم) پنداشتھ است حاصل مشتبھ شدن امر وجود برعدمپن�دار از ع�الم . ولی از آنجا کھ تصویر ای�ن دوزخ است بر پندار پرستان ، اری (ذھنی)دپندار ھمان جھان پن

ی مع�دوم . و دوزخی�ان ن�ھ بکل� ، جھانی است سرگردان ب�ین ع�دم و وج�ود وجود گرفتھ شده است پس دوزخھ عذابی نکشند و نھ وجود می یابند و اینس�ت ک�ھ ک�افران ب�ا مرگش�ان ب�ر ب�رزخ جھ�ان ک�ھ ھم�ان کشوند می

. ھم�انطور ک�ھ وجود است وارد شده و سیمای این وضع باطنی خود را علنا می بینن�د سرگردانی بین عدم و

٢٨٨

و نی�ز دوزخ » و ن�ھ م�ردهنھ زن�ده ان�د «کافران اینگونھ ھم بیان داشتھ است کھ : این وضع را دربارۀ قرآن، ب�رزخ». ن�ھ بق�ا م�ی بخش�د و ن�ھ مع�دوم م�ی کن�د و ن�ھ رھ�ا م�ی س�ازد. « ھم اینگونھ وصف ش�ده اس�ت :

حقیقت نیمھ وجودی نیمھ عدمی کافران است کھ در صفات جھنم لمس می شود. ھ اس�ت ین�ئآانس�ان ب�ا خ�ودش در مث�ل رابط�ۀدشان ووجود خ درک کافران از جھان ھستی و حس و رابطھ و

ت ول��ی ای��نس�ک�ھ در ع��ین ح��ال ک�ھ گم��ان م��ی کن�د ک��ھ تص��ویرش ع�ین خ��ود اوس��ت و بس�یار بس��یار نزدی��ک اانس�ان ب�ھ . ناک�امی نرس�یدن ن�دارد و ھم�ین ناک�امی راز ع�ذاب اس�ت واقعی�تتصویر ھرگز بدست نمی آی�د و

ال اس�ت و ش�بیھ ای�ن مث� و آخ�رت بس�یار بس�یار . ھستی و حی�ات ک�افران و دوزخی�ان در دنی�ا خودش در آینھ ن آن اص�ال ر وج�ود داش�ت. جھ�انی ک�ھ داش�دنب میسردوزخیان شاید مثالی از این دقیقتر برای وصف دوزخ و

می فرماید : (ع)نقش خیال است. و موالی رومی تردید کرد ولی وجود ندارد ونمی توان رو، رخت ببر، ھیچ مگوخیز از این خانھ ب پر نقش خیال ای نشستھ تو در این خانۀ

وج�ود و ع�الم ت و ظلم�ت جھ�ان کف�ر نی�ز ب�ھ ھم�ین معناس�ت. یعن�ی ک�افران فق�ط ب�ا س�ایھ جھ�انلمسئلھ ض�الر ھ�اس�ت. و جھان را خود جھان پنداشتھ اند و جھان س�ایھ ھ�ا، جھ�ان اوھ�ام و خی�ال سروکار دارند و سایۀ

تاب از ش��دوی�دن اس�ت و عجل�ھ و رس��ند و ک�ار ک�افران سراس�ر در چن�د دنب�ال س�ایھ خ�ود م�ی دون�د ب�ھ آن نمی تالش ھای آنھاست. غایت ھمۀ پی در پی گی آنھاست و ناکامی ویژ

ل�ی چ�ون ه پرستی و ظاھر پرستی ھمان طبع عدم پرستی و پ�وچی گرائ�ی بش�ر اس�ت وپس دنیا پرستی و ماد د و ب�ر ج�ای خ�دا نشس�تھ اس�ت)عالم وج�و انسان مجبور بھ وجود داشتن اس�ت و مع�دوم ش�دنی نیس�ت (چ�ون

ت ح�ال آنک�ھ دیدن وجود اس�» هماد«، ھمان این دریافت عاع عدم دریافت می کند وجھان ھستی را تحت الش س�اقط ، ی . و انس�ان دوزخ� می فرماید جھان ھستی از نور خداست و خدا نور جھان است قرآنھمانطور کھ

م اس�ت و ، موج�ودی گرفت�ار ع�د دوزخ�ی . انس�ان الس�افلینل شده در ثق�ل و م�اده اس�ت یعن�ی س�قوط در اس�فپ�س دوزخ . اش�دخ�دا ب و خلیف�ۀ اش�دعدمی است کھ از وجود یافتن اکراه دارد و نم�ی خواھ�د وج�ود داش�تھ ب

حاصل جنگ با وجود خویش و خداست. وزخ وج�ود د، اص�ال جھ�ان اس�ت ول�ی ب�رای اھ�ل بھش�ت واقعیتت وجود تمامی دوزخ برای کافران بھ منزلۀ

ج��ود وی منک��ر . ھم��انطور ک��ھ دوزخی��ان بکل�� ، در بھش��ت ھس��تند ن دوزخ اص��ال وج��ودی ن��داردن��دارد و چ��وغی�ر ائی و، جھ�ان ری� . دوزخ بھشت می باشند و برای آنھا بھشت وجود ندارد و برای ھمین ھم در دوزخن�د

ی�ال ھ خک�رد بلن�دا واقعی�تد اص�ال م�ی نمای� واقعی�تتأتر کھ در عین حال کھ واقعی و نمایش است مثل صحنۀی ذبوحان�ھ ب�رااس�ت و تالش�ی م واقعی�تاست و تحریف و تکذیب واقعیت ، ضد واقعیتاست و خیال واقعیت

. است واقعیتباز آفرینی معاص�ر و دان�ش تم�دنتالشی ناکام و سراسر عذاب برای بازآفرینی بھشت است درست مثل کل ای�ن ، دوزخ

. ھم�ۀ رھا و فلسفھ ھایش کھ چیزی جز تالش ناکام و عذاب آور برای بازآفرینی بھش�ت نیس�تھن و فنون و. و رھب�ری جھ�انی دوزخ م�ی انجام�د ریوی بازآفرینی بھشت اس�ت و ھم�ھ ، ب�ھایدئولوژیھای مدرن نیز سنا

در اس��فل ای��ن ت��أتر ب��از آفرین��ی بھش��ت را ھ��م ابل��یس برعھ��ده دارد زی��را از بھش��ت خ��دا ران��ده ش��ده و تبعی��د ن ت�رین دوزخ�ی اس�ت و پی�ر و م�راد دوزخی�ا و این است کھ کارکش�تھ ت�رین و ق�دیمی . الفلین دوزخ استالس

کریم می فرماید شیطان قرآن. و ھمانطور کھ کامل خیال و تصور است است و سلطان ذھن پرستان و نابغۀس��وی بھش��ت خی��الی و دروغ��ین ب��ھ ام��ر خداون��د ب��ھ دروغگوی��ان و ریاک��اران نزدی��ک م��ی ش��ود و آنھ��ا را ب

٢٨٩

. و ای�ن ج�زای دروغ و ری�ای آنھاس�ت ک�ھ ب�ھ س�وی خودشان کھ درواقع ھم�ان جھ�نم اس�ت رھب�ری م�ی کن�دم را بھش�ت کذابان جھن و ھمۀ». وغ نمی گویند مگر بخودشانو در« . دروغ و ریای خود ھدایت می شوند

، می بینن�د. جھ�نم واقعیتخیال را عین ھمند ومی پندارند و عدم را وجود می نامند و مرگ را زندگی می فھ م�ی ک�حالیپیش�رفت ب�ھ آن وانم�ود م�ی کنن�د در ھ بنام خوشبختی و رفاه وکھمان بھشت ریائی کافران است

جھ��ان ریاک��اران ی نیس��ت. جھ��ان ص��ادقان بھش��ت اس��ت و دانن�د ک��ھ چی��زی ج��ز ب��دبختی و ع��ذاب و درمان��ده گ� دوزخ است.

ود بس�وی راه ت خود ناکامتر م�ی ش�ونذھنی بخشیدن بھ اوھام و یتواقع درل پرست ھر چھ کھ ریاکاران خیا عیتواقاید بھ شت بخشند تا خود را قدرت و قو ظن روند تا خیال و قدرت تخیل و ابزارھائی می روش ھا و

خ�ود دم ج�ز ظ�ن ربدانید کھ اکثریت م�« ذھن خود برسند زیرا ابزاری جز خیال ندارند و خداوند می فرماید : ز آخ��رین او یک��ی » . ندارن��د آنھ��ا را پی��روی نکنی��د ک��ھ ش��ما ھ��م گم��راه م��ی ش��وید. وس��یلھ ای ب��رای زیس��تن

ق�ول س�ت ک�ھ بار مخ�د ل م�ی ش�وند الک�ل و م�واد ت بخشیدن بھ خیالبافی خود بھ آن متوس ابزاری کھ برای قو می�د م اس�ت ک�ھ آخ�رین پناھگ�اه و اومحص�ول درخ�ت زق� ق�رآنو بقول » خیال شیطان است « شمس تبریزی

امی و ناک� اش�د ای�ن درخ�ت ب�ھ س�یدن ب�ھ ک�ام خ�ویش اس�ت ک�ھ بواس�طۀدوزخیان ب�رای رھ�ائی از ع�ذابھا و رطبق�ۀ ھف�تم معاص�ر از نش�انھ ھ�ای نھ�ائی تمدن. و رشد سرسام آور اعتیادھا در رسند رسوائی و عذاب می

ل از ع حاص�س�تی اس�ت و ھم�ین خی�االت ش�دید و متن�و جنون خیال پر اشددرخت زقوم است و دوزخ و حوزۀبقا نھ« قرآن اعصاب و روان است کھ عامل اعتیاد بھ آنھا می شود کھ بقول ر و داروھایو مواد مخد لالک

». می بخشد و نھ از آن رھائی می یابند

استھزاء رین یا اشکرالمسرو یا ابد السارین

ھ��ر گ��اه ک��ھ رس��ولی و ش��اھد و مخلص��ی را ب��ھ عن��وان ن��ور ھ��دایت بس��وی بش��ر «ک��ریم م��ی فرمای��د : ق��رآن

جن�ون ی�ا ج�ادوگر دادن�د و ب�ھ ھا نسبت س�اده ل�وحی و جھ�ل ونفرستادیم ھمگی او را استھزاء نمودند و بھ آش�ما اگ�ر از ن�زد خ�دا ھس�تید ت نمودند و یا از دیارشان بیرونش�ان کردن�د و گفتن�د ک�ھآزار و حتی قتلشان ھم

ت نم�ی کنن�د ھ�یچ چرا فقیرید و از ھمھ بی چیزترید و جز ساده لوحان و ج�اھالن و فقی�ران ش�ما را تبعی�س پد و ب�زودی مس�خره گ�ی نمودن� شما نیست و بلکھ آدمھای زجر کش�یدۀ افس�ون ش�ده ای ھس�تید .حقی در نزد

اس�تھزاء عم�ومی ت�رین » وند کھ امروز بسیار گریھ کنید. د نمود و گفتھ می شھخوا خدا نیز آنھا را مسخرهمک�ان ھ�ا ب�وده در ھم�ۀ خب�ھ م�ردان ح�ق و اھ�ل معرف�ت در ھم�ھ دوران ت�ارینوع برخورد اکثر م�ردم نس�بت

، مسخره گی و خن�ده و ابت�ذال اس�ت و ب�ھ است و نخستین واکنش جامعھ در مقابل حقایق و معارف دین خدامس�ائل ج�دی و در مقاب�ل ھم�ۀ اش�دت ع�ام بش�ر ک�افر و جاھ�ل م�ی ب، س�ن و لھ�وچ�را ک�ھ لع�ب . بازی گرفتن

٢٩٠

کھ نخس�تین ای�ن اشدبعد از استھزاء ، تھمت ھای ناروا نسبت بھ مؤمنان می ب . و مرحلۀ حیاتی عالم ھستی و جادوگران برجستھ تھمت آن است کھ مردان خدا را ساحر این ادامۀجنون است و تھمت ھا نسبت جھل و

این تھمت نھایتا بھ آنجا ختم می شود کھ می گویند اینھا آدمیزاده نیستند و بلکھ فرشتھ ی�ا می خوانند وای ر مردم نسبت بھ دین و مردان حق می توانیم بھ حقیقت�ی ل و تکامل این منطق انکا. در جریان تحو خدایانند س�نت ع�امدھ�د و در ع�ین ح�ال م�ین�اس شناس�ی) را تش�کیل سیم کھ بخش بنی�ادین م�ردم شناس�ی (بزرگ بر

آنگ�اه ش��روع م�ی ش��ود ک�ھ معج��زات و ت�اریخ را ھ�م ب��ھ نم�ایش م��ی گ�ذارد. تھم�ت ج��ادوگری ب�ھ م��ردان خ�دا نت ھای آشکاری از وجودشان بر مردم علنی م�ی ش�ود ک�ھ دیگ�ر ھ�یچ گون�ھ ق�ادر ب�ھ انک�ار آحج کرامات و

ک�ھ دوران اس�تھزاء را اش�دنقط�ھ عطف�ی م�ی ب ۀمنزل�نیستند و این مرحلھ از منطق انکار در مقابل ایمان بھ ا تمامی�ت ق وامیدارد تا از جھل و انکار خود دف�اع کنن�د زی�رھا را جبرا بھ جدیت و تعم نجبرا ختم می کند و آ

، می یابن�د و م�ی بینن�د ک�ھ ھم�ان اس�تھزاء خود را در خطر نابودی و مسخره شدن قدرت جاھالنھ و کافرانۀو بیھ�وده گ�ی و مس�خره گیش�ان ب�رمال گردی�ده ک�ھ بطال�ت دشتھ اس�ت و ای�ن خودش�ان ھس�تنبھ خودشان بازگ

منکرانھ ش�ان رس�وا ش�ده و از ک�ارآئی س�اقط گردی�ده اس�ت و در است و ھمۀ مکرھا و دانش و فن و تجربۀو معرض فروپاشی قرار گرفتھ اند ھم بھ لحاظ روانی و ھم بھ لحاظ حیات اقتصادی و اجتماعی و فرھنگی .

مردان حق بروز می کند کھ رگپس از م باطل خویش معموال ماھیتاھل کفر از فرانۀآخرین مرحلھ دفاع کارود و ای�ن کم�ال اوج رس�وائی و اتھ�ام خ�دائی پ�یش م�ی ب�ودن اس�ت ک�ھ ت�ا س�رحد ھمانا تھمت فرشتھ و جن

خواندند و نھایتا آنھا را بھ ی این مردان حق را احمق میمسخره شدن منکران است کھ در مرحلھ آغاز بکل ب�ا مخلص�ان و ک�املی اس�ت ک�ھ از ک�افران در رابط�ھ مقام خدائی و علم برعالم غیب رسانیده اند. و این تضاد

ک�افران اس�ت ک�ھ از انک�ار رس�وائی و مس�خره گ�ی و جھ�ل و بطال�ت اش�د انبیای الھی بروز می کن�د و مظھ�ر رس�ند ک�ھ تھم�ت جھ�ل تب�دیل ب�ھ عل�م غی�ب (ج�ادوگری) و م�ی عالم غی�ب ب�ھ تص�دیق اجب�اری آن و کامل خدا

ت کھ خنده و مسخره گی آنھا تبدیل ب�ھ س. و اینگونھ ا نسبت فقارت و حقارت تبدیل بھ خدایگونگی می شودت عمومی مردم در ط�ول ت�اریخ نس�بت ب�ھ . این بدان معناست کھ سن جدیت خارق العاده ای می گردد گریھ وت نھایت�ا ب�ھ تص�دیق ح�ق و بشری دا و حقایق دین در سمت تأئید و تصدیق قرار دارد و کل و اولیای خ انبیاء ران�ھ ھرگ�ز ب�ھ جز این راھی ندارند ولی این تصدیق اجباری و جاھالن�ھ و متکب ت مردان خدا میرسند وحقانی

ا زج�ر و ان�دوه و دھ�د و بلک�ھ تص�دیقی ب� حالشان اثری ندارد و آنھا را در مسیر ھدایت و س�عادت ق�رار نم�یھ شیعھ شاھدش ھستیم پیروان گری�ھ ای و زج�ری و صاسالم و خا جھان و تاریخگریھ است ھمانطور کھ در

و پیروان جبری و اکراھی و کبری و جھلی و انکاری دین ھستند و ھنوز ھم بھ م�ردان ح�ق ،سینھ زنی دین اعتقاد و در جوھرۀ د ونبشری نگاه نمی کنپرستان واقعی زمینی و یقین و حق دین خدا بھ چشم علما و صد

ھمان تھمت ھای نخستین وج�ود دارد و حکوم�ت م�ی کن�د و پی�امبران و زھنو ھکعلنا می توان دید عملشانفرشتگان و ساحران و آدمھای آسمانی و غیر خاکی می دانند و برخ�ی امامان و اولیای خدا را چیزی در حد

و بھ این طریق ھنوز ب�ر انک�ار خ�ود اص�رار دارن�د ت�ا عم�ل و ب�اطن خ�ود را ھم اصال آنھا را خدا می خوانندب�اال م�ی برن�د ت�ا اعم�ال زش�ت خ�ود را را ب�یش از ح�د اصالح نکنن�د و در مس�یر معرف�ت ق�رار نگیرن�د . آنھ�ا

. پس ھنوز ھم انکار نسبت بھ دین و مردان خداست و تص�دیق نس�بت ب�ھ جھ�ل و کف�ر دنتوجیھ و تصدیق کنو ام�روز بس�یار گری�ھ کنی�د بواس�طۀ « . و ای�ن اس�ت مص�داق ای�ن ک�الم خ�دا ک�ھ : اشدر خودشان می بب و تک

در ط�ول ادی�ان آزاری ک�ھ در ھم�ۀ –و این گریھ و زاری و خود » گان خدا نمودید. خنده ھائی کھ بر فرستاد

٢٩١

دی�ن و خ�دا و رس�والن و لعب و لھو نسبت بھ ھمان سنت کافرانھ و مسخره گی تاریخ پدید آمده است ادامۀاستھزای رۀو اوج استھزای خدا دربا» و امروز خدا شما را استھزاء می کند. « کھ اشدو مردان حق می ب

مردان خدا و دین دارند و با تم�ام با تمام عداوت و لجاجتی کھ دربارۀران و کذابان کافران این است کھ متکب رس�ند ک�ھ روی ب�ھ وج�ود دارد ب�ھ درج�ھ ای از ع�ذاب م�ی استھزائی کھ در دلشان نس�بت ب�ھ حق�ایق انکار و

الی و فال گی�ری و ج�ن گی�ری بھ رم . گرایش ندمسخره ترین نوع تقلید در دین می کنخرافات و شدیدترین و نی�از ب�ھ درگ�اه م�ردان ح�ق ت�ا س�رحد م�ذھبی و ن�ذر و دعا نویسی و دخی�ل بس�تن ب�ھ ام�اکن و احضار روح و

. و عموم�ا ھ�م کس�انی ب�ھ ناگ�اه ب�ھ چن�ین ھای آشکار استھزای خدا دربارۀ آنھاست جنون و ابتذال از نشانھعلیھ دی�ن و م�ردان ح�ق طن�ز و دین میرسند کھ تا دیروز علنا برجنون آمیز در روشی منافقانھ و مضحک و

حاص�ل اش�دت عم�ومی جامع�ھ م�ی ب. ای�ن ن�وع گ�رایش در دی�ن ک�ھ س�ن مسخره م�ی نمودن�د ھجو می گفتند وخداس�ت و ادام�ھ و دگردیس�ی ھم�ان اتھام�ات ن�احق ب�ھ انبی�اء و اولی�اء و عرف�ا اس�ت و ابھای رسوا کنندۀعذ

جنون مردان حق و اعتقاد بھ درمانده گی و حقارت و زجر شده گ�ی م�ردان خداس�ت ک�ھ ب�ھ اعتقاد بھ جھل و اشد بھ گریھ و فغان و اعتقاد بھ سحر و جادو و فال و فوت و دعانویسی و جن گیری رسیده است و آنھا را

جب��ری ھم��ان انک��ار . ای��ن تص��دیق مالیخولی��ائی نتیج��ۀ زجرھ��ای آش��کار رس��انیده اس��ت. ای��ن ھم��ان اس��ت. مس�خره کردن�د و مس�خره مالیخولیائی است . این گریھ و فغان نتیجھ جبری ھمان خنده و مسخره گی است

خندیدن�د و ح�اال گری�ھ م�ی افتن�د و برح�ق ، دیوانھ خواندند و مجنون می شوند و بھ جن گی�ری م�ی می شوندی لیس�ند و م�ی بوس�ند و م�مردان خدا را انکار کردند و تف و لعنت نمودند و حاال قبرھایش�ان را . زندۀ کنند

. و این سنت مرده گی و مرده پرستی جامعھ است و سنت خداست در مردم و ھیچ ک�س نم�ی سجده می کنند –) آنقرتواند سنت خدا را تبدیل کند. (

ن��ی آاص��وال مس��خره گ��ی و مس��خره ک��ردن و طن��ز نم��ودن و ھج��و س��اختن محص��ول مس��تقیم و ف��ی البداع��ھ و ن�ور ح�ق مسخره شدن و باطل گردیدن است و ظھور بطالت است و اعتراف بر بطالت است. زیرا ھر گاه کھ

ن را ب�ر باط�ل پرس�تاس�ازد و و ھدایتی از انسانی مخلص بروز می کند ظلمت و جھل و بطال�ت را رس�وا م�یادی وب��را ب��ھ جک��ھ اگ��ر ح��ق را تص��دیق و پی��روی نکنن��د ک��ھ اکث��را نم��ی کنن��د بطالتش��ان آگ��اه و بین��ا م��ی نمای��داط�ل را ای�ن ح�ق اس�ت ک�ھ ب واین ھمان خود را مسخره ک�ردن اس�ت رسند و مسخره گی و ابتذال و ھجو می

. دا بر آنھا می شکند و ھجو می کنریائی کافران ر تکبران . و تکبرمسخره می کند در نفس م اش�دوران ظھور شدیدترین و ھمھ جانبھ ترین انواع ابتذال و مسخره گی و طنز و ھج�و م�ی بو امروزه کھ دی باط�ل ک�ھ آگ�اه ش�ده اس�ت ب�ھ بطال�ت خ�ویش در مقاب�ل حق�ایق تم�دنبطالت است . از بطن اشد دال بر ظھور

نمی شود بدست خودش مسخره می شود. ت�ا آنج�ا ک�ھ روح ح�اکم ب�ر دین انبیاء و اولیای خدا. و چون تسلیمپرس�ت معاص�ر ھمان�ا مس�خره ش�دن بدس�ت خ�ویش ءال پرس�ت و ش�یات و آداب روزمرۀ م�ردم م�ھنر و ادبی

ب�ھ . و س�ران ای�ن اس�تھزاءدمان می ش�وز الاست کھ بنام ھنرھای مدرن بروز می کند و تبدیل بھ مسلک آخرو ملل قرار می گیرند و تشویق می شوند و بودجھ ھ�ای کالن�ی ھ�م در ل مایت دو عنوان نوابغ بشری مورد ح

مس�خره گ�ی ام�روزه بت�دریج ب�ھ عن�وان –. خ�ود مس�خره گ�ی م�ی ش�ود –ھر جامعھ ای ص�رف ھم�ین خ�ود انس��جام و ت��دوین اس��ت و فلس��فھ و طبق��ات م��ردم در ح��ال مس��لک اجتم��اعی و م��ذھب روان��ی در ھم��ۀن��وعی

ھن�ر می کنند و در دانشگاھھا تدریس ھم می کنند. برای ھمین است ک�ھ س�نت و آداب وش را ھم فراھم ملعخ�ود خ�ود گریس�تن) اس�ت و ی�ا کم�دی (ب�ر اکثر مردم و رھبران آن در طول ت�اریخ ی�ا ت�راژدی (ب�ر و اندیشۀ

٢٩٢

د و یک�دیگر رش�د م�ی کن�د و آش�کار م�ی ش�وپای م است کھ پا بھ دو جریانی واحد و توأ . و این ھر خندیدن)کف�ر و جھ�ل اس�ت ک�ھ حاص�ل خندی�دن ب�ر . و این دو روی س�کۀ بھ یک شدت رابطھ ای مستقیم پیدا می کند

، ع�ذاب آن . این گری�ھ عداوتی دارد کبری و ی انکاری وماھیتآنان و ھر دو مردان حق است و گریستن بر . حق است بر باطل حق، ھمان خندۀ باطل بر . گریۀ خنده است

دع�وت (ح�ق). زی�را م�ردان ح�ق ، استھزای عدم (باطل) اس�ت ب�ر وج�ود م نسبت بھ مردان حقاستھزاء مردریھ مردم گ. و استھزای خدا نسبت بھ مردم بصورت کھ خداستھستند ، عدمیان (مردم) بسوی وجود کنندۀ

ۀخن�دس�ت و ر ع�دمیت و بطال�ت خ�ویش امردم کافر ب� ان حق، کھ بروز می کند و این گریۀکافر است بر مردا نسبت ب�ھ . ولی ھمین استھزای خد است کھ عدم را بھ استھزاء می گیرد» وجود«. این وجود است برعدم

ی ک�ھ م�ردم، رحمت فوق العاده و قھری اوست چرا کھ چھ بس�ا در ھم�ین گری�ھ ھ�ائ ران و عدم پرستانمتکب ومان آورن�د ای د ون، روشن کن وجود ر و عدم پرست بر مردان حق می کنند دلھایشان را بھ نور حق ومتکب

نجات یابند و از عذاب برھند. مردان ح�ق وانکار و تکبر و ستم آنھاست نسبت بھ حقایق اشد ر مردم در دین حاصل ثپس خرافھ پرستی اکف�اق اس�ت نھ . و در خرافھ پرستی شدیدترین نوع کف�ر را ک� منکران دین عذابی است بری ، پس خرافھ پرستیا و ذابھای دنع. و منافقان در شدیدترین نوع خرافھ پرستان بھ عینھ تماشا نمود روزمرۀ می توان در عمل

اص�ل نھ�ائیاص�ال نف�اق و ری�ای در دی�ن ح دارند. عذاب نفاق حاصل کف�ر اس�ت . آخرت و ظاھر و باطن قرارب ن ب�ھ ع�ذاآ . ھمھ دشمنان حق و مردان حق نھایتا بھ مذھبی جنونی روی م�ی آورن�د و در انکار دین است

وپرس�تند اکث�ر م�ردم ج�ن را م�ی« : م�ی فرمای�د قرآن. خرافھ پرستی در دین ھمان جنون است کھ میرسندمسخره گ�ی . وآزاری ھستند و یا در حال لوده گی –و دیوانگان یا در حال گریھ و خود » . جنون ھستند م

د. در درج��ات گون��اگون دی��ده م��ی ش��و و ای�ن وض��ع ب��ر اکثری��ت قری��ب ب��ھ اتف��اق م��ردم جھ��ان ح��اکم اس��ت و درلع�ب و آزاری اکثر شرکت کننده گان در زن�دگی روزم�ره ش�ان اھ�ل مس�خره گ�ی و –مراسم عزاداری و خود

ا ت�ان من�افق . این خنده و گریھ ھر دو امری واحد است و از رحمت قھری خداست بر کافر لھو دائمی ھستندج��ودی وع��دل ه ش��وند ت��ا ش��اید توب��ھ کنن��د و ب��ھ تع��ادل وو مھل��ت داد تع��ادلی در حی��ات خ��اکی بدس��ت آورن��د

بازگردند و بھ عقل و ایمان آیند.

٢٩٣

جھاد یا اجھد الوارین ا انظر المجاھدین ی

ای�ن ب�ازدھی چ�ھ » کن�د. عی ای ک�ھ م�یس� ان را بھره ای نیست مگر بھ ان�دازۀانس« : کریم می فرماید قرآنن�د ھ�یچ ک�س را بیش�تر از ت�وانش وخدا« : یا ش�ر ، بھرح�ال س�عی انس�ان اس�ت و نی�ز م�ی فرمای�د اشدخیر ب

ن�ائی در ان�ائی بش�ر اس�ت ک�ھ س�نجیده م�ی ش�ود و خ�ود توات توپس میزان سعی در ظرفی�». تکلیف نمی کند.ادی یا معنوی و ظاھری یا باطنی فق�ط امتح�ان و امان�ت اس�ت ھ توانائیھا اعم از مکنزد خدا مالک نیست و بلبھ لحاظ لغت و ع�رف ب�ھ » جھاد«. و اشدثابتی نمی ب رود یا بدست می آید و مسئلۀ و چھ بسا از دست می. توانائیھا و مخصوصا توانائیھای اکتسابی و عاریھ ای مثل مال و فرزندان و ق�درت معنای سعی شدید است

از ع�واملی ھیچک�دام امثالھم و نیز ق�درت ب�دنی دانش فنی و ھنرھای آموزشی و سواد و وسیاسی و نظامی حی��ات و ھس�تی اش ش��دت و ق��وت بخش�ند و ب��ھ لح��اظ کیفی��ت و د ک��ھ بتوانن��د س�عی بش��ری را در ح��وزۀنیس�تنر . و حت�ی د کم�ی م�ی بخش�ند و ھم�ین وس�عت ظ�اھری و غنی نمایند و سرعت دھند بلکھ فقطدرونی ماھیت

٢٩۴

او را فری�ب داده و مغ�رور کنن�د و بناگ�اه ت موارد موجب می شوند ک�ھ ام�ر را ب�ر ف�رد مش�تبھ نماین�د واکثری . آنکھ بر توانائیھای خ�ود اع�م از توان�ائی درون�ی (مث�ل ھ�وش و زیرک�ی و دان�ش) ی�ا برون�ی ساقطش نمایند

عی شدید و جھاد ھمواره از ح�وزه . س تکیھ می کند و بھ آن مغرور می شود ھمواره رسوا و ناکام می گردد. اش��دپ��اک ش��ده ب ، نائیھ��ای غی��ر خ��ودیاای از وج��ود ف��رد ب��ر م��ی خی��زد ک��ھ ب��ھ می��زان ش��دید از ق��وا و تو

اس�ت یعن�ی محص�ول » غی�ر« شدیدترین سعی ھا و عالیترین نتایج حاصل حوزه ھای پاکسازی شده وجود ازھ�م پ�اک » خود« آن حوزه از نفس است کھ حتی ازسعی ھا و جھاد اکبر محصول اشد . و تسنفس ا تزکیۀ. خداون�د نی�ز اھ�ل جھ�اد زیرا این حوزه خداس�ت ک�ھ مظھ�ر اراده و ق�درت و جھ�اد المتن�اھی اس�ت اشدشده ب

ین زحم�ت رکمت� ب�ی ، قرآنمذکور است و جھاد خدا سعی ای مطلق است کھ بھ نقل قرآناست و این امر در از چشم بھم زدنی جھان را از عدم بھ وجود می آورد و ھرگاه ھ�م بخواھ�د در کوتاھترین زمان و در کمتر و

و نی�ز از » غی�ر«ا اثبات می کند و ھر آن در حال خلقت جدید اس�ت. ح�وزه پ�اک ش�ده از یھر چیزی را محو ق�رآن. ھمانطور ک�ھ در کانون جھاد کبیر و عمل خدائی است قھ دارد وحوزه ای است کھ قدرت خال » خود«

کام�ل نف�س وجود در درون و برون است و تزکیۀ توبھ آمده است جھاد اکبر ھمان شرک زدائی از ۀدر سورھ�م جھ�اد اکب�ر را ھم�ان معرف�ت نف�س نامی�ده اس�ت ک�ھ (ع)عل�ی و توحی�د رس�یدن اس�ت و است و بھ اخالص

و خ�ود معرف�ت ب�ر نف�س موج�ب گش�ایش و کش�ف ح�وزه ھ�ای ک�امال اشدپاکسازی نفس می ب موجب تزکیھ وھمین است توانائی حقیقی و خودی کھ بر سعی و ت�الش و جھ�اد انس�ان در زن�دگی وجدید در نفس می شود

معرفت نفس موجب کشف قدرت خ�ودی اس�ت و مع�دن ق�درت الی�زال الھ�ی اس�ت ک�ھ . می بخشد غنی قوت ودد ح�ال آنک�ھ جدی�دتر م�ی گ�ر ھر چھ از آن بھره گیری و بھ کارش بندی و در مسیر حق ان�دازی عظ�یم ت�ر و

نف�س انس�ان توانائی ھای بیرونی نھ تنھا ھمواره تحلیل رونده است و باالخره نابود می شوند بلکھ وج�ود ود و خس�تھ و ھ�الک م�ی گ�ردد و تحقی�ر م�ی ش�ود و بخی�ل ب�ار م�ی آی�د و رو توانائیھا تحلیل میبر اساس این

ب��ھ مؤمن��ان ق��رآنب��ا م��ال ھ��ر دو در ح��ریص و قحط��ی زده م��ی آی��د . و در ع��ین ح��ال جھ��اد ب��ھ نف��س و جھ��اد ، م�ال تحلی�ل می�رود و نف�س ق�وی م�ی ش�ود و توصیھ شده است تا ھدایت شوند زیرا در این جھ�اد دو جانب�ھ

، . ت�ا زمانیک�ھ آدم�ی ب�ر غی�ر خ�ود ممک�ن م�ی گ�ردد نھایتا جھاد اکبر کھ معرفت نفس است اجتناب ناپذیر و. پ�س ک�ل درج�ات س�عی ، بیگانھ و محروم اس�ت ت و قدرت خودحساب و اتکائی دارد بھ ھمان میزان از قو

و جھاد ھمان مراتب ایثار است ک�ھ دو مرحل�ھ کل�ی دارد: گذش�تن از ھم�ھ اکتس�ابات و خودھ�ای عاری�ھ ای و غیری و آرزوھائی ک�ھ موج�ب پدی�د آم�دن س�عی ھ�ای بیھ�وده و عاری�ھ ای م�ی ش�ود و منج�ر ب�ھ ناک�امی م�ی

. ک��ھ ج��ز از طری��ق اس��ت یعن��ی س��عی ش��دید در راه رس��یدن ب��ھ خ��دا ف��ی س��بیل هللا. و ای��ن مرحل��ھ جھ��اد گ��رددھ ک�این ھمان گذش�تن از دنیاس�ت گذشتن از ھمھ وسائل و مسائل مانع راه، نمی توان این راه را طی نمود و

ت�و ی ببند کھ اجر چشمت را بر این کاالی ناچیز دنیا بکل « بھ رسوالن و مخلصان می فرماید: خداوند خطاب رس�د م�ی» خ�ود«پاک شده و ب�ھ » غیر«از طریق این گذشت و ایثار است کھ آدمی از » . در نزد خداست.

» وارد ش�دن«ب�ھ معن�ای است» ة صلو « مقام هگاایج و بھ پشت درب ورود بھ خویش قرار می گیرد و اینش�د و ب��ر ة لو ص�ام�ام ح��ی و حاض�ر ک�ھ دوس��ت مخل�ص و از اولی�ای خداس��ت نم�ی ت�وان اھ��ل و ج�ز بواس�طۀ

و ب�ی ش�ک انس�ان » یس�ت.نة ص�لو ب�ی ام�ام را « وارد گردید ھمانطور کھ امام صادق می فرماید : » خود«از درب وجود امام بر خود وارد می شود و این آغاز والیت رسد و د دیر یا زود بھ امامش میرسیده بھ خو

و ارادت قلب�ی در حب وارد شد و» خود« و منیت نمی توان بر» من«امامت . زیرا بدون گذشتن از است و

٢٩۵

« م�ی فرمای�د: (ع). کھ حافظ شیرازی حل می گردد و از میان بر می خیزد» من«بھ دوست (ولی) است کھ میان خ�الق و « داریم کھ : (ع).و نیز در حدیثی از امام صادق » ان برخیز تو خود حجاب خودی حافظ از می

حج�اب منی�ت اس�ت و اذن (دوستی) آن بر دارندۀ و مقام والیت» . .تمخلوق ، حجابی جز خود مخلوق نیسک�ریم اس�ت ق�رآنک�ھ از عجی�ب ت�رین بی�ان » جھ�اد ف�ی هللا «جاس�ت ک�ھ ن. و از ای دخول بھ خود را م�ی دھ�د

–خ�ود « ھمان حریم خداس�ت و » خود« و معلوم می شود کھ حوزۀ». جھاد در خدا« آغاز می شود یعنیھ ک��نم��ا ک��امال ح��ق اس��ت. و چ��ون ب��ر خ��ود وارد م��ی ش��وی جھ��اد در خ��ود» شناس��ی اس��ت –، خ��دا شناس��ی

دی�ن ھ�یچ مش�کلی و جھ�اد خ�دا. ک�ھ خداون�د در ؤمنان جھاد کنید در خدا بھ ان�دازۀای م«خداوند می فرماید: ن خ�ود و جھاد خدا ھمانطور کھ گفتھ شد خلق�ت آدم از ع�دم اس�ت و وانھ�اد» . تردیدی برای شما قرار نداد.

. ح�اال انس�ان اینست حق جھ�اد خ�دا درب�ارۀ دادن . خود قرار انسان را بر خود برگزیدن و خلیفۀ بھ انسان وگذش��تن اس��ت –انس��ان بایس��تی ب��ھ خ��دایش آری بگوی��د و رحم��ت او را رھ��ا ک��رده و ب��ھ نعم��تش ک��ھ از خ��ود

ت�ازه خ�ود را کش�ف ک�رده و اھ�ل معرف�ت نف�س ش�د . زیرا وقتی ک�ھ انس�ان ب�ر خ�ود وارد ش�د و ل شودمتوس ل کن�د ب�ھ خ�دا و از آن بگ�ذرد ب�رای ت خود را می یابد ولی ھر آنچھ از خود را کھ می یابد بایستی محو خودی

. و این امتحان کبیری است و جھاد اکبر ھمین است و بسیار شدیدتر اس�ت از ایث�ار ج�ان و ن�ان و رضای او ، از عھ�ده اش برآم�د و ھ علی نخستین بار در تاریخکانی است است و ھمان امتح» وجود«نام . اینجا ایثار

و ب�ا » بھ چیزی امتحان شد کھ ھ�یچکس امتح�ان نش�د. (ع) علی« ھمان امتحانی است کھ پیامبر می فرماید: ، ھم�ان این امتحان کبیری کھ علی در آن سرافراز آمد بھ مریدان و مؤمنانش نشان داد کھ گذشتن از وج�ود

گ�ار اس�ت . ک�رم و مھ�ر و عش�ق پرورد اش�د خ�ود رس�یدن اس�ت و اللھ�یست و بر مق�ام خالف�ت وجود یافتن اعلیھ دنیاست ک�ھ آدم�ی ب�ھ حی�ات و ل�ذت حقیق�ی در دنی�ا میرس�د و ب�ا جھ�اد ب�ر علی�ھ ھمانطور کھ در جھاد بر

م وارد ش�ود ب�ا جھ�اد ب�ر علی�ھ وج�ود خ�ویش ھ�» خ�ود«منیت اس�ت ک�ھ ب�ھ والی�ت م�ی رس�د و م�ی توان�د ب�ر ، » م��ن«، امکان�ات ، توانائیھ�ا ، وج�ود م�ی آی�د . دنی��ا د م�ی گ�ردد و مظھ��رص�احب وج�ود م�ی ش��ود و موح�

و نم�ی اش�دف نمی تواند داش�تھ بوجود ، ھمھ امانت ھای الھی در نزد بشر است کھ در آن ھیچ دخل و تصر از آنھ�ا برخ�وردار م�ی تواند صاحب آن گردد مگ�ر در وادی جھ�اد و گذش�تن از آنھاس�ت ک�ھ ب�ھ آن میرس�د و

. پس جھاد اکبر در کمالش ھمان قیامت وجود است و لق�اء شود و بھ معنای حقیقی زنده و موجود می گرددھج�رت اس�ت ک�ھ در ، ب�ھ لح�اظی درج�ات . جھاد . و اینست کھ علی را پیامبر، پرچم دار قیامت می نامند هللا

ا با جھاد آمده اس�ت : ھج�رت ک�ردن از دنی�ا و از خ�ود کریم مکررا بھ مؤمنان توصیھ شده است و اکثر قرآندع��وت ب��ھ کف��ر و ش��رک م��ی کنن��د، . ھج��رت از عزیزان��ی ک��ھ منک��ر دی��ن و راه س��الک ھس��تند و بس��وی خ��دا

اینھ��ا درج��ات از خودگذش��تگی اس��ت ک��ھ موج��ب و ش��ھر و وط��ن و ھج��رت از م��ردم . ھم��ۀھج��رت از فامی��ل آن نمیرسی و ھمھ این جھادھا ب�ھ لح�اظی واقعیتی نگذری بھ . تا از خیال چیز می شود» خود«رسیدن بھ

داش�تھ ھ�ا و امکان�ات آدم�ی خی�الی . زی�را ھم�ۀ است و ھجرت از ظ�ن اس�ت بس�وی دل» ظن «جھاد بر علیھ خی�ال خ�ود بگ�ذرد و ای�ن بیش نیست و ھرگز بھ آن نمیرسد و در اختیارش قرار نمی گیرد مگر اینکھ از ک�ل

جھاد است کھ چون از گل رھیدی بھ ناگاه اھل دل را می یابی کھ درب ورود تو، بھ توس�ت بزرگترین گام در » م�ا« کھ دقیقا س�خن خلیف�ھ خداس�ت ک�ھ ب�ھ ض�میر قرآنو تو را بھ دلت ھدایت می کند. و اینجاست آن کالم

ن وادی والی�ت و ای�». و آنانکھ در ما جھاد می کنند بتدریج نشانھ ھ�ای م�ا را م�ی یابن�د« : گویدسخن می ت خود را دارا می ش�ود و ب�ھ لق�اء هللا ، خدایش را می یابد و تمامی است کھ سالک جھادگر در وجود امامش

٢٩۶

ان�د و از زم�ان س�بقت گرفت�ھ درواق�عمی رسد و قیامت برای اھل جھاد ھم�ین اس�ت ک�ھ تس�ریع ش�ده اس�ت و قت گرفتند بھ پروردگار نزدی�ک ش�دند و در و آنان کھ سب« پیشاپیش بھ دیدار حق رسیده اند کھ می فرماید:

و این دی�دار ب�ا خ�دا در وج�ود ام�ام (عل�ی » علی واران) را یافتند و تصدیق کردند. ( ، علیین م قرب الھیامق وار) است و اوج جھاد است و جھاد کامل است .

