View
6
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
สารบญ
ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ContentVol. 3 No. 2 July – December 2016
บทความรบ ญ
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ 5
สมจตหนเจรญกล
บทความว การ วจย และกรณศกษา
กลยทธการพฒนาและธ�ารงรกษาพยาบาล 15
ไวในวชาชพ
ทศนาบญทองสมจตหนเจรญกล
ปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาท 25
ของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
ภทราภรณทงปนค�าสมจตหนเจรญกล
อรสาพนธภกดจรยาวทยะศภร
จนตนายนพนธวรรณภาศรธญรตน
สกญญาปรสญญกลขนษฐานนทบตร
วลาวณยพเชยรเสถยรสวรรณาจนทรประเสรฐ
และนมนวลมนตราภรณ
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนก 44
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากใน
ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เรณมลแกวประทมสรอยวงค
จนดารตนชยอาจ
กรณศกษา:ผลลพธการฟนฟสภาพผปวย 58
โรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
กลปงหาโชสวสกลแสงทองธระทองค�า
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก 66
การระงบความรสกแบบทวไปในการผาตด
ใสเหลกทกระดกคอเพอลดภาวะแทรกซอน
หลงผาตด
ธนยมยปรนยนมนวลมนตราภรณ
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย 83
นพวรรณเปยซอ
Invited Paper
ImprovementScience 5
SomchitHanucharurnkul
Academic Articles, Research, and Case Studies
StrategiesforDevelopmentandRetentionofNurse 15
withinNursingProfession
TassanaBoonthongSomchitHanucharurnkul
SupportiveandBarrierFactorsinPracticeRole 25
ofThaiAdvancedPracticeNurse
PatrapornTungpunkomSomchitHanucharurnkul
OrasaPanpakdeeJariyaWittayasooporn
JintanaYunipanWanapaSritanyarat
SukanyaParisunyakulKhanittaNuntaboot
WilawanPicheansathianSuwannaJunprasert
NimnualMuntraporn
EffectivenessofImplementingClinicalPractice 44
GuidelinesforDysphagiaManagement
amongStrokePatients
RenooMoolkaewPratumSoivong
JindaratChaiard
CaseStudy:OutcomesofParticipatoryRehabilitation 58
inaPatientwithStroke
KullapunghaChosivasakulSangthongTerathongkum
DevelopmentofClinicalPracticeGuidelines 66
forGeneralAnesthesiainPatientswith
AnteriorCervicalDiscectomy&Fusionto
ReducePostoperativeComplications
ThanyamaipurinaiNimnualMuntraporn
StatisticalAnalysisMethodUsesandProblems 83
นพวรรณเปยซอ
ผปฏบ
ตการพยาบาลขนสง
Advanced Practice N
urse
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทยThai Journal of Nursing and Midwifery Practice
ISSN 2408-1280
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภน เปนวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) ดำาเนนการโดย สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย) รวมกบวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย โดยการสนบสนนของ สภาการพยาบาล
วตถประสงค (Aims): 1. เปนแหลงรวบรวมและตพมพเผยแพรผลงานทางวชาการทไดจากการปฏบตการพยาบาลและการวจยเชงพฒนาคณภาพของการพยาบาลและการผดงครรภ เชน กรณศกษา วธการปฏบตใหมๆ นวตกรรม การจดการเชงระบบ การบรหารความเสยง และงานวจยเพอพฒนาคณภาพการปฏบต
2. เปนศนยกลางการแลกเปลยนเรยนร การสรางความรวมมอและเชอมโยงเครอขายการพฒนานวตกรรมและการปฏบตตามหลกฐานความรเชงประจกษของพยาบาลในระดบชาตและนานาชาต
ขอบเขต (Scope): ประเภทของบทความตนนพนธ (original articles) ในวารสารน รวมถง รายงานวจย (research report) โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต (capstone project) การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ (systematic reviews) การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก (development of practice guidelines) รายงานกรณศกษา (case report) และบทความวชาการ (academic article) ทงน ยงรวมถง บทความปกณกะ (miscellaneous) และอนๆ
กำาหนดการออกวารสาร วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภน มกำาหนดออกวารสารเปนราย 6 เดอน (ปละ 2 ฉบบ) - มกราคม-มถนายน - กรกฎาคม-ธนวาคม
เจาของ: สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย)
Homepage: http://www.apnathai.org
สำานกงาน: อาคารนครนทรศร ในกระทรวงสาธารณสข
ตำาบลตลาดขวญ อำาเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000
โทรศพท-โทรสาร 02-1495635
อตราคาสมาชก:
สมาชกสมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย)
และหรอ สมาชกวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย
1 ป 300 บาท บคคลทวไป 1 ป 400 บาท
3 ป 800 บาท บคคลทวไป 3 ป 1,000 บาท
5 ป 1,200 บาท บคคลทวไป 5 ป 1,500 บาท
ทปรกษา: ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สมจต หนเจรญกล ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ดร.ทศนา บญทอง นายกสภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ดร.เรณ พกบญม โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร
โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.วรรณภา ศรธญรตน ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
ผชวยบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.พนษฐา พานชาชวะกล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน
รองศาสตราจารย ดร.ภทราภรณ ทงปนคำา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
กองบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.ศรพร ขมภลขต ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ดร.สกญญา ปรสญญกล ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ดร.ลนจง โปธบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
รองศาสตราจารย ดร.วลาวณย พเชยรเสถยร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
รองศาสตราจารย ดร.ยาใจ สทธมงคล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล
รองศาสตราจารย ดร.ศรอร สนธ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล
รองศาสตราจารย ดร.สวรรณา จนทรประเสรฐ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา
ผทรงคณวฒภายนอก สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย):
รองศาสตราจารย ประคอง อนทรสมบต ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ฉววรรณ ธงชย ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
ดร.ยวด เกตสมพนธ ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล
รองศาสตราจารย ดร.จนตนา ยนพนธ คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
รองศาสตราจารย ดร.จราพร เกศพชญวฒนา คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย
รองศาสตราจารย ดร.ประณต สงวฒนา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร
รองศาสตราจารย ดร.พลสข ศรพล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน
รองศาสตราจารย ดร.แสงทอง ธระทองคำา โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร
โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล
ผชวยศาสตราจารย ดร.วไลพรรณ สมบญตะนนท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล
ผชวยศาสตราจารย ดร.วชชดา เจรญกจการ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล
ผชวยศาสตราจารย ดร.วลภา คณทรงเกยรต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา
ผพมพ-ผโฆษณา: นางกรปภทร ศลปวทย
พมพท: บรษท จดทอง จำากด
โทรศพท 0-2931-7095-6 โทรสาร 0-2538-9909
บทบรรณาธการ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ฉบบปท 3ฉบบท 2กรกฎาคม-ธนวาคม
พ.ศ. 2559น กองบรรณาธการวารสารฯ มความภมใจในการน�าเสนอบทความรบเชญ เรอง ศาสตร
การปรบปรงคณภาพ(Improvementscience)โดยศาสตราจารยเกยรตคณดร.สมจตหนเจรญกลซงเปน
แนวคดส�าคญทจะชวยตอบโจทยของการพฒนาความรจากการปฏบตของพยาบาลผปฏบตการขนสงและของ
วชาชพการพยาบาลไดเปนอยางดนอกจากนแลวในฉบบนยงมทงบทความวชาการวจยและกรณศกษาใน
ประเดนส�าคญตางๆอยางหลากหลายทงประเดนในวชาชพพยาบาลไดแกบทความเชงนโยบายเรอง“กลยทธ
การพฒนาและธ�ารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ”โดยทานนายกสภาการพยาบาลรศ.ดร.ทศนาบญทองและ
ศ.ดร.สมจตหนเจรญกลงานวจยเรอง“ปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการ
พยาบาลขนสงในประเทศไทย”โดยรศ.ดร.ภทราภรณทงปนค�าและคณะฯงานวจยเรองประสทธผลของ
การใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยพว.เรณ
มลแกวและคณะฯและงานวจย“กรณศกษา:ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวน
รวม”โดยพว.กลปงหาโชสวสกลและคณะฯและเรอง“การพฒนาและการใชแนวปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอเพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด”
โดย พว.ธนยมย ปรนย และคณะฯ และปดทายเลมดวย บทความเสรมความรเชงเทคนคการวจย
เรอง“การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย”โดยรศ.ดร.นพวรรณเปยซอซงบทความนเปนผล
จากการบรรยายในงานประชมวชาการและมขอเรยกรองใหถายทอดเปนบทความวชาการเพอสามารถศกษา
ทบทวนไดอยางเขาใจมากยงขน กองบรรณาธการขอขอบคณผเขยนทกทานทใหการสนบสนนโดยการ
สงบทความมาตพมพในวารสารฯในครงน
ตามทไดเคยกลาวไวในวารสารปท 3ฉบบท 1 วาการจดท�าวารสารในปท 3 ของกองบรรณาธการ
วารสารฯนตามแผนงานเปนการเตรยมการน�าวารสารปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย เขาสฐาน
ขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทยหรอฐานขอมลTCIกองบรรณาธการวารสารฯไดมการประชมและ
ปรบปรงแนวทางการเขยนบทความในสวนของค�าแนะน�าส�าหรบผเขยนในสวนของแนวทางการเขยนบทความ
ทงหมด6ประเภทคอรายงานการวจย(Researchreport)โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต(Capstone
project) การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ (Systematic review) การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก
(Development of clinical practice guidelines) รายงานกรณศกษา (Case report)และบทความวขาการ
(Academic article) เพอเปนการชวยใหผเขยนทตองการสงบทความตพมพมแนวทางในการก�าหนดเรองท
จะเขยนไดชดเจนขนซงหวงวาเมอวารสารของเราไดรบการพจารณาเขาสฐานขอมลTCIแลวกองบรรณาธการ
จะไดรบบทความทนาสนใจและเปนประโยชนตอการพฒนาการปฏบตการพยาบาลของวชาชพเพมมากยงขน
วรรณภาศรธญรตน
บรรณาธการวารสารฯ
5
สมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1 ศาสตราจารยเกยรตคณ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลประธานคณะกรรมการบรหารวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล (วาระ พ.ศ. 2556 - 2558)
ศาสตรการปรบปรงคณภาพสมจต หนเจรญกล1 RN, PhD, อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)
บทคดยอ: การปฏบตโดยใชหลกฐานเชงประจกษเปนสงจ�าเปนในการลดชองวางระหวาง
การปฏบตกบการวจยเพอปรบปรงคณภาพศาสตรการปรบปรงจงเปนศาสตรใหมทเกด
ขนเพอใหแนใจถงประสทธภาพของการใชหลกฐานเชงประจกษซงศาสตรนมบทบาทส�าคญ
มากในวชาชพการพยาบาลนกวชาการการพยาบาลไดพฒนารปแบบตางๆเพอแปล
งานวจยออกมาเปนรปของความรทพรอมใชในการปฏบตส�าหรบรปแบบการวจยอาจจะ
ใชวธทหลากหลายตงแตการวจยเชงพรรณนาหาความสมพนธทดลองและกงทดลอง
การวจยผสมผสานทงเชงปรมาณและคณภาพไปจนถงการใชกรณศกษา
ค�ำส�ำคญ ศาสตรการปรบปรงคณภาพการบรการการใชหลกฐานเชงประจกษการแปล
ความรสการปฏบตชองวางระหวางความรกบการปฏบต
6
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
บทน�ำ
ปจจบนระบบสขภาพเกอบทวโลกรวมทง
ประเทศไทยก�าลงเผชญกบปญหาทาทายหลายอยาง
โดยเฉพาะอยางยงในเรองความเทาเทยมในการ
เขาถงบรการสขภาพทงในแงของความครอบคลม
และคณภาพของการบรการ1รวมทงขอจ�ากดจาก
การขาดแคลนแพทยและพยาบาลนอกจากนนการ
ตดสนใจใหการรกษาพยาบาลขนอยกบประสบการณ
และความรของผใหบรการแตละคนท�าใหคณภาพ
การบรการทผ ปวยไดรบไมเทาเทยมกนและจาก
รายงานการศกษาของสถาบนการแพทยแหงชาตของ
สหรฐอเมรกา2 พบวาปญหาของคณภาพการบรการ
คอมชองวางระหวางการบรการทใหกบประชาชน
กบสงทควรจะเปนคณภาพของบรการลาหลงจาก
ขาดการใชผลงานวจยททนสมยท�าใหคาใชจายสง
นอกจากนนยงพบอนตรายจากความผดพลาดในการ
ใหบรการทางการแพทยผปวยเรมตงค�าถามถงความ
คมคาจงมองวาการใชหลกฐานเชงประจกษจะเปน
หนทางหนงในการปรบปรงคณภาพการบรการให
ผปวยไดรบอยางเทาเทยมกนจากการใชความรทเชอ
ถอไดจากงานวจยททนสมยเปนมาตรฐานเดยวกน2
จงเกดแขนงความรและงานวจยใหมเกยวกบการใช
หลกฐานเชงประจกษซงเรยกวาศาสตรการปรบปรง
คณภาพ(Improvementscience)ซงเปนเรองใหม
วตถประสงคของบทความนเพอใหผอานไดเขาใจถง
ความหมายและกระบวนการของศาสตรการปรบปรง
คณภาพตลอดจนรปแบบการวจยในศาสตรน
ควำมหมำยของศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ
ศาสตรของการปรบปรงคณภาพเปนค�าท
ผเขยนแปลมาจากImprovementScienceแมวาการ
แปลตามตวอกษรจะไมมค�าวา“คณภาพ”แตผเขยน
ไดเตมลงไปเพอใหสอความหมายไดชดเจนขนและเนองจากสาระทส�าคญของImprovementScienceคอเรองการปรบปรงคณภาพค�าวาImprovementScienceมกจะใชทดแทนกบค�าศพทอนๆเชนtranslationofscience,implementationscience,evidencebasepractice,และresearchutilizationซงค�าศพทเหลานมความหมายคลายคลงกนในแงของการอธบายถงการใชหลกฐานเชงประจกษททนสมยเพอปรบปรงคณภาพการบรการอยางไรกตามศาสตรการปรบปรงคณภาพมความหมายกวางกวาโดยรวมการศกษาถงกลยทธของการปรบปรงหรอการน�าไปใชทประสบความส�าเรจและเปนไปไดมากทสดในแตละบรบทของระบบสขภาพทซบซอน3 หรอกลาวอกนยหนงเปนศาสตรทคนควาเกยวกบวธการทมประสทธภาพในการปรบปรงเปลยนแปลงคณภาพการบรการโดยศกษาถงวธการและองคประกอบหรอปจจยตางๆทชวยเอออ�านวยในการปรบปรงคณภาพเปาหมายคอเพอใหแนใจวาความพยายามทตองการปรบปรงคณภาพการบรการนนไดใชหลกฐานเชงประจกษจรงๆเพอเรงการใชหลกฐานเชงประจกษจงจ�าเปนตองแปลงงานวจยออกมาในรปของความรทพรอมใชทางคลนกโดยตรงและรปของความร นควรจะไดรบการทดสอบในความเปนจรงทางคลนก“ศาสตรของการปรบปรงคณภาพ”จงเกดขนเพอสรางหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชเปนแนวทางในการตดสนใจปรบปรงคณภาพและเสรมแรงใหมการใชอยางตอเนองในงานประจ�า
พฒนำกำรของศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ
แมยงไมมขอตกลงอยางชดเจนในหมนกวชาการเกยวกบแนวคดของศาสตรการปรบปรง
คณภาพหรอการยอมรบวาเปนศาสตรแขนงใหม
7
สมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
แตมกลมนกวชาการเชนDemingซงถอวาเปนผให
ก�าเนด“ศาสตรการปรบปรง”3และนกวชาการใน
วชาชพสขภาพทท�างานในสถาบนปรบปรงคณภาพ
การบรการสขภาพและในหลายมหาวทยาลยรวมทง
สถาบนสขภาพของสหรฐอเมรกาทท�างานดานนวตกรรม
และการปรบปรงคณภาพไดผลกดนใหมการศกษา
เรองนอยางจรงจงงานตพมพสวนใหญจงเรมมาจาก
สหรฐอเมรกาและค�าทใชคอ“implementation
science”และมวารสารimplementationscience
เกดขนซงเปนopenaccessjournalและเปนวารสารท
อทศใหกบการปรบปรงคณภาพเปนสวนใหญรวมทง
วธการทใชในการปรบปรงและเผยแพรงานวจยลงส
การปฏบตimplementationscienceมาจากแนวคด
ของoperationsresearchวศวอตสาหกรรมและศาสตร
ของการจดการและขยายขอบเขตกวางรวมวธการตางๆ
ดวยเชนศาสตรของการตดสนใจเศรษฐศาสตรและ
พฤตกรรมสขภาพการวจยระบบสขภาพการวจยเชง
ผลลพธระบาดวทยาองคกรและการจดการการ
วเคราะหเชงนโยบายสถตจนไปถงจรยธรรมเปนตน
และงานวจยทตพมพกอนป2010สวนใหญใชค�าวา
“implementationscience”3
ในสวนของวชาชพการพยาบาลไดใชค�าวา
Improvementscienceและไดสรางเครอขายชอวา
“ImprovementScienceResearchNetwork.”ทศนย
วทยาศาสตรสขภาพคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย
เทกซส4 ซงเปนศนยทด�าเนนการวจยในโครงการรวม
จากสถาบนตางๆในเครอขายเนนโครงการวจยเพอ
ลดชองวางระหวางความรกบการปฏบตโดยมงหวง
ใหเกดประสทธภาพและความปลอดภยแกผ ปวย
ตวอยางงานวจยทประสบความส�าเรจแสดงใหเหนวา
คณภาพของการดแลดขนชดเจนเชนการลดการ
ตดเชอจากการใสสายคาไวในหลอดเลอดด�าจน
เกอบเปนศนย(0)ในโรงพยาบาลของประเทศ
สหรฐอเมรกาตอเนองกนตลอด3ป7 ตวอยาง
โครงการวจยของศนยนเชน
1)การประสานการดแลและการดแลในระยะ
เปลยนผานซงเนนทกลยทธการปรบปรงกระบวนการ
ดแลในกลมผปวยทมปญหาสขภาพทเฉพาะโดยม
เปาหมายใหเกดการประสานการดแลและการเปลยน
ผานทด
2)การใชหลกฐานเชงประจกษเพอปรบปรง
คณภาพการดแลโดยเนนการลดชองวางระหวาง
ความรและการปฏบตทงกระบวนการและผลลพธ
3)การปรบปรงทงโครงสรางขององคกรและ
กระบวนการเพอใหประสบความส�าเรจในการกระท�า
กจกรรมการบรการในคลนกและในระบบยอย
ในประเทศไทยมหลกฐานการปรบปรง
คณภาพของการดแลจากการใชหลกฐานเชงประจกษ
โดยผปฏบตการพยาบาลขนสงเชนการลดการตดเชอ
จากการสวนคาสายปสสาวะลงเปนศนย(0)ใน
โรงพยาบาลมหาวทยาลยแหงหนง8การเพมคณภาพ
ชวตลดภาวะแทรกซอนและลดคาใชจายในเดกทเปน
โรคเลอดออกงาย9การลดระยะเวลาทตองใสทอ
หลอดลมคอในผปวยวกฤตศลยกรรม10เปนตน
อยางไรกตามการพฒนาคณภาพของการบรการ
โดยการพฒนางานประจ�าสงานวจยแมจะเปนสงทม
ประโยชนมากแตถาไมใชหลกฐานเชงประจกษ
ไมถอวาเปนศาสตรของการปรบปรงคณภาพแตควร
ปรบปรงยกระดบใหมการใชหลกฐานเชงประจกษให
มากขนและฝายการศกษาทมอาจารยส�าเรจการศกษา
ในระดบปรญญาเอกควรเขาไปท�างานรวมกบฝาย
บรการในเรองนอยางจรงจงทงในการวจยและแปลง
งานวจยใหอยในรปของความรทพรอมใช
8
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
รปแบบของกำรแปลงงำนวจยใหอยในรปของ
ควำมร (Knowledge transformation)
กญแจส�าคญทจะชวยใหเกดการใชหลกฐาน
เชงประจกษคอการแปลงงานวจยใหอยในรปของ
ความรทเฉพาะเจาะจงพรอมใชในการปฏบตทาง
คลนกและคนหาปจจยทชวยสงเสรมใหเกดการ
ยอมรบการใชในการปรบปรงคณภาพเพอผลกดน
ใหเกดการใชไดอยางรวดเรวและจรงจงนกวชาการ
ทางพยาบาลหลายทานไดพฒนารปแบบหรอทฤษฎ
พนฐานเพอเปนแนวทางในการแปลงงานวจยใหอย
ในรปของความรทชดเจนสามารถใชไดทนทเชน
Stetlermodel,11TheIowamodel,12TheACEStar
Model,6 TheJohnHopskin’sEvidenceBased
Practice,13 TheJBIModelofEvidence-Based14
เปนตนซงสามารถหารายละเอยดในแตละโมเดลได
ในบทความนจะกลาวถงACEStarModelซงพฒนา
ขนทศนยวทยาศาสตรสขภาพคณะพยาบาลศาสตร
มหาวทยาลยเทกซส6เพราะมความเกยวของโดยตรง
กบทมาของศาสตรการปรบปรงคณภาพ
ACEStarModelพฒนาขนโดยStevenในป
20046 และปรบปรงเรอยมาจนถงปจจบนmodelน
นอกจากจะใชเปนแนวทางในการแปลความรจากงาน
วจยเพอใช ในการปฏบตแล วยงใช ในการสอน
นกศกษาพยาบาลและใชเปนกรอบแนวคดในการ
ก�าหนดสมรรถนะการใชหลกฐานเชงประจกษของ
พยาบาลทส�าเรจการศกษาในทกระดบตงแตระดบ
ปรญญาตรโทและเอกของประเทศสหรฐอเมรกาดวย
และสมรรถนะทพฒนาขนนใชทดสอบความพรอมใน
การใชหลกฐานเชงประจกษของพยาบาลโดยมขอ
ตกลงเบองตนของmodelดงน
1.การแปลงงานวจยออกมาในรปของความร
เปนสงจ�าเปนกอนทจะน�าไปใชในการตดสนใจทางคลนก
2.ในการดแลสขภาพนนตองใชความรจาก
หลายแหลงไดแกหลกฐานเชงประจกษจากงานวจย
ประสบการณการลองผดลองถกหลกการจากทฤษฎ
และจากผเชยวชาญในเรองนนๆ
3.ความรทแนนอนและสามารถน�าไปใชได
อยางกวางขวางมาจากการใชกระบวนการวจยท
ควบคมอคตหรอความล�าเอยงอยางรดกม
4.หลกฐานเชงประจกษสามารถแบงล�าดบ
ความนาเชอถอมากนอยขนอยกบการออกแบบการ
วจยทรดกมคณคาของการออกแบบการวจยทรดกม
จะใหผลความสมพนธเชงสาเหตทนาเชอถอ
5.ความรมอยหลายรปแบบความรจากงาน
วจยถกแปลงโดยกระบวนการทเปนระบบและขนตอน
ความรจากแหลงอนเชนความช�านาญความชอบของ
ผปวยจะเพมเตมเขามาเกดเปนความรในอกรปแบบ
หนง
6.รปแบบของความรทสามารถอางองจาก
หลกฐานเชงประจกษคอรปแบบทสามารถน�าไปใชใน
การดแลสขภาพไดทนท
7.รปแบบของความรเปนตวก�าหนดความยาก
งายในการน�าไปใชประโยชนเชนความรจากผลงาน
วจยเปนชนๆมประโยชนทจะชวยในการตดสนใจทาง
คลนกไดนอยกวาความรในรปแบบของแนวปฏบต
การคลนกทใชหลกฐานเชงประจกษ
8.ความรไดรบการแปลงผานกระบวนการดง
ตอไปน
8.1การสรปเปนขอความเพยงขอความท
เฉพาะเจาะจงเกยวกบความรทไดในเรองนนๆ
8.2แปลงความรทไดนนออกมาเปนขอ
เสนอแนะทางคลนกโดยเพมเตมความช�านาญทาง
คลนกความชอบของผปวยการใชหลกการและ
ทฤษฎตางๆ
9
สมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
8.3บรณาการสงทเสนอแนะผานองคกร
และการกระท�าของแตละบคคล
8.4ประเมนผลกระทบของการกระท�าตอ
ผลลพธทมงหวง
ดงนนจงสรปไดว าการแปลงรปแบบของ
ความร(Knowledgetransformation)คอการเปลยน
ขอคนพบจากผลงานวจยทเปนprimaryresearchโดย
ผานล�าดบขนตอนตางๆเพอใหเกดผลกระทบตอ
ผลลพธทางดานสขภาพจากการดแลทใชหลกฐานเชง
ประจกษ
ModelการแปลงรปแบบของความรในACE
StarModelประกอบดวย5ขนตอน6 คอ
1.การคนหาความร(Knowledgediscovery)
โดยการวจยทเปนprimaryresearch
2.การสงเคราะหงานวจยทมอยออกมาเปน
ความรทสอดคลองโดยไมมขอขดแยงกน(Evidence
Summary)เชนการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ
จะไดขอสรปทคอนขางแนนอนในสวนทเปนขดแยง
กนยงจ�าเปนตองท�าการวจยตอไปเพอหาหลกฐานให
แนชดกอนน�ามาใชในการปฏบต
3.การแปลสงทสงเคราะหลงส การปฏบต
(Translation)ในรปแบบตางๆเชนแนวปฏบตทาง
คลนกมาตรฐานการดแลclinicalpathway,protocol
เปนตน
4.การบรณาการ(integration)คอการน�า
ความร ส การปฏบตจรงโดยการเปลยนแปลงการ
ปฏบตของผใหบรการและของสถาบนผานชองทาง
ทงทเปนทางการและไมเปนทางการซงตองอาศย
ความรวมมอกบเจาหนาททกฝายทเกยวของประเมน
ความตองการและแหลงประโยชนทมอยจรงรวมทง
สมรรถนะทจ�าเปนของผทใหบรการในการปฏบตตาม
แนวปฏบตทางคลนกมาตรฐานการดแลclinical
pathway,protocolเปนตน
5.การประเมนผล(Evaluation)เปนการ
ประเมนผลกระทบจากการใชหลกฐานเชงประจกษตอ
ผลลพธทางดานสขภาพและความพงพอใจของผปวย
ประสทธภาพและประสทธผลการวเคราะหทางดาน
คาใชจายเปนตน
ACEStarModelของStevensแสดงเปน
รปแบบของดาว5แฉกดงน
รปท 1ACEStarModel6
10
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
กรอบแนวคดของกำรวจย
ดงไดกลาวแลววาศาสตรการปรบปรงคณภาพ
เปนศาสตรทคนควาเกยวกบวธการทมประสทธภาพ
ในการปรบปรงเปลยนแปลงคณภาพของการบรการ
สขภาพโดยใชหลกฐานเชงประจกษตลอดจนองค
ประกอบตางๆทเอออ�านวยใหประสบความส�าเรจ
ซงกรอบแนวคดการวจยทเปนประโยชนในการมอง
ภาพรวมของคณภาพการบรการและปจจยทเกยวของ
ไดแกกรอบแนวคดของDonabedian15ซงอธบาย
ความเชอมโยงของ3ปจจยหลกไดแกองคประกอบ
เชงโครงสราง(structure)กระบวนการ(process)
และผลลพธ(outcome)โครงสรางหมายถงสภาวะ
ทใหการดแลผปวยตามลกษณะขององคกรทให
บรการนนๆและทรพยากรทางดานสขภาพทมอย
กระบวนการหมายถงกจกรรมตางๆทใหกบผใช
บรการในการดแลสขภาพเชนการวนจฉยรกษาฟนฟ
การปฏบตการพยาบาลการปองกนหรอการกระท�า
อนๆทชวยสงเสรมคณภาพและผลลพธหมายถง
การเปลยนแปลงทเกดขนกบผปวยหรอกลมประชากร
เปาหมายซงเปนผลมาจากการใหบรการดแลสขภาพ
(รปท2)
คณลกษณะเชงโครงสราง คณลกษณะของผใชบรการ
ผลลพธ
กระบวนการ
รปท 2รปแบบคณภาพของผลลพธทางสขภาพ15
โครงสราง ผลลพธกระบวนการ
ตอมาMitchell16และคณะไดน�ามาขยาย
โดยแสดงถงองคประกอบตางๆทมผลตอผลลพธ
และเพมปจจยคณลกษณะของผใชบรการไดแกอาย
เพศระดบการศกษาภาวะสขภาพความเจบปวยชนด
และความรนแรงของการเจบปวยภาวะโรครวมซง
ปจจยเหลานลวนมผลตอการบรการดแลรกษาและ
ผลลพธดงแสดงในรปท3
รปท 3รปแบบคณภาพการบรการสขภาพ16
11
สมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
กำรออกแบบวจยในศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ
งานวจยเกยวกบการใชหลกฐานเชงประจกษ
ในการปรบปรงคณภาพยงจ�าเปนตองใชงานวจย
กงทดลองแบบวดกอนและหลงการใชหลกฐานเชง
ประจกษ(Pre–posttestonegroupdesign)หรอ
งานวจยเชงหาความสมพนธแมวางานวจยเชงทดลอง
แบบสม(RandomizeControlTrial,RCT)มความ
เชอถอไดมากทสดในการตดสนประสทธภาพของวธ
การตางๆแตเปาหมายของศาสตรการปรบปรงมได
มองเฉพาะผลลพธแตจ�าเปนตองดโครงสรางและ
กระบวนการควบคกนไปเพอเชอมโยงกบผลลพธ
การใชหลกฐานเชงประจกษทผานการสงเคราะหจาก
งานวจยเชงทดลองแบบสมมาแลวถอเปนความรทนา
เชอถอทสดจงไมนาตองใชระเบยบวธการวจยแบบสม
อกเนองจากงานวจยแบบนตองมกลมควบคมซงใน
แงของจรยธรรมเปรยบเสมอนไมใชความร หรอ
หลกฐานเชงประจกษทพสจนแลววาไดผลดแกกลม
ควบคม(withholdthebeneficialtreatmenttothe
controlgroup)และยงเปนการสนเปลองอกดวยเชน
มงานวจยมากมายทพสจนวาการสนบสนนใหผปวย
จดการกบความเจบปวยและการดแลรกษาดวย
ตนเองไดผลดในกลมผปวยเรอรงตางๆซงการวจย
ตอไปตองน�าหลกฐานเชงประจกษทแปลงเปนการ
ปฏบตไปใชกบกล มผ ป วยตางๆและศกษาถง
โครงสรางและกระบวนการทจะท�าใหประสบความ
ส�าเรจหรอลมเหลวและเปรยบเทยบการเปลยนแปลง
ของผลลพธจากเดมหรอเปรยบเทยบกบเปาหมายท
ตองการนาจะไดประโยชนมากกวา
การวจยแบบผสมผสานวธทงเชงปรมาณและ
คณภาพ(MixedMethod)นาจะเปนวธการทเหมาะ
สมในการศกษาประสทธภาพของการใชหลกฐานเชง
ประจกษในการปรบปรงคณภาพการบรการรวมกบ
การใชกรอบแนวคดทเหมาะสมเนองจากความส�าเรจ
ในการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชขนอยกบระบบ
บรการสขภาพ(เชนแหลงประโยชนความเชยวชาญ
ของผใหบรการ)กระบวนการดแล(กจกรรมทกระท�า
ของผใหการดแลความรวมมอระหวางทม)การใช
การวจยแบบผสมผสานเพอใหเขาใจและเอาชนะ
อปสรรคในการใชหลกฐานเชงประจกษการวจยเชง
คณภาพจะชวยใหเขาใจเหตผลหรอกลไกของความ
ส�าเรจและความลมเหลวอยางลกซงหรอคนหากลยทธ
ทจะท�าใหประสบความส�าเรจสวนการวจยเชงปรมาณ
เพอยนยนผลทไดหรอทดสอบตวแปรทท�านายความ
ส�าเรจ
การใชกรณศกษาหรอรายงานผปวยทมปญหา
ยงยากซบซอนโดยบรณาการความรและหลกฐานเชง
ประจกษในการดแลผปวยนบเปนงานวจยเกยวกบ
การปรบปรงคณภาพและเปนศาสตรของการปรบปรง
อกประเภทหนงแมวาจะเปนหลกฐานเชงประจกษท
อย ในระดบต�าสดจดเดนของกรณศกษาคอการ
บรรยายถงการตดสนใจทางคลนกในตลอดกระบวนการ
ของการดแลแมวาการเสนอกรณศกษาจะตองมความ
ยดหยนแตควรประกอบดวยความรในประเดนนนท
ทนสมยและชดเจนทปรากฏในวารสารการบรรยาย
ถงปญหาและประวตของผปวยการดแลและผลลพธ
อยางชดเจนอภปรายหรอวจารณการดแลทใหใน
บรบทของความรทมอยและการดแลทไมมประสทธภาพ
รวมทงเหตผลรวมทงขอเสนอแนะในการน�าไปใชใน
ทางปฏบต17
ผปฏบตการพยาบาลขนสงทปฏบตการกบ
ผปวยทมปญหายงยากซบซอนมโอกาสในการเขยน
กรณศกษาไดมากเพราะไดประสบกบปญหาในชวต
จรงของผปวยการเขยนทดจะเปนประโยชนอยางมาก
ในการเพมความรทางคลนกใหกบผอานและใหกบ
12
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
วชาชพตวอยางเชนบทความการพฒนาความสามารถ
ในการดแลตนเองของผเปนเบาหวานทกลวภาวะ
น�าตาลต�าในเลอดจากการฉดอนซลน:กรณศกษาโดย
รตนาภรณจระวฒนและอภญญาศรพทยาคณกจ18
ซงสงเคราะหการปฏบตการพยาบาลโดยใชทฤษฎ
การพยาบาลของโอเรมในสวนการพฒนาความ
สามารถในการดแลตนเองรวมกบความรใหมๆทาง
ดานการแพทยและแนวคดการสมภาษณเพอเสรมสราง
แรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม(motivational
interviewing:MI)ของมลเลอรและโรลรวมทง
หลกฐานเชงประจกษสอดแทรกในแตละขนตอนของ
การพฒนาความสามารถในการดแลตนเองทงดาน
การประเมนการก�าหนดเปาหมายพฤตกรรมเพอเปน
สวนสนบสนนใหเกดประสทธภาพในการจดการความ
กลวภาวะน�าตาลในเลอดต�าของผ ปวยพบวาได
ปรบปรงคณภาพของการพยาบาลและไดผลลพธทด
ขนอยางชดเจนแมวาจะเปนผปวยรายเดยวแตไดเหน
ถงกระบวนการดแลและการท�างานร วมกบทม
พยาบาลแพทยและผปวยอยางมประสทธภาพ
ซงสอดคลองกบความหมายของศาสตรการปรบปรง
คณภาพซงบทความเปนประโยชนกบผปฏบตท
ใหการดแลและผปวยและครอบครวโดยตรงอยางไร
กตามเพอปกปองสทธของผปวยทเปนกรณศกษา
ผเขยนจ�าเปนตองขออนญาตผปวยและปฏบตตาม
principlesoftheDeclarationofHelsinki(ดทhttp://
www.wma.net/en/30publications/10policies/
b3/)และนาจะตองศกษาวธนอยางจรงจง
กลาวโดยสรปศาสตรการปรบปรงคณภาพ
เปนศาสตรใหมทมวตถประสงคเพอสรางหลกฐาน
เชงประจกษจากการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชเพอ
ปรบปรงคณภาพบรการเปนการลดชองวางระหวาง
งานวจยทมอยกระจดกระจายกบการปฏบตซงจะเกด
ผลดตอผปวยอยางแทจรงอยางไรกตามจ�าเปนจะ
ตองมการศกษาคนควาและผลกดนในเรองนอยาง
จรงจงโดยตองท�างานรวมกนระหวางฝายปฏบตกบ
นกวชาการฝายการศกษาพยาบาลโดยมเปาหมายเพอ
ปรบปรงคณภาพการบรการเพอสขภาพและคณภาพ
ชวตของผปวยหรอผใชบรการ
เอกสำรอำงอง
1. ICN-InternationalCouncilofNurses.Closingthe
gapbetweenevidenceandaction,International
NursesDay2014.Availableat:http://www.icn.
ch/publications/2012-closing-the-gap-from-
evidence-to-action/RetrievedDec6,2017.
2. InstituteofMedicine(IOM)reportQualitychasm:
Anewhealthcaresystemforthe21stCentury,
Washington,DC:NationalAcademiesPress.2001.
3. TheHealthFoundationInspiringImprovement.
Reportimprovementscience,2012Availableat:
http://www.isrn.net/about/improvement_science.
Retrieved14May,2014.
4. StevensKR.AdventuresinEvidence-BasedPractice:
AcceleratingDiscoverytoOutcomes,paperpresented
at theInternationalConferenceInternational
Partnership2012ImprovementforGlobalHealth
Outcomes,September5-7atTheEmpress
Hotel,ChiangMai,Thailand.Organizedbythe
FacultyofNursing,ChiangMaiUniversity,
ChiangMai,Thailand.
5. TheLeapfrogGroup2011.TopHospitalUHCase
MedicalCenterRecognizedasaNationalLeaderin
QualityandSafetybyTheLeapfrogGroup.Available
athttp://www.uhhospitals.org/about/awards-and-
recognition/2011-awards/the-leapfrog-group-
2011-top-hospitalRetrievedDec.52017.
13
สมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
6. StevensKR.EssentialCompetenciesforEvidence
Based-PracticeinNursing.2nded.SanAntonio:
AcademicCenterforEvidence–BasedPractice
(ACE)ofUniversityofTexasHealthScience
Center.2009.
7. AcademicCenterforEvidence–BasedPracticeACE:
LearnedaboutEBP.2005.Retrievedfromhttp://
www.acestar.uthscsa.edu/learned_model.htmDec
5,2017.
8. สพตราอปนสากรจารวรรณบญรตนและอจมาไทยคง
การปองกนการตดเชอทางเดนปสสวะจากการคาสาย
สวนปสสาวะผปวยทรบการรกษาในไอซยอายรกรรม
วำรสำรสภำกำรพยำบำล 2555; 27(1)49-62
9. จฬารตนสรยาทย.กรณศกษา:ผปฏบตการพยาบาล
ขนสงในผปวยโรคฮโมฟเลยภายใตทรพยากรทจ�ากด
ในสมจตหนเจรญกลและอรสาพนธภกดบรรณาธการ
การปฏบตการพยาบาลขนสง:บรณาการสการปฏบต
กรงเทพมหานคร:บรษทจดทอง,2555.หนา
283-8.
10.ฉววรรณธงชยและสมจตหนเจรญกลประสทธผลของ
ผปฏบตการพยาบาลขนสงในการใหบรการผปวย
วกฤต:กรณศกษาวำรสำรสภำกำรพยำบำล 2556,
29(3);80-94
11.StetlerC.UpdatingtheStetlermodelofresearch
utilizationtofacilitateevidence-basedpractice.
Nursing Outlook,2001; 49,72-79
12.TillerMG.KleiberC.SteelmanVJandRakelB.
