ผ ู ป ฏ ิบ ัติกา ร พยาบา วารสารการปฏิบัติการพยาบาลและการ ...ประสิทธิผลของการใช้แนวปฏิบัติทางคลินิก

สารบญ

ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559

ContentVol. 3 No. 2 July – December 2016

บทความรบ ญ

ศาสตรการปรบปรงคณภาพ 5

สมจตหนเจรญกล

บทความว การ วจย และกรณศกษา

กลยทธการพฒนาและธ�ารงรกษาพยาบาล 15

ไวในวชาชพ

ทศนาบญทองสมจตหนเจรญกล

ปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาท 25

ของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย

ภทราภรณทงปนค�าสมจตหนเจรญกล

อรสาพนธภกดจรยาวทยะศภร

จนตนายนพนธวรรณภาศรธญรตน

สกญญาปรสญญกลขนษฐานนทบตร

วลาวณยพเชยรเสถยรสวรรณาจนทรประเสรฐ

และนมนวลมนตราภรณ

ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนก 44

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากใน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เรณมลแกวประทมสรอยวงค

จนดารตนชยอาจ

กรณศกษา:ผลลพธการฟนฟสภาพผปวย 58

โรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม

กลปงหาโชสวสกลแสงทองธระทองค�า

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก 66

การระงบความรสกแบบทวไปในการผาตด

ใสเหลกทกระดกคอเพอลดภาวะแทรกซอน

หลงผาตด

ธนยมยปรนยนมนวลมนตราภรณ

การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย 83

นพวรรณเปยซอ

Invited Paper

ImprovementScience 5

SomchitHanucharurnkul

Academic Articles, Research, and Case Studies

StrategiesforDevelopmentandRetentionofNurse 15

withinNursingProfession

TassanaBoonthongSomchitHanucharurnkul

SupportiveandBarrierFactorsinPracticeRole 25

ofThaiAdvancedPracticeNurse

PatrapornTungpunkomSomchitHanucharurnkul

OrasaPanpakdeeJariyaWittayasooporn

JintanaYunipanWanapaSritanyarat

SukanyaParisunyakulKhanittaNuntaboot

WilawanPicheansathianSuwannaJunprasert

NimnualMuntraporn

EffectivenessofImplementingClinicalPractice 44

GuidelinesforDysphagiaManagement

amongStrokePatients

RenooMoolkaewPratumSoivong

JindaratChaiard

CaseStudy:OutcomesofParticipatoryRehabilitation 58

inaPatientwithStroke

KullapunghaChosivasakulSangthongTerathongkum

DevelopmentofClinicalPracticeGuidelines 66

forGeneralAnesthesiainPatientswith

AnteriorCervicalDiscectomy&Fusionto

ReducePostoperativeComplications

ThanyamaipurinaiNimnualMuntraporn

StatisticalAnalysisMethodUsesandProblems 83

นพวรรณเปยซอ

ผปฏบ

ตการพยาบาลขนสง

Advanced Practice N

urse

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทยThai Journal of Nursing and Midwifery Practice

ISSN 2408-1280

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภน เปนวารสารทมการควบคมคณภาพจากผทรงคณวฒ (peer review) ดำาเนนการโดย สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย) รวมกบวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย โดยการสนบสนนของ สภาการพยาบาล

วตถประสงค (Aims): 1. เปนแหลงรวบรวมและตพมพเผยแพรผลงานทางวชาการทไดจากการปฏบตการพยาบาลและการวจยเชงพฒนาคณภาพของการพยาบาลและการผดงครรภ เชน กรณศกษา วธการปฏบตใหมๆ นวตกรรม การจดการเชงระบบ การบรหารความเสยง และงานวจยเพอพฒนาคณภาพการปฏบต

2. เปนศนยกลางการแลกเปลยนเรยนร การสรางความรวมมอและเชอมโยงเครอขายการพฒนานวตกรรมและการปฏบตตามหลกฐานความรเชงประจกษของพยาบาลในระดบชาตและนานาชาต

ขอบเขต (Scope): ประเภทของบทความตนนพนธ (original articles) ในวารสารน รวมถง รายงานวจย (research report) โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต (capstone project) การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ (systematic reviews) การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก (development of practice guidelines) รายงานกรณศกษา (case report) และบทความวชาการ (academic article) ทงน ยงรวมถง บทความปกณกะ (miscellaneous) และอนๆ

กำาหนดการออกวารสาร วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภน มกำาหนดออกวารสารเปนราย 6 เดอน (ปละ 2 ฉบบ) - มกราคม-มถนายน - กรกฎาคม-ธนวาคม

เจาของ: สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย)

Homepage: http://www.apnathai.org

สำานกงาน: อาคารนครนทรศร ในกระทรวงสาธารณสข

ตำาบลตลาดขวญ อำาเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000

โทรศพท-โทรสาร 02-1495635

อตราคาสมาชก:

สมาชกสมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย)

และหรอ สมาชกวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย

1 ป 300 บาท บคคลทวไป 1 ป 400 บาท

3 ป 800 บาท บคคลทวไป 3 ป 1,000 บาท

5 ป 1,200 บาท บคคลทวไป 5 ป 1,500 บาท

ทปรกษา: ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สมจต หนเจรญกล ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ดร.ทศนา บญทอง นายกสภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ดร.เรณ พกบญม โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.วรรณภา ศรธญรตน ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

ผชวยบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.พนษฐา พานชาชวะกล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รองศาสตราจารย ดร.ภทราภรณ ทงปนคำา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

กองบรรณาธการ: รองศาสตราจารย ดร.ศรพร ขมภลขต ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ดร.สกญญา ปรสญญกล ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ดร.ลนจง โปธบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารย ดร.วลาวณย พเชยรเสถยร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารย ดร.ยาใจ สทธมงคล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.ศรอร สนธ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.สวรรณา จนทรประเสรฐ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ผทรงคณวฒภายนอก สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย):

รองศาสตราจารย ประคอง อนทรสมบต ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ฉววรรณ ธงชย ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

ดร.ยวด เกตสมพนธ ผทรงคณวฒ สภาการพยาบาล

รองศาสตราจารย ดร.จนตนา ยนพนธ คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รองศาสตราจารย ดร.จราพร เกศพชญวฒนา คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รองศาสตราจารย ดร.ประณต สงวฒนา คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