س مجاھدین است. پ قرار دارند کھ بھ معنای نشستگان» قاعدین«در نقطۀ مقابل » جاھدینم«کریم قرآندر ن�د و ای�نروندگان و سالکان الی هللا ھستند کھ بسوی خ�دای خ�ود در حرک�ت ھس�تند و لحظ�ھ ای س�کون ندار

ی��افتن اخ��ود ر . پ��س رف��تن از خ��ود بس��وی خداس��ت و ح��ق اس��ت و مقص��دش خداس��ت» خ��ود« رف��تن مب��دأشنھ حارد مس�ل ن با ظالمان و نب، جنگید ر عوام و اکثر بھ اصطالح علمای دینیاست. پس جھاد بر عکس تصو

اص�ال ھ�م و ی�ا ممک�ن اس�ت اشد. فقط یکی از وجوه ممکن در مسیر جھاد الی هللا ممکن است چنین ب نیستثال نطور ک�ھ م�ی باط�ل و ھ�وس ران�ی اس�ت ھم�ا. تازه چنین جھادی ھم بی اذن امام و بی امام بکل پیش نیاید

م ک�ھ ام�ا پ�درش ، ھرگز بواس�طۀ موی و قاتالن شھدای کربالنھضت زید پسر امام سجاد بر علیھ ستمگران اطور د و ھم�انزمان بود تصدیق و حمایت نشد و آنھم بر مصلحتی نبود بلکھ بر حقیقتی اسالمی و والیت�ی ب�و

فق�ان ران و منالین و آخرین فردی در تاریخ است ک�ھ ب�رای احی�ای دی�ن خ�دا ب�ا ک�اففرموده، او او (ع)کھ علی ین ک�وچکتر ، شواھد تاریخی اش ب�رعکس تبلیغ�ات منافقان�ھ . و ماجرای کربال با ھمۀده است جھاد قتالی کر

اع دف� مس�ئلۀ ت امامت در تاریخ اس�ت وجھاد قتالی ندارد و بلکھ آشکارسازی بزرگترین حج بھ مسئلۀ ربطیھ�م ب�ا )(عاز خویش است و اصال مربوط بھ دعوی خالف�ت حک�ومتی ام�ام حس�ین نم�ی ش�ود ک�ھ پ�درش عل�ی

حکومت است . اجبار خالفت را پذیرفت تا حجتی را آشکار کند کھ والیت غیر اکراه وو ب�ا ای�ن حک�م مس�ئلھ ک�امال » ھر قومی الیق ھم�ان حک�ومتی اس�ت ک�ھ داراس�ت.« می فرماید کھ : (ع)علی

ع ن�دارد . ی روشن است و جھاد بر علیھ حکومتی بھ قصد نجات مردم یا احی�ای دی�ن ، ربط�ی ب�ھ اس�الم و تش�ای مؤمن�ان جھ�اد کنی�د در « ھ دفاع مؤمنان از مستضعفین مؤمن اس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د : لکریم مسئ قرآندر

راه خدا برای نجات کسانی کھ می گویند پروردگ�ارا از ن�زد خ�ودت ب�رای م�ا س�لطان و ی�اور و دادرس�ی ق�رار م ک�امال روش�ن اس�ت ک�ھ ب�ھ چ�ھ ص�ورتی پس ای�ن جھ�اد ھ�» بده و ما را از این دیار سراسر ظلم بیرون ببر.

فروش�ی ب�ھ م�ردم و - است و برای چھ کسانی است : کس�انی ک�ھ م�ؤمن ھس�تند و ت�ن ب�ھ کف�ر و ظل�م و خ�ودآی�اتی ف�راوان اس�ت ک�ھ مؤمن�ان را ب�ھ ق�رآنو بلکھ در . حکومتھا نداده اند و ایمانشان در خطر افتاده است

ظل�م طۀس�ان و مش�رکین برح�ذر م�ی دارد و م�ی فرمای�د خداون�د بواشدت از دخالت در اختالفات کفار و منافق�. و در تجرب�ھ آنھا را بھ ج�ان یک�دیگر انداخت�ھ اس�ت تاع�ذاب و ھ�الک نمای�د و ش�ما خودت�ان را کن�ار بکش�ید

ای�ن ب�ھ اص�طالح مجاھ�دین رنگارن�گ ھم دیدیم و می بینیم کھ چگونھ ھمۀانواع جھادھای کاذب عصر جدید حانھ م�ی کنن�د ج�ز ا خلق و سوسیالیزم و امثالھم با حکومت ھا و قدرتھای طاغوتی نبرد مس�ل کھ بنام خدا و ی

ی از اعتقاد و ایم�ان اولی�ھ س�اقط ش�ده و دس�ت آخ�ر فروشی نصیب آنھا نشده و بکل –رسوائی و نھایتا خود در می آیند زیرا تبدیل بھ نوکران بی مزد و مواجب و یا با مزد و مواجب ستمگران می شوند و بخدمت آنھا

وده اس�ت ی�ا بن�ام خ�دا ی�ا بن�ام طبق�ۀجھادھائی ھم چیزی جز بھ س�لطھ و حکوم�ت رس�یدن نب� نیت اولیۀ چنیناص�ال . و ی و اس�المی اش ن�داردقرآن�جھ�ادی ب�ھ معن�ای ماھی�ت. پس چن�ین اعم�الی مطلق�ا و امثالھم کارگرست راز رھ�ائی مؤمن�ان از ی�وغ اس�ارت و نف�وذ و خطاب بھ مؤمنان آمده ا قرآنھجرت کھ اینھمھ در مسئلۀو راز رھائی از جوامع ظ�الم و اشدت ھای کفر و ستم است کھ بخش مھمی از جھاد فی سبیل هللا می بحاکمی

٢٩٧

ای مؤمن�ان « مؤمنان س�الک و حقیق�ی اس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د: و از نشانھ ھای برجستۀ اشدظلم پرست می بو کف�ر و ظل�م و یو خداوند آنان را کھ بی دین�» پس چرا فرار نمی کنید. اگر دین و ایمان شما در خطر است

فساد خود را بھ گردن جامعھ و حکومت می اندازند و فرار نمی کنند، منافق می خواند. و این است ک�ھ عل�ی زی��را اص��حاب کھ��ف » زی��ن پ��س س��نت مؤمن��ان حقیق��ی م��ا س��نت اص��حاب کھ��ف اس��ت. «م��ی فرمای��د ک��ھ (ع)

در از ش�ھرھا ب�ھ غ�ار پن�اه بردن�د ت�ا ایمانش�ان محف�وظ بمان�د و را در ت�اریخ انج�ام دادن�د و بزرگترین ھج�رت جھاد در راه خدا عاجز نگردند و بھ فساد کشیده نشوند.

ور بودهاین یک سنت الھی و جاوید است کھ دین خالص و مؤمنان مخلص ھمواره از حکومت ھا منزه و بدم�ؤمنین وف�اق م�ردم ش�رک اس�ت و بھت�رین حکومتھ�ا ھ�م ح�داکثر مش�رکند ت قری�ب ب�ھ اتاند زیرا دین اکثری�

»خ�دا اس�ت. دین خالص فقط برای« : د و خدا می فرمایدنمسئولند کھ دین خالص را ھمواره زنده نگھ دار وت�اریخ اس�ت و ای�ن س�نت» بدانید کھ اکثر مردم از دین خالص بیزارن�د.« : نھ خوشامد مردم و می فرماید

لۀکومت پنج ساو ح» و تبدیل بدھد. در سنت خدا ھیچ کس نمی تواند تغییر« است و می فرماید : ت هللانس ،ی ب�ودر ح�ال جن�گ ب�ا گروھھ�ای مردم�تش ش�بانھ روز دعلی کھ تنھا حکومت دین خالص ب�ود در تم�ام م�د

و ا دن�د وت نمومخصوصا با ھمان گروھی کھ دم در خانھ اش با شمشیر او را دعوت بھ تحویل گرفتن حکومه بر مردم ھموار حاکمان و سلطھ رانان« : می فرماید کھ قرآنو » نمی توانید « : ل فرمود کھاز ھمان او

ک است کھ تازه حکومت شر اشدحکومت اگر بر فرض ھم بھ رأی اکثر مردم سر کار آمده ب». فساد می کنندپ�س داس�ت نابخش�ودنی ت�رین گن�اه در ن�زد خ و ش�رک.» ت م�ردم مش�رکند ھم�واره اکثری�« خدا می فرماید :

حاکمان مشرک تحت رھبری کفرند. حکومت کافران بھتر است و ھمۀ

ربا یا افضل الکافین یا اغنی الرازقین

ت کننده وتربی معنای مربی و کھ از اسماء ذات خداست نیز بھ» رب «بھ معنای فزونی طلبی است و » ربا«

و تراب بھ معنای خاک نیز ھمھ از یک ریش�ھ لغ�ت م�ی باش�ند و رابط�ھ اشدنیز بھ معنای فزونی دھنده می بخودش تربی�ت (خاک) آفرید و در . حضرت رب ، آدمی را از تراب وجودی یگانھ ای دارند معنائی وعینی و

رش�د (فزون�ی) آدم�ی ھم�ھ از رب کرد و وجودش را رشد و فزونی المتن�اھی بخش�ید. پ�س خلق�ت و تربی�ت وفزون�ی خ�ود را رش�د و ان ندارند وماز تراب است. آنانکھ بھ این امر معرفت و ای است و در تراب (خاک) و

) تکب�ر رب خود و در تراب (خاک) نم�ی خواھن�د و آن�را در ش�أن خ�ود نم�ی یابن�د (از جھ�ل و از خالق خود ووج�ودی خ�ود را از خ�اک و خ�دا . یعنی رزق و بھرۀ روی می آورندبنابراین بھ ربا خواری و ربا دھنده گی

ق�رآن. اش�دنمی خواھند و بھ روش ھای دیگری روی م�ی آورن�د ک�ھ ھمگ�ی درج�ات و ان�واعی از رب�ا م�ی بو آن�ان ک�ھ « د و م�ی فرمای�د ی و رب�ا م�ی خوان�منشأ اب�داع فزون�ی طلب�ی و ح�رص م�اد کریم بنی اسرائیل را

٢٩٨

پ�اک و رزق خودش�ان یھ�ود ش�دند خداون�د ھم�ۀ ند و مردم را از دی�ن خ�دا بازداش�تند وظلمی کھ کرد بواسطۀگفتند کھ کھ بھ ربا کشیده شدند و مال مردم خواری پیشھ کردند و اینگونھ بود آنھا حرام نمود و حالل را برم ن�وعی معامل�ھ را فزونی بخشد و گفتند کھ رب�ا ھ� بستھ است و نمی تواند بر رزق ما بیفزاید و ما دست خدا

افزون�ی نم�ی . بدانی�د ک�ھ ای مؤمن�ان رب�ا آت�ش اس�ت و م�ی کاھ�د و است پس چرا خدا آنرا حرام ک�رده اس�تدھن�د ب�ا خ�دا اع�الن . و آنان کھ ربا می خورند و م�ی انفاق است کھ افزونی می بخشد بخشد بلکھ صدقات و

اقع�ا ایم�ان داری�د رب�ا را رھ�ا کنی�د ک�ھ رب وده و البتھ مغلوب و رسوا خواھند شد. ای مؤمنان اگر ومجنگ نو دیوان�ھ یدھند و ربا میخورند ھمچون بیماران غش . و آنان کھ بھ مردم ربا می شما فزونی بخش شماست

دھند کھ بھ مال بیفزایند ، نمی افزایند م ربا مید. و آنان کھ بھ مر ھستند کھ شیطان آنھا را لمس کرده استوض�ع بش�ر در اینج�ا جم�ع آوردی�م م�ی ت�وان ک�ل ق�رآناین آیات کھ ھمھ را یکج�ا از در» و بلکھ می کاھند.

معیشتی و فرھنگی مردم ق�رن حاض�ر را دریاف�ت و فھمی�د ک�ھ از ماھیتمعاصر را و اقتصاد بین المللی را و چھ روست کھ بھ لحاظ اقتصادی و سیاسی و فرھنگی و اعتقادی و سالمتی بھ چنین وضع دوزخی و جنون

ھود شده اند و دس�ت خ�دا را ت مردم جھان عمال ی. زیرا اکثری آمیز و قحطی زده گی و بحرانی مبتال شده اندخدا ھ�م رزق ح�الل و پ�اک را نمی خواھند و خود بستھ می دانند و رزق خود را از خدا نمی دانند و در رزق

اس�ت ک�ھ رب�ا را اینگون�ھ فت�ھ اس�ت وکھ وجود انسان را قوی وغنی و قانع و راضی می سازد از آنھ�ا بازگرم ت�ور ن�ون وجحرام و گناھان کبیره بوده حالل کرده ان�د و در آت�ش و غ�ش و اشد ادیان الھی از کھ در ھمۀ

روانی زندگی می کنند و ھر چ�ھ ک�ھ م�ی خورن�د گرس�نھ ت�ر م�ی ش�وند و ھ�ر چ�ھ ک�ھ بیش�تر ھراس فزایندۀ وناپ�اک و ح�رام ، آت�ش اس�ت و ند زیرا درآمد رب�ائیوتوان تر می شبدست می آورند فقیرتر و دریوزه تر و نا

است و بواسطھ وجود انسان ھضم و جذب نمی گردد و بلکھ تحویل بھ آتش می ش�ود و خ�واب و آرام�ش را می گیرد و ھمھ را در جنون شتاب ربائی بھ سقوط می کشاند. پیدا می تعینات مربوط بھ ربا معنا می یابد و می بینیم کھ وضع اقتصاد معاصر ملل و دول نعل بھ نعل در آی

ده و م�کس�انی و دولتھ�ائی ک�ھ رب�ا را پذیرفت�ھ ان�د عم�ال ب�ھ م�ذھب بن�ی اس�رائیل در آ م�ۀکند و می بینیم ک�ھ ھوام) یان صھیونیست است برای گ�رفتن رب�ا (ھمواره پشت درب بانکھای بین المللی کھ ھمگی در دست یھود

ی�ز مکل�ف ھس�تند ک�ھ از من�افع ص�ھیونیزم (بن�ی اس�رائیل) در سراس�ر جھ�ان حمای�ت بھ نوبت ایستاده ان�د و نخود ھم عمال ب�ھ س�نت و راه . و در عمل سیاسی و اقتصادی و فرھنگی نموده و یا الاقل بر علیھ آن نباشند

م م�ردم می گوین�د ک�ھ م�ی خ�واھی ، با وام دادن (ربا دادن) بھ مردم قرآنبقول بنی اسرائیل ھستند و و روشبھ لح�اظ اقتص�ادی تقوی�ت و فزون�ی بخش�یم ول�ی فق�ط آنھ�ا را دچ�ار ورشکس�تگی و ک�اھش و ب�دبختی م�ی را

چ�ھ مس�یحی . اش�دکنند. بنابراین ھر کھ رب�ا را پ�ذیرفت ب�ھ م�ذھب یھ�ود درآم�ده اس�ت چ�ھ اس�مش مس�لمان بریک�ا مس�یحی در اروپ�ا و آبانکھای یھودی را بر سراسر جھ�ان م ت و سلطۀھمانطور کھ امروزه علنا حاکمی

صھیونیزم بانکی ھس�تند و کش�وری مث�ل آمریک�ا ی اکثر این دولتھا بازیچۀمی بینیم و می بینیم کھ تا چھ حد صھیونیس�ت در اروپ�ا و آمریک�ا س�رکار رئیس جمھ�ور ض�د دھد و بندرت عمال بھ صھیونیست ھا رشوه می

، جھ�ان جھ�ان رب�ائی (ب�انکی) ده اس�ت و عم�ال ک�ل می آید و امروزه در جھان اسالم ھم این وضع شروع ش : م�ی فرمای�د ق�رآن. و از ای�ن روس�ت ک�ھ ت بن�ی اس�رائیل اس�تحاکمی� ۀریطس�ل اس�ت و ییھود و بنی اس�رائ

این برتری دنیوی مرب�وط ب�ھ دنیاپرس�تی و ح�رص و فزون�ی .»بنی اسرائیل را بر عالمیان برتری داده ایم « سیحی و مسلمانان اس�ت و بت�دریج جھ�ان ب�ودائی را ھ�م در ب�ر م�ی گی�رد و ک�ل ت منفاق بشری و طلبی و کفر

٢٩٩

رود و بھ زی�ر س�لطھ اش کش�یده میی بانکھای یھودی آمریکا و اروپا ین کمونیست ھم بتدریج زیر وامھاچده ان�د و رب�ا از اختراع�ات س نخس�تین بانکھ�ای جھ�ان ھ�م یھ�ود ب�و. و م�ی دان�یم ک�ھ ب�انی و مؤس� می ش�ودنیز یھود بوده ر بیمھ و بانیانش در سراسر دنیا ت کمپانیھای غول پیکقوم بنی اسرائیل است و اکثری ۀکافران

شدن نیز نوعی غیر مستقیم از ربا است و ب�ا ان�دک دقت�ی در ک�م بیمھ و بیمھ گری و بیمھ ماھیتاند و اصال ف�ردا دارد و کس�ی ک�ھ ت�رس از فق�ر ،قرآن. و گذشتھ از این بقول و کیف آن می توان این حقیقت را دریافت

و ش�یطان را ب�ھ دا بستھ است بھ بیمھ روی م�ی آوردرزق خود را از خدا نمی داند و معتقد است کھ دست خرھبری می گیرد و بھ انواع امراض و ب�دبختی مب�تال م�ی ش�ود. جھ�ان ام�روز جھ�ان رب�ائی و بن�ی اس�رائیلی

کارخانج�ات تس�لیحاتی و ارت�ش ھ�ا و س�ازمانھای لیحات وبخش عمده ای از ثروت مل�ل تب�دیل ب�ھ تس�. است ربائی آن آش�کار م�ی ش�ود ماھیتجاسوسی می گردد کھ ھمگی نھایتا در جنگ ھا تبدیل بھ آتش می شود و

مخ�در م�ی دخانی�ات و م�واد دیگری از ثروت ملل تب�دیل ب�ھ را ھم با خود می سوزاند. بخش عمدۀو اھل ربا ث�روت مل�ل نی�ز تب�دیل ب�ھ س�وخت دیگ�ر . بخ�ش عم�دۀ م�ی س�وزد و دود م�ی گ�ردد شود کھ آنھا ھم در آت�ش

آت�ش ح�رص و ع�داوت و آن پدی�د م�ی آی�د ک�ھ ھم�ھ تب�دیل ب�ھ کاالھ�ائی از صنایع می شود و دود م�ی ش�ود ودوزخ را مش�تعل م�ی کن�د و برخ�ی دیگ�ر از اب می شود و در درون انس�انھا ک�ورۀامراض و اضطراب و شت

م اینھ�ا ایج�اد ت�ور . و ھم�ۀ الکل م�ی ش�ود ک�ھ آتش�ی اس�ت ک�ھ توس�ط م�ردم خ�ورده م�ی ش�ود ثروت تبدیل بھو باطن��ا وج��ود اس��ت ک��ھ ظ��اھری افزایش��ی (رب��ائی) دارد» ک��اھش«ھم��ان ق��رآناقتص��ادی م��ی کن��د ک��ھ بق��ول

ح��وزه ھ��ای اقتص��ادی و روان��ی و ع��اطفی ب��ھ تحلی��ل و اس��تھالک و فق��ر و دری��وزه گ��ی و انس��انھا را در ھم��ۀچون بیماران غشی و دیوانھ اند ک�ھ از خ�واب قرآنمی بینی کھ بقول عذاب می کشاند و ھمھ را نجوری ور

. علم و ھنر ربائی ک�ھ ھم�ھ در روان اندوزن�ده گ�انش تب�دیل ب�ھ التھ�اب و اض�طراب و ش�تاب و بر می خیزندو مغ�ز و اعص�اب را از مذھب و فلسفھ ھای ربائی کھ تبدیل ب�ھ آت�ش نف�اق و ری�ا م�ی گ�ردد آتش می شود و

عذاب النار و ع�ذاب س�عیر و ع�ذاب آرامش و قرار ساقط می کند و دل را بھ کوره ای از آتش تبدیل می کند.دوزخ است کھ حاصل ربا و فزونی طلب�ی اس�ت و در درون و ب�رون اھ�ل حیم ھمگی از عذابھای سوزانندۀج

و دوزخ آشکار شد و برخی از مؤمنان شراره ھای « می فرماید : قرآن. و این است کھ ربا را می سوزاندب�ر روی زم�ین لحظ�ھ ای ھ�م و اینک�ھ ام�روزه آت�ش جن�گ ». گرفتھ اس�ت آنرا می بینند کھ کافران را در بر

-اتحادی�ھ ھ�ای اقتص�ادی یھود شدگان مسیحی و بودائی و ش�یعھ و س�نی جھ�ان در خاموش نمی گردد و ھمۀس��تمر م��ی ای��ن جنگھ��ای م ن��ۀنظ��امی مجب��ور ب��ھ پرداخ��ت ھزی –کی تکنول��وژی –ب��انکی –تج��اری –سیاس�ی

ی�ا غی�ر علن�ی و مخف�ی بط�ور مس�تقیم ای�ن بن�ی اس�رائیلی ھ�ای ق�دیم و جدی�د و باشند ب�دان معناس�ت ک�ھ ھم�ۀ مستقیم در این آتش می سوزند و این آتش ربا است و آتش دوزخ است کھ آشکار شده است.

ت را ب�ھ مالکی� زمین را بھ زیر سلطھ خود کشیده اند. آمریکای جن�وبی ۀروزه بانکھای بین المللی تمام کرام ه و تب�دیل ب�ھ بزرگت�رین فاحش�ھ خان�ۀخود در آورده اند و شوروی را ب�ھ دری�وزه گ�ی و س�قوط کام�ل رس�انید

آورده اند و ت�ا اعم�اق ب�ھ وامھ�ای ام در عمل بھ کیش بنی اسرائیل درجھان کرده اند و مسلمانان را گام بھ گ. و ب�یش از ی�ک میلی�ارد کمونیس�ت دھن�د الن آلوده نموده اند و بدون حمایت از اس�رائیل ب�ھ آنھ�ا وام نم�یک

خ�اک را تب�دیل چینی را بھ ابتذال و فساد و وابستگی کشیده اند و بزرگترین ملت تولید کننده م�واد غ�ذائی ازبط�ور دول در جھ�ان کش�ورھا و ھم�ۀ. و امروزه تقریبا ربائی در جھان می کنند بھ بزرگترین مصرف کنندۀ

واقع�ا ھ�م بن�ی اس�رائیل ک�ھ ش�قی ت�رین و ک�افرترین و علنی و مخفی مجبور بھ حمایت از اسرائیل شده اند و

٣٠٠

ت دینی ب�ر روی زم�ین م�ی باش�ند ب�ر اند و کوچکترین اقلی حیوان صفت ترین و منافق ترین قوم بشری بودهای�ن خداس�ت ک�ھ ای�ن ق�وم ق�رآناین حق است زیرا بق�ول د ونی کنت مشرک تحمیل شده و ریاست مبشری کل

مش�رکان را بھ رھبری ک�ل برتری داده و آنھا انسانیتعیان دروغین دین و اخالق و پلید و ناسپاس را بر مد ش��ان بازگردن�د و از ای��ن خف�ت و خ��واری ود آین��د و توب�ھ کنن��د و بس�وی خدایجھ�ان انتخ�اب ک��رده ت�ا ش��اید بخ�

. (ربا) بازگردند و از اسارت بنی اسرائیل بیرون آیند فزونی طلبی حاصل ازت��راب نم��ی بین��د و ازک��ھ منش��أ فزون��ی و رش��د و رزق اس��ت » رب «آنک��ھ رزق و فزون��ی و رش��د خ��ود را از

آت�ش د بایس�تی درو زراع�ت و کش�اورزی را نن�گ م�ی دان�فزونی است رزق�ش را نم�ی طلب�د (خاک) کھ مادۀب�ا آتش�ی م آتش�ین بانکھ�ا بس�وزد و آت�ش رادود و شتاب و ثق�ل و س�قر ص�نایع و در ت�ور لمس شیطان و در

ھ�ل . و ا داش�رات و جنگ ھا پاسخ دھد و در آتش نف�رت و غض�ب آرام نداش�تھ بشدیدتر یعنی با الکل و مخد دوزخ در « : ربا ھمان ھیزمھای دوزخند کھ ھمھ یکدیگر را می س�وزانند ھم�انطور ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د

ام�روز در ، آتش خوار و آتش افروز اس�ت و بش�ر انسان ربائی» می بینی کھ مردم خود ھیزم آتش ھستند. داده ان�د ، اھ�ل رب�ا ب�ا حض�رت رب اع�الن جن�گق�رآن. و بق�ول ظاھر و باطن ھمین وضع را پیدا کرده اس�ت

را م�ی خ�ویش اس�ت ک�ھ بش�ر. و ای�ن آت�ش جن�گ اھ�ل رب�ا ب�ا خ�دا و خ�الق زیرا رزق را از او نم�ی خواھن�د . سوزاند در درون و برون

وب ک�ردن م�ھ و مص�لمعاصر جھ�ان ک�ھ از غ�رب اس�ت ب�ر رب�ا بن�ا ش�ده اس�ت و ای�ن ب�ا محاک تمدناصال بنیاد ونم�ود ن�د ام�ر را برآنھ�ا مش�تبھت تبھک�ار یھ�ود آغ�از ش�د ھ�ر چن�د ک�ھ خداوروحانی� حضرت مسیح بواسطۀم عل�(» ل�م بغ�یع« آن را ق�رآنفزونی طلب) ک�ھ ( با دانش ربائی تمدناس این . و اس نتوانستند او را بکشند

رین ک�ھ ع�الیت یماظھور نھاد و ھمواره ھم دیده و بخیل) نامیده بتدریج پا بھ عرصۀفزونی طلب و سلطھ جو ی و جھ�انخوار در خ�دمت جنگھ�ا و آت�ش افروزیھ�ا و س�لطھ گریھ�ا و نی آژتکنول�و محصوالت ای�ن دان�ش و

ی�ن دان�ش ارش�د اس�تعمار دقیق�ا محص�ول و ھمزم�ان ب�ا . اص�ال پدی�دۀ بوده استاری در سراسر جھان آدمخولطھ س�ش�د و ب�ا رشد آن رشد یافت و با پیچیده ت�ر ش�دن آن پیچی�ده ت�ر باطل و شیطانی پا بھ جھان نھاد و با

. گر شدن آن سلطھ گرتر شدان جھ��انی و ص��احبو بغ��ی در خ��دمت آدمخ��واران رب��ائی ام��روزه نی��ز پیش��رفتھ ت��رین محص��والت ای��ن دان��ش

یرار مل�اس� ءو دفاع جزالعات و جاسوسی و جنگ قدرتھای پلید و شیطانی است و در وزارت خانھ ھای اط ل ود و تب�دیمل�ل بک�ار گرفت�ھ م�ی ش� انس�انیتو برای بھ سلطھ کشانیدن و نابودی شرف و اخالق و اشدمی ب

م���ب ھ���ای اتم���ی و ن���وترونی و لی���زری و ش���یمیائی و عص���بی و ب���ھ آخ���رین م���اھواره ھ���ای جاسوس���ی و بتی و ل ب��ھ مس��خ روح��ی وعقی��دک��امپیوتر و رس��انھ ھ��ا مب��د بیول��وژیکی م��ی ش��ود و در دان��ش الکترونی��ک و

ع�ھ شناس�ی گردد و بستر سلطھ را فراھم می آورد و در سائر شاخھ ھای این دان�ش مث�ل جام عاطفی ملل می و ش�کنجھ خرین دستاوردھای شیطانی این دانش ھا، در خدمت تخ�دیر مل�لروان شناسی ھم می بینیم کھ آ وک�ار م�ی بمردم�ی ھ�ای ض�د دانھای سیاس�ی و مراک�ز تص�میم گیریاز انقالبیون است و در زن اعتراف گیری و

آید. رب��ائی و تکنول��وژی رب��ائی و اقتص��اد و سیاس��ت رب��ائی و فرھن��گ و م��ذھب رب��ائی ب��ھ دان�ش رب��ائی و فلس��فۀ

ئی رسیده است کھ جز مصرف مستقیم آدمھا و جز بلعیدن میلیونی ملل ھ�یچ ش�فا و تس�کینی ب�رای جن�ون جا ربائی علنا بھ مقام آدمخواری رسیده است. تمدن. قحطی زده گی خود نمی یابد

٣٠١

اخالص یا احق الخالصین ص الفاعلین خل یا ا

. و مقصود دین خداست و ھدف واحد ھمھ انبیاء و اولی�اء صی است و رستن و آزادی، کمال خال»خالصا«

اینکھ آگاه و ناآگاه بر نیت . تالشی و فکری و تأملی نیست اال منان است و آرمان ذاتی ھر انسان استؤو محی�ات و و ھ�زار ت�وی وج�ودخالصی انسان اس�ت و آزادی او از اس�ارتھا و مان�ده گیھ�ا و بن�دھای دو درصد

ب��ھ نی��ت ھم��ین ی پدی��د نیام��ده اس��ت اال تم��دنزمان��ھ. و اندیش��ھ و ای��دئولوژی و فلس��فھ و مس��لکی و فرھن��گ و کفائی کام�ل -ف شود ھمان بی نیازی است و خود ر تعریت چون دقیق . خالصی و آزادی و رستگاری رھائی

) ھمھ از صفات مبرا(» بار «بی نیاز) و (» صمد«و » خالص«. و اینست کھ ئی مطلق از غیرمبراوجود و ای�ن ت را جس�تجو م�ی کن�د و(پاک مطلق) نیز از اسماء اوست و آدمی ھم ھم�ین وض�عی » سبوح«خداست و

ھم�ان پی��روی ذات��ی از اخ��الق و ص��فات خداس��ت. پ��س انس��ان خ��واه ن��اخواه خ��دائی و خ��دا س��یرت و خ��داجو و ھ چھ را می جویند ولی اکثرا نمی دانند ک�ھ در جس�تجوی چ�ھ ھس�تند خداپرست است منتھی برخی می دانند ک

دمی کھ نداند کھ چھ می جھل درباره خویشتن است. زیرا آدرمانده گی و اسارت است و مظھر و ھمین منشأ

٣٠٢

ناآگاھی ، علت ھمۀ ت چنین است و این جھلغرق در جھل است و اکثر بشری داند و چیزی نمی خواھد ھیچناکامیھای بشر در تالش ھای رھائی بخش خویش است. عطش خالصی و آزادی و بی نیازی ھاست و منشأ

ھمان عطش مطلق پرستی است و دال بر ذات مطلق گرای انسان است و انسان تنھا موج�ود مطل�ق در ع�الم ن است و نسبیت گرائی بزرگترین جھل و اتھامی است کھ آدمی بر ذات خودش وارد کرده است و از باب�ت ای�

تھمت کبیر و ذاتی بالھای بسیار می کش�د و ع�ذاب ھ�ا م�ی بین�د و ای�ن ھم�ان تھم�ت ب�ھ ذات پروردگ�ار اس�ت معص�یت و تھم�ت ب�ھ . ھر تھمت ناروا بھ خویش بھ منزل�ۀزیرا انسان از ذات اوست و بر جای او قرار دارد

ت داش�تن چی�زی بھ�ره من�د ت�ا از ل�ذ، ھرگ�ز طل�بش نم�ی کن�د اشدپروردگار است. تا آدمی چیزی را نچشیده ب. آدم�ی ھرگ�ز طال�ب باز دوباره ھوسش را ندارد و این ی�ک عق�ل تجرب�ی وغی�ر قاب�ل انک�ار اس�ت اشدنشده ب

کفائی مطلق یک میل نس�یھ و -. پس میل ذاتی انسان بھ آزادی و خود اشدچیزی کھ وجود ندارد نمی تواند بحت�ی در وھ�م و خی�ال ھ�م ج�ائی ن�دارد. پ�س آدم�ی ش�دا. اصال آنچھ کھ وجود نداش�تھ ب خیالی و عدمی نیست

طالب چیزی است کھ در نفس خود آنرا سراغ دارد و یا الاقل روزی سراغ داشتھ است و چش�یده اس�ت. پ�س نق�د اس�ت و آدم�ی طل�ب عطش آزادیخواھی و خالصی و استقالل وجودی انسان یک عطش ذاتی و موجود و

شده است و امید یافتن آنرا دارد وگرنھ ھرگز تالش نم�ی کن�د. زی�را چیزی را از خودش می کند کھ در او گم چن�ین و اش�دو خالص و پاک و بی نی�از مطل�ق ب مبرااین توان را در خودش می بیند کھ می تواند کھ آزاد و

پدی��د نم��ی آی��د. ممک��ن اس��ت ب��ا مدرس��ھ ای ات اکتس��ابی و کت��ابی وئ��نی��از و تالش��ی ھرگ��ز از آم��وزش و القاچ رسھ ای تقویت شود ولی فی النفسھ در آدم�ی موج�ود اس�ت و ب�ھ بھان�ھ ای ب�ھ ی�اد م�ی آی�د. ھ�یآموزش مد

دان�ش اکتس�ابی موج�ب ب�ھ ی�اد آوردن القاء نمی شود بلکھ جھان بیرون و صفتی از انسان از بیرونش بھ اوبش�ر داش�تھ و زنده شدن آن صفات می شود ھمانطور کھ ھمھ انبیاء الھی فق�ط نق�ش ب�ھ ی�اد آوردن را ب�رای

ان جھ�ان ذک�ر و بخ�ود آوردن انس�ان م�عالم ھستی عالم تذکر و بھ یاد آوردن اس�ت و جھ�ان ھ اند و اصال کل عالم ھستی رس�التی ج�ز . کل خدائیت خویش را بھ یاد آورد و جستجو کند و بیابد است تا انسان ذات خود و

ر وجود انسان کجھان را آف «ھمین امر ندارد .» ردیمریدیم و مسخیس�ت و نخالص�ی انس�ان ھان بیرون از انسان بخودی خ�ود مطلق�ا ق�ادر ب�ھ آزاد س�ازی و رس�تگاری وجپس

ین قالل آدمی در خودش نمی ش�ود و بلک�ھ فق�ط او را ب�ھ ی�اد م�ی آورد ک�ھ بای�د چن�کفائی و است -موجب خود نی اس�ت و انس�ا ئی باط�ل و ض�د نم�ائیم معن�ا اگر برای عالم ھستی معنای دیگری غیر از ای�ن جس�تجو شود و

بم�ا ئ�یمبرا واگر انتظار داشتھ باشیم کھ جھان بیرون و امکاناتش و علوم و فنون حاصل از آن در خالصی س�ت و ب�ھ ااس�ت و کف�ران کبی�ر اس�ت و ح�داقل، ش�رک انسانیتحتی کمکی نمایند خیالی باطل است و تحقیر

ش�انھ م�ی فرمای�د جھ�ان ھس�تی و ھ�ر چ�ھ در آن اس�ت ن ک�ریم ق�رآنتحقیر کشیدن خویش است. ھمانطور ک�ھ اعالئ�ی ومطل�ق یبی نی�از دال بر احدیت و صمدیت و خالصی و ھای (آیات) خداست و ھر نشانھ ای از خدا

ی�اد خ�دا « ھمین صفات می کند و او را بھ یاد خودش م�ی آورد : توجھا در درونش مھ آدمی رکذات اوست ش�دن و ای�ن گ�م »ھ خدا را از یاد ببرد خدا ھم او را از یاد خودش می برد. موجب یاد خودتان است و ھر ک

. است. خالص یعنی رھائی و پاک شدن از جھان برون (دنیا) و پاکسازی و رھا نمودن نفس خود از ظواھر جھ�ان

آید ف و بلعیدن بھ نظر نمیو این گونھ است کھ جھان ھستی و موجوداتش دیگر بصورت کاالئی برای تصر بلکھ ھر یک نشانھ ای از خدا م�ی آی�د ک�ھ نش�انھ ذات�ش در درون انس�ان را نش�انھ می�رود و زن�ده م�ی کن�د و

٣٠٣

خالص��ی ھم��ین اس��ت. زی��را خ��الص فق��ط خداس��ت و آزاد فق��ط اوس��ت و بمیزان��ی ک��ھ او را در خ��ود م��ی ی��ابی . خالص می شوی و این فالح (رستگاری) و فوز عظیم (پیروزی بزرگ) است

ی�ازی و معن�ای خالص�ی و رھ�ائی و آزادی و ب�ی ن ۀ ص�فات و اس�ماء خ�دا ب�ر م�دار گ�وھرۀکن�یم ھم� اگ�ر دق�تارن�د دعن�ای واح�د دور می زند و معنا می یابد و ھمھ این واژه ھا ی�ک م ئی،مبرااستقالل و احدیت و پاکی و

گانگی یوحدت و ، یعنی خالصی از کثرت و رسیدن بھ . پس خالصی و آن وحدانیت و احدیت و توحید است . یعنی رسیدن بھ خدا . ذات خویش و جھان

ک�ھ فلسفی و عقیدتی و فکری نیست بلکھ نیازی از اعماق وجود اس�ت ز بھ توحید و دین و خدا، یک نیازنیا ، ام�رغی�ر قاب�ل انک�ار اس�ت و منک�ران ای�ن ح�س م�ی ش�ود و در پوست و گوش�ت و اس�تخوان و رگ و پ�ی

و مستمرا با تن و اعص�اب و مغ�ز و روان و دل خ�ویش در جن�گ ھس�تند و منکران وجود خویش می باشندخالص�ی و آزادی ھمان�ا دس�ت کش�یدن از . پس سرآغاز و مقدم�ۀ مستمرا مستھلک می شوند تا ھالک گردند

خویشتن است و باور کردن حق خدائی خویش اس�ت. و اللھیاین انکار است و ایمان آوردن بھ مقام خالفت ابل�یس ممنوع�ۀکریم عبادهللا المخلصین را حریم قرآن. و اینست کھ خالصی از دست ابلیس استاین ھمان

این�ان را از ھم�ین دنی�ا ق�رآنابلیس مطلقا با خالص شده گان رابطھ ای نمی تواند برقرار کن�د و می خواند وحسوب م�ی ش�ود خدا م مقیم بھشت می خواند کھ ھر آن اراده شان حاضر و نقد می شود و اعمالشان اعمال

الھی اس�ت و ای�ن ھم�ان رس�یدن ب�ھ خداس�ت و خداون�د در مع�راج ب�ھ پی�امبرش م�ی و وجودشان مظھر ارادۀ، ذات معن�ای اخ�الص و آزادی و و می بینیم کھ اگر احدیت و یگ�انگی. » تنھا شو تا بمن برسی « فرماید :

تنھائی میرسد. یعنی وجود آدمی بھ تنھائی کفائی و بی نیازی مطلق است، حق است. و ھمۀ اینھا بھ –خود اس�ت ق�رآنای�ن ھم�ان ک�الم . در خود و برای خود کافی است و مطلقا نیازی ب�ھ غی�ر ن�دارد، و بخودی خود

در اینج�ا میرساند و» خدا کافی است«، آدمی را بھ » خدا کافی است«و عمل و شعار » خدا کافی است«کھ ده اس�ت. الھ�ی خ�ود رس�ی ار گرفت�ھ اس�ت و یگان�ھ ش�ده اس�ت و ب�ھ ح�ق خود عین خداست و ب�ر ج�ای خ�دا ق�ر

ش�دن ھم�ان جری�ان پاکس�ازی » خ�ود«. و ش�و ت�ا ب�ھ خ�دا برس�ی» خ�ود«یعن�ی » تنھا شو تا بھ من برس�ی«نفس و ذھن و دل از جھان بیرون و ھمھ معض�الت و اش�یاء آن اس�ت یعن�ی وج�ود را از غی�ر خ�ود، وجود و

جامع�ھ و آرزوھ�ا و اش�یاء و تخلیھ ک�ردن وج�ود از زبال�ھ دان ت�اریخ و طبیع�ت و پاک و الروبی کردن. یعنیو...... و پ�اک ک�ردن ذھ�ن از دروغ ف�ن و ھن�ر و ای�ده ھ�ا و از دان�ش و ،ھمھ اکتسابات بیرونی و عاری�ھ ای

بزرگ��ی ک��ھ ن��امش مس��ئولیت اجتم��اعی اس��ت. و خداون��د در تم��ام کت��ابش حت��ی ی��ک آی��ھ ھ��م درب��ارۀ چن��ین ئول خ�ود م�ی خوان�د و س�بلکھ صدھا آیھ دارد کھ ھر کسی را م ھای من درآوردی و شیطانی ندارد ومسئولیت

دن وال�دین و ھمس�ر و فرزن�دان و خویش�ان راگر بگوئید کھ نتیجھ اعمال و سرنوشت من برگ« می فرماید : ی�را دروغ م�ی قدرتمن�دان اس�ت از ش�ما پذیرفت�ھ نم�ی ش�ود ز و ھمسایھ ھا و دوستان و معلم�ان و رھب�ران و

زیرا ایدئولوژی ک�ذائی س�لب اختی�ار از خ�ویش و آوی�زان ش�دن ب�ھ . »گوئید و می دانید کھ دروغ می گوئید. اش�د دیگران پنھان ساختن است و بھ ن�ام مس�ئولیت اجتم�اعی و خ�انواده گ�ی ب�ھ دیگران و خود را پشت سرتن اس�ت ک�ھ خداون�د خو فریب خود سا برتکدیگران را سپر بالی جھل و ظلم و ستم و فریبکاری پرداختن و

اعم�ال ھیچ کس�ی درب�ارۀاز «رسوا نموده است و می فرماید: قرآنفریبی بشر را در –را این خود ھم مکر ھیچ کس نمی توان�د و سرنوشت دیگری، سئوال نمی شود و در آن روز ھیچ کس، دیگری را نمی شناسد و

وق�ایع و حق�ایق مرب�وط ب�ھ قیام�ت قص�ھ س�رائی و پیش�گوئی » د.دیگری را پن�اه دھ�د ی�ا ب�ھ دیگ�ری پن�اه بب�ر

٣٠۴

نیست بلکھ دستور العمل زندگی سعادتمند برای ھمین دنیاست زیرا بھشت و جھنم ھ�م از ھم�ین دنی�ا آغ�از و » و دوزخ آشکار شد و جنت بسیار نزدیک شد و پاکان در جنت خدایند.« عیان است

ائی ق��وی ت��رین و اساس��ی ت��رین عل��ت غفل��ت انس��ان از ذات خ��د غیرپرس��تی) –م��ردم پرس��تی (دیگ��ر پرس��تی ل و رھ�ائیدرمانده گیھاست و برای ھمین اس�ت ک�ھ آزادیخواھ�ان جاھ� خویش است و راز بنیادین اسارتھا و

ف�رد یو آزاد جویان کافر ھمواره در خیال انقالب اجتماعی ھستند و در ای�ن انقالب�ات فق�ط خالص�ی و رھ�ائی نھایت��ا پ��س از ھ��ر انق��الب اجتم��اعی ب��ھ اس��ارتی مخ��وفتر مب��تال م��ی ش��وند و ل��ی عم��ال خ��ود را م��ی جوین��د و

ا چ�ھ بس� و ایدئولوژی مردم گرائی و خلق پرستی و سوسیالیزم تبدیل بھ ضد خلق و نفرت از مردم م�ی ش�ود یش�ھ ھ�ایاند می شوند و این حق است. در بطن ھمۀھمین مردم پرستان آزادیخواه بدست ھمین مردم کشتھ

را انق��الب اجتم��اعی و آزادیخ��واھی و خل��ق گرائ��ی معاص��ر جھ��ان علن��ا م��ی ت��وان خص��ومت نس��بت ب��ھ خل��قس��ت . آنچ��ھ ک��ھ در د مش��اھده ک��رد. آزادی ای ک��ھ در دس��ت م��ردم اس��ت و در گ��رو م��ردم اس��ت اس��ارت اس��ت

ا رھ�ا ت� ، اسارت و از خود بیگانگی توست پس از آن چشم بپوش و رھایش کن دیگری از آن خود می بینی گردی .