IowaModelofevidence-basedpracticetopromote
qualityofcare.Critical Care Nursing Clinic
of North America 2001.13(4),497-509.
13.CenterforEvidenceBasedPractice.TheJohn
Hopskin’sEvidenceBasedNursingPracticeModel,
2012,Availableathttp://www.hopkinsmedicine.
org/evidence-based-practice/jhn_ebp.html.
RetrievedDec5,2017.
14. TheJoannaBriggsInstituteTheJBIModelof
Evidence-BasedHealthCare:AModelReconsidered,
2013Availableathttps://www.google.co.th/sear
ch?q=The+JBI+Model+of+Evidence-Based+
Health+Care,&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox-
b&gws_rd=cr&ei=xQxuWNTXJMzkvATu1r_YDw
15.DonabedianA.ExplorationinQualityAssessment
andMonitoring:Thedefinitionofqualityand
approachestoitsassessment.AnnArbor:Health
AdministrationPress.1980.
16.Mitchell,PH.,Ferketich,S,JenningsBM.Quality
healthoutcomesmodel.Image: Journal of Nursing
Scholarship. 1998;30(1),43-46.
17.AitkenM,MarshallAP.Writingacasestudy:
Ensuringameaningfulcontributiontotheliterature
Australian Critical Care. 2007, 20,132—136.
18.รตนาภรณจระวฒนะและอภญญาศรพทยาคณกจ
การพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผเปน
เบาหวานทกลวภาวะน�าตาลต�าในเลอดจากการฉด
อนซลน:กรณศกษารามาธบดพยาบาลสาร.2559.
23(3)รอตพมพ.
14
ศาสตรการปรบปรงคณภาพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
Improvement ScienceSomchit Hanucharurnkul1 RN, PhD, Dip. APMSN
Abstract: Evidence-basedpracticeisnecessarytobridgethegapsbetweenpractice
and research. To ensure the effectivenessof evidence-basedpractice, the field of
improvementsciencehasemergedfocusingongeneratingevidencetoguidethedecisions
inqualityimprovement,andthishasimplicationsfornursingprofession.Variousmodels
for knowledge translation for clinical used have been developed. For research in
generatingevidencetosupportapplicationofevidencebasepracticeincludes:descriptive,
correlation,experimentalandquasiexperimentaldesign,mixedmethodcombineboth
quantitativeandqualitativeapproachesandcasestudyapproaches.
Keywords: improvementscience,qualityofcare,evidencebasedpractice,knowledge
translation,knowledge-practicegap
1Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University
15
ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1นายกสภาการพยาบาล2ศาสตราจารยเกยรตคณ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ประธานคณะกรรมการบรหารวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล (วาระ พ.ศ. 2556 - 2558)
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพทศนา บญทอง1 RN, EdD. อพย. (การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต)
สมจต หนเจรญกล2 RN, PhD. อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)
บทคดยอ: การขาดแคลนพยาบาลเปนปญหาของระบบสขภาพทวโลกรวมทงประเทศไทยดวย
เนองจากความตองการพยาบาลเพมขนจากปญหาสขภาพของประชาชนทสลบซบซอนภาวะ
โรคเรอรงและการเพมของประชากรผสงอายในขณะทการผลตพยาบาลไมเพยงพอจาก
การสญเสยออกจากวชาชพกอนเกษยณอายการท�างานดงนนการธ�ารงรกษาพยาบาลไวใน
วชาชพใหนานทสดเปนสงทจ�าเปนซงมมาตรการหลายอยางแตมาตรการทส�าคญและยงยน
คอการก�าหนดบนไดความกาวหนาของวชาชพและคาตอบแทนตามต�าแหนงทเหมาะสม
รวมทงจดระบบการฝกอบรมในขณะปฏบตงาน(residencytraining)ทงระดบหลงปรญญาตร
และหลงปรญญาโทระดบวฒบตรและการศกษาในระดบปรญญาโทและเอกการก�าหนด
ต�าแหนงพยาบาลตงแตพยาบาลวชาชพทวไปพยาบาลเฉพาะทางพยาบาลผปฏบตการ
พยาบาลขนสงผบรหารการพยาบาลและนกวชาการ/นกวจยนอกจากนนยงตองม
ผชวยพยาบาลในทมทจะชวยเหลอดแลผปวยซงจะชวยใหทมพยาบาลสามารถตอบสนอง
ความตองการของผปวย/ประชาชนไดอยางมประสทธภาพ
ค�ำส�ำคญ: การขาดแคลนพยาบาลพยาบาลเฉพาะทางผปฏบตการพยาบาลขนสง
บนไดความกาวหนาการฝกอบรมระหวางปฏบต
16
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
บทน�ำ: กำรขำดแคลนพยำบำล
บทความนมวตถประสงคเพอเสนอสาเหตของ
การขาดแคลนพยาบาลและผลกระทบตอสขภาพของ
ประชาชนกลวธในการแกไขโดยเนนทการพฒนา
ศกยภาพและสรางบนไดความกาวหนาใหกบพยาบาล
การขาดแคลนพยาบาลในประเทศไทยเปน
ปญหาเรอรงแมไดพยายามแกไขมาหลายศตวรรษ
ตงแตปพ.ศ.2535โดยการสนบสนนใหมแผนเพม
การผลตพยาบาลมาแลวกตามแตยงไมประสบความ
ส�าเรจเทาทควรเนองจากความตองการทงจ�านวนและ
คณภาพยงคงเพมขนจากการเปลยนแปลงความ
ตองการบรการสขภาพของประชาชนการปฏรประบบ
สขภาพการจ�ากดกรอบอตราก�าลงภาครฐและขาด
มาตรการธ�ารงรกษาบคลากรในระบบทเปนรปธรรม
ท�าใหการขาดแคลนพยาบาลทงจ�านวนและคณภาพ
ยงคงเกดขนอยางตอเนองเนองจาก
1. ควำมตองกำรพยำบำลทงจ�ำนวนและ
คณภำพมมำกขน จำกกำรเปลยนแปลงดงน
1.1ปญหาสขภาพของประชาชนทมความ
เจบปวยเรอรงเพมขนจากปญหาพฤตกรรมสขภาพ
และจากประชากรผสงอายเพมขนอยางรวดเรวจงม
ความจ�าเปนในการขยายบรการสขภาพใหครอบคลม
ทงดานสรางเสรมสขภาพการปองกนโรคการลด
ปจจยเสยงการรกษาพยาบาลการฟนฟสภาพการ
ดแลระยะยาวและการดแลระยะทายของชวตและ
พบวายงขาดบคลากรเชนแพทยทปฏบตงานอยใน
ระดบปฐมภมการสรางความเขมแขงของบรการ
สขภาพในระดบปฐมภม(รพ.สต)เพอใหประชาชน
สามารถเขาถงบรการสขภาพและการรกษาทจ�าเปน
จากผประกอบวชาชพไดอยางทวถงพยาบาลจง
จ�าเปนตองขยายบทบาทในเรองเวชปฏบตเพอให
สามารถรกษาโรคเบองตนการจดการดแลผปวย
เรอรงหรอผทตองพงพงและผปวยระยะทายของชวต
ทบานและในชมชนนอกเหนอจากการสรางเสรม
สขภาพและปองกนโรคซงในปจจบนมพยาบาล
เวชปฏบตจ�านวนทงหมด24,9851 คนปฏบตงาน
ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมากทสด
โรงพยาบาลชมชนรองลงมาทเหลอกระจายอยตาม
โรงพยาบาลทวไปและตามศนยสขภาพชมชน/ศนย
แพทยชมชนศนยบรการสาธารณสข/เทศบาลและ
อนๆและผลการวจยพบวาพยาบาลเวชปฏบตเหลาน
สามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพในระดบหนง
และเปนทยอมรบของประชาชน2 ดงทผอ�านวยการ
องคการอนามยโลกกลาววา
“พยาบาลและผดงครรภ เปนผทมความส�าคญ
อยางยงยวด ในการใหบรการสขภาพทจ�าเปน และ
เปนหวใจในการสรางความเขมแขงของระบบบรการ
สขภาพ พยาบาลเปนทงสมาชกในทม และเปน
ผประสานงานในทมสหสาขาวชาชพ เปนผทน�า
เอาการดแลโดยผปวย/คนเปนศนยกลาง (people-
centred care) ลงสชมชน ซงเปนททประชาชนตองการ
มากทสด จงเปนผทปรบปรงผลลพธทางดานสขภาพ
ของประชาชนและท�าใหบรการสขภาพมประสทธภาพ
และคมคาใชจาย” (p.1 )3
1.2ผปวยในโรงพยาบาลมความซบซอน
ปวยดวยหลายโรคอาการหนกรนแรงตองใช
เทคโนโลยดงนนจงตองการการดแลจากผมความ
เชยวชาญเพมขนเปนอยางมากปจจบนสภาการ
พยาบาลไดก�าหนดนโยบายในการผลตพยาบาล
เฉพาะทางจ�านวน44สาขาพยาบาลในระดบปรญญา
โทจ�านวน10สาขาและระดบวฒบตร/หนงสออนมต
จ�านวน10สาขาโดยในแตละระดบจะมสมรรถนะท
เฉพาะเพอรวมกนท�างานเปนทมและพฒนาศกยภาพ
ของทมเพอใหสามารถดแลผปวยไดอยางมคณภาพ
17
ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
และปลอดภยแตในระบบสขภาพโดยเฉพาะกระทรวง
สาธารณสขไมมระบบการใชพยาบาลเหลานใหเตม
ศกยภาพและไมมต�าแหนงรองรบท�าใหพยาบาล
เหลานออกจากวชาชพกอนเวลาอนควร
1.3การเข าส ประชาคมอาเซยนท�าให
ประเทศไทยต องขยายการบรการสขภาพให
ครอบคลมทงประชาชนชาวไทยชาวอาเซยนและ
นานาชาตในสถานพยาบาลทกระดบตงแตระดบปฐม
ภมทอยในชมชนจนถงระดบเฉพาะทางหรอศนย
ความเปนเลศการประกาศนโยบายmedicalhubของ
ประเทศยงมความตองการพยาบาลเพมขน
2. ปญหำกำร พยำบำลไมเหมำะสมและ
ไมตรงกบขอบเขตของว พ
จากการทระบบบรการสขภาพมความซบซอน
ขนและมการขยายภารกจดานตางๆมากมายซงงาน
บางงานไมจ�าเปนตองใชพยาบาลวชาชพเชนงานดาน
เอกสารตางๆงานบนทกขอมลงานเอกสารประกน
คณภาพงานการเงนงานการพสดรวมทงการม
วชาชพอนๆ เกดขน เช นการแพทยแผนไทย
การแพทยแผนจนเปนตนยงใชพยาบาลวชาชพ
ในการบรหารจดการสภาวะการดงกลาวถอวาเปนการ
ใชพยาบาลวชาชพทไมเหมาะสมไมคมคาและสงผล
ใหปญหาการขาดแคลนพยาบาลในการใหบรการแก
ผปวยรนแรงขน
3. ขำดกำรธ�ำรงรกษำพยำบำลไวในว
มสาเหตจาก
3.1การขาดแคลนต�าแหนงขาราชการเพอ
บรรจพยาบาลในหนวยบรการสาธารณสขภาครฐ
ท�าใหมอตราการลาออกของพยาบาลรนใหมสงมาก
โดยพบวามการลาออกภายในปแรกถงรอยละ48%
ในขณะผทไดรบการบรรจมอตราการคงอย นาน
มากกวาถง9เทาซงสงผลกระทบตอคณภาพการดแล
รกษาพยาบาลผปวยรวมทงสงผลกระทบตอโครงสรางอาย ก�าลงคนพยาบาลของหนวยบรการสขภาพภาครฐโดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสขท�าใหเกดภาวการณขาดแคลนก�าลงคนทมทกษะสงและสรางคนรนใหมไมทนในระยะ5-10ปขางหนาและอาจเปนอปสรรคตอคณภาพบรการของสถานบรการสขภาพในอนาคต4
3.2ขาดความกาวหนาในการด�ารงต�าแหนงสงขนในวชาชพการพยาบาลโดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสขพยาบาลวชาชพสวนใหญขนไปไดสงสดเพยงพยาบาลผช�านาญการทงทอายประมาณ45ป4
การเลอนต�าแหนงทสงขนกวานจะถกจ�ากดดวยกรอบอตราก�าลงและการยบรวมต�าแหนงซงไมเปนธรรมและไมไดคาตอบแทนในต�าแหนงทควรไดรบทงทมสมรรถนะตามทกพ.ก�าหนดจงท�าใหสญเสยบคลากรทมคณภาพเหลาน 3.3ขาดความเปนธรรมดานคาตอบแทนการท�างาน โดยเฉพาะค าตอบแทนบคลากรทนอกเหนอจากเงนเดอนกรณท�างานในพนทหางไกลทรกนดารหรอพนทเสยงภยทกระทรวงสาธารณสขมระเบยบการจายคาตอบแทนก�าลงคนทางดานสาธารณสขสาขาตางๆแมจะมการปรบปรงอตราคาตอบแทนมาอยางตอเนองแตนบวนชองวางของการเหลอมล�ายงเพมขนพยาบาลไดรบคาตอบแทนนอยกวาแพทยจากเดมตางกน8เทาจนปจจบนตางกนมากถง26เทาทงทการท�างานของสองวชาชพตองเกอกลกนและท�างานอยในพนทเดยวกนในพนทหางไกลทขาดแคลนแพทยพยาบาลตองรบหนาทรบผดชอบแทนแพทยทงในและนอกเวลาเพอชวยใหประชาชนสามารถเขาถงบรการภาครฐทจ�าเปนท�าใหเกดความรสกถงความเหลอมล�าในคณคาของชวตมนษยไมมความสขในการท�างานและไมอยากอยใน
วชาชพ
18
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
3.4ขาดการดแลดานคณภาพชวตและ
สวสดการทเหมาะสมสภาพแวดลอมการท�างานท
หนกเนองจากวฏจกรจากการขาดแคลนพยาบาล
ท�าใหพยาบาลทเหลออยในระบบตองท�างานหนกเกน
มาตรฐานแรงงานทก�าหนดผลการศกษาพบวา
พยาบาลกวาครงท�างานเฉลย56ชวโมงตอสปดาห
รอยละ40ท�างานเกน12ชวโมงตอวนเปนเวลา
มากกวา3วนใน1สปดาหและรอยละ20ตองท�างาน
ในขณะทตวเองมอาการปวยซงสงผลกระทบตอความ
ปลอดภยทงต อผ ป วยและพยาบาลนอกจากน
สวสดการดานทพกอาศยยงไมเหมาะสมและไมเพยงพอ
มผลตอคณภาพชวตและสขภาพของพยาบาลวชาชพ
จงท�าใหพยาบาลลาออกหรอเปลยนอาชพ4
4. กำรผลตพยำบำลยงไม ทนกบควำม
ตองกำรทเพมขนอยำงรวดเรว และกำรสญเสยใน
จ�ำนวนทมำกเนองจำก
4.1การขาดแคลนอาจารยพยาบาลทง
จ�านวนและคณวฒทไมเปนไปตามเกณฑปจจบนม
สถาบนการศกษาในประเทศไทยทผลตพยาบาล
ระดบปรญญาตรสาขาพยาบาลศาสตรทไดรบการ
รบรองจากสภาการพยาบาลจ�านวน85แหงสามารถ
รบนกศกษาพยาบาลใหมไดประมาณปละประมาณ
10,000คนซงไมเพยงพอกบความตองการถาไมหา
มาตรการลดการสญเสยอยางจรงจงขาดการก�าหนด
นโยบายในการประสานความรวมมออยางจรงจง
ระหวางสถาบนการศกษาและฝายบรการการพยาบาล
ในการรวมกนผลตพยาบาลทกระดบรวมทงการ
ศกษาคนควาวจยและการน�าความรจากหลกฐานเชง
ประจกษมาปรบปรงการบรการพยาบาลใหดขนถา
ท�าไดจะท�าใหพยาบาลฝายบรการมศกยภาพในการ
สอนนกศกษาพยาบาลและจะสามารถชวยบรรเทา
ความขาดแคลน5
4.2ขาดแรงจงใจในการดงดดบคลากร
เขาเปนอาจารยพยาบาลเนองจากคาตอบแทนระยะ
แรกไมเหมาะสม
4.3สภาพการท�างานหนกและการขาด
ความกาวหนาในวชาชพสงผลตอภาพลกษณของ
พยาบาลตอสาธารณชนท�าใหเยาวชนสนใจทจะเขา
ศกษาในวชาชพการพยาบาลนอยลง
ผลกระทบจำกกำรขำดแคลนพยำบำล
จากปจจยเกยวของกบการขาดแคลนพยาบาล
ดงกลาวจงมความจ�าเปนทตองแกไขปญหาการ
ขาดแคลนพยาบาลโดยมงทการพฒนาและธ�ารงรกษา
ก�าลงคนพยาบาลไวในวชาชพเพอใหสงคมไทยไมถก
กระทบจากการทมพยาบาลไมเพยงพอกบความ
ตองการของสงคมถามการขาดแคลนพยาบาลอยาง
ตอเนองจะมผลตอคณภาพบรการสขภาพทใหกบ
ผปวยทมารบการรกษาในโรงพยาบาลอตราการตด
เชอจะเพมขนความผดพลาดในการปฏบตการดแล
ผปวยมผลท�าใหเกดภาวะแทรกซอนผปวยตองอย
โรงพยาบาลนานขนคาใชจายเพมขนหรอท�าใหผปวย
เสยชวตไดเนองจากการขาดแคลนพยาบาลท�าให
พยาบาลตองท�างานลวงเวลามากขนพกผอนไมเพยงพอ
เกดความออนลาการตดสนใจอาจผดพลาดน�าไปส
การปฏบตงานทไมมประสทธภาพจากการวจยเรอง
บคลากรพยาบาลและปจจยทเกยวของกบผลลพธ
ของผปวยพบวาจ�านวนผปวยทมมากการท�างานลวง
เวลาโดยมชวโมงการท�างาน12-16ชวโมงตอเวรการ
ท�างานของพยาบาลมความสมพนธกบการท�างาน
ผดพลาดและคณภาพดแลผปวยลดลง6การท�างาน
ผดพลาดจะกระทบความร สกเชงจรยธรรมของ
พยาบาลและการท�างานทหนกท�าใหสขภาพและ
คณภาพชวตของพยาบาลลดลงสงผลใหพยาบาล
19
ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ภาวะแทรกซอนการคนพบโรคการรกษาโรคเบองตน
โดยเฉพาะในกลมประชาชนผดอยโอกาสการดแลท
ตอเนองในผปวยโรคเรอรงทออกจากโรงพยาบาลไป
อยทบานรวมทงการดแลผปวยระยะทายทนอนอย
ทบานซงงานทงหมดนพยาบาลเปนก�าลงหลกของทม
สขภาพทดแลสภาพประชาชนในชมชนดงนนการ
วางแผนพฒนาศกยภาพของพยาบาลใหสามารถตอบ
สนองความตองการการบรการสขภาพของประชาชน
และธ�ารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพจงเปนภาระ
เรงดวนทจะตองกระท�ารวมกบการเพมการผลต
กำรพฒนำและธ�ำรงรกษำพยำบำลไวใน
ว พ
การก�าหนดบนไดความกาวหนาของพยาบาล
วชาชพทสมพนธกบประสบการณการศกษาและการ
ฝกอบรมใหชดเจนตงแตการเขาสพยาบาลวชาชพ
ทวไปพยาบาลวชาชพเฉพาะทางผ ปฏบตการ
พยาบาลขนสงผบรหารการพยาบาลอาจารยพยาบาล
และนกวจยดงแสดงในภาพท1
ลาออกกอนวยเกษยณหรอยายไปท�างานอนทไมใช
งานพยาบาลมากขนท�าใหวงจรการขาดแคลน
พยาบาลรนแรงขนการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา
เกยวกบคาใชจายในการฝกพยาบาลใหมทมาแทน
พยาบาลทมประสบการณออกจากวชาชพกอนเวลา
เกษยณการฝกพยาบาลใหมของแผนกอายรกรรม-
ศลยกรรม1คนจะเสยเงนคาใชจายเทากบการจาย
เงนเดอนใหพยาบาลเกาทงปและการฝกพยาบาล
ใหมทเขาท�างานทไอซยและทหองตรวจฉกเฉนเสย
คาใชจาย42,000-60,000เหรยญสหรฐ7แสดงถง
การลงทนกบการฝกพยาบาลใหมเปนการลงทนท
สงมากการธ�ารงรกษาพยาบาลทมประสบการณแลว
จงเปนสงส�าคญทนโยบายดานก�าลงคนในระบบ
บรการสขภาพตองพจารณาเพอดงบคลากรพยาบาล
ไวในวชาชพใหนานขนส�าหรบประชาชนผใชบรการ
ในชมชนจะไดรบผลกระทบอยางมากจากการ
ขาดแคลนพยาบาลกลาวคอนโยบายของสาธารณสข
ของประเทศจะไมสามารถด�าเนนการไดอยางม
ประสทธภาพเนองจากงานการสงเสรมสขภาพเพอ
ปองกนโรคตดเชอโรคไมตดตอเรอรงการปองกน
ภำพท 1 บนไดความกาวหนาของพยาบาลวชาชพและการศกษาหรอฝกอบรม
20
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
เมอส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาตรและ
เขาสการท�างานและสงคมวชาชพพยาบาลเหลานตอง
ใชเวลาในการเรยนรทงการดแลผปวยโดยตรงระบบ
สขภาพและหนวยงานการปฏสมพนธการตดตอ
สอสารและท�างานรวมทมกบเจาหนาทสขภาพตางๆ
มากมายในประเทศสหรฐอเมรกาซงประสบความ
ส�าเรจในการแกปญหาการขาดแคลนพยาบาลนนได
จดใหมResidencytrainingเปนระยะเวลา1ปหลง
ส�าเรจการศกษาปรญญาตรสามารถเพมการรกษา
พยาบาลไวในสถาบนจากรอยละ55เปนรอยละ
95.6คอเพมถงรอยละ30นอกจากนนยงพบวา
พยาบาลเหลานมความเชอมนในสมรรถนะเชงวชาชพ
และความสามารถในการตดตอสอสารและมความพง
พอใจในการปฏบตงาน8
ในประเทศไทยแมวาสภาการพยาบาลจะได
ก�าหนดใหมหลกสตรฝกอบรมเฉพาะทางหลง
ปรญญาตรเปนเวลา4เดอนและหลกสตรปรญญาโท
ทสามารถสอบหนงสออนมตหรอเคยสอบวฒบตรได
แตจ�านวนพยาบาลทจะสามารถเขาฝกอบรมหรอ
เขาศกษามจ�านวนจ�ากดเนองจากการขาดแคลน
พยาบาลนอกจากนนเมอส�าเรจการศกษาหรอฝก
อบรมแลวมเพยงรอยละ37.40ทไดปฏบตงานใน
หนวยงานทมความรตรงรอยละ53.75ไมตรงแต
ความรเกอกลกนไดและรอยละ6ไมตรงกบความร
และไมเกอกลกน9 สวนหลกสตรวฒบตรซงเปน
Residencytrainingหลงปรญญาโทเปนเวลา๓ป
เพงเปดด�าเนนการเพยง๒สถาบนแตยงมขอจ�ากด
ทงความไมพรอมของฝายการศกษาและการบรการ
ดงนนเพอเพมศกยภาพของพยาบาลและธ�ารงรกษา
พยาบาลไวในวชาชพการปฏบตงานกบผปวยโดยตรง
จงสมควรก�าหนดแผนการพฒนาพยาบาลดงน
1. กำรพฒนำศกยภำพของพยำบำลส ควำม
นำญ และควำม ยวชำญ
1.1. กำรพฒนำสกำรเปนพยำบำลเฉพำะ
ทำง กระท�ำได 2 วธคอ
1.1.1 กำรจดฝกอบรมแบบ Residency
training หลงปรญญำตร เปนการพฒนาศกยภาพ
ของพยาบาลจากผจบใหมจนสามารถเปนพยาบาล
เฉพาะทางซงในกระบวนการพฒนาศกยภาพนนจะ
ตองประกอบดวยสมรรถนะทตองมความรมเจตคต
และมทกษะในแตละระดบสงขนในแตละปซงขณะน
โรงพยาบาลมหาวทยาลยโรงพยาบาลศนยและ
โรงพยาบาลเอกชนหลายแหงไดกระท�ากนอยบางแลว
ดงนนสภาการพยาบาลจงตองมบทบาทสนบสนนและ
สรางแนวทางใหพยาบาลทกคนสามารถเขาสพยาบาล
เฉพาะทางไดหลงจากมประสบการณการท�างานใน
การบรการโดยตรงโดยสาขาเฉพาะทางตองตรงกบ
การบรการทปฏบ ตงานจรง เช นการพยาบาล
อายรศาสตรศลยศาสตรวกฤตออรโธปดกการ
พยาบาลสตนรเวชตาหคอจมกการผาตดมะเรง
จตเวชและสขภาพจตเดกเปนตน
1.1.2. กำรจดหลกสตรฝกอบรม
เฉพำะทำงระยะสน 4 เดอนของสภำกำรพยำบำล
ในรปแบบเดมแตปรบการเรยนเปนmoduleเพอให
มาเรยนเปนชวงๆโดยไมตองลามาฝกอบรมตอเนอง
นานเกนไป
กำรก�ำหนดกรอบอตรำก�ำลงพยำบำลเฉพำะทำง
ส�าหรบจ�านวนพยาบาลวชาชพเฉพาะทาง
คาดวาจะมจ�านวนเพมขนในระยะ5ปแรกประมาณ
รอยละ๒๐ของพยาบาลในแตละหนวยงานภายใน
10ปคาดวาจะมรอยละ40และภายในเวลา15ป
ถาสามารถธ�ารงรกษาพยาบาลไวในแตละหนวยงาน
จะมพยาบาลวชาชพเฉพาะทางประมาณรอยละ50
21
ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1.2. กำรพฒนำสกำรเปนผปฏบตกำร
พยำบำลขนสง
เพอเขาส การเปนผ ปฏบตการพยาบาล
ขนสงทไดรบวฒบตรหรอหนงสออนมตเปนผ ม
ความรความช�านาญเฉพาะทางในสาขาตางๆซงจะ
ตองผานการศกษาในระดบปรญญาโททางคลนก
สาขาพยาบาลศาสตรหลงจากส�าเรจการศกษาใน
ระดบปรญญาโททางคลนกแลวสามารถเลอกทาง
เดนได2ทางคอ
1.2.1การเขาฝกอบรมในหลกสตร
พยาบาลขนสงระดบวฒบตรซงเปนหลกสตรฝก
อบรมทมลกษณะResidencyTrainingใชเวลา3ป
ตามทวทยาลยฯก�าหนดโดยความเหนชอบของคณะ
กรรมการสภาการพยาบาล
1.2.2การขอสอบหนงสออนมตแสดง
ความรความช�านาญเฉพาะทางในสาขาตางๆซงจะ
ตองฝกประสบการณอยางนอย3หลงส�าเรจการศกษา
ในระดบปรญญาโททางคลนกและสะสมผลงานจน
ครบตามเกณฑทวทยาลยฯก�าหนด
กำรก�ำหนดกรอบอตรำก�ำลงผปฏบตกำร
พยำบำลขนสง
การก�าหนดกรอบอตราก�าลงผ ปฏบตการ
พยาบาลขนสงในโรงพยาบาลหรอชมชนใหมในสาขาใด
หรอจ�านวนเทาใดตองเปนไปเพอตอบสนองความ
ตองการดานสขภาพทเปนปญหาส�าคญและยงยาก
ซบซอนและเปนไปตามภาระงานของหนวยบรการ
แตละแหงโดยจะตองมการบรหารจดการอตราก�าลง
คนในลกษณะทมการพยาบาลผสมผสานทกษะเพอ
ใหการพยาบาลไดอยางมคณภาพและประสทธภาพ
อตราก�าลงพยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงควรม
ในหนวยบรการแตละระดบดงน
ระดบ สำขำทเชยวชำญ จ�ำนวนทควรม
ปฐมภม เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจต
อยางนอย1คนตอหนวยบรการปฐมภม10,000คน
โรงพยาบาลชมชนขนาดเลก30
เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจต
อยางนอย1คน
โรงพยาบาลชมชนขนาดกลาง(30-90เตยง)
เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจตผดงครรภ*วสญญ
อยางนอย3คน1คนเปนวสญญพยาบาล
โรงพยาบาลชมชนขนาดใหญ(90-120เตยง)
เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายจตเวชและสขภาพจตผดงครรภ*
อยางนอย4คน1คนเปนวสญญพยาบาล1คนเปนจตเวชและสขภาพจต1คนเปนผดงครรภ1คน
โรงพยาบาลชมชนแมขาย(120เตยง)
เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายจตเวชและสขภาพจตวกฤตผดงครรภ*วสญญ
อยางนอย5คน1คนเปนวสญญพยาบาล1คนเปนจตเวชและสขภาพจต1คนเปนผดงครรภ1คน
22
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ในขณะทยงมจ�านวนพยาบาลทไดรบวฒบตร
หรอหนงสออนมตผ มความรความช�านาญเฉพาะ
ทางในสาขาตางๆไมพอเพยงจงควรเตรยมผทส�าเรจ
การศกษาในระดบปรญญาโททางคลนกใหปฏบตงาน
ในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงกบกลม
ผปวย/ผใชบรการทตองการความเชยวชาญเพอ
เตรยมพยาบาลเหลานใหสามารถสอบหนงสออนมต
หรอใหฝกอบรมในหลกสตรวฒบตร
2.ออกมาตรการใหพยาบาลไดใชศกยภาพใน
การพฒนาและแกไขปญหาสขภาพประชาชนไดอยาง
เตมศกยภาพโดยปรบปรงการใชพยาบาลใหตรงกบ
การศกษาและประสบการณหนวยงานตางๆตองจาง
โดยบคลากรประเภทอนเพอท�างานธรการการเงน
บรหารส�านกงานงานฝายสนบสนนการบรการเพอลด
ภาระงานทไมใชงานพยาบาล(non-nursing)เพอให
พยาบาลสามารถใชเวลาปฏบตงานการพยาบาลตอ
ผใชบรการไดเตมศกยภาพ
3.สรางหลกประกนความมนคงในอาชพโดย
การบรรจพยาบาลวชาชพในต�าแหนงขาราชการซงจะ
เปนแรงจงใจทส�าคญยงเพราะพยาบาลตองการความ
มนคงและสวสดการในระยะยาวและการก�าหนด
คาตอบแทนพยาบาลใหเหมาะสมกบภาระงานทตอง
รบผดชอบและความเสยงในการปฏบตหนาททงใน
ยามปกตยามวกาลและในสถานการณฉกเฉน
4.ขยายอายการท�างานส�าหรบพยาบาลทม
ความรและความเชยวชาญในบางต�าแหนงรวมทง
อาจารยในวทยาลยพยาบาลกระทรวงสาธารณสข
และหนวยงานอนของรฐทมความรความสามารถ
มผลงานและมศกยภาพในการปฏบตงานรวมทงปรบ
ระบบการจางงานตามความเหมาะสมเชนการจาง
เปนบางเวลาเปนตน
5.สงเสรมใหพยาบาลทมความรความสามารถ
มผลงานและมศกยภาพในการปฏบตงานใหด�ารง
ต�าแหนงผบรหารระดบสงขององคกรรวมทงสงเสรม
ระดบ สำขำทเชยวชำญ จ�ำนวนทควรม
โรงพยาบาลทวไปขนาดเลก
เรอรงวกฤตสงอายมะเรงจตเวชและสขภาพจตเดกผดงครรภ*โรคตดเชอและการควบคมการตดเชอวสญญบาดเจบฉกเฉนสาธารณภย
อยางนอย10คนเปนวสญญ2คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน
โรงพยาบาลทวไประดบS เรอรง(หวใจและหลอดเลอด)มะเรงวกฤตจตเวชสขภาพจตผดงครรภ*เดกโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอบาดเจบฉกเฉนสาธารณภยวสญญ
อยางนอย16คนวสญญ3คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน
โรงพยาบาลศนย เรอรง(เชนหวใจและหลอดเลอดไต)มะเรงวกฤตจตเวชสขภาพจตผดงครรภ*เดกโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอบาดเจบฉกเฉนสาธารณภยวสญญ
อยางนอย25คนวสญญ3คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน
*ผดงครรภเปนสาขาทมความขาดแคลนอยางมาก
23
ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ใหพยาบาลมสวนรวมในการบรหารและการตดสนใจ
ในการใหการบรการทกระดบ
6.ใหหนวยงานทรบผดชอบปรบปรงบญชเงน
เดอนและคาตอบแทนส�าหรบพยาบาลวชาชพ
ใหสอดคลองกบลกษณะเฉพาะของวชาชพความร
ความสามารถของบคคลและปรบปรงระเบยบหรอ
หลกเกณฑเงอนไขเพอสรางความเปนธรรม
7.ผลตผชวยพยาบาลเพอใหการดแลผปวยท
อาการคงทและไมรนแรงเพอตอบสนองความ
ตองการการดแลในกจวตรประจ�าวน
กลาวโดยสรปการพฒนาและการใชศกยภาพ
ของพยาบาลอยางเตมทเปนหนทางหนงในการแก
ปญหาการขาดแคลนก�าลงคนสาขาพยาบาลศาสตร
ผน�าทางการพยาบาลควรพลกภาวะวกฤตนใหเปน
โอกาสทจะหาเจาหนาทอนมาท�างานทไมใชการ
พยาบาลและผบรหารการพยาบาลจะตองปรบระบบ
บรการพยาบาลจากการปฏบตกจกรรมเปนหลก(task
oriented)ใหเปนการดแลผปวยและครอบครวเปน
ศนยกลางความจ�าเปนทจะตองมผชวยพยาบาลมา
ชวยกระท�ากจกรรมชวยเหลอดแลผปวยทอาการคงท
และเปนงานประจ�าเพอเปดโอกาสใหพยาบาลไดใช
ความรความสามารถทไดศกษาและมประสบการณมา
อยางเตมท เพอสขภาพและคณภาพช วตของ
ประชาชน
เอกสำรอำงอง
1. สภาการพยาบาลระเบยบวาระการประชมคณะ
กรรมการสภาการพยาบาลครงท 11/2559วน
พฤหสบดท10พฤศจกายน2559เวลา10:00น.ณ
หองประชมวจตรศรสพรรณสภาการพยาบาล
2. PiaseuN.KasemsukW.JarupatMS.,Hanucharurnkul
S.Structure,Process,andOutcomesofHealthcare
ServiceProvisionatTwoPrimaryCareSettings,by
anAdvancedCommunityNursePractitioneranda
GeneralNursePractitioner.Pacific Rim Int J of Nurs
Res.2012;17(2):117-130.
3. ChanM.Globalstrategicdirectionsforstrengthening
nursingandmidwifery2016–2020,WHO2015.
4. กฤษดาแสวงด เดอนเพญธรวรรณววฒน วชต
หลอจรชณหกลจราวลยจตรฤเวชตารางชพการท�างาน
ของพยาบาลวชาชพในประเทศไทย.วารสารประชากร
2552;1(1):73-79.
5. ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาสภาการ
พยาบาลโครงการเพมการผลตและพฒนาการจดการ
ศกษาสาขาพยาบาลศาสตรปการศกษา2557-2560
พฤษภาคม2556.
6. CurtinLL.Anintegratedanalysisofnursestaffing
andrelatedvariables:effectsonpatientoutcomes
2003.OnlineJournalofIssuesinNursing.
7. KoselK,OlivoT.TheBusinessCaseforWorkforce
Stability.Volume7:VHAInc.VHAResearchSeries
2002. Irving,TX:Center forResearchand
Innovation,VHAInc.2002.
8. AACN.NurseResidencyProgramAvailableat
http://www.aacn.nche.edu/education-resources/
nurse-residency-programRetrievedOctober14,
2015.
9. ส�านกการพยาบาลรายงานการใชพยาบาลทส�าเรจ
หลกสตรการพยาบาลเฉพาะทางปรญญาโทและทได
รบวฒบตรผมความรความช�านาญเฉพาะทาง2558.
24
กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
Strategies for development and retention of nurse within nursing professionTassana Boonthong1 RN, PhD, Dip. PMHN
Somchit Hanucharurnkul2 RN, PhD, Dip. APMSN
Abstract: Nursingshortageisaproblemofhealthcaresystemworldwideincluding
Thailand.Thisproblempersistsbecauseoftheincreasingofnursingcaredemanddue
totheincreasingofcomplexhealthproblems,rapidincreasinginchronicillnessand
ageingpopulation.Evenwith the increasenumberofnursingstudentadmissionand
graduatebutitstillcannotmeetthedemand,sincemanynursesleavetheirjobbefore
theageofretirement.Thus,retentionofthenurseinthesystemisessential.Thereare
manystrategiesfornurseretention,butonethatisimportantandsustainableistosetthe
careerpath fornurses’ advancementandpayment systemaccording to theposition.
Furthermore, providing formal graduate education and residency training post
baccalaureateandpostmastertomovefromnursegeneralisttospecialist,advancepractice
nurse,nurseadministrator,nursescholarorresearchermustbeimplemented.Atthe
sametimeweneedtopreparepracticalnursestoworkinskillmixedteamtomeetthe
healthcareneedsofpeopleeffectively.
Keywords: Nurseshortage,specialistnurse,advancedpracticenurse,careerpath,
residencytraining
1 President, Thailand Nursing and Midwifery Council2 Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University
25
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1ผเขยนหลก รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Email: patraporn.t@cmu.ac.th2ศาสตราจารยเกยรตคณโรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล3รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 4 ผชวยศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล5รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย6รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน7รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา8วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการ
พยาบาลขนสงในประเทศไทยภทราภรณ ทงปนค�า RN, Ph.D.1 สมจต หนเจรญกล RN, Ph.D.2 อรสา พนธภกด RN, Ph.D.3
จรยา วทยะศภรRN, DNS4 จนตนา ยนพนธ RN, Ph.D.5 วรรณภา ศรธญรตน RN, Ph.D.6
สกญญา ปรสญญกล RN, Ph.D.5 ขนษฐานนทบตร RN, Ph.D.6 วลาวณย พเชยรเสถยร RN, D.N.5
สวรรณา จนทรประเสรฐ RN, Dr.P.H.7 นมนวล มนตราภรณ M.A.8
บทคดยอ:การวจยเชงส�ารวจครงนศกษาปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตงานของผปฏบตการพยาบาลขนสง กลมตวอยางเปนผปฏบตการพยาบาลขนสงหลงสอบไดวฒบตรจากสภาการพยาบาลและท�างานอยางนอย1ป ใน10สาขารวม566คน เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมถนายน2557-มถนายน2558เครองมอทใชในการศกษาประกอบดวยแบบสอบถามขอมลสวนบคคลและแบบสอบถามเกยวกบลกษณะการท�างานปจจยสงเสรมและอปสรรคในการท�างานบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงวเคราะหขอมล โดยใชการวเคราะหเนอหาผลการศกษาพบปจจยสนบสนนและอปสรรคในการท�างานในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงม4 ปจจยคอ1)ปจจยดานองคกรไดแกนโยบายและกรอบอตราทชดเจนการสงเสรม/สนบสนนจากผบงคบบญชาและการมกฎหมายรองรบ2)ปจจยดานสมรรถนะการท�างานไดแกทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสงจนเปนทประจกษและการท�างานรวมกบผอน3)ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมไดแกปจจยดานเทคโนโลยและเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอนรวมงานทมหรอเครอขายในการท�างานตลอดจนคาตอบแทนทไดรบและ4)ปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลทเกยวของ เชนการไมมกลมเปาหมายชดเจนการไมไดรบการยอมรบจาก ผปวยและครอบครว ผลการวจยใชเปนขอมลพนฐานในการพฒนาบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงทงในภาพรวมและในรายสาขาเพอสามารถใหการพยาบาลไดตรงกบบทบาทและความ
คาดหวงของประชากรกลมเปาหมายตอไป
ค�ำส�ำคญ: ปจจยสนบสนนปจจยทเปนอปสรรคการปฏบตบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสง
26
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ควำมเปนมำและควำมส�ำคญของปญหำ
ผ ปฏบตการพยาบาลขนสง (Advanced
PracticeNurse,APN)เปนพยาบาลวชาชพทผาน
หลกสตรฝกอบรมขนสงระดบวฒบตรและสอบผาน
การวดความรความสามารถเพอรบวฒบตรแสดง
ความรความช�านาญเฉพาะทางในวชาชพการพยาบาล
และผดงครรภหรอส�าเรจการศกษาระดบปรญญาโท
และสอบผานการวดความร ความสามารถเพอรบ
วฒบตรตามขอบงคบสภาการพยาบาลวาดวยการ
ออกวฒบตรแสดงความรความช�านาญเฉพาะทางการ
พยาบาลและการผดงครรภพ.ศ.๒๕๔๑และพ.ศ.