รองศาสตราจารย ดร.พลสข ศรพล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รองศาสตราจารย ดร.แสงทอง ธระทองคำา โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารย ดร.วไลพรรณ สมบญตะนนท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารย ดร.วชชดา เจรญกจการ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารย ดร.วลภา คณทรงเกยรต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

ผพมพ-ผโฆษณา: นางกรปภทร ศลปวทย

พมพท: บรษท จดทอง จำากด

โทรศพท 0-2931-7095-6 โทรสาร 0-2538-9909

บทบรรณาธการ

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ฉบบปท 3ฉบบท 2กรกฎาคม-ธนวาคม

พ.ศ. 2559น กองบรรณาธการวารสารฯ มความภมใจในการน�าเสนอบทความรบเชญ เรอง ศาสตร

การปรบปรงคณภาพ(Improvementscience)โดยศาสตราจารยเกยรตคณดร.สมจตหนเจรญกลซงเปน

แนวคดส�าคญทจะชวยตอบโจทยของการพฒนาความรจากการปฏบตของพยาบาลผปฏบตการขนสงและของ

วชาชพการพยาบาลไดเปนอยางดนอกจากนแลวในฉบบนยงมทงบทความวชาการวจยและกรณศกษาใน

ประเดนส�าคญตางๆอยางหลากหลายทงประเดนในวชาชพพยาบาลไดแกบทความเชงนโยบายเรอง“กลยทธ

การพฒนาและธ�ารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ”โดยทานนายกสภาการพยาบาลรศ.ดร.ทศนาบญทองและ

ศ.ดร.สมจตหนเจรญกลงานวจยเรอง“ปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการ

พยาบาลขนสงในประเทศไทย”โดยรศ.ดร.ภทราภรณทงปนค�าและคณะฯงานวจยเรองประสทธผลของ

การใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยพว.เรณ

มลแกวและคณะฯและงานวจย“กรณศกษา:ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวน

รวม”โดยพว.กลปงหาโชสวสกลและคณะฯและเรอง“การพฒนาและการใชแนวปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอเพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด”

โดย พว.ธนยมย ปรนย และคณะฯ และปดทายเลมดวย บทความเสรมความรเชงเทคนคการวจย

เรอง“การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย”โดยรศ.ดร.นพวรรณเปยซอซงบทความนเปนผล

จากการบรรยายในงานประชมวชาการและมขอเรยกรองใหถายทอดเปนบทความวชาการเพอสามารถศกษา

ทบทวนไดอยางเขาใจมากยงขน กองบรรณาธการขอขอบคณผเขยนทกทานทใหการสนบสนนโดยการ

สงบทความมาตพมพในวารสารฯในครงน

ตามทไดเคยกลาวไวในวารสารปท 3ฉบบท 1 วาการจดท�าวารสารในปท 3 ของกองบรรณาธการ

วารสารฯนตามแผนงานเปนการเตรยมการน�าวารสารปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย เขาสฐาน

ขอมลศนยดชนการอางองวารสารไทยหรอฐานขอมลTCIกองบรรณาธการวารสารฯไดมการประชมและ

ปรบปรงแนวทางการเขยนบทความในสวนของค�าแนะน�าส�าหรบผเขยนในสวนของแนวทางการเขยนบทความ

ทงหมด6ประเภทคอรายงานการวจย(Researchreport)โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต(Capstone

project) การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ (Systematic review) การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก

(Development of clinical practice guidelines) รายงานกรณศกษา (Case report)และบทความวขาการ

(Academic article) เพอเปนการชวยใหผเขยนทตองการสงบทความตพมพมแนวทางในการก�าหนดเรองท

จะเขยนไดชดเจนขนซงหวงวาเมอวารสารของเราไดรบการพจารณาเขาสฐานขอมลTCIแลวกองบรรณาธการ

จะไดรบบทความทนาสนใจและเปนประโยชนตอการพฒนาการปฏบตการพยาบาลของวชาชพเพมมากยงขน

วรรณภาศรธญรตน

บรรณาธการวารสารฯ

5

สมจต หนเจรญกล

Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016

1 ศาสตราจารยเกยรตคณ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดลประธานคณะกรรมการบรหารวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล (วาระ พ.ศ. 2556 - 2558)

ศาสตรการปรบปรงคณภาพสมจต หนเจรญกล1 RN, PhD, อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)