و یروی مردمپکریم صدھا آیھ وجود دارد کھ دعوت و اخطار شدید بھ مؤمنان است کھ بپرھیزید از قرآندر ز م�ردم ا. و ای�ن ب�ھ معن�ای نف�رت وسوسھ مردم و بگریزید از مردم اگر طال�ب خالص�ی و رس�تگاری ھس�تید

د ن�اس ا بتوانی�ت�بی نیاز شوید و پاک شوید نیست بلکھ برعکس است. اگر مردم را قلبا دوست دارید از آنھا ای«اس�ت. خدمتش کنی از سر بی نیازی و بی مزد و من�ت و ری (خلق) را شاھد شوی و ببینی و بشناسی و

آنھ�ا رن�ھ چ�ونی�د وگمؤمنان، شما مردم کافر را دوست دارید ولی آنھا شما را دوس�ت ندارن�د از آنھ�ا بپرھیز » . گمراه می شویدائی و در رھ�ت م�ردم اس�ت ب�ھ مثاب�ھ گ�ام نخس�تین م�ردم و رھ�ائی از آنچ�ھ ک�ھ در دس� وسوسۀ پس رھائی از

ر خالص�ی آزادی وجودی و حقیقی است. و آنگاه کھ یک نفر خالص و خالص شود و آزاد گردد تب�دیل ب�ھ ن�وا ردم مر ل کو رھائی در مردم می شود و خواه ناخواه نفس مردم بسوی او کشیده می شود و او در دل خود

فرمای�د م�ی ق�رآن. و رھائی می کشاند و پیش�تاز آزادی نف�س ھ�ا از اس�ارت دنی�ا م�ی گ�ردد بسوی خالصی واز نف�س بش�ریت ت زن�ده ش�ده ان�د زی�را ک�ل بش�ری خالص و رستگار شود گویا ھمۀچون یک نفر در دین خدا

ی گ�ردد م�در جھ�ان منتق�ل واحده است و یک واقعھ و انقالب درون�ی در وج�ود ی�ک نف�ر ب�ھ ف�رد ف�رد بش�ری گمن�امی نی�ت و در. خ�دمت ب�ی م�زد و من�ت و ریاس�ت و ب�ی م اش�دحتی اگ�ر ای�ن ی�ک نف�ر در غ�ار خوابی�ده ب

م ن فری�ب م�رد. عاشقان آزادی بیان فقط عاشقا رسند جز عاشقان آزادی بھ این مقام نمی کامل، ھمین است.ی و کم�ال جریان اخالص و رس�تگار ف اسالمی کل . در معار د، عاشقان مردم خوارینو سلطھ بر مردم ھست

. م��وج اول رھ��ائی و حرک��ت از خل��ق بس��وی ح��ق و رجع��ت از ح��ق بس��وی خل��ق بش��ری دو مرحل��ھ اس��ت : . نمودن ارت را ھم از این آزادی برخوردت است و بشری خالصی و آزادی است و موج دوم خدمت بھ بشری د ض��خل��ق و آزادی و ض��د در خل��ق جس��تجو م��ی کن��د ض��د آنک��ھ آزادی و رھ��ائی خ��ود را و س��عادت خ��ود را

. خویشتن و ضد خداست و دروغ می گویدخالصی و بی نیازی و پاک شدن از مردم ھمان پ�اک ش�دن از دنی�ا و ظ�واھر پرس�تی نی�ز ھس�ت زی�را جامع�ھ

ھ م�ی حافظ و وارث دنی�ا و دنی�ا پرس�تی ت�اریخی بش�ر اس�ت و آدم�ی س�نت دنی�ا پرس�تی و اس�ارت را از جامع�آموزد و اصال جامعھ است کھ آدمی را بھ دنیا پرستی می کش�اند و آدم�ی دنی�ا را در دس�ت جامع�ھ کش�ف م�ی

٣٠۵

. دنیا پرستی یک فرھنگ و ارزش کاذب و س�نت دریوزه می ماند کند و طالبش می شود و اسیر می گردد ودس�ت و ن�زد و ارزش�ی را در. آدم�ی ت�ا چی�زی آن اس�ت ۀجاھلی است کھ جامعھ حافظ و وارث و تعلیم دھن�د

، رھ�ائی از دنیاس�ت و رھ�ائی از ش�یطان اس�ت و ای�ن . پ�س رھ�ائی از خل�ق دیگران نبیند ط�البش نم�ی ش�ود ھ بازی است . م است و مابقی سراسر خیانت و حق رھائی بزرگترین خدمت بھ خود و بھ مرد

متحانا یا انعم المترلین یا ارحم الممتحنین

خدا کسانی را کھ دعوی ایمان می کنن�د امتح�ان م�ی کن�د ت�ا ب�ر او معل�وم و« کتابش می فرماید : خداوند در

امتحان می کند تا بداند . و خداوند مؤمنانش را نیز سالی یک یا دو بار ھ راست می گویند یا ریاکارندکشود را پ�یش م�ی آورد ک�ھ آی�ا تک�رار ھ�م ش�ده اس�ت ای�ن س�ئوال ب�زرگ ق�رآنھ در این آیھ ک�». کھ بر چھ ھستند

آم�ده اس�ت ک�ھ ق�رآنح�ال آنک�ھ مک�ررا در ؟ ع�ای بش�ر عل�م و خب�ر ن�دارداد ماھی�تبدون امتح�ان ب�ر خداوند ھ ک�ات نیس�ت ھ�یچ چی�زی در دل ذر خداوند بھ آنچھ کھ در ذات و دلھای مردم می گ�ذرد عل�م و آگ�اھی دارد و

ب�ھ معن�ای س�ختی افت�ادن اس�ت و در س�ختی ھ�ا اس�ت ک�ھ می�زان » محن«. امتحان از اشدداوند پوشیده ببر خ عیان دروغگوی ایمان در سختی ھ�ا (امتحان�ات)ل ھر کسی بھ خدا آشکار می شود و مد ایمان و صبر و توک

خودش�ان ان ھس�تند ب�رکھ امر بھ آنھا مشتبھ شده ک�ھ گوی�ا اھ�ل ایم�ھم رسوا می شوند و عالوه بر این آنان . پس امتحانات خدا برای منافقان رس�وائی م�ی آورد و خلوص خود پی می برند معرفت می یابند و بھ درجۀ

عل��م و ام��ا مس��ئلۀ شناس��ی اس��ت. –آئ��ی و خ��ود –، موج��ب بخ�ود نھ��ا را م��ی شناس��د و ب��رای غ��افالنآھم�ھ ھ روس�ت و ب�ا بس�یاری از آی�ات دیگ�ر در ادع�ای کس�انی ک�ھ دع�وی ایم�ان دارن�د از چ� ماھی�تآوردن خدا ب�ر

و رس�اند درک ای�ن تض�اد ظ�اھری بس�یار عظ�یم م�ا را ب�ھ درک بزرگ�ی از توحی�د م�ی . تضاد آش�کار م�ی آی�د

٣٠۶

نھفت�ھ اس�ت ک�ھ کم�ال اتح�اد و ر ب�اطن آن حقیقت�ی ب�زرگدنشان میدھد ک�ھ ای�ن تض�اد ش�دید ظ�اھری اس�ت و خداست . – وجود انسان وحدت

ن وقت�ی ایم�ا« م�ی فرمای�د ق�رآنھم�انطور ک�ھ از دعوی اسالم آوردن و مس�لمانی اس�ت دعوی ایمان متفاوت» ؤمنم�«و » .داش�ت ب�اطنی رس�یده بنور قلبی و امنی اعتقاد ظنی بھ مرحلۀ و عااد است کھ اسالم از مرحلۀ

از ھ ای ع�ای بزرگ�ی اس�ت و م�ؤمن ب�ھ درج�. پس دعوی ایمان، اد یم از صفات و اسماء خداسترک قرآندر ه یگان�ھ ش�د با خدااست و در این صفت رسیده است و بھ صفتی از صفات خدا ممتاز شده اللھیمقام خالفت

نن��ده و کی��ان ی��ک امتح��ان توحی��دی اس��ت و امتح��ان دای��ن امتح��ان در ا . پ��س و ب��ر ج��ای او ق��رار گرفت��ھ اس��تا ر ج�ای خ�دب�ار می شود ک�ھ بر انسانی آشک اشداین امتحان ھم ھر چھ ب ، یکی است و نتیجۀ امتحان شونده

ح�ان ب�ر ای�ن امت . یعن�ی نتیج�ۀ و الاق�ل چن�ین س�عی ای را دارد اش�دتکیھ داده و یا میل کرده ک�ھ ب�ر ج�ای او بان�ھ ان ریاکار. حتی اگ�ر دع�وی کنن�ده ایم� خداوند کھ بر جای انسان نشستھ و با او یکی شده معلوم می شود

ع�ایش،اد و با ھم�ین . دعوی باطنی و آخروی نموده است و بھرحال دعوی دنیا نکرده است اشدھم داشتھ ب ک��ھ ھم��ان خداون��د اج��ابتش نم��وده و آم��ده ب��ر ج��ای او ب��ر دل او مس��تولی ش��ده اس��ت و ب��ا ای��ن امتح��ان ب��ھ او

ف رین و لطی�. درک این نکتھ یکی از ظریف ت ن بنده الیق ایمان نیستیآشکار می کند کھ ا اشدخودش می باس�ت. ت مقام خالفت انس�ان و خ�دا ب�ر ج�ای یک�دیگروحدت وجود است و درک وضعی ترین معارف توحید و

ب�ل توص�یف ، امری ورای جبر و اختیار است و امری حب�ی و غی�ر قا پس امر ایمان و مؤمن شدن دل انسانای از در ج�و ب� »ھیچ دلی بدون اذن خ�دا ایم�ان نم�ی آورد.« می فرماید: قرآنکامل است. ھمانطور کھ مثال

د ی متضاد دارل این دو آیھ ھم ظاھری بک» می کنید. تکبرچرا ایمان نمی آورید و پس « دیگری می فرماید: نھ�م آ اش�دمعرف�ت توحی�دی قاب�ل درک م�ی ب فق�ط در معرف�ت نف�س آن ھ�م در مرحل�ۀ ولی امری واح�د اس�ت و

نس�ان اوج�ود واقع�ۀا و آخ�رت بش�ر اس�ت و مھمت�رین ایمان کھ موضوع سرنوش�ت دنی� . مسئلۀ ادراکی قلبی ف�ت وتوحی�د در انس�ان اس�ت و س�رآغاز دریا مخل�وق اس�ت و نطف�ۀ –خ�الق است امری حاصل توحید و حب

آغاز ن، س�رس�رآغاز ھ�دایت اس�ت. ایم�ا خ�ویش اس�ت و اللھ�یادارک انسان از خلق�ت خ�ویش و مق�ام خالف�ت دین�ی فری و مع�اقرآن�آی�ات از تض�ادھائی ک�ھ ب�ین مخل�وق اس�ت. بخ�ش عم�ده ای ویگانھ شدن ارادۀ خ�الق

ی�ن تض�ادھاخالفت وج�ودی انس�ان و خ�دا درک نش�ود ا ھمین نکتھ است و تا توحید و مسئلۀبنظر می آید از منطق�ی نی�ز از ھم�ین تض�ادھای کالم�ی و. آی�ات مرب�وط ب�ھ ھ�دایت ک�ھ ادام�ۀ ایم�ان اس�ت برطرف نمی ش�ودد ی�ا ش�ی بخم�ده کن�د ھ�دایت ی�ا گم�راه م�ی س�ازد و ھر ک�ھ را اراکھ خداست « . می فرماید : برخوردار استی ش�ود و ھ�ر ھر کھ بخواھد ھ�دایت ی�ا گم�راه م�« می فرماید: قرآنو باز در جای دیگر از » عذاب می کند

ھ ھ�یچ ب�کھ ھدایت شد برای خودش شده و ھر کھ گمراھی را برگزید بر خودش گم�راه ش�ده اس�ت و خداون�د ».م می کند کس ظلم نمی کند و ھر کس بخودش ظل

اد منطقی است و این امر داض اشد ، مھد ظھور قرآنجالب اینکھ عالیترین کتاب توحید و یگانگی عالم یعنی خ��ود ب��ر اھ��ل معرف��ت نش��انھ ای عظ��یم اس��ت ک��ھ اض��داد ھ��ر چ��ھ ش��دیدتر بنماین��د دال ب��ر ظھ��ور توحی��دی

می کن�د ک�ھ اھ�ل معرف�ت از م�رز ب�ین فی، اضداد را معر آشکارترند. و توحید در عالم ظواھر و صور و کالماضداد کھ از موی باریکتر است و از مرز معانی و ارزش ھا و صفات متضاد انسان و جھ�ان بایس�تی عب�ور کند و صراط المستقیم ھمین است کھ در احادیث آمده کھ از موی باریکتر است و این راه را جز اھل معرف�ت

و بای�د چ�ون م�وی باری�ک . می گذرد، نمی توانند ط�ی نم�ودنفس کھ از مرز چون موی بین بھشت و دوزخ

٣٠٧

از باط�ل م�ی نامن�د است کھ او را جدا کنندۀ حق (ع)ن علی این موی ھمان توحید است و بانی کامل آ شوند و اکبر می نامند . و او را فرقان و فاروق

صراط المستقیم وفین قم المعریا ا ی القیومین ح یا ا

ھمانطور کھ از لغتش آشکار اس�ت ب�ھ معن�ای راه راس�ت اس�ت و راه راس�ت ب�ھ معن�ای » صراط المستقیم«

کوتاھترین و راحت ترین و نزدیکترین فاصلھ بین دو نقطھ است و صراط المستقیم ھدایت انسان بسوی خ�دا رگ گ�ردن ب�ھ انس�ان ھ ازک�ون�د م�ی فرمای�د چ�ون خدات�ا خداس�ت و » خود« بھ معنای نزدیکترین فاصلھ بین

می فرماید : دل قرآنھ خداوند از خود انسان بھ انسان نزدیکتر است و کمی فرماید (ع)علی نزدیکتر است وخداست پس صراط المستقیم ھدایت انسان بھ س�وی ، خانۀ می فرماید کھ دل (ع)انسان منظر خداست و علی

ب�ھ جایگ�اه خداس�ت و از خ�ود ت�ا راھی است از خود تا خدا کھ مس�افت ای�ن راه، ص�فر اس�ت و خ�ود، خالقشآئ�ی اس�ت و تمام�ا –خ�ود . پ�س ص�راط المس�تقیم ھم�ان واقع�ۀ اش�دآ م�ی ب –خ�ود خدا ھم�ان از خ�ود ت�ا ب�ھ

س بر ص�راط ابلی« : می فرماید قرآنشناسی است. ھمانطور کھ –معرفتی است و امر معرفت نفس و خود و معرف�ت ی�افتن ب�ر » خ�ود« یعنی انسان را از رسیدن و فھمیدن» المستقیم نشستھ تا انسان را گمراه نماید.

مکرھای شیطان در خ�دمت نمودن انسان از خودش ندارد و ھمۀ ابلیس کاری جز غافل . یعنی د باز داردخوب�ھ دلھ�ای « : م�ی فرمای�د ق�رآنور ک�ھ . ھمانط آئی است –شناسی و بخود –محروم ساختن انسان از خود

. و ای رس�ول ت�و آنھ�ا را ب�ر ص�راط دادی�م ول�ی اکثرش�ان از ی�اد خ�ود روی ب�ر م�ی گردانن�درا مردم یادش�ان

٣٠٨

» ت نم�ائیم. المستقیم می خوانی و آنھا اکراه دارند و می گویند تو ھم بشری مث�ل م�ا ھس�تی چ�را ت�و را تبعی�ھا را دعوت بھ یاد دلھایش�ان م�ی کن�د، موج�ب م�ی ش�ود ک�ھ از ی�اد خ�ود ر مردم نسبت بھ کسی کھ آنپس تکب

ک�ھ ب�از انک�ار خودش�ان م�ی ش�ود. ھمانطورارف�ان، موج�ب ع. پ�س انک�ار رس�والن و ش�اھدان و افل بمانندغزی آش�کار و خداون�د ھم�ۀ و آنھا کھ با ت�و بیع�ت نمودن�د و تص�دیقت کردن�د اینس�ت پی�رو«می فرماید : قرآن

پ�س ھ�دایت در ص�راط » آنھ�ا را بخش�ید و آنھ�ا را ب�ھ ص�راط المس�تقیم ھ�دایت نم�ود. و آین�دۀگناھان گذش�تھ ت��رین راه المس��تقیم ک��ھ ھم��ان بخ��ود آم��دن و ی��اد دل را جس��تجو ک��ردن اس��ت و معرف��ت نف��س اس��ت و راح��ت

خود و عارفی کھ ت از انسان مخلصدر تصدیق و تبعی ، امکان پذیر نیست اال تعالی و حیات است وسعادت وست پ�اک د بھ دل خویش ھمانا دو. پس درب ورود بھ صراط المستقیم و راه ور د شده است با خدایشموح

توحید و سعادت و ھدایت است و الگوی نجات است و در آئینھ وجود او خود را می و عارفی است کھ آئینۀی، ک�ھ راه ورود ب�ھ پوس�ت و ین�ھ ائ. وگرن�ھ راه ورود ب�ھ خ�ود ب�دون چن�ین آ یابی و بر خود وارد می شوی

: م�ی فرمای�د ق�رآن. ھم�انطور ک�ھ گوشت و جوارح و خون است و معرفت نفس اصال معنا و امک�انی ن�داردکسی را کھ خدا بخواھ�د راه نمای�د س�ینھ اش را م�ی گش�اید و کس�یکھ بخواھ�د گم�راه کن�د س�ینھ اش را م�ی «

دل اس�ت و و راه یافتن در س�ینھ اس�ت ک�ھ خان�ۀ نپس آشکار است کھ مسئلھ ھدایت ھمانا ھدایت شد» بندد.قیم راه دل اس�ت و تیعن�ی ص�راط المس�» ط المس�تقیم و اینست صرا« ادامھ ھمین آیھ مذکور می فرماید : در

ک�ھ خداون�د او تا دوس�ت خ�دا . »دل (باطن) آدمی حائل و مانع است خداوند بین ظاھر و« باز می فرماید : ، راه دل ب�از نم�ی ش�ود و بر روی زمین قرار داده تصدیق نش�ود و محب�وب نگ�رددخود را برگزیده و خلیفۀ

، کافر اس�ت و م�را ھ�م منکر دوست من« ا خدا می فرماید : رخداوند او را مانع ورود بھ دلش می سازد زی. ت نماید می تواند بر خ�ودش وارد ش�ودپس کسی کھ دوست خدا را دوست بدارد و تبعی » دارد. دوست نمی

، یک�ی از اولی�ای خ�دا و بن�دگان عاش�ق کام�ل ح�ق اس�ت و ب�رای پس کلید گشایش صراط المس�تقیم و راه دلم�ی فرمای�د : ق�رآناینست کھ . و ھمین ھم خداوند اینھا را نور ھدایت می نامد یعنی نور ھدایت بسوی خود

نطور کھ امام صادق ب�ھ ھما». آنکھ ھدایت شد، براه خودش ھدایت شد و آنکھ گمراه شد بر خودش گم شد« .» شناسی است. –براستی کھ صراط المستقیم ھمان خود « می فرماید : (ع)نقل از علی

میل جدی و قلبی بھ معرفت نفس کھ ھم�ان راه ھ�دایت و ص�راط المس�تقیم اس�ت در ص�ورتی پدی�د م�ی آی�د و ھ با کسی شود کھ اھ�ل معرف�ت ش روشن می شود کھ طالب معرفت نفس و صراط المستقیم، عینا مواجماھیت

م صراط المس�تقیم اس�ت ت�ا و تجس تعیننفس است و در مسیر ھدایت است و بسوی خدایش ھدایت گردیده و ج�دی اس�ت ی�ا ب�ر گم�انی و ھوس�ی ب�یش معلوم شود کھ میل بھ معرفت (عرف�ان عمل�ی) و ھ�دایت آی�ا قلب�ی و

مؤمن خالص�ی ک�ھ ب�ھ معرف�ت و در مواجھ شدن با ی است. اگر انساننیست و حاصل دنیا پرستی و ظن گرائپس معلوم است کھ واقع�ا طال�ب ھ�دایت اس�ت و تش�نھ دحق رسیده است ، مجذوب شد و خاشع و طالب گردی

شناس�ی تب�دیل ب�ھ ن�ور –ی�ک انس�ان عل�ی واری ک�ھ در خ�ود حق است و خیاالتی نشده است. پ�س معرفت وح�ق از باط�ل ب و میل�ی در م�ردم اس�ت و ج�دا کنن�دۀان ھ�ر طل�د گردیده است محک و میزھدایت شده و موح

. اگر طالبی در مواجھ شدن ب�ا عل�ی واری، است و الگوی سعادت و خداشناسی و توحید و دین خالص استمعل�وم اس�ت ک�ھ قلب�ا و ج�دا در طل�ب س�عادت و ھ�دایت اس�ت و م�ی خواھ�د دخاشع شد و دل داد و ت�ابع گردی�عاھ�ا و روب�رو ش�دن ب�ا نورھ�ای مومی مردم در چن�ین اد ع . ولی مشکل ی کندچون او شود پس تصدیقش م

فقی�ر ھدایت و آینھ ھای صراط المستقیم ، این است کھ علی واران را کھ درب دی�ن و دل و معرف�ت ھس�تند ،

٣٠٩

م�یمراھ�ی را برر م�ی کنن�د و راه گاز دنیا و ریاست و تظاھر م�ی بینن�د و ای�ن اس�ت ک�ھ اک�راه و تکب� مبراو چ�ون ن�ور ھ�دایت خ�ود « می فرماید : قرآنھ کگزینند و بلکھ بھ عداوت با مخلصین می پردازند . این است

رسند زیرا ب�ا خ�ود م�ی گوین�د ک�ھ او را بھ سوی قومی می فرستیم تا سعادتمند گردند اکثرا بھ عذاب خدا میخدا بر آنھا واجب کھ عذاب نھ است. و این گو ھم بشری مثل ماست و بلکھ از ما فقیرتر و درمانده تر است

».د زیرا عمدا خود را فریب دادند می آیو سر نف�ھمین است ولی نوری کھ بر ای�ن راه و ب� تنفس است و راه ھدای –معرفت ، پس صراط المستقیم

رفی مخل�صدل طالب می تابد و امکان ورود بھ این راه را ممکن می سازد، علی واری در زمان است و ع�ا .م�ی نمای�د کھ راه خداست و جھاد فی هللا را مق�دور اشدمی ب» خود«د بھ وک است کھ در حکم درب ورو پا

ری ت و رس�تگاھ�دای ت دین می نامیم زیرا اسوه و نمون�ھ آش�کارکھ این انسانھا را حجت هللا و حج این استو ای�ن د.آن وحش�ت دارن�یکی از نشانھ ھای ظاھری آنھا فق�ر اس�ت ک�ھ اکث�ر م�ردم از و سعادت می باشند و و اش�دی بقر م�فھمین ترس از اشدضعف مردم کھ راز بدبختی و گمراھی آنھا می ب ھاست کھ بزرگترین نقط

رس�اند و ا را از فق�ر م�ی تمو ش�یطان، ش�« م�ی فرمای�د : قرآنھمین نقطھ ضعف، راه ورود شیطان است و »ا وعده می دھد و گمراه می سازد.مسپس دنیا را بر ش

ی . س�یمای ظ�اھراش�دشناس�ی و دی�ن م�ی ب –عل�ت گری�ز م�ردم از خ�ود ظ�اھری بزرگت�رین ررس از فق�پس تت در حقیق� صراط المستقیم و ھ�دایت فق�ر اس�ت و فق�ر امتح�انی کبی�ر اس�ت. آنچ�ھ را ک�ھ م�ردم فق�ر م�ی بینن�د

، ت. فق�ر اھ�ل معرف�ت و ھ�دای تس�حاصل ظ�اھر پرس�تی آنھاس�ت و حاص�ل ب�ی میل�ی آنھ�ا ب�ھ ب�اطن خ�ویش ااه نعم�ت رب�ھ » ص�راط المس�تقیم«. در سورۀ حمد ھ�م اشدبزرگترین امتحان دین و اخالص برای مردم می ب

. و دمتصل است و نعمت خدا برعکس رحمتش ، در نظ�ر م�ردم ظ�اھری مقب�ول ن�دارد زی�را س�یمای فق�ر داراید: می فرم آنقرست کھ بر سنت فقر و فخر قرار دارد. و این ا اشدنورھای ھدایت می ب نعمت هللا کھ ھمان

یم ط المستقپس صرا ».ر می گردانند و کفران می کنندھر گاه کھ نعمت خود را بر مردم می فرستیم روی ب«ر ناسی ، ظ�اھش –. فقر و خود ه، راه فقر اختیاری استبھ لحاظ معنا ھمان خودشناسی است و بھ لحاظ ماد

ل ص�راط جم�ا تع�ینس و ص�راط المس�تقیم اس�ت و ام�ام، . فقر، سنت معرفت نف و باطن صراط المستقیم استش��دن ب��ر . دش��منی ب��ا فق��ر و تحقی��ر فق��راء، انک��ار دی��ن و ع��داوت ب��ا خداس��ت و راه گ��م اش��دالمس��تقیم م��ی ب

خویشتن است .

٣١٠

نور یا الطف العاملین الواقعین نور یا ا

یعنی ھر آنچھ کھ دی�ده و یافت�ھ و فھمی�ده م�ی ش�ود بواس�طھ هللا اس�ت ک�ھ ». هللا نور زمین و آسمانھاست «

. ھمھ حواس پنجگانھ انسان درجاتی و مراتبی و انواعی از دیدن و یافتن نور بینائی و حس و دریافت استنجگانھ ، درجاتی از لمس و حواس پ یدن و یافتن، بواسطھ چشم است. ھمۀاست و کمال و لطیف ترن نوع د

، لطیف ترین نوع لمس کردن اس�ت. ھم�انطور ک�ھ دان�ش دنی�وی ھ�م تأئی�د م�ی کن�د ھم�ھ دیدن ادراک است ون�ورغیر قاب�ل وو نھایتا تبدیل بھ ن�ور م�ی ش�وند نوری دارند و از نورند ماھیتانرژیھای موجود در طبیعت

انرژیھا در جھ�ان اس�ت ھم�انطور ھاست و مبدأ و معاد ھمۀرژیترین انرژیھا و غایت لطف و انبساط ان تبدیله ھ�م ن�ور ه و عناصر فیزیکی از انرژی اند و تبدیل بھ انرژی می شوند پس مب�دأ و مع�اد م�اد عالم ماد کھ کل

. پ�س م انسان ھم لقاء هللا است یعنی دی�دن خ�دااعالم وجود است. و عالیترین مق است و نور عالیترین جلوۀمشاھده اس�ت ک�ھ معن�ا م�ی درک است و ھمھ حواس دیگر در غریزۀم عالیترین عضو و عمل و دیدن و چش

ده نماید ھتا نتواند آنرا در ذھنش مشا درواقعیابند. وقتی آدمی چشمش را می بندد و چیزی را لمس می کند ھمینط�ور اس�ت. . ش�نوائی و بوی�ائی ھ�م درنیافتھ اس�ت و بھ مشاھده خیال نیاورد، آن چیز را لمس نکرده و

مش�ھود نس�ازد ش�نوائی اش ،بین�ائی ذھ�نش ۀوقتی آدمی صدای چیزی را م�ی ش�نود ت�ا آن چی�ز را در غری�ز

٣١١

ص�وت را م�ی ذھ�ن جم�ال تولی�د کنن�دۀ . مثال در ش�نیدن ص�وتی ، کامل نشده و بھ دریافت کامل نرسیده استاس�ت ک�ھ ش�نیدن کام�ل م�ی ت و اینگون�ھغی�ره اس� یابد کھ مثال صدای زنبور ی�ا آدم�ی معل�وم و ی�ا اتومبی�ل و

،دیدن است و چش�م و مبدأ و معاد ھر حس و ادراکی، مشاھده و ماھیتشود. بویائی ھم ھمینطور است پس . و ای�ن ک�الم ، دریاف�ت ن�وری جھ�ان اس�ت مبدأ و معاد حس و ادراک است کھ بر نور عم�ل م�ی کن�د و دی�دن

ھستی و زمین و آسمانھا و ھرچھ در آنھاست ھمگ�ی ن�وری بدین معناست کھ جھان ،» نور علی نور« قرآنه عب�ور کن�د می بایستی از ن�ور ع�الم م�اد دبر نور خداست یعنی نوری است کھ نور خدا را پنھان می دارد و آ

معراجش می ۀواقع در (ص)ر اکرم بنور برسد و این دیدار با خداست. ھمانطور کھ پیام تا بھ اصل نور و نور (ع)را م�ی ش�نیدند مث�ل حض�رت موس�ی بسیاری از انبیاء الھی خدا . »نور بود ور از حجابھایعب:« فرماید

، خدا را دیدار می کند در جمال ن�ور کھ کامل و خاتم انبیاء است (ص) محمدکھ کلیم هللا نامیده شده است ولی بیند کھ نمی تواند ببین�د ، انسان می جھان ھستی . تاریکی نیز درجھ ای از نور است زیرا در تاریکیمطلق

. بنابراین نور آفتاب و کال نور نجومی و تشعشعات فیزیکی مث�ل ن�ور ب�رق، ن�ور هللا نیس�ت بلک�ھ معل�ولی از نور است و نوری است کھ ن�ور اص�لی را ت را مخفی می دارد نور علی نور هللا است و مثل ھر معلولی ، عل

. پ�س بواس�طۀ ننده است و کافر یعنی پوش�اننده و مخف�ی دارن�ده. پس جھان ماده، کافر و کافر ک می پوشاندعل�م نج�وم را ک�ھ عل�م (ع). برای ھمین است کھ علی ی نمی توان بھ نور هللا رسیده و نور ماد این جھان ماد

. و ام�ا ( گم�راه کنن�ده م�ی دان�د ، نیازھای ابتدائی و جھت یابی ب�رای گ�م نش�دن نور شناسی است جز در حد نور آمده کھ نور انسانی است و نوری است کھ با رسوالن و اولیاء ۀو سور قرآننور) دیگری در علی نور

نور است ک�ھ خ�دا بن�دگانش را ھ�ر ک�ھ را بواسطھ این نور علی « کھ: و خداوند می فرماید اشدو عرفا می ب» سوالن است تا ھدایت ش�وید.پیروی کنید نوری را کھ با ر« و نیز می فرماید : » ھدایت می کند. بخواھد ،

ب�ر ن�وری از ن�ور پروردگ�ار ، آن کس�ی ک�ھ خ�دا گش�اده نم�ود س�ینھ اش را ب�رای اس�الم« : و نیز می فرمای�د اس��ت. ن��وری اس��ت ک��ھ از دل م��ؤمن م��ی تاب��د و جھ��ان ، ن��ور قلب��ی و ایم��انی و معرفت��ی و ای��ن ن��ور.» اس��ت

ن�د و م�ؤمن را بس�وی کو ن�ور خ�دا را آش�کار م�ی کائنات را م�ی ش�کافد بیرون را می شکافد و نورعلی نورمؤمنان، نورشان جلوی رویشان است و منافقان نورشان « خدایش راه می نماید. و اینست کھ می فرماید :

یعن�ی منافق�ان پش�ت ب�ھ ن�ور ک�رده ان�د و ن�ور » پیش روی منافق�ان ت�اریکی اس�ت. پشت سر آنھا قرار دارد ورون�د و ب�ھ ھم�ین ان بشرند انکار می کنن�د و بن�ابراین در ت�اریکی راه م�یمخلصان را کھ رسوالن خدا در می

ار دارن�د و ادراکش�ان از جھ�ان سراس�ر ب�ر وھ�م و ردلیل ھمواره در وحشت و اض�طراب ھس�تند و در جھ�ل ق�دیدار ب�ا خ�دا را انک�ار نم�وده و ب�ا ع�الم غی�ب در س�تیزند. و از ای�ن روس�ت ک�ھ خیاالت و خرافات است زیرا

و منافق��ان بواس��طھ ج��زای ای��ن انک��ار غی��ب و دی��دار ب��ا خ��دا ب��ھ ناگ��اه ب��ھ دام ج��ن م��ی افتن��د و اس��یر ک��افران همردانی از انس پن�ا«می فرماید : . و عذابھای اھل جن می شوند زیرا اھل جن از اھالی جھان غیب ھستند

و این بھ آن دلیل است . می برند بھ جن و اینگونھ است کھ بر کفر و طغیان و شرارت آنھا افزوده می شودت منک�ران دی�دار خ�دا و ع�الم غی�ب و از این روست کھ اکثری » کھ بھ دیدار خدای خود بدبین و منکر بودند.

ست کھ مجبور می شوند باطنا جن پرست ھستند و این ھمان ظھور خرافات دینی و غیر دینی در میان بشر ااست و از عذاب حاصل در اسارت اجنھ است کھ ب�ا اندیش�ھ ایمان آورند ولی این ایمان اجباری بھ عالم غیب

و در «. و خداوند می فرمای�د : ائی و عذاب می کشانندوبھ فریب و رسرا و نفس آنھا بازی می کنند و آنھا ». د. نرا م��ی پرس��تید آن روز مالئ��ک م��ی گوین��د ک��ھ پروردگ��ارا اکث��ر م��ردم خ��دا را نم��ی پرس��تیدند بلک��ھ ج��ن

٣١٢

ی و احضار ارواح و فال گیری و کف بینی روفی و جن گیصتئوامروز بھ مسائل تمدنبشر متمایالت خرافی نظری�ھ اری�ک ف�ون دن�یکن) ھمگ�ی از ج�ن پرس�تی بش�ر متکب�ر و منک�ر ھای مافوق زمینی (تمدناعتقاد بھ و

گی�ری و ھ ھستند کھ این منافقان را بھ بازی م�ی گیرن�د و در محاف�ل احض�ار روح و ج�ن . و این اجن خداستو مجنون یعنی » و اکثر مردم مجنون ھستند«. و خداوند می فرماید : جنون مبتال می سازند اشد امثالھم بھ

جن ھا را نم�ی . مجنون ھا ، غیب را منکر شدند بھ عذاب غیبی مبتال شدند مچون عال . جن پرست جن زدهع�الم غی�ب را تص�دیق کنن�د ول�ی ای�ن ع�ذاب ،و فریب آنھا مبتال ھستند و مجبورند کھ ب�ا بینند ولی بھ عذاب

مخلص�ان اجن�ھ را م�ی بینن�د و ب�ھ ھم�ین دلی�ل اسیرش�ان نم�ی تصدیق، مشکلی از آنھ�ا را برط�رف نم�ی کن�د. شوند و فریب نمی خورند.