๒๕๕๑หรอหนงสออนมตแสดงความรความช�านาญ
เฉพาะทางในวชาชพการพยาบาลและผดงครรภAPN
ประกอบดวยพยาบาลวชาชพผเชยวชาญทางคลนก
พยาบาลเวชปฏบตชมชนพยาบาลผดงครรภและ
พยาบาลดานการใหยาระงบความรสก1ซงเปาหมาย
ของการมAPNเพอตอบสนองความตองการและ
ปญหาสขภาพของประชาชนทมความสลบซบซอนการ
ขยายความร เ ชง วทยาศาสตร การแพทย และ
เทคโนโลยรวมทงหลกฐานเชงประจกษซงตองการ
พยาบาลผน�าทางคลนกทมความรและทกษะสงในการ
แปลและบรณาการความรเหลานเพอใหบรการกบ
ผปวย/ผใชบรการอยางมประสทธภาพนอกจากนน
ยงชวยใหผปวย/ผใชบรการสามารถเขาถงบรการ
สขภาพไดอยางเทาเทยมทวถงอกทงเปนบนไดความ
กาวหนาของผปฏบตการพยาบาลโดยตรงนบวา
เปนการธ�ารงรกษาพยาบาลทมความเชยวชาญไวใน
ระบบบรการพยาบาลใหยาวนานทสดจงเปนการชวย
แกปญหาการขาดแคลนพยาบาลในระยะยาว1
ในชวงหนงทศวรรษทผานมาตงแตปพ.ศ.
2546จนถงปพ.ศ.2556มจ�านวนผทสอบวฒบตร
หลงระดบปรญญาโททงหมด1,967คน2 ใน10สาขา
คอ1)การพยาบาลมารดา-ทารก2)การพยาบาล
ชมชน3)การผดงครรภ4)การพยาบาลเดก
5)การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร6)การ
พยาบาลจตเวชและสขภาพจต7)การพยาบาล
ผสงอาย8)การพยาบาลเวชปฏบตชมชน9)การพยาบาล
ผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอและ
10)การพยาบาลดานการใหยาระงบความร สก
ซงหลงไดรบวฒบตรAPNเหลานไดท�างานในสถาน
บรการทางสขภาพทหลากหลายทวประเทศอยางไร
กตามค�าถามของวชาชพทเกดขนตามมาคอผทไดรบ
วฒบตรไปแลวปฏบตงานในบทบาทAPNอยหรอไม
เนองจากในระบบบรการสขภาพของประเทศไทยยง
ไมมต�าแหนงAPNรองรบอยางชดเจนและทส�าคญ
คอAPNเหลานมประสบการณการท�างานอยางไร
มปจจยสนบสนนและอปสรรคอะไรบางขอมลเหลาน
จะเปนประโยชนในการจดระบบเพอพฒนาและใช
ศกยภาพของAPNไดอยางเตมทเพอยกระดบ
คณภาพและการเข าถงการบรการสขภาพของ
ประชาชน
การทบทวนวรรณกรรมพบวาปจจยทม
อทธพลตอการปฏบตการพยาบาลขนสงมทงหมด6
ปจจยไดแก1)ความสบสนในการใหความหมายของ
ผปฏบตการพยาบาลขนสง2)ความไมชดเจนใน
บทบาทและเปาหมายของการท�างาน3)บทบาทใน
การท�าหนาทแทนหรอสนบสนนแพทย4)บทบาท
การน�าผลงานไปใช5)ไมมการก�าหนดบทบาทท
เกยวของกบปจจยสงแวดลอมภายนอกของผปฏบต
การพยาบาลขนสงและ6)ขอจ�ากดในการน�าหลก
ฐานเชงประจกษไปใชในการพฒนาการปฏบตและ
การประเมนผลของบทบาทผปฏบตการพยาบาล
ขนสง2
27
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
นอกจากนนยงมรายงานการปฏบตของ
ผปฏบตการพยาบาลขนสงในแตละสาขาทไดรบการ
รบรองจากสภาการพยาบาลตงแตปพ.ศ.2546 แต
สวนใหญจะอยในรปของกรณศกษา1หรอเปนการวจย
ประสทธภาพของAPNทรบผดชอบผใชบรการเฉพาะ
กลม7-1,3 ซงแมวาจะรายงานบทบาทปจจยสนบสนน
และอปสรรคของAPNแตเปนขอมลเฉพาะคน
ยงขาดภาพรวมของAPNทงหมดโดยเฉพาะอยางยง
ในดานการใชหลกฐานเชงประจกษซงเปน1ใน9
สมรรถนะหลกซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา
เปนสมรรถนะทมความส�าคญและเปนอปสรรคในการ
ปฏบตบทบาทนอกเหนอจากปญหาอปสรรคตางๆ
ทเกดจากความไมชดเจนของบทบาทดงนนการศกษา
ครงนทมผวจยจงไดท�าการศกษาการปฏบตตาม
หลกฐานเชงประจกษ(Evidence-BasedPractice)
ตลอดจนปจจยสนบสนนปญหาและอปสรรคในการ
ปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงตาม
กรอบแนวคดสมรรถนะผปฏบตการพยาบาลขนสง
ปพ.ศ.2553 ของสภาการพยาบาล8และตามกรอบ
แนวคดการปฏบตตามหลกฐานเชงประจกษของ
อพทอนและอพทอนทใหความหมายวาหมายถง
การรบรเกยวกบการมความรและทกษะการใชหลก
ฐานเชงประจกษทศนคตตอการใชหลกฐานเชง
ประจกษและการใชหลกฐานเชงประจกษในการดแล
โดยการน�าหลกฐานเชงประจกษทมอยผสมผสานกบ
ความเชยวชาญทางคลนกและความเหมาะสมตอ
บรบทและตวผปวย9อยางไรกตามรายงานการวจยน
น�าเสนอเฉพาะในสวนของปจจยดานการสนบสนน
และอปสรรคการปฏบตงานของAPNเทานน
วตถประสงคของกำรวจย
งานวจยนเปนสวนหนงของโครงการวจยการ
ปฏบตตามหลกฐานความรเชงประจกษของพยาบาล
ผปฏบตการขนสงในประเทศไทยโดยในรายงานนม
วตถประสงคเฉพาะเพอส�ารวจปจจยดานการ
สนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของ
APN
ประ ำกรและกลมตวอยำง
ประชากรไดแกพยาบาลทไดรบวฒบตร
แสดงความรความช�านาญใน10สาขาจากสภา
การพยาบาลรวมทงหมดตงแตปพ.ศ.2546-2556
จ�านวน1,967คนกลมตวอยางตามคณสมบตท
ก�าหนดคอเปนAPNทไดรบวฒบตรแสดงความร
ความช�านาญฯและท�างานอยางนอย1ปและยนดเขา
ร วมโครงการวจย โดยการวจยคร งนศกษาใน
ประชากรทงหมด1,967คน
เครองมอกำรวจย
เครองมอทใชในการวจยไดแกแบบสอบถาม
ขอมลสวนบคคลไดแกเพศอายประสบการณ
การท�างานสถาบนทจบการศกษาและแบบสอบถาม
เกยวกบลกษณะการท�างานจ�านวนปทท�างานใน
ต�าแหนงAPNลกษณะของกลมประชากรเปาหมาย
ปญหาและอปสรรคตลอดจนปจจยสงเสรมในการ
ท�าบทบาทAPNททมผวจยไดพฒนาขนใหสอดคลอง
กบค�าถามการวจยและตามการทบทวนวรรณกรรม
วธเกบรวบรวมขอมล
ผ ว จยเสนอโครงการผานคณะกรรมการ
จรยธรรมของคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย
เชยงใหมสถานทท�างานของผวจยหลกและไดรบการ
28
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
พจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมทางการวจยตามหมายเลขอนญาตท2557/126จากนนผวจยไดสงแบบสอบถามไปยงAPNในแตละโรงพยาบาลตามจ�านวนกลมประชากรในแตละสาขาตามฐานขอมลทอยและemailaddressทไดจากวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทยปพ.ศ. 2557โดยวธการสองทางดงนในขนตอนแรกไดสงแบบสอบถามไปทางอเมลลและสงคมออนไลนเชนไลนหรอเฟสบคโดยขนตอนนไดรบแบบสอบถามตอบกลบมาทงหมด78รายหลงจากนน1เดอนไดสงแบบสอบถามซ�าไปพรอมซองจดหมายตดแสตมปตอบกลบมายงผวจยไปยงผทไมตอบทางอเมลลหรอทางสงคมออนไลนในจ�านวนทเหลอและไดรบแบบสอบถามตอบกลบมาทงหมด488รายรวมทงหมดเปน566รายจาก1,967รายคดเปนอตราตอบกลบรอยละ28.77
กำรวเครำะหขอมล
ผวจยท�าการวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชโปรแกรมส�าเรจรปทางสถต(SPSS)โดยใชสถตเชงพรรณนาเพอแจกแจงความถและคารอยละส�าหรบขอมลเชงคณภาพจากแบบสอบถามทเปนค�าถามปลายเปดใชการวเคราะหเนอหาเพอจดหมวดหมของขอมลโดยทมวจยและท�าการตรวจสอบผลการศกษาโดยผทรงคณวฒของแตละสาขา
ผลกำรวจย
1. ข อมลสวนบคคลของกล มตวอยำง: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ97.5มอายเฉลย45.6ปสวนใหญวฒบตรทไดรบเรยงล�าดบจากมากไปนอย3อนดบแรกไดแกสาขาการพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตรสาขาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวชและสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชนระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตร
สวนใหญมระยะเวลาท�างานอยท1-5ปคดเปนรอยละ63.2มระยะเวลาเฉลยเทากบ4.67ปงานทรบผดชอบพบวามความหลากหลายโดยมการท�างานประจ�าควบคไปกบการปฏบตบทบาทAPNทพบมากทสดคอปฏบตงานในบทบาทAPNควบคไปกบการท�าบทบาทพยาบาลประจ�าหอผ ปวย/หนวยงานคดเปนรอยละ37.5และปฏบตบทบาทAPNควบคไปกบงานบรหารคดเปนรอยละ27.9ทงนมจ�านวนเพยง51รายหรอคดเปนรอยละ 9ของกลมตวอยางทมการปฏบตงานเปนไปตามกรอบการปฏบตงานของAPNและกลมตวอยางมสถานทปฏบตงานโดยเรยงล�าดบจากมากไปหานอยคอในโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป/โรงพยาบาลประจ�าจงหวดโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลมหาวทยาลยและสถานบรการทางสขภาพตางๆตามล�าดบสวนใหญส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาโทจากสถาบนการศกษาภาครฐบาลโดยเรยงล�าดบจากมากไปหานอยคอจากคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมจ�านวน145คนคดเปนรอยละ25.6จากคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกนจ�านวน102คนคดเปนรอยละ18.0จากพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดลและจากพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรจ�านวนแหงละเทาๆกนคอจ�านวน49คนคดเป นร อยละ8.6จากคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยจ�านวน42คนคดเปนรอยละ7.4และจากมหาวทยาลยอนๆโดยมอายเฉลย APNทง10สาขาคอ45.64ป(S.D.=5.42)และระยะเวลาท�างานในบทบาทAPNหลงไดรบวฒบตรเฉลยเทากบ4.67ป(S.D.=2.65)หากเปรยบเทยบอายเฉลยและระยะเวลาการท�างานในบทบาทหลงไดรบวฒบตรระหวางAPNทง10สาขาพบวาสาขาการพยาบาลผดงครรภมอายเฉลยนอยทสดคอ42ปและระยะเวลาท�างานเฉลยหลงไดรบวฒบตร
29
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
2.3ปสาขาทมอายเฉลยสงสดคอ47.2ปไดแกสาขาการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสกในขณะทระยะเวลาเฉลยของการท�างานในบทบาทAPNหลงไดรบวฒบตรเทากบ3.41ปแตสาขาทมระยะเวลา
การท�างานหลงไดรบวฒบตรนานทสดไดแกสาขาการพยาบาลชมชนเทากบ6.23ปดงรายละเอยดในตารางท1และ2
ตำรำงท 2 อายเฉลยและระยะเวลาท�างานเฉลยหลง
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางรวมทกสาขาจ�าแนกตามเพศอายระดบการศกษาสาขาทได
รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน
ขอมลสวนบคคล จ�ำนวน (n = 566) รอยละ
เพศชายหญงอำย (ป)30-40ป41-50ป51-60ปไมมขอมล(missing)(x=45.64ป,S.D.=5.42,range=32-60ป)สำขำทไดรบวฒบตรการพยาบาลอายรศาสตร-ศยลยศาสตรการพยาบาลจตเวชและสขภาพจตการพยาบาลเวชปฏบตชมชนการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสกการพยาบาลชมชนการพยาบาลผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอการพยาบาลเดกการพยาบาลผสงอายการพยาบาลมารดาและทารกการพยาบาลผดงครรภระยะเวลำท�ำงำนหลงไดรบวฒบตร (ป) 1-5ป 6-10ป 11-15ป 16-20ปไมมขอมล(missing)
(x=4.67ป,S.D.=2.65,range=1-16 ป)
14552
111337117
1
19391884239333232124
358161141
32
2.597.5
19.659.520.70.2
34.116.115.57.46.95.85.75.72.10.7
63.228.42.50.25.7
30
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ขอมลสวนบคคล จ�ำนวน (n = 566) รอยละ
ลกษณะงำนทรบผด อบ ท�างานเปนAPNและท�างานเปนพยาบาลประจ�าหอผปวย/หนวยท�างานเปนAPNและเปนหวหนาหอผปวย/หวหนากลมงาน/รองหวหนากลมงาน ท�างานเปนพยาบาลประจ�าหอผปวยและใชเวลานอกท�างานบทบาทAPNท�างานเปนAPNเตมตวตามกรอบงานAPNท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.ตรและปฏบตงานในบทบาทAPNไมไดปฏบตบทบาทAPNท�างานพฒนาคณภาพ/งานวชาการ/วจยและปฏบตงานในบทบาทAPN
212158
575128
2114
37.527.9
10.19.04.9
3.72.5
ท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.ตร&ป.โทและปฏบตงานในบทบาทAPNท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.โทและปฏบตงานในบทบาทAPNท�างานเปนหวหนางานหรอเปนพยาบาลประจ�าและปฏบตงานในบทบาทAPNเมอสอนนกศกษาเทานนท�างานเปนหวหนางานและใชเวลานอกท�าบทบาทAPNไมมขอมล(missing)ลกษณะองคกรทท�ำงำนโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป/ประจ�าจงหวดโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลมหาวทยาลยโรงพยาบาลประจ�าต�าบล(รพสต.)มหาวทยาลยวทยาลยพยาบาลโรงพยาบาลสงกดเหลาทพโรงพยาบาลเอกชนไมมขอมล(missing)
9
6
5
14
187131106532723151428
1.6
1.0
0.9
0.20.7
33.023.118.79.44.84.12.62.50.41.4
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางรวมทกสาขาจ�าแนกตามเพศอายระดบการศกษาสาขาทได
รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน(ตอ)
31
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางรวมทกสาขาจ�าแนกตามเพศอายระดบการศกษาสาขาทได
รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน(ตอ)
ขอมลสวนบคคล จ�ำนวน (n = 566) รอยละ
สถำบน/คณะทส�ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำโทม.เชยงใหมคณะพยาบาลศาสตรม.ขอนแกนคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะพยาบาลศาสตรม.สงขลานครนทรคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะแพทยศาสตรรพ.รามาธบดม.บรพาคณะพยาบาลศาสตรม.นเรศวรคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะสาธารณสขศาสตรม.ครสเตยนคณะพยาบาลศาสตรม.รงสตคณะพยาบาลศาสตรม.วลยลกษณคณะพยาบาลศาสตรม.ศรนครนทรวโรฒคณะศกษาศาสตรม.มหาสารคามคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะแพทยศาสตรม.ครสเตยนบณฑตวทยาลยม.หวเฉยวเฉลมพระเกยรตคณะพยาบาลศาสตร SchoolofNursing,UniversityofWashingtonจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะครศาสตรสขศกษาจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะจตวทยาจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะบรหารการพยาบาลจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะศลปะศาสตรม.เกษตรศาสตรคณะบรหารธรกจม.ธรรมศาสตรคณะพยาบาลศาสตรม.ธรรมศาสตรคณะพยาบาลศาสตรและม.มหดล(ศาลายา)สงแวดลอมการศกษาม.มหดลคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตรม.สงขลานครนทรคณะรฐประศาสนศาสตร
145102494942403913118544322211111111
11
25.618.08.68.67.47.16.92.31.91.40.90.70.70.50.30.30.30.20.20.20.20.20.20.20.2
0.20.2
32
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ขอมลสวนบคคล จ�ำนวน (n = 566) รอยละ
ม.สงขลานครนทรคณะวทยาการจดการม.สงขลานครนทรคณะศกษาศาสตรม.สโขทยธรรมาธราชคณะพยาบาลศาสตรม.สโขทยธรรมาธราชคณะสาธารณสขศาสตรสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร(นดา)คณะรฐประศาสนศาสตรไมมขอมล(missing)ระดบปรญญำเอกม.สงขลานครนทรคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะพยาบาลศาสตรม.เกษมบณฑตคณะจตวทยา SchoolofNursing,VirginiaCommonwealthUniversity UniversityofIllinoisatChicagoม.ขอนแกนคณะพยาบาลศาสตรม.เชยงใหมคณะพยาบาลศาสตรม.บรพาวทยาลยวทยาการวจยและวทยาการปญญาม.มหดลคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะสาธารณสขศาสตรราชภฎอตรดตถคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยไมมขอมล(missing)ระดบปรญญำตร และประกำศนยบตรเฉพำะทำงไมมขอมล(missing)
111111
322111111111
113
0.20.20.20.20.20.2
0.50.30.30.20.20.20.20.20.20.20.20.21.90.5
ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางรวมทกสาขาจ�าแนกตามเพศอายระดบการศกษาสาขาทได
รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน(ตอ)
33
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ไดรบวฒบตรของกลมตวอยางรวมทกสาขา
สำขำกำรพยำบำล อำยเฉลย (ป) ระยะเวลำท�ำงำนเฉลย หลงไดรบวฒบตร (ป)
การพยาบาลผดงครรภ
การพยาบาลผสงอาย
การพยาบาลเดก
การพยาบาลผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ
การพยาบาลเวชปฏบตชมชน
การพยาบาลอายรศาสตร-ศยลยศาสตร
การพยาบาลมารดาและทารก
การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต
การพยาบาลชมชน
การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก
คำเฉลยรวม
42.00
43.09
44.63
45.45
45.55
45.58
45.83
46.08
46.74
47.21
45.64
2.30
5.15
5.27
3.34
3.57
5.35
4.90
4.39
6.23
3.41
4.67
2. ขอมลดำนปจจยสนบสนน และปญหำ
อปสรรคในกำรท�ำงำนตำมบทบำท APN
ส�าหรบปจจยสนบสนนและปญหาอปสรรคใน
การท�างานในบทบาทAPNนนสามารถจดหมวดหม
ไดทงหมด4ปจจยดวยกนไดแก
2.1ปจจยดานองคกรไดแกนโยบายและ
กรอบอตราทชดเจนการสงเสรม/สนบสนนจาก
ผบงคบบญชาและการมกฎหมายรองรบ
2.2ปจจยดานสมรรถนะการท�างานการใช
ทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสงจนเปนท
ประจกษและการท�างานรวมกบผอน
2.3ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอม
ตางๆไดแกปจจยสนบสนนในการท�างานในดาน
เทคโนโลยและเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอน
รวมงานทมหรอเครอขายในการท�างานตลอดจน
คาตอบแทนทไดรบและ
2.4ปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลท
เกยวของเชนการไมมกลมเปาหมายชดเจนการไม
ไดรบการยอมรบจากผปวยและครอบครว
โดยมรายละเอยดดงตอไปน คอ
2.1ปจจยดานองคกร
2.1.1นโยบายและกรอบอตราทชดเจน
APNมองวาหากองคกรมนโยบายและ
กรอบอตราก�าลงจะเปนปจจยสนบสนนใหการท�างาน
เปนไปตามบทบาทแตในความเปนจรงในปจจบนนน
ยงไมมองคกรใดในกระทรวงสาธารณสขมนโยบาย
และกรอบอตราส�าหรบAPNจงเปนปจจยทเปน
อปสรรคอยางมากในการท�างานในบทบาทน
“นโยบายของผ บรหารทกระดบ ต งแต
กระทรวง สสจ. รพท. รพช. สสอ. ไดรบขอมลในเรอง
ของบทบาท สมรรถนะและการมอยจรงของ APN ท
สามารถปฏบตงานในทกหนวยงาน และมประโยชน
กบการปฏบตงานในหนวยงานนนๆ” (ID6, ชมชน)
34
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
“ควรมต�าแหนง APN ทชดเจนในหนวยงาน
เพอจะไดท�างานในบทบาท APN จรงๆ” (ID8, เวช
ปฏบตชมชน)
“มนโยบายทชดเจน มกรอบงานและต�าแหนง
ทชดเจน งานขนตรงตอหวหนาพยาบาลโดยตรง ลอย
เชา” (ID14, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
การมนโยบายโครงสรางและกฎระเบยบท
ไมชดเจนไมรองรบบทบาทAPNการทผบงคบบญชา
ไมเขาใจในบทบาทท�าใหการมอบหมายงานและการ
จดสรรเวลาไมเออตอการท�างานในบทบาทเปนปจจย
ทเปนอปสรรคตอการปฏบตตามบทบาทAPNเปน
อยางยง
“กฎเกณฑของหนวยงานทไมเออในการปฏบต
งาน” (ID38, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“โครงสราง/ต�าแหนง บทบาทหนาท ทไมม
ความชดเจน, หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการ
พยาบาล ยงไมเขาใจบทบาทหนาทของ APN” (ID8,
จตเวช)
APNระบวาการทมการมอบหมายงานประจ�า
ทมอยกอนแลวเหมอนเดมท�าใหไมสามารถปฏบต
งานในบทบาทAPNทเพมเตมขนมาไดและไมสามารถ
ปฏบตบทบาทไดอยางเตมทบางครงตองใชเวลานอก
ในการปฏบตงานท�าใหเกดความเหนอยลา
“บรรยากาศในการท�างานมงเนนงานประจ�า/
นโยบาย ภาระงานมาก การมอบหมายงานไมไดเปน
ไปตามความเหมาะสม” (ID20, จตเวช)
“ภาระงานมาก ไมมเวลาศกษาคนควาเพมเตม
APN มงานประจ�า ปฏบตงาน เชา บาย ดก อยแลว
การทมภาระงานมากอย แลวร วมกบปฏบตงาน
routine ซ�าๆ ทตองดแลกลมผปวยอนๆ ดวย ท�าให
เหนอยลา หมดแรง” (ID5, เดก)
“ขาดการสนบสนนเรองเวลา ทจดใหส�าหรบบทบาท APN จงตองท�างานในบทบาท APN นอกเวลางาน” (ID3, เดก) “งาน APN ไมมต�าแหนงพเศษเฉพาะ การปฏบตงานเหมอนพยาบาลทวไป ถาอยากท�าผลงานตองท�านอกเวลา ท�าใหไมมแรงจงใจอยากท�า” (ดมยา) นอกจากนการทเปนบคคลทอายนอยทสดประกอบกบนโยบายทไมชดเจนท�าใหAPNบางคนไมสามารถจดสรรเวลาในการมาท�างานในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสง(APN)ได “เราท�างานประจ�าอยเดม 100% เมอไดเปน APN ชวงเวลาทปฏบตงาน / การขนเวรแบบ RN กลบเทาเดม บางครงมากกวาคนอน เนองจากเราอายนอยกวา ไมไดเออเวลาใหส�าหรบการท�าวจย/ การลงพนท / การสมภาษณงานวจยตางๆ บอกวาคนไมพอ ใหเราใชเวลานอกในการท�างาน” (ID1, สงอาย) 2.1.2การสงเสรม/สนบสนนจากผบงคบบญชา APNระบวาการไดรบการสนบสนนจากหวหนางานหรอผบงคบบญชาในเชงนโยบายและในเชงงบประมาณไมวาจะเปนระบบงานทชดเจนการมทรพยากรและงบประมาณสนบสนนในการท�างานตามบทบาทและการพฒนาตนเองเปนปจจยทสงเสรมใหตนสามารถท�างานตามบทบาทAPNได“ผบรหารการพยาบาล/หวหนาพยาบาลเหนความส�าคญและให การสนบสนนให นโยบายปรบโครงสรางองคกรและจดสรรเวลาใหปฏบตงานในบทบาทของAPN”(ID38,ชมชน) “ระบบงานในองคกรทสงเสรมเออตอการปฏบตงานของ APN เชน มทรพยากรทเพยงพอ
สนบสนนงบประมาณ” (IC)
35
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
“ผบงคบบญชาโดยตรง คอ หวหนางานทคอย
สนบสนนทงเรองเวลาการท�างาน ใหค�าปรกษา ตลอด
จนเรองงบประมาณในการพฒนาตนเองผ บงคบ
บญชาสงสด คอ ผอ�านวยการโรงพยาบาลและหวหนา
พยาบาลสนบสนนเช นเดยวกบผ บงคบบญชา
โดยตรง” (ID22, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“หวหนาฝายการพยาบาล หวหนางานใหการ
ยอมรบ, เปดโอกาสใหท�างาน มทอย ใหชดเจน”
(ดมยา)
การท ผ บรหารไมมความเข าใจทถกตอง
เกยวกบบทบาทผ ปฏบ ตAPNการมทศนคตท
คลมเครอไมชดเจนไมเหนความส�าคญของบทบาท
ในองคกรหรอในสายงานไมใหการสนบสนนท�าให
ไมสามารถท�างานในบทบาทของตนไดอยางเตมท
“ขาดการสนบสนนจากผบรหารสงสดของ
องคกร, ขาดการสนบสนนจากหวหนาพยาบาล, ผ
บรหารใหความส�าคญกบงานนโยบาย และพยาบาลท
จบเฉพาะทาง 4 เดอน มากกวาผทมความเชยวชาญ
คอ APN” (ID2, ผดงครรภ)
“ทศนคตของผบรหารทางการพยาบาลใน
หนวยงานท APN ปฏบตงานอย ทศนคตทคลมเครอ
และไมด ยอมสงผลตอผปฏบต ไมมความชดเจนใน
บทบาท เพราะขาดก�าลงใจในการท�างาน เนองจากงาน
คอนขางยงยากและซบซอน” (ID50, จตเวช)
2.1.3การมกฎหมายรองรบ
การมกฎหมายรองรบกเปนอกปจจยหนงท
ส�าคญในการเออใหAPNสามารถท�างานตามบทบาท
ของตนไดและหากไมมกฎหมายรองรบแลวการ
ปฏบตบทบาทของAPNจะเปนไปดวยความล�าบาก
และท�าใหผปฏบตไมมความมนใจในการปฏบตงาน
“การมกฎหมายรองรบ”(ID3,สงอาย)
“ความชดเจนและการยอมรบของงาน APN
รวมทงขอกฎหมายตางๆทเกยวของ อาจยงไมเออตอ
การปฏบตงานของ APN” (ID2, สงอาย)
2.2 ปจจยดำนสมรรถนะกำรท�ำงำน
การใชทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสง
จนเปนทประจกษและการท�างานรวมกบผ อน
นอกจากปจจยดานองคกรแลวAPNยงตองเปน
บคคลทมทกษะในการท�างานรวมกบผอนมภาวะผน�า
มความม งมนตงใจในการสรางงานสามารถน�า
สมรรถนะหลกของการปฏบตการพยาบาลขนสงมา
ใชไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพเกดผลงาน
ทดและไดรบการเผยแพรจนเปนทประจกษสงผลให
เกดการยอมรบและสามารถท�างานตามบทบาทได
“ทกษะของ APN เองในการใชกลยทธในการ
ขบเคลอนบทบาทของตนเองในการท�างาน, ทกษะ
การ counseling, ทกษะทางจตเวชและการเขาใจ
มนษย coping ของแตละบคคล ความแตกตางของ
บคคล” (ID8, มารดาและทารก)
“ผลงานทผานมา เชน กจกรรมโครงการใน
กลมผปวยจตเภท ทเหนผลชดเจน จนสามารถผลก
ดนจากการเปน APN รวมกบงานประจ�าอนๆ มาเปน
full time APN” (ID61, จตเวช)
“ตนเองมความมงมนทจะท�า ไมรอโอกาสหรอ
การชวยเหลอจากใคร อาสาตนเองเขาเปนคณะ
กรรมการตางๆ ของโรงพยาบาล เพอเปนชองทางใน
การใหขอเสนอแนะและน�าประเดนปญหาเสนอตอท
ประชม รวมทงรบงานมาท�า สรางผลงานใหเปนท
ประจกษ และเปนทยอมรบ เพอเปนการเปดชอง
ทางในการสรางผลงานครงตอไป” (ID1, อายรศาสตร-
ศลยศาสตร)
“การน�าผลการปฏบตงานมาสรางแนวทางการ
ปฏบตทางการพยาบาล ในการแกปญหาทเกดขนกบ
ผรบบรการ และชวยแกไขระดบสถาบน... มการเผย
36
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
แพรในการประชมวชาการและวารสาร” (ID70,
จตเวช)
“APN ตองสามารถจดการกบผลลพธทเกดขน
จากการปฏบต และน�าไปแกไขพฒนางานตอไป และ
ตองเปนผทไมหยดทจะพฒนางาน คนหาปญหาหรอ
สงทอยากร หาค�าตอบอยตลอดเวลา” (ID70, เวช
ปฏบตชมชน)
“การท�าวจย รายงานผลการวจย การสบหา
ขอมลหลกฐานเชงประจกษน�ามาพฒนางาน การดแล
ผปวยวเคราะหปญหายงยากซบซอน และน�าเสนอ
ขอมล ผลงาน” (ID28, ชมชน)
APNระบวาการขาดการพฒนาตนเองใน
องคความร ความเชยวชาญเฉพาะโรคในกล ม
ประชากรเปาหมายเปนอปสรรคท�าใหไมสามารถ
ปฏบตบทบาทAPNไดและไมสามารถท�าใหเพอน
ยอมรบไดเชนกน
“ขาดองคความร ความเชยวชาญเฉพาะโรคท
รบผดชอบขาดการพฒนาตนเองใหเปนทยอมรบของ
องคกร” (ID8, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“ความร การไดรบการพฒนาดานการวจยนอย
โอกาสในการพฒนานอย ความรไมแนน ตองใชเวลา
ในการศกษานาน ท�าใหผลงาน/การแสดงบทบาท
ไมเตมท” (ID 48, จตเวช)
“ความร ความเชยวชาญการดแลผปวยทม
ปญหารนแรงยงยาก ซบซอน ซงตองใชเวลาในการ
ฝกฝน และพฒนาทกษะ ความช�านาญ เพอใหสามารถ
ใหการดแลรวมกบวชาชพอนๆ โดยเฉพาะแพทย
ทกษะการคนหา evidence based practice และการน�า
ผลงานวจยสการปฏบตงาน ตองใชความเชยวชาญ
ทงดานคอมพวเตอร ภาษาองกฤษ และการเขาถง
แหลงฐานขอมลความรเชงประจกษ” (ID 58, จตเวช)
“ขาดองคความรเกยวกบเทคนคการปฏบต
ตามบทบาทของ APN เชน วธการจดท�าโครงการ/
สรางงาน การบรหารโครงการ” (IC)
“…อกทง APN เองกไมแสดงบทบาทและความ
สามารถของ APN อาจขาดความเชอมนในตนเอง”
(ID2, สงอาย)
2.3 ปจจยดำนทรพยำกรและสงแวดลอมตำงๆ
ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมในทน
รวมถงปจจยสนบสนนการท�างานในดานเทคโนโลย
และเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอนรวมงานทม
หรอเครอขายในการท�างานตลอดจนคาตอบแทนท
ไดรบดงรายละเอยดดงตอไปน
2.3.1ปจจยสนบสนนการท�างานในดาน
เทคโนโลยและเครองมอตางๆ
การไมมทรพยากรเทคโนโลยสารสนเทศท
พรอมเพรยงนบวาเปนอปสรรคทส�าคญในการท�า
บทบาทAPN
“ไมมแหลงสนบสนนในการคนหาความร EBP
ตางๆ ทางหนวยงานหรอ รพ. เลย” (ID11, มารดา
และทารก)
“ไมมสถานทเฉพาะในการท�างานตามบทบาท
ของ APN ขาดระบบ internet ทจะชวยสนบสนนขอมล
ในสถานทพก (มแตในโรงพยาบาล ไมมในเขตบาน
พก) ขาดการสนบสนนเรองเวลา ทจดใหส�าหรบ
บทบาท APN จงตองท�างานในบทบาท APN นอก
เวลางาน” (ID3, เดก)
“ระบบขอมลของกระทรวงสาธารณสข กรม
สขภาพจต ไมคงท ไมเปนเอกภาพ ศนยสขภาพจต
แตละแหงเกบขอมลไมเหมอนกน ท�าใหไมสามารถ
น�าขอมลมาพฒนางานได การลงบนทกขอมล เพอน�า
มาวเคราะห หรอเรยกใชขอมล เพอน�ามาพฒนางาน
ยงไมสามารถท�าได ขอมลกระจดกระจาย ไมเปน
37
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ระบบ มความซ�าซอน…ขอมลผปวยดานจตเวชทม
ปญหาทงระบบ ทงประเทศ ไมมระบบการบนทกท
ตรงกน ไมสามารถน�ามาใชได แตละพนทตอง Manual
กนเอง ตางคนตางท�า” (ID25, จตเวช)
2.3.2การยอมรบจากเพอนรวมงาน
การไมไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน
ทงในวชาชพเดยวกนและในวชาชพขางเคยงท�าให
การสนบสนนและการเหนความส�าคญหรอการให
ความรวมมอจะนอยลงท�าใหบรรยากาศในการท�างาน
ไมราบรนเทาทควรเปนอปสรรคในการท�างานใน
บทบาทของAPNอยางหนง
“ยงไมเปนทยอมรบ โดยเฉพาะ APN รนอาวโส
นอย รนพมองวาประสบการณยงไมพอ” (ดมยา)
“เพอนรวมงานไมเหนความส�าคญของ APN
พฤตกรรมการไมใหความรวมมอของสมาชกในทม
สหวชาชพขาดการยอมรบจากผรวมงาน” (IC)
“ความชดเจนและการยอมรบของงาน APN
ทงในวชาชพเดยวกนและ ทมสหสาขาวชาชพ รวมทง
ขอกฎหมายตางๆทเกยวของ อาจยงไมเออตอการ
ปฏบตงานของ APN” (ID2, สงอาย)
2.3.3การมทม/เครอขายและความรวมมอ
การไดรบความรวมมอจากทมและเครอขาย
ทเกยวของของแตละสาขาเปนอกปจจยหนงทมความ
ส�าคญเปนอยางมากในการทจะสงเสรมใหAPN
สามารถท�างานตามบทบาทของตนได
“การท�างานเปนทมทมระบบชดเจน เพอ
ประเมนสภาพผปวยและครอบครว วางแผนประสาน
งาน ตดตาม ประเมนแนวทางการดแลใหสอดคลอง
กบปญหา และความตองการของผปวยไดอยางเปน
รปธรรม และตอเนอง” (ID10, มารดาและทารก)
“ทมสหสาขาวชาชพ มความส�าคญมาก งานจะ
ส�าเรจได ทมเปนสวนส�าคญองคกรภายนอก การ
ประสานงานกบองคกรภายนอกไมวาจะเปนองคกร
ปกครองสวนทองถน หรอ รพ.สต. หรอภาคเอกชน
ทกๆ ฝายมสวนชวยใหงานทท�ามผลดทงสน” (ID22,
อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“การไดรบความรวมมอจากทมงานในการ
พฒนากระบวนการท�างาน” (ID5, เวชปฎบตชมชน)
“การสนบสนนการด�าเนนงานขององคกร/ทม
งาน และการมสวนรวมของชมชน อปท. ภาคเครอขาย
และการสนบสนนงบประมาณ” (ID39, เวชปฎบต
ชมชน)
“การด�าเนนงานในชมชนตองอาศยความรวม
มอกบผน�าชมชน แกนน�า อาสาสมครจงจะท�าใหงาน
ราบรน และเกดผล นอกจากน APN ยงตองเปนผท
ตองไดรบการยอมรบจากผปวย ครอบครวในการ
ชวยเหลอ แนะน�า สงตอ” (ID76,เวชปฎบตชมชน)
การขาดการท�างานเปนทมหรอขาดความรวม
มอจากทมงานตลอดจนเครอขายตางๆท�าใหการ
ปฏบตบทบาทของAPNไมสามารถบรรลเปาหมาย
หรอมความเปนไปได
“สมพนธภาพระหวางบคคลและองคกร ความ
รวมมอในการดแลผปวยและการบรหารจดการรวม
กน” (ID39, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“ทมไมใหความรวมมอ” (ID74, อายรศาสตร-
ศลยศาสตร)
2.3.4ปจจยดานผลตอบแทน
ในดานความกาวหนาทางวชาชพและ
คาตอบแทน การไดรบผลตอบแทนไมวาจะเปน
ความกาวหนาทางวชาชพหรอการใหคาตอบแทน
ทเพมขนเปนปจจยทAPNมองวาสามารถสงเสรม
การท�างานตามบทบาทได
“ความกาวหนาในวชาชพพยาบาลทสงขน
(ต�าแหนง) รายไดเพมขน” (ID6, มารดาและทารก)
38
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
“เพมคาตอบแทนส�าหรบ APN ทมผลงานใน
การดแลผปวย (สวน APN ทอย เฉยๆ ไมตองให
กได)” (ID19, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
APNใหขอมลวาคาตอบแทนไมวาจะเปน
ความกาวหนาทางดานวชาชพและคาตอบแทนทได
รายเดอนตอการปฏบตบทบาทAPNยงไมเหมาะสม
ไมยตธรรมท�าใหเกดความทอใจและเหนอยลาและ
เปนอปสรรคทส�าคญในการท�างานในบทบาทของ
APN
“คาตอบแทนทไมสอดคลองกบงานทท�า ซงคา
ตอบแทนเทากบ พยาบาลทวไป ทจบปรญญาตร และ
เมอเทยบกบวชาชพอนๆ แต APN ท�างานทกดาน
ความรสกไมยตธรรม” (ID13, เดก)
“ขวญและก�าลงใจ โดยเฉพาะโครงสรางดาน
การบรหาร และคาตอบแทนพเศษ ไมมความชดเจน
ไมมความชดเจนในเรองโอกาสในการเตบโตใน
วชาชพ เชน เรองช�านาญการพเศษ เปนตน” (ID43,
จตเวช)
“ตว APN เกดความเหนอยลาในการท�างาน
ทงเนองจากตนเอง และไมไดรบการสนบสนนให
สามารถปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพ ในบางชวง
ของชวตทตองมความรบผดชอบตอครอบครวมากขน
ท�าใหการทมเทในการปฏบตหนาท APN ลดนอยลง”
(ID58, จตเวช)
“ความกาวหนาในการเปน APN ไมแตกตาง
จาก RN ดงนนไมรจะแสดงบทบาท APN ไปเพอ
อะไร” (ดมยา)
2.4 ปจจยดำนกลมเปำหมำย และบคคลท
เกยวของ
การมกลมเปาหมายในการปฏบตงานทชดเจน
และการไดรบการยอมรบจากกลมเปาหมายและ
บคคลทเกยวของเปนอกปจจยหนงทสงเสรมใหAPN
สามารถปฏบตตามบทบาทและเปนอปสรรคตอการ
ท�างานในบทบาทไดเชนกน
“เป ดโอกาสให APN มกล มทดแลแบบ
เตมตว” (ID7, เดก)
“มผรบบรการตรงสาขาทตวเองเชยวชาญ ได
รบการยอมรบจากผปวยและญาต” (ID35, จตเวช)
“การได รบการยอมรบจากผ ป วย ญาต
ชมชน...” (ID3, สงอาย)
“ผรบบรการเหนความส�าคญ เหนศกยภาพ
สนบสนนการท�างาน ตวเราตองเปนตวอยางทด ไดรบ
การยอมรบ มผลงานเชงประจกษ” (ID31, เวชปฎบต
ชมชน)
การทไมมกลมเปาหมายในหนวยงานหลงจาก
ไดรบวฒบตรแลวและการทกลมเปาหมายมความยง
ยากในการใหการดแลเปนอปสรรคอกอยางหนงท
ท�าใหการท�างานในบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสง
(APN)ไมชดเจน
“ไมม population ในหนวยงาน” (ID8,
อายรศาสตร-ศลยศาสตร)
“ดานผปวยและญาต การดแลใหความร การ
ปรบเปลยนพฤตกรรมทยาก” (ID65, อายรศาสตร-
ศลยศาสตร)
กำรอภปรำยผล
การศกษาครงนพบวาปจจยทสนบสนนและ
เปนอปสรรคในการปฏบตบทบาทของAPNไทย
ไดแกปจจยดานองคกรปจจยดานสมรรถนะการ
ท�างานปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมตางๆ
และปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลทเกยวของ
ซงคลายคลงกบการศกษาทผานมาทพบวาปจจยทม
อทธพลตอการปฏบตการพยาบาลขนสงโดยเฉพาะ
ดานความไมชดเจนในบทบาทและเปาหมายการ
39
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ท�างานการไมเขาใจในความหมายของผปฏบตการ
พยาบาลขนสงซงทงหมดเกดจากการขาดความเขาใจ
ในขอบเขตของการพยาบาลทจ�าเปนตองขยายตาม
ความตองการของประชาชนและตามความกาวหนา
ทางดานการแพทยและเทคโนโลยความซบซอนของ
ปญหาสขภาพและระบบบรการตลอดจนการไมได
ก�าหนดบทบาททเกยวของกบปจจยสงแวดลอม
ภายนอก2ซงเปนอปสรรคตอการพฒนาบทบาทของ
APNเปนอยางมาก
ในปจจยทางดานองคกรนนการศกษาครงน
พบวาการทมนโยบายและกรอบอตราทชดเจน
ผบรหารใหการสงเสรมสนบสนนและการมกฎหมาย
รองรบจะเปนปจจยสนบสนนใหการท�างานเปนไป
ตามบทบาทคลายกบการศกษาขององคกรเพอความ
รวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา(Organization
forEconomicCooperationandDevelopment:
OECD)10ทศกษาปจจยทชวยสงเสรมการพฒนา
บทบาทการปฏบตการพยาบาลขนสงโดยพบวาการ
เปลยนแปลงกฎหมายหรอขอบงคบส�าหรบบทบาท
ของผปฏบตการพยาบาลขนสงเพอใหมการก�าหนด
บทบาททมความเฉพาะและชดเจนตามกฎหมายวา
อะไรบางทสามารถปฏบตไดและปฏบตไมไดเปน
หนงในปจจยหลกทชวยสงเสรมการพฒนาบทบาท
ของผปฏบตการพยาบาลขนสงเชนเดยวกบการศกษา
การพฒนาบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงโดยใช
รปแบบการศกษาแบบsequentialmixedmethod
designจากผปฏบตการพยาบาลขนสงทไดรบการ
รบรองจากสภาการพยาบาลตงแตพ.ศ.2541-2543
จ�านวน154คนพบวาองคกรทมนโยบายและระบบ
สขภาพทรองรบชดเจนจะเปนปจจยทเออตอการ
พฒนาบทบาทของAPN11 แตหากวาองคกรใดไมม
นโยบายโครงสรางชดเจนในการรองรบบทบาทของ
ผปฏบตการพยาบาลขนสงรวมถงการทผ บงคบ
บญชาไมเขาใจในบทบาทท�าใหเกดการมอบหมาย
งานทไมเออตอการไดปฏบตตามบทบาทสงเหลานก
กลายเปนอปสรรคตอการปฏบตงานตามบทบาทของ
ผปฏบตการขนสงนอกจากนแลวการทผบรหารม
ความเขาใจทไมถกตองไมเหนความส�าคญของ
บทบาทในองคกรกจะไมใหการสงเสรมสนบสนน
ท�าใหผปฏบตการพยาบาลขนสงไมสามารถปฏบต
งานตามบทบาทไดจงเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน
ตามบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงคลายกบ
ผลการศกษาของปรารถนาลงการพนธ12ทศกษา
ปจจยทมผลตอการเปลยนผานจากพยาบาลวชาชพ
เปนผปฏบตการพยาบาลขนสงพบวาปจจยทขดขวาง
การพฒนาบทบาทไดแกผบรหารและผรวมงาน
ไมเขาใจในบทบาทองคกรไมมต�าแหนงทชดเจนและ
สภาการพยาบาลยงไมมนโยบายทชดเจนในการ
พฒนาส�าหรบปจจยทางดานสมรรถนะการท�างานนน
หากผปฏบตการพยาบาลขนสงมการพฒนาตนเองใน
องคความรใหเกดความเชยวชาญมทกษะในการ
ปฏบตงานสามารถน�าสมรรถนะหลกของการปฏบต
การพยาบาลขนสงมาใชในการปฏบตงานไดอยาง
เหมาะสมและมประสทธภาพมการสรางผลงานเปน
ทประจกษกจะสงผลท�าใหไดรบการยอมรบท�านอง
เดยวกบการศกษาขององคกรเพอความรวมมอทาง
เศรษฐกจและการพฒนา11ทพบวาหากมการศกษา
และการอบรมทเปนระบบจะเปนการเปดโอกาสใน
การฝกอบรมใหพยาบาลมทกษะของผปฏบตขนสง
ซงเปนปจจยหลกทชวยสงเสรมการพฒนาบทบาท
APNในทางตรงกนขามหากผปฏบตการพยาบาล