บทคดยอ: การปฏบตโดยใชหลกฐานเชงประจกษเปนสงจ�าเปนในการลดชองวางระหวาง

การปฏบตกบการวจยเพอปรบปรงคณภาพศาสตรการปรบปรงจงเปนศาสตรใหมทเกด

ขนเพอใหแนใจถงประสทธภาพของการใชหลกฐานเชงประจกษซงศาสตรนมบทบาทส�าคญ

มากในวชาชพการพยาบาลนกวชาการการพยาบาลไดพฒนารปแบบตางๆเพอแปล

งานวจยออกมาเปนรปของความรทพรอมใชในการปฏบตส�าหรบรปแบบการวจยอาจจะ

ใชวธทหลากหลายตงแตการวจยเชงพรรณนาหาความสมพนธทดลองและกงทดลอง

การวจยผสมผสานทงเชงปรมาณและคณภาพไปจนถงการใชกรณศกษา

ค�ำส�ำคญ ศาสตรการปรบปรงคณภาพการบรการการใชหลกฐานเชงประจกษการแปล

ความรสการปฏบตชองวางระหวางความรกบการปฏบต

6

ศาสตรการปรบปรงคณภาพ

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559

บทน�ำ

ปจจบนระบบสขภาพเกอบทวโลกรวมทง

ประเทศไทยก�าลงเผชญกบปญหาทาทายหลายอยาง

โดยเฉพาะอยางยงในเรองความเทาเทยมในการ

เขาถงบรการสขภาพทงในแงของความครอบคลม

และคณภาพของการบรการ1รวมทงขอจ�ากดจาก

การขาดแคลนแพทยและพยาบาลนอกจากนนการ

ตดสนใจใหการรกษาพยาบาลขนอยกบประสบการณ

และความรของผใหบรการแตละคนท�าใหคณภาพ

การบรการทผ ปวยไดรบไมเทาเทยมกนและจาก

รายงานการศกษาของสถาบนการแพทยแหงชาตของ

สหรฐอเมรกา2 พบวาปญหาของคณภาพการบรการ

คอมชองวางระหวางการบรการทใหกบประชาชน

กบสงทควรจะเปนคณภาพของบรการลาหลงจาก

ขาดการใชผลงานวจยททนสมยท�าใหคาใชจายสง

นอกจากนนยงพบอนตรายจากความผดพลาดในการ

ใหบรการทางการแพทยผปวยเรมตงค�าถามถงความ

คมคาจงมองวาการใชหลกฐานเชงประจกษจะเปน

หนทางหนงในการปรบปรงคณภาพการบรการให

ผปวยไดรบอยางเทาเทยมกนจากการใชความรทเชอ

ถอไดจากงานวจยททนสมยเปนมาตรฐานเดยวกน2

จงเกดแขนงความรและงานวจยใหมเกยวกบการใช

หลกฐานเชงประจกษซงเรยกวาศาสตรการปรบปรง

คณภาพ(Improvementscience)ซงเปนเรองใหม

วตถประสงคของบทความนเพอใหผอานไดเขาใจถง

ความหมายและกระบวนการของศาสตรการปรบปรง

คณภาพตลอดจนรปแบบการวจยในศาสตรน

ควำมหมำยของศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ

ศาสตรของการปรบปรงคณภาพเปนค�าท

ผเขยนแปลมาจากImprovementScienceแมวาการ

แปลตามตวอกษรจะไมมค�าวา“คณภาพ”แตผเขยน

ไดเตมลงไปเพอใหสอความหมายไดชดเจนขนและเนองจากสาระทส�าคญของImprovementScienceคอเรองการปรบปรงคณภาพค�าวาImprovementScienceมกจะใชทดแทนกบค�าศพทอนๆเชนtranslationofscience,implementationscience,evidencebasepractice,และresearchutilizationซงค�าศพทเหลานมความหมายคลายคลงกนในแงของการอธบายถงการใชหลกฐานเชงประจกษททนสมยเพอปรบปรงคณภาพการบรการอยางไรกตามศาสตรการปรบปรงคณภาพมความหมายกวางกวาโดยรวมการศกษาถงกลยทธของการปรบปรงหรอการน�าไปใชทประสบความส�าเรจและเปนไปไดมากทสดในแตละบรบทของระบบสขภาพทซบซอน3 หรอกลาวอกนยหนงเปนศาสตรทคนควาเกยวกบวธการทมประสทธภาพในการปรบปรงเปลยนแปลงคณภาพการบรการโดยศกษาถงวธการและองคประกอบหรอปจจยตางๆทชวยเอออ�านวยในการปรบปรงคณภาพเปาหมายคอเพอใหแนใจวาความพยายามทตองการปรบปรงคณภาพการบรการนนไดใชหลกฐานเชงประจกษจรงๆเพอเรงการใชหลกฐานเชงประจกษจงจ�าเปนตองแปลงงานวจยออกมาในรปของความรทพรอมใชทางคลนกโดยตรงและรปของความร นควรจะไดรบการทดสอบในความเปนจรงทางคลนก“ศาสตรของการปรบปรงคณภาพ”จงเกดขนเพอสรางหลกฐานเชงประจกษเกยวกบการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชเปนแนวทางในการตดสนใจปรบปรงคณภาพและเสรมแรงใหมการใชอยางตอเนองในงานประจ�า

พฒนำกำรของศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ

แมยงไมมขอตกลงอยางชดเจนในหมนกวชาการเกยวกบแนวคดของศาสตรการปรบปรง

คณภาพหรอการยอมรบวาเปนศาสตรแขนงใหม

7



แตมกลมนกวชาการเชนDemingซงถอวาเปนผให

ก�าเนด“ศาสตรการปรบปรง”3และนกวชาการใน

วชาชพสขภาพทท�างานในสถาบนปรบปรงคณภาพ

การบรการสขภาพและในหลายมหาวทยาลยรวมทง

สถาบนสขภาพของสหรฐอเมรกาทท�างานดานนวตกรรม

และการปรบปรงคณภาพไดผลกดนใหมการศกษา

เรองนอยางจรงจงงานตพมพสวนใหญจงเรมมาจาก

สหรฐอเมรกาและค�าทใชคอ“implementation

science”และมวารสารimplementationscience

เกดขนซงเปนopenaccessjournalและเปนวารสารท

อทศใหกบการปรบปรงคณภาพเปนสวนใหญรวมทง

วธการทใชในการปรบปรงและเผยแพรงานวจยลงส

การปฏบตimplementationscienceมาจากแนวคด

ของoperationsresearchวศวอตสาหกรรมและศาสตร

ของการจดการและขยายขอบเขตกวางรวมวธการตางๆ

ดวยเชนศาสตรของการตดสนใจเศรษฐศาสตรและ

พฤตกรรมสขภาพการวจยระบบสขภาพการวจยเชง

ผลลพธระบาดวทยาองคกรและการจดการการ

วเคราะหเชงนโยบายสถตจนไปถงจรยธรรมเปนตน

และงานวจยทตพมพกอนป2010สวนใหญใชค�าวา

“implementationscience”3

ในสวนของวชาชพการพยาบาลไดใชค�าวา

Improvementscienceและไดสรางเครอขายชอวา

“ImprovementScienceResearchNetwork.”ทศนย

วทยาศาสตรสขภาพคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย

เทกซส4 ซงเปนศนยทด�าเนนการวจยในโครงการรวม

จากสถาบนตางๆในเครอขายเนนโครงการวจยเพอ

ลดชองวางระหวางความรกบการปฏบตโดยมงหวง

ใหเกดประสทธภาพและความปลอดภยแกผ ปวย

ตวอยางงานวจยทประสบความส�าเรจแสดงใหเหนวา

คณภาพของการดแลดขนชดเจนเชนการลดการ

ตดเชอจากการใสสายคาไวในหลอดเลอดด�าจน

เกอบเปนศนย(0)ในโรงพยาบาลของประเทศ

สหรฐอเมรกาตอเนองกนตลอด3ป7 ตวอยาง

โครงการวจยของศนยนเชน

1)การประสานการดแลและการดแลในระยะ

เปลยนผานซงเนนทกลยทธการปรบปรงกระบวนการ

ดแลในกลมผปวยทมปญหาสขภาพทเฉพาะโดยม

เปาหมายใหเกดการประสานการดแลและการเปลยน

ผานทด

2)การใชหลกฐานเชงประจกษเพอปรบปรง

คณภาพการดแลโดยเนนการลดชองวางระหวาง

ความรและการปฏบตทงกระบวนการและผลลพธ

3)การปรบปรงทงโครงสรางขององคกรและ

กระบวนการเพอใหประสบความส�าเรจในการกระท�า

กจกรรมการบรการในคลนกและในระบบยอย

ในประเทศไทยมหลกฐานการปรบปรง

คณภาพของการดแลจากการใชหลกฐานเชงประจกษ

โดยผปฏบตการพยาบาลขนสงเชนการลดการตดเชอ

จากการสวนคาสายปสสาวะลงเปนศนย(0)ใน

โรงพยาบาลมหาวทยาลยแหงหนง8การเพมคณภาพ

ชวตลดภาวะแทรกซอนและลดคาใชจายในเดกทเปน

โรคเลอดออกงาย9การลดระยะเวลาทตองใสทอ

หลอดลมคอในผปวยวกฤตศลยกรรม10เปนตน

อยางไรกตามการพฒนาคณภาพของการบรการ

โดยการพฒนางานประจ�าสงานวจยแมจะเปนสงทม

ประโยชนมากแตถาไมใชหลกฐานเชงประจกษ

ไมถอวาเปนศาสตรของการปรบปรงคณภาพแตควร

ปรบปรงยกระดบใหมการใชหลกฐานเชงประจกษให

มากขนและฝายการศกษาทมอาจารยส�าเรจการศกษา

ในระดบปรญญาเอกควรเขาไปท�างานรวมกบฝาย

บรการในเรองนอยางจรงจงทงในการวจยและแปลง

งานวจยใหอยในรปของความรทพรอมใช

8



รปแบบของกำรแปลงงำนวจยใหอยในรปของ

ควำมร (Knowledge transformation)

กญแจส�าคญทจะชวยใหเกดการใชหลกฐาน

เชงประจกษคอการแปลงงานวจยใหอยในรปของ

ความรทเฉพาะเจาะจงพรอมใชในการปฏบตทาง

คลนกและคนหาปจจยทชวยสงเสรมใหเกดการ

ยอมรบการใชในการปรบปรงคณภาพเพอผลกดน

ใหเกดการใชไดอยางรวดเรวและจรงจงนกวชาการ

ทางพยาบาลหลายทานไดพฒนารปแบบหรอทฤษฎ

พนฐานเพอเปนแนวทางในการแปลงงานวจยใหอย

ในรปของความรทชดเจนสามารถใชไดทนทเชน

Stetlermodel,11TheIowamodel,12TheACEStar

Model,6 TheJohnHopskin’sEvidenceBased

Practice,13 TheJBIModelofEvidence-Based14

เปนตนซงสามารถหารายละเอยดในแตละโมเดลได

ในบทความนจะกลาวถงACEStarModelซงพฒนา

ขนทศนยวทยาศาสตรสขภาพคณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยเทกซส6เพราะมความเกยวของโดยตรง

กบทมาของศาสตรการปรบปรงคณภาพ

ACEStarModelพฒนาขนโดยStevenในป

20046 และปรบปรงเรอยมาจนถงปจจบนmodelน

นอกจากจะใชเปนแนวทางในการแปลความรจากงาน

วจยเพอใช ในการปฏบตแล วยงใช ในการสอน

นกศกษาพยาบาลและใชเปนกรอบแนวคดในการ

ก�าหนดสมรรถนะการใชหลกฐานเชงประจกษของ

พยาบาลทส�าเรจการศกษาในทกระดบตงแตระดบ

ปรญญาตรโทและเอกของประเทศสหรฐอเมรกาดวย

และสมรรถนะทพฒนาขนนใชทดสอบความพรอมใน

การใชหลกฐานเชงประจกษของพยาบาลโดยมขอ

ตกลงเบองตนของmodelดงน

1.การแปลงงานวจยออกมาในรปของความร

เปนสงจ�าเปนกอนทจะน�าไปใชในการตดสนใจทางคลนก

2.ในการดแลสขภาพนนตองใชความรจาก

หลายแหลงไดแกหลกฐานเชงประจกษจากงานวจย

ประสบการณการลองผดลองถกหลกการจากทฤษฎ

และจากผเชยวชาญในเรองนนๆ

3.ความรทแนนอนและสามารถน�าไปใชได

อยางกวางขวางมาจากการใชกระบวนการวจยท

ควบคมอคตหรอความล�าเอยงอยางรดกม

4.หลกฐานเชงประจกษสามารถแบงล�าดบ

ความนาเชอถอมากนอยขนอยกบการออกแบบการ

วจยทรดกมคณคาของการออกแบบการวจยทรดกม

จะใหผลความสมพนธเชงสาเหตทนาเชอถอ

5.ความรมอยหลายรปแบบความรจากงาน

วจยถกแปลงโดยกระบวนการทเปนระบบและขนตอน

ความรจากแหลงอนเชนความช�านาญความชอบของ

ผปวยจะเพมเตมเขามาเกดเปนความรในอกรปแบบ

หนง

6.รปแบบของความรทสามารถอางองจาก

หลกฐานเชงประจกษคอรปแบบทสามารถน�าไปใชใน

การดแลสขภาพไดทนท

7.รปแบบของความรเปนตวก�าหนดความยาก

งายในการน�าไปใชประโยชนเชนความรจากผลงาน

วจยเปนชนๆมประโยชนทจะชวยในการตดสนใจทาง

คลนกไดนอยกวาความรในรปแบบของแนวปฏบต

การคลนกทใชหลกฐานเชงประจกษ

8.ความรไดรบการแปลงผานกระบวนการดง

ตอไปน

8.1การสรปเปนขอความเพยงขอความท

เฉพาะเจาะจงเกยวกบความรทไดในเรองนนๆ

8.2แปลงความรทไดนนออกมาเปนขอ

เสนอแนะทางคลนกโดยเพมเตมความช�านาญทาง

คลนกความชอบของผปวยการใชหลกการและ

ทฤษฎตางๆ

9



8.3บรณาการสงทเสนอแนะผานองคกร

และการกระท�าของแตละบคคล

8.4ประเมนผลกระทบของการกระท�าตอ

ผลลพธทมงหวง

ดงนนจงสรปไดว าการแปลงรปแบบของ

ความร(Knowledgetransformation)คอการเปลยน

ขอคนพบจากผลงานวจยทเปนprimaryresearchโดย

ผานล�าดบขนตอนตางๆเพอใหเกดผลกระทบตอ

ผลลพธทางดานสขภาพจากการดแลทใชหลกฐานเชง

ประจกษ

ModelการแปลงรปแบบของความรในACE

StarModelประกอบดวย5ขนตอน6 คอ

1.การคนหาความร(Knowledgediscovery)