نور کرات و ستارگان و برق نیست کھ ھدایت می کند بلکھ نور مخلصان است ک�ھ ھ�دایت م�ی کن�د یعن�ی پس ب�ھ دل نزدی�ک م�ی ش�ود ک�ھ ب�ھ منش�أ ن�ور هللا ک�ھ دل اس�ت رس�یده ان�د. آدم�ی ب�ھ میزان�ی ک�ھ نور دل اھل دل

او شدیدتر و دقیق تر می شود و تحت تشعشع نور دل اس�ت ک�ھ رتر و گوشش شنواتر و حواس منو چشمش رس�د و م�یو از آن پیروی کند بھ مش�اھده اشدھر کھ با این نور ب نور هللا را در زمین و آسمانھا می بیند و

ھدایت می شود و نشانھ ھای خدا را می بیند . پس آنکھ سوار بر نور دل است می تواند حجاب نوری زمین ف�س اس�ت و . و نور دل، ھمان معرفت ن . معراج نیز ھمین است و آسمانھا را پاره کند و بھ اصل نور برسد

د و ش�ناخت و کس�ی ک�ھ از ای�ن ن�ور ھ چی�ز را دی�م�می ش�ود ھ (ع) آن بقول علی نور معرفت است کھ بواسطۀیعنی نمی شناسد و در جھان تاریکی و وھ�م و خی�االت باط�ل کس و چیزی را نمی بیند ھیچ اشدبرخوردار نب

ھ ب�ھ ک�. ن�ور دل و معرف�ت نف�س اس�ت قرار دارد و چون نمی بین�د، نم�ی شناس�د و ھمیش�ھ فری�ب م�ی خ�وردت جھ�ان را تب�دیل ب�ھ ن�ور م�ی کن�د و ق می آی�د و مادی�ه فائقدرت و سرعت مجذور نور ظاھری بر جھان ماد

اشدبیان حکیمانھ ای بر این امر می ب 2E=mc ت انیشتن در فرمول. نظریھ نسبی پرده از جھان بر میداردبرای ھمین است کھ این فرمول ھرگز کاربردی در دانش دنیوی پیدا نکرده و نمی کند و اساسا حکمت اس�ت

ک�ھ مج�ذور س�رعت ن�ور نج�ومی اس�ت و مع�ادل س�رعت » 2c« نبود کھ توجھانیشتن م. ولی نھ دانش فنی١٠١٠Xو ب�ھ اش�دی نیس�ت و نم�ی توان�د بی�ک س�رعت و ن�وری فیزیک�ی و م�اد اش�دمتر در ثانیھ م�ی بوکیل ٩

شناس�ی گرائی�د و - ین شد و بھ وادی خ�ودبنسبیت خود بد نظریۀاواخر عمرش بھ کل ھمین دلیل انیشتن در . ای�ن فرم�ول ک�ھ آن�را بزرگت��رین ن�اک دانس�تری دیگ�ری را م�ردود و خطم�لشناس�ی ، ھ�ر راه ع –خ�ود ج�ز

ت و ق�درت کام�ل ھ�ر چی�زی وقت�ی عی�ان م�ی ش�ود ودھ�د ک�ھ ق�و کشف بشری در دانش دانستھ اند نشان میمتر در ھ�ر قابل استفاده ای مطلق می شود کھ بھ سرعت مجذور نور برسد یعنی بھ سرعت نود میلیارد کیل�و

چن�ین اند بھ معراج و لقاء هللا برسد و بواس�طھانسان مخلص بواسطۀ چنین سرعتی است کھ می تو ثانیھ. وش�م دی�دار خ�دا پدی�د چھ ک�جھان ھستی قابل مشاھده است و با چنین نوری اس�ت نوری است کھ قدرت مطلقۀ

ن�ور اس�ت (ن�ور ب�ر و ن�ور عل�ی ن�ور معرفت ، مجذور سرعت نور اس�ت و مص�داق ن�ور می آید . نور دل ون�ی ع. ی ، ن�ور هللا را یاف�ت ی) و بدین نور است کھ می ت�وان در ن�ور جھ�ان م�اد 2C نور) یعنی مجذور نور (

و کس�ی ک�ھ خ�دا ب�رایش از خ�ودش ن�وری ق�رار « م�ی فرمای�د: ق�رآنو ا ن�ور هللا م�ی ت�وان هللا را دی�د. بفقط قادر بھ دیدن این جھان ھستی و شناخت دنی�وی دنی�ا ھ�م نیس�ت. یعنی اصال » نداده، او را ھیچ نوری نیست.

ک��افران و « و نی��ز م��ی فرمای��د : » م��ردم کورن��د و کرن��د و م��رده گانن��د. اکث��ر« : ھ م��ی فرمای��دک��ھم��انطور جھ�ان را ھ�م درک نم�ی کنن�د وعلم�ی ج�ز منکران و منافقان از باطن جھان ھیچ علم�ی ندارن�د و بلک�ھ ظ�اھر

٣١٣

نور دل و نور معرف�ت نف�س اس�ت و ب�ھ ھم�ین دلی�ل آلب�رت انیش�تن ، » 2c« پس .» رند علم سلطھ گری ندام��ا « : نھایت��ا ب��ھ حقیق��ت معرف��ت نف��س رس��ید و گف��ت فرم��ول خ��ودش ، درب��ارۀ تفک��ردود ن��یم ق��رن ح��پ��س از

م بھ جھ�ان درون خ�ود راه ی�ابیم ب�ھیغربیان از جھان درون خود ھراس داریم من مطمئن ھستم کھ اگر بتوان » . منشأ علوم رسیده ایم و در غیر اینصورت این علوم جدید جز باعث بدبختی و نابودی بشر نیستند.

م�ی »ض�یاء«بلک�ھ نامدنمی » نور«نور حاصل از خورشید را اصال ، قرآنبرای ھمین است کھ خداوند در ق�وی و عل�وم و تن و واژۀ نور کھ موج�ب بین�ائی حق�ایق جھ�ان اس�ت مخ�تص ایم�ان و معرف�ت و یق�ی. خواند

ی ااه عالق�ھ . و از این روست عرفای ما بھ م� روشنائی ماه ھم از نور سخن می گوید ھدایت است و دربارۀش�ای م�اه در تما م�اه م�ی نم�ود و ینی�ز مؤمن�ان را ھم�واره دع�وت ب�ھ تماش�ا (ص)خاص دارند و پیامبر اک�رم

دایت اس�ت ی از نور علی نور است کھ موج�ب ھ�. زیرا نور ماه مصداق ھمواره دعا و ذکر وجود داشتھ است ھ یک�ی ازب�یعنی نور بر روی زمین رسیده باشند و این اثر نور ماه مخصوص مؤمنان است کھ بھ نور علی

عل�ی ( نیرا بھ علی�امامان وعرفای ما اکث» نور نور علی « . در تأویل علی واران و اولیاء خدا رسیده باشندر ھ�دایت ند و نوار شده و ، من ی ھستند کھ از نور هللاررا علی واران (مخلصان) نوواران) رجوع داده اند زی

ی روم�ی م�ی مث�ال زده ان�د و م�وال» قم�ر«را بھ (ع)ی لو بیھوده نیست کھ ع . بشر بر روی زمین می باشندنی�ز . و و منظ�ور از قم�ر دقیق�ا ش�مس تبری�زی ب�وده اس�ت» من غالم قمرم غیر قمر ھیچ مگ�وی« : فرماید

ه ام� ز ج�نس ن�وراه شده و در برخی تمثالھ�ا ھ�م آم�ده یداولیای خدا د جبین انبیاء و و نوری کھ بر باالی سر ر دل خ�وددن�ور را نقره ای است نھ طالئی . و این ن�ور را ج�ز مؤمن�ان خ�الص نم�ی بینن�د زی�را ای�ن است و

ت . پس ردیده اسگ ،ھ اولیای او ھستند ھمین نور قلبی است کھ چشم آنھا بینا بھ نور خدا ک دارند و بواسطۀ عل�ی رن�و«، ک�ل جھ�ان ھس�تی (م�اده) اس�ت ک�ھ حج�ابی ب�ر ن�ور هللا اس�ت و ب�ر روی زم�ین »نور علی نور «

مام��ان و . زی��را اولی��ای خ��دا و ا آن حج��اب م��ی باش��ند خداین��د ک��ھ برط��رف کنن��ده و ش��کافندۀ اولی��ای» ن��ور ت .سکز و قطب عالم ھستی ارھستند کھ کانون و م ات اوی تجل و» امام مبین « مخلصین مصداق

٣١۴

نعمت یا انعم المحیین یا اکرم المنعین

ت ھ�ائی ب�ر بش�ر ک�ھ او را ب�ھ عبارت است از آن حوادث و پدیده ھ�ا و وض�عی قرآنخدا در فرھنگ » نعمت «

آنگاه ک�ھ «: یا درد و بی قراری بھ انواع گوناگونش مواجھ می سازد و اینست کھ می فرماید نداری عجز ونعم�ت » . کفران می کنن�د دھند و نعمتھای خود را بر مردم فرود می آوریم اکثریت اکراه و بیزاری نشان می

ب��ر بش��ر و خداس��ت » بل��ی« ھ�ای خ��دا امتحان��ات اوس��ت ک��ھ بص�ورت ب��ال ب��ر بش��ر ف��رود م��ی آی�د و در حقیق��ت(ب��ال) » بل��ی «را » بل��ی«اس��ت و بش��ر اکث��را ای��ن تق��ربفراخ��وانی بش��ر بس��وی خ��ویش اس��ت و دع��وت ب��ھ

اھ�ل والی�ت میخواند و بدی می فھمد جز کسانی کھ در معرفت نفس و معرفت رب درجاتی را طی کرده اند و. و اینس�ت ک�ھ خداون�د م�ی مای دنی�وی آن فق�ر و فناس�تیوجودی شده اند و امامت را درک ک�رده ان�د ک�ھ س�

. »ح��ان م��ی کن��دامت ار ب��ھ نقص��ان در م��ال و ج��ان و روانخ��دا مؤمن��انش را ھ��ر س��الی یک��ی دو ب��« فرمای��د :مکت��ب نعم��ت پرس��تی مکت��ب بالپرس��تی و فق��ر پرس��تی ب��ا فخ��ر اس��ت و راه والی��ت اس��ت و امتح��ان رجع��ت ب��ھ

والی�ت نم�ی ھم�ین اس�ت و در عرص�ۀز ی�ق و دی�ن عمل�ی نعرفان عملی ھمین اس�ت و اخ�ال خویشتن است و دین داری ری�ایی و منافقان�ھ. ، دین داری نمود اال داری و مرم پرستی توان با ثروت و فخر و ریاست و دنیا

گفتن با معرفت است و از روی تقلید و ریا نمی شود قلب�ا ی بھ بلی خدا بلی گفتن و این بلیپذیرش نعمت یعن

٣١۵

اس�ت ک�ھ در ب�دو نیس�تم؟) ی ت�وآیا م�ن مرب�(» مبربک الست «ید. این واقعھ در آن واقع گرد بلی گفت و عمال جدی�د اس�ت و آغاز خلقت : بلی ! و اینک از معرفت می گوید» بلی«خلقت آدم، واقع شد و آدم از جھل گفت

است و خل�ق ش�دن ب�ھ » خلق کردن«ق بھ لحاظ لغت نیز بھ معنای و خلق شدن بدست خویشتن است. و اخالانس�ان بوج�ود میرس�د و و اخالق عملی فقط در پذیرش نعمت ھای خ�دا پدی�د م�ی آی�د و .ویشتن استدست خ

ق��رار دارد از ھم��ین روس��ت ک��ھ »نعم��ت« اس��ت و ب��ر م��دار ق��رآن. س��وره حم��د ک��ھ عص��اره احی��اء م��ی گ��رددخ�دا طل�ب از درواقعفھمد ببھ حساب می آید و ستون و اصل نماز است و نمازگزار اگر بداند و قرآن معجزۀ

(ع). و بیھ�وده نیس�ت ک�ھ عل�ی می کند کھ از دنیا پاک شود و اھ�ل والی�ت گ�رددامتحانات و نعمت ھای او را این سوره می نامد زیرا موال و رھبر فقراء فی سبیل هللا است و را درب ورود بھ سوره حمد و عصارۀ خود

تن خود را مالک نبودند و بلکھ تن خود را ھمھ مریدانش فقیرترین انسانھای عصر خود بودند و از دنیا جزھرگز درآمد کالن حاصل از کار بدنی خود را بھ مصرف خود و خانواده اش (ع)ھم مالک نبودند و خود علی

ل�ی و عل�ی واران زمان�ھ ان�د. و واژۀ . پ�س کم�ال نعم�ت خ�دا، ع نرسانید و ھمھ را وق�ف مس�تحقان م�ی نم�ودام�ام زم�ان وعل�ی واران عرفای م�ا، ھم�ان عل�ی و ده طبق تأویل امامان وبسیار آم قرآنکھ در » نعمت هللا«

ردم آنھ�ا را تحقی�ر م�ی کنن�د بواس�طۀاکث�ر م� قرآنبرای مردمند و بقول ھر عصری می باشند کھ نور ھدایت(عل�ی واران) مظھ�ر کم�ال بل�ی » عم�ت هللان«. فقرش�ان و بواس�طھ پ�اکی و ب�ی نی�ازی آنھ�ا از دنی�ا و ریاس�ت

ت دی�ن و خداس�ت و اینس�ت ک�ھ در و وجودشان برای مؤمن�ان حج� گوئی بھ دنیا ھستند» نھ«ھ خدا و گوئی بنعم�ت زی�را ». رگز او را از یاد مبریدو ھ ن ھمواره بھ یاد نعمت هللا باشیدای مؤمنا«ھ : را آمده کمکر قرآن

ھ�ور رس�انیده و اثب�ات م�ی ظ را بھ عرصۀ» خدا کافی است« صمدانیت خداست و عمال شعار ۀهللا مظھر زندت ھ�دایت ھس�تند و مؤمن�ان را ب�ھ ن�ور وج�ود حج� ت ح�ق وت دین و حج�کنند و این است کھ حجت هللا و حج

دع�وت ب�ھ ایث�ار اس�ت ، . نعم�ت ال�ی هللا م�ی کش�انند تق�ربخویش بھ باطن و دل ھدایت می کنند و ب�ھ وادی . چون خدا

٣١۶

لمع یا اسبح الفاعلین ل العاملین ج یا ا

ءبیرونی اراده خداست کھ در دل انسان می جوشد و در ذھن خوانده می شود و ب�ر اعض�ا ۀاعمال آدمی بازد

. پ�س ، ظھ�ور فع�ل خ�دا از خلیف�ھ اوس�ت در درج�ات گون�اگون . پس اعمال انسان و جوارح جاری می گرددنی کھ آدمی بر اعمال خود معرفت دارد بر فعل خدا معرفت دارد ھمانطور کھ معرفت ب�ر ذھ�ن ب�ھ منزل�ھ بمیزا

نف�س ب�ھ معرف�ت ب�ر اراده خداس�ت و معرف�ت ب�ر ک�ل منزل�ۀ حکم خداست و معرفت بر دل بھ معرفت برعلم وخ�دائی چی�زی جز فلس�فھ ھ�ا و تفاس�یر ض�د اشناسی حرفی بیش نیست ودمنزلھ معرف بر رب است وگرنھ خ

و سئوال اینست : اگر عملی جز عمل خدا از انسان بروز نمی کند پ�س ج�زای عم�ل از .بھ ارمغان نمی آوردم ب�ھ چ�ھ جھن کافرانھ و فاسقانھ بھ چھ معنائی ھستند و بھشت و و عمل صالحانھ و خالصانھ و ؟ چھ روسته دخ�الص خ�دا (عب�اد هللا المخلص�ین) نامی� ف�ی م�ی ش�وند ک�ھ عاش�قانکریم انسانھائی معر قرآن؟ در معناست

و پاکن�د و مس�ئول مب�راوسوس�ھ و فری�ب ش�یاطین ی از احاط�ھ وشده اند کھ خداوند می فرماید کھ اینھ�ا بکل�اج�ر داده نم�ی ش�وند اعمالشان ج�زا و سئول اعمال آنھاست و اینھا بواسطۀاعمال خود نیستند و بلکھ خدا م

اینھا از ھمین دنیا در جناب نعیم پروردگارند . در احادی�ث و بی انتھاست و اجرشان در نزد خدا بی حساب ونھ�ا اراده خداس�ت و اینھ�ا ب��ھ آ ارادۀ ری از پی�امبر و امام�ان م�ا آم��ده ک�ھ اعم�ال اینھ�ا اعم�ال خداس��ت ومک�ر

٣١٧

بق�ول . و ن�دن ق�رار گرفت�ھ اآ خ�ود را یافت�ھ و ب�ر اللھیاینھا مقام خالفت درواقعاعضای خدا ھستند . منزلۀو ج�زا داده م�ی ش�وند و مس�ئول راخ�ذه ش�ده و اج�ش�ان محاس�بھ و مؤلطھ اعماس�بوا مابقی م�ردم ھم�ھ قرآن

جزائی برای اینھا جز جزای اعمالشان وج�ود ن�دارد. اکث�ر م�ردم ظاھرپرس�ت و عم�ل اعمال خود می باشند ود وعالوه ب�ر ای�ن گم�ان م�ی کنن�د مکتب اصالت عمل) می باشنو بھ زبان امروزه پراگماتیست ( پرست ھستند

می دانند و از آن خود می کنند و» خود«عمل می کنند و عمل را از وخودشان ھستند کھ اراده می کنند کھظھور و بروزات وجود خود می پندارند و بھ ھمین میزان مسئول اعم�ال خود را مالک و فاعل و عامل ھمۀ

ده ان�د و تم�ام وج�ود خ�ود را در اعم�ال ظ�اھری خ�ود خالص�ھ خود شده ان�د و ای�ن انتخ�ابی اس�ت ک�ھ خ�ود ک�رچرا در خود نظر نمی کنید تا ببینید کھ رزق ش�ما «. ی در باطن خود ندارندتفکری و توجھنموده اند و ھیچ چون ایمان ندارن�د ک�ھ ) . اساس اعمال اکثر مردم تالش برای امرار معیشت است وقرآن(» از آسمان است. ، ویلی�ام جیم�ز مل آنھا نیست پس مسئول اعمال خود ھستند و برایش مؤاخذه می شوند . اگررزق آنھا از ع

م�ی نام�د درس�ت اس�ت ول�ی نتیج�ھ گی�ری او از عمل پرستی) را نامی نو بر روش بس�یار کھ�ن ،( پراگماتیزمل اس�ت ی م�ردم ش�موواقعیت�ک�ارل م�ارکس نی�ز » پراکس�یس«ھمانطور کھ ای�دۀ . ی کاذب استاین مکتب بکل

ی باط�ل ولی موجب انکار حقیقت واقعی جھان شده و برای احی�ای حقیق�ت، کم�ونیزم را ارائ�ھ میدھ�د ک�ھ بکل�پرستش صفات خدا ش�رک اس�ت. (ع) ھمانطور کھ بقول علی . پرستش اعمال خدا کفر است است و باطل شد

پرستی و دا موجب دنیافقط پرستش ارادۀ پروردگار است کھ توحید است و دین خالص است. پرستش فعل خ، و پرس�تش پرستی می شود و کبر و فساد ظاھر پرستی و جھل می شود و پرستش صفات خدا موجب خود

. اوست کھ موجب رستگاری است زی�را انس�ان را ب�ھ دل ھ�دایت م�ی کن�د و دل منظ�ر خ�دا اس�ت ارادۀ ذات وب�از مان م�ی س�ازد و از انک�ار و ری�ا اوست کھ آدمی را بر صفات و اعم�ال خ�ود تس�لیم و مس�ل پرستش ارادۀ

ج�ان ص�الح و لذی�ذ و عزی�ز م�ی کن�د و موج�ب ع�ذاب و شونده از وجود را راح�ت و می دارد و اعمال جاریال عمل پرستان شبانھ روز نگران اعمال خود ھستند و شبانھ روز ب�ھ خی� می دانیم کھ ھمۀ . کندن نمی گردد

در ن�زد دیگ�ران ھ�م مش�غول دروغ و و م�ال خ�ود م�ی باش�نداع سانسور وخود مشغول کنترل و مخفی کردن م��انع خ��دا در س��تیز ھس��تند و . یعن��ی ب��ا ارادۀ ریاک��اری م��ی باش��ند یعن��ی ب��ا اعم��ال ص��ادره از خ��ود در نبردن��د

وج�ود عذاب عمل است کھ حین عمل بر، ھمین ممانعت و ستیز و ریا . ظھور فعل او از خویشتن می شوندھم�ھ وغ و ریا می کشاند و رسوا م�ی ش�ود مسلما نتایج عمل ھم فرد را بھ درو. صاحبش عارض می گردد

ن�ھ اینک�ھ ج�زای عم�ل » عم�ل ش�ما ج�زای شماس�ت « م�ی فرمای�د: قرآناینھا عذاب عمل است و اینست کھ اب�زار پاک و بی حساب م�ی ش�ود و ب�ا م�رگ ک�ھآدمی در ھمین دنیا از اعمالش . شما بعدھا داده خواھد شد

آن ج�زا ی�ا اج�ر داده م�ی ت عملش پاسخگو خواھ�د ب�ود و بواس�طۀ، انداختھ شد آدمی بھ نیا نی جسمعمل یع ، حتی ب�ر اعم�ال خ�ود نی�ز علم�ی ن�دارد و عملی . بشر ظاھرپرست و شود کھ امری باطنی است نھ جسمانی

س می داند ک�ھ چ�ھ ھر ک در قیامت بر اعمال خود علم خواھید یافت و« : می فرماید قرآناز این روست کھ را عامل پن�دارد مس�ئولیت » خود«و اشدآن ب کنندۀ» من«و اشدب» من«در ھر عملی کھ نیت .»کرده است

ای�ن عم�ل خداس�ت. و اش�دپاک شده ب خالص و» من«است و عمل خالصانھ یعنی عملی کھ از » خود«ھم با . منیت او و نبرد خود ب�ا خداس�ت خستگی و عذاب آدمی در اعمالش حاصل و تمامی گرفتاری و استھالک و

خی�ر و ھ خداست و ھمھ از اوست ومو بداند کھ ھ اشدعمل صالحانھ عملی است کھ خود با خدا صلح کرده بص�لحی چن�ین معرف�ت و» ش�ر ھم�ھ از خداس�ت. بگ�و خی�ر و« م�ی فرمای�د: قرآنشر از اوست ھمانطور کھ

٣١٨

خوب داده جزای کننده برود و بھ این اعمال اجر وموجب می شود کھ عذاب و استھالک و رسوائی از عمل از » خ�ود«و » م�ن« یمی شوند ھم در این دنیا و ھ�م پ�س از م�رگ . ول�ی عم�ل خالص�انھ آن اس�ت ک�ھ بکل�

اعم�ال خ�ود محاس�بھ نم�ی سانی مسئول عمل خود نیس�ت و بواس�طۀ. چنین ان وجود فرد برخیزد و خدا بماند. مس�ئلھ ھ�دایت ب�رای م�ؤمنین اس�ت دین اس�ت و ن�وراز موح� خداس�ت و ت نع�یمشود و از ھمین دنی�ا در جن�

وگرن�ھ ب�ا اس�تفاده از ای�ن حق�ایق ب�رای اش�داینست کھ آدمی قلب�ا و ب�ا معرف�ت ب�ھ ای�ن مق�ام وج�ودی رس�یده ب. فرقھ ھای دروغین موس�وم ب�ھ درویش�ی نی�ز خود فقط برعذاب خود می افزاید و بس فاسقانۀتوجیھ اعمال

ف�راوان م�ی ، امامت و عرفای ما، از این نوع سوء اس�تفاده و ع�وام فریب�ی ھ�ا و معارف والیت واز حقایق عذاب و رسوائی ھستند. اشد کنند و برای ھمین ھم مظھر

ص وگوارا می جوشد و کمترین دغدغ�ھ و ح�ر وچشمھ ای روان عمل خالصانھ عملی است کھ چون آب از »م�ن« و» خ�ود«و ب�ھ معن�ای ی مس�ئول اعم�ال خ�ود نب�ودن اس�ت ھراس در ع�املش نیس�ت و ای�ن ب�ھ معن�ا

» او«ط بلکھ فق ت بھ عمل خود نیستب(مردم) ھم نیست و مسئول دیگران ھم نس »تو«نبودن است و برای ش�فا و حج�ت و ایج�ازو چنین اعم�الی سراس�ر کرام�ت زا و انسان در عمل جاری می شود از (ھو) است کھ

عم�الی ا. ای�ن نشانھ ھای آشکار خداست و بخدا دعوت می کن�د ن�ھ ب�ھ خ�ود ءاست و نور ھدایت است و جزرا ن�د ت�ا خ�دااکثر مردم چنین اعمالی را سحر م�ی خوان نوری است و تا اعماق قلوب دیگران نفوذ می کند و

ز اداست زیرا نھ برای مردم . بلکھ فقط برای خ . عمل خالص آن است کھ نھ برای خود است و انکار نمایندی�ن د، محص�ول عم�ل خ�الص. » دین خالص فقط ب�رای خداس�ت« : خداست و اینست کھ خداوند می فرماید

. گرددپاک شود و مظھر ھو (او) » من«از خالص است و دین خالص محصول معرفت نفس است تا وجود

آخرت یا اسرع اآلخرین یا اقدم اآلخرین

ا از دس��ت ب��و م��رگو ارزش حقیق��ی و مان��دگار ھ��ر چی��زی در پای��ان عم��ر آن چی��ز و پ��س از معن��ای ب��اطنی

پ�س آخ�ر و ». ھر چی�زی ت�ا فن�ا نش�ود ق�درش آش�کار نش�ود.«فتنش ھویدا می گردد. و بقول موالی رومی ردین و حقیق�ت و ارزش و قرآندر » آخرت«ظھور قدر مطلق آن چیز است. معنای ،عرصۀ چیزی غایت ھر

نق��د و دم ی وردی م��اد بک��ار . دنی��ای ھ��ر چی��زی ھم��ان ظ��اھر ص��وری و ، از ھم��ین روس��ت مقاب��ل دنی��اآن در زی ھ�م ی�رت ھ�ر چ، آخ� اس�ت» نزدی�ک ش�ده«بھ لح�اظ لغ�ت ب�ھ معن�ای » دنیا«. ھمانطور کھ دست آن است

م�ی ، دم دس�ت و نق�د نیس�ت و دور ب�ھ نظر یم�اد غیب و عاقبت آن چیز است کھ بھ لح�اظ ص�وری و باطن وارزش و و نق�د آن چی�ز اس�ت از ق�در م�ادی و . پ�س ت�ا زمانیک�ھ آدم�ی اس�یر ظ�اھر و ص�ورت و خ�واص آید

و پرس�تش و ھر چیزی . نزدیکی انسان بھ ظواھر ، محروم است بنیادی و الیزال آن چیز و ندنیت ماخاصی جھ�ان زھ�ا و ک�ل چی ارزش جاودان�ۀ پیروی از ظ�واھر جھ�ان موج�ب غفل�ت و محرومی�ت انس�ان از حقیق�ت و

ارزش زب�ھ آخ�رت جھ�ان رس�ید و ا دوری جستن از ظواھر است تا بت�واناست و تقوی بھ لحاظی بھ معنای . ھمانطور کھ مثال وقتی از کسی فاصلھ می گیریم و یا جب�را ب�دور ھای حقیقی و اصلی جھان برخوردار شد

ارزش ھا و صفات آن ک�س دگرگ�ون م�ی بارۀی نظر و قضاوتھای ما در، بکل می افتیم و یا آن کس می میرد

٣١٩

، ق�درش نمیرد ھم چنین است و تا . آدمی در نزد خودش آن فرد، می شویم جھل خود دربارۀ توجھشود و م، رگقب�ل از م�«ک�ھ م�ی فرمای�د: (ع) . و ک�الم عل�ی خ�ودش عی�ان نم�ی ش�ود خ�ودش و ب�اطنش ب�ر ماھیتو

قب�ل از م�رگ اجب�اری ه در وادی معرف�ت نف�س دال ب�ر م�رگ دوتھ�ای ارام از ھمین روست و مسئلۀ» بمیرید. پ�س فق�ط در وادی است تا آدمی بھ آخرت خ�ود و جھ�ان برس�د و ق�در خ�ودش و جھ�ان ب�ر او آش�کار ش�ود

اس�ت و آدم�ی م�ی توان�د ب�ھ آخ�ر و آخ�رت برس�د و اھ�ل میس�ر» م�رگ قب�ل از م�وت«معرفت نفس اس�ت ک�ھ غای�ت و ب�اطن ھ�ر چی�زی را بیاب�د و ب�ر ب�اطن خ�ود برود و کم�ال و جھل از مقابلش کنار رت شود و پردۀخآ

یو آرم�ان پرس�ت ی. آخرت و آخرت گرایی ھیچ ربطی بھ غای�ت پرس�ت بینا گردد و پیشاپیش بھ لقاء هللا برسدت ک�ھ آش�کار ایده آلیسم و ناکجا آبادھای بشری ندارد . کمال و غایت ھر چی�زی از قل�ب ب�اطن آن چی�ز اس� و

، اھ�ل دل . و کمال و قدر مطلق انس�ان ھ�م از دل اوس�ت و ظاھری آن بر کنار رود گاه کھ پوستۀمی شود آنانی کھ ب�ھ دل ، سمت دل است و انسان بمیز . پس سمت آخرت اھل آخرت است و باطن جھان را ھم می یابد

ل�ق جھ�ان د بھ دل و باطن و قدر مطوقدر مطلق ھر چیزی است نزدیک می ش حوزۀ وخود کھ حریم خداست ای�ده آل و آرزوھ�ا و پس اھل آخرت اھ�ل معرف�ت نف�س و اھ�ل دل اس�ت ن�ھ اھ�ل ظ�ن و . ھم نزدیک می شود

ت�رین یاس�فل ، نزدیکت�رین و پس�ت ت�رین و ، ظرف دنیاپرستی انسان است و ذھ�ن آدم�ی . ظن ستیرآرمان پ اش�دعنای پس�ت نی�ز م�ی ببھ م» دنیا«. دنیای انسان است و دست دنیوی انسان است لمس از جھان است و

است کھ آدمی را ب�ھ یدست ، دست آخرت انسان است و نیز از مشتقات یکدیگرند و دل» دون«و » نید «و مغز و قلب و مرکز جھان میرساند منتھی صبر الزم است و صبوری از واجب ترین ام�ر ب�ر مؤمن�ان باطن و

. پس آخ�رت ن�ھ تنھ�ا لی و بی صبری اوستاھل معرفت است و دنیاپرستی و ذھن پرستی بشر، دال بر عجو . آخرت و کمال ھر چی�زی ایده آلیسم نیست بلکھ برعکس ناکجا آباد پرستی و دور نیست و آرمان پرستی و

بھ انس�ان اس�ت وجود اوست و نزدیکترین حد ، خودی ترین جنبۀ در دل انسان قابل وصول است و دل آدمی، درب ورود ب�ھ آخ�رت اس�ت ک�ھ ق�درھا و حق�ایق جاودان�ھ جھ�ان . پ�س دل انس�ان اس�ت ارادۀ حس و و مقر

ھ��ر چ��ھ ک��ھ در ن��زد «زی��را دل منظ��ر خداس��ت و ح��ریم الھ��ی در وج��ود انس��ان اس��ت و اش��دقاب��ل وص��ول م��ی ب، حض�ور ق�رآنو آخ�رت ک�ھ در . قرآن» در دست بشر است (دنیا) فانی است خداست باقی است و آنچھ کھ

اس�ت » ن�زد بش�ر«، و ذھ�ن اش�دم�ی ب» خ�دا نزد«. و دل ھمان اه دل استیافتن در محضر خداست ھمان ردل آدمی دریافت ان است وھو ناکام کننده ج دمی دریافت کنندۀ پوستھ نابود شوندهآذھن . کھ باطل می شود

م�ی توان�د اش�دتس�لیم دل ب کھ مری�د و ی. و فقط ذھن ھر چیزی را دریافت می کند دل جھان است و مغز کنندۀ. ھمانطور ک�ھ در این فھم جز لعب و لھو و بازی و فریب نمی یابد را فھم کند و) دنیا( جھان ظاھری ستۀپو

پ�س » فریبی است و عذاب حاصل از آن عظ�یم اس�ت. –حیات دنیا لعب و لھو و خود « خداوند می فرماید :دن ب�ھ ع�ذاب ن�ابود ش� ، ظ�اھری دنی�ا (م�اده) رست و ذھ�ن پرس�ت ب�ا تب�اه ش�دن پوس�تۀدنیا پرست و پوستھ پ

. توش�ھ آخ�رت فق�ط از دل و در آخرت کھ جاودانھ است در چنین انسانھائی نیس�ت مبتال می شود زیرا توشۀ. و ب��ھ ق��ول وادی معرف��ت نف��س بدس��ت م��ی آی��د ک��ھ حی��ات جاودان��ھ و ق��در و ارزش ھ��ای جاوی��د جھ��ان اس��ت

دل�ش ه ش�ود و نق�ب زده ش�ود ت�ا مغ�ز وی ش�خم زدس�تمزرعھ ای کھ بای» دنیا، مزرعھ آخرت است «پیامبر . پ�س آخ�رت در آخرت برداشت کند مگر ب�ا تی�غ ن�ور دل گاو آھنی نمی تواند در دنیا توشۀ بدست آید و ھیچ

، مت�رادف ب�ا دی�دار ب�ا . آخ�ر دنی�ا ھمین دنیا نیز آثار دارد و قابل وصول است و بر اھ�ل معرف�ت عی�ان اس�تی ک�ھ دی�ن محم�دمعرف�ت نف�س در ھم�ین دنی�ا میس�ر اس�ت و اس�الم خداست و قیامت کبری اس�ت ک�ھ ب�ر اھ�ل

٣٢٠

: م�ی فرمای�د ق�رآنو ممکن نموده است. ھم�انطور ک�ھ باست بر ھر مسلمان مؤمنی این امر را واجمعراج ر جن��ات خ�دا ق�رار دارن�د و دوزخ آش�کار ش�د و برخ��ی از دبھش�ت بس�یار نزدی�ک ش�د و متق�ین و مخلص�ین «

و اس�الم دی�ن آخ�ر زم�ان اس�ت و آخ�ر » می بینند کھ کافران را فراگرفتھ اس�ت. مؤمنان شراره ھای دوزخ رادر حقیقت امر، بسیار نقد اس�ت و از دنی�ا نق�دتر . پس آخرت زمان ھمان آخرت است و در آخرت قرار داریم

پرستان و آرزوھای باطل ظاھر پرستان است کھ ھمواره نس�یھ وعده ھای دنیوی دنیا، شده است و این دنیا . نزدیک�ی دنی�ا مث�ل س�رابی اس�ت ک�ھ نزدی�ک م�ی نمای�د ول�ی ھرگ�ز رسند و موھوم است و ھرگز بھ آن نمی

بدست نمی آید و دروغین است. دنیا و امیال و آرزوھای دنیوی ظاھرا بسیار نزدی�ک اس�ت ول�ی عم�ال دس�ت اری اس�ت و خداون�د ھ�م ام�ر، نق�د و ج� ی�تواقع درنیافتنی اس�ت و آخ�رت بس�یار دور م�ی نمای�د ول�ی عم�ال و

عرص�ھ ی و در اس�الم و قرآنتشبیھ نموده است. پس در منطق » سراب«بھ قرآنجھان ظاھر پرستان را در ی و جھانی است دنیا و آخ�رت ام�ر واح�دی ش�ده اس�ت و مس�تمرا ھ�م یگان�ھ ت�ر آخر زمان کھ یک وضعیت کل

ش�ده اس�ت و اینس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د: می شود و دنیای ھر کسی عین آخ�رت اوس�ت و آخ�رت، در دنی�ا عی�انع�زت اس�ت در عذاب است در آخرت عذابش بیشتر است و ھ�ر ک�س در دنی�ا در رحم�ت وھر کسی در دنیا «

ات ئ�القا ر وپس دنیا و آخرت یک جری�ان واح�د اس�ت و ب�ر عک�س تص�و » در آخرت ھم اجرش بیشتر است. در آخرت در بھشت نیست. مسئلھ این اشدمشقت بکاذب بسیاری از علمای دینی ، ھر کھ در دنیا در رنج و

است کھ دنیاپرستان و ظاھر گرایان و منکران دین ھمواره سعی می کنند خود را خوشبخت جل�وه دھن�د ح�ال ی و فن�ی آنھ�ا ان�دکی از ع غ�رق م�ی باش�ند و تم�ام امکان�ات م�اد آنکھ اصال چنین نیستند و در عذابھائی متنو

ن با اینکھ بھ لحاظ دنیوی فقیرند ولی سعادتمند و راضی م�ی باش�ند و نی�ازی ب�ھ عذابشان نمی کاھد و مؤمنات م�ال ان�دوزی ک�افران ب�ھ قص�د پوش�انیدن ع�ذابھای خ�ویش از چش�م دیگ�ران نی� . بخش عم�دۀ تظاھر ندارند

. ، موجب عذاب فوق عذاب است است حال آنکھ خود این ریا

٣٢١

ظلم یا افعل القاھرین ین یا احکم الفاتح

از ظلمت است بھ معنای تاریکی . و ظالم کسی است ک�ھ در س�مت ت�اریکی وج�ود ق�رار دارد و س�عی » ظلم«

ظل�م ک�ردن اس�ت و ب�ا ای�ن س�عی در ظلم�ت ، ھم می کند تا دیگران را ھم بھ ھمان سمت آورد و این سعی اوآنک�ھ پش�ت ب�ھ ». ظلم نمی کنید مگ�ر بخودت�ان« می فرماید : قرآنت کھ این اس عمیق تری فرو می رود و

ھ یتعقی�ب م�ی کن�د و س�ا وجود خویش است پس جبرا در سایۀ خود قرار دارد و سایھ و ت�اریکی وج�ودش راظ�الم کس�ی اس�ت ک�ھ س�ایھ (ظلم�ت) وج�ود را خ�ود وج�ودش پنداش�تھ است. یعنی » ظلم «بھ لفظ قرآنھم در م�ی ق�رآن. پ�س ظ�الم ھم�ان جاھ�ل و ک�ور اس�ت ک�ھ یھ و از سایھ ھیچ نمی توان دی�د و فھمی�دسا در است و

پس انسان بخودش ظالم است و » کرند و نمی فھمند چون بسوی خود رجعت نمی کنند. کورند و« فرماید : ھ�ر کس�ی گ�ار درکنار می رود و در تشعش�ع ن�ور پرو . و اینست کھ در قیامت ھمھ پرده ھا ظلم بخود می کند

این امر را دقیقا روش�ن ک�رده قرآنو اشدخودش را می یابد و قیامت واقعھ رویاروئی ھر کسی با خود می بکن�د ت�ا ی ھ�م م�یسعو اشد. پس ظالم کسی است کھ از خودش قھر و بیزار است و پشت بھ خود می ب است

. پ�س ظل�م یعن�ی در ق�رار گیرن�د ت�ا پش�ت ب�ھ خ�ود باش�ند و در ت�اریکیبی�زار کن�د دیگران را ھم از خودش�ان آنھ�ا را تاریکی و جھل و کوری افکندن . یعنی ظالم کسی است کھ میخواھد دیگران ھم بخوشان ظلم کنن�د و

. پ�س ع�دل حقیق�ی اینس�ت ک�ھ کس�ی را ب�ھ دھ�د و ی�اری م�ی رس�اند امکان�ات م�ی در این کار مدد م�ی دھ�د و

٣٢٢

ش�عوارد کن�ی ت�ا در تشع شاو را بر خود ح دھی وخودش بازگردانی و بخودش رجعت دھی و با خودش صل. پس ظالم پشت بھ نور خدا و گریزان از خداست. پس ع�ادل واقع�ی کس�ی نور دل کھ نور خداست قرار گیرد

، خدایش�ان در دلش�انب�ا است کھ امکان بازگشت فرد یا گروھی را بھ نفس خودش�ان ف�راھم س�ازد و آنھ�ا را –ی��ک واقع��ھ و عم��ل خ��ود ،. پ��س ع��دل مش��اھده و بص��یرت ق��رار دھ��دروش��نائی و ص��لح دھ��د و در ح��وزۀ

عادل می نامیم و مظھر اشدرا کھ سلطان معرفت نفس می ب (ع)شناسانھ و عارفانھ است . و اینست کھ علی . و اقتص�ادی –. پس ع�دل و مب�ارزه ب�ا ظل�م ی�ک عم�ل معرفت�ی اس�ت ن�ھ سیاس�ی کمال عدل بشر می خوانیم