ขนสงไมมการพฒนาตนเองขาดทกษะในการปฏบต
งานผ ร วมงานกจะไมใหการยอมรบซงจะเปน
อปสรรคใหไมสามารถปฏบตตามบทบาทไดจากการ
40
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทมอทธพลตอการ
ปฏบตการพยาบาลขนสงพบวาหากผปฏบตการ
พยาบาลขนสงมขอจ�ากดในการน�าหลกฐานเชง
ประจกษไปใชในการพฒนาการปฏบตการและการ
ประเมนผลของบทบาทAPNกจะเปนปจจยทเปน
อปสรรคในการพฒนาบทบาทได13ในสวนของปจจย
ทางดานทรพยากรและสงแวดลอมตางๆนนหาก
ผปฏบตการพยาบาลขนสงไมไดรบการสนบสนนใน
ดานของเทคโนโลยสารสนเทศและเครองมอตางๆ
รวมถงการทเพอนรวมงานไมใหการยอมรบและ
ไมเหนความส�าคญกจะท�าใหการท�างานไมราบรน
จงเปนอปสรรคในการท�างานตามบทบาทไดในทาง
ตรงกนขามหากไดรบการยอมรบไดรบความรวมมอ
จากทมและเครอขายในการปฏบตงานกจะเปนปจจย
ทชวยสงเสรมใหผปฏบตการพยาบาลขนสงสามารถ
ปฏบตตามบทบาทไดดงเชนการศกษาการพฒนา
บทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงทพบวาปจจยท
เออตอการพฒนาบทบาทAPNไดแกดานทรพยากร
ทมแหลงทนและความชวยเหลอจะชวยสงเสรมให
สามารถปฏบตงานไดตามบทบาท11 รวมถงการท�างาน
ประสานความรวมมอกนระหวางพยาบาลและแพทย
จะชวยลดอปสรรคและเปนการสงเสรมการพฒนา
บทบาทไดดงเชนในประเทศแคนาดาจะมองคกร
พยาบาลทท�างานรวมกบองคกรของแพทยในการรวม
กนก�าหนดหลกการและกฎเกณฑส�าหรบขอบเขตใน
การปฏบตงาน10นอกจากนแลวในเรองของความ
กาวหนาในวชาชพหรอคาตอบแทนทเพมขนกเปน
อกหนงปจจยทชวยสงเสรมขวญและก�าลงใจใหเกด
การปฏบตงานตามบทบาทไดเชนกนดงเชนการศกษา
ขององคกรเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการ
พฒนา(OrganizationforEconomicCooperation
andDevelopment:OECD)10ทพบวาการไดรบการ
ดแลจากองคกรและการใหคาตอบแทนในการให
บรการทางดานสขภาพ(healthcareprovider)ซงพบ
วาวธการใหคาตอบแทนแบบรายหว(capitation)
หรอตามการปฏบตงาน(payforperformance)จะ
เปนการเพมแรงจงใจส�าหรบผปฏบตการพยาบาลขนสง
สอดคลองกบการศกษาของปรารถนาลงการพนธ12
ทพบวาคาตอบแทนเปนปจจยหนงทสงเสรมการ
พฒนาบทบาทของAPNส�าหรบปจจยทางดานกลม
เปาหมายกเปนอกหนงปจจยทสงผลตอการปฏบต
งานตามบทบาทไมวาจะเปนการทไมมกลมเปาหมาย
ทชดเจนหรอการทกล มเปาหมายมความย งยาก
ซบซอนในการใหการดแลลวนเปนอปสรรคทท�าให
ผปฏบตการพยาบาลขนสงไมสามารถปฏบตงานตาม
บทบาทไดอยางชดเจน
ขอเสนอแนะในกำรน�ำผลวจยไปใ
ขอเสนอแนะตอสภำกำรพยำบำล
1.กระตนและสนบสนนการเปดหลกสตรฝก
อบรมพยาบาลขนสงระดบวฒบตรเพอใหไดผทม
สมรรถนะของAPNและเปนความตองการของหนวย
งานอยางแทจรงรวมทงการสอบหนงสออนมตจะตอง
เครงครดในเรองประสบการณและผลงานตามท
ก�าหนดเพอใหผทสอบผานไดท�างานในบทบาทอยาง
จรงจง
2.ตดตามการปฏบตงานของAPNเปน
ระยะๆในชวงเรมแรกเพอใหAPNมก�าลงใจมความ
มนใจและผรวมงานไดประจกษถงมาตรฐานการ
ควบคมการปฏบตงานของAPNจากองคกรท
เกยวของสงผลใหเกดการยอมรบในระหวางวชาชพ
เดยวกนและในสหสาขาวชาชพ
3.รวมกนในการจดประชมวชาการเปนประจ�า
โดยหวขอควรเนนเรองการพฒนาบทบาทการปฏบต
การพยาบาลขนสงและปญหาทางคลนกตลอดจน
41
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
องคความรใหมทเออตอการปฏบตงานในบทบาทพรอมทงเปดโอกาสใหAPNไดมโอกาสในการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเปนประจ�าและตอเนองโดยอาจกระจายการด�าเนนการในสวนภมภาคมากยงขนเพอเปดโอกาสใหAPNในพนทสวนตางๆของประเทศไดมสวนรวมมากขนโดยอาจสงตวแทนจากองคกรเพอด�าเนนการรเรมและบรหารจดการ 4.ควรมการประชาสมพนธหรอจดเวทเสวนาเกยวกบบทบาทของAPNเพอใหเกดความชดเจนในเรองบทบาทและทศทางการพฒนาบทบาทของAPNในผทเกยวของเชนหวหนางานชนตนหรอหวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลแพทยตลอดจนทมสหวชาชพตางๆเพอใหเกดความเขาใจในบทบาทสงผลใหเกดการยอมรบและท�างานประสานกนตอไปในอนาคต ฝำยกำรพยำบำล 1.มอบหมายงานใหผทส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาโททางคลนกไดปฏบตงานกบกล มผปวยตามแผนการบรการ(ServicesPlan)เพอสามารถพฒนาความเชยวชาญในการดแลผปวยและพฒนาคณภาพของการบรการซงจะเอออ�านวยในการสอบหนงสออนมต 2.หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลควรใหความส�าคญและจดเวลาพรอมมอบหมายงานใหตรงกบความสามารถและบทบาทของการปฏบตการพยาบาลขนสงทงนเพอประโยชนสงสดทจะเกดแกผปวยกลมเปาหมายอกทงเปนการพฒนาบทบาทของAPNใหเดนชดท�าใหเกดการยอมรบมากยงขนในทมสขภาพตอไป 3.กระทรวงสาธารณสขโดยส�านกการพยาบาลควรขบเคลอนและผลกดนในเรองของกรอบอตราก�าลงนโยบายของหนวยงานการก�าหนดบทบาท
หนาทและคาตอบแทนอยางเหมาะสมใหกบAPN
อยางเรงดวนเนองจากเปนประเดนททางAPN มองวาเปนปจจยหลกทเปนปญหาหรออปสรรคในการท�างานตามบทบาทของAPNและเปนสงทเขาตองการใหเกดการเปลยนแปลงเปนล�าดบแรก 4.หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลควรบรรจเรองการพฒนาบทบาทAPNไวในนโยบายของหนวยงานไมวาจะเปนเรองการเตรยมพยาบาลเพอเขาสการเปนAPNการวางแผนดานงบประมาณในการสงเสรมสนบสนนใหมการพฒนาบทบาทอยางตอเนองส�าหรบหนวยงานทมAPNตลอดจนการวางแผนการมอบหมายงานใหตรงและเหมาะสมกบบทบาทตอไป ผปฏบตกำรพยำบำลขนสง 1.จะต องสอสารและแสดงบทบาทให สาธารณะชนและบคลากรดานสขภาพไดทราบบทบาทและความส�าคญของAPNในการปรบปรงผลลพธของการบรการสขภาพ 2.เขารวมเปนสมาชกของสมาคมและวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงเพอรวมกนผลกดนความกาวหนาทางดานวชาการและการปฏบตการพยาบาลใหเหนผลลพธของAPNอยางเปนรปธรรม ฝำยกำรศกษำพยำบำล 1.รวมมอกบฝายบรการพยาบาลและแพทยในการเปดหลกสตรฝกอบรมพยาบาลขนสงระดบวฒบตร 2.รวมมอกบAPNในการใชความรและหลกฐานเชงประจกษเพอปรบปรงคณภาพของการบรการและระบบสขภาพโดยใชศาสตรของการน�าความรไปใช(ImplementationScience) 3.วางระบบและกระตนใหอาจารยพยาบาลได
พฒนาตนเองใหมความเชยวทางคลนกโดยท�างาน
รวมกบAPNทงการปฏบตและการสอนนกศกษา
พยาบาลทงในระดบปรญญาโทและระดบวฒบตร
42
ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
กตตกรรมประกำศ
ทมผวจยขอขอบคณอาจารยนศากรโพธมาศ
และอาจารยจราภรณปนอยนกศกษาปรญญาเอก
คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมทเปน
ผชวยวจยภายใตโครงการน
เอกสำรอำงอง
1. สมจตหนเจรญกล.ความรวมมอระหวางอาจารย
พยาบาลกบผปฏบตการพยาบาลขนสง:ความส�าเรจ
ของวชาชพ.วำรสำรกำรปฏบตกำรพยำบำลและกำร
ผดงครรภไทย 2015;2(2):5-16.
2. สมจตหนเจรญกล.บทท2:พฒนาการของการปฏบต
การพยาบาลขนสง.ในสมจตหนเจรญกลและอรสา
พนธภกด.กำรปฏบตกำรพยำบำลขนสง: บรณำกำร
สกำรปฏบต.กรงเทพมหานคร:บรษทจดทอง;2555
3. PartiprajakS,HanucharurnkulS,PiaseuN,Brooten
D,NityasuddhiD,OutcomesofanAdvanced
PracticeNurse-LedType-2DiabetesSupport
Group.Pacific Rim Int J of Nurs Res.2011;15(4):
288-304.
4. จราภรณสรรพวรวงศนฤมลเผอกคงและสมจต
หนเจรญกล.ผลลพธของผปฏบตการพยาบาลขนสง
ในการดแลผปวยจตเภท.วำรสำรสภำกำรพยำบำล
2555;17-35:(2)92.
5. ขนษฐาหาญประสทธค�ารชนนามจนทราสมจต
หนเจรญกลปนหทยศภเมธาพรกนกพรนทธนสมบต
และประทมสรอยวงศ.ผลลพธของผ ปฏบตการ
พยาบาลขนสงในการดแลสตรทเปนมะเรงเตานม.
วำรสำรสภำกำรพยำบำล.2555;27(3):42-56.
6. DuangbubphaS,HanucharurnkulS,Pookboonmee
R,OrathaiP.ChronicCareModelImplementation
andOutcomesamongPatientswithCOPDinCare
TeamswithandwithoutAdvancedPracticeNurses.
Pacific Rim Int J of Nurs Res.2013;17(2):102-106.
7. PiaseuN,KasemsukW,JarupatMS,Hanucharurnkul
S,Structure,Process,andOutcomesofHealthcare
ServiceProvisionatTwoPrimaryCareSettings,by
anAdvancedCommunityNursePractitioneranda
GeneralNursePractitioner.Pacific Rim Int J of Nurs
Res.2012;17(2):117-13016.
8. สภาการพยาบาล.สมรรถนะและการออกวฒบตร
รบรองความรและความช�านาญเฉพาะทางของผปฏบต
การพยาบาลขนสง.กรงเทพฯ:ศรยอดการพมพ;
2553.
9. UptonD,UptonP.Developmentofanevidence-
basedpracticequestionnairefornurses.J AdvNurs
2006; 8-454 :(4)54.
10.OrganisationforEconomicCooperationand
Development.Nursesinadvancedroles:Adescription
andevaluationofexperiencesin12developed
countries.2010Availablefromhttp://www.oecd.
org/els/health/workingpapers
11.WongkpratoomS,SrisuphanW,SenaratanaW,
NantachaipanP,SritanyaratW.RolesDevelopment
ofadvancedpractitionernursesinThailand.Pacific
Rim Int J of Nurs Res. 2010;14(2):162-77.
12.ปรารถนาลงกาพนธ.ปจจยทมผลตอการเปลยนผาน
จากพยาบาลทวไปสพยาบาลผมความรความช�านาญ
เฉพาะทาง(Factorsaffectontransitioningfrom
generaltoadvancedpracticenurses)[dissertation].
TheUniversityofHull;2550.
13.Bryant-lukosiusD,DicensoA,BrowneG,Pinelli
J.Advancedpracticenursingroles:Development,
implementationandevaluation.J Adv Nurs ;2004
29-519:(5)48.
43
ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
Supportive and Barrier Factors in Practice Role of Thai Advanced
Practice NursePatraporn Tungpunkom,1 Ph.D., Somchit Hanucharurnkul,2 Ph.D.Orasa Panpakdee,3 Ph.D
Jariya Wittayasooporn,4 DNS, Jintana Yunipan,5 Ph.D.,Wanapa Sritanyarat,6 Ph.D.Sukanya Parisunyakul,5 Ph.D., Khanitta Nuntaboot,6 Ph.D.,
Wilawan Picheansathian,5 D.N, Suwanna Junprasert,7 Dr.P.HNimnual Muntraporn,8 M.A.
Abstract: Thissurveyresearchaimedtoexploresupportiveandbarrierfactorsinpracticerole ofThaiAdvancedPracticeNurse.The samplewas566 participants from10specialty areaswhohad experience for at least1yearwithAPNcertification fromThailandNursingandMidwiferyCouncil (TNMC).Datawerecollected fromJune2015-June2016.Questionnaires comprisedof demographic data formandopen-endedquestionsregardingroleexpectationsaswellassupportiveandbarrierfactorstotheadvancedpracticenursingrole.Datawereanalyzedusingdescriptivestatisticsandcontentanalysis.Results:Participantsreported4factors thatservedassupportsandbarrierstotheirroles.Theseincluded:1)organizationalfactorsincludingpolicytaskforce,supportfromsupervisor,theprofessionallaw;2)APN’scompetencyincludingachieved core competency andwork collaborativelywith others,3) resources andenvironmentalfactorsincludingInformationTechnologyandinstrumentalrelatedsystem,acceptancefromcolleagues,teamworkandnetwork,andappropriatereimbursement;and4)consumerfactorsincludingtargetpopulation,andrecognitionfrompatientandfamily.TheresultsfromthisstudycouldserveasbaselineinformationforfurtherresearchrelatedtoAPNroledevelopmentofeachspecialtyareaorforAPNingeneral.Thiswillenablethemtoworkintheirroleeffectivelyleadingtotherolesatisfactionandroleexpectationtotheirtargetpopulation.
Keywords: supportivefactors,barrierfactors,rolepractice,advancedpracticenurse(APN)
1Corresponding Author, Associate Professor, Faculty of Nursing, Chiang Mai University. Email: patraporn.t@cmu.ac.th2 Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University3Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi hospital4 Assistant Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi hospital5Associate Professor, Faculty of Nursing, Chulalongkorn University6 Associate Professor, Faculty of Nursing, Khon Kaen University.7Associate Professor, Faculty of Nursing, Burapha University.8The College of Advanced Practice Nurse and Midwife of Thailand
44
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกสำาหรบการจดการ
อาการกลนลำาบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองเรณ มลแกว,1 พย.ม. (การพยาบาลผใหญ)
ประทม สรอยวงค,2 ปร.ด. (พยาบาลศาสตร), อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)
จนดารตน ชยอาจ,3 ปร.ด. (พยาบาลศาสตร)
บทคดยอ: ภาวะกลนล�าบากเปนภาวะแทรกซอนส�าคญทท�าใหผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เสยงตอการเกดภาวะปอดอกเสบจากการส�าลกสงผลใหตองเขารกษาในโรงพยาบาลเปน
เวลานานและอาจท�าใหเสยชวตไดการจดการอาการกลนล�าบากทมประสทธภาพจงเปน
สงทส�าคญการวจยปฏบตการนเพอศกษาประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองด�าเนนการน�าแนวปฏบต
ไปใชตามกรอบแนวคดของสภาวจยการแพทยและสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย
กลมตวอยางแบงเปน2กลมคอกลมท1เปนกลมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง26ราย
ทมารบการรกษากอนมการใชแนวปฏบตทางคลนกในจ�านวนนม4รายทมอาการกลนล�าบาก
และกลมท2เปนกลมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง38รายทมารบการรกษาขณะทใชแนว
ปฏบตและในจ�านวนนม14รายมอาการกลนล�าบากเครองมอวจยคอ1)แนวปฏบต
ทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองพฒนาโดย
เอองขวญสตะสารและคณะฯและ2)แบบคดกรองอาการกลนล�าบากและ3)แบบประเมน
การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกเครองมอทใชในการวจยผานการตรวจสอบคณภาพของ
เครองมอกอนน�าไปใชวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนาผลการวจยพบวากอนมการ
ใชแนวปฏบตฯพบอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก4.01ครงตอ1,000วน
นอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสวนขณะมการใชแนวปฏบตฯไมพบอบตการณการ
เกดปอดอกเสบจากการส�าลกการใชแนวปฏบตฯในผปวยโรคหลอดเลอดสมองชวยลด
อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกแนวปฏบตฯนสามารถน�าไปใชเพอปองกน
หรอลดภาวะปอดอกเสบจากการส�าลกในผปวยโรคหลอดเลอดสมองตอไป
ค�ำส�ำคญ: แนวปฏบตทางคลนก,การจดการอาการกลนล�าบาก,ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
1นกศกษาปรญญาโท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, การคนควาอสระ2ผเขยนหลก, ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม email: pratum.soivong@cmu.ac.th3ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
45
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ควำมเปนมำและควำมส�ำคญของปญหำ
โรคหลอดเลอดสมองเปนปญหาสาธารณสขท
ส�าคญทวโลกเนองจากมแนวโนมของการเกดโรคสงขน
อกทงยงเปนสาเหตของการตายจากโรคเรอรงดงนน
ปญหาเรองโรคหลอดเลอดสมองจงเปนปญหาส�าคญ
ทควรใหการสนใจโรคหลอดเลอดสมองเปนปญหา
สขภาพทส�าคญของระบบสขภาพและเปนสาเหตของ
การเกดภาวะบกพรองทางสขภาพรวมถงการสญเสย
ปสขภาวะทส�าคญ(DisabilityAdjustedLifeYear
[DALY])1อกทงยงสงผลกระทบตอผปวยทงดาน
รางกายจตใจและสงคมผลกระทบทางดานรางกาย
ทควรไดรบความสนใจปญหาหนงคออาการกลน
ล�าบากเนองจากเปนปญหาทส�าคญและพบไดบอยใน
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองพบไดถงรอยละ30–67
ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง2อาการกลนล�าบาก
ท�าใหเกดอาการส�าลกไดถงรอยละ43-54และรอยละ
37ของผปวยทมอาการส�าลกจะเกดอาการของปอด
อกเสบตามมา3โดยพบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
ทมอาการกลนล�าบากและมอาการส�าลกจะเสยง
ตอการเกดปอดอกเสบไดถง11เทาของผปวยโรค
หลอดเลอดสมองทไมมอาการกลนล�าบาก4 การเกด
ปอดอกเสบจากการส�าลกยงสงผลกระทบตามมาคอ
เพมคาใชจายในการดแลรกษาเชนวนนอนในการ
รกษาตวในโรงพยาบาลยาวนานมากขนการใชยา
ปฏชวนะในการรกษาพยาบาลและยงเพมจ�านวน
ชวโมงในการดแลรกษาพยาบาล5
อาการกลนล�าบากหมายถงความรสกยาก
ล�าบากหรอความรสกไมสขสบายในการกลนเกดจาก
ความผดปกตของกระบวนการกลนทงทางดาน
โครงสรางของการกลนระบบประสาทสงการระบบ
ประสาทรบความรสกรวมถงการสญเสยกระบวนการ
น�าอาหารจากปากไปส กระเพาะอาหารไดอยาง
ปลอดภย6 อาการกลนล�าบากของโรคหลอดเลอด
สมองเกดจากหลอดเลอดแดงทบรเวณเลทเทอรรอล
เมดลลา(lateralmedulla)กานสมอง(brainstem)
สมองนอย(cerebellum)อนเทอรนลแคปซล
(internalcapsule)และพอนส(pons)และหลอดเลอด
บรเวณบนเปลอกสมองทท�าหนาทเกยวของกบ
กระบวนการกลนมเลอดไปเลยงไมเพยงพอท�าให
เกดความบกพรองในการสงกระแสประสาทไปยง
ศนยควบคมการกลนและอวยวะทเกยวของกบการ
กลนจงสงผลใหความสามารถในการควบคมการกลน
ประสทธภาพและคณภาพของการกลนลดลง5,7
อาการกลนล�าบากทเกดขนนอกจากจะท�าใหเกดปอด
อกเสบจากการสดส�าลกแลวยงท�าใหเกดภาวะขาดน�า
ภาวะทพโภชนาการดงนนการกลนล�าบากจงเปน
ปญหาทควรไดรบการจดการ
แนวทางการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เมอมอาการกลนล�าบากไดแก1)การประเมนอาการ
กลนล�าบากโดยการประเมนการกลนตามมาตรฐาน
(standardizedswallowingassessment[SSA])
เพอตรวจหาการส�าลกประกอบดวย3ขนตอนคอ
ขนตอนท1การประเมนอาการทวไปไดแกระดบ
ความรสกตวการควบคมทาทางการไอการเปลงเสยง
ขนตอนท2การจบน�าจากชอนและขนตอนท3
การดมน�าจากแกวรวมกบการประเมนความเขมขน
ของออกซเจนในกระแสเลอด(oxygensaturation)
ขณะท�าการทดสอบจบน�าและสงเกตการลดลงของคา
ความเขมขนของออกซเจนในกระแสเลอดภายใน
2นาทหลงจบน�า8 2)การดแลความสะอาดในชองปาก6
3)การจดทาขณะรบประทานอาหารเพอเพมความ
ปลอดภยในการรบประทานอาหาร94)การจดอาหาร
ทเหมาะสมส�าหรบผปวยทมปญหาการกลนล�าบาก
46
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
5)เทคนคกลนแบบพเศษชวยการกลนอาหาร
เชนชปปรากลอสตกสวอลโลวง(supraglottic
swallowing)และ6)การใหความรแกเจาหนาท
ผดแลและครอบครวในการดแลผปวยทมอาการกลน
ล�าบาก10จะเหนไดวาแนวทางในการดแลผปวยทม
อาการกลนล�าบากนนเปนกจกรรมทพยาบาลสามารถ
กระท�าไดอยางอสระหรอท�างานรวมกบสหสาขา
วชาชพอนหากพยาบาลสามารถใหการดแลผปวย
ตามแนวทางการดแลนกจะชวยลดภาวะแทรกซอนท
อาจเกดขนจากอาการกลนล�าบากไดเชนปอดอกเสบ
จากการส�าลกขาดสารน�าขาดสารอาหารรวมถง
ลดคาใชจายในการดแลรกษาอกดวย
จากการทบทวนการศกษาทผานมาทเกยวกบ
การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองพบวามแนวทางการประเมนและการจดการ
ทางการพยาบาลส�าหรบผใหญทมภาวะอาการกลน
ล�าบากจากความบกพรองของการท�างานระบบ
ประสาทของสถาบนโจแอนนาบรกสแหงประเทศ
ออสเตรเลย10แนวปฏบตการบรหารจดการผปวยโรค
หลอดเลอดสมอง:การประเมนและการจดการอาการ
กลนล�าบาก(Managementofpatientswithstroke:
Identificationandmanagementofdysphagia)
ทพฒนาโดยเครอขายของชาวสกอตต11แนวปฏบต
ทางการพยาบาลเพอปองกนการส�าลกในผปวยโรค
หลอดเลอดสมองทมอาการกลนล�าบากพฒนาโดย
สายใจกลนจนทร12 และแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ
การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอายโรค
หลอดเลอดสมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและ
คณะ13 เมอพจารณาแตละแนวปฏบตพบวาแนว
ปฏบตของสถาบนโจแอนนาบรกสแหงประเทศ
ออสเตรเลยแนวปฏบตทพฒนาโดยเครอขายของ
ชาวสกอตตและแนวปฏบตทพฒนาโดยสายใจ
กลนจนทร12ยงขาดในสวนเรองการบรหารกลาม
เนอทเกยวของกบการกลนการฝกกลนการจดทาทาง
ในการรบประทานอาหารและสงแวดลอมในการรบ
ประทานอาหารสวนแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการ
จดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13
มความครอบคลมถงเรองการจดการอาการกลน
ล�าบากไดแกการออกก�าลงกายกลามเนอทชวยใน
การกลนการฝกกลนการจดทาทางขณะรบประทาน
อาหารการจดสงแวดลอมในการรบประทานอาหาร
และมการพฒนามาอยางเปนระบบตามแนวคดในการ
พฒนาแนวปฏบตทางคลนก
แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการ
กลนล�าบากในผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองท
พฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13พฒนาตาม
แนวปฏบตของสภาวจยทางการแพทยและสขภาพ
แหงชาตประเทศออสเตรเลย(NationalHealthand
MedicalResearchCouncil)14ซงมสาระส�าคญ6
หมวดประกอบดวย1)การพทกษสทธผปวยและ
จรยธรรม2)การคดกรองและการประเมนอาการ
กลนล�าบาก3)การจดการอาการกลนล�าบาก4)การ
ใหความรเกยวกบการจดการอาการกลนล�าบาก
5)การดแลตอเนองและ6)การพฒนาคณภาพ
บรการแนวปฏบตนผานการตรวจสอบโดยผทรง
คณวฒ3ทานประกอบดวยอาจารยแพทยผเชยวชาญ
ดานการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทางศลยกรรม
1ทานอาจารยจากภาควชากจกรรมบ�าบดคณะ
เทคนคการแพทยมหาวทยาลยเชยงใหม เปน
ผเชยวชาญดานการดแลผปวยทมปญหาดานอาการ
กลนล�าบาก1ทานและอาจารยพยาบาลทมความ
เชยวชาญเกยวกบการพฒนาแนวปฏบตทางคลนก
และการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง1ทาน
47
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ผวจยไดน�าแนวปฏบตนไปประเมนคณภาพของแนว
ปฏบตโดยใชเครองมอประเมนทางคลนกส�าหรบงาน
วจย(AppraisalofGuidelinesforResearch&
Evaluation[AGREE])ฉบบทแปลเปนภาษาไทยโดย
ฉววรรณธงชย15คะแนนทไดรอยละ66.66-94.44
แสดงวาแนวปฏบตนมคณภาพมความนาเชอถอ
สามารถน�าไปใชไดเลยโดยไมตองเพมเตมหรอ
ดดแปลงแนวปฏบตทางคลนกดงกลาวไดศกษาความ
เปนไปไดในผปวยโรคหลอดเลอดสมองจ�านวน4คน
แตยงไมมการน�าไปใชในหนวยงานใดมากอนในการ
ศกษาครงนผวจยจงน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใช
เพอศกษาผลลพธของการน�าแนวปฏบตมาใชและ
ยนยนประสทธผลของแนวปฏบตน
ผวจยไดน�าแนวปฏบตดงกลาวไปทดลองใชใน
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอาการกลนล�าบาก
จ�านวน4รายและบคลากรในสถานศกษามความเหน
วาแนวปฏบตดงกลาวสามารถน�ามาใชไดผวจยได
น�าเสนอการน�าแนวปฏบตทางคลนกนตอทมสหสาขา
วชาชพและหนวยงานทดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองทมปญหาดานการกลนและไดรบความเหนชอบ
ใหน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใชในหนวยงาน
การวจยครงนผวจยจงน�าแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ
การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองไปใชโดยด�าเนนตามกรอบแนวคดการน�าแนว
ปฏบตทางคลนกของสภาวจยทางการแพทยและ
สขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย16(NHMRC,
2000)ประกอบดวย3ขนตอนไดแก1)การจดพมพ
และเผยแพรแนวปฏบตทางคลนก2)การน�าแนว
ปฏบตทางคลนกไปใชและ3)การประเมนผลการใช
แนวปฏบตทางคลนกโดยการศกษาครงนประเมน
ผลลพธของการน�าแนวปฏบตไปใชคออบตการณ
การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกผลการศกษาครงน
จะยนยนผลของการปฏบตโดยใช หลกฐานเชง
ประจกษอนจะสงผลตอผลลพธทางการพยาบาลและ
พฒนาคณภาพการดแลในหนวยงานตอไป
วตถประสงคของกำรวจย
เพอศกษาประสทธผลของการใชแนวปฏบต
ทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากใน
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยศกษาผลลพธคอ
อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก
ระเบยบวธวจย
แบบกำรวจย
การ ว จยค ร งน เป นการ ว จยปฏบต การ
(operationstudy)17เพอศกษาประสทธผลของการ
ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน
ล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโรงพยาบาล
เทพปญญาจงหวดเชยงใหม
ประชำกรและกลมตวอยำง
ประชากรและกล มตวอยางคอผ ป วยโรค
หลอดเลอดสมองทเขารบการรกษาในหอผปวยหนก
และหอผปวยในชน6โรงพยาบาลเทพปญญาจงหวด
เชยงใหมคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงโดย
ก�าหนดคณสมบตดงน1)อาย18-70ป2)มการ
เจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองทอย ในระยะ
เฉยบพลนถงหลงระยะเฉยบพลนคอเรมตงแตม
อาการจนกระทงอาการคงทอาการไมเปลยนแปลงไป
ในทางทแยลงโดยมระยะเวลาประมาณ24ชวโมง
ถง14วนหลงเขารบการรกษา3)แพทยมแผนการ
รกษาใหคดกรองอาการกลนล�าบากโดยแบงกลม
ตวอยางเปน2กลมคอกลมตวอยางกอนมการ
ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน
ล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองจ�านวน26คน
เกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนเปนเวลา6เดอน
48
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ตงแตวนท 1มถนายนพ.ศ.2556ถงวนท30
พฤศจกายนพ.ศ.2556และกลมตวอยางขณะทม
การใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการ
กลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนผปวย
โรคหลอดเลอดสมองทมารบการรกษาเปนเวลา6
เดอนตงแตวนท1มกราคมพ.ศ.2557ถงวนท30
มถนายนพ.ศ.2557จ�านวน38คน
เครองมอทใชในกำรวจย
เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย
1.เครองมอทใช ในการด�าเ นนการวจย
ประกอบดวย
1.1แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ
อาการกลนล�าบากในผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมอง
ทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13 (2553)
แนวปฏบตนพฒนาตามกรอบแนวคดของสภาวจย
ทางการแพทยและสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย
ประกอบดวยสาระส�าคญ6หมวดไดแก1)การ
พทกษสทธผปวยและจรยธรรม2)การคดกรองและ
การประเมนอาการกลนล�าบาก3)การจดการอาการ
กลนล�าบาก4)การใหความรเกยวกบการจดการ
อาการกลนล�าบาก5)การดแลตอเนองและ6)การ
พฒนาคณภาพบรการ แนวปฏบ ต นผ านการ
ตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒ
ผวจยไดรบอนญาตใหใชแนวปฏบตทางคลนกนจาก
บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหมทเปนเจาของ
ลขสทธ
1.2แบบคดกรองอาการกลนล�าบากท
ผวจยประยกตมาจากแบบคดกรองอาการกลนล�าบาก
ของเอองขวญสตะสารและคณะ13(2553)ผาน
ตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยใหผทรงคณวฒ
และผวจยน�าไปทดสอบหาความเชอมนของเครองมอ
ดวยการหาคาความเทยงระหวางผวจยกบนกกจกรรม
บ�าบด(interraterreliability)โดยน�าไปทดลองใชกบ
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทโรงพยาบาลในเครอ
รามเชยงใหมไดแกโรงพยาบาลเชยงใหมราม
โรงพยาบาลลานนาและโรงพยาบาลเทพปญญา
จงหวดเชยงใหมจ�านวน10รายน�าขอมลทไดมา
ประเมนเปรยบเทยบกนแลวน�ามาหาคาความเชอมน
ไดเทากบ1การรวบรวมขอมลในกลมกอนมการ
ใชแนวปฏบต ผ วจยทบทวนจากการบนทกของ
นกกจกรรมบ�าบดและแบบบนทกการพยาบาลทงน
เกณฑการประเมนมความใกลเคยงกบแบบคดกรอง
อาการกลนล�าบากน
2.เครองมอทใชรวบรวมขอมลประกอบดวย
2.1แบบบนทกขอมลสวนบคคลของผปวย
โรคหลอดเลอดสมอง
2.2แบบประเมนการเกดปอดอกเสบจาก
การส�าลกผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม
ทเกยวกบการเกดปอดอกเสบผวจยน�าไปตรวจสอบ
ความตรงตามเนอหาโดยใหผทรงคณวฒและผวจย
น�าไปทดสอบหาความเชอมนของเครองมอโดยการ
หาคาความเทยงระหวางผวจยกบพยาบาลดานการ
ตดเชอโดยน�าแบบประเมนการเกดปอดอกเสบจาก
การส�าลกนไปทดลองใชกบผปวยทโรงพยาบาล
เชยงใหมรามโรงพยาบาลลานนาและโรงพยาบาล
เทพปญญาจงหวดเชยงใหมจ�านวน10รายน�าขอมล
ทไดมาประเมนเปรยบเทยบกนแลวน�ามาหาคาความ
เชอมนไดเทากบ0.9จากนนจงไดน�าแบบประเมน
การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกทประเมนผลไมตรง
กบพยาบาลควบคมด านการตดเ ชอมาศกษา
แลกเปลยนเรยนรกบพยาบาลดานการตดเชอเพอให
เกดความเขาใจทตรงกนโดยกลมกอนมการใชแนว
ปฏบตผวจยทบทวนขอมลในเวชระเบยนตามแบบ
ประเมนการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก
49
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
กำรรวบรวมขอมล
ภายหลงการได รบการรบรองจากคณะ
กรรมการจรยธรรมการวจยคณะพยาบาลศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม เลขท ID101/2556,
038/2557ผวจยด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลอบต
การณการเกดปอดอกแสบดวยตนเองและผวจยและ
บคลากรพยาบาลในสถานทศกษาเปนผดแลผปวย
โรคหลอดเลอดสมองตามแนวปฏบตมการด�าเนน
การพทกษสทธผปวยกอนรวบรวมขอมลผวจยด�าเนน
การโดยแบงเปน2ระยะดงน
1.ระยะเตรยมการใชเวลา2สปดาหด�าเนน
การดงน
1.1ผวจยเขาพบหวหนาหอผปวยหนกและ
หวหนาหอผปวยในชน6โรงพยาบาลเทพปญญา
จงหวดเชยงใหมพยาบาลและบคลากรทมสขภาพ
ประจ�าหอผปวยเพอขอความรวมมอในการน�าแนว
ปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบาก
ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองมาใชในหนวยงานและ
ขออนญาตรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง
1.2แตงตงคณะท�างานในการใช แนว
ปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบาก
ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยมผ วจยเปน
หวหนาทมสมาชกในทมประกอบดวยศลยแพทย
ระบบประสาท1ทานพยาบาลประจ�าการหอผปวย
4ทานนกก�าหนดอาหาร1ทานและนกกจกรรมบ�าบด
1ทานและคณะกรรมการทปรกษาประกอบดวย
ผ อ�านวยการโรงพยาบาลหวหนาหอผปวยหนก
หวหนาหอผปวยในชน6และอาจารยทปรกษาการ
คนควาแบบอสระ
1.3จดพมพและเผยแพรแนวปฏบต2รป
แบบเพอใหงายส�าหรบผปฏบตงานแบบท1ฉบบ
สมบรณจดวางไวในชนวางต�าราประจ�าหอผปวยและ
บนเคานเตอรพยาบาลและแบบท2ฉบบยอจดวาง
ไวในชนวางต�าราประจ�าหอผปวยเพอใหสะดวกใน
การใชหยบใชรวมทงจดท�าแฟมขอมลอเลคทรอนกส
แนวปฏบตทางคลนกนไวทหนาจอคอมพวเตอร
บรเวณเคานเตอรท�างานของหอผปวยหนกและ
หอผปวยในชน6เพอใหเจาหนาทในหนวยงานเขาถง
ขอมลไดตลอดเวลา
1.4จดพมพแผนพบเรอง“การดแลผปวย
ทมอาการกลนล�าบาก”และแผนพบเรอง“การ
บรหารรมฝปากและลน”เพอแจกใหกบบคลากรทม
สขภาพทใหการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและ
จดวางไวประจ�าทหอผปวย
1.5กอนน�าแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ
การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองไปใชผวจยผวจยเกบรวบรวมขอมลยอนหลง
เวชระเบยนเปนเวลา6เดอนเกยวกบอบตการณการ
เกดปอดอกเสบจากการส�าลกในผปวยโรคหลอด
เลอดสมองโดยใชแบบประเมนการเกดปอดอกเสบ
จากการส�าลก
2.ระยะด�าเนนการผวจยด�าเนนการ3ขนตอน
ดงตอไปน
ขนตอนท1เผยแพรและสรางความเขาใจ
เกยวกบแนวปฏบตในสปดาหท1โดยผวจยด�าเนน
กจกรรมดงตอไปน
2.1จดประ ชมทมน� าทางคล น ก โรค
หลอดเลอดสมองคณะท�างานในการใชแนวปฏบต
ทางคลนกและประชมเชงปฏบตการส�าหรบการ
จดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองประกอบดวยผอ�านวยการฝายการแพทยและ
การบรการโรงพยาบาลเทพปญญา1คนหวหนาหอ
ผปวยหนก1คนหวหนาหอผปวยในชน6จ�านวน
1คนนกก�าหนดอาหาร1คนและนกกจกรรมบ�าบด
50
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
1คนและคณะกรรมการท�างานในการใชแนวปฏบต
ทางคลนกคอพยาบาลประจ�าการหอผปวยหนก
จ�านวน2คนและพยาบาลหอผปวยในชน6จ�านวน
2คนและในจ�านวนนไดท�างานในสวนของทมน�าทาง
คลนกดวยรวมผเขาประชมทงหมดจ�านวน9คน
ใชเวลาในการประชมประมาณ2ชวโมงโดยการ
ประชมแบงเปน2ชวงคอ
ชวงท1ผวจยน�าเสนอแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผ ป วย
โรคหลอดเลอดสมองโดยชแจงถงความส�าคญ
ความจ�าเปนในการน�าแนวปฏบตดงกลาวมาใชในการ
ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเพอใหทมตระหนก
ถงความส�าคญและการมบทบาทในการน�าแนวปฏบต
ไปใชรวมทงน�าเสนอสาระส�าคญของแนวปฏบต
เพอใหผเขารวมประชมท�าความเขาใจเกยวกบขน
ตอนและแนวทางในการใชแนวปฏบตแจกคมอฉบบ
สมบรณใหแกหนวยงานและคมอฉบบยอแกบคลากร
ชวงท2ประชมเชงปฏบตการคณะท�างาน
ในการใชแนวปฏบตทางคลนกโดยอธบายถงขนตอน
การปฏบตการฝกทกษะในการใชแนวปฏบตการ
บนทกผลลพธของการจดการทางการพยาบาลส�าหรบ
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตลอดจนการก�าหนด
บทบาทหนาทของแตละคนก�าหนดการตดตาม
ประเมนผลการใชแนวปฏบตโดยใชเวลาประมาณ45
นาท
2.2จดบอรดประชาสมพนธและเผยแพร
เกยวกบแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ
อาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองณ
หองพกรบประทานอาหารของเจาหนาทหอผปวย
หนกและหอผปวยใน
2.3จดท�าผงขนตอนแนวทางการจดการ
อาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
อยางยอโดยหอผปวยหนกตดไวททางเขาเคานเตอร
พยาบาลดานหนาและหองพกรบประทานอาหารและ
หอผปวยในชน6ตดไวในเคานเตอรพยาบาลและ
หองพกรบประทานอาหารเพอเปนการเตอนความจ�า
ในขนตอนตางๆและสามารถทบทวนและท�าความ
เขาใจ
สปดาหท2ด�าเนนกจกรรมดงตอไปน
ผวจยจดประชมบคลากรผดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองทปฏบตงานในหอผปวยหนกไดแกพยาบาล
8คนพนกงานชวยการพยาบาล12คนและหอ
ผปวยในพยาบาล4คนพนกงานชวยเหลอผปวย
8คนแหงละ2ครงๆ ละ1ชวโมงเพอแจงวตถประสงค
และเปาหมายทน�าแนวปฏบตมาใชในหนวยงาน
อธบายขนตอนและการใชแนวปฏบตวธการบนทก
แบบคดกรองอาการกลนล�าบากและแบบประเมน
การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกก�าหนดแผนปฏบต
การในการใชแนวปฏบตการก�ากบตดตามปญหาและ
อปสรรคในการปฏบตการวางแผนปรบปรงแกไข
ปญหาทเกดขนและการประเมนผลลพธของการ
ปฏบตการตามแนวปฏบตขนตอนการน�าแนวปฏบต
ไปใช
สปดาหท3-4มการด�าเนนกจกรรมโดย
การประชมกลมยอยหลงรบเวรกบทมพยาบาลและ
พนกงานชวยการพยาบาลแผนกหอผปวยหนกทได
มอบหมายใหดแลกลมตวอยางเรองการคดกรอง
อาการกลนล�าบากการจดการอาการกลนล�าบากการ
วางแผนการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปน
ประจ�าทกวนจนทรถงศกรชวงเวลา8.30-9.00น.