โดยการวจยทเปนprimaryresearch

2.การสงเคราะหงานวจยทมอยออกมาเปน

ความรทสอดคลองโดยไมมขอขดแยงกน(Evidence

Summary)เชนการทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ

จะไดขอสรปทคอนขางแนนอนในสวนทเปนขดแยง

กนยงจ�าเปนตองท�าการวจยตอไปเพอหาหลกฐานให

แนชดกอนน�ามาใชในการปฏบต

3.การแปลสงทสงเคราะหลงส การปฏบต

(Translation)ในรปแบบตางๆเชนแนวปฏบตทาง

คลนกมาตรฐานการดแลclinicalpathway,protocol

เปนตน

4.การบรณาการ(integration)คอการน�า

ความร ส การปฏบตจรงโดยการเปลยนแปลงการ

ปฏบตของผใหบรการและของสถาบนผานชองทาง

ทงทเปนทางการและไมเปนทางการซงตองอาศย

ความรวมมอกบเจาหนาททกฝายทเกยวของประเมน

ความตองการและแหลงประโยชนทมอยจรงรวมทง

สมรรถนะทจ�าเปนของผทใหบรการในการปฏบตตาม

แนวปฏบตทางคลนกมาตรฐานการดแลclinical

pathway,protocolเปนตน

5.การประเมนผล(Evaluation)เปนการ

ประเมนผลกระทบจากการใชหลกฐานเชงประจกษตอ

ผลลพธทางดานสขภาพและความพงพอใจของผปวย

ประสทธภาพและประสทธผลการวเคราะหทางดาน

คาใชจายเปนตน

ACEStarModelของStevensแสดงเปน

รปแบบของดาว5แฉกดงน

รปท 1ACEStarModel6

10



กรอบแนวคดของกำรวจย

ดงไดกลาวแลววาศาสตรการปรบปรงคณภาพ

เปนศาสตรทคนควาเกยวกบวธการทมประสทธภาพ

ในการปรบปรงเปลยนแปลงคณภาพของการบรการ

สขภาพโดยใชหลกฐานเชงประจกษตลอดจนองค

ประกอบตางๆทเอออ�านวยใหประสบความส�าเรจ

ซงกรอบแนวคดการวจยทเปนประโยชนในการมอง

ภาพรวมของคณภาพการบรการและปจจยทเกยวของ

ไดแกกรอบแนวคดของDonabedian15ซงอธบาย

ความเชอมโยงของ3ปจจยหลกไดแกองคประกอบ

เชงโครงสราง(structure)กระบวนการ(process)

และผลลพธ(outcome)โครงสรางหมายถงสภาวะ

ทใหการดแลผปวยตามลกษณะขององคกรทให

บรการนนๆและทรพยากรทางดานสขภาพทมอย

กระบวนการหมายถงกจกรรมตางๆทใหกบผใช

บรการในการดแลสขภาพเชนการวนจฉยรกษาฟนฟ

การปฏบตการพยาบาลการปองกนหรอการกระท�า

อนๆทชวยสงเสรมคณภาพและผลลพธหมายถง

การเปลยนแปลงทเกดขนกบผปวยหรอกลมประชากร

เปาหมายซงเปนผลมาจากการใหบรการดแลสขภาพ

(รปท2)