. و ع�ارف و ش�اعر ب�ا ھ�م ھ�یچ ارتب�اطی ی ھم فقط از انسان عارف بر می آید و ب�سعدل سیاسی و اقتصادندارند. آنکھ خود را شناخت و خالص و واصل ب�ھ ح�ق ش�د وج�ودش مظھ�ر ن�ور اس�ت و بط�ور خ�ود بخ�ود،

، ن�ور ھ�دایت در ظلمت را می شکافد و ظلم را می شکند و مردم را بخودشان می آورد و اینست کھ عارفانباز می کنند و آنھ�ا را ب�ھ خودش�ان و خدایش�ان ب�از م�ی گردانن�د و راردم می باشند کھ چشم دل مردم میان م

از ظلم کردن و ظلم پذیرفتن بازمیدارن�د. انس�انی ک�ھ بخ�ود بازگش�ت نم�ود و ب�ھ دل رس�ید و خ�دایش را دی�دار قیام�ت اس�ت حک�م واقع�ۀردم در نمود منور می شود و نور وجودش ظلم و ظلمت را پاره می کن�د و ب�رای م�

و امام زمان کھ مظھر کامل نورعرفھ است و نور هللا است با ظھور جھ�انی و عم�ومی . در درجات گوناگونبا حکومت چن�د س�الھ خ�ود (ع)برپا می نماید. ھمانطور کھ علی عدل را در جھان اش ظلم را نابود می کند و

بلک�ھ واقع�ھ ای معرفت�ی سیاس�ی نیس�ت – اقتص�ادیتی بر جھانیان شد کھ ع�دل ام�ری ص�رفا نشان داد و حج ام�ر ل خالف�ت خ�ود ای�ندر ھم�ان روز او (ع)ھمین جامعھ خواستار عدل نبود ھمانطور کھ عل�ی است و برای

ھ آنھائی کھ او را تھدید ب�ھ خالف�ت ک�رده بودن�د طال�ب ع�دل نیس�تند و را پیش بینی نمود کھ ھیچ کس و خاص . و چون در دین خالص اکراه و اجب�اری ظلمت ھستند و نمی خواھند بخود آیند چون درطاقت عدالت ندارند

. پ�س ظالم�ان و خاص�ھ رھب�ران ظل�م، ھ�م اص�رار ننم�ود (ع)و بلکھ سراسر شوق و عشق اس�ت عل�ی نیست نفس ندارند. –دشمنی قھارتر از عارف و معرفت

٣٢٣

منافقین یا انفق الصادقین یا اصدق الواصلین

آم�د اس�ت ب�ین د و در رف�ت وم�رد ، دل . من�افق عب�ارت اس�ت از فاص�لھ و خ�الء و تض�اد ب�ین ظ�ن و»نفاق«

ک�افر ان آورده بودند و بعدا ایمان خود را بھ بازی گرفتھ و فروختن�د وممنافقان روزی ای . ھمۀ کفر ایمان ون�ھ از ایم�ان و ن ق�رار دارن�د وا. ن�ھ در ذھ�ن و کفرش� شدند ولی ھنوز جای پای ایمان در دلش�ان ب�اقی اس�ت

ق�رآنگار را دیده و ایمان آوردند ولی بھ ق�ول درت و نشانھ ھائی از پرو. روزی حج ددلشان قدرت فرار دارن. من��افقین ک��املترین و تب��دیل ب��ھ ن��ان و ن��ام نمودن��د» نش��انھ ھ��ای پروردگ��ار را ب��ھ بھ��ائی ان��دک فروختن��د.«

ال دنیوی (ذھنی) م. نھ آ ھم از ذھن یعنی ھم از دل بیگانھ شدند و دناشمی ب» نیا و آخرتالد خسر« مصداق د. ھ��م م��ین��برایش�ان ش��یرین و بدس��ت آم��دنی اس��ت و ن��ھ حق��ایق و ل�ذت و معرف��ت قلب��ی و آرام��ش ب��اطنی دار

ھ�م اش�د. و بھ خیال خود م�ی خواھن�د ھ�م دنی�ا را داش�تھ ب ھم با کافران ان در رابطھ باشند ونخواھند با مؤمآرام�ش و ق�رار درون�ی ورا داش�تھ باش�ند و ھ�م معرف�ت دین�ی بازیگری و فریبکاری . ھم ھوس و آخرت را

اط�وار . از دین فق�ط دع�وی کالم�ی و ب�ازی ب�ا واژه ھ�ای م�ذھبی و ادا و . ولی ھر دو را از دست داده اندرامنافق�ان مراس��م . از عم�ومی ت��رین اب�زار دین��ی ظ ک��رده و در عم�ل ک��افران را پی�روی م��ی کنن�دف�ش�رعی را ح

. ھم�ھ ج�ائی ت�رین نمایش�ی و م�ردم فریب�ی دارد ک�ھ اساس�ا جنب�ۀ اش�دامث�الھم م�ی ب عبادی مثل نماز و حج و

٣٢۴

احکام ظاھری دی�ن اس�ت ک�ھ عم�ال در خ�دمت دنی�ا پرس�تی و زران�دوزی و ریاس�ت ، شریعت و قینفالباس من. در رواب�ط اجتم�اعی ھ�م اساس�ا ریب دھن�دو می توانند در این لباس بھتر افکار عمومی را فمی باشد طلبی

کافران فتنھ می اندازند تا از این فتنھ بھ نفع خ�ود بھ�ره جاسوس را دارند و بین مؤمنان و نقش خبر چین و. منافق�ان خ�ود را زی�رک با مؤمنان می گویند کھ با شمائیم و با کافران ھم م�ی گوین�د ک�ھ ب�ا ش�مائیم. گیرند

م�ی ق�رآن. منافق�ان مص�داق آن گروھ�ی ھس�تند ک�ھ نک�ھ رس�واترین م�ردم ھس�تندل آن�د ح�اترین مردم می دانک�افران در آت�ش ق�رآنب�ھ ک�الم . » بھ خودشان خیانت کردند و شما ای مؤمنان با آنھا جدال نکنید.«فرماید:

دن دوزخ ھستند و بنابراین ھمواره در حال پاک شدن از گناھان و جرمھای خ�ود ھس�تند و امک�ان ایم�ان آورو پ�اک ھس�تند ک�ھ جایگ�اھی در زی�ر آت�ش جھ�نم اس�ت» درک اسفل«بیشتر دارند ولی منافقان در او توبھ ر

توب�ھ خاص�ی نماین�د و اعم�ال «بسیار ش�دیدتر اس�ت مگ�ر اینک�ھ : شدن و توبھ شان خیلی سخت و عذابشانو ب��ا مؤمن��ان دوس��ت لص نماین��ددی��ن خ��ود را خ��ا خ��ود را اص��الح کنن��د و از رابط��ھ ب��ا س��تمگران بپرھیزن��د و

خب��ر چین��ی و فتن��ھ مخفیان��ھ آنھ��ا ب��ا س��تمگران و مفس��دان اس��ت و بزرگت��رین نش��انۀ منافق��ان رابط��ۀ». ش��وندپ�س از شدیدترین منافقان کس�انی ھس�تند ک�ھ در دوران نف�اق خ�ود و قرآنو بھ نقل . اندازی در بین مؤمنان

ی از خدا و با مؤمن خالصی و علی واری روبرو ت◌لشان یک بار دیگر با حج و ا دین فروشی مرحلۀ ایمان وباز ایمان می آورند ولی دوباره انکار ک�رده و ایم�ان خ�ود ت کاملھ و بالغھ ای را می بینند ومی شوند و حج ان حرف�ھ ای و آگ�اه م�ی باش�ند و . این�ان دیگ�ر منافق� . اینھا دیگ�ر ھرگ�ز بخش�وده نم�ی ش�وند را می فروشند

دی�ن و مؤمن�ان م�ی باش�ند. نخس�تین چن�ین منافق�انی در ص�در اس�الم ھم�ان اھ�الی م ترین دش�منان خ�دا وخصمی باش�ند ک�ھ عل�ی را انک�ار نم�وده و ب�رای خ�ود حکوم�ت برپ�ا کردن�د. یعن�ی ی�ک ب�ار ب�ھ » سقیفھ«شورای

والیت علی در غ�دیر خ�م مواج�ھ ش�دند و پیامبر ایمان آورده و بتدریج آنرا خرج ریاست نمودند و بار دوم باکفر . نفاق شدیدترین درجۀ این بار منافقان حرفھ ای گردیدند ند ولی باز فروختند ودبیعت کرده و ایمان آور

. منافق ، کافر آگ�اه اس�ت و اینس�ت ت دین و مؤمنان را دیده و می شناسداست. منافق کافری است کھ حقانی و حرف��ھ ای ت��رین منافق��ان کس��انی . ش��دیدترین ک��ھ در ش��دیدترین ع��ذاب اس��ت و نابخش��ودنی ت��رین راه اس��ت

امروزه بدترین منافقان را بایستی در . پس ھستند کھ والیت علی را می شناسند و با آن مکر و ریا می کنند یش جستجو نمود. ومیان شیعیان و خاصھ درا

٣٢۵

خبر یا اخبرالرافعین ھدی المخبرین یا ا

دان�ائی » خب�ر« . پ�س ، دانش و معلومات ذھن است از حوادث و موضوعات و فنون ظاھری جھ�ان »خبر«

. دانائی ذھن از عوالم باطنی جھان کھ حاصل ارتباط و تس�لیم ب�ودن ذھ�ن ب�ا است در مراتب گوناگوندنیوی ک دان��ش ی��» خب��ر«م��ذکور و مش��روح اس��ت. پ��س ق��رآندل اس��ت را حکم��ت ی��ا معرف��ت و عل��م گوین��د ک��ھ در

و اشداخبار اھل دل کھ حتی اخبار دنیوی آنھا ھم از دلشان می ب بی و عاریھ ای و غیر خودی است اال اکتسا. و ک�افران و منک�ران دل و (باخبر) از صفات خداست و مؤمنان اھل دل و معرفت» ریخب«. و خودی است

. یعنی دانش کافران تمام�ا خب�ری گیرند ظاھری دنیا و از طریق ذھن می ش خود را از پوستۀتمام دان ، دینص و ول�ع و رت ھ�م ح�و در کسب چنین اخباری بش�د اشداست و از نوع اخبار عاریھ ای و غیر خودی می ب

شتاب دارند تا در دنیا پرستی و مال اندوزی و احاطھ بر دنیا عقب نمانند. این است ک�ھ راز پیش�رفت در ن�زد و اھمیت تعل�یم و تربی�ت اشدر ھر چھ بیشتر و سریع تر و جدیدتر می بھمین کسب اخبا جھان کفر کافران و

دانش��گاھھا و رون�ق جن�ون آس��ای ارتباط�ات و رس�انھ ھ��ا ھمگ�ی از ھم�ین باب��ت اجب�اری و ارزش م�دارس وجدید نیز از ھمین جنون خبرپرستی است کھ مظھر دنیاپرس�تی و قش�ر تمدنحافظھ پرستی در است و مذھبو اھمی�ت س�ازمانھای اطالع�ات و جاسوس�ی و اش�دات پرستی حریصانھ و سلطھ گرانھ م�ی بالعپرستی و اط

. ک�امپیوتر پرس�تی ک�ھ ھمچ�ون دج�ال پرس�تی م�درن اس�ت نی�ز نبرد آنھا در جھان کفر نیز بھ ھمین معناس�ت

٣٢۶

اروپ��ا)-(آمریک��ا و جن��ون آزادی بی��ان و قل��م ک��ھ از قل��ب کف��ر و س��تم اش��دحاص��ل ھم��ین جھ��ل و جن��ون م��ی بکفرش�ان در زن�دان ت�ن . کافران ھر چھ کھ بواس�طۀ برخاستھ نیز در خدمت دنیاپرستی و شیطنت مدرن است

الع�ات و فن�ون طنفس خود اسیرتر و درمانده تر و رنجورتر می ش�وند م�ی پندارن�د ک�ھ ب�ا کس�ب اخب�ار و ا وارتباط�ات و رس�انھ ول�وژیبیشتری می توانند رھا شوند و با جھان ارتباط یابند حال آنکھ س�یر پیش�رفت تکن

ه گ�ی رواب�ط داس�ارت و رنج�وری و عق�یم ش� ھا دقیقا مترادف است با سیر پیشرفت بی کسی وھا و کامپیوتر. یعن�ی ھ�ر چ�ھ ب�ر اخب�ار و اطالع�ات و فن�ون و دان�ش ظ�اھری بش�ر انسانی و مرگ رواب�ط و عواط�ف قلب�ی

درون��ی اش ب��ا خ��ود و رک قلب��ی و رابط��ۀد اض��افھ م��ی ش��ود و در آن ح��ریص ت��ر م��ی گ��ردد، اخب��ار ب��اطنی و. م�ی بین�یم ک�ھ عم�ال رادی�و و تلف�ن و تلویزی�ون و م�اھواره و مطبوع�ات و جھانش تحلیل میرود و می میرد

کامپیوتر و مدارس در خدمت قطع روابط قلبی انسانھا با یکدیگر و ب�ا خویش�تن و جھ�ان بی�رون انتشارات وخبرھ�ای حقیق�ی م�ی ارتب�اط و ض�د ض�د باطی و خب�ری ھس�تند و عم�ال ر ارتاینھا ابزارھای بظاھ و ھمۀاست

ش�قاوت و اش�د ب�رده اس�ت و دلھ�ای بش�ری را ب�ھ جدید را در بی خبری و تاریکی محض ف�رو تمدنباشند و ه ای ب�ر ش�عور و معرف�ت و کیفی�ت حی�ات انس�انی نیف�زوده ک�ھ آن�را ک�اھش داده و ذر قساوت رسانیده است و

جن�ون ی خب�ری اس�ت ک�ھ م�ذھب جھ�ل وژھ کھ باقی مانده پرستش ھمین ابزارھا و تکنول�وکشتھ است و آنچدیوان�ھ ت�رین و عق�یم ت�رین و قط�ع رابط�ھ ت�رین . و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ ب�دبخت ت�رین و فساد شده است و

اطالع��اتی و جاسوس��ی و رس��انھ ای و ، عناص��ری ھس��تند ک��ھ بط��ور حرف��ھ ای در مراک��ز خب��ری و انس��انھاو ن�دارد ول�ی م�ی بین�یم ک�ھ اش�دبرقراری رابطھ نباید داش�تھ ب ارزشی جز ،» خبر«. اھی کار می کننددانشگ

بران�دازی م�ی رود –جاھالنھ تبدیل بھ ضد خودش شده است و در سمت خود تمدنمحصوالت این مثل ھمۀو قت�ل ع�ام اخب�ار ھ کانونھ�ای سانس�وررابطھ است و مراکز خبری و دانش اخباری مب�دل ب� ضد و خبر عامل

. و اینکھ کامپیوتر ھمچون دج�الی مب�دل ب�ھ را بازی می دھند و سرنوشت ملل را در دست دارند و آنھاشده . نخستین مخبران حقیقی انبی�اء انسانی آن است ھمین خاصیت شیطانی و ضد شده بواسطۀ تمدنپیامبر این . و چن�ین اس�ت ک�ھ بش�ر ی خبری و اس�ارت و جن�ون اس�تامروزه اولیای خدا ھستند و مابقی ب الھی بوده و ! : پیشگوئی و رمالی ل بھ خرافات کھن شده است تا شاید خبری بیابدمتوس خبرچین بار دگر ظاھرپرست

٣٢٧

دعا یا اغث الذاکرین یا اسرع المجیبین

. و اکثریت قریب بھ اتفاق مردم جز این ک�ار و ب�اری ندارن�د وھ�ر گ�اه ب�ا ادعا کردن ستن ویعنی خوا» دعا«

بن�درت کس�ی م�ی » ح�اال چ�ھ ک�نم؟«کسی از درمانده گیھایشان و ناکامیھایشان مشورت می کنند می پرس�ند: ی پرس�ند ک�ھ بندرت م�» چھ بخورم؟«نزد طبیب کھ میروند می پرسند : حتی بھ . » چھ نکنم؟ « کھ : پرسد

ھس�تند. » چ�ھ نبای�د ک�رد؟ « ر فک�ر ھس�تند و بن�درت د» چ�ھ بای�د ک�رد؟« و ھم�ھ در خی�ال » چھ نخ�ورم؟« چ��ھ نبای��د «و ش��رک و جھ��ل و ح��رص و حس��د اس��ت و وادی کف��ر » چ��ھ بای��د خواس��ت«و » چ��ھ بای��د ک��رد؟«

یده می شود. رون�دۀ(پرھیز) نام تقوی کھ وادی دین و اخالص و معرفت است» چھ نباید خواست«و » کرد؟در معنای دینی اش نزدیک می شود » دعا«خواست) بتدریج بھ حوزه چھ نباید کرد و نباید( »تقوی«وادی

و آنک�ھ از » خواھی�د م�را ت�ا ج�وابم را بش�نویدب«د ک�ھ خداون�د م�ی فرمای�د: وم�ی ش� قرآنو مشمول این کالم . معنای روشن و تحت ی دھدب مھم بھ او جوارھید آنگاه خدا را دعوی می کند و می خواند و خدا » غیر«بخواھی�د ت�ا ب�ھ ش�ما از م�ن «ان ک�ذاب تحری�ف ش�ده آن نیس�ت ک�ھ رفظی ای�ن ک�الم ک�ھ بش�دت در می�ان مفس�ال

الھ�ام است کھ بھ اشکال وحی و »سماع«و جواب خدا ھم . »جوابتان بدھم. مرا بخواھید تا«بلکھ » بدھم.ن میرس�اند. ی ش�ود و آن�ان را ب�ھ ش�ور و مس�تی و ش�کر و معرف�ت و یق�یو کشف و شھود بر اھلش عیان م

نف�اق در م�ردم گردی�ده اس�ت دروغین آیھ مذکور موجب تشدید کف�ر و ب�ی ایم�انی و این تفسیر و حتی ترجمۀ

٣٢٨

ب�دبین ش�ده و قرآنا و ددین و خ زیرا ھر چیزی کھ از خدا می خواھند ھرگز بھ آن نمیرسند و بتدریج بھ کل » کوه را از زمین بر می کند. اشداگر دعا خالصانھ ب«می فرماید: (ص). پیامبر اکرم منافق می گردندکافر و

ا م��ذکور و رھ مک��ر احادی��ث ائم�� و س��نت و ق��رآن. در ، نیس��ت و دع��ای خالص��انھ چی��زی ج��ز خ��دا را خواس��تنیعن�ی ب�رای » دع�ا کنن�د.ای مؤمنان از رسول و اولیای خدا درخواست کنید تا برای شما «مشھود است کھ :

. زیرا شما خود صالح و نیاز حقیقی خود را نمی دانید و از اھل اخالص و معرفت بخواھی�د ت�ا شما بخواھندرا خ�دا ک�افی اس�ت و ی�. ز دعا، می خواھند ھم فقط خدا را برای درخواست کنندۀ. و آنھا بخواھند برای شما

. کارخانھ خواستن ھا و نیازھا و آرزوھا ھمان ظ�ن (ذھ�ن) آدمی بھ کمتر از خدا راضی و بی نیاز نمی گردد ابزارھا و شرایط دنیوی را نمی تواند بخواھ�د ی و کاری جز این ندارد و جز دنیا و فنون وراست و ظن ھن

ت�ا بتوان�د خ�دا را اشدب درگاه حق بر است و دل باید زنده و عارف و مق . خواستن خدا و خدا خواھی کار دلمکررا می فرماید شیطان از راه خواس�تن ھ�ا و آرزوھ�ای قرآن. ھمانطور کھ ذھن را بی نیاز کندخواھد و ب

ویل دوزخ میدھ�د. حت�ی حتاو را بھ ناکامی و عذابھا میرساند و نھایتا بشر است کھ بر بشر وارد می شود و ھ�ر«: رمای�د ک�ھم�ی ف ق�رآناس�ت ھم�انطور ک�ھ بس بھ مسائل دین�ی ھ�م ش�رک اس�ت و ش�یطنتآرزوھای مل

ود و خ�دا انبی�اء خ�ود را از آرزوھ�ا پ�اک م�ی م�پیامبری را کھ مبعوث کردیم ش�یطان ب�ھ او آرزوھ�ائی الق�اء نآرزوھ�ا تب�اه کنن�ده « م�ی فرمای�د : (ع)ھ�ای دین�ی ب�وده اس�ت. و عل�ی ومسلما آرزوھای پیامبران آرز »سازد.

زد و ی�و عذاب از بطن خواستن ھ�ا ب�ر م�ی خپس ناکامی و شکست » عقل و دین است و ابزار شیطان است.ی محک�وم ب�ھ بطال�ت ش�ده ھ از ظھور اسالم کھ شرک بکل ھر خواستنی غیر خدا محکوم بھ بطالت است خاص

، دع�وی خ�دائی جز دین خ�الص مقب�ول پروردگ�ار نیس�ت . دع�ای خ�الص و کام�ل و مقب�ول در اس�الم است و ورب�ک�ھ اش�دعا و خواھش نداش�تھ ب. آدمی یا باید اصال اد خویش شدن است اللھیکردن و طالب مقام خالفت

. اگ�ر آدم�ی از خ�دا غی�ر او انسان اس�ت کھ حق اشدرسوا و بدبخت می شود و یا ادعائی جز خدا نداشتھ ب و . را بخواھد یا ھرگز برآورده نمی شود و یا خاصیت مورد نظرش را نمی یابد

٣٢٩

کرانس یا الطف الرازقین بین ر الشار شک ا یا

ت خ�ود یعن�ی است و میل بھ مستی، میل بھ بیخودی و فناس�ت و می�ل ب�ھ اص�لی » مستی«انسان فطرتا طالب ک�ھ در آنج�ا . پس میل بھ مستی میل بھ مبدأ خ�ویش اس�ت است کھ جایگاه قبل از خلقت انسان است »عدم«

خداپرس�تی و ی�ک حقیق�ت فط�ری و دین�ی اس�ت و گ�وھرۀتی پرس�تی انس�ان س�پ�س م جودی ن�دارد .جز خدا واز وادی رھ�ائی فق�ط –ی ای�ن ز خ�ود لگذشتن و رستن است. و» خود«میل بھ از ایثاری دارد و خداجوئی و

ای شناسی و س�یر و س�لوک در ب�اطن ب�ی انتھ� –یعنی در وادی خود . است میسرایمان و معرفت و اخالص از خ�ود رھ�ا و رس�تگار م�ی ، و چ�ون خ�دا را در خ�ود ی�افتی رس�یدنتا بھ مبدأ و اص�ل خ�ود یعن�ی خ�دا خود

در مراح�ل ای�ن راه ان�واع و » آنکھ خود را شناخت و خالص گردید رھ�ا ش�د«می فرماید : (ع)شوی کھ علی مس�تی معرف�ت ای�ن طۀمعرف�ت و بص�یرت و ش�ھودی ک�ھ بواس� د و باوغیبی برکام دل ریختھ می ششرابھای

م�ی فرمای�د ق�رآنھم�انطور ک�ھ ھا فرا می�رود.» خود«شرابھا حاصل می گردد سالک در مراحل گوناگون از ک�ھ از دوس�ت داش�تنی ت�رین چیزھ�ای خ�ود ایث�ار کردن�د) نوش�انیده م�ی ش�ود و نار (آنارشراب کافوری ب�ھ اب�

ش�راب «از مقاب�ل چش�م دل ب�ر م�ی دارد و بنیاد کف�ر را از نف�س ب�ر م�ی کن�د و حجابھ�ا را » کافوری«شراب درمان�ده گ�ان در آنانکھ حیات خود را وقف خدمت بی مزد و منت بھ مؤمنان و یتیم�ان و(ریاخا بھ» زنجبیلی

و خ�الص ش�دگانش ء از دس�ت پروردگ�ار ب�ھ اولی�ا» ش�راب طھ�ورا«) نوش�انیده م�ی ش�ود و راه خدا می کنن�د

٣٣٠

ی از نف�س پ�اک گ�ردد و فق�ط خ�دا بمان�د. و ای�ن ی بکل�خ�اکی و م�اد دنیائی و » خود«نوشانیده می شود تا آن وض�عیت مس�تی مؤمن�ان اھ�ل معرف�ت در ھم�ین دنی�ا را نش�ان م�ی دقیقا قرآنرستگاری کامل است. این آیات

ند و آن مؤمنانی کھ بھ این مراحل تع�الی و اخ�الص در ای�ن دنی�ا ھمین دنیا در بھشت خدا قرار دار دھد کھ ازاز ای��ن مس��تی برخ��وردار م��ی گردن��د و پ��اک م��ی ش��وند. د ب��ا م��رگ خ��ود وارد بھش��ت م��ی ش��وند ونرس��یده ان��

توأم اس�ت و خ�ود م�رگ موج�ب رھ�ائی از )کرانسمرگ با مستی ( کریم مکررا واقعۀ قرآنھمانطور کھ در ل ش�امل ح�ا ق�رآنب�ھ معن�ای مس�تی در » کرانس�« اصال لفظ است کھ مؤمنان از آن برخوردارند. و» خود«

(الک�ل) بک�ار نرفت�ھ » خم�ر« درب�ارۀمؤمنان و مخلصان و عارفان از ھمین دنیاست و اصال این واژه و معنا تباھی آور و عذاب آور است و موجب تشدید است زیرا خمر، مستی آور نیست بلکھ رخوت آور و سیاھی و

» خ�ود«ئی از اموجب رھ�رات ھم کھ ھمگی بھ قصد مستی بکار میروند و منیت است مخد » خود«و تقویت و از اش��دع�ذابھای ک�افران و منافق��ان م�ی ب اش��د از چن��دان م�ی ش�وند ونیس�تند بلک�ھ موج��ب اس�ارت دو ص�د

دست شیاطین نوشانیده می شوند و ب�ھ وع�ده مس�تی، ول�ی ج�ز درد و رس�وائی و اس�ارت ش�دید بھم�راه نم�ی ک��افران را ب��ھ ح��ال مس��تی «آم��ده نق��رآوع��ده ھ��ای ش��یطان دروغ اس��ت ھم��انطور ک��ھ در . زی��را ھم��ۀ آورد

، در جھ�ان کف�ر و ظل�م . ») می بینی حال آنکھ مست نیس�تند و ای�ن رخ�وت حاص�ل از ع�ذاب اس�ت.انرکس(کش�ی در ان�واع روش ھ�ا – براندازی و فساد و خود –رھائی تبدیل بھ خود –فطرت میل بھ مستی و زخود

ع م�واد مخ�در و داروھ�ای روان الک�ل و ان�واع متن�و ن آن مص�رفیجدی�د از رای�ج ت�ر تمدنکھ در ، می گردد» خود«بکار می روند ولی برای براندازی » خود«ن ھا و خواب آورھا می باشند کھ بھ قصد مسک گردان و

کارخان�ھ ع�ذاب بھم�راه ن�دارد . اش�د تخریب و عذاب و فساد و درد و دریوزه گی و مرگ تدریجی توأم با جز داروئی بھ قصد انھ�دام ذھ�ن اس�ت در این مواد قاچاقی و (ظن) است و ھمۀ ذھن خود پرستی و منیت انسان

کفر بر اصالت ذھن و ذھن پرستی استوار شده و شبانھ روز ب�ا تقوی�ت آن ادام�ھ م�ی دھ�د. تمدنحالیکھ این د اخودش بکار افتاده و دیوانھ شده است. و مصرف جن�ون آس�ای ای�ن م�و بھ ضد تمدنپس می بینیم کھ این

اس�ارت و اش�د اس�ت و ک�انون ماھی�تمعن�ا و وفیھای ک�ذائی نی�ز ب�ھ ھم�ینص�یش و پی�روان تئووادر میان در . عذاب است

٣٣١

اصحاب کھف ینیا اتق المتق یا اعجب الراشدین

ایم�ان خ�ود را ، دی�ن و ردانی بودند کھ در نظام طاغوت و س�تماصحاب کھف جوانم:« کریم می فرماید قرآن

ق ح�الل را در آن نظ�ام زر رشد و تع�الی ب�رای خ�ود نم�ی یافتن�د و ھیچ امکان اخالص و در خطر می دیدند وبا خود گفتند کھ پروردگارا ما را نجات بده و راه رشد را بر ما ھم�وار فرم�ا و خداون�د غیر ممکن می دیدند،

اگ�ررا بسوی غار ھدایت نمود و سیصد و نھ سال در آن غ�ار ماندن�د و گ�وئی ک�ھ خ�واب بودن�د ول�ی ھم آنھا می یافت و از وحشت می گریخت و آن دوران طوالنی ب�ر اص�حاب ررھگذری آنھا را می دید آنھا را بیداھر

. .» د ھ�دایت ش�وید کنید و عبرت گیرید ت�ا ش�ای تفکرکھ اشد. ب کھف بھ اندازه روزی و یا نیم روزی گذشتخط�ر مس�ئلۀ». اس�ت (ص) محم�دت سنت اصحاب کھف، زین پس سنت مؤمن�ان ام�« می فرماید: (ع)و علی

فاس��ق و تح��ت س��لطھ نظامھ��ای ش��رک و ری��ا و مس��ئلھ درآم��د ح��الل در چن��ین ایم��ان در می��ان م��ردم ک��افر وول ط��مس��ئلھ مؤمن��ان در ینت��ر، ھم��واره بزرگ وض��عیتی و امک��ان اخ��الص در دی��ن و تع��الی معن��وی و ب��اطنی

. غ�ار خ�ود رس�یده و روز ب�روز ش�دیدتر م�ی گ�ردد اش�د م�ان ب�ھ ز ال آخر تاریخ بوده است و خاصھ درعرصۀی یک�ی از س�نت ھ�ای عم�ومی ھم�ھ انبی�اء و اولی�اء و عرف�ای حق�ھ ب�ھ عن�وان مرحل�ھ ای از کل� رنشینی بطو

ریاض�ت کش�ی) ک�ھ بص�ورت ھ�دف در برخ�ی ادی�ان ( ھبانیتمحسوب می گردد و از ر ، حیات دینی و معرفتیھبانی�ت حاص�ل در دی�ن مس�یح نفی شده است و حت�ی ر قرآنت علنا در ی متفاوت است و رھبانی پدید آمده بکل

٣٣٢

ق م�ی نام�د و را یک روش غیر خدائی و من در آوردی می نامد و اکثر ریاضت کشان و تارک�ان دنی�ا را فاس�، انحراف�ی . رھبانی�ت و ریاض�ت کش�ی در ادی�ان ری از آنان ھدایت شدندانگشت شما می فرماید کھ فقط عدۀ

ت عائر دی��ن ب��ھ تبعی��ش��از دی��ن اس��ت ک��ھ در اس��الم ھ��م پدی��د آم��د و ن��وعی تقلی��دی گ��ری و ظ��اھر پرس��تی در در خط�اب ب�ھ (ع). و عل�ی ھوسبازانھ از مردان حق بوده است تا بھ مقام نبوت و ب�ھ اس�رار جھ�ان راه یابن�د

یعن�ی » ھیچ کس بھ قصد اینک�ھ متق�ی و زاھ�د و ع�الم و ع�ارف ش�ود، نش�د«مایالت کاذب می فرماید : این ت» .یدمبادا کھ از من تقلی�د کنی�د ک�ھ ک�افر م�ی ش�و:« ماید. و باز می فر تقلید ممنوع و کاذب و خطرناک است

ر و عل�ی ب�ھ ریاض�ت م�ی ھمانطور کھ ابوبکر وعمر و برخی از زاھدان ریاکار صدر اسالم ب�ھ تقلی�د از پی�امبنیت چنین روشی ھمانا حرص و بخ�ل ب�ر م�ردان پرداختند کھ نیتی جز تظاھر و ریاست طلبی دینی نداشتند و

تقلی��د و زھ��د گرائ��ی عم��ر و عثم��ان و ماھی��ت. ھم��انطور ک��ھ ی دنیاپرس��تانھ داش��تھ اس��تم��اھیتح��ق ب��وده و ، ھ�یچ انگی�زه دیگ�ر پرس�تی و ریاس�ت در لب�اس دی�نابوموسی اش�عری و امث�الھم رو ش�د و نھایت�ا ج�ز دنی�ا

زھ�د ری�ائی و تقلی�دی را رس�وا نم�وده اس�ت. ھم�انطور ک�ھ ماھیتنیز بطور کامل (ع). حافظ شیرازی نداشتندیش من�افق ، ام�روزه ش�اھدش ھس�تیم واھ نشینی را در برخی از درشی و چل نوعی مضحک از این ریاضت کصد رسیدن بھ اسم اعظ�م اس�ت ت�ا گ�نج ھ�ای زیرزمین�ی را بیابن�د و قو یا بھ کھ یا برای فریب اطرافیان است

ھ نش�ینی خود را تأمین نماین�د . و چل�د اعتیا اشی و مفت خواری وبھ پول و ثروت مفتی برسند تا مخارج عی نش�ینی و . چلھ نھ بھ ھوس خودش دعوت پروردگار بود و ، بھ امر و قرآنھم طبق نقل (ع)حضرت موسی

خ�دا ب�ر معرفت و جھ�اد در راه زلت و حتی غارنشینی و دوری از مردم امری است کھ در مسیر اخالص وع ھج�رت از ش�ھرھا و مس�ئلۀ . و . پ�یش م�ی آی�د و ام�ری ق�راردادی و ھوس�ی نیس�ت مؤمنان واقع م�ی ش�ود

تر از نماز اس�ت بھ مؤمنان توصیھ شده است و از امور واجب قرآنرا در فرار از مردم امری است کھ مکر پن�اه ب�ردن ب�ھ طبیع�ت و ک�وه و غ�ار . مسئلۀ گریز از شھر و از م�ردم و اشدو برای احیای دین خالص می بب�ازی و ھ�وس و جھل�ی ب�یش نیس�ت اش�دبھ خدا نب تقربو برای اخالص و اشداگر بر اساس ایمان و دین نب

ح�داکثر بص�ورت» روس�و«ی�ت مکت�ب طبیع�ت پرس�تی) و ترب( ھمانطور ک�ھ ای�ن ھ�وس در مکت�ب ن�اتورالیزمنھضت ھیپی گری بروز کرد کھ تماما بھ تباھی و فساد و اعتیاد و فحشاء و خودکش�ی گرائی�د و ن�ابود ش�د و

و ھیپ�ی گ�ری . ن�اتورالیزم تبدیل بھ خودکشی دستھ جمعی و جنای�ت گردی�د» جونز تاون«ا در شکل نھضت یای مدرن اساسا حاصل دنیاپرستی و اف�راط در عیاش�ی و و درویشی ھ وفیصو گرایشات کاذب عرفانی و تئو

مصرف پرستی و اش�رافیت اس�ت ک�ھ دنی�ا را ب�رای آنھ�ا تب�دیل ب�ھ ع�ذاب نم�وده اس�ت و ب�ر ھ�یچ ح�ق و ح�ق ک�ھ از روی بخ�ل و ریاس�ت طلب�ی (ع)و عل�ی (ص)دان پی�امبر. ھمانطور کھ اکث�ر مقل� پرستی ای استوار نیست

روی آورده بودند از اشراف بودند و اصوال امیال عامیانھ و قشری کمونیس�ت دینی بھ رھبانیت و زھدگرائیاش�راف اس�ت و و طبق�ات ش�کم س�یرھ از تو ھیپی گ�ری ھ�م در سراس�ر جھ�ان برخاس� یگری و نیھیلیزم باز

. ھمانطور کھ بسیاری از سرمایھ داران آدمخوار و جنرال ھ�ای اشدت و پوچی گری می ببر اشرافی پوششی وفی و درویشی گ�ری صتوان در تشکیالت موسوم بھ تئو شکنجھ گران سازمانھای جاسوسی را می ارتش و

آخ�رین ۀگ�اش�ی م�درن اس�ت و در جرکھ نوعی بازی و عی ضار ارواح و جن گیری مشاھده نمودو محافل اح .اشدھوس بازیھا و دنیاپرستی ھای کافران و ستمگران می ب

ی�اد خ�دا ، ذک�ر اس�ت و بواس�طۀ م�ان ،غ�ذای مؤمن�ان م�از الخرآدر « د: است کھ می فرمای (ع)حدیثی از ائمھ و این یکی از اصول س�نت اص�حاب کھ�ف اس�ت ». سیر می شوند زیرا رزق حاللی در جامعھ بدست نمی آید.