ผวจยนเทศบคลากรรายบคคลและรายกลมโดยการ
นเทศขางเตยงผปวยทงในหอผปวยหนกในชวง9.00
–16.30นและหอผปวยในชน6ชวงเวลา17.00-
18.00น.นอกจากนผวจยสอนสาธตท�าใหดเปน
51
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ตวอยางเกยวกบการคดกรองอาการกลนล�าบาก
การบนทกแบบคดกรองอาการกลนล�าบากการจดทา
กอนรบประทานอาหารการเตรยมความพรอมของ
เครองดดเสมหะการปอนอาหารการบรหารรมฝปาก
และลนผวจยประสานงานกบนกกจกรรมบ�าบดเรอง
การประเมนอาการกลนล�าบากแบบเตมรปแบบการ
จดการอาการกลนล�าบากและประสานงานกบนก
ก�าหนดอาหารในการจดเตรยมอาหารใหกบผปวย
โรคหลอดเลอดสมองตามค�าแนะน�าของนกกจกรรม
บ�าบดตดตามปญหาและอปสรรคในการใชแนว
ปฏบตและตดตามการใชแนวปฏบตเปนประจ�าทกวน
ตดตามการบนทกการส�าลกหลงรบประทานอาหาร
เปนประจ�าทกเวร
ขนตอนท2การน�าแนวปฏบตไปใชผวจย
ด�าเนนการก�ากบและตดตามใหมการใชแนวปฏบต
อยางตอเนองเปนเวลา6เดอนโดยการใชกลยทธเพอ
ใหมการน�าแนวปฏบตไปใชอยางสม�าเสมอไดแก
1. การประสานความรวมมอกบแพทย
นกกจกรรมบ�าบดนกก�าหนดอาหารในการดแล
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอาการล�าบาก
2. การนเทศบคลากรพยาบาลรายบคคล
และรายกลมทงในเวลาและนอกเวลาโดยการนเทศ
ขางเตยงผปวยมการสอนสาธตท�าใหดเปนตวอยาง
มการตดตามการปฏบตภายหลงการนเทศโดยการ
สมสงเกตในหนางานทปฏบตงานจรงกรณพบวา
ปฏบตไมถกตองผวจยสอบถามและท�าความเขาใจ
ชแจงในสงทถกตองตามแนวปฏบต
3. จดท�าสมดส�าหรบบนทกความคดเหน
ปญหาอปสรรคของการใชแนวปฏบตโดยผวจย
เกบรวบรวมปญหาและขอเสนอแนะทไดรบน�ามา
วางแผนแกไขปญหาและแจงใหผปฏบตไดรบทราบ
4. ประชมผดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองโดยมการน�าปญหาและขอเสนอแนะทไดจาก
สมดบนทกความคดเหนมาแลกเปลยนเรยนรรวมกน
และรวมกนหาแนวทางในการแกไข
5. ชแจงผลลพธเป นประจ�าทกเดอน
ในการประชมแผนกและการแจงผลลพธทางไลน
(line)กลมแผนกหอผปวยหนกและหอผปวยใน
ชน6รวมถงการแจงผลลพธในการประชมทมน�าดาน
คลนกโรคหลอดเลอดสมองดวย
6. ชมเชยบคคลทสามารถปฏบตตามแนว
ปฏบตไดในการวจยครงนผวจยกลาวชนชมในภาพ
รวมของแผนกและเปนรายบคคลทไดใหความรวมมอ
เปนอยางดในการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในการประชม
ประจ�าเดอนของแผนก
ขนตอนท3การประเมนประสทธผลของ
การใชแนวปฏบตโดยใชเวลา24สปดาหซงใน
ระหวางนมการใชแนวปฏบตในหนวยงานผวจย
รวบรวมขอมลอบตการณการเกดปอดอกเสบจาก
การส�าลกดวยตนเองโดยใชแบบประเมนการเกด
ปอดอกเสบจากการส�าลก
กำรวเครำะหขอมล
ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางวเคราะห
ดวยสถตพรรณนาและอบตการณการเกดปอด
อกเสบจากการส�าลกค�านวณจากจ�านวนครงของการ
เกดปอดอกเสบจากการส�าลกของผปวยโรคหลอด
เลอดสมองในชวงระยะเวลาทศกษาหารดวยจ�านวน
วนนอนรวมของผปวยโรคหลอดสมองทงหมดในชวง
ระยะเวลาทศกษาคณดวย1,000
52
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ผลกำรวจย
สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง
กลมตวอยางกลมกอนมการใชแนวปฏบตทาง
คลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากเปน
เพศชาย19คนและเพศหญง7คนสวนกลมตวอยาง
ขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ
อาการกลนล�าบากเปนเพศชาย25คนและเพศหญง
13คนกลมตวอยางทงสองกลมมอายระหวาง41-
60ป17คนและ16คนตามล�าดบกลมตวอยาง
ทงสองกลมมจ�านวนเทากนคอ20คนทไดรบการ
วนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองตบกลมตวอยาง
กลมกอนใชแนวปฏบตทงหมดไมไดรบการผาตด
และม1คนทไดรบการเจาะคอเพอชวยหายใจส�าหรบ
กลมตวอยางขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกไดรบ
การผาตด4คนม3คนทไดรบการใสทอชวยหายใจ
และ2คนทไดรบการเจาะคอชวยหายใจกลมตวอยาง
กอนมการใชแนวปฏบตทางคลนกจ�านวน26คนม
4คนทมปญหาการกลนล�าบากสวนกลมขณะมการ
ใชแนวปฏบตทางคลนก38คนม14คนทมปญหา
การกลนล�าบาก
สวนท 2 ขอมลผลลพธของกำรใชแนวปฏบต
ทำงคลนกส�ำหรบกำรจดกำรอำกำรกลนล�ำบำก
ผลการวจยพบวากลมตวอยางกอนมการใช
แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน
ล�าบากเกดปอดอกเสบจากการส�าลก1ครงจ�านวน
วนนอนรวมเทากบ249วนคดเปนอบตการณการ
เกดปอดอกเสบจากการส�าลก4.01ครงตอ1,000
วนนอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองส�าหรบกลม
ตวอยางขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกไมม
ผปวยทเกดปอดอกเสบจากการส�าลกจ�านวนวนนอน
รวมเทากบ283วนซงไมพบอบตการณการเกดปอด
อกเสบจากการส�าลกดงแสดงในตารางท1
ตำรำงท 1 จ�านวนครงและอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกของกลมตวอยางกอนและขณะมการ
ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
กลมตวอยำง จ�ำนวน
ผปวย
(คน)
จ�ำนวนวน
นอนรวม
(วน)
จ�ำนวนกำรเกด
ปอดอกเสบจำก
กำรส�ำลก (ครง)
อบตกำรณ
(ครงตอ 1000 วนนอนผปวย
โรคหลอดเลอดสมอง)
กลมกอนมการใช
แนวปฏบตทางคลนก
26 249 1 4.01
กลมขณะทมการใชแนว
ปฏบตทางคลนก
38 283 0 0.00
53
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
กำรอภปรำยผลกำรประเมนกอนและหลงใช
แนวปฏบต
ผวจยอภปรายผลการศกษาตามกรอบแนวคด
การประเมนการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชทาง
คลนกของสถาบนโจแอนนาบรกส18(JBI,2010)
ครอบคลม 4 ด าน ได แก ด านประสทธผล
(effectiveness)ดานความเปนไปได(feasibility)
ดานความเหมาะสม(appropriate)และดานความม
คณคา(meaningfulness)ดงน
ดำนประสทธผล
ผลลพธของการวจยครงนสามารถยนยนถง
ประสทธผลของแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการ
จดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด
สมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ
(2553)วามผลตอการลดการเกดปอดอกเสบจาก
การส�าลกในการศกษาครงนถงแมวาขอเสนอแนะ
ในสาระส�าคญของแนวปฏบตนอยในระดบ3และ
ระดบ4แตมระดบของการน�าไปใชสวนใหญอยใน
ระดบเกรดเอ(A)คอสามารถน�าไปประยกตใชได
และมหลกฐานในการสนบสนนใหน�าไปปฏบตเปน
อยางยงอกทงแนวปฏบตดงกลาวมความสะดวกและ
งายตอการน�าไปใชท�าใหเกดการน�าแนวปฏบตไปใช
อยางสม�าเสมอและเกดจากความรวมมอของทมสห
สาขาวชาชพในการดแลผปวยจงเปนปจจยส�าคญท
สงผลใหเกดผลลพธทดกบผปวยและแนวปฏบตน
แมจะพฒนาและใชในกล มผสงอาย จากการน�า
แนวปฏบตไปใชแสดงใหเหนวาแนวปฏบตนสามารถ
น�าไปใชไดกบผทเปนโรคหลอดเลอดสมองในกลม
ผใหญ
นอกจากนผลลพธของการศกษาเกดจากการ
ใชกลยทธทสงเสรมใหมการใชแนวปฏบตทางคลนก
จนเกดผลส�าเรจเพอใหบคลากรไดน�าแนวปฏบตทาง
คลนกไปใชอยางถกตองและสม�าเสมอจงท�าใหเกด
ผลลพธทดดงน
1.ระยะเตรยมการผวจยใชกลยทธในการ
สงเสรมใหมการน�าแนวปฏบตไปใชคอการคดเลอก
คณะท�างานในการก�ากบตดตามดแลการน�าแนว
ปฏบตไปใชเพอใหเกดความตอเนองและความ
สม�าเสมอในการใชแนวปฏบตทางคลนกการจด
เตรยมความพรอมของหนวยงานในการใชแนวปฏบต
ในหลายรปแบบคอการจดท�าคมอแนวปฏบต2รป
แบบคอฉบบสมบรณและฉบบยอการจดท�าคมอแนว
ปฏบตในรปแบบเอกสารอเลคทรอนกสไวหนาจอ
คอมพวเตอรการจดบอรดวชาการและการจดท�า
แผนผงอยางงายในการใชแนวปฏบตตามจดตางๆ
ของหนวยงานเพอเปนการสงเสรมการเรยนรและ
เพมความสะดวกในการเขาถงแนวปฏบตมการจด
ประชมบคลากรทมผดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองแบบรายกลมใหญกลมยอยเพอก�าหนดจด
หมายหรอเปาหมายรวมกนรวมถงการสอนสาธต
การปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกใหเปนตวอยาง
แกพยาบาลเพอใหมการปฏบตตามแนวปฏบตทาง
คลนกอยางถกตองและสรางความมนใจใหกบผใช
แนวปฏบตมความเขาใจในแนวปฏบต
2.ระยะการน�าแนวปฏบตไปใชผวจยไดน�า
กลยทธมาใชเพอสงเสรมใหเกดการใชแนวปฏบต
(NHMRC,2000)กลาวคอการนเทศและการสาธต
การใชแนวปฏบตเปนรายกลมและรายบคคลการ
ตดตามและก�ากบการปฏบตใหถกตองซงจะชวยใน
การทบทวนความร ความเขาใจแนวปฏบตการ
ตดตามและสรปปญหาทเกดขนระหวางมการใชแนว
ปฏบตทางคลนกเพอเปดโอกาสใหมการแลกเปลยน
เรยนรการแกปญหารวมกนท�าใหเกดความเขาใจท
ถกตองมนใจในการใชแนวปฏบตและมการใชแนว
54
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ปฏบตไดอยางถกตองอกประเดนทส�าคญคอการ
ท�างานรวมกนเปนทมกบสหสาขาวชาชพเพอให
สามารถด�าเนนการตามแนวปฏบตไดงายรวดเรวและ
มประสทธภาพมากยงขน
ดำนควำมเปนไปได
ผลการวจยครงนพบวาแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอาย
โรคหลอดเลอดสมอง ทพฒนาโดยเอองขวญ
สต ะสาร13 มความเปนไปไดในการน�าไปใชใน
หนวยงานเนองจากมความงายความสะดวกและไมม
ความยงยากซบซอนมากอกทงแนวปฏบตดงกลาวม
ความชดเจนในการน�าไปใชผใชแนวปฏบตไดปฏบต
ตามขอเสนอแนะของสาระส�าคญทง6หมวดพบวา
กจกรรมสวนใหญของแนวปฏบตนเปนกจกรรมท
พยาบาลตองปฏบตเพยงแตเพมรายละเอยดใน
แตละขนตอนเทานนอกทงหนวยงานยงมความ
พรอมของบคลากรของแตละสาขาวชาชพในการ
ปฏบตตามแนวปฏบตทวางไว จงเปนเหตผลอก
ประการหนงทท�าใหไดรบความรวมมอเปนอยางดใน
การน�าแนวปฏบตมาใชในหนวยงาน
ดำนควำมเหมำะสม
การดแลโดยใชแนวปฏบตนเปนการปฏบตท
สอดคลองกบนโยบายของโรงพยาบาลในการพฒนา
คณภาพการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรวมกบ
โรงพยาบาลในเครอและสถาบนประสาทวทยาและม
เปาหมายในการพฒนาการดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองคอ“ผปวยไดรบการประเมนการวนจฉยและ
การรกษาไดอยางรวดเรวถกตองเหมาะสมปองกน
ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนได”และมการก�าหนด
ตวชวดรวมกนเพอเปนการประเมนคณภาพการดแล
จากการทบทวนตวชวดของทมน�าดานการดแลผปวย
ปพ.ศ.2555กอนน�าแนวปฏบตนมาใชพบวา
ต ว ช ว ดห น งท ไ ม เป น ไปตาม เป าหมาย คอ
พบอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก
10.71ครงตอ1,000วนนอนของผปวยโรคหลอด
เลอดสมองการน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใชชวย
พฒนาคณภาพในการดแลผปวยกลมดงกลาวคอลด
อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกซงเปน
ตวชวดหนงของทมน�าดานการดแลผปวยโรคหลอด
เลอดสมองและคณะกรรมการควบคมการตดเชอใน
โรงพยาบาลดวยเหตนจงท�าใหไดรบความรวมมอจาก
ทกฝายในการปฏบตตามแนวปฏบตเปนอยางด
ดำนควำมมคณคำ
การน�าแนวปฏบตนไปใชมคณคาตอผปวย
ญาตและหรอผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เนองจากแนวปฏบตดงกลาวชวยใหผปวยโรคหลอด
เลอดสมองไดรบการดแลอยางเปนระบบและแนว
ปฏบตนมคณคาตอบคลากรทใชแนวปฏบตเนองจาก
เปนการสงเสรมการใชศกยภาพของแตละวชาชพให
แสดงความรความสามารถและน�ามาวางแผนการ
ดแลผปวยญาตและหรอผดแลผปวยโรคหลอดเลอด
สมองอกทงการแกไขปญหาขณะมการใชแนวปฏบต
ท� าให เ กดบรรยากาศการเ รยนร แลกเปลยน
ประสบการณและสงเสรมทศนคตทดในการปฏบต
สงผลใหเกดความรวมมอในการใชแนวปฏบตทาง
คลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากครงน
ประสบความส�าเรจ
ขอเสนอแนะในกำรน�ำผลกำรวจยไปใช
1.ในหนวยงานทจะน�าแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรค
หลอดเลอดสมองไปใชควรมการฝกอบรมพยาบาล
ใหมความรและความเขาใจแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากเพอใหเกดความ
55
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
เขาใจทตรงกนและสามารถปฏบตไดถกตองตามแนว
ปฏบตดงกลาว
2.ควรมการสอนและการฝกทกษะการคด
กรองอาการกลนล�าบากใหกบพยาบาลเพอให
สามารถคดกรองอาการกลนล�าบากไดอยางถกตอง
ซงจะสงผลใหมการจดการอาการกลนล�าบากไดอยาง
รวดเรว
3.แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ
อาการกลนล�าบากนนตองอาศยการท�างานรวมกน
ของทมสาขาวชาชพไดแกแพทยพยาบาลพนกงาน
ชวยเหลอผปวยนกกจกรรมบ�าบดนกกายภาพบ�าบด
นกก�าหนดอาหารนกโภชนาการและแผนกลกคา
สมพนธดงนนการประสานงานกบหนวยงานหรอ
วชาชพอนๆทเกยวของจงเปนสงส�าคญทจะชวยให
เกดความส�าเรจในการใชแนวปฏบตดงกลาว
4.ควรน�าเสนอผลการศกษาตอทมผบรหาร
และทมน�าดานการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
ของโรงพยาบาลเพอเปนขอมลพนฐานในการ
พจารณาก�าหนดเปนนโยบายในการปฏบตอยางตอ
เนองในการพฒนาคณภาพตอไปและสงเสรมการใช
หลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวยกลมอนๆ
ตอไป
เอกสำรอำงอง
1. LanghorneP,deVillierL,PandianJD.Applicability
ofstroke-unitcaretolow-incomeandmiddle-
incomecountries.Lancet Neurol 2012;11:
341–348.
2. EdmiastonJ,ConnorLT,LoehrL,NassiefA.
Validationofadysphagiascreeningtoolinacute
strokepatients.Am J Crit Care 2010; 19(4):357-
364.
3. DoggettDL,TappeKA,MitchellMD,ChapellR,CaotesV,TurkelsonCM.Preventionofpneumoniainelderlystrokepatientsbysystemicdiagnosisandtreatmentofdysphagia:Anevidence-basedcomprehensiveanalysisoftheliterature.Dysphagia 2001;16(4):279-295.
4. MartinoR,FoleyIN,Bhogal,S,DiamantN,SpeechleyM,Teasell,R.Dysphagiaafterstroke:Incidence,diagnosis,andpulmonarycomplications.Stroke2005;36(12):2756-2763.
5. CicheroJAY.MurdochBE.Dysphagia foundation, theory and practice.Chichester:JohnWiley&Sons;2006.
6. MartinoR,KnutsonP,MascitelliA,Powell-VindenB.Management of dysphagia in acute stroke: An educational manual for the dysphagia screening professional.Toronto,ON:HeartandStrokeFoundationofOntario;2006.
7. พรภทรธรรมสโรช.(บรรณาธการ).โรคหลอดเลอดสมองตบและอดตน.กรงเทพมหานคร:จรลสนทวงศการพมพ;2555.
8. WestergrenA.Detectionofeatingdifficultiesafterstroke:Asystematicreview.Int Nurs Rev.2006;53(2):143-149.
9. HughesSM.Managementofdysphagiainstrokepatients.Nurs Older People.2011;23(3):21–24.
10.TheJoannaBriggsInstitute.Identificationandnursingmanagementofdysphagiainadultswithneurologicalimpairment.Best Practice.Evidence Based information sheets for Health Professionals. 2000;4(2):1-6.
11.ScottishIntercollegiateGuidelinesNetwork.Managementofpatientswithstroke:Identificationandmanagementofdysphagia.Anationalclinicalguideline;2010.Availablefrom:URL:http://
www.sign.ac.uk/pdf/sign78.pdf
56
ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
12.สายใจกลนจนทร.การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาล
เพอการป องกนการส�าลกในผ ป วยโรคหลอด
เลอดสมองทมอาการกลนล�าบาก.Availablefrom:
URL:http://203.157.95.66/data_sys/report_/
libary/view.php?ad_lnk=0008772
13.เอองขวญสตะสาร.การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก
ส�าหรบจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอาย
โรคหลอดเลอดสมองแผนกศลยกรรมโรงพยาบาล
มหาราชนครเชยงใหม;2553.Availablefrom:URL:
http://cmuir.cmu.ac.th/handle/6653943832/
15864
14.NationalHealthandMedicalResearchCouncil.
Aguidetothedevelopment,implementationand
evaluationofclinicalpracticeguidelines;1999.
Availablefrom:URL:https://www.nhmrc.gov.au/
guidelines-publications/cp30
15.ฉววรรณธงชย.แบบประเมนคณภาพแนวปฏบตทาง
คลนก.2547.คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย
เชยงใหม.
16.NationalHealthandMedicalResearchCouncil.How
toputtheevidenceintopractice:Implementationand
disseminationofclinicalpracticeguideline;2000.
Availablefrom:URL:https://www.nhmrc.gov.au/
guidelines-publications/cp71
17.Gal lo G. Opera t ions research and e th ics:
Responsibility,sharingandcooperation.Eur J Med
Res.2004;153,468-76.
18.TheJoannaBriggsInstitute.Supporting document
for the Joanna Briggs Institute levels of evidence
and grades of recommendation;2010.Availablefrom:
URLhttp://joannabriggs.org/assets/docs/approach/
Levels-of-Evidence-SupportingDocuments.pdf
57
เรณ มลแกว และคณะ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1 Graduate Student, Faculty of Nursing Chiang Mai University, Independent Study2 Corresponding author, Assistant Professor, Faculty of Nursing Chiang Mai University email: pratum.soivong@cmu.ac.th3 Assistant Professor, Faculty of Nursing Chiang Mai University
Effectiveness of Implementing Clinical Practice Guidelines for
Dysphagia Management Among Stroke PatientsRenoo Moolkaew1, MSN (Adult Nursing)
Pratum Soivong2, Ph.D. (Nursing), Dip. APMSN
Jindarat Chaiard3, Ph.D. (Nursing)
Abstract: Dysphagiaisasignificantcomplicationthatcausesstrokepatientstobeat
riskfromaspirationpneumonia,whichincreaseslengthofhospitalstayandcanbea
causeofdeath.Effectivedysphasiamanagementisvital.Thisoperationstudyaimedto
exploretheeffectivenessofimplementingclinicalpracticeguideline(CPG)fordysphagia
managementamongstrokepatients.Theguidelineimplementationwasbasedonthe
CPGsimplementationframeworkoftheAustralianNationalHealthandMedicalResearch
Council(1999).Subjectsweredividedintotwogroups.Group1includedtwentysix
strokepatientsadmittedtothehospitalbeforetheCPGimplementation.Fourofthese
patientshaddysphagia.Group2were38strokepatientswhowereadmittedtothe
hospitalduringCPGimplementation.Fourteenofthesepatientshaddysphagia.The
researchinstrumentsconsistedof:1)theCPGsfordysphagiamanagementamongstroke
patientsdevelopedbySeetasanetal.;2)dysphagiascreeninginstrument.;and3)the
aspirationpneumoniaevaluationform.Theresearchinstrumentswereapprovedfor
psychometricproperty.Datawereanalyzedusingdescriptivestatistics.Resultsrevealed
thatbeforeCPGimplementation,theincidenceofaspirationpneumoniawas4.01per
1000beddays,whiletherewasnoincidenceofaspirationpneumoniaduringCPG
implementation.ItissuggestedthatCPGimplementationcandecreasetheincidenceof
aspirationpneumonia.Therefore,thisCPGshouldbeusedinordertopreventorto
decreaseaspirationpneumoniaamongstrokepatients.