คณลกษณะเชงโครงสราง คณลกษณะของผใชบรการ

ผลลพธ

กระบวนการ

รปท 2รปแบบคณภาพของผลลพธทางสขภาพ15

โครงสราง ผลลพธกระบวนการ

ตอมาMitchell16และคณะไดน�ามาขยาย

โดยแสดงถงองคประกอบตางๆทมผลตอผลลพธ

และเพมปจจยคณลกษณะของผใชบรการไดแกอาย

เพศระดบการศกษาภาวะสขภาพความเจบปวยชนด

และความรนแรงของการเจบปวยภาวะโรครวมซง

ปจจยเหลานลวนมผลตอการบรการดแลรกษาและ

ผลลพธดงแสดงในรปท3

รปท 3รปแบบคณภาพการบรการสขภาพ16

11



กำรออกแบบวจยในศำสตรกำรปรบปรงคณภำพ

งานวจยเกยวกบการใชหลกฐานเชงประจกษ

ในการปรบปรงคณภาพยงจ�าเปนตองใชงานวจย

กงทดลองแบบวดกอนและหลงการใชหลกฐานเชง

ประจกษ(Pre–posttestonegroupdesign)หรอ

งานวจยเชงหาความสมพนธแมวางานวจยเชงทดลอง

แบบสม(RandomizeControlTrial,RCT)มความ

เชอถอไดมากทสดในการตดสนประสทธภาพของวธ

การตางๆแตเปาหมายของศาสตรการปรบปรงมได

มองเฉพาะผลลพธแตจ�าเปนตองดโครงสรางและ

กระบวนการควบคกนไปเพอเชอมโยงกบผลลพธ

การใชหลกฐานเชงประจกษทผานการสงเคราะหจาก

งานวจยเชงทดลองแบบสมมาแลวถอเปนความรทนา

เชอถอทสดจงไมนาตองใชระเบยบวธการวจยแบบสม

อกเนองจากงานวจยแบบนตองมกลมควบคมซงใน

แงของจรยธรรมเปรยบเสมอนไมใชความร หรอ

หลกฐานเชงประจกษทพสจนแลววาไดผลดแกกลม

ควบคม(withholdthebeneficialtreatmenttothe

controlgroup)และยงเปนการสนเปลองอกดวยเชน

มงานวจยมากมายทพสจนวาการสนบสนนใหผปวย

จดการกบความเจบปวยและการดแลรกษาดวย

ตนเองไดผลดในกลมผปวยเรอรงตางๆซงการวจย

ตอไปตองน�าหลกฐานเชงประจกษทแปลงเปนการ

ปฏบตไปใชกบกล มผ ป วยตางๆและศกษาถง

โครงสรางและกระบวนการทจะท�าใหประสบความ

ส�าเรจหรอลมเหลวและเปรยบเทยบการเปลยนแปลง

ของผลลพธจากเดมหรอเปรยบเทยบกบเปาหมายท

ตองการนาจะไดประโยชนมากกวา

การวจยแบบผสมผสานวธทงเชงปรมาณและ

คณภาพ(MixedMethod)นาจะเปนวธการทเหมาะ

สมในการศกษาประสทธภาพของการใชหลกฐานเชง

ประจกษในการปรบปรงคณภาพการบรการรวมกบ

การใชกรอบแนวคดทเหมาะสมเนองจากความส�าเรจ

ในการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชขนอยกบระบบ

บรการสขภาพ(เชนแหลงประโยชนความเชยวชาญ

ของผใหบรการ)กระบวนการดแล(กจกรรมทกระท�า

ของผใหการดแลความรวมมอระหวางทม)การใช

การวจยแบบผสมผสานเพอใหเขาใจและเอาชนะ

อปสรรคในการใชหลกฐานเชงประจกษการวจยเชง

คณภาพจะชวยใหเขาใจเหตผลหรอกลไกของความ

ส�าเรจและความลมเหลวอยางลกซงหรอคนหากลยทธ

ทจะท�าใหประสบความส�าเรจสวนการวจยเชงปรมาณ

เพอยนยนผลทไดหรอทดสอบตวแปรทท�านายความ

ส�าเรจ

การใชกรณศกษาหรอรายงานผปวยทมปญหา

ยงยากซบซอนโดยบรณาการความรและหลกฐานเชง

ประจกษในการดแลผปวยนบเปนงานวจยเกยวกบ

การปรบปรงคณภาพและเปนศาสตรของการปรบปรง

อกประเภทหนงแมวาจะเปนหลกฐานเชงประจกษท

อย ในระดบต�าสดจดเดนของกรณศกษาคอการ

บรรยายถงการตดสนใจทางคลนกในตลอดกระบวนการ

ของการดแลแมวาการเสนอกรณศกษาจะตองมความ

ยดหยนแตควรประกอบดวยความรในประเดนนนท

ทนสมยและชดเจนทปรากฏในวารสารการบรรยาย

ถงปญหาและประวตของผปวยการดแลและผลลพธ

อยางชดเจนอภปรายหรอวจารณการดแลทใหใน

บรบทของความรทมอยและการดแลทไมมประสทธภาพ

รวมทงเหตผลรวมทงขอเสนอแนะในการน�าไปใชใน

ทางปฏบต17

ผปฏบตการพยาบาลขนสงทปฏบตการกบ

ผปวยทมปญหายงยากซบซอนมโอกาสในการเขยน

กรณศกษาไดมากเพราะไดประสบกบปญหาในชวต

จรงของผปวยการเขยนทดจะเปนประโยชนอยางมาก

ในการเพมความรทางคลนกใหกบผอานและใหกบ

12



วชาชพตวอยางเชนบทความการพฒนาความสามารถ

ในการดแลตนเองของผเปนเบาหวานทกลวภาวะ

น�าตาลต�าในเลอดจากการฉดอนซลน:กรณศกษาโดย

รตนาภรณจระวฒนและอภญญาศรพทยาคณกจ18

ซงสงเคราะหการปฏบตการพยาบาลโดยใชทฤษฎ

การพยาบาลของโอเรมในสวนการพฒนาความ

สามารถในการดแลตนเองรวมกบความรใหมๆทาง

ดานการแพทยและแนวคดการสมภาษณเพอเสรมสราง

แรงจงใจในการปรบเปลยนพฤตกรรม(motivational

interviewing:MI)ของมลเลอรและโรลรวมทง

หลกฐานเชงประจกษสอดแทรกในแตละขนตอนของ

การพฒนาความสามารถในการดแลตนเองทงดาน

การประเมนการก�าหนดเปาหมายพฤตกรรมเพอเปน

สวนสนบสนนใหเกดประสทธภาพในการจดการความ

กลวภาวะน�าตาลในเลอดต�าของผ ปวยพบวาได

ปรบปรงคณภาพของการพยาบาลและไดผลลพธทด

ขนอยางชดเจนแมวาจะเปนผปวยรายเดยวแตไดเหน

ถงกระบวนการดแลและการท�างานร วมกบทม

พยาบาลแพทยและผปวยอยางมประสทธภาพ

ซงสอดคลองกบความหมายของศาสตรการปรบปรง

คณภาพซงบทความเปนประโยชนกบผปฏบตท

ใหการดแลและผปวยและครอบครวโดยตรงอยางไร

กตามเพอปกปองสทธของผปวยทเปนกรณศกษา

ผเขยนจ�าเปนตองขออนญาตผปวยและปฏบตตาม

principlesoftheDeclarationofHelsinki(ดทhttp://

www.wma.net/en/30publications/10policies/

b3/)และนาจะตองศกษาวธนอยางจรงจง

กลาวโดยสรปศาสตรการปรบปรงคณภาพ

เปนศาสตรใหมทมวตถประสงคเพอสรางหลกฐาน

เชงประจกษจากการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชเพอ

ปรบปรงคณภาพบรการเปนการลดชองวางระหวาง

งานวจยทมอยกระจดกระจายกบการปฏบตซงจะเกด

ผลดตอผปวยอยางแทจรงอยางไรกตามจ�าเปนจะ

ตองมการศกษาคนควาและผลกดนในเรองนอยาง

จรงจงโดยตองท�างานรวมกนระหวางฝายปฏบตกบ

นกวชาการฝายการศกษาพยาบาลโดยมเปาหมายเพอ

ปรบปรงคณภาพการบรการเพอสขภาพและคณภาพ

ชวตของผปวยหรอผใชบรการ

เอกสำรอำงอง

1. ICN-InternationalCouncilofNurses.Closingthe

gapbetweenevidenceandaction,International

NursesDay2014.Availableat:http://www.icn.

ch/publications/2012-closing-the-gap-from-

evidence-to-action/RetrievedDec6,2017.