٣٣٣

ت برای آنھا ، بیش از روزی یا ت بیش از سھ قرن با یاد خدا سیر بودند و بھ ھمین واسطھ آنھمھ مد کھ بمد زی�را پ�س از م�رگ و ت�ا اش�دم�ی ب» بمیری�د قب�ل از آنک�ھ بمیری�د« بط�ول نکش�ید و ای�ن مص�داق یزنیم رو

، ب�رای آن مردگ�انی ک�ھ زن�ده ش�ده ان�د ی�ک ق�رآنھنگام قیامت کبری کھ مردگان برانگیختھ می شوند بھ نق�ل کان خ�ود مان و قیامت اس�ت و ھ�ر ک�س ب�ا ھ�م مس�لز ال. و امروزه کھ عصر آخر روزی بیشتر نکشیده است

حشر (جمع) می شود و گروھھای کافران و منافقان و کذابان و ستمگران در طبقات و انجم�ن ھ�ا و اتحادی�ھ ھای خود جمع می آیند ، مؤمنان خالص ھم بصورت گروھی کھ بسیار کوچک است گرد ھم جمع م�ی آین�د و

ند و از ن�زد خ�دا لخ�دا مش�غو با ھم زیست می کنند در جائی بسیار دور از حاکمیت طاغوت و شرک و ب�ھ ی�اد می باشند و اصحاب کھف ھر دورانی می باشند قرآندر منطق » حزب هللا«روزی می خورند و اینان ھمان

. دی�ن اس�ت در خ�ارج از حی�ات پس اصحاب کھف ھمواره در ھ�ر عص�ری م�ی باش�ند و آن حش�ر مخلص�ان در

ھ د و ب�نش�و ، ب�ا ھ�م مرب�وط م�ی خالص و تعالیاکثریت مردم و در طلب رزق حالل و حفظ ایمان و ا فاسقانۀچ�ون « : ق�رآنخداوند دلھایشان را ھمچون اصحاب کھف بھم مرب�وط و متح�د م�ی کن�د و ب�ھ ق�ول قرآنقول

و » مت�ر.پنج نف�ر باش�ند شش�مین آنھ�ا خداس�ت و ن�ھ بیش�ترند و ن�ھ کھارمی خداست و چون چ دناشسھ نفر بی م�ی فرمای�د و بھ شب زنده داری م�امر را مکر قرآنش را در نناشب زنده دارانند ھمانطور کھ خداوند مؤم

ا مھ خوابند، آنھ�روزھا در خوابند و شب کھ ھ» . یاد خدا در دلھا بسیار شدید است قول و ، شبھا« گوید : ھ کھ�ف اس�ت ک� پس از چشم مردم و از دنیا، کامال خوابند و این نیز اصل دیگ�ری از س�نت اص�حاب . بیدارندد و م�ی کھ چ�ون مردم�ان آنھ�ا را ببینن�د دچ�ار خ�وف و ھ�راس م�ی ش�ون اشدی می بمحمدت ؤمنان ام سنت م

گریزند. عموم�ا وی از دنی�ا و ب�ی نی�از از امکان�ات دنی�وی مب�را، حزب خ�دا ھس�تند ک�ھ اصحاب کھف در ھر عصری

ا بق�ول . زی�ر یل ص�الة حقیق�ناشناختھ اند و با امام زمان محشورند و تحت فرمان او م�ی باش�ند و اینانن�د اھ� وم�ام وجودش�ان اینانند اھل امر بھ معروف و نھی از منکر با ت». بی امام را صالة نیست « (ع)امام صادق

دوس�تان «مصداق این حدیث قدسی اند ک�ھ : ت ھای خدا بر روی زمین ونورھای ھدایت حق در مردم و حج آل ت . اینانندجاوید پنج تن آل عبا کھ ششمین آنھا خداس تعینو اینانند » عبای من ھستند. من تحت پوشش

. در ھر عصری رزنده و حاض محمد

٣٣۴

عرافاصحاب ا یا اکمل الخالقین یا اعرف العارفین

ھم�ھ چی�ز و ھ�ر کس�ی را م�ی شناس�ند و ب�ر اعراف مردانی ھس�تند ک�ھ عارفن�د ب�ر« : کریم می فرماید قرآنت ب��ر اص��حاب ھ��ل جن��ا دوزخ و ب��ین آن دو ق��رار دارن��د و ب��ر اھ��الی آن دو ش��اھدند و وئی ورای جن��ت وس��ک

از ام�ام ص�ادق نق�ل و». دنو جزای خود می کن اعراف سالم می کنند و دوزخیان در نزد آنھا اعتراف بھ حق پس امامان ما بانیان عرف�ان و ک�امالن در معرف�ت نف�س ». ھستیماصحاب اعراف ما « شده کھ می فرماید:

ای�ن احاط�ھ دارن�د و و جھ�ان عل�ماز این روست کھ ھر چیزی و کسی را می شناسند و بر باطن می باشند وھ ک�س را ش�ناخت مھر کھ خود را شناخت ھمھ چیز و ھ:« سلطان معرفت نفس می فرماید (ع)است کھ علی

ان معرف�ت کپ�س اص�حاب اع�راف و س�ال» اخت، ھ�یچ چی�ز و ھ�یچ ک�س را نش�ناخت.و ھر کس خود را نش�ن. یعن�ی خ�ود و خ�دا و جھ�ان م�ی باش�ند و ن�ھ طال�ب جن�ت (عرفا) ، طالبان ش�ناخت وعاش�ق معرف�ت ب�ر نفس

اھل جن�ت ھ�ر اھل رضوان می باشند کھ خداوند آنرا برتر از جنت نامیده است و طالبان رضای خدا ھستند واھد کھ ارتقاء یاب�د طال�ب رض�وان م�ی ش�ود یعن�ی طال�ب رض�ای خ�دا و دی�دار ب�ا خ�دا و ش�ناخت کام�ل کھ بخو، امیال اھل�ش در آن ی خود است ھمانطور کھ در جنت ھمۀبھ امیال و آرزوھا نمظھر رسید . جنت ، جھان

و بیند بھ ی�ک نظ�ر. یعنی جنت ، جمال باطن مؤمن است و ھر چھ کھ اراده کند در آن می دبرآورده می شوامی�ال ایث�ار ھم�ۀ ، گذشتن از خ�ود اس�ت و عرفان عرفات و . ولی رضوان و رسد بی ھیچ زحمتی بھ آن می

عرف�ان ، از پ�س مق�ام عرف�ھ و. لذتھای جاوید و برحق بھشتی است و رسیدن ب�ھ خ�دا و دی�دار ب�ا اوس�ت و

٣٣۵

اس�ت و ای�ن مق�ام امام�ان م�ا اس�ت و کامل است و از بھش�ت برح�ق و پ�اک خ�دا ھ�م فرات�ر رف�تنخود گذشتن و جالب اینکھ ھم اھل دوزخ و ھم اھل مخلص آنھا در تاریخ کھ ھمانا عرفای حقھ ھستند.مریدان و شیعیان

مق�ام » عرف�ھ« در ن�زد آنھ�ا اعت�راف م�ی کنن�د پ�س مق�ام دو ب�ھ اص�حاب اع�راف اطمین�ان دارن�د و بھشت ھررا ھف�ت ق�رآن« : م�ی فرمای�د (ص). ھمانطورک�ھ پی�امبر اک�رم شر اس�ت ایمان و خیر و توحید و ورای کفر و

ھم�انطور ک�ھ م�والی روم�ی م�ی ». ن�ھ ایم�ان. بطن است و چون بھ بطن ھفتم آن برسی ن�ھ کف�ر م�ی ی�ابی ودان م�ان موح�ھ . پس عرف�ای حق�ھ ، ن آن ھستیما، سرزمینی است کھ ما سالک فرماید در ورای کفر و ایمان

دان و پیشتاز آنھاست.موالی موح (ع)ھ علی و یکی شده گان ھستند کتش م�ی مکررا می فرماید اص�حاب اع�راف و عرف�ا کس�انی ھس�تند ک�ھ ھ�ر کس�ی را از ص�ور قرآنآنگونھ کھ

ا م�ین تماش�زد و در صورتش جمال دل و باطن او را می بینند و بھشت و جھنم و اھالی آنرا ب�ر روی نشناسط ب�ھ ش�ناخت لف�ظ عرف�ھ مرب�و ق�رآن. در ھمھ جای و نھ دانش خیالی . پس عرفا، علم جمالی دارند دنمی کن

مالم و مق�ع. پس عرفا بھ چنین علمی و بصیرتی رسیده اند و این عالیترین علمی و شھودی و جمالی استم�ی اس�ت ، کم�ال ھ�ر عل . پ�س عرف�ان معرفت نفس را اعظم علوم می دان�د (ع) ان است و اینست کھ علیسانص�داق ای�ن معرف�ا . ظ�ن نباش�ند رس�ند اگ�ر عل�م باش�ند و در کمال خود بھ عرفھ و عرفان میھا علم ھمۀ و

طن فران حتی ب�امی بینند ولی کارا برخی از مؤمنان خالص ھستند کھ باطن کافران « : ھستند کھ قرآنکالم » خود را نمی بینند.ھفتم دوزخ می باش�ند و آنھا ساکنان طبقۀ ی بھ این مسئلھ ندارند، ربط عی عرفانادان مد پس معتادان و شی

، ق��رآنرات) پن��اه ب��رده ان��د ت��ا ش��اید تس��کین یابن��د ول��ی بق��ول مخ��د ط ع��ذاب ب��ھ می��وۀ درخ��ت زق��وم (ک��ھ از ف��رافت�اده ان�د و از شدت عذابھای حاصل از دین فروشی و نفاق بھ رعشھ و نع�ره عذابشان بھ اوج رسیده است

. درحالیک�ھ فک�ر و گذاشتھ اند» ذکر«ھ ھای خود را ده و نام نعره ھا و ضج و نام این رعشھ را کرامات نھا. و ش�مس تبری�زی از عرف�ای ط�راز اول ت�اریخ اس�الم وم پرس�تانندزق درواقعر ندارند و ذکری جز مواد مخد

ان�د دل خوش داش�تھ ی سبزینگبرخی ھم بھ گیاه و « کھ : را شناختھ و می فرمایداین کذابان ماھیتبخوبی و ب��رای ھم��ین ھ��م برخ��ی از ش��اخھ ھ��ای ای��ن عرف��ای ک��ذائی علن��ا ب��ھ ت��دوین » ای��ن خی��ال ش��یطان اس��ت. و

مقام شیطان را عالیترین مقام در نزد خدا م�ی ایدئولوژی شیطان مشغولند و شیطان پرستی پیشھ کرده اند وای��ن راز زنن��د و ام��ن م��یدانن��د و ب��ا تحری��ف منافقان��ھ ای از برخ��ی از ک��الم عرف��ا ب��ھ ای��ن مس��لک ش��یطانی د

و «را جب�را تص�دیق م�ی کنن�د ک�ھ : ق�رآند و کالم خ�دا در نرسوائی نھائی آنھاست کھ خود را رسوا می ساز. و (ع)امام این عرفای فاسق شیطان اس�ت ن�ھ عل�ی درواقع. »دھند ستمگران شیطان را امام خود قرار میس�تم م کسانی ھمچون خودشان کھ ج�ز کف�ر و مک�ر وعیان دروغین ھبرای ھمین است کھ در اطراف این مد

و فسق و فجور نمی دانند جمع می آیند و بھ جان یکدیگر می افتند و بھ س�بک فراماس�ونری ب�ھ قل�ع و قم�ع ی ب�ھ دی�ن و کمت�رین قل . در نزد این گروه کمترین تع یکدیگر می پردازند و این ھم عذاب فوق عذاب آنھاست

و در محاف�ل ، دان ج�ز ب�ر زب�ان و ب�رای فری�ب ت�ازه وارء و امام�ان دی�ده نم�ی ش�ود احترام و ارادتی بھ انبی�ا. اتحاد و ھمک�اری ای�ن گروھھ�ای فاس�ق خصوصی خود علنا بھ استھزاء دین و انبیاء و امامان می پردازند

کیالت . و تش��� ت این���ان در چن���د ق���رن اخی���ر اس���تب���ا س���ازمانھای جاسوس���ی از جمل���ھ س���ن هدر پش���ت پ���ردرمحاف�ل ده اس�ت ک�ھ دھم دقیقا نخستین تشکیالت جھانی چنین عناص�ری فاس�ق و س�لطھ گ�ر ب�و نریفراماسو

٣٣۶

نمون�ھ ھ�ائی از وت خ�ادرویشی کاذب ایران ھم رخنھ نموده و آنھا را بخدمت گرفتند کھ بھ�ائیگری و انجم�ن ه اند. کھ در خدمت دربارھا و سازمانھای جاسوسی کار می کرد اشداین ھمکاری شوم و شیطانی می ب

بودن�د ک�ھ و مریدان علی (ص)و پیامبر (ع)جمع عرفانی و اصحاب اعراف در تاریخ اسالم ھمان علی نخستین و این�ان ای�ن اص�حاب را رھب�ری م�ی فرم�ود ، (ع) ت کھ بدستورعلیقرار داش (ع) در رأس آنھا سلمان فارسی

لغ�ت تص�وف ونیز معروفن�د » اب صفھاصح«یخ بوده اند و بھ تار فقیرترین انسانھای عصر خود و بلکھ کل ا ب�اس ت�ن آنھ�ک�ھ تم�ام مایمل�ک آنھ�ا از دنی�ا ل اشدآمده است کھ بیانگر راه معرفت نفس می ب» صفھ«ھم از

ن��ی یع» ص��فھ«مس��تان گ��رم م��ی ش��دند و ھ ای پش��مین ب��یش نب��ود ک��ھ در تابس��تان خن��ک و در زق��ب��ود ک��ھ خرمک�ر و ی س�نت ھ�ای امام�ان م�ا ب�ھ ب�از مواره مثل ھم�ۀ، این سنت ھم ھ. و در تاریخ و پشم پوشی» پشم«

ت م�ی گرفتھ شد و ھر فاسقی با بر تن کردن خرقھ پشمی دعوی تصوف و عرف�ان م�ی نم�ود و دع�وی س�لطننھ نش�ا . از عرف�ان و تص�وف عل�وی ھ�م برخ�ی از ھم�ین دع�وی کش�تھ ش�دند ۀطکرد کھ برخی از اینھا بواس�

. عذاب مبتال شدند اشد و بھ ھمین دلیل بھ ت نمودند ھای ظاھری آنرا گرفتھ و بازیچۀ شیطنھ اس�ت ف ری�ایی و عرف�ان ک�ذائی ک�ھ بص�ورت خانق�اه ب�ازی رون�ق یافت�در عصر جدی�د بزرگت�رین منش�أ تص�و

ند اریخ ھس�تت�یان می باشند کھ منشأ تحریف اسالم و شیعھ بوده اند و از فاسق ترین حکومتھ�ای وھمانا صفنھای ھم��ین ھ��ا س��رآغاز رواب��ط خیان��ت ب��ار ب��ا س��ازما یان را س��فید کردن��د وو حت��ی روی اموی��ان و عباس��

ودن��د س��ت ھ��ای فراماس��ونری ھ��ای غ��رب بوسیا مام��ا بازیچ��ۀت جاسوس��ی اروپ��ا و خاص��ھ بریتانی��ا بودن��د واج م�ی ان ازدوش�انجاسوس ھای بریتانیا در دربارشان زندگی می کردند و از اھالی اندرونی بودند و ب�ا دختر

دیاتورھ�ایاز جنایت ھای این صوفیان آدمخوار ھمین بس کھ پھلوانھای غول پیکری ب�ھ س�بک گال . نمودندپیچی آنھ�ا س�ر رومی تربیت نموده و ھمیشھ آنھا را گرسنھ نگھ می داشتند و کسانی را کھ از فرمان عرفانی

م�روز ک�ذائی ا عرف�ای . می نمودند در قفس بھ این گالدیاتورھای گرسنھ می دادند تا زنده زنده خورده ش�وند . ایران میراث آنھاست

٣٣٧

نتحارا یا اسرع الغافرین یا انحر العاشقین

کش�ی ب�ھ ام�ر خ�دا و ب�رای ح�ب و –دو ن�وع اس�ت : خ�ود ق�رآنیعن�ی خودکش�ی . و آن در منط�ق » انتحار«

و اگر نوشتھ بودیم برایشان کھ خ�ود را بکش�ید و ی�ا از دیارت�ان بی�رون روی�د، « : ، کھ می فرماید رضای اواین کار را جز تعداد اندکی عمل نمی کردند و اگر عمل می کردند بھ آنچھ کھ امر می شدند ب�رای آنھ�ا بس�یار

تقیم ھ�دایت یم و ب�ھ ص�راط المس�بھتر بود و در دین ثابت می شدند و از نزد خود بھ آنھا اجری عظیم می داد. مث�ل وارد ش�دن حض��رت اس�ت ش�ده زارشگ�و اولی��ای خ�دا چن�ین خودکش�ی در ت�اریخ انبی�اء» یم.نم�ودم�ی

بھ صحرای برھ�وت و (ع) و فرزند شیرخواره اش اسماعیل (ع) تش و فرستادن ھمسر خود ھاجرآابراھیم در . و ی��ا ان خ��دا رھ��ا نم��ودنرا تنھ��ا ب��ھ ام�� ب��ی آب و عل��ف و ب��ی آدمی��زاده ای در ص��حرای عربس��تان و آنھ��ا

در (ص) محم�دب�ھ قت�ل رس�انیدن ک�ھ در آن ش�ب برنام�ۀ (ص) محمدبر جای دوستش (ع) بیدن حضرت علیاخوآن مث�ل ی�ک برنام�ھ خودکش�ی اس�ت و ک�ل م�اجرای ک�ربال ک�ھ لحظ�ھ ب�ھ لحظ�ۀ. و ی�ا م�ی ب�ودرختخوابش حت

ک�ھ دیگ�ر ام�ری آش�کار ، ط ام�ام حس�ینتوس� (ع) مخصوصا بھ دس�ت گ�رفتن و ب�االبردن حض�رت عل�ی اص�غرازی خانم��انی و ب��ھ قت��ل بران��د –ب��ھ منزل��ھ خ��ود درواق��عای��ن واقع��ھ از خودکش��ی ھ��م برت��ر ب��ود و ک��ل اس��ت و

(ع)مخلصان در دین بوده و یا تن بھ کشتھ شدن دادن حضرت اس�ماعیل بدس�ت پ�درش اب�راھیم رسانیدن ھمۀنھا کشتن خود بھ دست خود نبوده است گر چھ نفس عم�ل چن�ین . ولی ھیچ کدام از ای تسھمین نوع ا ھم از

س�خن » دست«شی می نامد ولی از ک – نفس عمل سخن می گوید و لذا این وقایع را خود است و خدا ھم از

٣٣٨

ھ�ر ک�ھ بدس�ت خ�ود موج�ب ھالک�ت «م�ی فرمای�د: (ع). و عل�ی خودتان خود را بکش�ید نمی گوید کھ بواسطۀاغوا ش�دگان جز«خدا . و خداوند می فرماید : عون یعنی رانده شده از رحمت و مل» خود شود ملعون است.

، از رحم��ت خ��دا آن��ان ک��ھ خودکش��ی م��ی کنن��د از روی قھ��ر و ع��داوت از رحم��ت خ��دا م��أیوس نم��ی ش��وند وو خودکش�ی ک�ھ ام�روزه ک�ھ » . مکشید خود را کھ پروردگار بسیار مھربان است. مأیوس ھستند و در آتشند

ک�ھ ی�ا بص�ورت کش�تن خ�ود ب�ھ دس�ت خ�ود درآم�ده تم�دنت فریب است بصورت سنت این اکمی عصر کفر و حاتفاق می افتد و یا با بھ ھالکت انداختن خود در جنگھای چریکی و انتحاری کھ اساسا و اکث�را از روی قھ�ر

و اینان اغوا شده گی است غضب و نفرت و عداوت است کھ خداوند می فرماید حاصل فریب خورده گی و ورجوع بھ الکل و ان�واع در آتش دوزخ جای می گیرند. و نوع دیگری از خودکشی تدریجی بھ روش مدرن ،

کشی ت�دریجی و از ن�وع ری�ائی و منافقان�ھ –ور و روان گردان است کھ خود آداروھای خواب ر و مواد مخد االخره تحت عذابھای حاص�لھ از ای�ن است و لذا بدترین عذابھا را ھم بھمراه می آورد و برخی از این گروه ب

، دست بھ خودکشی مستقیم ھم می زنند و امروزه بخش عمده ای از خودکشی ھا در جوام�ع مواد و داروھا . اشدرات و روان گردانھای داروئی می بشھری تحت تأثیر مخد

آن ن��ابودیآن دس��ت میزن��د و از آن ب�ھ چن��ان نفرت�ی میرس��د ک��ھ ج�ز ب��ھ دم��ی ب��ھ کش�تن آچیس��ت ک�ھ » خ�ود«س�د ھمان نفس یا روان انس�ان اس�ت ک�ھ ب�ھ چن�ین ع�داوتی نس�بت ب�ھ خ�ودش میر» خود«؟ راضی نمی شود

ھ�م ک�ھ (نفس) را ک�ھ نم�ی کش�د و م�ی دان�د» خود« درواقعولی کسی کھ اینگونھ دست بھ خودکشی می زند از ت�ن وج�دا م�ی کن�د اینگونھ قابل نابودی نیست بلکھ ب�ا عم�ل خودکش�ی، ت�ن خ�ود را از نف�س »نفس«این

م ھ�انس�ان اس�ت و ھرگ�ز ن�ابود نم�ی ش�ود و خ�ود نف�س » خ�ود«. زی�را نف�س ھم�ان رھا م�ی گ�ردد ن�ھ نف�سای�ن وض�ع از حمل کننده و ظرف نفس است خود را کن�ار م�ی کش�د و. تن کھ غریزتا بر این امر واقف است

ت چن�ین اس�ت ک�ھ خ�ود را از اس�ار ت�ن درواق�عص م�ی کن�د. بیزاری صاحبش خود را تبرئھ و مرخ –از خود حق�ایق در. ھم�انطور ک�ھ م�ی دان�یم اش�دالش بدھ�د و نم�ی خواھ�د دیگ�ر حم� عدوئی نجات میج و متشن نفساگ�ر کس�ی ، تن امانت الھی در نزد نفس انسان است و ابزاری خدمتگزار است و برای ھم�ین اس�ت ک�ھ دینی

ک ب�ھ ی�ک ی�اعض�اء و ج�وارح در روز قیام�ت ھ�م ھم�ۀ وعمدا بھ بدن خود آسیبی برس�اند بای�د کف�اره بدھ�د داون�دش�اھدی ب�ر نف�س اس�ت. ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ خ ، ب�دن درواق�ع. گواھی م�ی دھن�د برای نفس انسان ،

وند بھ تن پس خدا. »بھ تو چشم و گوش و دل دادم آیا شکر نمی کنی؟« خطاب بھ نفس انسان می فرماید: لمھ ت و از کذکور نخست این مقالھ ھم صحبت بر سر امر بھ کشتن نفس اسم شی امر نمی کند بلکھ در آیۀک

ھ ب�ت�ن کش�ی اس�ت و کس�ی ک�ھ حاض�ر درواق�ع. پ�س خودکش�ی اکث�ر م�ردم نفس استفاده شده ن�ھ ت�ن و جس�دش�ی ی حاصل گریز انس�ان از نف�س کرش بھ تن کشی خودش نمیرسد و تن کشکا اشد(نفس) ب» خود«کشتن

:ع��روف عل��ی ھ��م ب��ھ ای��ن معناس��ت ک��ھ و س��خن م اش��درف��ان اس��المی نی��ز م��ی بمعروف��ی در عاس��ت ک��ھ س��نت ۀجم�ال اراد ا. و ھ�ر چ�ھ ک�ھ ب�ھ ظھ�ورموت اراده است در مقاب�ل ارادۀ خ�د و مسئلۀ» مردن بمیرید قبل از«

جامع�ھ رت�ن کش�ی) دنزدیکتر می شویم موج خودکشی ھ�ا (خدا نزدیکتر می شویم یعنی بھ ظھور امام زمان د و رات و داروھ��ای خ��واب آور و روان گ��ردان ھ��م بیش��تر م��ی ش��وتر م��ی ش��ود و می��ل ب��ھ مخ��د بش��ری ش��دید

دو ح�دود و، کشتھ می ش�وند یا بدست یکدیگر و یا بدست امراض کھ ظالمان یا بدست خود واینگونھ است م بشر نابود می شوند و مابقی بھ امام زمان ایمان می آورند. سو

٣٣٩

ردن ی م�معلوم است ولی چگونھ زیستن و برای چھ و در چھ وض�ع و کیفیت� عمر ھر انسانی در حساب ازلی رو ودا ت خ�ویش و غی�ر مس�تقیم بواس�طۀ. خودکشی بھر طری�ق مس�تقیم بدس� ار و عمل انسان استیتدر اخ و معن�ا و تماھی�، م�ی ت�وان دو ق�رآن، ک�ال طب�ق ن�ص ص�ریح ارت و یا عمدا خود را بھ ھالک�ت افکن�دنمخد

ح�ق تـاز محب و: یا برای رضای خدا و بھ امر خدا و در دین اوست اشدکامال متفاوت داشتھ ب سمت و نیت س�ت و چن�ینامام�ان ا یقین وبھ حب پروردگار است کھ مقام بسیار عالی است و مق�ام ش�ھداء و ص�د و پاسخ

ر ناک�امی د و تکبر . و یا از روی خود خواھی و دان استخودکشی ھا از آن خالصان و عارفان کامل و موح ق�رآنورک�ھ مسلما عملی ملعون است و ھمانطکھ اشدھوس ھای دنیوی و بھ قصد انتقام و عداوت و نفرت ب

دو دو ن��وع خودکش��ی در تض��اد آش��کار در ای��ن .»جایگ��اه چن��ین کس��انی در آت��ش دوزخ اس��ت«م��ی فرمای��د: ح��ب و رحم��ت اش��د خودکش��ی حاص��ل ی��ک پ��س . الس��افلینین ت��ا اس��فل معن��ای متف��اوت اس��ت از اعل��ی العلی��

ودکش�ی خان . یک�ی از تکب�رانتق�ام خداس�ت نس�بت ب�ھ م قھر و غضب و اشد گار است و دیگری حاصل درپروج�م اس�ت ک�ھ کوفھ بدس�ت اب�ن مل در مسجد (ع)شھادت علی خود را بھ ھالکت انداختن واقعۀل و ھای نوع او

وزدھم د و س�حر ن�ھم رسیده بو (ع) ا لو رفتھ بود و بھ علیآن دقیق محل این سوء قصد قبال و زمان و توطئۀز رف�تن ب�ھ را ا (ع) کھ در منزل او می زیس�ت بس�یار س�عی نم�ود ت�ا عل�ی (ع)ماه رمضان قنبر از مریدان علی ز وحشت درنپذیرفت. و حتی موقع ورود بھ مسجد، ابن ملجم را دید کھ ا (ع) مسجد منصرف سازد ولی علی

بی�دارش از خ�واب ، بط�رفش رف�ت و ، گویا کھ او را نش�ناختھ اس�ت (ع) رفتھ بود ولی علیگوشھ ای بخواب ست دت علی بد، خبر شھا . و عالوه بر این بیش از سی سال قبل از این واقعھ ھم کھ نماز صبح بخواند کرد

خبر لجم ھم ب�ام ابن بھ علی گفتھ شد و (ص)، از طرف پیامبر اکرم ابن ملجم کھ آن موقع از مریدان علی بود . شدن�ین بھ قومش پ�س از کف�ران نعم�ت و گ�رایش ب�ھ گوس�الھ پرس�تی چ (ع) کریم دستور حضرت موسی قرآندر ھ البت� .» ود.نزد خ�دا بھت�ر اس�ت ت�ا ش�اید توب�ھ ت�ان پذیرفت�ھ ش� خود را بکشید کھ این برای شما در«: است

ھ حت��ی آی��ھ آش��کارا معل��وم اس��ت ک��ای��ن از . ا را بخش��یدھ��کس��ی از ق��وم موس��ی خودکش��ی نک��رد و خداون��د آنتی و خودپرس�» خ�ود« . زی�را و خودپرس�تی» خود«خودکشی از روی قھر و غضب ھم نوعی توبھ است از

ع�رض در مگناھان و تبھکاریھای بشر است و کسی کھ حاضر بھ کشتن نفس خ�ود نش�ود ھم�واره منشأ ھمۀ» نف�س«زی�را رات گون�اگون .داروھ�ا و مخ�د طۀیکدفع�ھ و ی�ا ت�دریجی و بواس�تن کشی خ�ود اس�ت ی�ا بط�ور

اکامیھ�ا نھمواره در . کسی کھ از خواھش ھا و آرزوھای خود نگذرد خود و خودپرستی است ھمان کارخانۀت�ن «گی�زۀ پ�وچی م�ی کش�اند و ھم�ین پ�وچی انھمین ناکامی او را بھ ی�أس و افس�رده گ�ی و و قرار می گیرد

. م�ی باش�ند ی این آرزوھا ھستند کھ علت العلل خودکشی ھای کافرانھکافران و خودپرستان است. یعن» کشیخ��ود ق��رار م��ی گی��رد و ازره در مس��یر خص��ومت و نف��رت از خ��ود آنک��ھ از آرزوھ��ای خ��ود پی��روی کن��د ھم��وا

ی نی�ازی خودکشی می رود. پس خودکشی مخلصان از بی آرزوئ�ی و ب� مأیوس و بیزار می گردد و تا سرحد ، رآنق�پس طبق نص خودکشی کافران از پر آرزوئی و دریوزه گی و رسوائی است. ت ذات است وو صمدی افران�ھ وکعمل�ی اش�دنفرت و عداوت از دش�من و از روی انتق�ام بت انتحاری در جنگ ھا اگر از روی عملیا

ووی ش�عار این حقیقت لطیف و بسیار دقیقی است و مربوط بھ نیت قلبی انسان اس�ت و از ر ملعون است و . ایدئولوژی قابل استخراج نیست پس قضاوت این امور را بایستی بھ خدا وانھاد

٣۴٠

ش درک معرف�ت نف�س روی م�ی نمای�د و ای�ن ام�ر را ج�ز اھل� ودکشی نوع سومی داریم کھ در عرصۀو اما خودکش�ی . ای�ن خ امث�الھم ارنست ھمینگوی و جک لن�دن و ، ، وان گوگ نمی کند مثل خودکشی صادق ھدایت

ھیر فیلس�وف و روانک�او ش�» ارنس�ت ی�ونگر«ک�ھ اش�دگذر از برزخ وجود در وادی خودشناسی می بحاصل ر اس�ت . ش�خالء ب�ین ح�ق و باط�ل و خی�ر و عبور از عرصۀ درواقعمی نامد و » عبور از خط«آلمانی آنرا

حق و خی�ر ، از دوزخ و شر و بطالت و عذابھا رھیده ولی ھنوز بھ بھشت و در حوزه ای کھ سالک معرفته ب�رزخ دور . و ده است و دوران انتقالی استیرھیده ولی ھنوز بھ علم نرس وجود وارد نشده است. از جھل

س�ت ک�ھ او عرصھ بی زم�انی کش�نده ای سرگردانی و انتظار است تقالی بین بھشت و جھنم است و عرصۀانرط�ھ وز در این آلمانی نی . نیچۀ ستل نیاھل ذکر قلبی خدا، قابل تحم دین خالص و جز بر جز بر اھل صبر و

ب�ھ زب�ان فان نیز ای�ن عرص�ھ را تجرب�ھ و ط�ی ک�رده ان�د. ای�ن عرص�ھ ھم�انرھمھ عا . جنون رفت تا سرحد ھ�ان و جارزش ھای ظاھری ھ ای کھ بطالت و بی اساس بودن ھمۀامروزه، گذر نیھیلیزم روان است .عرص

ت ب��اطنی بدس�ت نیام��ده اس�ت و حقیق��ت اخ��روی وحی�ات و بش��ریت آش�کار م��ی ش�ود ول��ی ھن�وز مح��ک حقیق�ط�ری آن ف. کس�انی ک�ھ ب�دون اب�زار مس�لمی ک�ھ ھم�ان دی�ن و اص�ول جاودانھ ای بر سالک معلوم نشده است

دون حجت�ی شناسی وارد شوند در خطر این فاجعھ می باشند و کسانی کھ ب –است می خواھند بھ وادی خود ج�ز ظ�ن ، عمی�ق ت�ر نم�ی توانن�د رف�ت و ذھ�ن اسی دارن�د از ح�وزۀشن –آشکار و امامی مبین سعی در خود

ی ب�ک�ھ گ�ردد حقیقت و نور معرفت عیان میپوچی دنیا را بھ نمایش نمی گذارد و فقط در دل است کھ میزان د ک�ھ مستقیم وغیر مس�تقیم ع�ارض م�ی ش�و یدوست مخلص نمی توان بھ دل راه یافت و انواع خودکشی ھا

. وی س�تد کمی�اب و عب�رت انگی�ز ار. خودکشی ص�ادق ھ�دایت و امث�ال او از م�وا سترات اکمترین آن مخد اس�ت. گان معرفت ب�ودهوجودش برکتی عظیم برای تشن شناسی در فرھنگ ماست وددرد خو بزرگترین نعرۀمطلق�ھ . خداون�د ای�ن عمل�ش را از رحم�ت ود و از معرفت عل�وی ب�ی بھ�ره مان�دن عصر خود بوی از صدیقی . قرار دھد دای خواش بر رض

٣۴١

تبعیض یا اعدل الفارقین ض الواسطین بع یا ا

و زب��انز م��ذھب و س��نت ا دوران��ی ب��ود ک��ھ ک��ل بش��ریت ق��وم واح��دی ب��ود و« در کت��ابش م��ی فرمای��د: خداون��د

و گ�روه و گ�روه گردیدن�د وبعض�ی ش�دند) –بعض�ی ( واحدی برخوردار بود ول�ی بت�دریج ب�ھ تبع�یض افتادن�دک�ھ . و ھرگاه ھم دیکنید تا ھدایت شو تفکرکھ اشدزبانھای گوناگون و سنت ھای متفاوتی در پیش گرفتند. ب

اخ��الص بکش��اند و ب��ھ راه دی��ن واح��دی م��ردم روی زم��ین را ب��ھ ایم��ان و خداون��د اراده کن��د م��ی توان��د ھم��ۀی متف�اوت بھ تفاوت و تفرقھ افتادن و بھ گروه و زب�ان و روش و اعتق�اد خاص� پس تبعیض یعنی» داند.ربرگش�ری خداست و بخ�ودی خ�ود خی�ر و . پس این تبعیض از خداست و وحدت ھم از ق یافتنمابقی بشر تعل از

در برندارد ولی تبعیض در فرھنگ اعتقادی و سیاسی بشر ب�ھ معن�ای اعتق�اد ب�ھ برت�ری گروھ�ی ب�ر دیگ�ران و اصالت و سلطھ گری یک زبان یا مذھب و مسلک و طبقھ اقتصادی نسبت ب�ھ م�ابقی گروھھ�ای بش�ر است کریم صدھا مورد از اختالفات و تمایزات بین افراد و گروھھای بشری ذکر شده است ک�ھ قرآن. در اشدمی بگر خداوند ا« ید: . ھمانطورکھ می فرما این تبعیض ھا ھم خود خداست و بھ اراده و علم اوست ماھیتاصل

کسی و گروھی را ذلیل نماید و رزقش را ق�بض کن�د ھ�یچ ق�درتی ج�ز خ�دا نم�ی توان�د وض�ع آنھ�ا را دگرگ�ون نماید و آنرا کھ خداوند از نزد خود در حیات دنیا یا آخرت برتری و تفاوتی بخشید ھیچ کس�ی نم�ی توان�د ای�ن

رک�ریم ب� ق�رآناز آی�ات فراوان�ی در ». گ�ار.دراذن پرو. مگ�ر ب�ھ اراده و بستاند برتری را از آن فرد یا گروه

٣۴٢

باطنی بین اف�راد و گروھھ�ای ی و معنوی و ظاھری ومی آید کھ تفاوتھا و برتریھای دنیوی و اخروی و ماد بشری از طرف خدا امتحانی برای بش�ر اس�ت و مخصوص�ا امتح�انی ب�زرگ ب�رای مؤمن�ان و طالب�ان رش�د و

و در ش��ریعتھا « . ھم��انطور ک��ھ م��ی فرمای��د: ن��د و چگون��ھ عم��ل م��ی نماین��دچ��ھ حک��م م��ی کن تع��الی اس��ت ت��اتفاوتھ�ائی ان�دک ق�رار دادی�م ت�ا منافق�ان را رس�وا نم�ائیم و ای�ن امتح�انی ب�رای مؤمن�ان اس�ت ت�ا ش�اید ھ��دایت

یعنی حتی در شریعت انبیای الھی کھ امر واحد و راه واحدی است نیز تفاوتھائی جزئ�ی مث�ل تف�اوت » شوند.رس�وا م�ی ل ب�ھ ای�ن تفاوتھ�ا ،امتحاتی برای مؤمنان اس�ت و منافق�ان ب�ا توس� امورعبادی، وجود دارد کھ در

منس�وخ ق�رار داده اس�ت ک�ھ م�ی فرمای�د: ک�ریم آی�ات متش�ابھ و ناس�خ و ق�رآنشوند. ھمانطور کھ خداوند در اھ�ل معرف�ت وا م�ی ش�وند ول بھ چنین آیاتی دست بھ نفی و تبدیل دی�ن خ�دا م�ی زنن�د و رس�منافقان با توس «

اصوال تفاوت ھا و برتری ھ�ا و .»و نقیضی وجود ندارد آیات امر واحدی است و ھیچ ضد می دانند کھ ھمۀھ��ا و نی��ز در ع��الم طبیع��ت (مث��ل تم��دنت ھ��ا و گروھھ��ا و طبق��ات و مل�� تناقض��ات و تض��ادھا در می��ان اف��راد و

دنیوی می باشند و در بط�ن و کرات ھمگی امور ظاھری و اتذر جمادات و نباتات و ھا) بین حیوانات ولفصاز عالم ھستی ام�ری واح�د و ق�انونی واح�د جاریس�ت ک�ھ مؤمن�ان طالب�ان معرف�ت از ظ�واھر دنی�ا ج�دا ش�ده و

طریق معرفت نفس بھ ب�اطن آن راه م�ی یابن�د و از توحی�د جھ�ان ھس�تی برخ�وردار م�ی ش�وند. اص�وال جھ�ان خط�ر و وسوس�ھ و عذابھاس�ت ستی و قشری گری است و جھان ش�ر و ض�رر واضداد جھان دنیاپر تفاوت و

ر ش��پروردگ��ارا پن��اه م��ی ب��ریم ب��ھ ت��و از بگ��و « خط��اب ب��ھ مؤمن��ان م��ی فرمای��د: ق��رآنو از ای��ن روس��ت ک��ھ جھ�ان مخلوق�ات ک�ھ جھ�ان کث�رت اس�ت جھ�ان تبع�یض و اض�داد اس�ت و پرس�تندگان ظ�واھر . » مخلوقات تو.

، پناه ب�ردن ب�ھ ذات و ب�ھ یگ�انگی اس�ت در س�مت ب�اطن و ضررند و پناه بردن بھ خدا جھان ھمواره در شر . در وادی معرفت نفس کھ ھمان معرفت رب است یدیوجود و معرفت توحی فرمای��د: م��برح��ق ان��د ک��ھ خداون��د ھم��ھ از ح��ق ان��د و دروغ نیس��تند و اض��داد باط��ل و تفاوتھ��ا و برتریھ��ا و

ای��ن ول��ی پرس��تش.» م و مس��تقر نم��ودم ر ع��الم ھس��تی اس��ت را ب��ر ح��ق آفری��ددآس��مانھا و ھرچ��ھ زم��ین و«ت و کف�ر اس� باط�ل اس�ت ، میل بھ برتری طلبی و سلطھ و ظلم را در آدمی بر می انگی�زد تبعیض ھا کھ عمال

و اش�دب ، کفر می . یعنی مذھب دیالکتیک کھ ھمان مذھب پرستش اضداد است و سراسر عذاب بھمراه داردم در ھمگ�ی ھ� کب�ر ب�وده ان�د ویالکتیک ھمھ مس�لک ھ�ائی ظ�الم و متین ھم مسلک ھای حاصل از دبرای ھم

ی�ز مس�لک ن عدالت و تس�اوی طبق�ات اجتم�اعی و نھستند . مسلک کمونیزم و طرفدارا حال بطالت و نابودیارن�د ول�ی د را دض�داامپریالیستی ھمگی ظاھرا میل بھ از میان بردن تفاوتھا و ا انترناسیونالیزم کمونیستی و

ھم امث�ال و عمال بھ تشدید اضداد پرداخت�ھ و در می�ل ب�ھ س�لطھ گ�ری فرھنگ�ی و سیاس�ی و اقتص�ادی و زب�انیی تم�اھی ھر دو نآنیز نفرت از . یعنی پرستش اضداد و تفاوتھا و تبعیض شدند عمال از پرستندگان اضداد و

ھاییژوظ�واھر آن اس�ت و ھ�ر دوی ای�ن ای��دئول رس�د و آن پرس��تش دنی�ا و واح�د دارد و ب�ھ عمل�ی واح�د م�ی ، ھ خداس�تک�تبعیض ھا را بایس�تی از اص�ل و بنی�ادش و . تفاوت ھا دنیاپرست و قشری اند ، بظاھر متضاد: رمای��د. و ای��ن اس��ت ک��ھ خداون��د م��ی ف افت��اد و ی��ا ب��ھ پرس��تش آن پرداخ��تاینک��ھ ب��ا آن در فھ��م نم��ود ن��ھ

».لمی بسیار اندک دارند.حتی از ظواھر جھان ھم عدنیاپرستان «زی��را ھم��ھ س�نت واحدن��د ھم��ھ س��نت ھ��ا از م��ذھب واحدن�د و م��ذاھب از ھم��ۀ زبانھ��ا از زب��انی واحدن�د و ھم�ۀ

از انسان واحدی(آدم) می باش�ند و ھم�ھ ع�الم ھس�تی و مخلوق�ات متف�اوت و ب�ی نھای�ت آن از خ�القی انسانھا (خ�دا) م�ی رود م�ی توان�د ھم�اھنگی و وح�دت و جھ�ان بمیزانی کھ آدمی در سمت نفس واح�دۀپس واحدند .