Keyword: clinicalpracticeguidelines,dysphagiamanagement,strokepatient
58
กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
กลปงหา โชสวสกล1 พว.,พย.ม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน), อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)
แสงทอง ธระทองค�า2 พว., Ph.D.(Nursing), อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)
บทคดยอ:กรณศกษานมวตถประสงคเพอศกษาผลลพธการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอด
สมองและครอบครวแบบมสวนรวมผานแนวคดการเสรมพลงอ�านาจและทฤษฎการเปลยนผาน
ใหการพยาบาลโดยการประเมนความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนความแขงแรงของ
กลามเนอภาวะซมเศราใหขอมลในการฟนฟสภาพของผปวยและครอบครวใชวธการสาธต
และสาธตยอนกลบวธการตางๆในการฟนฟสภาพท�าการเยยมบานการประสานและสง
ตอบคลากรทมสขภาพเพอรวมในการแกไขปญหาอยางเปนระบบและชวยฟนฟสภาพอยาง
ตอเนองจากโรงพยาบาลสบานตามบรบทของผปวยและโดยการมสวนรวมของครอบครว
สงผลใหผปวยฟนหายโดยเรวสามารถปฏบตกจวตรดวยตนเองและญาตผดแลไมมภาวะ
ซมเศรากรณศกษานเสนอแนะวาการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวควร
ปฏบตอยางเปนระบบและอยางตอเนองสอดคลองกบบรบทของผปวยและครอบครวรวม
กบการเพมแรงสนบสนนทางสงคมในการชวยเหลอญาตผดแลจะสงผลใหผปวยฟนฟสภาพ
ไดโดยเรวมคณภาพชวตทดและท�าใหครอบครวมความผาสก
ค�ำส�ำคญ: กรณศกษาผลลพธการฟนฟสภาพแบบมสวนรวมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
1พยาบาลวชาชพช�านาญการ ผเขารบการอบรมหลกสตรการพยาบาลขนสงระดบวฒบตร สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล2Corresponding author, รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล, E-mail: sangthong.ter@mahidol.ac.th
59
กลปงหา โชสวสกล และแสงทอง ธระทองคำา
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
บทน�ำ
โรคหลอดเลอดสมอง(Stroke)เกดจาก
หลอดเลอดสมองตบอดตนหรอแตกท�าใหสมองขาด
เลอดไปเลยงรอยละ80และเลอดออกในสมอง
รอยละ201ซงพบอตราความชกและอตราตายม
แนวโนมเพมขนส�าหรบประเทศไทยพบอตราผปวย
ในปพ.ศ.2555-2557เพมจาก354.54ตอ
ประชากรแสนคนเปน366.81ตอประชากรแสนคน
เชนเดยวกบอตราตายพบ31.69ตอประชากรแสน
คนเพมเปน38.66ตอประชากรแสนคน2ท�าให
ผปวยซงรอดชวตเกดภาวะทพพลภาพโดยรอยละ
90มความผดปกตการเคลอนไหวท�าใหชวยเหลอ
ตนเองไดนอยลงเสยงตอการเกดอบตเหต3,4รอยละ
30-65มความผดปกตในการพดและการกลนอาหาร
ล�าบาก5เมอตองพงพาผ อนสงผลใหผ ปวยและ
ครอบครวเกดภาวะเครยดซมเศรา5-10เทาของ
ผทสามารถชวยเหลอตนเองไดกอปรกบคาใชจายใน
การรกษาพยาบาลประมาณ100,000-1,000,000
บาทตอราย/ป3,6,7จงสงผลตอปญหาเศรษฐกจของ
ครอบครวดงนนผปวยโรคหลอดเลอดสมองจง
จ�าเปนทตองไดรบการฟนฟสภาพเพอใหคนกลบส
สภาพปกตโดยเรว
การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เปนสงทส�าคญทสดตองปฏบตทนทภายหลงการ
รกษาเพอใหผปวยรอดชวตหรอลดความรนแรงของ
โรคทงนในระยะ3เดอนแรกเปนชวงทส�าคญทสดใน
การฟนฟสภาพใหผปวยกลบคนสปกตเพราะสามารถ
กระตนระบบประสาทใหเกดการฟนฟมากทสดและ
ลดภาวะแทรกซอนโดยนอกเหนอจากการชวยเหลอ
ในกจวตรประจ�าวนผปวยตองไดรบการท�ากายภาพบ�าบด
การสงเสรมความสามารถการเคลอนไหวของแขนมอ
และขาการดแลจตใจผปวยและการปองกนภาวะ
แทรกซอนตางๆเชนแผลกดทบการส�าลกอาหารการตดเชอเปนตน1,8ดงนนผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวควรไดรบการดแลแบบผสมผสานจากบคลากรสหสาขาวชาชพโดยการเสรมพลงอ�านาจใหความรในการฟนฟสมรรถภาพและปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยสงผลใหผปวยและครอบครวมคณภาพชวตทด9กรณศกษาในครงนจงมวตถประสงคเพอประเมนผลลพธการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอดสมองและครอบครวแบบมสวนรวม
กรณศกษำ
ผปวยชายไทยอาย62ปมาตรวจตามนดทโรงพยาบาลชมชนเปนknowncasestroke,hypertension,diabetesและdyslipidemiaมประวตวา2เดอนกอนมาโรงพยาบาลชมชนมอาการพดไมชดแขนขาออนแรงมอาการเกนกวา3ชวโมงแพทยจงสงตอไปยงโรงพยาบาลจงหวดผลการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมองพบวามหลอดเลอดสมองอดตนดานซายเขารบการรกษาในโรงพยาบาลนาน2สปดาหมอาการคงทแพทยจงจ�าหนายใหกลบบานและสงผปวยใหมารบการรกษาตอทโรงพยาบาลชมชนพรอมกบท�ากายภาพบ�าบดแตญาตไดพาผปวยไปท�ากายภาพบ�าบดทคลนกในกรงเทพมหานครนาน1เดอนแตมปญหาเรองการเดนทางและคาใชจายจงตดสนใจพาผปวยกลบมารกษาตอทบาน ญาตผดแลใหขอมลเพมเตมวาผปวยสบบหรวนละ3มวนมานาน20ปเพงเลกสบบหรหลงจากการเจบปวยและสามารถชวยเหลอตวเองไดพดไมชดสญเสยการทรงตวไมไดรบฟนฟสขภาพเพราะไมมความรและทกษะหลงจากNGtubeหลดญาตผดแลจงปอนขาวแทนการใหอาหารปนทางสายใหอาหาร(Nasalgastricfeeding)ผปวยไมมอาการส�าลก
การขบถายปกต
60
กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ญาตผ ดแลตองชวยเหลอกจวตรประจ�าวนผปวยตลอดทงวนสงผลใหมภาวะเครยดออนลานอนไมหลบน�าหนกลดลงทอแทใจเพราะผปวยอาการไมดขนจนเคยคดจะท�ารายตวเองพรอมกบผปวยโดยการผสมยาฆาหญาใหผปวยดมแตผปวยปฏเสธไมยอมรบประทานเคยหนจากบานไปคนเดยวแตรสกสงสารผปวยจงตดสนใจกลบมาดแลผปวยแตไมทราบวาจะเรมตนการดแลอยางไรขาดความรจงวตกกงวลหมดหวงในการดแลผปวยไมทราบวาผปวยจะสามารถกลบสสภาพปกตไดหรอไม กำรประเมนภำวะสขภำพทส�ำคญ GA:ผปวยนงรถเขนผอมพดออกเสยงไมชดพดเปนค�าๆมมปากขวาตกแขนและขาทง2ขางออนแรงทรงตวไมได VS:T=36๐C,PR=109/min,RR=20/min,BP=90/60mmHg Nutrition:BMI17.70Kg/m2 (Height173cm,BW=53Kg) CranialNerve:Facialnerveparalysis MotorPower:Abnormalmuscletoneandabnormalmusclestrength, Rightarm:Motorpower2+,Leftarm:Mo-torpower3+
Rightleg:Motorpower2+,Leftleg:Motorpower3+
BarthelActivityofDailyLiving(BADL)Index=15คะแนน FastingBloodSugar=174mg% จากการวเคราะหประวตและผลการตรวจรางกายพบวาผปวยและครอบครวมประเดนปญหาส�าคญทควรไดรบการพยาบาลอยางเปนระบบตอเนองและอยางเปนองครวมจากทมสหสาขา
วชาชพดงน
1.ผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมไดรบการ
ฟนฟสภาพทถกตองสงผลใหไมสามารถฟนหายคน
สสภาพปกตเนองจากญาตผดแลไมมนใจในการดแล
เพราะขาดองคความรและทกษะในการฟนฟสภาพ
กอปรกบผปวยไมไดรบการดแลอยางตอเนองทบาน
จากบคลากรทางการแพทยเพราะขาดการสงตออยาง
เปนระบบหากปลอยไวนานจะท�าใหผปวยทอแท
หมดก�าลงใจเนองจากตองอยในภาวะพงพารสกไร
คาท�าใหร สกเศราหมองไมกระตอรอรนเฉอยชา
บนทอนความหวงของผปวย10,11
2.ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองม
ความเครยดนอนไมหลบเนองจากขาดความรและ
ทกษะในการดแลผปวยและประสบปญหาดานการ
เงนสงผลใหมภาวะซมเศราและออนเพลยจากการ
ประเมนดวยแบบวดภาวะซมเศราของกรมสขภาพจต
พบวา2Q=2คะแนน9Q=23คะแนน8Q=33
คะแนนบงชถงภาวะซมเศราจากการรบฟงปญหา
พบวาญาตผดแลของผปวยตองการใหผปวยเสยชวต
ไปพรอมกบตนเองจะไดหมดทกขไมตองทรมาน
แตผปวยปฏเสธท�าใหเลกคดทจะท�ารายผปวยและ
ตนเองเหตการณดงกลาวสะทอนใหเหนถงปญหา
การปรบตวในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เนองจากขาดความรและขาดแรงสนบสนนทางสงคม
ทจะชวยในการปรบตวสอดคลองกบการศกษาหนง
ทพบวาการปรบตวของญาตผดแลผปวยโรคหลอด
เลอดสมองม6ประการไดแก1)การจ�าใจยอมรบ
ตอสถานการณการดแล2)การระบายอารมณ3)การ
หนปญหามความคดฆาตวตายทงผปวย4)การไม
พงพาผอน5)การพยายามจดการกบบทบาทท
เปลยนไปและ6)การปรบเปลยนรางกายในทางทรด
โทรมลง12
61
กลปงหา โชสวสกล และแสงทอง ธระทองคำา
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ดงนนพยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงท
ใหการดแลควรตระหนกถงปญหาดงกลาวควรวาง
แนวทางในการดแลแกไขปญหาผปวยและครอบครว
เชงระบบทงสองประการไปพรอมกนดงตอไปน
1.การเสรมพลงอ�านาจผปวยและครอบครว
ตามแนวคดของกบสน(Gibson)13เพอใหเกดความ
รวมมอทดในการสงเสรมการฟ นฟสภาพผ ปวย
โดยท�าใหผปวยและครอบครวตระหนกถงปญหา
และสาเหตรบรศกยภาพและขอจ�ากดของตนเอง
ประกอบดวย4ขนตอนไดแก 1)การคนหาปญหา
และสาเหตโรคหลอดเลอดสมองอดตนของผปวยวา
เกดจากโรคความดนโลหตสงและการสบบหรสงผล
ใหสมองขาดเลอดไปเลยง2)การสะทอนคดอยางม
วจารณญาณท�าใหผปวยทราบผลกระทบตอรางกาย
ไดแกปากเบยวแขนขาออนแรงชวยเหลอตวเอง
ไมไดกระบวนการสะทอนคดจะชวยใหผปวยยอมรบ
สภาพทเกดขน3)การตดสนใจเลอกวธปฏบตท
เหมาะสมกบตนเองเพอแกไขปญหาโดยเรมจากการ
ใหความรวมมอในการฟนฟสภาพของผปวยการ
วางแผนฟนฟสภาพรวมกนระหวางผปวยญาตผดแล
แพทยพยาบาลวชาชพและนกกายภาพบ�าบดการ
ตดตามเยยมบานประเมนสงแวดลอมทบานเพอ
วางแผนการดแลและการฟนฟสภาพใหเหมาะสม
และสอดคลองกบบรบทของผ ปวยโดยประยกต
อปกรณในครวเรอนชวยในการฟนฟสภาพเชนการ
ใชผาขาวมาชวยเคลอนยายผปวยลกนงการใชยางยด
ในการออกก�าลงกายเปนตนการประเมนความ
แขงแรงของกลามเนอมดตางๆทงแขนและขาโดย
นกกายภาพบ�าบดพรอมก�าหนดกจกรรมใหผปวย
และมอบหมายใหญาตผ ดแลชวยในการปฏบต
เพอใหผปวยชวยเหลอตนเองตามศกยภาพตามล�าดบ
และอยางตอเนองเชนการตกอาหารรบประทาน
การยกแกวน�าดมการพลกตะแคงตวการลกนง
การใชไมค�ายนเพอชวยในการเดนเปนตนสงผลให
ผปวยและญาตผดแลมก�าลงใจมากขนและสามารถ
เรยนรวธการฟนฟสภาพกลามเนอเพอปฏบตตอท
บานไดอยางตอเนองนอกจากนมการตดตามเยยมบาน
การประสานและสงตอผปวยใหกบพยาบาลวชาชพใน
โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเพอตดตามเยยม
บานอยางตอเนองและรวมแกไขปญหาอปสรรคใน
การดแลผปวยทบาน
ผลการประเมนใน1เดอนตอมาพบวาผปวย
มกลามเนอแขงแรงเพมขนไมมภาวะกลามเนอลบ
ไมมขอตดแขงไมหกลมไมมแผลกดทบสามารถท�า
กจวตรประจ�าวนไดเชนการตกอาหารรบประทานเอง
ไดการประเมนBADLมคะแนนเพมขนจาก15
คะแนนเปน50คะแนนแสดงใหเหนถงความ
สามารถของผปวยทเพมขนในการชวยเหลอตวเอง
ดงนนการประยกตทฤษฎการเสรมพลงอ�านาจมาใช
ในการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถ
ชวยใหผปวยมการฟนฟสภาพทดขนและญาตผดแล
ไมมภาวะซมเศราสอดคลองกบการศกษาทพบวา
โปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจท�าใหผสงอายโรค
หลอดเลอดสมองมคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวา
กอนเขารวมโปรแกรมและกลมทไมไดรวมโปรแกรม
อยางมนยส�าคญทางสถต9และมภาวะซมเศราต�ากวา
กอนเขารวมโปรแกรมและกล มทไมไดเข าร วม
โปรแกรม14
2.การประยกตทฤษฎเปลยนผาน(transition
theory)15,16ในการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอด
สมองโดยแนวคดนมความเกยวของกบระบบและ
พฒนาการของครอบครวในการปรบตวตอการ
เปลยนแปลงผปฏบตการพยาบาลขนสงจะสามารถ
ชวยผปวยและครอบครวใหเปลยนผานหรอปรบตว
62
กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
จากเหตการณทเปนความเครยดไดโดยการประเมนระบบครอบครวอยางเปนองครวมความรสกผาสกตอสมพนธภาพในครอบครวตอเครอขายทางสงคมและชมชนการประเมนความพรอมและเตรยมตวของผปวยและครอบครวในการเปลยนผานเขาสสภาวะใหมโดยศกษาปจจยทเกยวของปญหาทเกดขนความสนใจรบฟงปญหาการสงเกตพฤตกรรมทเกดขนจากสหนาแววตาทาทางค�าพดดวยความตงใจวเคราะหความคดเหนของญาตทแสดงออกมาเพอจะไดทราบความคดความรสกทแทจรงเกยวกบปญหาทเกดขนและวางแผนการพยาบาลทสอดคลองกบความตองการของผปวยและครอบครว การอธบายพยาธสภาพของผปวยหลอดเลอดสมองเพอผปวยและญาตผดแลเกดความตระหนกกบปญหาทตองเผชญจากโรงพยาบาลสบานเนองจากผปวยพงพาตนเองลดลงเพมภาวะพงพงญาตผดแลกอใหเกดภาวะวกฤตของครอบครวเพราะผปวยเคยเปนหวหนาครอบครวเปนหลกในการหารายไดญาตผดแลตองปรบเปลยนบทบาทจากสมาชกเปนหวหนาครอบครวแทนตองใชเวลาทงหมดของตนเองในการดแลผปวยจงสงผลกระทบตอรางกายและจตใจของญาตผดแลท�าใหเกดความออนลาออนเพลยเครยดวตกกงวลและเกดภาวะซมเศราในทสดจนเกดความคดท�ารายตนเองและผปวยโดยการรบประทานสารพษเพอใหหลดพนจากปญหาดงกลาวดงนนการประเมนผปวยและญาตผดแลจงเปนสงทส�าคญโดยการประเมนการรบรความพรอมในการดแลผปวยและการแกไขปญหาจดแขงและขอจ�ากดหรอปจจยทเออและยบยงตอกระบวนการเปลยนผาน การพยาบาลเรมจากวเคราะหขอมลผปวยและญาตผดแลการประสานงานกบทมสหวชาชพเพอรวมดแลผ ปวยและญาตผดแลรวมตงเปาหมายและ
วางแผนการรกษาและฟนฟสภาพผปวยเพอท�าให
ญาตผดแลเกดความหวงความมนใจและมความสข
กบการมสวนรวมในการท�าหนาทดแลผปวยผลลพธ
ของการประยกตใชทฤษฎการเปลยนผานท�าใหญาต
ผดแลเกดความเขาใจสภาพปญหาของผปวยสามารถ
ปรบตวความกงวลลงมก�าลงใจในการดแลและฟนฟ
สภาพผปวยตามแผนการรกษามากขนจนเมอเหน
ผปวยสามารถยกแขนขวาชวยเหลอตนเองไดบาง
ทงดานการรบประทานอาหารการสอสารทดขน
เปนตนดงนนเมอพยาบาลผปฏบตการขนสงประเมน
ภาวะซมเศราของญาตผดแลพบวามคะแนนลดลง
ตามล�าดบจนไมมความคดฆาตวตายสอดคลองกบ
การศกษาทพบวาผปวยทไดรบการดแลจากญาตตาม
ทฤษฎการเปลยนผานจะมความสามารถในการ
ปฏบตกจวตรประจ�าวนเพมขนและญาตผดแลม
ความพงพอใจในการดแลผปวยมากขน17
สรปบทเรยนร
การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
เปนสงทตองท�าอยางเรงดวนโดยเมอผปวยเรมม
อาการตองไดรบการน�าสงพบแพทยเพอใหไดรบการ
ชวยเหลอเบองตนโดยการใหยาละลายลมเลอด1,3
และไดรบการฟนฟสภาพทนทอยางเปนระบบและ
อยางตอเนองจากโรงพยาบาลจงหวดสชมชนและ
ทบานเพอแกไขปญหาและอปสรรคในการดแลเพอ
ฟนฟสภาพของญาตผดแลเพอปองกนปญหาภาวะ
ซมเศราจากการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง
ทอาจจะสงผลถงการท�ารายตนเองและผปวยไดดง
นนการพยาบาลแบบผสมผสานองครวมและอยาง
ตอเนองจะชวยใหมการฟนหายของผปวยกลบคน
ส สภาพปกตโดยเรวท�าใหผ ปวยและครอบครว
มความหวงลดภาวะซมเศราจากกรณศกษาน
มขอเสนอแนะวาหนวยงานบรการพยาบาลทงภาครฐ
63
กลปงหา โชสวสกล และแสงทอง ธระทองคำา
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
และเอกชนตองใหความรในการประเมนอาการของ
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทตองมาพบแพทยอยาง
ทนทวงทเพอลดความรนแรงของโรคและชวยใหฟน
หายโดยเรวมการพยาบาลและวางแผนการดแล
ผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวอยางเปน
ระบบและตอเนองเรมจากในโรงพยาบาลตงแตวน
แรกทรบผปวยจนถงผปวยกลบบานซงตองไดรบการ
ประเมนสงแวดลอมทบานปรบเปลยนแผนการดแล
ใหสอดคลองกบบรบทของผปวยและครอบครวรวม
ถงการเพมแรงสนบสนนทางสงคมในการชวยเหลอ
ญาตผดแลทเปนหลกเพอลดความเครยดจากการ
เปนผดแลปองกนความคดในการท�ารายตนเอง
สงผลใหผปวยและครอบครวมคณภาพชวตทด
เอกสำรอำงอง
1. งามจตตจนทรสาธต.คมอกำรฟนฟสมรรถภำพผปวย
โรคหลอดเลอดสมองส�ำหรบญำตผดแลผปวยทบำน.
กรงเทพฯ:THESUNGROUP;2554.
2. ส� า นกโรคไม ตดต อกรมควบคมโรคกระทรวง
สาธารณสข.รำยงำนประจ�ำป 2558.กรงเทพฯ:
ส�านกงานกจการโรงพมพ องค การสงเคราะห
ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ;2559.เขาถงจาก
http://thaincd.com/document/file/download/
paper-manual/Annual-report-2015.pdf
3. นจศรชาญณรงค.กำรดแลรกษำภำวะสมองขำด
เล อดในระยะเฉยบพลน .กรงเทพ:โรงพมพ
จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2552.
4. พฒนาชวลตศภเศรณ.การเปรยบเทยบปจจยเสยงตอ
การเกดแผลกดทบของผปวยและความสามารถในการ
ดแลเพอปองกนการเกดแผลกดทบของผดแลในผปวย
โรคหลอดเลอดสมองทรบไวในโรงพยาบาล.วทยานพนธ
พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลผใหญ,
มหาวทยาลยสงขลานครนทร;2553.
5. กฤษณาพรเวช.กำรฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะเฉยบพลน ในกำรดแลรกษำภำวะสมองขำดเลอดในระยะเฉยบพลน .กรงเทพฯ:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2550.
6. ชอผกาสทธวงศและศรอรสนธ.ปจจยท�านายการเกดแผลกดทบในผสงอายโรคหลอดเลอดสมองทไมมโรคเบาหวานรวมดวย.วำรสำรพยำบำลศำสตร2554,29(Suppl2),113-123.
7. วรรณฤดวภาภรณ.คณภาพชวตของครอบครวผปวยอมพาตจากหลอดเลอดสมองตบ.วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑตสาขาวชาการประกอบการ,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยศลปากร;2555.
8. สวฒนกตสมประยรกล.เว ศำสตรฟนฟโรคหลอดเ ล อ ด ส ม อ ง .ก ร ง เทพฯ:แดแนกซ อ น เตอร คอรปอเรชน;2558.
9. ภารดเหรยญทอง,วไลวรรณทองเจรญ,นารรตนจตรมนตรและวชดาเจรญกจการ.ประสทธผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง.วำรสำรพยำบำลสงขลำนครนทร 2558;35(ฉบบพเศษ):143-158.
10.มลฤดกศล.การพฒนาแนวทางการดแลโดยสงเสรมใหครอบครวมสวนรวมในการดแลผทเปนโรคหลอดเลอดสมองแผนกอายรกรรมโรงพยาบาลหนองคาย.วทยานพนธการพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยขอนแกน;2552.
11. โฉมพไลนนทรกษา.ความหวงในผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟสภาพ.วทยานพนธการพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยขอนแกน;2556.
12.สนนชข�าด,มณอาภานนทกลและยพาพนศรโพธงาม.การปรบตวของญาตผดแลทมปญหาการปรบตวในการดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง.วำรสำรสภำกำรพยำบำล 2557;29(4),45-63.
13.GibsonCH.Theprocessofempowermentinmothersofchronicallyillchildren. J AdvNurs 1995;21,
1201-1210.
64
กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
14 ชาญวทยวรวชญพงศ.ผลของโปรแกรมการสรางเสรม
พลงอ�านาจแบบครอบครวมสวนรวมตอภาวะซมเศรา
ของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง.วทยานพนธการ
พยาบาลศาสตรมหาบณฑต, บณฑต วทยาลย
จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2556.
15.บญมภดานงว.ทฤษฎการเปลยนผานประยกตใชใน
การพยาบาลครอบครว.วำรสำรสภำกำรพยำบำล
2556;28(4),107-120.
16.AlligoodMR.Nursing Theory and their Work
(2nded).St.Louis:Elsevier;2014.
17.ปราณเกษมสนต.รปแบบการดแลตามระยะเปลยน
ผานของผปวยโรคหลอดเลอดสมองโรงพยาบาล
เจ าพระยายมราช.วำรสำรพยำบำลกระทรวง
สำธำรณสข 2554;21(1),83-96.
65
กลปงหา โชสวสกล และแสงทอง ธระทองคำา
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1Registered Nurse, Board Certified Training Program in Community Health Nurse Practitioner, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University2Corresponding Author, Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University, E-mail: sangthong.ter@mahidol.ac.th
Case Study: Outcomes of Participatory Rehabilitation in a Patient with Stroke
Kullapungha Chosivasakul1, M.N.S. (Community Nurse Practitioner), Dip. ACNP
Sangthong Terathongkum2, Ph.D. (Nursing), Dip. ACNP
Abstract: Casestudywasaimedatstudyingoutcomesofparticipatoryrehabilitation
inapatientwithstrokethroughempowermentconceptandtransitiontheory.Nursing
care startedby assessingactivityof daily living, muscle strength,depression,
knowledgeregardingrehabilitationofpatientandfamilymembers.Rehabilitation
informationweregivenusingdemonstrationandreturndemonstrationtechnique;
making homevisits; collaboratingwith and referring to health care team for
participatory planning in correcting problems systematically and performing
rehabilitationcontinuouslyfromhospitaltohomebasedonpatient’scontextand
familyparticipation.Resultsshowedrapidrecoverystate,abilityinperforming
activitiesdailylife,andnodepressionoffamilycaregiver.Thiscasestudysuggested
thatcareofpatientswithstrokeandhisfamilyshouldperformsystematicallyand
continuouslybasedonpatientandfamilycontextaswellasprovidesocialsupport
to assist family caregiver.Results showedprogressive rehabilitation, increase
qualityoflifeandfamilywell-being.
Keywords: casestudy,outcomesofparticipatoryrehabilitation,patientwithstroke
66 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไป
ในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
ธนยมย ปรนย1 พย.บ.,ป.วสญญพยาบาล, อพย.(การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก)
นมนวล มนตราภรณ2 พย.บ.,ป.วสญญพยาบาล,รม, อพย. (การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก)
บทคดยอ :การวจยเชงพฒนานเพอสรางและใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบ
การระงบความรสกทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอในโรงพยาบาลศรสะเกษแนวคด
การพฒนาแนวปฏบตประยกตจากแนวทางของสภาวจยทางการแพทยและสขภาพแหงชาต
ประเทศออสเตรเลยสบคนและใชหลกฐานเชงประจกษทางการแพทยและงานวจยทเกยวของ
6เรองวดผลดานคณคาของแนวปฏบตโดยใชเครองมอAGREEIIและดานความเปนไป
ไดในการน�าไปใชโดยใชแบบสอบถามทผานการตรวจสอบความถกตองของภาษาและ
ความตรงตามเนอหาตรวจสอบความถกตองของแนวปฏบตฯทพฒนาขนโดยผทรงคณวฒ
5คนมคาดชนความตรงตามเนอหาของแบบสอบถาม0.90ด�าเนนการเดอนมกราคมถง
ธนวาคม2558ผลการวจย1)ไดแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกรวม21ขอใน3หมวด
คอหมวดท1ระยะกอนการระงบความรสก7ขอหมวดท2ระยะการระงบความรสก7ขอ
และหมวดท3ระยะหลงการระงบความรสก7ขอ2)การประเมนคณคาของแนวปฏบตฯ
ทงแยกหมวดหมและภาพรวมอยในเกณฑมคณภาพสง)ซงสามารถน�าแนวปฏบตฯไปใชได
3)ความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไปใชในทกหวขออยในเกณฑมาก4)ผลการปฏบต
ตามแนวปฏบตของทมสขภาพจากการทดลองใชแนวปฏบตอยในเกณฑมากและ
5)ผลลพธดานผปวยไมพบภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชมและภาวะ
แทรกซอนจากการจดทาขณะและหลงการระงบความรสกแนวปฏบตทพฒนาขนสามารถ
น�าไปใชในการดแลผปวยไดอยางตอเนอง
ค�ำส�ำคญ : แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปการผาตด
ใสเหลกทกระดกคอ
1พยาบาลวชาชพระดบช�านาญการ โรงพยาบาลศรสะเกษ 2พยาบาลวชาชพช�านาญการพเศษ ประธานอนกรรมการฝกอบรมและทดสอบความร ความช�านาญเฉพาะทาง สาขาการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก วทยาลยการพยาบาลและการผดงครรภชนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล
67Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
ควำมเปนมำและควำมส�ำคญของปญหำ
การระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใส
เหลกทกระดกคอ(AnteriorCervicalDiscectomy&
Fusion,ACDF)หรอในทนใชค�าวาACDFมความ
เสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะ
ผาตดจนถงการเสยชวตไดการใหการระงบความรสก
แบบทวไปในการผาตดACDFเตมไปดวยความเสยง
จากการเปลยนแปลงของสภาวะทางรายกายผปวย
จากความรนแรงของโรคทสงผลตอระบบหวใจและ
หลอดเลอดจะสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนความ
พการการเสยชวตตามมาการวนจฉยและการรกษา
ในระยะแรกทรวดเรวเฉยบพลนและเหมาะสมโดย
ผเชยวชาญจะสงผลใหการรกษาออกมาดขน1,2,3
วสญญพยาบาลตองมความร เกยวกบโรคอยาง
รอบดานเพอน�าความรมาใชในการดแลผปวยใน
ทกระยะของการระงบความรสกแบบทวไปในการเขา
รบการผาตดACDFการประเมนวางแผนการดแลใน
การรกษาการรกษาระดบความดนโลหตชพจรและ
การจดการภาวะอนตรายในกรณเกดภาวะแทรกซอน
ทรนแรงรวมถงการควบคมระบบหายใจและระบบ
การท�างานของรางกายผปวยใหใกลเคยงปกตมาก
ทสด
โรงพยาบาลศรสะเกษมผปวยมารบบรการ
ระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFใน
ปงบประมาณพ.ศ.2555จ�านวน9คนปพ.ศ.2556
จ�านวน21คนและปพ.ศ.2557จ�านวน36คนใน
ปพ.ศ.2557พบภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตด
ภายใน24ชมจ�านวน1คนและภาวะแทรกซอนจาก
การจดทาขณะผาตด1คนซงโรงพยาบาลยงไมม
แนวทางปฏบตทางคลนกส�าหรบทมสขภาพในการ
ดแลผปวยในการระงบความรสกแบบทวไปในการ
ผาตดACDFทมการน�าความรเชงประจกษมาใช
ผศกษาจงมความสนใจในการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกโดยใชหลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวยเพอชวยปองกนและลดผลภาวะแทรกซอนจากการผาตดได จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการปฏบตโดยองหลกฐานเชงประจกษ(Evidence-basedpractice-EBP)มความส�าคญอยางยงในการบรการสขภาพของทกประเทศในระยะหลายสบปทผานมาทงนมแรงผลกดนทมความคลายคลงกนไดแกการควบคมคณภาพการบรการความพยายามในการลดตนทนการบรการและการบรการทมผใชบรการเปนศนยกลางดวยเหตดงกลาวบคลากรทางสขภาพจ�าเปนจะตองปฏบตการบรการโดยใชหลกฐานเชงประจกษทสามารถยนยนเชงวทยาศาสตรเพอใหเกดคณภาพการบรการการปฏบตโดยใชหลกฐานเชงประจกษมเครองมอส�าคญคอแนวปฏบตทางคลนก(Clinicalpracticeguidelines)ทสามารถเปนตวเชอมระหวางหลกฐานเชงประจกษหรอการวจยกบการปฏบตไดและทผานมาโรงพยาบาลศรสะเกษยงไมมการจดท�าแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบวสญญพยาบาลและทมสขภาพในการดแลผปวยและในการระงบความรสกแบบทวไปในผปวยกลมนทเปนระบบชดเจนผวจยไดตระหนกถงผลกระทบทงทางตรงทางออมตอภาวะสขภาพผปวยและครอบครวทจะตามมาจงสนใจทจะพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษขน
วตถประสงคกำรวจย
1.เพอพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการใหยาระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF)ในโรงพยาบาล
ศรสะเกษ
68 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
2.เพอประเมนคณสมบตเบองตนของแนว
ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในดานคณคาความเปน
ไปไดในการน�าไปใชของแนวปฏบตและผลของการ
ปฏบตตามแนวปฏบตของทมสขภาพ
3.เพอศกษาผลลพธดานผ ป วยจากการ
ทดลองใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
กรอบแนวคดในกำรวจย
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
ส�าหรบวสญญพยาบาลและทมสขภาพในการระงบ
ความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFเปนแนว
ปฏบตทพฒนาโดยการประยกตแนวปฏบตการ
จดการพยาบาลในการระงบความรสกแบบทวไปใน
การผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษรวมกบ
การอางองหลกฐานเชงประจกษของการปฏบตทเปน
เลศทมในประเทศไทยประกอบดวยขอเสนอแนะการ
จดการทางการพยาบาลม3หมวดคอหมวดท1การ
ประเมนการวางแผนการดแล(ระยะกอนการระงบ
ความรสก)หมวดท2การพฒนาความรและทกษะใน
การดแลขณะผาตด(ระยะการระงบความรสก)และ
หมวดท3การดแลหลงผาตดและการจดระบบบรการ
ในโรงพยาบาล(ระยะหลงการระงบความรสก)
การพฒนาแนวปฏบตด�าเนนตามกระบวนการ
และขนตอนโดยองกรอบแนวคดการพฒนาแนว
ปฏบตของสภาวจยดานการแพทยและสาธารณสข
แหงชาตประเทศออสเตรเลย(NHMRC,1998)4,5,6
ม7ขนตอนคอ1)ก�าหนดประเดนปญหาทตองการ
แกไขโดยการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
2)ก�าหนดทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกส�าหรบทมสขภาพในการระงบความร สก
แบบทวไปในการผาตดใสเหลกACDFโดยบคลากร
ทมสขภาพทปฏบตงาน3)ก�าหนดวตถประสงค
ขอบเขตและผลลพธกลมผรบบรการคอกลมผใช
แนวปฏบตและผปวยทมารบการระงบความรสกแบบ
ทวไปในการผาตดACDF4)การสบคนทบทวนหลก
ฐานเชงประจกษและประเมนคณคาของหลกฐาน
โดยใชTheJoannaBriggsInstituteท�าการสบคน
หลกฐานความรและผลการวจยจากวารสารเอกสาร
งานวจยและฐานขอมลอเลกทรอนกส5)ยกรางแนว
ปฏบตทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปใน
การผาตดACDFตรวจสอบความเปนไปไดโดยใช
เครองมอAGREEIIและตรวจสอบความเทยงตรง
ตามเนอหาโดยผทรงคณวฒจ�านวน5คนมคาความ
ตรงดานเนอหา0.906)น�าไปทดลองใชกบผปวย
และ7)ประเมนผลการใชแนวปฏบตโดยทมสหสาขา
วชาชพ
วธด�ำเนนกำรวจย
การวจยเชงพฒนานเพอพฒนาแนวปฏบตการ
พยาบาลทางคลนกและประเมนคณสมบตเบองตน
ของแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกทพฒนาขน
ระยะเวลาในการศกษาระหวางเดอนมกราคม2558
–ธนวาคม2558
ผมสวนรวมในกำรวจย
1)ผทรงคณวฒเปนผมประสบการณดานการ
ระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและ
ในงานหองผาตดและงานหอผปวยจ�านวน7คน
2)ทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกประกอบดวยแพทยศลยกรรมกระดกและ
ขอวสญญแพทยวสญญพยาบาลพยาบาลหองผาตด
พยาบาลประจ�าหอผปวยทมประสบการณในการ
พยาบาลอยางนอย5ปจ�านวน10คน(รวมผวจย)
โดยมอาจารยแพทยผเชยวชาญดานศลยกรรมระบบ
กระดกและขอเปนทปรกษาจ�านวน1คน
69Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
3)ทมผใชแนวปฏบตทางคลนกไดแกวสญญ
พยาบาลพยาบาลหองผาตดพยาบาลประจ�าหอผปวย
ทมวสญญแพทยแพทยศลยกรรมกระดกและขอ
ในโรงพยาบาลศรสะเกษจ�านวน20คน
4)ผปวยทมารบบรการเปนผปวยทมาผาตด
ACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษในชวงทเกบขอมล
ระหวางมกราคม2558ถงธนวาคม2558จ�านวน
22คน
กำรพทกษสทธกลมตวอยำงการวจยครงนได
ผานการพจารณาจรยธรรมการวจยในโรงพยาบาล
ศรสะเกษกอนการเกบรวบรวมขอมลและผวจยค�านง
ถงสทธของกลมตวอยางตลอดกระบวนการวจยคอ
ไดชแจงวตถประสงคการวจยประโยชนทคาดวาจะ
ไดรบการยตการเขารบการวจยโดยไมสงผลกระทบ
ใดๆทงสนการน�าเสนอผลการวจยในภาพรวมโดย
ไมบงชถงกลมตวอยางเกบรวบรวมขอมลหลงได
รบความยนยอมดวยความสมครใจ
กำรเกบรวบรวมขอมลมขนตอนดงน
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
ในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDF
ในโรงพยาบาลศรสะเกษประกอบดวย7ขนตอนคอ
1)ก�าหนดประเดนและขอบเขตของปญหาใน
การพฒนาจากขอมลสถตของโรงพยาบาลศรสะเกษ
พบผปวยมารบบรการระงบความรสกแบบทวไปใน
การผาตดACDFในปงบประมาณพ.ศ.2555
จ�านวน9คนปพ.ศ.2556จ�านวน21คนและป
พ.ศ.2557จ�านวน36คนในปพ.ศ.2557พบภาวะ
แทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม1คนและ
ภาวะradialnerveinjuryจากการจดทาขณะผาตด
1คนอกทงทผานมาการปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในผปวยโรคนยงไมมแนวปฏบตการพยาบาลทชดเจนซงคาดหวง
ใหผปวยปลอดภยไมพบภาวะแทรกซอนทงระยะกอนขณะและภายหลงการผาตดจากการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและส�าคญทสดคอผปวยสามารถด�ารงชวตอยจงก�าหนดประเดนในการศกษาคอการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ 2)ก�าหนดทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFประกอบดวยวสญญแพทยแพทยศลยกรรมกระดกและขอวสญญพยาบาลพยาบาลหองผาตดพยาบาลทหอผปวยทมประสบการณการท�างานอยางนอย5ปและมความสามารถในการสบคนวเคราะหและสงเคราะหหลกฐานเชงประจกษจ�านวน10คน(รวมผวจย)โดยมอาจารยแพทยผ เชยวชาญดานศลยกรรมกระดกและขอเปนทปรกษาจ�านวน1คน 3)ก�าหนดวตถประสงคและผลลพธทางสขภาพวตถประสงคคอสรางแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและกลมเปาหมายคอวสญญพยาบาลและทมสขภาพผใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกทปฏบตงานในการดแลผปวยทไดรบการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFโรงพยาบาลศรสะเกษจ�านวน20คนและกลมผปวยทมารบการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคมพ.ศ.2558จ�านวน22คนและก�าหนดผลลพธทางสขภาพหรอผลลพธทางคลนก1)ไมเกดภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะและหลงผาตดอนเปนผลจากการระงบความรสก2)ไมพบ
ภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม
4)สบคนและประเมนคณภาพหลกฐานเชง
ประจกษ
70 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
4.1)โดยใชกรอบแนวคดPICO7 ในการ
คดเลอกงานวจยและใชtheJoannaBriggsInstitute
guides8 ในการประเมนคณภาพหลกฐานเชงประจกษ
4.2)การทบทวนวรรณกรรมทงในประเทศ
และตางประเทศสบคนหลกฐานเชงประจกษทไดรบ
การตพมพเผยแพรโดยท�าการสบคนจากฐานขอมล
อเลคทรอนกส(Electronicdatabase)เชนThe
JoannaBriggsInstitute(www.Joannabriggs.org),
Nationguidelineclearinghouse(www.Guideline.