2. InstituteofMedicine(IOM)reportQualitychasm:

Anewhealthcaresystemforthe21stCentury,

Washington,DC:NationalAcademiesPress.2001.

3. TheHealthFoundationInspiringImprovement.

Reportimprovementscience,2012Availableat:

http://www.isrn.net/about/improvement_science.

Retrieved14May,2014.

4. StevensKR.AdventuresinEvidence-BasedPractice:

AcceleratingDiscoverytoOutcomes,paperpresented

at theInternationalConferenceInternational

Partnership2012ImprovementforGlobalHealth

Outcomes,September5-7atTheEmpress

Hotel,ChiangMai,Thailand.Organizedbythe

FacultyofNursing,ChiangMaiUniversity,

ChiangMai,Thailand.

5. TheLeapfrogGroup2011.TopHospitalUHCase

MedicalCenterRecognizedasaNationalLeaderin

QualityandSafetybyTheLeapfrogGroup.Available

athttp://www.uhhospitals.org/about/awards-and-

recognition/2011-awards/the-leapfrog-group-

2011-top-hospitalRetrievedDec.52017.

13



6. StevensKR.EssentialCompetenciesforEvidence

Based-PracticeinNursing.2nded.SanAntonio:

AcademicCenterforEvidence–BasedPractice

(ACE)ofUniversityofTexasHealthScience

Center.2009.

7. AcademicCenterforEvidence–BasedPracticeACE:

LearnedaboutEBP.2005.Retrievedfromhttp://

www.acestar.uthscsa.edu/learned_model.htmDec

5,2017.

8. สพตราอปนสากรจารวรรณบญรตนและอจมาไทยคง

การปองกนการตดเชอทางเดนปสสวะจากการคาสาย

สวนปสสาวะผปวยทรบการรกษาในไอซยอายรกรรม

วำรสำรสภำกำรพยำบำล 2555; 27(1)49-62

9. จฬารตนสรยาทย.กรณศกษา:ผปฏบตการพยาบาล

ขนสงในผปวยโรคฮโมฟเลยภายใตทรพยากรทจ�ากด

ในสมจตหนเจรญกลและอรสาพนธภกดบรรณาธการ

การปฏบตการพยาบาลขนสง:บรณาการสการปฏบต

กรงเทพมหานคร:บรษทจดทอง,2555.หนา

283-8.

10.ฉววรรณธงชยและสมจตหนเจรญกลประสทธผลของ

ผปฏบตการพยาบาลขนสงในการใหบรการผปวย

วกฤต:กรณศกษาวำรสำรสภำกำรพยำบำล 2556,

29(3);80-94

11.StetlerC.UpdatingtheStetlermodelofresearch

utilizationtofacilitateevidence-basedpractice.

Nursing Outlook,2001; 49,72-79

12.TillerMG.KleiberC.SteelmanVJandRakelB.

IowaModelofevidence-basedpracticetopromote

qualityofcare.Critical Care Nursing Clinic

of North America 2001.13(4),497-509.

13.CenterforEvidenceBasedPractice.TheJohn

Hopskin’sEvidenceBasedNursingPracticeModel,

2012,Availableathttp://www.hopkinsmedicine.

org/evidence-based-practice/jhn_ebp.html.

RetrievedDec5,2017.

14. TheJoannaBriggsInstituteTheJBIModelof

Evidence-BasedHealthCare:AModelReconsidered,

2013Availableathttps://www.google.co.th/sear

ch?q=The+JBI+Model+of+Evidence-Based+

Health+Care,&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox-

b&gws_rd=cr&ei=xQxuWNTXJMzkvATu1r_YDw

15.DonabedianA.ExplorationinQualityAssessment

andMonitoring:Thedefinitionofqualityand

approachestoitsassessment.AnnArbor:Health

AdministrationPress.1980.

16.Mitchell,PH.,Ferketich,S,JenningsBM.Quality

healthoutcomesmodel.Image: Journal of Nursing

Scholarship. 1998;30(1),43-46.

17.AitkenM,MarshallAP.Writingacasestudy:

Ensuringameaningfulcontributiontotheliterature

Australian Critical Care. 2007, 20,132—136.

18.รตนาภรณจระวฒนะและอภญญาศรพทยาคณกจ

การพฒนาความสามารถในการดแลตนเองของผเปน

เบาหวานทกลวภาวะน�าตาลต�าในเลอดจากการฉด

อนซลน:กรณศกษารามาธบดพยาบาลสาร.2559.

23(3)รอตพมพ.

14



Improvement ScienceSomchit Hanucharurnkul1 RN, PhD, Dip. APMSN

Abstract: Evidence-basedpracticeisnecessarytobridgethegapsbetweenpractice

and research. To ensure the effectivenessof evidence-basedpractice, the field of

improvementsciencehasemergedfocusingongeneratingevidencetoguidethedecisions

inqualityimprovement,andthishasimplicationsfornursingprofession.Variousmodels

for knowledge translation for clinical used have been developed. For research in

generatingevidencetosupportapplicationofevidencebasepracticeincludes:descriptive,

correlation,experimentalandquasiexperimentaldesign,mixedmethodcombineboth

quantitativeandqualitativeapproachesandcasestudyapproaches.

Keywords: improvementscience,qualityofcare,evidencebasedpractice,knowledge

translation,knowledge-practicegap

1Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University

15

ทศนา บญทอง และสมจต หนเจรญกล


1นายกสภาการพยาบาล2ศาสตราจารยเกยรตคณ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ประธานคณะกรรมการบรหารวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล (วาระ พ.ศ. 2556 - 2558)

กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพทศนา บญทอง1 RN, EdD. อพย. (การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต)

สมจต หนเจรญกล2 RN, PhD. อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)