٣۴٣

. و راه خداشناس�ی (توحی�د شناس�ی) ھ�م خودشناس�ی بیندبتضادھا را یگانگی موجود در اعماق تفاوت ھا وب�اطن جھ�ان ھس�تی . آدمی بھ میزانی کھ بھ عمق خود فرود می رود و طی طری�ق م�ی کن�د در عم�ق و است

واح�دی اس�ت چ�را ک��ھ انس�ان ھم�ان جھ�ان ص�غیر اس��ت و واقعی�ت، جھ��ان . ب�اطن انس�ان و وارد ش�ده اس�ت، ورود بھ خویشتن است ک�ھ . و نزدیکترین و میسرترین راه ورود بھ جھان ، انسان کبیر است جھان ھمان

دھد. تباھی نجات می ھالکت و کھولت وکثیر جھان بیرون می رھاند و از آدمی را از چرخ دنده ھای اضداد دیالکتی��ک اس��ت و اض��داد و و ظ��رف تحوی��ل دنیاس��ت و ل��ذا کارخان��ۀظ��اھر جھ��ان اس��ت ، آین��ھ ذھ��ن آدم��ی

ان وظ�ن پرس�تی) و ش�رک و بطال�ت اس�ت و ھم�ھ ذھ�ن پرس�تان و پی�ر( ذھ�ن پرس�تی اشد دیالکتیک محصول خی��ال و وھ��م و اندیش��ھ ھ��ای دم��دمی خ��ویش خ��واه ن��اخواه پرس��تندگان تبع��یض ھس��تند و نژادپرس��ت و زب��ان

ی ھمگ�ی حاص�ل ظ�اھر عقی�دتی و طبق�ات . تبع�یض ن�ژادی و باش�ند م�ی پرست و ظ�اھر پرس�ت پرست و طبقھن�ژادی . و اگ�ر تبع�یض درجات گوناگون پرستندگان تبعیض قرار دارند ظاھر پرستان در پرستی است و ھمۀ

پرس��تش ت و رس��وائی خ��ود رس��یده اس��ت بواس��طۀمعاص��ر جھ��ان ب��ھ اوج ش��د تم��دناعتق��ادی در و زب��انی وھم�ھ بانی�ان ان�واع تبع�یض ھ�ا و اش�دآمیز ذھن و عصر انتلکتوالیزم است کھ مکتب اص�الت ظ�ن م�ی ب جنونان�واع تبع�یض اش�دت ب�ھ ظ�ن پرس�تی بش�ری ا رش�د فزاین�دۀقرن ھیجده و نوزده و بیستم بوده ان�د و ب� فالسفۀ

دش می باش�یم . جھان و خاصھ مغرب زمین شاھ رکھ در اواخر قرن بیستم در سراسرپرستی میرسد ھمانطودر بط�ن لیبرالی�زم و ، تبع�یض پرس�تی م�ی باش�ند ط از رسواترین و ب�دنامترین ان�واعنازیسم و صھیونیزم فق

مرات�ب مخ�وفتری ق�رار دارد و کارخان�ھ اکث�ر ن�ژاد پرس�تی ھ�ا ق�رن حاض�ر در سوسیالیزم نیز تبعیض پرستی اتح��اد آش��کار لیبرالی��زم و نازیس��م و و و این��ک آش��کار) ص��ھیونیزم و کم��ونیزم( . اتح��اد پنھ��انی ب��وده اس��ت

. میسوس��یالیزم ھس��ت ص��ھیونیزم ھمگ��ی دال ب��ر ای��ن حقیق��ت اس��ت و این��ک ش��اھد اتح��اد ب��ین امپری��الیزم وند و ھیتلر حزب خ�ود را سوس�یال دات سوسیالیستی سربرآورتفکرسم و صھیونیزم از بطن یھمانطور کھ ناز

بانی�ان ندیش�ھ ھ�ای لیبرال�ی پدی�د آم�د و ھم�ۀوسیالیزم ھم از بطن ا. و ھمانطور کھ س ناسیونالیزم نامیده بودن�ھ از طبق�ھ ک�ارگر. بورژوا سربرآوردند و ۀسوسیالیزم و کمونیزم از جملھ مارکس و انگلس و لنین از طبق

بلکھ ب�ھ ظ�اھر مس�یحی ھس�تند مث�ل خان�دان فقط یھود نیستندھمانطور کھ شدیدترین صھیونیست ھای جھان راسم عبادی روزھای یکشنبھ را ھرگز از یاد نمی برند و بھ کلیس�ا میرون�د درحالیک�ھ بزرگت�رین راکفلر کھ م

این دو پدی�ده ب�دون کمکھ�ای م�الی ای�ن خان�دان ق�ادر ب�ھ مدافعان نازیسم و صھیونیزم در این قرن بوده اند ودامایر، حکوم��ت م��رگ پلی��دترین صھیونیس��ت ھ��ای ت��اریخی یعن��ی بانوگل�� ھم��انطور ک��ھ در عم��ل نم��ی بودن��د .

زی از میان ب�ردن ی میل بھ مساوی ساچھ حد . پس می بینیم کھ تا کمونیستی شوروی ھم بھ عزا می نشینداست و دی�ر ی�ا زود ب�ھ عم�ل واح�د و نژاد پرستی ، امری واحد ھا با میل بھ برتری طلبی وتفاوت ھا و تضاد

بھ لح�اظ تجرب�ھ نی�ز م�ی ت�وان دی�د ک�ھ ھم�واره . اصوال رسد . و این امر دال بر بطالت دو میل استیاتحاد مت ب�ا تس�لیم آن چی�ز م�ی ش�ود زی�را در ض�دی و نھایتا بھ وح�دت ب�ا آن چی�ز میرس�دعداوت با چیزی ت وضدی

. پ�س از ھم�ین چیزی، آدمی بتدریج از جنس آن چیز می شود و بھ آن چیز آلوده و با آن یکسان می گ�رددوح�دت و یگ�انگی اس�ت ، تض�ادی می توان فھمید کھ در بطن ھ�ر تف�اوت و مثال بسیار عمومی و ھمھ جائی

تفاوت و کث�رت و تض�اد م�ی ش�ود. ب�ھ لح�اظ منطق�ی ھمان یگانگی است کھ موجب تبعیض و کھ قرار دارد و جھ�ان ھس�تی و انس�ان از ام�ر واح�دی آم�ده و ب�ھ ام�ر واح�دی می�رود و کث�رت و ظاھری ھم اگر دقت کنیم و

٣۴۴

جھان معرفت یابد و ھدایت گ�ردد و تا انسان بتواند بر حقیقت توحید انتقالی است ینابینی وتناقض وضعیتی ب . رشد بدست آورد تعالی و

ج�ود اس�ت و ع�الم و ماھی�تمعرف�ت در و تفک�رانگیزه ھمھ اموری ظاھری و تضادھا ھا و تفاوتھا و برتریدا، نزد خ رنھا دکریمترین وعزیزترین انسا« : می فرماید قرآنابزار تعالی و رشد می باشند و ھمانطور کھ

) ب�ھ معن�ایدر ن�زد توحی�د( تقوی کھ عنصر برتری انسان در نزد خداست». نھا ھستندآاز خود گذشتھ ترین انس�ان و . امیال و آرزوھا و ھوس ھای خویشتن است و درجات تق�وی درج�ات ایث�ار اس�ت پرھیز از خود و

اس�ت و ی کند و ھمواره در حال فرارفتن از خ�ود و گذش�تن از خ�ویشاھل معرفت سراسر در تقوی زیست من�د پ�ر م�ی ک در وادی از خود گذشتن است کھ فاصلھ و نفاق بین چیزھا و ارزش ھا و معانی و تبعیض ھا را

توحی�د را وبھ وحدت جھان میرس�د کھ اینگونھ است بر جای خالی این تفاوت ھا قرار می گیرد و» خود«و حس�ب ی گ�ذرد بر. یعنی انسان متقی و اھل معرفت توحیدی بھ میزان�ی ک�ھ از خ�ود م� یابد و ببیندمی تواند در

ش�ع رین و خات�و در پ�ائین ان خودپرس�ت)تکب�راز چشم مرمانده تر و حقیرتر بنظر میرسد (ظاھر فقیرتر و دان را . یعن�ی جھ�ردان�ددنیاپرستان ب�از م�ی گ را بھ دنیا و ممکن بشری قرار می گیرد و تمام دنیایش ترین حد

یچ ک�ھ ھ�ین�د و م�ی ببھ جھان وا می گذارد و آنگاه توحید و یگانگی و عدل و رحمت را در ھمھ جا م�ی بین�د س�ت و اظلمی در کار جھان نیست و جھان غرق ع�دل و مھ�ر پروردگ�ار وتبعیضی و تضاد خالء و نقصی ورون پاک م�ی ھ انسان وجودش را از جھان بیک. بھ میزانی خود استوار است ولی نمی داند ھر کسی بر حق

د ش ب�ازگردف دست می کش�د، م�ی توان�د بخ�ودکند و جھان را بھ جھان بر می گرداند و از این دزدی و تصر بیند. بھم ن راو در خودش راه یابد و ره ذات و توحید بگیرد و یگانھ شود با خویشتن تا یگانگی جھان برو

س��ت وک و س��رقت نفس��انی انس��ان از جھ��ان اف و تمل��حاص��ل تص��ر دھا ،تن��اقض ھ��ا و تفاوتھ��ا و تض��ا ھم��ۀ تضاد می و جھانیان نقصان ، در کار جھان و حاصل دریوزه گی انسان از جھان است و بھ میزان این دزدی

ز جھ�ان ادل تضاد م�ی ش�ود ک�ھ ھ�ر دو ع�اقبتی یکس�ان دارد. اگ�ر آدم�ی دس�ت و یابد و تضادپرست و یا ضد ا غرق در وحدت می یابد. ، جھان ر بکند

٣۴۵

ضعف ین اشدیا اقوی المستضعفین یا اضعف الر

انس�ان در حی�ات دنیاس�ت. ض�عف ب�ھ معن�ای ن�اتوانی در تحق�ق بخش�یدن ب�ھ ضعف بزرگترین مشکل و مسئلۀ

ض�عف . پ�س ض�عفی نیس�ت اال طن خ�ویشناتوانی در ظھور ب�او امیال خویش است . پس ضعف یعنی ارادهآنک�ھ آگ�اه و معت�رف «و نیز م�ی فرمای�د: » و انسان را از ضعف آفریدم«: . و خداوند می فرماید در ظھور

یعنی کسی کھ ضعف خود را شناخت و در ن�زد » پذیرفت اوست طالب و مطلوب. آنرا شد بر ضعف خویش وت . پ�س ق�و غیر اوو نیز خود اوست و نھ در خارج او ت است و مطلوبشخود انکار نکرد طالب حقیقی قو

، نقط�ھ ق�درت و توان�ائی اس�ت و . پس معرفت بر ضعف خ�ویش و قدرت انسان در بطن ضعف او قرار داردو پیروزی از قدرت است. تضاد ب�ین » ھر کھ خود را شناخت پیروز شد.« می فرماید: (ع)علی ھکاین است

و نف�اق و ری�ا و بخ�ش منش�أ اغتش�اشو بش�ر اس�ت ، عم�ومی ت�رین تض�اد ک�ل دانائی ذھنی و توان�ائی عمل�ی. زی�را دان�ش س�رحد جن�ون و خودکش�ی می�رود یعنی تضاد نیز افزوده م�ی ش�ود و ت�ا . یشعظیمی از عذابھا

توانائی نمی افزاید بلکھ ناتوانی بش�ر را بیش�تر عری�ان قرضی است ھرگز بر یھ ای و فرضی ورذھنی کھ عامعاص�ر خاص�ھ در تم�دنفریبی ھای –ھا و جنایتھا و خود یبزھکار ناکامی موجب بخش عمدۀ این کند و می

خواستھ ھا می افزاید ولی در عوض عاھا و. دانش ذھنی بر اد اشدمی ب) (مدرسھ ای میان اھل دانش ذھنیغری�زی بش�ر را ھ�م ه وو لق، توانائیھای ب�ا ایجاد تکبر و غرور لکھ بواسطۀاصال بر توانائیھا نمی افزاید و ب

٣۴۶

ارس�ازی و تکنول�وژی ھ�یچ ن�ائی بش�ر در ابزا. تو عق�یم م�ی س�ازد و از ک�ارآئی ب�از می�دارد دھ�د و تحلیل میو بلکھ تمام قوای جسمانی و روانی بش�ر را ستاوانسانی ایجاد نمی کند و این قوت در خارج توان و قوۀ

، بش�ر را . تکنول�وژی کن�د کدام از آرزوھایش وف�ا نم�یھم بخدمت خود می گیرد و بھ ھدر میدھد و بھ ھیچ ع�ای آش�کار این ی�ک اد عاطفی روز بھ روز ضعیفتر می کند و روانی و ذھنی و بھ لحاظ جسمی و عصبی و

خرد را تقوی�ت ذھن ،ند و نھ دانش ک، جسم را قوی می . نھ ورزش اشدثابت شده بر ھر اھل تعقلی می ب وده ای�ن نن�ای�ن چن�د دھ�ھ اخی�ر ثاب�ت ک . تجربۀ روان و دل را قدرت و لطافت می بخشد، نھ ھنرھا می نماید وو دان�ش د. بلکھ ورزش ھای کاذب و حرفھ ای، تن را استثمار نموده و شکننده و رنجور می س�از ادعاستل را لطاف�ت د ، و تعقل را از مغز می گی�رد و مف�ت خ�وار و دزد ب�ار م�ی آورد و ھنرھ�ا تفکرخالقیت ، ذھنی

دان�ائی عاری�ھ رمنظو اشداگر درست ب» توانا بود ھر کھ دانا بود«. ضرب المثل می ربایند و تخلیھ می کنندای و ظنی و مدرسھ ای نیست بلکھ دانائی قلبی و خودجوش و فطری و الھی است ک�ھ از عل�م ل�دنی خ�دا در

، ض�د (ع)مان عاریھ ای بقول عل�ی است حتی ای» خود«. دانش خودی موجب تقویت ، سربرآورد ذات انسانعاری�ھ ای حاص�ل از تکنی�ک و س�رمایھ و اس�لحھ و رواب�ط اجتم�اعی و امث�الھم ھ�م . پس قدرت ایمان است

ذھ�ن نم�ی فروش�ی م�ی کش�اند . –و موجب تباھی است و آدمی را ب�ھ ب�ازار خ�ود قدرت وجود فرد استضد . و ای�ن اس�ت ک�ھ ذھ�ن اینک�ھ او را در دام م�ی ان�دازدھای آدمی لباس عم�ل بپوش�اند مگ�ر تواند بھ خواستھ

. زیرا ذھن صاحب اراده ای نیست کھ چن�ین ت�وقعی از آن بت�وان داش�ت ک�انون حسرت و یأس است کارخانۀب��ھ ض��عف و اراده و ق��وت، دل اس��ت ک��ھ ح��ریم خداس��ت و خداس��ت ک��ھ ق��وی و ق��دار وغن��ی اس��ت. و آدم��ی ت��ا

دل توج�ھد از آن دس�ت نم�ی کش�د و ظ�ن پرس�تی را رھ�ا نم�ی کن�د و مناتوانی ذھنی خود آگاه و معت�رف نش�و. و می بیند کھ دل کافی اس�ت . آنگاه کھ بھ دل رسید می بیند کھ اوست طالب و ھم اوست مطلوب نمی شود

اس�ت آش�کار م�ی » افزون�ی«. و اینست کھ در حریم دل، ضعف ، معنا و حقیقت دیگرش کھ و ھیچ کم نداردض�عیف ک�اربرد ق�درت الی�زال دل خ�ویش ، سان اھل معرفت نفس و ب�ھ دل رس�یده خ�ود را درشود و اینک ان اراده و آرم�ان . و آدمی بمیزانی کھ بھ حریم دل نزدیکتر می شود ک�ل ت خداستت دل از قو می یابد زیرا قو بیرون�ی ع�ین تواقعی�م�ی بین�د ک�ھ ش را در بیرون بھ عین م�ی یاب�د وواقعیتکشف می کند و خود را بتدریج

ذھ�ن عاری�ھ ای اس�ت. پ�س رات خ�ام و کورکوران�ۀانسان است و بس�یار برت�ر از تص�و حقیقت و اراده و حق زیرا خود را فراتر از ھر قدرتی می بیند و اینست کھ صبور و قانع م�ی ش�ود ، نیازی بھ قدرت ندارد اھل دل

در بیرون مطلوب می یابد و این است کھ ب�ھ طلب ھا و نیازھای خود را . یعنی ھمۀ و مقام رضا ھمین استلحاظ امور دنیوی و مادی در فقر باقی می ماند فقری کھ عین سلطنت است و کمال فخ�ر و ب�ی نی�ازی اس�ت.

کس�انی ک�ھ بظ�اھر . وارث�ان زم�ین نامی�ده ش�ده ان�د» مستضعفین« بنام قرآنو چنین انسانھائی ھستند کھ در ظھ�ور زم�ین را عرص�ۀو در حقیقت قدرتمندترین انسانھا می باشند و کل ضعیفترین انسانھا از نظر مردمند

ت ھ�ای نامی�ده م�ی ش�وند ک�ھ حج�» س�لطان مب�ین« ق�رآنآرمان و اراده خود می بینند و اینانند کسانی کھ در نخس��تین این��ان م��ی باش��ند ک��ھ (ص)محم��دو (ع)آش��کار خداین��د و رھب��ر و دادرس مؤمن��ان م��ی باش��ند و عل��ی

. این مستضعفین ب�ھ ای�ن دلی�ل زم�ین را ب�ھ ارث م�ی برن�د ک�ھ زم�ین را بود» فخر من است فقر،«شعارشان . پس وارثان جھان، عارفانی ھستند ک�ھ س�لطان دل ش�ده ان�د کشف کرده اند از شعاع نور معرفت دل خویش

و ضعف می باشند. و بظاھر اسوۀ فقر

٣۴٧

غرور ◌ الفاتحین غر یا ا یا احق الغارین

نفس�انی بش�ر اس�ت و ب�ھ لح�اظ فریب�ی اس�ت ک�ھ وض�عی درون�ی و –بھ لحاظ لغت ب�ھ معن�ای خ�ود » غرور«

است و ھمواره گفتھ می شود غره ش�دن تکبر ستائی و –عرف و بروز بیرونی ھمان صفت خود فرھنگ وا نم�ی توان�د دیگ�ران را ت�ش�ود ھم�انطور ک�ھ ھرگ�ز نھای . و آدمی ھرگز بھ غی�ر خ�ودش مغ�رور نم�ی بھ خود

دھن�د مگ�ر خودش�ان و فریب نم�ی:« کریم می فرماید قرآنکھ اشدفریب دھد و فقط قادر بھ فریب خود می ب، غرور حاصل نزدیکی شیطان بھ انس�ان اس�ت و ش�یطان ھ�م طب�ق ک�الم خ�دا فق�ط ب�ھ ام�ر قرآنو طبق » را.

ان نزدیک می شود و دروغ و ریای خودشان را بھ خودشان می باوران�د و ام�ر خدا بھ دروغگویان و ریاکارفریب��ی اس��ت و غ��رور نامی��ده م��ی ش��ود. پ��س ھم��ھ –ای��ن ھم��ان خ��ود دروغ��ین را ب��ر آنھ��ا غال��ب م��ی کن��د و

م�ی ق�رآند ھم�انطور ک�ھ ن، دروغگوی�ان و ریاک�اران حرف�ھ ای ھس�ت پرس�تان –ران و خ�ود مغروران و متکب . بدانی�د ک�ھ ش�یطان دبخودتان مغرور می کن ان آرزوھایتان را بر شما زیبا می کند و شما راشیط« : فرماید

کاالئی جز غرور ندارد و کافران ھم جایگاھی جز غرور ندارن�د. زی�را ب�ھ پرس�تش دنی�ا مش�غولند و دنی�ا فق�ط ریبند. ب�ا دروغ و پس کافران در دنیا پرستی است کھ بھ شیطان میرسند و خود را می ف» غرور است. محل

م�ان ھو ای�ن رس�ند ریا می خواھند بھ دنیای بیشتری برسند ولی با کمک شیطان فقط بھ دروغھای خ�ود م�یو آنگون�ھ اشد، خشوع و تواضع است کھ مسلک صادقان می ب مغرور شدن است . نقطھ مقابل غرور واقعۀ

٣۴٨

ش�کر م�ی کنن�د و و ی خواھن�دم�ین ع�ذر م�می فرماید آنگاه کھ بر روی زمین راه میروند گوی�ا از ز قرآنکھ . زم�ین، مغروران گردنھائی برافراشتھ دارند و پای بر زمین می کوبند و گویا از زمین طلبکارن�د برعکس ،

خاک است و مب�دأ و مع�اد انس�ان اس�ت و ص�ادقان و اھ�ل معرف�ت ب�ھ اص�ل خ�ویش احت�رام م�ی گذارن�د و ای�ن بیزارن��د و خص��م خویش��ند زی��را ھم��واره فری��ب م��ی خورن��د و احت��رام ب��ھ خویش��تن اس��ت و مغ��روران از خ��ود

. پ�س ھم�ۀ ن خودشان را م�ی گی�ردمدا، ھمین فریب ناکامند زیرا سعی می کنند کھ دیگران را فریب دھند و ، مغرورن��د و انس��ان س��عادتمند و ص��ادق ب��ھ ک��ام رس��یده متواض��ع اس��ت و ناکام��ان و رس��وایان و تبھک��ارانو ب�ھ ک�ام ه. و انسان سعادتمند کھ از صدق خود بھ س�عادت رس�ید فتنرار گرتواضع یعنی در وضع خویش ق

. غرور از ب�ی متواضع گردیده است در وضع خود و بر جای خود قرار گرفتھ و ، دل رسیده و بھ دل رسیدهشناس�ی اس�ت ت�ا –بازگش�ت ب�ھ خ�ویش و خ�ود قراری و گریز انسان از خویشتن است پس عالج غرور، در

. آنک�ھ در خ�ود نیس�ت در دیگ�ران اس�ت و م�ی خواھ�د ب�د و در خ�ود ق�رار گی�رد ت�ا متواض�ع ش�ودخود را بیاج��ای خ��ود س��ازد و س��لطھ گ��ری و زورگ��وئی و ح��س مالکی��ت ب��ر دیگ��ران از وی��ژه گ��ی دیگ��ران را وض��ع و

اه مغروران است و برای مسلط شدن بر دیگران مجبورن�د ک�ھ دروغ بگوین�د و ری�ا کنن�د ت�ا بتوانن�د در آنھ�ا ر . کسی کھ خود را نمی شناسد چگونھ دیگران را می شناسد ت�ا این تالش عبثی است لییابند و مقیم شوند و

. پ�س کب�ر خود بگیرد الکشان شود و آنھا را بھ زیر سلطۀم گردد و مسلط راه یابد و بر آنھا نھاآ بتواند برت بر عزیزان کھ لباس عاطفھ و محب و استکبار و سلطھ گری و زورگوئی و احساس مالکیت بر زیردستان و

ش�ده ک�ھ گم�ان ب�رده ان�د فریبی (غرور) –کھ چنان دچار خود بیگانگان است -تن دارد، از ویژه گی از خود پرس�تی دنی�ا. کھ می توانند وجود دیگران را تصاحب کنند حال آنکھ از تصاحب وجود خ�ود ع�اجز مان�ده ان�د

ش و غ�رور و مغ�رورش م�ی س�ازد مر را بر دروغگو مشتبھ می کن�دانسان را بھ دروغ وامیدارد و دروغ، ا –. ع�الج غ�رور در خ�ود و تبھکار می کند و بھ ان�واع ع�ذاب م�ی کش�انداو را سلطھ گر و ستمگر و فاسق

ی�افتن انس�ان ص�ادق و خ�الص و ع�ارفی اس�ت ک�ھ در مق�ابلش درشناس�ی –و راه حقیقی خ�ود شناسی است خاشع و تابع شوی.

٣۴٩

غیب یا اکرم الغایبین الظاھرین اشدیا

جھان ھستی برای ھر انسان و گروھی دو وجھ دارد: وجھی را ک�ھ ب�ا ح�واس و ذھ�ن و ھ�وش و دل در م�ی

ھود اس�ت د. وجھ نخست جھان شنیابد و می فھمد و وجھی را کھ بدین واسطھ ھنوز نمی یابد و درک نمی ک. بس�یاری از ای�ن دو وج�ھ تف�اوت دارد و درج�ۀ ت. و ب�رای ھ�ر ف�رد و گروھ�ی نس�ب م جھان غی�بو وجھ دو

ش�ھود رس�یده اس�ت و ش�ود ب�رای برخ�ی از مؤمن�ان ب�ھ مرحل�ۀآنچھ کھ برای اکثر مردم غی�ب محس�وب م�ی از اس�اس ایم�ان دین�ی و ایم�ان . اعتقاد بھ عالم غی�ب از ای�ن رو عینی گردیده و تبدیل بھ ایمان و یقین است

ھ�دایت ش�دن در ظلم�ت س�لوک و رش�د و مکاش�فھ اس�ت و گ�وھرۀ گردد کھ انگیزه و ق�وت بخدا محسوب مییم، عل�م و معرف�ت حقیق�ی فق�ط از دس�تاوردھای مؤمن�ان اس�ت و ن�ھ رک� ق�رآنجان است و برای ھمین ھ�م در

و ق�رآن و اینس�ت ک�ھی م�ی باش�ند سیر ظواھر م�اد ایمان و میلی ندارند و فقط ا کافرانی کھ بھ غیب اعتقاد وفریب�ی اس�ت. ت�ا –خ�ود ن است اصال علم نیست بلکھ بازیچ�ۀامامان ما می فرمایند کھ آنچھ کھ در نزد کافرا

می�ل و ت�وان گ�ام اش�دو دل انسان نسبت بھ عوالم غیبی ایمن و محکم و بی باک نشده ب اشدایمان بھ غیب نبتوان رسیدن بھ علوم حقیقی و مکاشفھ ھم نخواھد ب�ود. ب�رای جود نخواھد داشت وو ، تاریکی برداشتن در

ان ب�ھ خ�دا ک�ھ ح�افظ و ھ�ادی مؤمن�ان اس�ت، ق�رار دارد. از ای�ن م، ای بھ غیب ایمانھمین است کھ در محور . ب�ا ایم�انی ن�دارد ک�افر اس�ت ش�یطان اعتق�اد و ک و ج�ن وئ�م�ی فرمای�د آنک�ھ ب�ھ وج�ود مال قرآنروست کھ

ن یبانی�ان و کاش�فان نخس�ت اتف�اق ھم�ۀ ھت قری�ب ب�ھ�م م�ی ت�وان دی�د ک�ھ اکثری� ی بھ تاریخ علوم دنیویتوجھ

٣۵٠

اس��پینوزا، ، پاس��کال ، داروی��ن ، : مث��ل نی��وتن ب��وده ان��دفن��ی ھ��م انس��انھائی معتق��د ب��ھ غی��ب ی و عل��وم م��اد ، ربن حی��ان، ابوریح��ان بیرون��یانیش��تن ، رازی ، اب��ن س��ینا ، ف��ارابی ، ج��اب ، بق��راط ، پاس��تور ، فیث��اغورث

تم�دنو ب�ی ایم�انی ب�ھ غی�ب در ، خیام، ش�یخ بھ�ائی و دیگ�ران و بس�یاری از اینھ�ا خداپرس�تانی بن�ام ھس�تند از اس�ماء و ص�فات خ�دا » غای�ب«. ولی معاصر موجب از میان رفتن رشد نوابغ علمی دنیوی ھم شده است

و » معل���وم«و » مش���ھود«و » ش���اھد«، »رحاض���«،» ظ���اھر«، ص���فاتی چ���ون نیام���ده اس���ت و ب���رعکسو کالم امامان است. ول�ی انس�ان ک�ور اس�ت و نم�ی بین�د و بای�د قرآناز اسماء خدا در » واقع«و » موجود«

؟ در بی�رون؟ . ول�ی در کج�ا لق�اء هللا را دارد ی اھ�ل مع�راج اس�ت و وظیف�ۀمحم�دمان لببیند و مخصوصا مساس��ت ک��ھ »دل«ن نھ�ان و مرم��وز ب�اطن انس��ان اس��ت و درب�ش . و غی�ب ھم��ان جھ��ا ! از درون خ��ویش خی�ر

ب، در باید حاضر گردد تا حاض�ر را (خ�دا) ببین�د و دل و . پس این انسان است کھ غایب است منظر خداستفن�ون ن عل�وم ویم�ن ب�رون جس�تجو کن�د و نق�ب زن�د ج�ز ھورود بھ عالم غیب اس�ت . آدم�ی ھ�ر چ�ھ در جھ�ا

غی�ب و س�یر و ع�ذاب اس�ت چی�ز دیگ�ری نم�ی یاب�د. پ�س راهج�ب اس�ارت و دن و مودنیوی کھ فق�ط وب�ال گ�ررس�یدن ب�ھ . از ایم�ان ب�ھ غی�ب ت�ا راه رف�تن در غی�ب و سلوک الی هللا چیزی جز معرفت نفس عل�وی نیس�ت

وارد شدی بتدریج جھان بیرون را ھم می یابی و می بینی کھ (دل) . و چون از درب غیب (خدا) منشأ ایمان، س�الک و مس�افر غی�ب درون اس�ت ک�ھ بی�رون را . پس مؤمن بھ غیب ھ پنداشتھ بودی، نیستاصال آنچھ ک

اینست کھ راه علوم واقعی و بیرونی ھ�م راه معرف�ت نف�س اس�ت و اینس�ت ک�ھ . ھم کشف و معلوم می سازدوم حقیق�ی د و عل�ن�خداوند می فرماید کھ کافران و دنیاپرستان حتی بر ظواھر دنیا ھم علم�ی بس�یار ان�دک دار

. و چن�ین اس�ت ک�ھ در کم�ال غی�ب پیم�ائی درون اس�ت ک�ھ اشددنیا ھم در نزد مؤمنان اھل سلوک غیبی می ب، خداشناس�ی اس�ت از ای�ن روس�ت ک�ھ . اگر خ�ود شناس�ی می شودر و ظھور خدا در برون ھم دریافت حضو ھس��ت و راه مش��اھدۀن��ھ و ش��یاطین ھ�م ک و اجئ�مال ناس�ی اس��ت و راه مش��اھدۀش – ، غی��ب شناس��ی –خ�ود

، : انس�ان (ع) برافکنی از جھان پ�رده برانداخت�ھ ای ک�ھ بق�ول عل�ی» خود«چون پرده از . باطن جھان است ، از جھان عینی بی�رون ھ�م ک�ور اس�ت و فق�ط . پس انسان غافل از غیب و جاھل بھ خود جھان فشرده است

ست .، امام زمان ا . و مظھر کامل غیب آشکار خویش است اسیر ظن

٣۵١

قتال ی القاتلین ح یا ا یا اقتل الخالقین

ن�ای ت�ال در معقتوب�ھ ناپ�ذیر را داده اس�ت. و کھ بھ مؤمنانش حکم قتال س�تمگران است یتنھا دیندین اسالم

ھ�ا ان دینش تنپیامبر اسالم و مؤمن . و ، کشتن است ی ھمان نبرد کردن است و یکی از حاالت و مراحلشکل ر ن�د. در س�ائدی�ن خ�دا جنگی�ده ای ارمؤمنانی در طول تاریخ بوده ان�د ک�ھ شمش�یر بدس�ت گرفت�ھ و ب� پیامبر و

رده ک�ن دف�اع ل س�تمگرامعجزات قھری اش از انبیاء و مؤمن�ان در مقاب� ، این خداوند بوده کھ بواسطۀ ادیانت�اریخ یچ کت�ابی در ط�ول. و شاید در ھ اشدشھورترین آن می بقومش از م حضرت موسی و است کھ واقعۀ

وان گف�ت ک�ھ . و م�ی ت� بیش از یکص�د مرتب�ھ اشدو مشتقاتش استفاده نشده ب» قتل« از واژۀ قرآن بھ اندازۀ ق�انفارای منب�است. و این وض�ع بھان�ھ ای یخ تا بھ امروز رتا ترین کتاب کل ، قھری ترین و غضبناک قرآن

و ی�ک مس�لک ، اص�ال اس�الم را دی�ن خ�دا ندانن�د ب�ا قی�اس ظ�اھری ب�ا س�ائر ادی�ان دی�ده اس�ت ت�او جاھالن گرابیم ای�ن ی�عل�م (ع) عل�ی ت و آغ�از والی�تخ�تم نب�و اگ�ر بت�وانیم ب�ر حکم�ت و عظم�ت واقع�ۀ. سیاسی بخوانند

و بلک�ھ ک�ل ی اس�الملی�دا، ب�ھ مثاب�ھ فھ�م یک�ی از نق�اط کای کبیر را ھم یافتھ و فھمیده ایم و فھم این معم معم مان است . ز الادیان الھی است و وجھ تمایز اسالم بھ عنوان دین آخر

قیامت است پس خ�تم نب�وت ھ�م از ی ظھور خدا در بشر است و بھ منزلۀ عرصۀاگر والیت و امامت بھ معناف�ر و س�تم و خداس�ت بھم�راه مؤمن�انش برعلی�ھ ک تجل�یک�ھ (مظھ�ر ح�ق) ھمین بابت اس�ت و ح�اال خ�ود ام�ام

خ�ود را نخس�تین (ع) . ولی مؤمنان بی امامشان قتال نمی کنند. برای ھمین است ک�ھ عل�ی شرک قتال می کند

٣۵٢

. ن�دارد ، کسی چنین حقی امام زمانین خدا قتال نموده است و تا ظھور و آخرین انسانی می داند کھ برای داس�ت. و (ع) والیت، محصول شمش�یرعلی . دین خالص و است است حق (ع)علی اگر اسالم محصول شمشیر

ب فقر اس�ت ک�ھ ب�ر اس�تکبار و و صاح اشدمی ب» صاحب فقر«نام شمشیرش ھم ذوالفقار است کھ بھ معنای ان را پاره کرده اس�ت یعن�ی ھم�ۀو دنیا پرستان می تازد و بقول خودش رشتھ ھای بقای دنیا و دنیاپرستدنیا

اینھم��ھ تک�رار ش�ده اس�ت ک��ھ ق�رآنش�تھ اس�ت. و ای��ن اس�ت ک�ھ در دنیاپرس�تان را ب�ھ قت�ل رس��انیده اس�ت و ک. و درجائی دیگ�ر م�ی فرمای�د یعنی کشتھ شده اند» و نمی دانند یت مردم مشرک و ستمگر و مرده انداکثر«

. و در ھرعص��ری نی��ز وج��ود عارف��ان و عل��ی واران و ن��ور ک��ھ خ��دا اینھ��ا را کش��تھ و ب��ھ قت��ل رس��انیده اس��تمنافق�ان م�ی س�تمگران و مش�رکین و ۀودشان است کھ در حک�م ذوالفق�ار اس�ت و کش�ندت وجمعرفت و قھاری

و . ، وج�ود و ن�ور معرف�ت دکت�ر ش�ریعتی در حک�م ذوالفق�ار زم�ان اس�ت باشند ھمانطور کھ درعص�ر حاض�ر ندی� حقیق�ی مرک�ب قل�م علم�ای« می فرمای�د : (ص)اینست کھ رسول اکرم در د و ب�ح�م�ن از خ�ون ش�ھدای ا

.» رتر است بینداختی�د نبھ سوی دش�منان تی�ر شما« و مؤمنان آمده است کھ : (ص)خطاب بھ رسول قرآنو اینست کھ در

آنق��رم و در در اس��ال. »بلک��ھ خ��دا آنھ��ا را ب��ھ قت��ل رس��انید ر ان��داخت و ش��ما آنھ��ا را نکش��تیدی��بلک��ھ خ��دا تز چش�م عرصھ غیبت ظاھری امام زمان اخداست و چون در تجلی از اسماء خداست و مؤمن محل » مؤمن«

. نور معرفت و اخالص است قرار داریم پس قتال ھم امری غیبی است و بواسطۀمشرکین

– س موج�ب خ�ودأو ھم�ین ی�» و چون دین در شما خالص شد مشرکین م�أیوس ش�دند.« و نیز می فرماید : ی اف�راد وانواع روش ھا شاھد خودکشزمینھ ھا بھ ستمگران است کھ امروزه در ھمۀ براندازی مشرکان و

گروھھای ستمگر ھستیم کھ بدست خود و یا بدست یکدیگر کشتھ می شوند. شناس�ی –خ�ود « م�ی فرمای�د: (ع) ، معرفت نفس است ھمانطور کھ علی امروزه قتال با کفر و شرک و نفاق

، بنی�اد لفق�ار معرف�ت نف�سآدم�ی بمیزان�ی ک�ھ ب�ا ذوا. »بھ مانند شمشیر خوردن از روب�رو ب�ر ص�ورت اس�تک در در خ�ود ب�ر ان�داخت و خ�الص ش�د ب�ھ ھم�ان می�زان مش�غول قت�ال ب�ا ظل�م و ش�ر اشرک و ظلم و جھل ر

ون آدم�ی ، در دست مؤمنان اوست. چ�(ع) ھمان ذوالفقار است کھ از علی ، . معرفت نفس جھان بیرون است طۀنف�ر بواس� شده اند ھر گ�اه ک�ھ ی�ک آفریده از نفس واحدی قرآنت بھ قول بشری از نفس واحده است و کل

معرفت نف�س پ�اک و خ�الص گردی�د، ریش�ھ ش�رک و جھ�ل و ظل�م در نف�س ک�ل بش�ریت م�ی س�وزد و از می�انی ورزن�د اص�رار م� ر نموده و ب�ر کفرش�انمیرود و آنگاه آنان کھ توبھ می کنند نجات می یابند و آنھا کھ تکب

مبتال می شوند و کشتھ می گردند. براندازی بھ اشکال گوناگون –بھ خود

٣۵٣

حق یا اخلق الباقین ق الحاقین ح یا ا

س��ماء ک�ھ ن�ام مطل�ق اوس�ت غی�ر قاب�ل وص�ف ت�رین ا» هللا«از اس�ماء ذات خ�الق یکتاس�ت و پ�س از » ح�ق «

رح�ق نھاست را بند زمین و آسمانھا و ھر آنچھ کھ در آو خداو« کریم می فرماید: قرآن. اشدپروردگار می ب ».آفریدھ��م در جھ��ان دت��رین مباح��ث اس��ت وھرگ��زی در جھ��ان اندیش��ھ ھ��ای غی��ر دین��ی ھ��م از مجر و حقیق��ت حت�� ح��ق

عب�ث تعبی�ر ش�د و نھایتا در نیھیلیزم و پراگماتیزم، نوعی خرافھ و خیال فلسفھ ھا بھ تعریفی معلوم نرسید وی پ�وچ م�اھیتاص�الت عم�ل) ق�رار دارن�د و ( ی معاصر جھان کھ ھمگی برم�دار ان�واع پراگم�اتیزمدر فلسفھ ھا

حق و حقیقت عبارت است از ھر آنچھ کھ قابل تبدیل بھ عم�ل نف�ع « : گرا یافتھ اند اینگونھ تعریف می شودای�ن تعری�ف نھ�ائی از در» ی زن�دگیش م�دد رس�اند.عینی و ماد یتواقع درشر بو بھ اشدگرایانھ برای بشر ب

ظ�اھر پرس�تی را تماش�ا اش�د ول داش�تھ م�ی ت�وان جھ�ان را ھ�م مش�مده و ک�ل آم�غ�رب پدی�د تم�دنحق کھ در کرد کھ چگونھ فلسفھ و ظن گرائی غربی پس از حدود دو ھ�زار س�ال ت�الش ب�رای ی�افتن تعریف�ی از حقیق�ت،

نھ ترین امیال بشری ش�ده اس�ت و جال�ب اینک�ھ بھ چنین ابتذال و قشری گری رسیده است و سخنگوی جاھال. یعن�ی در مھ�د ی�دب�رآورد و در آمریک�ا تکمی�ل و ت�دوین گرد این تعریف و مکتب پراگماتیزم از انگلستان سر

ول�وژی معاص�ر و حقیقت عمال مشمول حال دانش فنی و تکن . این تعریف از حق شیطنت و فریبکاری و ظلمژی و دان�ش فن�ی ل�ویعن�ی تکنو ، نھ�ائی ای�ن تعری�ف اس�تپرستی) پاس�خ (فن تکنولوژیسم می شود و مذھب

٣۵۴

یدن بھ تکنول�وژی ھ�ر چ�ھ سھمان حقیقت است کھ بشر در طی ھزاران سال در جستجویش بوده است و با ررس�د و ب�ھ حقیق�ت نائ�ل م�ی آی�د . وسیع تر و تمام اتوماتیک تر و ھمگانی تر و ارزانتر، بشر ب�ھ حق�ش م�ی

ده است و حتی ش�یعھ و ت قریب بھ اتفاق ملل و دول شعمال مسلک اکثری علنی کفر است این مذھب کھ بیانس�روش ، آق�ای عب�دالکریم ھم بھ خود کشانیده است تا آنجا کھ فیلسوف انقالب فرھنگی ایرانروحانیتش را

ری و آق�ای مطھ��» ی اس�ت و ب�دون آن امک�ان حی�ات ن�دارد.معرف�ت دین�ی محص�ولی از دان�ش فن��:« م�ی گوی�ددارد دانشی کھ امروزه در نزد دانش�مندان ب�ی ش�ماری ق�رار :« فیلسوف انقالب اسالمی ایران ھم می فرماید

ی انبیاء و اولیای خداست کھ در آن دوران در ھر عصری فق�ط در ن�زد ی�ک ی�ا ن ھمان اشاعھ و انتشار علم لداس�ت. از یف ملح�دان غرب�ی از ح�ق پس تعریف علمای جاھل جھان شیعھ ھم دقیقا ھمان تعر. »چند نفر بود

بطالت و ناحق بودن این تعریف از حق ھم�ین ب�س ک�ھ ای�ن تکنول�وژی و دان�ش فن�ی ک�ھ گوی�ا مظھ�ر حقیق�ت ھ�یچ ب�ر رف�اه و منافع وجودی و حیاتی بشر ق�رار گرفت�ھ اس�ت و ن�ھ تنھ�ا ۀاست امروزه علنا در تضاد با ھم

اش را در معرض نابودی قرار داده اس�ت و ای�ن ستییات و ھح ی بشر نمی افزاید بلکھ کل لذات و عزت ماد ، جز عذاب و تباھی برایش بھ بار نیاورده و بلکھ اصال در تضاد ب�ا خ�ودش افت�اده اس�ت و ناحق بشری حق

بران��دازی اس��ت و ک��امپیوتر ک��ھ گوی��ا برح��ق ت��رین ح��ق –ھ��ر ش��اخھ از ای��ن باط��ل ح��ق نم��ا، در ص��دد خ��ود ح�ق تکنیک�ی محس�وب م�ی ش�ود در درون خ�ودش ب�ا وی�روس خ�ود مش�غول ل�وۀتکنولوژی است و آخرین ج

م�ا « . و خداون�د م�ی فرمای�د:اش�دنابودی خویش است و این دلیل کافی برای باطل بودن این حق ک�ذائی م�ی بمی فرماید کھ خداوند جھان را بر حق آفریده و با علم قرآن». حق را بر باطل می افکنیم تا آنرا نابود نماید.