gov),CochraneLibrary(www.Cochrane.org),
PubMed,Medline,CINAHL,ThaiDigital
Collection(TDC)(www.tdc.thailis.or.th)เปนตน
ไดงานวจยทตรงประเดนจ�านวน6เรองเปนหลกฐาน
เชงประจกษระดบ3cและระดบ4ตามล�าดบ
5)ยกรางแนวปฏบตโดยผวจยรวบรวมขอมล
ดานแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบ
ความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFจากหลกฐาน
เชงประจกษน�าเสนอตอทมพฒนาและคดเลอก
ขอเสนอแนะทดทสดและเหมาะสมกบบรบทของ
โรงพยาบาลปรบปรงแกไขแนวปฏบตทางคลนก
ประเมนผลดานคณคาของแนวปฏบตทพฒนาขนโดย
ผทรงคณวฒตามเกณฑของเครองมอการประเมน
คณภาพส�าหรบการวจยและการประเมนผล(The
AppraisalofGuidelinesforResearch&Evaluation)
TheAGREEII 9ประเมนผลและปรบปรงแกไขแนว
ปฏบตการดานความเปนไปไดของการน�าแนวทาง
ปฏบตไปใชปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการ
ใชแนวปฏบตของทมสขภาพจากการตอบแบบสอบถาม
ของทมผใชแนวปฏบตและน�าเสนอผทรงคณวฒทง
5ทานตรวจสอบดชนความตรงเชงเนอหา(content
validityindex,CVI)เทากบ0.90ดานภาษาและ
ความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไปใชน�าขอคด
เหนของผทรงคณวฒมาปรบปรงแกไขประชมหาขอ
สรปของทมพฒนาแนวปฏบตการประเมนคณสมบต
เบองตนของแนวปฏบตส�าหรบทมสขภาพภายหลง
ไดรบการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจย
จงด�าเนนการประชมทมผใชแนวปฏบตขอความ
รวมมอในการเปนผ เข าร วมการวจยโดยชแจง
วตถประสงคในการท�าวจยพรอมทงชแจงการพทกษ
สทธของกลมตวอยาง
6)จากนนน�าแนวปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกทพฒนาขนไปทดลองใชกบพยาบาลและทม
สขภาพผใชแนวปฏบตจ�านวน20คนทดแลผปวยท
เขารบการผาตดในชวงเดอนมกราคมถงธนวาคม
พ.ศ.2558มจ�านวนผปวยทไดรบการทดลองใชแนว
ปฏบตจ�านวน22คน
7)ประเมนผลการใชแนวปฏบตจดท�าคมอ
แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบการระงบ
ความร สกแบบทวไปในการผ าตดACDF ใน
โรงพยาบาลศรสะเกษฉบบจรงจากบทสรปหลงการ
เสวนาเพอน�าไปใชในการดแลผปวยตอไปแนว
ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสก
แบบทวไปในการผาตดใสเหลกกระดกคอ(ACDF)
ประกอบดวยขอเสนอแนะการจดการทางการพยาบาล
ใน3หมวดคอหมวดท1การประเมนและเตรยม
ความพรอมผปวยกอนผาตดจ�านวน7ขอหมวดท2
การวางแผนการดแลขณะผาตดจ�านวน7ขอหมวด
ท3การพฒนาความรและทกษะในการดแลหลง
ผาตดจ�านวน7ขอรวม21ขอดงน
หมวดท1การประเมน(Assessment)และ
การวางแผนการเตรยมผปวยกอนผาตดจ�านวน7
ขอดงน
1)ระยะกอนการระงบความร สกวสญญพยาบาลเยยมประเมนเตรยมความพรอมผปวยกอน
71Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
ผาตดทงดานรางกายและจตใจเนนดานจตใจใหผปวยมความพรอมกอนผาตดและหลงผาตดปญหาโรคอนๆความผดปกตทผปวยเปนอยปญหาจากการไดรบยาระงบความร สกครงกอนประเมนสภาพทางการหายใจวายากตอการเปดทางหายใจและใสทอหายใจหรอไมเตรยมเครองมออปกรณยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน) 2)ทมวสญญและทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณยาทใชในการระงบความรสกใหพรอมใชงานไดทนทส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผ ปวยร สกตว(ท�าการประสานงานกบทมผาตดไวเพอเตรยมความพรอม) 3)ทมวสญญมการตรวจเยยมประเมนสภาพทางเดนหายใจความมนคงของกระดกสนหลงคอและใหค�าแนะน�ากอนการระงบความร สกควรท�าการประเมนรวมกบศลยแพทยและทมผาตดทกครงระวงกระดกคอไปกดไขสนหลงในกรณแหงนคอผปวยมากเกนไป 4)ทมวสญญท�าการจดทาในการใสทอทางเดนหายใจใหเหมาะสมรวมกบทมผาตดและระวงมากในภาวะทผปวยมพยาธสภาพทระดบC5ขนไป 5)ทมวสญญท�าการสอนpainscoreและแนะน�าผปวยไดอยางเหมาะสม 6)ทมวสญญตรวจประเมนผปวยวามภาวะneurogenicshockหรอไมและเตรยมยาส�าหรบรกษา
ภาวะนใหพรอมใช
7)ทมวสญญท�าการตรวจดภาวะcomplete
neurogenicกอนผาตดรวมกบทมผาตดและในผปวย
ทมพยาธสภาพตงแตC5ขนไปควรท�าการแจงทม
ผาตดรบทราบรวมกนและเตรยมventilatersupport
ส�าหรบชวงหลงผาตด(level4A)ขอควรระวงภาวะ
แทรกซอนจากการจดทาขณะผาตดทควรเนนคอ
ระวงการกดทบเสนประสาทulnar/radialบาดเจบของ
กลมประสาทbrachialการกดหรอดงรงกลมประสาท
brachial(level4A)
หมวดท2การดแลขณะผาตดและการวางแผน
ขณะระงบความรสกทมวสญญและทมผาตดท�าการ
ประเมนและเตรยมผปวยกอนผาตดอกครงเมอผปวย
ถงหองผาตดมจ�านวน7ขอดงน
1)ทมวสญญท�าการpre-oxygenationให
ผปวยทกครงการจดทาผปวยควรระวงการดงรงหว
ไหลมากเกนไปเพอปองกนBrachialplexusและการ
กดทบกระดกulnar,radialรวมกบทมผาตดโดยมการ
พดชแจงประสานงานกนทกครงกอนการจดทาของ
ผปวย
2)ทมวสญญท�าการMoniterNIBP,SPO2,
EKG,ETCO2,Tempและเนนเฝาระวงภาวะair
waypressureสงเกนคามาตรฐาน
3)ทมวสญญท�าการรกษาระดบความสกของ
ยาใหเหมาะสมระวงhypovelemic,hyperventilation
4)ทมวสญญตองท�าการสงเกตดภาวะความ
เลอดดนสงรวมกบชพจรต�าหรอภาวะหวใจเตนผด
จงหวะควรรบแจงศลยแพทยและทมผาตดรบทราบ
5)ทมวสญญท�าการระวงภาวะspinalshock
อาจมอาการความดนเลอดต�า,หวใจเตนชาตองให
สารน�าอยางระมดระวงปองกนneurogenicและ
ตองเตรยมยาinotropใหพรอมใชงาน
6)ทมวสญญระวงการไดรบIVfluidถาท�าการ
ผาตดมากกวา2ชม.ตองrecordUrineoutput
72 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
7)ทมวสญญระวงภาวะsurgicalcomplication
ระหวางผาตดเชนtearcarotidvesseh,tearesophagus,
tearcervicalplexusและการกดเบยดtrachea1,2
(level3&4A)
ระยะท3การดแลหลงผาตดและเฝาระวงภาวะ
แทรกซอนหลงผาตดเนนทมผาตดตองรวมประเมน
สภาพผปวยกอนกบหอผปวยมจ�านวน7ขอดงน
1)ทมวสญญประเมนสภาพผปวยและคาทอ
หายใจ(onETcT-pice)ใวในintensivecareunit
2ชม.แรกเนนประเมนรวมกบทมผาตด
2)ทมวสญญมการน�าสงผปวยพรอมประสาน
งานและประเมนสภาพผปวยทหองพกฟนรวมกบทม
ผาตด
3)ทมแพทยทมวสญญและพยาบาลหอง
ผาตดรวมประเมนภาวะCompartmentSyndrome
เชนภาวะชาซดปวดทมอทง2ขางหรอเทาทง2ขาง
โดยเนนตองท�าการประเมนทหองพกพนกอนสง
ผปวยกลบทหอผปวย
4)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลท
หอผปวยรวมเฝาระวงภาวะairwayobstructionหลง
ถอดทอหายใจโดยประเมนทหอผปวย
5)วสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวย
รวมประเมนอาการปวดและดแลPainmanagement
อยางเหมาะสม
6)พยาบาลทหอผ ปวยประเมนภาวะฟอง
อากาศในกระแสเลอดอาการนอยอาจมเวยนศรษะ
แนนหนาอกหายใจไมสะดวกถามมากจะมอาการ
หายใจหอบชพจรเรวSPO2ต�าcyanosisหวใจเตน
ผดจงหวะ
7)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลท
หอผปวยรวมประเมนnerveexaminationอกครง
หลงผาตดโดยทดสอบอาการชามอขยบไมได,หรอม
ชาทเทาขยบไมไดหรอไม(โดยประเมนหลงผาตดท
หอผปวยภายใน24ชม)13(level3.A)และทกระยะ
ของการดแลเนนการสงเสรมใหเกดความรวมมอของ
ทมสหสาขาวชาชพในการดแลการระงบความรสก
แบบทวไปในการผาตดACDFและสนบสนนใหทม
สขภาพปนผดแลมระบบการสงตอและเชอมโยง
ขอมลผปวยกบพยาบาลทหอผปวยมระบบการ
ประสานงานทดระหวางหอผปวยทจะตองดแลผปวย
หลงผาตดและมระบบการตดตามตอเนองส�าหรบ
ผปวยทมโรครวมและปญหาเฉพาะมการก�าหนด
ตวชวดและเครองมอจดเกบผลลพธในประเดนท
เกยวกบการใชแนวปฏบตการพยาบาลผลลพธของ
การใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกของทม
สขภาพเนนคณภาพการดแลผปวยจดระบบการ
ประเมนและตดตามผลลพธอยางตอเนอง13(level4
A)
เครองมอทใชในกำรวจย
ประกอบดวย1)แนวปฏบตการพยาบาลทาง
คลนกส�าหรบการระงบความรสกแบบทวไปในการ
ผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ2)เครองมอ
ในการประเมนคณสมบตเบองตนของแนวปฏบตฯ
ไดแกเครองมอประเมนคณภาพแนวปฏบตส�าหรบ
การวจยและการประเมนผลTheAGREEII9ใช
ประเมนดานคณคาของแนวปฏบตฯทพฒนาขน
แบบสอบถามขอมลทวไปของทมสขภาพผใชแนว
ปฏบตฯแบบสอบถามความเปนไปไดในการน�าแนว
ปฏบตไปใชแบบสอบถามความพงพอใจและค�าถาม
ปลายเปดส�าหรบแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะ
ปญหาอปสรรคตางๆในการใชแนวปฏบตฯและ
แบบบนทกขอมลและขอมลดานการเจบปวยของ
ผปวยการผาตดภาวะแทรกซอน(ขณะและหลง
73Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
ผาตด)และภาวะเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม
กำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ
โดยน�าเครองมอทงหมดไปตรวจสอบความ
ตรงตามเนอหา(contentvalidity)โดยผทรงคณวฒ
จ�านวน5คนหลงจากนนน�ามาปรบปรงตามขอเสนอ
แนะค าดชนความตรงกบเนอหา (CVI)ของ
แบบสอบถามความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไป
ใชเทากบ0.90
กำรวเครำะหขอมล
ขอมลทวไปใชสถตเชงพรรณนาแจกแจงคา
ความถคารอยละคาเฉลยและเปรยบเทยบภาวะ
แทรกซอนขณะและหลงผาตดในกลมหลงการพฒนา
และการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการ
ระงบความรสกผปวยทไดรบการผาตดACDFโดยใช
สถตChi-Squareก�าหนดระดบการมนยส�าคญทาง
สถตท0.05
ผลกำรวจยและกำรอภปรำยผล
สวนท1ไดแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
จ�านวน21ขอโดยแบงเปน3หมวดคอหมวด1ระยะ
กอนระงบความรสกจ�านวน7ขอหมวด2ระยะการ
ระงบความรสกจ�านวน7ขอและหมวด3ระยะหลง
การระงบความรสกจ�านวน7ขอแนวปฏบตการ
พยาบาลทางคลนกนพฒนาขนโดยทมพฒนาทม
ประสบการณตรงในการพยาบาลระงบความรสกแบบ
ทวไปในการผาตดACDFมอาจารยแพทยผเชยวชาญ
ดานศลยกรรมกระดกเปนทปรกษาและไดรบการ
ตรวจสอบความตรงดานเนอหาและภาษาโดยผทรง
คณวฒจ�านวน5คนสามารถน�าไปปฏบตไดในบรบท
ของทมสขภาพและน�าไปปฏบตไดในหนวยงาน
ชวยเพมความมนใจในการน�าไปทดลองใช10เนอหา
ของแนวปฏบตฯพฒนาขนจากการสงเคราะหหลกฐาน
เชงประจกษทมระดบความนาเชอถอจ�านวน6เรอง
ตพมพระหวางปค.ศ.2006ถงค.ศ.2015โดย
ประยกต ใช กรอบแนวคดNHMRC6 มความ
ครอบคลมในทกระยะของการใหพยาบาลและมคมอ
ประกอบการใชงาน(ตารางท1)
สวนท2ผลการศกษาถงคณคาของแนวปฏบต
การพยาบาลทางคลนกทพฒนาขนโดยใชThe
AGREEII9 ผลการประเมนแนวปฏบตฯในภาพรวม
ผทรงคณวฒจ�านวน5ทานใหคะแนนคณภาพตรง
กนคอมคณภาพอยในเกณฑสงระหวางรอยละ
81.15ซงคะแนนทประเมนโดยใชAGREEในแตละ
ขอบเขตทมากกวารอยละ60ถอวาแนวปฏบตฯ
นนมคณภาพและน�าไปปฏบตได 11
สวนท3ผลการศกษาความเปนไปไดใน
การน�าแนวปฏบตฯมาใชพบวา
ขอมลทวไปของทมผใชแนวปฏบตฯกลม
ตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคอ16คนและเปน
ชาย4คนวฒการศกษาในระดบปรญญาตรจ�านวน
16คนสงกวาปรญญาตร4คนประสบการณท�างาน
มมากกวา5-10ป19คน
ความคดเหนตอความเปนไปไดของการน�า
แนวปฏบตฯไปใชของทมสขภาพโดยรวมอยในระดบ
มาก(X=95.00)ผน�าไปใชบางสวนมขอคดเหนหมวด
ท1การประเมนการเตรยมความพรอมผปวยกอน
การระงบความรสกเนนดานรางกายและจตใจผปวย
และญาตวามความเปนไปไดในการน�าไปใชในระดบ
ปานกลางอธบายไดวาผปวยกลมนสวนใหญยงมการ
รบร ของผ ปวยและญาตแตยงมความกงวลและ
ความเครยดท�าใหการไดรบขอมลมความจ�ากดหมวด
ท2ในระยะการระงบความรสกทมสขภาพผใชแนว
ปฏบตฯทกคนมความเหนวาทกหมวดสามารถน�า
ไปใชไดทงหมดอธบายไดวาในระยะนทงหมด
74 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
เปนการน�ากระบวนการพยาบาลมาใชเรมตงแตการ
ประเมนเตรยมความพรอมวางแผนการปฏบตและ
ประเมนผลการปฏบตผวจยไดชแจงขนตอนในท
ประชมอกทงมคมอการใชแนวปฏบตฯมขนตอนการ
ใชก�าหนดไวชดเจนครอบคลมกระบวนการขณะการ
ดแลตลอดการระงบความรสกสวนในหมวดท3การ
ดแลหลงผาตดและทหอผปวยปองกนและเฝาระวง
ภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตด24ชมพบวาทม
สขภาพผใชแนวปฏบตฯทกคนหรอรอยละ100
มความเหนวาทกขอน�าไปใชไดทงหมดอธบายได
วาการปฏบตการพยาบาลในบทบาทของทมสหสาขา
วชาชพทมการประสานงานเชอมโยงในการน�าสง
ผปวยและสงตอประเดนปญหาประสานเพอใหผปวย
ไดรบการดแลตอเนองสวนดานความพงพอใจของ
ผใชแนวปฏบตฯอยในระดบมาก(X=95.00)เปน
เพราะแนวปฏบตฯพฒนาจากหลกฐานเชงประจกษ
ทมระดบความนาเชอถอสงมภาพขนตอนการปฏบต
ทสามารถน�าไปใชไดง ายและกล มผ ใชแนวฯม
สวนรวมในการแสดงความคดเหนท�าใหเกดความ
ร สก เป นเจ าของแนวปฏบตฯร วมกน มการ
ประชาสมพนธและเผยแพรแนวปฏบตอยางเปน
ระบบพรอมทงการเปนทปรกษาตดตามนเทศอยาง
ใกลชดและตอเนองของทมพฒนาแนวปฏบตการ
พยาบาลทางคลนกฯท�าใหกลมผใชมความเหนวา
ทกขอมความงายตอการปฏบตชดเจนถกตองตรง
ประเดนเหมาะสมตอการน�าไปปฏบตท�าใหมความ
พงพอใจในแนวปฏบตซงสอดคลองกบการศกษาของ
สภาตนสวสทธ อ�าภาพรนามวงศพรหมศศธร
ศรกล14และเยาวภาจนทรมา15
สวนทไดขอมลจากค�าถามปลายเปดขอคดเหน
เสนอแนะในการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก
พบวาในหมวดท1การเยยมประเมนและเตรยม
ผปวยทหอผปวยกอนการระงบความรสกพบปญหา
คอวสญญพยาบาลไมสามารถไปเยยมผปวยทหอผปวย
ในหนงวนกอนผาตดตามทก�าหนดไดเนองจากการ
นดผาตดลาชาและการจองหอผปวยหนกจะทราบผล
ในวนทผาตดหรอระหวางการผาตดเนองจากจ�านวน
เตยงหอผปวยหนกไมเพยงพอรองรบผปวยหลงการ
ผาตด
สวนผลลพธดานผปวยในกลมทใชแนวปฏบต
การพยาบาลทางคลนกสวนใหญเปนเพศชายจ�านวน
17คนคดเปนรอยละ77.27อายระหวาง41-50ป
จ�านวน14คนคดเปนรอยละ63.63ระยะเวลาการ
ผาตดทไดรบใชเวลา1.30-2.30ชม.จ�านวน14คน
คดเปนรอยละ63.63และไมพบภาวะการเสยชวต
หลงผาตดภายใน24ชม.และภาวะแทรกซอนจาก
การจดทาขณะและหลงผาตดผลสรปกอนจ�าหนาย
คอการผาตดACDFสามารถรกษาการปวดคอและ
กระดกคอเสอมไดในการศกษาครงนสามารถสรป
ประสทธภาพของแนวปฏบตการพยาบาลในดาน
ผลลพธทางคลนกไดแตยงไมชดเจนเนองจากกลมผ
ปวยมจ�านวนนอยควรน�ามาพฒนาอยางตอเนองใน
กลมตวอยางทครอบคลมมากขน
ขอเสนอแนะ
1. ดำนกำรปฏบต
1)องคกรควรมนโยบายทชดเจนในการ
สงเสรมการพฒนาและการน�าใชแนวปฏบตการ
พยาบาลทางคลนกโดยใชหลกฐานเชงประจกษและ
ควรท�าการอบรม/ทบทวน/สงเสรมการน�าใชแนว
ปฏบตฯอยางตอเนอง
2)ควรมนโยบายใหบคลากรทมสหสาขา
วชาชพมการน�าแนวปฏบตฯนไปใชในการดแลผปวย
75Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
อยางตอเนองเพอใหผ ป วยปลอดภยจากภาวะ
แทรกซอนทอาจเกดขนโดยเฉพาะมพยาบาลผปฏบต
การขนสงรวมดวย
2. ดำนกำรวจย
ควรมการวจยและพฒนาเพอการปรบปรงแนว
ปฏบตฯนอยางตอเนองและทนสมยอยเสมอและ
ศกษาวจยประสทธภาพและประสทธผลของแนว
ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในกลมตวอยางท
มากขน
กตตกรรมประกำศ
ขอขอบพระคณนายแพทยอดมเพชรภวด
ผ อ�านวยการโรงพยาบาลศรสะเกษนายแพทย
ธรรมศกดอจฉยะสวสดนายแพทยช�านาญการดาน
ศลยกรรมกระดกและขอพญ.แคทรยาเทนสทธ
วสญญแพทยช�านาญการพเศษพญภรนาฎสเสน
วสญญแพทยช�านาญการดร.อนพนธสวรรณพนธ
มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษคณขนษฐาพนธสวรรณ
วสญญพยาบาลโรงพยาบาลเจาพระยายมราชและ
คณเบญจพรพเชฐโสภณพยาบาลวชาชพช�านาญการ
พเศษและเจาหนาทกล มงานวสญญและงานหอง
ผาตดโรงพยาบาลศรสะเกษทสนบสนนการวจย
ครงน
เอกสำรอำงอง
1. เจษฎาธรรมกลศร.การใหยาระงบความรสกส�าหรบ
การผาตดศลยกรรมกระดกและขอ.ในอรลกษณ
รอดอนนต(บรรณาธการ).ต�ำรำฟ นฟวชำกำร
วสญญวทยำ.(หนา227-245).กรงเทพฯ:ธนาเพรส;
2555.
2. สวรรณสรเศรณวงศ,มะล ร งเรองวานช,มาณ
รกษาเกยรตศกดและพรอรณ สรโชตวทยากร.
ต�ำรำฟนฟวชำกำรวสญญวทยำ.กรงเทพฯ:เรอนแกว
การพมพ;2552.
3. ไชยยทธธนไพศาลและพลพนธบญมาก.Airway
andBreathingmanagementfortraumacare.เอกสาร
ประกอบการสอนภาควชาศลยศาสตรและวสญญวทยา
คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน.
4. สมจตหนเจรญกล.กำรพยำบำล: ศำสตรของกำร
ปฏบต.หนา115-135.กรงเทพฯ:ว.เจ.พรนตง;2543.
5. ฉววรรณธงชย.การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก.
วารสารสภาการพยาบาล2548;20(2):63-75.
6. NationalHealthandMedicalResearchCouncil
[NHMRC].GuidelinefortheDevelopmentand
ImplementationofClinicalPracticeGuideline.
Availablefrom:http://www.nhmrc.gov.au/
guidelines-publications/information-guideline-
developers.
7. OverholtE,JohnsonL.TeachingEBP:Asking
searchable, answerable clinical questions.
Worldviews on Evidence-Based Nursing2005;
2(3):157-60.doi:10.1111/j.1741-6787.
2005.00032.
8. TheJoannaBriggsInstitute.NewJBILevelsof
Evidence.LevelsofEvidenceandGradesof
RecommendationWorkingPartyOctober2013.
Availablefrom:www.Jannabriggs.edu.aupubs/
approach.php
9. สมเกยรตโพธสตยและคณะ.TheAppraisalof
GuidelinesforResearch&Evaluation.TheAGREE
II(2556)ฉบบภาษาไทย.สถาบนวจยและประเมน
เทคโนโลยทางการแพทยกรมการแพทยกระทรวง
สาธารณสข.สงหาคม2556;Availablefrom:http://
www.agreetrust.org
76 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
10.TilokoonchaiF.Evidence-basedNursing.Principle
andMethod.5thed.Bangkok.Pre-One;2009.
11.TheAGREECollaboration,2001.Availablefrom:
http://www.agreetrust.org/
12.วลภา อานนทศภกล. การใหสารน�า เลอด และสวน
ประกอบของเลอดทางหลอดเลอดด�าในหองผาตด.
ในอรลกษณ รอดอนนต (บรรณาธการ). ต�ำรำฟนฟ
วชำกำรวสญญวทยำ. (หนา109-128).กรงเทพฯ
:ธนาเพรส;2555.
13.อรโณทย ศรอศวกล. การดแลผปวยในหองพกฟน.
ในอรลกษณ รอดอนนต (บรรณาธการ).ต�ำรำฟนฟ
วชำกำรวสญญวทยำ. (หนา370-377).กรงเทพฯ:
ธนาเพรส;2555.
14.Tantivisut S, Namvongprom A, Sirikrl S.
Effectiveness of Nursing System Development in
UsingEvidence-basedProtocolonQualityofCare
in Patients with Severe Traumatic Brain Injury.
JournalofNurses’AssociationofThailand,North-
Eastern Division2011;29(3):5-14.
15.Chanma Y. Development and Implementation of
Clinical Practice Gidelines for Unplanned
EndotrachealExtubationinPediatricIntensiveCare
UnitNakornpingHospitalChiangMai.Journal of
Nurses’ Association of Thailand North-Eastern
Division2009;27(4):22-29
77Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
ตำรำงท 1 แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFกลมการ
พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ
มาตรฐาน
เกณฑการประเมน
ปฏบต
ครบ
(2)
ปฏบต
บางสวน
(1)
ไมได
ปฏบต
(0)
งโครงสรำง
1.มแนวทางปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปใน
การผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF)
งกระบวนกำร
1.ระยะกอนการระงบความรสก(pre-op)วสญญพยาบาลเยยมประเมน
เตรยมความพรอมผปวยกอนผาตดทงดานรางกายและเนนดานจตใจทหอผปวย
1.1)วสญญพยาบาลเยยมประเมนเตรยมความพรอมผปวยกอนผาตดทงดาน
รางกายและจตใจเนนดานจตใจใหผปวยมความพรอมกอนผาตดและหลงผาตด
ปญหาโรคอนๆความผดปกตทผปวยเปนอยปญหาจากการไดรบยาระงบความ
รสกครงกอนประเมนสภาพทางหายใจวายากตอการเปดทางหายใจและใสทอ
หายใจหรอไมเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผ
ปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอ
เตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)ทมวสญญและ
ทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผปวยท
คาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยม
บคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผปวย
รสกตว(ท�าการประสานงานกบทมไวเพอเตรยมความพรอม)
1.2)ทมวสญญและทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความ
รสกใหพรอมใชงานไดทนทส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยาก
เชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineท
เหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผปวยรสกตว(ท�าการประสานงานกบทม
ผาตดไวเพอเตรยมความพรอม)
1.3)ทมวสญญมการตรวจเยยมประเมนสภาพทางเดนหายใจความมนคงของ
กระดกสนหลงคอและใหค�าแนะน�ากอนการระงบความรสกควรท�าการประเมน
รวมกบศลยแพทยและทมผาตดทกครงระวงกระดกคอไปกดไขสนหลงในกรณ
แหงนคอผปวยมากเกนไป
78 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
มาตรฐาน
เกณฑการประเมน
ปฏบต
ครบ
(2)
ปฏบต
บางสวน
(1)
ไมได
ปฏบต
(0)
1.4)ทมวสญญท�าการจดทาในการใสทอทางเดนหายใจใหเหมาะสมรวมกบทมผาตดและระวงมากในภาวะทผปวยมพยาธสภาทระดบC
5ขนไป
1.5)ทมวสญญท�าการสอนPainscoreและแนะน�าผปวยไดอยางเหมาะสม
1.6)ทมวสญญตรวจประเมนผปวยวามภาวะNeurogenicshockหรอไมและเตรยมยาส�าหรบรกษาภาวะนใหพรอมใช
1.7)ทมวสญญท�าการตรวจดภาวะCompleteNeurogenicกอนผาตดรวมกบทมผาตดและในผปวยทมพยาธสภาพตงแตC
5ขนไปควรท�าการแจงทมผาตด
รบทราบรวมกนและเตรยมventilatersupportส�าหรบชวงหลงผาตด
2.ระยะระงบความรสก(intra-op)ทมวสญญและทมผาตดท�าการประเมนและเตรยมผปวยกอนผาตดอกครง
2.1)ทมวสญญท�าการpre-oxygenationใหผปวยทกครงการจดทาผปวยควรระวงการดงรงหวไหลมากเกนไปเพอปองกนBrachialplexusและการกดทบกระดกulnar,radialรวมกบทมผาตดโดยมการพดชแจงประสานงานกนทกครงกอนการจดทาของผปวย
2.2)ทมวสญญท�าการMoniterNIBP,SPO2,EKG,ETCO2,Temและเนนเฝาระวงภาวะairwaypressureสงเกนคามาตรฐาน
2.3)ทมวสญญท�าการรกษาระดบความสกของยาใหเหมาะสมระวงhypovelemic,hyperventilation
2.4)ทมวสญญตองท�าการสงเกตดภาวะความเลอดดนสงรวมกบชพจรต�าหรอภาวะหวใจเตนผดจงหวะควรรบแจงศลยแพทยและทมผาตดรบทราบ
2.5)ทมวสญญท�าการระวงภาวะSpinalshockอาจมอาการความดนเลอดต�า,หวใจเตนชาตองใหสารน�าอยางระมดระวงปองกนneurogenicและตองเตรยมยาinotropใหพรอมใชงาน
2.6)ทมวสญญระวงการไดรบIVfluidถาท�าการผาตดมากกวา2ชม.ตองrecordUrineoutput
2.7)ทมวสญญระวงภาวะSurgicalcomplicationระหวางผาตดเชนtearcarotidvesseh,tearesophagus,tearcervicalplexusและการกดเบยดtrachea
ตำรำงท 1 แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFกลมการ
พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ(ตอ)
79Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
มาตรฐาน
เกณฑการประเมน
ปฏบต
ครบ
(2)
ปฏบต
บางสวน
(1)
ไมได
ปฏบต
(0)
3.ระยะหลงผาตด(post-op)เนนทมผาตดตองรวมประเมนสภาพผปวยกอน
กบหอผปวย
3.1)ทมวสญญประเมนสภาพผปวยและคาทอหายใจ(onETcT-pice)ใวใน
intensivecareunit2ชม.แรกเนนประเมนรวมกบทมผาตด
3.2)ทมวสญญมการน�าสงผปวยพรอมประสานงานและประเมนสภาพผปวยท
หองพกฟนรวมกบทมผาตด
3.3)ทมแพทยทมวสญญและพยาบาลหองผาตดรวมประเมนภาวะ
CompartmentSyndromeเชนภาวะชา,ซด,ปวดทมอทง2ขางหรอเทาทง2
ขางโดยเนนตองท�าการประเมนทหองพกพนกอนสงผปวยกลบทหอผปวย
3.4)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมเฝาระวงภาวะ
airwayobstructionหลงถอดทอหายใจโดยประเมนทหอผปวย
3.5)วสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมประเมนอาการปวดและดแล
Painmanagementอยางเหมาะสม
3.6)พยาบาลทหอผปวยประเมนภาวะฟองอากาศในกระแสเลอดอาการนอยอาจ
มเวยนศรษะ,แนนหนาอก,หายใจไมสะดวก,ถามมากจะมอาการหายใจหอบ,
ชพจรเรว,SPO2ต�า,cyanosis,หวใจเตนผดจงหวะ
3.7ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมประเมนnerve
examinationอกครงหลงผาตดโดยทดสอบอาการชามอขยบไมได,หรอมชาทเทา
ขยบไมไดหรอไม(โดยประเมนหลงผาตดทหอผปวยภายใน24ชม
งผลลพธ
-ไมมภาวะแทรกซอนหลงผาตด
-ไมมภาวะแทรกซอนจาการจดทาขณะและหลงผาตด
คะแนนรวม
คดเปนรอยละ
ตำรำงท 1 แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFกลมการ
พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ(ตอ)
80 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
ตำรำงท 2 จ�านวนรอยละความคดเหนของทมสขภาพทใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความ
รสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ(จ�านวนผใชแนวปฏบต20คน)
ควำมคดเหนตอแนวปฏบตทำงคลนก
(จ�ำนวนผใชแนวปฏบต 20 คน)
มำก ปำนกลำง นอย
จ�ำนวน (รอยละ) จ�ำนวน (รอยละ) จ�ำนวน (รอยละ)
1.แนวปฏบตมความขาใจงาย 19 95 1 5 - -
2.แนวปฏบตมเนอหามความชดเจน 16 80 4 20 - -
3.แนวปฏบตสามารถน�าไปใชได 20 100 - - - -
4.แนวปฏบตมประโยชนตอหนวยงาน 20 100 - - - -
5.แนวปฏบตสะดวกไมยงยากซบซอน 16 80 4 20 - -
6.ความพงพอใจการใชแนวปฏบต 18 90 2 10 - -
ตำรำงท 3 ปญหาอปสรรคขอเสนอแนะและไดน�าไปปรบปรง(n=4)
ปญหำ อปสรรคกำรปฏบตตำมกำรใชแนวปฏบต จ�ำนวน รอยละ
1.แนวปฏบตควรมไวประจ�าหองทตองท�าการผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF) 2 50
2.ในการเตรยมผปวยกอนผาตดทมผาตดตองรบทราบปญหารวมกนในผปวยแตระคน
กอนเรมการระงบความรสกแบบทวไปทกครง
2 50
ตำรำงท 4 ผลการประเมนการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบทมสขภาพ(n=20)
ผลกำรประเมนกำรใชแนวปฏบตทำงคลนกส�ำหรบทมสขภำพในกำรระงบควำมรสก
แบบทวไปในกำรผำตดใสเหลกทกระดกคอ (ACDF) โรงพยำบำลศรสะเกษ
จ�ำนวน รอยละ
การประเมนแบบคนขอทประกอบดวยระยะกอนขณะผาตดและหลงผาตดพบวา
ในระยะหลงผาตดขอท15ทมผใชแนวปฏบตยงไมไดปฏบตตาม
2 0.16
การประเมนแบบคนขอทประกอบดวยระยะกอนขณะผาตดและหลงผาตดพบวา
ในระยะหลงผาตดขอทขอ21ทมผใชแนวปฏบตยงไมไดปฏบตตาม
2 0.16
81Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ
ตำรำงท 5 ภาวะเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม
ลกษณะของกลม
ตวอยำง (n=22)
กอนใชแนวปฏบต หลงใชแนวปฏบต Chi-Square p
จ�ำนวน รอยละ จ�ำนวน รอยละ df
อตราการเสยชวตหลง
ผาตดภายใน24ชม
(คน)
1 2.77 0 0 18.18 <0.001
ตำรำงท 6 ภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะผาตด
ลกษณะของกลม
ตวอยำง (n=22)
กอนใชแนวปฏบต หลงใชแนวปฏบต Chi-Square p
จ�ำนวน รอยละ จ�ำนวน รอยละ df
ภาวะแทรกซอนจากการ
จดทาขณะผาตด(คน)
1 2.77 0 0 18.18 <0.001
82 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ
เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด
Development of Clinical Practice Guidelines for General Anesthesia
in Patients with Anterior Cervical Discectomy & Fusion to Reduce
Postoperative ComplicationsThanyamai purinai1 RN, CRNA,Dip APNA
Nimnual Muntraporn2 RN,CRNA,MPA,Dip APNA
Abstract: This research aimed to develop and implement clinical nursing practice
guidelinesforgeneralanesthesiainpatientswithanteriorcervicaldiscectomy&fusion
(ACDF) to reducepostoperative complications in srisaket hospital.Theguideline
developmentwasfromtheNationalHealthandMedicalResearchCouncil(NHMRC),
Australia. Evidenceswere searched and synthesized from6medical research and
relatedpapers.TheAGREEIIwasusedtomeasurethevaluesofguidelines.Thefeasibility
of theguidelineswasevaluatedbyusingquestionnaireswhich reviewed forcontent
validityby5experts.Thecontentvalidityindex,CVIwas0.90.Datawerecollected
duringJanuary toDecember2015.Results:1)TheCNPGcomprisedof21items
dividedintothreecategories:Category1Beforeanesthesiaphase,therewas7items;
2)theevaluationofvaluesoftheCNPGbycategoryandthewholewereathighlevels
withthemeanoftotalscorewas81.15.ThismeantthattheCNPGwasworthtobe
used;3)ThefesibilityoftheCNPGtouseinpracticewasatgoodlevel;4)Implementation
byhealthcare teamwasatgood level; and5)Patients’outcomes revealed that the
complicationwithin24hourspostoperationandthecomplicationsduedtopositioning
during and after operationwas not found. The developedCNPG should be used
continuously.
Keywords: clinicalnursingpracticeguideline(CNPG),generalanesthesia,anterior
cervicaldiscectomy&fusion(ACDF)
1Registered Nurse, Senior Professional level, Sisaket hospital.2Registered Nurse, Senior Professional level, The College of Advance Practice Nurse Midwifery Council
83
นพวรรณ เปยซอ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
1รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย
นพวรรณ เปยซอ1 PhD, RN, อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)
บทคดยอ: การวเคราะหขอมลมผลตอความตรงในการสรปทางสถตการเลอกชนดของ
สถตทใชในการวเคราะหขอมลจงควรพจารณาจากค�าถามหรอวตถประสงคการวจยแบบ
วจยและระดบการวดของตวแปรสงทคกคามตอความตรงในการสรปทางสถตไดแก1)พลง
ในการทดสอบต�าเนองจากขนาดตวอยางไมเพยงพอความไมเหมาะสมในการก�าหนดระดบ
นยส�าคญการก�าหนดสมมตฐานหรอการเลอกชนดของสถต2)การละเมดขอตกลงเบองตน
และ3)ความคลาดเคลอนทเกดจากการวเคราะหขอมลโดยเลอกชนดของสถตไมเหมาะสม
ปญหาทพบบอยในการวเคราะหขอมลคอปญหาจากขนตอนของการเกบรวบรวมขอมล
การจดการขอมลวธการวเคราะหขอมลการแปลผลการน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการ
วจย
ค�ำส�ำคญ: ปญหาทพบบอยสถตวเคราะหการวจย
84
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
บทน�ำ
การวเคราะหขอมล(dataanalysis)เปนสวนหนง
ของการออกแบบการวเคราะห(analysisdesign)
ซงเปนองคประกอบของการออกแบบวจย(research
design)และเปนขนตอนส�าคญของกระบวนการวจย
(researchprocess)ทผวจยก�าหนดไวลวงหนาใน
โครงรางการวจยโดยค�านงถงค�าถามวจยแบบวจย
ระดบการวดของตวแปรและขอตกลงเบองตนแตอาจ
มการปรบเปลยนไดหากไมเปนไปตามแผนเชน
มการละเมดขอตกลงเบองตนเปนตนการเลอกใช
สถตในการวเคราะหขอมลทไมเหมาะสมมผลใหเกด
ความคลาดเคลอนของความตรงในการวจย(research
validity)โดยเฉพาะอยางยงในสวนของความตรงใน
การสรปทางสถต(statisticalconclusionvalidity)1
การวเคราะหขอมลเปนการด�าเนนการลด
ขอมลอยางเปนระบบในรปแบบของการจดกลม
จดล�าดบจดกระท�าแปลผลและสรปผลเพอใหได
ค�าตอบของค�าถามวจยวตถประสงคหรอสมมตฐาน
การวจยโดยลกษณะของค�าถามวจยอาจเปนการ
ศกษาสถานการณชนดจ�านวนลกษณะการเปรยบ
เทยบความแตกตางการศกษาความสมพนธการ
ศกษาอทธพลการพยากรณหรอการท�านายโดยขอมล
ทท�าการวเคราะหไดจากการวดตวแปรระดบการ
วดของตวแปรแบงเปน4ระดบคอ1)นามสเกล
(nominalscale)2)อนดบสเกล(ordinalscale)3)
อนตรภาคสเกล(intervalscale)และ4)เรโชสเกล
(ratioscale)ในการวเคราะหขอมลทศกษาจาก
ประชากรคาทวเคราะหไดเรยกวาคาพารามเตอร
ส�าหรบขอมลทศกษาจากตวอยางคาทวเคราะหได
เรยกวาคาสถต
การวเคราะหขอมลเชงปรมาณประกอบดวย
สถตบรรยาย(descriptivestatistics)และสถตอางอง
(inferentialstatistics)สถตบรรยายเปนสถตทใชใน
การสรปขอมลและบรรยายลกษณะทศกษาไดแกการ
นบการวด(การแจกแจงความถรอยละสดสวน)การ
วดแนวโนมเขาส ส วนกลาง(คาเฉลยมธยฐาน
ฐานนยม)และการวดการกระจาย(พสยคาเบยงเบน
มาตรฐานความแปรปรวนสมประสทธความผนแปร)
โดยสามารถศกษาขอมลจากประชากรหรอขอมลจาก
ตวอยางการวเคราะหขอมลไมตองทดสอบสมมตฐาน
ทางสถตเมอศกษาขอมลจากตวอยางจงอางองไปยง
ประชากรไมไดส�าหรบการวเคราะหขอมลดวยสถต
อางองตองมการทดสอบสมมตฐานโดยแบงเปน
การทดสอบชนดพาราเมตรก(parametrictest)ซง
ค�านงถงลกษณะการแจกแจงของประชากรทตวอยาง
ไดรบการสมมาตองมการแจกแจงแบบปกต(normal
distribution)และการทดสอบชนดนนพาราเมตรก
(nonparametrictest)ซงไมค�านงถงลกษณะการ
แจกแจงของประชากร(distributionfree)
การเลอกชนดของสถตทใชในการวเคราะห
ขอมลพจารณาจากค�าถามหรอวตถประสงคการวจย
แบบวจยและระดบการวดของตวแปรดงตารางท1
85
นพวรรณ เปยซอ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
สงคกคำมตอควำมตรงในกำรสรปทำงสถต
สงทคกคามหรอรบกวนความตรงในการสรป
ทางสถตมดงน
1.พลงในการทดสอบต�า(lowstatistical
power)1นนคอผลการวเคราะหขอมลไมพบความ
แตกตางหรอความสมพนธทงทมความแตกตางกน
หรอความสมพนธอยจรงท�าใหผลการวเคราะหไม
ตรงกบความจรง(lowprecision)อาจเนองมาจาก
สาเหตปจจยดงน
1)ขนาดตวอยางไมเพยงพอท�าใหเกด
ความคลาดเคลอนจากการสม(randomerror)และ
ความคลาดเคลอนมาตรฐานของความแปรปรวน
(standarderrorofvariance)เพมขนโอกาสปฏเสธ
สมมตฐานนลจงยากขนแนวทางการแกปญหาคอ
ก�าหนดขนาดตวอยางทเพยงพอโดยอางองจากขนาด
อทธพล(effectsize)ของการศกษาทผานมาตามหลก
การวเคราะหอ�านาจการทดสอบ(poweranalysis)2
หลกการก�าหนดตวอยางเมอทราบประชากร3 หรอ
หลกการทางระบาดวทยา4
2)การก�าหนดระดบนยส�าคญ(typeIerror:
α)ทนอยมากถงแมวาจะท�าใหการวเคราะหขอมลม
ความเชอมนสง(1-α)แตมผลใหเกดความคลาด
เคลอนชนดท2(typeIIerror:β)สงและพลง
(power:1-β)ในการทดสอบต�าการวจยทางการ
พยาบาลโดยทวไปจงก�าหนดระดบนยส�าคญท.05
3)การก�าหนดสมมตฐานแบบไมมทศทาง
(nondirectionalhypothesis)มโอกาสปฏเสธ
ตำรำงท 1 แนวทางการเลอกชนดของการวเคราะหขอมล
วตถประสงค จ�ำนวนกลม/ตวแปร ระดบกำรวด สถตทใช
ศกษาลกษณะกลม 1ตวแปร -
Nominal Frequency(n),percentage,mode
Ordinal Median,percentage,quartile
Interval/ratio Mean
ทดสอบการกระจาย 1ตวแปร -
Nominal Range
Ordinal Range
Interval/ratio Range,SD,S2,Coefficientofvariation(CV)
วเคราะห
2ตวแปร -
Nominal X2
ความสมพนธ Ordinal Spearman’srankcorrelation
Interval/ratio Pearson’sProductmomentcorrelation
เปรยบเทยบ 2กลม อสระNominal
X2
ไมอสระ
อสระOrdinal
Ranksumtes
ไมอสระ Signedranktest
อสระInterval/ratio
Independentt-test
ไมอสระ Pairedt-test
≥3กลม อสระ Interval/ratio ANOVA
ไมอสระ ANOVA
86
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
สมมตฐานนลไดยากกวาสมมตฐานแบบมทศทาง(directionalhypothesis)อยางไรกตามการพจารณาก�าหนดสมมตฐานแบบมทศทางหรอไมมทศทางขนอยกบเหตผลเชงทฤษฎหรอหลกฐานเชงประจกษเชนการศกษาผลของการนวดตอความวตกกงวลของผปวยควรตงสมมตฐานแบบมทศทางเนองจากสามารถอธบายไดตามหลกการเชงทฤษฎวาการนวดมกลไกทสงผลใหความวตกกงวลของผปวยลดลง 4)การเลอกชนดของสถตทไมเหมาะสมในการวเคราะหขอมลท�าใหเกดความคลาดเคลอนในการสรปผลซงจะสงผลตอความถกตองในการตอบค�าถามการวจยผวจยจงตองศกษาและเขาใจอยางถองแทเกยวกบหลกการและแนวทางในการวเคราะหขอมลรวมทงพจารณาความสอดคลองกบค�าถามวจยแบบวจยและระดบการวดของตวแปร 2.การละเมดขอตกลงเบองตน(violationofassumption)1,5สถตวเคราะหแตละชนดมขอตกลงเบองตนทแตกตางกนปญหาทพบไดบอยคอการละเมดขอตกลงเบองตนเรองการแจกแจงของขอมลเปนแบบปกตซงสวนใหญผวจยไมไดรายงานผลการทดสอบขอตกลงเบองตนไวในรายงานวจยอยางไรกตามสามารถสงเกตไดจากการน�าเสนอขอมลคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานซงหากพบวาคาเบยงเบนมาตรฐานใกลเคยงกบครงหนงหรอมากกวาครงหนงของคาเฉลยบงชวาสมประสทธความผนแปร(coefficientofvariation:CV)มคามากแสดงวาขอมลนาจะมความเบ(skewness)หรอความโดง(kurtosis)ไมเหมาะสมกบการใชสถตชนดพาราเมตรกหากผวจยยงคงวเคราะหดวยสถตชนดพาราเมตรกจะท�าใหเกดความคลาดเคลอนในการสรปดงนนผวจยควรน�าเสนอผลการทดสอบขอตกลงเบองตนโดยสรปกอนน�าเสนอผลการวเคราะหเพอ
ตอบวตถประสงคหรอทดสอบสมมตฐาน
3.Fishingtheerrorrateproblemท�าใหเกด
ความคลาดเคลอนชนดท1(typeIerror)1เมอผวจย
ท�าการเปรยบเทยบคาเฉลยหลายๆครงหรอวเคราะห
ความสมพนธจากขอมลทมตวแปรจ�านวนมาก
ตวอยางเชนการวจยมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบ
คาเฉลยของตวแปรในตวอยาง3กล มซงควร
วเคราะหดวยสถตANOVAแตหากผวจยท�าการ
วเคราะหขอมลดวยสถตIndependentt-testสามครง
เพอเปรยบเทยบคาเฉลยของตวแปรระหวางตวอยาง
กลมท1และ2,กลมท1และ3,กลมท2และ3จะ
ท�าใหเกดความคลาดเคลอนมากขนจงเรยกวา
Fishingtheerrorrate
ปญหำทพบบอยในกำรวเครำะหขอมล
การวเคราะหขอมลเปนการจดการขอมลอยาง
เปนระบบภายหลงเสรจสนการเกบรวบรวมขอมล
เพอจดเตรยมใหพรอมเขาสการวเคราะหการแปลผล
และการน�าเสนอหรอเผยแพรผลงานวจยปญหาทพบ
บอยในการวเคราะหขอมลมดงน
1)การเกบรวบรวมขอมล(datacollection)
ปญหาทพบบอยในขนตอนการเกบรวบรวมขอมลคอ
อตราการไมตอบกลบ(nonresponserate)สงในกรณ
ทเปนการศกษาแบบตดขวาง(cross-sectional
study)หรอมการสญหาย(dropout)ของตวอยางใน
กรณทมการตดตามเกบรวบรวมขอมลมากกวาหนง
ครงในการศกษาระยะยาว(longitudinalstudy)หรอ
การศกษาเชงทดลองนอกจากนยงพบวาการเกบ
รวบรวมขอมลไมสอดคลองกบประชากรทศกษาหรอ
ไมเปนไปตามเกณฑคดเขาตวอยางเชนประชากรท
ศกษาเปนผสงอายแตผวจยเกบรวบรวมขอมลใน
ผใหญดวยเปนตน
87
นพวรรณ เปยซอ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
2)การจดการขอมล(datamanagement)ภายหลงทการเกบรวบรวมขอมลสนสดลงโดยปกตผวจยจะเรมจดการขอมลดบทเกบรวบรวมมาท�าการประมวลขอมล(dataprocessing)ขนตอนทส�าคญในการประมวลขอมลคอบรรณาธกร(editing)เปนการตรวจสอบความครบถวนสมบรณความถกตองและเปนไปตามขอตกลงรวมทงการก�าหนดรหสและการลงรหสโดยมประเดนปญหาทพบบอยคอความสบสนในการลงรหสและการกลบคะแนนในกรณทเปนค�าถามเชงลบทผานมาพบวามผวจยทท�าการกลบคะแนนลงในขอมลดบจากแบบสอบถามทไดท�าการเกบรวบรวมขอมลแลวจงลงขอมลในฐานขอมลในคอมพวเตอรซงบอยครงทพบความผดพลาดจากการกลบคะแนนตามวธการดงกลาวแนวทางในการแกปญหาคอลงขอมลในฐานขอมลตามรหสทผวจยก�าหนดแลวจงใชค�าสงrecodeในโปรแกรมวเคราะหขอมลเพอท�าการกลบคะแนน นอกจากนแนวทางหนงในการตรวจสอบความถกตองของการลงขอมลกอนท�าการวเคราะหสามารถท�าไดโดยการใชโปรแกรมวเคราะหขอมลส�าเรจรปวเคราะหคาความถคาต�าสดและคาสงสดจะชวยใหผวจยทราบวาการลงขอมลดงกลาวถกตองตามขอมลจรงหรอเปนไปตามรหสทผวจยก�าหนดหรอไม 3)การวเคราะหขอมล(dataanalysis)การวเคราะหขอมลตองใหครบตามวตถประสงคหรอสมมตฐานทก�าหนดไวและในการเลอกใชสถตวเคราะหตองค�านงถงค�าถามวจยระดบการวดของตวแปรและแบบวจยดงตวอยางตอไปน การวเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายในเรองการนบการวดเชนการจดกล มขอมลรายไดของตวอยางหากผวจยแบงรายไดเปน2กลมคอมากกวา2หมนบาทตอเดอนและนอยกวา2หมนบาทตอ
เดอนผทมรายไดเทากบ2หมนบาทจะไมอยในกลมใด
ปญหาทพบอกประเดนหนงคอคารอยละ
1)หากจ�านวนตวอยางนอยมากอาจไมจ�าเปนตอง
วเคราะหคารอยละ2)การน�าเสนอคารอยละผลรวม
ตองมคาไมเกน100.0และไมนอยกวา100.03)
ส�าหรบขอค�าถามทเปดโอกาสใหตอบไดมากกวาหนง
ค�าตอบควรใชจ�านวนผตอบทงหมดเปนคาเทยบ
1004)ในการเปรยบเทยบคารอยละของขอมลทม
การจ�าแนกสองทางจ�านวนรวมทใชเทยบ100ควร
เปนจ�านวนรวมในแนวตวแปรอสระ
การวเคราะหแนวโนมเขาส สวนกลางหรอ
คาตวกลางเปนการบอกลกษณะเบองตนของขอมล
การค�านวณคาเฉลยใชคาสงเกตทกคาจงเปนตวกลาง
ทมความเสถยรมากทสดอยางไรกตามในการน�าเสนอ
ผลในเชงเปรยบเทยบคาเฉลยตองอยบนฐานคะแนน
เตมเดยวกนอกประการหนงคอลกษณะธรรมชาต
ของขอมลบางชนดไมมการแจกแจงเปนแบบปกต
เชนรายไดและหากการทดสอบยนยนวาขอมลไมม
การแจกแจงแบบปกตการวเคราะหคาตวกลางท
เหมาะสมคอมธยฐาน
การวเคราะหขอมลโดยใชสถตอางองทเปนการ
ทดสอบแบบพาราเมตรกต องมการตรวจสอบ
ขอตกลงเบองตนในกรณการทดสอบการแจกแจง
ของขอมลว าเปนแบบปกตหรอไมหากจ�านวน
ตวอยาง50 ขนไปสามารถใชวธKolmogorov
Smirnovtestแตหากจ�านวนตวอยางนอยกวา50
ควรใชวธShapiroWilktestในกรณทพบวาขอมลไมม
การแจกแจงเปนแบบปกตในทางปฏบตหากพบวาม
คาoutlierทสามารถพจารณาตดออกแลวท�าการ
ทดสอบใหมพบวาขอมลมการแจกแจงเปนแบบปกต
และอาจพจารณารวมกบhistogramจะเปนขอมล
ทชวยใหผวจยสามารถตดสนใจเลอกใชสถตแบบ
พาราเมตรกหรอนนพาราเมตรกไดอยางเหมาะสม
88
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ในบางครงผ วจยตองปรบเปลยนแผนการ
วเคราะหขอมลซงสวนใหญเนองมาจากการละเมด
ขอตกลงเบองตนของการวเคราะหสถตนนๆหรอ
พบวาขอมลในระยะกอนทดลองของกลมควบคมและ
กลมทดลองแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต
ผ วจยตองใชการวเคราะหความแปรปรวนรวม
(ANCOVA)แทนการทดสอบท(t-test)อยางไร
กตามผวจยตองทบทวนและปรบวตถประสงคของ
การศกษาใหสอดคลองกบการวเคราะหขอมล
การวเคราะหเชงสาเหต(causalanalysis)เปน
อกขอจ�ากดทพบบอยในการศกษาเชงส�ารวจหรอการ
ศกษาเชงระบาดวทยาแบบRetrospectiveCase
Controlซงผวจยควรระบในรายงานวจยวาเปนขอ
จ�ากดของแบบวจยทหากพจารณาตามหลกการแลว
จะไมสามารถสรปความสมพนธ เชงเหตผลได
เนองจากเปนการเกบรวบรวมขอมลเพยงครงเดยว
หรอเปนการศกษาจากขอมลยอนหลง
การทดสอบแบบนนพาราเมตรกทใชบอยใน
การวจยทางการพยาบาลคอการทดสอบไคสแควร
(Chi-squaretest)หากมการละเมดขอตกลงเบองตน
ผวจยตองท�าการยบรวมกลมยอยทมความหมายไป
ในทางเดยวกนเขาดวยกนหรออางองตามทฤษฎไมใช
ยบรวมกลมยอยทมคาความถคาดหวง(expected
frequency)นอยเขาดวยกนส�าหรบการวเคราะห
Fisher’sexactprobabilitytestเปนการทดสอบโดย
การเปรยบเทยบคาความนาจะเปนไมมการค�านวณ
คาไคสแควรการน�าเสนอผลการวเคราะหจงไมมคา
สถตไคสแควรปรากฎอย
4)การแปลผลการวเคราะหขอมล(interpre-
tationofdata)ในการแปลผลการวเคราะหขอมล
ผ วจยควรพจารณาทงความมนยส�าคญทางสถต
(statisticalsignificance)และความมนยส�าคญทาง
คลนก(clinicalsignificance)กลาวคอความมนย
ส�าคญทางสถตทพบจากผลการวเคราะหขอมลอาจ
ไมไดสะทอนถงความมนยส�าคญทางคลนกเชนผล
การวเคราะหขอมลพบวากลมทดลองมความดน
โลหตภายหลงไดรบโปรแกรมนอยกวากอนไดรบ
โปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถตแตหากการ
เปลยนแปลงระดบความดนโลหตทลดลงอยางมนย
ส�าคญทางสถตนนยงอยในเกณฑสงอาจไมแสดงถง
ความมนยส�าคญทางคลนกนอกจากนผวจยตองแปล
ผลการวเคราะหขอมลใหเหมาะสมตามหลกการเชง
สถตของสถตแตละชนดและสอดคลองกบค�าถามวจย
วตถประสงคหรอสมมตฐานของการวจย
5)การน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการวจย
(presentationanddisseminationofresults)
การน�าเสนอคาของโอกาสในการตดสนใจสรป
ผลอางอง(probabilityvalue:p-value)ในปจจบน
นยมรายงานผลp-valueจากคาจรง(มกใชทศนยม
3ต�าแหนง)ทเปนผลจากการวเคราะหขอมลเชนp=
.034มากกวาการรายงานคาทแสดงระดบคอp<.05
ส�าหรบคาpทเทากบ.000ใหรายงานผลเปนp<
.001เนองจากพนทในการปฏเสธสมมตฐานนล
นอยมาก
ความคลาดเคลอนทพบบอยในการน�าเสนอ
ผลการวเคราะหขอมลมทงความคลาดเคลอนการ
สะกดค�าการใชสญลกษณทางสถตทไมสอดคลองกน
การน�าเสนอขอมลตวเลขและคาสถตทไมสอดคลอง
กนขาดขอมลสถตทจ�าเปนในตารางน�าเสนอผลการ
วจยหากมการใชอกษรยอหรอรหสตองระบความ
หมายหรอค�าเตมทายตารางหมายเหตทายตารางโดย
ทวไปเปนการเสนอความหมายการก�าหนดรหส
ตวแปรหนหรอระดบนยส�าคญตวอยางความคลาด
เคลอนในการเผยแพรผลการวจยเชนผวจยตองการ
89
นพวรรณ เปยซอ
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
น�าเสนอ“คาสถตt”แตระบวา“t-test”ซงมความ
หมายแตกตางกนดงนนจงจ�าเปนตองมความละเอยด
รอบคอบในทกขนตอนของการวเคราะหขอมล
โดยสรปผวจยควรเลอกชนดของสถตทเหมาะ
สมในการวเคราะหขอมลโดยพจารณาจากค�าถาม
หรอวตถประสงคการวจยแบบวจยและระดบการวด
ของตวแปรและค�านงถงสงคกคามตอความตรงใน
การสรปทางสถตทส�าคญคอพลงในการทดสอบต�า
และการละเมดขอตกลงเบองตนรวมทงจดการปญหา
ทพบบอยในขนตอนของการเกบรวบรวมขอมลการ
จดการขอมลวธการวเคราะหขอมลการแปลผล
การน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการวจย
เอกสำรอำงอง
1. Burns N, Grove SK. The Practice of nursing
research: Appraisal, synthesis, and generation of
evidence. 7thed.St.Louis:Saunders;2013.
2. CohenJ.Statistical power analysis for the behavioral
sciences. 2nd ed. New Jersey: Lawrence Erlbaum
Associates,Publishers;1988.
3. CochranWG.Sampling Techniques.3rd ed.New
York:JohnWiley&Sons;1977.
4. KelseyIL.Methods in Observational Epidemiology
and Biostatistics. New York: Oxford University
Press;1986.
5. Plichta SB, Kelvin EA, Munro BH. Statistical
methods for health care research.6thed.Philadelphia:
WoltersKluwerHealth/LippincottWilliams&Wilkins;
2013.
90
การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
Statistical Analysis and Common ProblemsNoppawan Piaseu1 PhD, RN, Dip. ACNP
Abstract: Dataanalysis results instatisticalconclusionvalidity.Typesofstatistical
analysisshouldbeselectedasappropriateforresearchquestionsorresearchobjectives,
researchdesign,andlevelsofmeasurement.Threatstostatisticalconclusionvalidity
include:1)lowstatisticalpowerduetoinadequatesamplesize,inappropriatelevelof
significance,hypothesisortypeofstatisticalanalysis,2)violationofassumption,and
3)fishingtheerrorrateproblem.Commonproblemsindataanalysisareintheprocess
ofdatacollection,datamanagement,dataanalysismethod,interpretation,presentation
ordisseminationofresearch.
Keywords: commonproblems,statisticalanalysis,research
1Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine, Ramathibodi Hospital, Mahidol University
91Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
คำ�แนะนำ�สำ�หรบผเขยน
“วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย”ไดรบการอนญาตจากสภาการพยาบาลโดย
นายกสภาการพยาบาล(รศ.ดร.ทศนาบญทอง)และโดยความเหนชอบของบรรณาธการวารสาร(รศ.ดร.
สายพณเกษมกจวฒนา)ใหสามารถใชแนวทางการจดท�าวารสารตามรปแบบของ“วารสารสภาการพยาบาล”
ไดดงนนในสวนของ“ค�าแนะน�าส�าหรบผเขยน”นจงเปนไปตามรปแบบของวารสารสภาการพยาบาลดงกลาว
กองบรรณาธการฯใครขอขอบพระคณมาณทน
การเตรยมตนฉบบ
1.ต นฉบบต องพมพ ด วยคอมพวเตอร
โปรแกรมไมโครซอฟเวรดวนโดวใชตวอกษรAngsana
UPCขนาด16pointและใชกระดาษพมพขนาดA4
เวนหางจากขอบ1นวโดยรอบความยาวไมควรเกน
12หนา(ไมรวมเอกสารอางอง)ในหนงหนามความ
ยาวประมาณ27บรรทดการใชศพทภาษาองกฤษใน
เนอหาใหใชตวเลกทงหมดยกเวนชอเฉพาะ
2.ชอเรองพมพไวหนาแรกตรงกลางชอ
ผเขยนพรอมทงคณวฒอยใตชอเรองเยองไปทางขวา
มอโดยทงชอเรองและชอผเขยนตองมภาษาองกฤษ
ก�ากบสวนต�าแหนงทางวชาการและสถานทท�างาน
ของผเขยนและระบสถานะของรายงานการวจยกรณ
เปนสวนหนงของวทยานพนธใหพมพไวเปนเชงอรรถ
ในหนาแรกทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ
3.ทงบทความทางวชาการและรายงานการ
วจยตองมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ
(จ�านวนไมเกน300ค�า)พรอมทงค�าส�าคญ(key
words)ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ
4.การล�าดบหวขอในการเขยนรายงานเพอ
การตพมพใหเรยงหวขอตามล�าดบดงน
4.1รายงานการวจย(Researchreport)
ประกอบดวย
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- ความเปนมาและความส�าคญ
- วตถประสงค/เปาหมาย
- ระเบยบวธวจย
- จรยธรรมการวจย
- การวเคราะหขอมล
- ผลการวจย
- อภปรายผล
- ขอเสนอแนะในการน�าไปใช
- เอกสารอางอง
4.2โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต
(Capstoneproject)
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- ความเปนมาและความส�าคญ
- วตถประสงค/เปาหมาย
- วธการด�าเนนโครงการ
- การวเคราะหขอมล
- ผลการด�าเนนโครงการ
- อภปรายผล(ปจจยสงเสรมและ
ปจจยทเปนอปสรรคในการด�าเนนโครงการ)
- ขอเสนอแนะในการน�าไปใช
- เอกสารอางอง
4.3การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ
(Systematicreview)
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- ความเปนมาและความส�าคญ
- วตถประสงคของการทบทวนวรรณกรรม
92 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
- วธการทบทวนวรรณกรรม
- การสบคนหลกฐานเชงประจกษ
- การประเมนคณภาพและคดเลอก
วรรณกรรม
- การวเคราะหขอมล
- การน�าเสนอผล
- ขอจ�ากดของการทบทวนวรรณกรรม
- ขอเสนอแนะในการน�าผลไปใช
- เอกสารอางอง
4.4การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก
(Developmentofclinicalpracticeguidelines)
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- ความเปนมาและความส�าคญ
- เปาหมายของการพฒนาแนวปฏบต
- แนวคดการพฒนาแนวปฏบต
- วธการพฒนาแนวปฏบต
- การสบคนหลกฐานเชงประจกษ
- การประเมนคณภาพและคดเลอก
หลกฐาน
- แนวปฏบตทพฒนาขน
- ขอเสนอแนะในการน�าแนวปฏบต
ไปใช
- ขอจ�ากดในการพฒนาแนวปฏบต
- เอกสารอางอง
4.5รายงานกรณศกษา(Casereport)
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- บทน�า
- ตวอยางกรณศกษา
- การวเคราะหตวอยางกรณศกษา
- สรปและอภปราย
- ขอคดเหนและขอเสนอแนะ
- เอกสารอางอง
4.6บทความวขาการ(Academicarticle)
- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)
- บทน�า
- เนอเรอง
- บทสรป
- ขอคดเหนและขอเสนอแนะ
- เอกสารอางอง
5.จ�านวนเอกสารอางองทายบทความหรอ
รายงานการวจยไมควรเกน20เรอง
6.ถามตารางหรอแผนภมควรพมพแยก
ตารางละ1แผนและใหระบในเนอเรองดวยวาจะ
ใสตารางหรอแผนภมไวทใด
7.ภาพประกอบถาเปนภาพลายเสนใหเขยน
ดวยหมกด�าบนกระดาษอารตเสนขนาดพองามถา
เปนภาพถายใหใชขนาดโปสการดเขยนหมายเลข
ล�าดบภาพและลกศรแสดงดานบนและดานลางของ
ภาพดวยดนสอทหลงภาพเบาๆทงภาพประกอบเรอง
และตารางตองแยกไวตางหากแตในเนอเรองตอง
บอกวาจะใสรปและตารางไวทใด
การเขยนเอกสารอางอง
การ เข ยนเอกสารอ างอ ง ใช ตามระบบ
แวนคเวอรโปรดสงเกตชนดของตวอกษรเครองหมาย
วรรคตอนและชองไฟของตวอยางตางๆทแสดง
ตอไปน
1.การอางองจากวารสาร
1.1การอางองจากวารสารทไดมาตรฐาน
ทวไป
รปแบบพนฐาน
นามสกลของผเขยนอกษรยอชอผเขยน.
ชอเรอง.ชอยอของวารสารป-เดอน-วนวนทพมพ;ล�าดบ
ป(volume):เลขหนาแรก-หนาสดทายของเรอง.
93Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ตวอยาง1. VegaKJ,PinaI,KrevskyB.Hearttransplantation
inassociatedwithanincreaseriskforpancreatico-
biliarydisease.Ann Intern Med 1996;124(11):
980-3.
1.2กรณมผเขยนเกน6คนใหใสรายชอ
ของผเขยน6คนแรกแลวตามดวยetal.
ตวอยาง2. Parkin DM, Clayton D, Black RJ, Masuyer E,
FriedlHP,LvanovE,etal.Childhoodleukemiain
EuropeafterChemobyl :5year followup. Br J
Cancer 1996:1006-12.
โปรดสงเกต
1. ชอของเรองจะใชตวพมพเลกทงหมด
ยกเวนอกษรตวแรกและชอเฉพาะ
2. ชอวารสารจะใชเปนชอยอโดยตองเปน
ไปตามทก�าหนดไวในindexMedicusซงจะหาด
ไดตามหองสมดใหญทวไปเชนตามโรงเรยนแพทย
หรอคนดจากInternetเวบไซดของNationalLibrary
ofMedicineทhttp://www.nlm.nlm.nih.gov.และ
ไมมการใชเครองหมายวรรคตอนกบชอยอของ
วารสาร
3. ระหวางชอยอวารสารกบปทพมพไมม
เครองหมายวรรคตอนใดๆคนอย
4. เครองหมายวรรคตอนทใช แสดง
ประกอบดวย
, ใชคนระหวางชอผเขยน
. ใชหลงค�ายอชอผเขยนคนสดทาย
หรอหลงค�าวาetalหลงชอเรองและทายสดของ
ประโยค
; คนระหว างป ค.ศ. ทพมพ กบ
volumeของหนงสอโดยไมมชองวางคนหนาหรอหลง
เครองหมาย
: ใชคนระหวางvolumeกบเลขหนา
โดยไมมชองวางคนหนาหรอหลงเครองหมาย
- ใช คนระหว างเลขหนาแรกกบ
หนาสดทายของเรองทน�ามาอางองและไมมชองวาง
คนหนาหรอหลงเครองหมาย
5. ตวเลขหนาใชตวเตมส�าหรบหนาแรก
และตวยอส�าหรบหนาสดทายเชน980-3แทนท
จะเปน980-983หรอเปน788-93แทนทจะเปน
788-793
1.3กรณผเขยนเปนหนวยงาน
ตวอยาง3. TheCardiacSocietyofAustraliaandNewZealand.
Clinical exercise stress testing. Safety and
performanceguidelines.Med J Aust 1996;164:
282-4.
1.4กรณทไมมชอผเขยน
ตวอยาง4. CancerinSouthAfrica[editorial].S Africa Med J
1994;84:15.
1.5กรณทเปนฉบบเสรม
ตวอยาง5. ShenHM,Zhang QF.Risk assessment of nickel
carcinogenicity and occupational lung cancer.
Environ Health Perspect 1994; 102 Suppl 1:
257-82.
1.6กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอย
(issue)ทมฉบบเสรม(Supplement)
ตวอยาง6. Payne Dk, Sulivan MD, Massie MJ. Womens
psychological reactions to breast cancer Semin
Oncol1996;23(1Suppl2):88-97.
1.7กรณเอกสารอางองทเปนvolume
ซงแบงเปนตอนๆ
94 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ตวอยาง7. Oxben T, Nacitarhan S, Tuncer N. Plasma and
urinesialicacidinnon-insulindependentdiabetes
mellitus. Ann Clin Biochem 1995;32(Pt 3):
303-6. (กรณนถาเปนภาษาไทยกคงใชในวงเลบวา
(ตอนท3)
1.8กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอยซงแบงเปนตอนๆ ตวอยาง8. Poole GH, Mills SM. One hundred consecutive
casesofflaplacerationsoftheleginagingpatients.
N Z Med J 1994;107(986Pt1):377-8.
1.9กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอยแตไมมvolume ตวอยาง9. TuranI,WredmarkT,Fellander-TsaiL.Arthro-
scropic ankle arthrodesis in rheumatoid arthritis.
Clin Orthop 1995;(320):110-4.
1.10 กรณเอกสารอางองเปนบทความในวารสารทไมแบงยอยเปนทงvolumeหรอissue ตวอยาง10.BrowellDA,LennardTW.Immunologicstatusof
thecancerpatientandtheeffectsofbloodtransfusion
on antitumor responses. Curr Opin Gren Surg
1993.:325-33.
1.11 กรณเอกสารอางองทมเลขหนาเปนอกษรโรมน ตวอยาง11.Fisher GA, Sikic Bl. Drug resistance in clinical
oncologyandhematology. Introduction.Hematol
Oncol Clin North Am 1995 Apr;9(2):xi-xii.
1.12 กรณเอกสารอางองเปนคอลมนเฉพาะซงไมจดเปนนพนธตนฉบบอาจแสดงชนดของเอกสารไดตามความจ�าเปนภายในเครองหมาย[]เช น เป นบทความบรรณาธการจดหมายหรอบทคดยอ:
ตวอยาง
12.Enzensberger W.Fisher PA. Metronome in
Parkinson’sdiseases[letter]. Lancet 1996;347-
1337.
ตวอยาง
13.Clement J,DeBockR.Hematological complica-
tionsofhantavirusnephropathy(HVN)[abstract].
Kidney Int 1992,42:1285.
2.เอกสารอางองทเปนหนงสอ
2.1หนงสอทมผเขยนเปนสวนตว
ตวอยาง
14.RingsvenMK,BondD.Gerontology and leadership
skills for nurses. 2nd ed. Albany (NY): Delmar
Publishers;1996.
ตวอยาง
15.Norman IJ, Redfern SJ, editors. Mental health
care for elderly people. New York: Churchill
Livingstone;1996.
2.2หนงสอทมผเขยนเปนหนวยงานและเปน
ผพมพ
ตวอยาง
16. InstituteofMedicine(US).Looking at the future
of the Medicaid program. Washington: The
Institute;1992.
ตวอยาง
2.3เอกสารอางองเปนบทหนงในหนงสอ
ตวอยาง
17.PhillipsSJ.WhisnantJP,Hypertensionandstroke.
In:LaraghJH,BrennerBM,editors.Hypertension:
pathophysiology, diagnosis, and management.
2nded.NewYork:RavenPress;1995.P.465-78.
2.4เอกสารอางองทเปนหนงสอประกอบการ
ประชม(Conferenceproceeding)
95Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016
ตวอยาง18.KimuraJ,ShibasakiH,editors.Recentadvancesin
clinicalneurophysiology.Proceedings of the 10th
International Congress of EMG and Clinical
Neurophysiology;1995Oct15-19;Kyoto,Japan,
Amsterdam:Elsevier;1996.
2.5เอกสารสรปผลการประชม(Conference
paper)
ตวอยาง19.Bangtsson S, Solheim BG. Enforcement of data
protection, privacy and security in medical
informatics,In:LunKC,DegouletP,PiemmeTE,
RienhoffO,editors.MEDINFO 92. Proceedings
of the 7th World Congress on Medical Informatics;
1992Sep6-10;Geneva,Switzerland.Amsterdam:
North-Holland;1992.P.1561-5.
2.6เอกสารอางองทเปนรายงานทางวชาการ
(Scientificortechnicalreport)
2.6.1 เอกสารทจดพมพโดยหนวยงานท
จดท�ารายงาน
ตวอยาง20.SmithP,GolladayK. Payment for durable medical
equipment billed during skills nursing facility
stays.Final report. Dallas(TX);Dept.ofHealth
and Human Services (US), Office of Evaluation
and Inspections; 1994Oct.ReportNo:HHSIG-
OE169200860.
2.6.2 เอกสารทจดพมพโดยหนวยงานท
จดท�ารายงาน
ตวอยาง21.Field MJ, Tranquanda RE, Feasley JC, editors.
Health services research: work force and educational
issues. Washington: National Academy Press;
1995.ContractNo.:AHCPR282942008.sponsored
bytheAgencyforHealthCarePolicyandResearch.
2.7เอกสารอางองเปนบทวทยานพนธ
ตวอยาง22.KaplanSJ. Post-hospital home health care: the
elderly access and utilization [dissertation]. St.
Louis(MO):WashingtonUniv.;1995.
3.เอกสารอางองในรปแบบอน
3.1เอกสารอ างอ ง เป นบทความใน
หนงสอพมพ
ตวอยาง23.LeeG.Hospitalizations tied to ozone pollution:
study estimates 50,000 admissions annually.
The Washington Post 1996 Jun 21: Sect.A:3
(col.5).
3.2เอกสารอางองสอโสตทศน
ตวอยาง24.HIV + AIDS: the fact and the future[videocas-
sette].St.Louis(MO):Mosby-yearBook;1995.
3.3เอกสารอางองเปนพจนานกรมตางๆ
ตวอยาง25.Stedman’smedicaldictionary.26thed.Baltimore:
Williams&Wilkins;1995.Apraxia;p.119-20.
4.เอกสารอางองทยงไมมการตพมพ
4.1เอกสารอางองเปนหนงสอทรอการตพมพ
ตวอยาง 26.Leshner Al, Molecular mechanisms of cocaine
addiction. N Eng J Med. Inpress1996.
5.การอางองจากจากสอหรอวสดอเลกโท
รนก
5.1วารสารในรปอเลกโทรนก
รปแบบพนฐาน
ชอผแตง.ชอเรอง.ชอวารสาร[ประเภท
ของวสด]ปเดอน[ปเดอนวนทอางอง];volume
(issue):[จ�านวนsacreens],ทมา:addressของแหลง
สารสนเทศ
96 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559
ตวอยาง 27.More SS. Factors in the emergence of infectious
disease. Emerg Infect Dis [serial online] 1995
Jan-Mar[cited1996June5];1(1):[24screens].
Available from: URL: http://www.cdc.gov/nci-
dod/EID/eid.htm.
5.2Monographในรปอเลกโทรนก
ตวอยาง 28.CDI, clinical dermatology illustrated[monograph
on CD-Rom]. Reeves JRT, Maibach HCMFA
Multimedia Group, producers.2nded.Version2.0
SanDiego:CMEA;1995
5.3สงอางองทเปนComputerfile
ตวอยาง29.Hemodynamicsill:theupsanddownsofhemody-
namic [computerprogram]. Version2.2Orlando
(FL):ComputerizedEducationalSystems;1993..
6.สงอางองทเปนภาษาไทย
การเขยนแบบอางองเชนเดยวกบตางประเทศ
ยกเวนจะเรมทชอผเขยนและตามดวยนามสกล
ตวอยางภาษาไทย
.......Tensionheadacheการปวดศรษะเกด
จากความเครยดปวดทวๆไปหนาผากตนคออาจ
ปวดไปถงหวไหลและระหวางสะบกสองขางทงนเปน
เพราะกลามเนอหดเกรง11. สมพรบษราทจ.การรกษาโรคประสาทดวยยา.วารสาร
ผสงใชยา2548;8(1):7-11.
2. ยคลธรสภมารส.การดแลเบาหวานทเทา.วารสาร
สภาการพยาบาล2549;21(2):5-16.
3. สภารตน คงบญ,ชมชนสมประเสรฐ,สายพณ
เกษมกจวฒนา.การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาล
เพอปองกนแนวพลดตกหกลมในผปวยจตเวชสงอาย
ระหว างรบการรกษาในโรงพยาบาล. วารสาร
สภาการพยาบาล2549;21-(2):63-72
หมายเหต
- ผทจะสงตนฉบบลงในวารสารฯจะตองเปน
สมาชกวารสารการปฏบตการพยาบาลและการ
ผดงครรภไทยดวย
- การพจารณาผลงานทสงตพมพในวารสาร
การปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย
กองบรรณาธการจะสงผลงานใหผทรงคณวฒซงเปน
ผเชยวชาญในสาขานนเปนผประเมนผลงานกอน
- กรณทไดรบทนสนบสนนการท�าวจยใหระบ
แหลงใหทนสนบสนนดวย
- สงตนฉบบ2ชดไปยงชอและทอยตอไปน
บรรณาธการวารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย
สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง(ประเทศไทย)
อาคารนครนทรศรกระทรวงสาธารณสข
ถนนตวานนท
อ�าเภอเมองนนทบรจงหวดนนทบร11000
ทานสามารถสงตนฉบบไดทางemail:apnsthai@gmail.comไดอกทางหนงดวย
ใบสมครสมาชก วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย
Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice ประเภท ( ) บคคล (นางสาว/นาง/นาย) ……………..…………… นามสกล ……..………………… เลขทสมาชกสมาคม ………………
( ) หนวยงาน/ บรษท (ระบ) …………….………………………..…..………………………..………………………..………………………. ทอย……………………..………………………………………..…………………………………………………………..……………………….. e-mail: …………………………………………………….โทรศพท.........................................มอถอ.................................... มความประสงคจะสมครเปนสมาชกวารสารปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ดงน ก าหนดวาระการออกวารสาร (ปละ 2 ฉบบ)
ฉบบท 1 ( ) มกราคม-มถนายน ฉบบท 2 ( ) กรกฎาคม-ธนวาคม
สมครเปนสมาชก มก าหนด ………. ป เรมตงแตฉบบท ……….…ป………….. ถงฉบบท ……………ป……..….. @ คาสมาชกส าหรบสมาชกสมาคม APN /วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย ( ) 1 ป 300 บาท ( ) 3 ป 800 บาท ( ) 5 ป 1,200 บาท @ คาสมาชกส าหรบผไมใชสมาชกสมาคม APN /วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย ( ) 1 ป 400 บาท ( ) 3 ป 1,000 บาท ( ) 5 ป 1,500 บาท
___________________________________________________________________________________________
ขาพเจาไดสงคาสมาชกจ านวน ………....………………... บาท มาช าระพรอมนแลว โดย ( ) เงนสด (เฉพาะทช าระเงนดวยตนเองทสภาการพยาบาล)
( ) เงนสด โอนเงนเขาบญชออมทรพย ธนาคารกรงไทย จ ากด (มหาชน) ชอบญช สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (วารสาร) เลขท 142-019768-1
ขอใหผรบผดชอบจดสงวารสารใหขาพเจาตามทอย ทบาน หรอ ทท างาน (เลอกอยางใดอยางหนง) ดงน ทบาน ชอ …………………………………………….………………..….. นามสกล ……………………………….…………………………….……….. บานเลขท ……………… หมท ………… ถนน ……..………………………………………. ต าบล ……………………………….………… อ าเภอ …………..……………………………………….จงหวด .………………………………. รหสไปรษณย ………………………………. ทท างาน ชอ ………………………….………………….. นามสกล ……………………………………หนวยงาน .......................................................... แผนก............................................………เลขท...............หมท......... ถนน…………………………………….ต าบล ............................. อ าเภอ.....................................................จงหวด............................................................ .รหสไปรษณย.....................................
สงใบสมครวารสารดวยตวเอง หรอสงทางไปรษณย ท สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย) อาคารนครนทรศร ในกระทรวงสาธารณสข อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 และสามารถ Download ใบสมครสมาชกวารสารและแบบช าระเงนทางธนาคารไดทเวบไซต www.apnthai.org โทรศพท 02-1495635 และโทรสาร 02-9510150
แบบฟอรมสงบทความเพอลงตพมพ
วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย
ชอ-นามสกลผเขยน/ชอแรก (First author) ภาษาไทย ............................................................................................................................................................ ภาษาองกฤษ ............................................................................................................................................................ ต าแหนง................................................................................... คณวฒ ................................................................... สถานทท างาน.......................................................................................................................................................... เลขท...................หมท .............ต าบล.......................................................อ าเภอ..................................................... จงหวด............................................................................. รหสไปรษณย.................................................................. โทรศพทมอถอ ..................................................................โทรศพททท างาน........................................................... ทอยอเมลทตดตอไดสะดวก ..................................................................................................................................... ผเขยนชอแรกท าหนาทเปนผเขยน/ตดตอวารสาร (Corresponding author) ดวยหรอไม ใช ไมใช หากไมใช กรณาระบชอผเขยน/ตดตอวารสาร ภาษาไทย .......................................................................................................................................................... ภาษาองกฤษ .......................................................................................................................................................... ต าแหนง................................................................................... คณวฒ .................................................................. สถานทท างาน...................................................................................... ................................................................... เลขท...................หมท .............ต าบล................................................................อ าเภอ.......................................... จงหวด................................................................................. รหสไปรษณย.............................................................. โทรศพทมอถอ ......................................................................โทรศพททท างาน...................................................... ทอยอเมลทตดตอไดสะดวก ................................................................................................................................... ผเขยนไดสมครเปนสมาชกวารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทยเรยบรอยแลว (กรณาแนบเอกสารโอนเงนสมครสมาชก) ใช ไมใช บทความนไมเคยไดรบการตพมพในวารสารอน ใช ไมใช
Recommended