علی با حق اس�ت و ح�ق ب�ا عل�ی « : حق می فرماید دربارۀ (ص) . و پیامبر اکرم رحمتش توسعھ می بخشدو رس�یده اس�ت یعن�ی ب�ھ جھ�ان پ�س عل�ی ب�ھ ح�ق ». ت م�ی کن�داست و علی بھر س�و گرای�د ح�ق ھ�م او را تبعی�

رس�یده اس�ت و . پس علی ب�ھ ذات کائن�ات چیزی رسیده کھ عالم ھستی بر آن استوار و باقی و موجود استاست کھ علی را پیروی می کند و نھ علی ، حق را. بھ اساس و بنیادش دست یافتھ است و عجب آنکھ حق

ع�الم ھس�تی چون در صدد جستجوی حق برآمد و بھ پیروی از حق پرداخت حق را مرید خویش نمود. یعن�یعلم�ی نیس�ت « : دست یاف�ت و فرم�ودعلم عالم دی بود کھ بھ ھمۀرا مرید و تابع خویش کرد و در ھمین وا

جدی�د از حقیق�ت را دریاف�ت. تم�دندر اینجا بھتر می توان بطالت آخرین تعری�ف ». مگر آنکھ من کاشف آنم نھ آنک�ھ او را اشدزار و تسلیم انسان حق یاب بگزیرا حق اگر حق انسان و جھان است بایستی تابع و خدمت

اس�ماء و ص�فات خ�دا چ�ون ب�ھ کم�ال ظھ�ور . ھم�ۀ کام�ل برس�اند بھ اس�ارت و تب�اھی بکش�اند و ب�ھ ب�رده گ�یم�ی ق�رآنص�فات خداس�ت ھم�انطور ک�ھ ظھ�ور کام�ل ھم�ۀانسان مح�ل برسند صورت و کالبد انسانی دارند و

انسان آشکار می ش�وند و فرماید فرشتگان ھم ھر گاه بخواھند بھ اذن خدا بر مردم آشکار شوند در صورتپ�س ح�ق ھ�م در . در صورت بشری (امامان و مخلصین) بر م�ردم آش�کار م�ی ش�وندنیز نور ھدایت خدا ھم

والیت و امامت ھمان عرصھ ظھور کامل و جم�الی دین اسالم و عرصۀ در انسان ظاھر می شود و، کمالش پی�امبر . چن�ین ظھ�وری داده ش�ده اس�ت انطور ک�ھ در ادی�ان ماقب�ل ھ�م م�ژدۀم�حق در انسانھای کامل اس�ت ھ

اس�ت ک�ھ حت�ی از ح�ق ھ�م ف�را رف�ت و ح�ق ت�ابعش (ع) جمال حق است و بعد از او علیستین مظھر اسالم نخ» م�ن هللا ھس�تم«و این بھ معنای » من حق ھستم « ف دیگری است کھ گفت ج ھم عارگردید و منصور حال

ی�ن فات خ�ویش و ا، یک�ی از اس�ماء خداس�ت و ن�ھ خ�ود خ�دا و خ�دا برت�ر و من�زه اس�ت از ص�نیست زیرا حق اپرس��تی کاملن��د و من��زه کنن��ده) خ��دا از ص��فاتش م��ی باش��ند و مظھ��ر دی��ن خ��الص و یکتم��ردان تس��بیح کنن��دۀ (

٣۵۵

نی�ز م�ی فرمای�د: (ص) محم�دصفاتش شرک است وعلی بودن برتر از حق بودن است و پرستش خدا بواسطۀاس�اس وعم�ق و ن بھ حق و حقیقت، رسیدن بھ کنھ عالم وجود است و کنھدرسی». من دھر (زمان) ھستم«

، انسان است و انسان حق عالم است زیرا ع�الم ب�رای انس�ان خل�ق ش�ده اس�ت وگرن�ھ خل�ق نم�ی عالم ھستیشد. پس ظرف و راه حق و حقیقت راه باطن پیمائی و معرفت نفس است و معرفت نفس درجات معرفت حق

و چنین کسی عل�ی را و حق یابی است و کسی کھ بھ حق خویش در خویش رسید بھ حق جھان رسیده است موال و رھبر و امام خود می یابد و ھمچون حق و در حق خویش و با حق خویش علی را پیروی می کند ت�ا

ی ھم��ان محم��داس��ت و راه رس��یدن ب��ھ دی��ن (ص)محم��دی برس��د زی��را عل��ی درب ورود ب��ھ دی��ن محم��دب��ھ قل��ب ». فس تصدیق نمی شوددین من جز در معرفت ن« : (ص)محمدمعرفت نفس است و بقول خود

لم وج�ود پس حق آن چیزی است کھ عالم ھستی بر آن موجود گردیده است و راز عالم وجود است و راز ع�ااگ�ر انس�ان وج�ود ن�دارد و آن ح�ق خداس�ت. پ�س حق�ی ج�ز ح�ق نسان است کھ اشرف مخلوقات و خلیف�ۀھم ا

تون ع�الم س�. پ�س ح�ق ، بس�تر و ل اس�ت، باط� اس�توار نکن�د اش نرس�اند و اللھ�یانسان را بر مق�ام خالف�ت ست ک�ھ اظھور حق است و باطن انسان عالم غیب حق وجود در خلقت است و آن انسان است و انسان محل

س�ان وج�ودان اللھ�یبایستی بواسطھ معرفت نفس از غیب بدر آید و عیان شود. پس حقیقتی جز مق�ام خ�الف ن داین�د ھم�اخه است. و پیروی از مردان حق کھ نور آشکار عالم ھستی ھم بر ھمین حقیقت برپا شد ندارد و

ھنی ش�ما را ذآیا پیروی از خدای «: می فرماید قرآناینست کھ عریان شده است و پیروی از خود خود حق ض�اوت م�ی ق؟ آیا چگون�ھ بھ حق میرساند یا پیروی از انسانی کھ خودش بھ حق رسیده و ھدایت یافتھ است

ی�روان پزی�را ». فق�ط خ�دای ذھن�ی را م�ی خوانن�د و ای�ن ش�رک اس�ت و ظل�م عظ�یم اس�ت ؟ و اکثر مردم کنید خدای ذھنی کامال بھ پیروی از آھن (تکنولوژی) می پردازند.

٣۵۶

وھ الغایبین یا احضر الھاوین یا اھو

ق�رآنک�ھ در اش�دم�ی ب» او«و مظھ�ر غی�ب مطل�ق اس�ت و ب�ھ معن�ای اسم ذات غیبی پروردگار اس�ت» ھو«

حائ�ل و راب�ط اس�ت و راز ارتب�اط» ت�و« و» م�ن«ب�ین ضمیر غای�ب اس�ت و» او«کریم مکررا آمده است و بی�رون فرس�تادن ، صدای بازدم انس�ان در لحظ�ۀ»ھو«. ھاست» فرق« بین مخلوقات عالم است و نیز علت

(دم) بھ معنای دریافت حیات اس�ت و ب�ازدم ب�ھ معن�ای ستادنو ھوا را بھ درون فر . نفس اشدنفس نیز می ب(خ�دا) باع�ث دری�افتن از ھ�و ا. پ�س ھ�و حیات است کھ اگر اتف�اق نیفت�د حی�ات منقط�ع م�ی ش�ود تجلیبازتاب ر (ھو) اس�ت و لبی�ک گف�تن ب�ھ اوس�ت د شدن است و ھوا را بیرون دادن بھ معنای پاسخ گوئی بھ خدااحیاء . و ھ�وا اساس�ی ت�رین زنده مطلق) است ک�ھ خداس�تحی ( تجلیاست و ، بازتاب ھو پس ھو. »ھو« صدای

از آب حیاتی تر اس�ت زی�را ب�دون آب م�ی ت�وان ت�ا ده روز ھ�م نیاز لحظھ ای انسان برای زنده ماندن است وحی�ات اس�ت و ذک�ر حی�ات ، ی�اد . پ�س ھ�و بدون ھوا حتی یک دقیقھ ھ�م نم�ی ت�وان زن�ده مان�د یزنده ماند ول

ح اس�ت بھ ای�ن ذک�ر مس�ل است و یاد خداست کھ مظھر حیات مطلق است و آدمی خواه ناخواه و آگاه و ناآگاهبشر اس�ت ، ذکر کلیۀ» ھو«یاتی . پس ذکر فطری و ذاتی و ح حیات دھد وگرنھ می میرد کھ می تواند ادامۀ

ت ک�ھ از بش�ر تولی�د ش�ده و ھن�وز ھ�م جدی�د اس�ت وصدا و لفظ�ی اس�ترین ترین ذکر است و قدیمی و قدیمی ذکر نفس و ذک�ر دائم�ی بالوقف�ۀ» ھو«قادر بھ نفس کشیدن است یعنی » ھو«. پس آدمی با ذکر ادامھ دارد

ک�ھ ذات . این ب�دان معن�ا اس�ت فراوانترین و جبری ترین ذکرھاست و نقدترین ذکرھاست نفس انسانھاست ووس�ت و م�ذکور ھ�م اوس�ت و ح�ی و حاض�ر اس�ت در انس�ان اع�م از ک�افر ی�ا ، خداست و ذاکر ا حیات آدمی و

٣۵٧

ھ�ی ت�رین ص�دای انس�ان اس�ت ال » ھو«. پس بشر است اللھیمقام ذاتی و عالم خالفت . و این دال بر مؤمنق ب�ھ ھ�یچ زب�ان و ھ�م متعل�» ھ�و« و کلم�ۀ» ھ�و«. لفظ خداست ۀخاص بشر بعنوان خلیف انسانیتو صدای

زبان بشری است و مادر کلمات و زبان است و جھ�انی ت�رین ن�ام ام الکلمۀ ی نیست وب خاص فرھنگ و مذھت�رین دی�ن توحی�دی یزرتش�ت ب�ھ عن�وان ق�دیم. ھمانطور کھ نام خ�دای خداست کھ از ھر بشری جاری است

ت ب�ا ح�اظ معن�ا دقیق�ا مت�رادف اس�ب�ھ ل» رم�زدا - اھو«است کھ بھ معنای پاک مطلق است و »اھو«، جھانھ در ک� ی نیس�ت ھم�انطورمحم�دو ای�ن گون�ھ خ�دا را ص�دا ک�ردن مخ�تص اس�الم ». حیمحمن ال�ر بسم هللا ال�ر «

اس�تفاده م�ی » حیمحمن ال�ر بس�م هللا ال�ر « آمده است حضرت سلیمان نیز در باالی نامھ اش از ای�ن ن�ام قرآن درواق�عک�ھ اش�دم�ی ب» یھ�و« تن بودند ادیان و پیامبران بنی اسرائیل کھ صدھا . و نیز نام خدای ھمۀ کرد

ک�ھ مخصوص�ا اگ��ر از . نف��س ک��ھ در اس�الم ھ�م بک��ار آم�ده اس�ت اش�دم�ی ب» ی��اھو«مت�رادف و خالص�ھ ش�دۀ ب�ا ان�دک دقت�ی ای�ن ام�ر ، را ادا می کند» یا ھو«یا و» یھو«یا » ھو« آید بطور شدیدی لفظاعماق سینھ بر

قلب�ی ب�ھ توج�ھج�دی و تفک�ر . بخص�وص در مواق�ع ون م�ی آی�دبی�ر» اھ�و«مشھود می آید و گاه ھم بھ لفظ . یعنی ھ�ر چ�ھ حقایق و یا مواقع سوز و گداز و دل سوختگی این لفظ ھا شدیدتر و علنی تر شنیده می شود

ب�ازدم ھ�ا ب�ھ ت آن شدیدتر بروز م�ی کن�د وگ�اه ھم�ۀلفظ ھو و مشتقا اشدو حضور قلبی انسان بیشتر ب توجھب�ھ معن�ای ھ�وا و نس�یم بک�ار رفت�ھ اس�ت و » ری�ح«واژۀ ، ق�رآنمی آید. می دانیم ک�ھ در بیرون» ھو«لفظ خداوند ھ�وا و نس�یمی م�ی فرس�تد ک�ھ قل�وب ش�ما را گ�اه « : ھم از ھمین ریشھ است. و می فرماید » روح«

ب�ر روح اس�ت ک�ھ ماھیتھوا از پس». شاد و مسرور و امیدوار می سازد و گاه منقبض و افسرده می کند.ی آورد و ای�ن م�را ب�ھ ی�اد خ�دا) –(ھو د و صاحب روحوانسان وارد شده و بصورت دم موجب حیات می ش

، لفظ ھو در اھل دل و مشتقات آن . و در مردان حق و» ھو« موجب استمرار حیات می گردد در صدای دیالحظ�ھ ای از ی�اد « بقول خ�دا لوة بودن آنھاست کھھر بازدمی بطور طبیعی ادا می گردد و این ھمان دائم الص

مردم از چنین حیاتی غافلند و بھ حی�ات حی�وانی حیات الھی آنھاست و اکثر و این نشانۀ» خدا غافل نیستند. از ص��دای ب��ازدم آنھ��ا ش��نیده نم��ی ش��ود مگ��ر در مواق��ع » ھ��و« مبتالین��د ب��رای ھم��ین ھ��م حت��ی ذک��ر ظ��اھری

می آید خ�دا را خالص�انھ دمردم فرو کھ مصیبتی و عذابی برآنگاه « : . و خداوند می فرماید و بالیا تمصیب انس�انیتدر زبانھ�ای اص�لی اروپ�ائی نی�ز . » یاد م�ی کنن�د و ت�ا رف�ع ب�ال نم�ودیم ب�از خ�دا را از ی�اد م�ی برن�د.

انس��انیت، نش��ان داده م��ی ش�ود ک��ھ خط��اب ب��ھ » Human« ت ذات��ی انس�ان در کلم��ۀبش��ری و ھوی�� خ�اص ) Hu( اس�تفاده م�ی ش�ود. پیش�وند ھ�و » MAN « ی و روزم�ره از کلم�ۀمواق�ع ع�اد انسان است وگرن�ھ در

ب�ھ معن�ای » ھوی�ت«ت انسانی انسان اس�ت و اص�ال ت انسان و ھوی دقیقا ھمان یاد خداست و خطاب بھ خدائی تی ات زرتشحتی در ادبی » ھومن«. گردد تجلیت غیبی وجود انسان است کھ بایستی عینی و مشھود مخدائی

) اس�ت ب�ر نسان است و از من�ت خ�دای من�ان (م�ن کنن�دهت و منیت ادقیقا ھمان خودی » من«نیز آمده است و وج�ود و ست و بھ معن�ای ص�احباز اسماء ذات خدا» من «. زیرا اشرف مخلوقات و خلیفھ اش یعنی انسان

است انسانیتی بھ معنای ھم در زبان زرتشتی و فارسی و ھم در زبان غرب» ھو من« . و صاحب ذات استی�ا م�ن «و ذک�ر اش�دآمده کھ خطاب ب�ھ اس�م اعظ�م خ�دا م�ی ب» من ھو«ی ھم بھ لفظ قرآنو در زبان عربی و

فرود آمد و او را بھ اسم اعظم خدا پیوند نمود و ذک�ر قلب�ی عرف�ای اس�المی (ع) کھ نخستین بار بر علی» ھوو اگ�ر » ای آنک�ھ اوس�ت«یعن�ی : » یا من ھو«. دی استی و تاریخی و وجوکل از ھمین منشأ اشدنیز می بای�ن ذک�ر را تأوی�ل نم�ائیم ماھی�تمعنای ذاکرش را کھ یک انسان اس�ت در معن�ا وارد کن�یم و ماھیتبخواھیم

٣۵٨

–ذک�ر توحی�د و وح�دت وج�ودی انس�ان ی�نا . و ھ اوس�تک�: ای من�ی یعنی» یا من ھو« می توان گفت کھ یا م�ن «. پس است» ھو« و عرفۀی آشکار در انسان ھمانا عرصۀ» من «است . ھومنی تجلیخدا است و

پ�س راه » ت�و ھس�تم ، آش�کار ش�و تجل�یک�ھ ظ�رف آش�کار » م�ن«ای غای�ب مطل�ق (ھ�و)، در « یعنی » ھوب�ھ (ع)راه ظھ�ور خ�دا از انس�ان اس�ت و ب�رای ھم�ین اس�ت ک�ھ عل�ی توحید وجودی است و راه» من ھوئی«

ب�ود ک�ھ » ی�ا م�ن ھ�و« کام�ل خ�ود را یاف�ت از طری�ق ذک�ر قلب�ی اللھ�یکھ مقام خالف�ت عنوان نخستین کسینخستین انسانی است کھ (ع). پس علی سانی نیستل خداوند بر دلش نازل فرمود و ذکری تقلیدی و تلقینی و

گردید ھو تعین، آشکار شد و من عین ھو شد و من ظرف »من«یعنی ذات غایب و مطلق انسان از » ھو«. یعنی دست او دست ھو است و عین هللا (چشم خدا) و ید هللا (دست خدا) نامیده اند را (ع)اینست کھ علی و

ید و مرگ ناپذیر جاو و زندۀ ، اوئی است کھ من شده است او و تمام منچشم او چشم ھو است و وجود او ت گردیده است . شری انبیاء الھی شده است و نور ھدایت خدا در ب گردیده و وصی ھمۀ

ا ھتم�دنی�ل و م�ی زیس�تھ ان�د ک�ھ بش�دت از س�ائر قبا» ھ�و«چین اسطوره ای و باس�تان نی�ز قبیل�ھ ای بن�ام درو فرھن��گ زیس��تند و منش��أ عم��دۀ فاص��لھ م��ی گرفتن��د و بص��ورت زاھ��دان و برھمن��انی مخل��ص در کوھھ��ا م��ی

ش�ود و ق�وم ھای بشری محس�وب م�یتمدنترین چین از کھن تمدن. ت چین می باشندمل عرفیدینی و تمدن روی ش�ری ب�رب ک�ل تمدنو یکی از ریشھ ای ترین بنیاد اشدمی ب تمدننیز از قدیمی ترین بخش این » ھو«

ان ء و حکیم�زمین بحساب می آیند کھ بخش اساسی حکمت و معارف الھی را پدید آوردند کھ بع�دھا در انبی�ا . تدوین و تشریح گردید فسیوسو و کندیگری مثل تائو و الئوتز

ت و ب�وده اس�ت ک�ھ مظھ�ر قداس�ت و ھوش�یاری و خلق�» ھ�و«مص�ر نی�ز تم�دننام خدای مذاھب بس�یار کھ�ن از » ھ�و«نی�ز » مای�ا«منق�رض ش�ده و بس�یار کھ�ن آمریک�ا بن�ام تم�دنجاودانگی تعریف می ش�ده اس�ت. در

نی�ز مریک�ائی وآ تم�دن ات ب�اقی مان�دۀھم در ادبی�س و غیبی خدا بوده است و با ھمین لفظ مذکور اسماء مقد . مصری ، بکار رفتھ است

ا . زی�ر اس�ت نفصال است و راز وحدت و کثرتا(او) در جھان کثرت و اجتماع و ارتباط راز انتقال و » ھو«ز او و اھ منی�ت م�ن و توئی�ت ت�و ھ�ر دو ک�، »ت�و«اس�ت و » من«وجود دارد کھ طرف دودر ھر رابطھ ای

ا ی�ی (انس�ان خ�ود ب�ا دیگ�ر ی کھ آدمی ب�ر ھوی�ت و غی�ب ارتب�اط. بھ میزان ئیت است کھ ظاھرا غایب استاوت ھم�واره اتک�اء و اتص�ال دارد ق�ادر ب�ھ برق�راری رابط�ھ اس�ت و در غی�ر اینص�ور و توجھ جھان) معرفت و

ز ھی خ�ود نی�عم�ر در تب�ا تم�ام ت تب�اه م�ی ش�ود ومنزوی در جھان باقی می ماند و در منی و ایزولھ ومنفک ز ب�ھ ح�ق خ�ود نم�ی یاب�د و بن�ابراین ھرگ�» منی�ت«بی کس و بی یاور است و نی�ز ھرگ�ز معرفت�ی ب�ر حقیق�ت

. ناکامیھاست ناکامیھا و کارخانۀاشد نمیرسد و این ناکامی کبیر انسان است و» من«» م�ن«اھر م�ی ش�ود و ظ�، ج ص�فاتش از وج�ود اھ�ل ھ�ویدر رابطھ است کھ وصول می شود و بتدر» ھو«

ھم اگر مظھر ھ�و ش�د در (ع)ی . عل . این ھمان امر والیت است واصل بھ ھو می شود و مظھر ھو می گرددو علی بود کھ این دو بھ وج�ود محمد پرستی رابطۀ ھو بود و نھ بخودی خود، در (ص) محمدھوئی با رابطۀ

در » ت�و«و » م�ن«. یعن�ی ت�ا ر دو مظھر ھ�و گردیدن�دواحدی رسیدند و یگانھ شدند و بھ کمال رسیدند و ھفنا نشود بھم مربوط نمی شود و اینست کھ خداون�د در رابط�ھ ب�ا مؤمن�ان خ�الص م�ی فرمای�د ک�ھ من�ت » او«

قلب��ی از من��ت و منی��ت ذات��ی . پ��س رابط��ۀ بھ��م رب��ط دادم ت��ا ھ��دایت ش��وند و رش��د یابن��د نھ��ادم و دلھایش��ان را. پ�س ، ب�ھ منی�ت غیب�ی م�ی ش�ود ب) او ب�ر م�ی خی�زد و موج�ب رس�یدن دو م�ؤمنت (غی�خداست کھ از ھوی

٣۵٩

امری فردی است کھ در حق پرستی جمعی پدید می آید منتھی نھ با ھر جمعی بلکھ با جمع مؤمن�ان وھویت رب�ط دو چی�ز، ھ�و اس�ت ک�ھ ظ�اھرا دی�ده نم�ی د زی�را حلق�ۀمخلصان کھ خداوند دلھایشان را بھم رب�ط م�ی دھ�

ت عالم وجود.اللھیاست کھ مترادف است با هللا و » یا من ھو« و این توحید ظھور . شودف�س نجھان است. و وادی رسیدن بھ نفس واح�دۀ ع�الم ھس�تی اس�ت و پس وادی ھو، وادی وحدت انسان و

نی و ھ�م ظھ�ور جھ�ا واحده ھمان ھو اس�ت ک�ھ چ�ون عی�ان ش�ود جم�ال خ�دا دی�دار م�ی ش�ود. و قیام�ت کب�ری ی��ت ت اس�ت ک��ھ آش��کار م��ی ش��ود در رابط��ھ ب��ا توئم��ن و منی��ت، در ھوی�� . پ��س گ��وھرۀ اس��ت» ھ��و« عم�ومی

ج�ود آدم�ی ب�ر و الس�افلینل اس�ت ک�ھ از اس�فل او کلم�ۀ» ھ�و « . هللا ،»من ھو« : : والیت دیگران و جھان کھ آخرین کلمھ است باال می رود. » هللا«می آید و بسوی کلمۀ

علی ی الظاھرین ح یا ا لینیا اعلی المنز

ک�رد و بنی�اد ھس�تی خلق�ت تجل�یاین اسم بر ع�دم وند بواسطۀنخستین اسم از اسماء خداست کھ خدا» علی«

رسانید عرفھ از عالم است کھ خداوند را بھ عرصۀتی نخستین کلمھ و معنا و موجودی » علی«. پس را نھادمخلوق�ات ، زمین و آسمانھا و ک�ل »علی« سپس برحق فی نمود وآشکار و معر (عدم)» غیر«و خدا را در ده از موجود برآ و نخستین نام و مقام و اشدمی ب» ھو«و ظھور تجلی، نخستین »علی«. یعنی پدید آمدنددو ص�فت ب�ا » علی«کریم نیز نام قرآن. در (خدا) است (ھو) است و مماس بر ذات غیب مطلق غیب مطلق

–(ع�الم خلق�ت الس�افلینخ�دا در اس�فل تجلی. و علی بھ معنای عالیترین عالی یعنی عظیم و کبیر توأم است س. پ�� ظھ��ور م��ی رس��د نمای��د در معن��ا و اس��م عل��ی ب��ھ عرص��ۀ . اع��الی ذات اح��دی چ��ون ن��زول اس��ته) م��اد نش�ان ماھی�تبزرگ�ی را در »کبی�ر« و، بزرگ�ی را در وس�عت » عظیم«. کبیر خداست اسم عظیم و» علی« تق�ربآمده اوج کمال قرآن. ھمانطور کھ در مذکور است قرآندر » علی«کھ ھر دو در وصف اسم دھد می

، . و عل�ی ھ�ا اش�داست کھ محفل عالی علی است و جم�ع عل�ی ھ�ا م�ی ب» علیین«انسان بھ خدا در دیدار با . ار گرفت�ھ ان�درش در خویش�تن یافت�ھ ان�د و ب�ر ج�ای او ق�کمال خدا را در حد انسانھائی ھستند کھ مقام عرفۀ

مخلوقات او از زمین و آسمانھا، معلول و محص�ول و مخل�وق اس�م پس ھمۀ اسماء و صفات خدا و نیز ھمۀل و آخ�ر و ظ�اھر و ب�اطن م�نم او « : در وصف خود می فرماید (ع) . ھمانطور کھ علی اشدو مقام علی می ب

، منش�أ و مظھ�ر و اس�اس و مب�دأ »عل�ی«پ�س . »..... و ت و رزاق و مح�ی و ممی� وم و خ�القو قی� حی و، کلم�ۀ . در فرھن�گ و زب�ان ع�رب قب�ل از اس�الم (م�اده) الس�افلینظھور خداس�ت در ع�الم مخل�وق در اس�فل

. اش�دبھ معنای انسان فقیر و حقیر و قدکوتاه و علیلی است کھ از فرط گرسنگی شکمش باد ک�رده ب» علی«

٣۶٠

این کلمھ در دوران قبل از اسالم عموما بھ عنوان یک فحش تحقیرآمیز بکار میرفتھ است و برای ھم�ین ھ�م ، و عل�ی اب�ن اب�ی طال�ب . ت عرب ھرگز از این اسم برای نامگذاری فرزندان خود استفاده نمی کردنداشرافی

، ، شکمش باد ک�رده ب�ود کھ از فرط گرسنگی و نمک خواری اشداین صفات فرھنگ عرب می ب مظھر ھمۀزاده نش��ده اس��ت و نی��ز گرس��نھ ت��ر از او ھ��م پ��ا ب��ھ جھ��ان ق��د کوت��اه ھ��م ب��ود و انس��انی فقیرت��ر از او در ع��الم

ظھ��ور اعالئ��ی و کبری��ائی و عظم��ت و ص��مدیت ذات پروردگ��ار اس��ت در اس��فل . و ای��ن مح��ل نگذاش��تھ اس��ت. مثل شمس تبریزی کھ حم�ال ابیش ھمینطور بوده اندعلی واران تاریخ نیز کم (جھان ماده) . ھمۀ السافلین

. برای ھم�ین اس�ت ک�ھ راه عل�ی و قوز در آورده بود ، کشیگرسنھ ای بود کھ از فرط فقر و گرسنگی و باراس�ت ک�ھ م�ی ق�رآنرھروان او را فقر و فاقھ و فن�ا نامی�ده ان�د و برگزی�دن ای�ن راه زن�دگی مص�داق ای�ن ک�الم

، ب�ھ معن�ای اتح�اد این یاری متقابل.» خدا را در دین خالص تا خدا شما را یاری دھد یاری دھید« فرماید : اس��ت و یگ�انگی ظ�اھر و ب��اطن الس�افلینین و اس�فل خ��الق و مخل�وق و اعل�ی العلی�� ، و یگ�انگی م�اده و معن�ا

رپ�ا کنن�دۀرا ب (ع) ل و آخر بھ یکدیگر اس�ت و برپ�ا نم�ودن قیام�ت اس�ت ھم�انطور ک�ھ عل�یاست و رسیدن او . ، یعن�ی دی�دار ب�ا جم�ال مطل�ق بق�ا در ص�ورت ف�انی خ�اک م : یعنی دیدار با خدا درع�الم خ�اکیقیامت می دان

. ش�دن اس�ت یعل�. ای�ن ب�ھ معن�ای و فن�ا ش�دن در او ظاھر نم�ودن، حاضر و یعنی خدا را در وجود خویشاز عل�ی اس�ت ک�ھ جھ�ان . م ھس�ت لین ن�ام و ص�فت عرف�ھ ای خداس�ت بلک�ھ آخ�رین آن ھ�پس علی نھ تنھا او

ه پدید آمد پس انسان بایستی ھمین راه را بازگردد و از کث�رت و مادی�ت ف�را رود و پ�اک ش�ود ت�ا د کثرت و ماـ . زیرا علت جھان ، عل�ی اس�ت و عل�ی و عل�ت ھ�ر دو از ی�ک لغ�ت و و علت خود را بیابد تعلی واری علیز یک مصدر است و چ�ون در ع�الم خ�اک ین ھمھ ااعلی العلی عالی وو اعلی . علی و علت و معنا می باشند

. اس�ت» عل�ی«و ظھ�ورش اس�ت » عل «می نماید . و علیل ھم از مصدر ظاھر شود علیل السافلیناسفل واس�ت و ب�ھ معن�ای السافلینین و اسفل ی اعلی العلی گیگان ی بھ لحاظ لغت و معنا ھر دو نشانۀ عرصۀپس عل

خدا در لجن (آدمی) است و این ھم�ان ن�ور ھ�دایت اس�ت ک�ھ اکث�ر م�ردم انک�ار و تحقی�رش م�ی تجلینزول و آدمی چ�ون طال�ب . »او ھم بشری مثل ماست و بلکھ از ما درمانده تر و فقیرتر است.« : کنند و می گویند

در وج��ود اس��فلی ن��زول و ظھ��ور ذات اعل��ی در وج��ود خ��ویش ش��ود درعرص��ۀعاش��ق ب��ر ظھ��ور ذات ح��ق وه اس�ت در ای�ن ھم�ان فن�ا ش�دن م�اد د وکمال حقارت و فق�ارت و فروپاش�ی و انھ�دام م�ی رس� اشد ، بھ خویش. ح�ل یناس�ت در اعل�ی العلی� الس�افلیناس�ت و تب�دیل و ع�روج اس�فل و این ھمان تب�دیل لج�ن ب�ھ ن�ور . روح

ی کنی�د ت�ا در ش�ما ظ�اھر . یعن�ی خ�دا را ی�ار ھمین است» یاری کردن خدا«. معنای شدن عدم در وجوداست. در اینج�ا م�ی ت�وان معن�ا و صبور باشید ، شود یعنی خدا را در خود پذیرا شوید و بر ظھور خدا در خویش

دریافت کھ آب را تبدیل بھ خون می کرد. را را در نمازھا و نعره ھایش در چاھھا (ع) علت بیھوشی علیو تع�ین و مخلوق�ات پدی�د آمدن�د و عل�ی کلم�ۀ کلم�ات ۀ آن ھم�ۀ، نخستین کلمھ ای اس�ت ک�ھ بواس�ط پس علی

موج�ودات کلم�ھ غی�ب اس�ت و مب�دأ ھم�ۀ مع�انی غیب�ی اس�ت و مص�در ھم�ۀ» ھ�و«ظھور است ھمانطور ک�ھ معرف�ت اس�ت و از عرف�ھ اس�ت و . و عل�ی کلم�ۀ نرس�یده ان�د دغیبی است کھ ھنوز بھ عرصھ ظھور و ش�ھو

اب�ی طال�ب نخس�تین انس�انی اس�ت ک�ھ ب�ھ ط�ور کام�ل از ی�اری . و علی اب�ن سمت خداشناسی و خدابینی است، ش�د. ظھور جمال اس�م عل�ی ، یاری داد و محل کردن بھ خدایش بر آمد و خدایش را تا عرفھ و ظھور کامل

نخستین انسانی است کھ اسم و مسمایش و ظاھر و باطنش یکی شد و خورش�ید یگ�انگی اس�ت و از (ع) علی

٣۶١

خ�ود ب�ر او را خلیف�ۀ واگ�ذار نم�ود و (ع) اراده خ�ود را ب�ھ عل�ی معراج پیامبر ھم�ۀست کھ خداوند در این رو » . ، نسبت من است بھ علی ! نسبت تو بھ من محمدای « : روی زمین قرار داد و فرمود

اس�ت (ع) عل�ی ۀو مع�رف واقع� اش�دخدا می ب –رمز و معنای یگانگی انسان دذکر و کلینام و » هللا«کلمۀ وهللا : ق�ل ھ�و س�تب�ھ هللا ا» ھ�و«. واقعۀ تبدیل انسان بھ خدا ھم�ان واقع�ۀ تحوی�ل کلم�ۀ خدا خلیفۀ وانبھ عنرش خ�ود م ع�ا، خ�دای خ�الق ب�ھ مق� (ع) عل�ی . و با واقعۀ بگو کھ غیب آشکار شد و ھر دو یکی است)احد (

ھ ک�. اینس�ت ادوانھ� (ع) عل�یھستی را ب�ھ ا شد و بارعالم ھستی مبر از کل وس گردید ووح و قد رسید و سب ا فعالش مب�ر صفات و ا ، خداوند را از کلیۀ (ع) یعنی علی. »، سینۀ من است عرش« : می فرماید (ع) علی

ا رفت و خود ر . یعنی خدا از خود فرا مصداق ھمین واقعھ است» هللا اکبر«این تسبیح کامل است و نمود وھ�ور خ�دا در ظ ، ظ�رف خداس�ت و هللا مع�رف (ع) . و عل�ید ق�رار دا، بھ انسان وانھاد و او را ب�ر ج�ای خ�ود

انسان است . ر ص�فات ظھ�و ، از دنی�ا و ام�ور دنی�وی ض�عیف م�ی ش�ود مح�ل آدمی بمیزانی کھ با عشق و اختیار و معرفت

ھ ک��خداون��د اراده ک��رده اس��ت « : اس��ت ک��ھ م��ی فرمای��د ق��رآن. و ای��ن مص��داق ای��ن س��خن خ��دا م��ی گ��ردد . »قرار دھد و وارثان زمین نماید ا جانشینان خود بر روی زمینمستضعفین ر

ان فقی�ر . ال ال�ھ ھم�ان جری� اش�دم�ی ب» ال ال�ھ«ن مستض�عف زم�ین اس�ت و مظھ�ر کام�ل ی، ک�املتر (ع)علی وغن�ی ش�دن از روح اس�ت : ض�عیف ش�دن از مخلوقی�ت اس�ت و ق�وی شدن در خاک است در ص�ورت ظ�اھر و

ب�اطن اھر وظ�. پ�س عل�ی و هللا، هللا ، ن�ام ذات عل�ی اس�ت و ح�ریم علوی�ت اس�ت . و شدن در خالقیت اس�تو رین مری�دانت�ع بر واقعھ ای کبی�ر اس�ت و از می�ان خ�الص در تشی اللھی. پدید آمدن مذھب علی یکدیگرند

ردمان م�کھ در مینای است کھ بخاطر» ابن سنان«، برخاست و گویا نخستین سخنگوی آن (ع) نزدیکان علیز ا دی�د . ون�ده گرعلی و ب�ا شمش�یرش کش�تھ ش�د و ب�از ز فی می کرد سھ بار بدست مبارکعلی را هللا معر ،

م�ان ز الآخر رصۀعتنھا مذھب حقھ در اللھی ی. مذھب عل نامیده اند (ابن سنان) این رو او را فرزند شمشیر شده است سوء استفاده ھائی بزرگ . اگر از این مذھب ی استمحمددین است و اسالم ناب است و عصارۀ

فق�ان ن�زد منا آن در ت س�وء اس�تفادۀقابلی� اش�د. ھر حقیقتی ھر چ�ھ ع�الیتر ب ، دلیل بر عیب این مذھب نیستان و ش��یوخ . س��وء اس��تفاده و خیان��ت اموی��ان و عباس��ی رس��ند ع��ذابھا ھ��م م��ی اش��د ھ ب��ھ ش��دیدتر اس��ت و البت��

از م�ادری د حض�رت مس�یحھمانطور ک�ھ تول� . اسالم نمی شود ن وسقیفھ از اسالم و والیت دلیل بر نقص دیم�ذھب عل�ی . باکره کھ موجب پدید آمدن تثلیث در جھان مسیحی گردید دلیل برناحق بودن ای�ن واقع�ھ نیس�ت

ای�ان پش�رک) ب�ھ ی (ن�معن�ای آن اس�ت ک�ھ عص�ر خداپرس�تی ذھت اس�ت ب�ھ کھ مذھب والیت و خ�تم نب�و اللھیوح ق�ا بی�ان ردقی ق�رآنام�ام آش�کار) در ( تعری�ف ام�ام مب�ین وستی در انسان جستجو کرد ا را بایرسیده و خدک�ھ کس�ی« ک�ھ : ع)(ر و ائمھ ب. و این کالم پیام است و پایان خداپرستی مشرکانھ و خیالی اللھیمذھب علی

ا نیس�ت ک�ھمعن�. و ای�ن ب�دان ب�ھ ھم�ین معناس�ت »امام زنده ای را نمی شناسد کافر و منافق و جاھ�ل اس�ت.پرس�تیده و، ش�ناختھ ، ج�ز از وج�ود عل�ی واران زمان�ھ ، خداست بلکھ بھ این معناس�ت ک�ھ خ�دا امام وعلی

. رک اس�تو دین خالص ھمین اس�ت و م�ابقی ش� فی می شود. یعنی هللا فقط از علی آشکار و معر نمی شودخی��االت وک��ھ ھ��وای نف��س ی م��ی کنن��د ) و ش��رک را پی��روق��رآنھ اکث��ر م��ردم از دی��ن خ��الص بیزارن��د (و البت��

. آنھاست

٣۶٢

. و عل�ی ت، موالی آنھاس (ع) د ھستند و علی، خداپرستان واقعی و موح یعنی فقط علی شناسان ھر عصریان ب�ر ھ�دایت مؤمن� ن�ورو م�ی گ�ردد تجل�یعاشقان خالص خ�ود ب�ر روی زم�ین مدر ھمواره زنده است و (ع)

اش�قان ع. و در ھ�ر عص�ری جم�ع درج�ات دارد و در ھم�ھ یکس�ان نیس�ت ھالبت� تجلیو این روی زمین استن�د و ب�ھ ت و ک�الم خ�دا از ھف�ت نف�ر تج�اوز نم�ی کنکھ جمعی بس�یار ان�دک ھس�تند و طب�ق س�ن (ع) خالص علی

و حوزۀ اشدب، ھمانا محفل علیین (علی ھا) می اصحاب کھف و اصحاب اعراف می باشند مثابھ حزب هللا و ق�رآنک�ھ . نور ھدایت است و کانون مؤمنان واقعی است و نیز کتابی است نوشتھ شده اعۀدین خالص و اش

اس�ت و ق رس�ند م�ی گوین�د ح� و علیین کتابی اس�ت نوش�تھ ش�ده ک�ھ چ�ون مق�ربین ب�ھ آن م�ی« می فرماید : . و ع)(عل�ی اران محفل دی�ن خ�الص اس�ت ب�ھ رھب�ری این کتاب ھمان شناسنامۀ علی و. »تصدیق می کنند.

. ع)(دین خالص بھ امامت علی از علیین است برخاستھ از تجلیکتابی کھ در دست دارید یک

والسالم پایان