บทคดยอ: การขาดแคลนพยาบาลเปนปญหาของระบบสขภาพทวโลกรวมทงประเทศไทยดวย

เนองจากความตองการพยาบาลเพมขนจากปญหาสขภาพของประชาชนทสลบซบซอนภาวะ

โรคเรอรงและการเพมของประชากรผสงอายในขณะทการผลตพยาบาลไมเพยงพอจาก

การสญเสยออกจากวชาชพกอนเกษยณอายการท�างานดงนนการธ�ารงรกษาพยาบาลไวใน

วชาชพใหนานทสดเปนสงทจ�าเปนซงมมาตรการหลายอยางแตมาตรการทส�าคญและยงยน

คอการก�าหนดบนไดความกาวหนาของวชาชพและคาตอบแทนตามต�าแหนงทเหมาะสม

รวมทงจดระบบการฝกอบรมในขณะปฏบตงาน(residencytraining)ทงระดบหลงปรญญาตร

และหลงปรญญาโทระดบวฒบตรและการศกษาในระดบปรญญาโทและเอกการก�าหนด

ต�าแหนงพยาบาลตงแตพยาบาลวชาชพทวไปพยาบาลเฉพาะทางพยาบาลผปฏบตการ

พยาบาลขนสงผบรหารการพยาบาลและนกวชาการ/นกวจยนอกจากนนยงตองม

ผชวยพยาบาลในทมทจะชวยเหลอดแลผปวยซงจะชวยใหทมพยาบาลสามารถตอบสนอง

ความตองการของผปวย/ประชาชนไดอยางมประสทธภาพ

ค�ำส�ำคญ: การขาดแคลนพยาบาลพยาบาลเฉพาะทางผปฏบตการพยาบาลขนสง

บนไดความกาวหนาการฝกอบรมระหวางปฏบต

16

กลยทธการพฒนาและธำารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพ


บทน�ำ: กำรขำดแคลนพยำบำล

บทความนมวตถประสงคเพอเสนอสาเหตของ

การขาดแคลนพยาบาลและผลกระทบตอสขภาพของ

ประชาชนกลวธในการแกไขโดยเนนทการพฒนา

ศกยภาพและสรางบนไดความกาวหนาใหกบพยาบาล

การขาดแคลนพยาบาลในประเทศไทยเปน

ปญหาเรอรงแมไดพยายามแกไขมาหลายศตวรรษ

ตงแตปพ.ศ.2535โดยการสนบสนนใหมแผนเพม

การผลตพยาบาลมาแลวกตามแตยงไมประสบความ

ส�าเรจเทาทควรเนองจากความตองการทงจ�านวนและ

คณภาพยงคงเพมขนจากการเปลยนแปลงความ

ตองการบรการสขภาพของประชาชนการปฏรประบบ

สขภาพการจ�ากดกรอบอตราก�าลงภาครฐและขาด

มาตรการธ�ารงรกษาบคลากรในระบบทเปนรปธรรม

ท�าใหการขาดแคลนพยาบาลทงจ�านวนและคณภาพ

ยงคงเกดขนอยางตอเนองเนองจาก

1. ควำมตองกำรพยำบำลทงจ�ำนวนและ

คณภำพมมำกขน จำกกำรเปลยนแปลงดงน

1.1ปญหาสขภาพของประชาชนทมความ

เจบปวยเรอรงเพมขนจากปญหาพฤตกรรมสขภาพ

และจากประชากรผสงอายเพมขนอยางรวดเรวจงม

ความจ�าเปนในการขยายบรการสขภาพใหครอบคลม

ทงดานสรางเสรมสขภาพการปองกนโรคการลด

ปจจยเสยงการรกษาพยาบาลการฟนฟสภาพการ

ดแลระยะยาวและการดแลระยะทายของชวตและ

พบวายงขาดบคลากรเชนแพทยทปฏบตงานอยใน

ระดบปฐมภมการสรางความเขมแขงของบรการ

สขภาพในระดบปฐมภม(รพ.สต)เพอใหประชาชน

สามารถเขาถงบรการสขภาพและการรกษาทจ�าเปน

จากผประกอบวชาชพไดอยางทวถงพยาบาลจง

จ�าเปนตองขยายบทบาทในเรองเวชปฏบตเพอให

สามารถรกษาโรคเบองตนการจดการดแลผปวย

เรอรงหรอผทตองพงพงและผปวยระยะทายของชวต

ทบานและในชมชนนอกเหนอจากการสรางเสรม

สขภาพและปองกนโรคซงในปจจบนมพยาบาล

เวชปฏบตจ�านวนทงหมด24,9851 คนปฏบตงาน

ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลมากทสด

โรงพยาบาลชมชนรองลงมาทเหลอกระจายอยตาม

โรงพยาบาลทวไปและตามศนยสขภาพชมชน/ศนย

แพทยชมชนศนยบรการสาธารณสข/เทศบาลและ

อนๆและผลการวจยพบวาพยาบาลเวชปฏบตเหลาน

สามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพในระดบหนง

และเปนทยอมรบของประชาชน2 ดงทผอ�านวยการ

องคการอนามยโลกกลาววา

“พยาบาลและผดงครรภ เปนผทมความส�าคญ

อยางยงยวด ในการใหบรการสขภาพทจ�าเปน และ

เปนหวใจในการสรางความเขมแขงของระบบบรการ

สขภาพ พยาบาลเปนทงสมาชกในทม และเปน

ผประสานงานในทมสหสาขาวชาชพ เปนผทน�า

เอาการดแลโดยผปวย/คนเปนศนยกลาง (people-

centred care) ลงสชมชน ซงเปนททประชาชนตองการ

มากทสด จงเปนผทปรบปรงผลลพธทางดานสขภาพ

ของประชาชนและท�าใหบรการสขภาพมประสทธภาพ

และคมคาใชจาย” (p.1 )3

1.2ผปวยในโรงพยาบาลมความซบซอน

ปวยดวยหลายโรคอาการหนกรนแรงตองใช

เทคโนโลยดงนนจงตองการการดแลจากผมความ

เชยวชาญเพมขนเปนอยางมากปจจบนสภาการ

พยาบาลไดก�าหนดนโยบายในการผลตพยาบาล

เฉพาะทางจ�านวน44สาขาพยาบาลในระดบปรญญา

โทจ�านวน10สาขาและระดบวฒบตร/หนงสออนมต

จ�านวน10สาขาโดยในแตละระดบจะมสมรรถนะท

เฉพาะเพอรวมกนท�างานเปนทมและพฒนาศกยภาพ

ของทมเพอใหสามารถดแลผปวยไดอยางมคณภาพ

17



และปลอดภยแตในระบบสขภาพโดยเฉพาะกระทรวง

สาธารณสขไมมระบบการใชพยาบาลเหลานใหเตม

ศกยภาพและไมมต�าแหนงรองรบท�าใหพยาบาล

เหลานออกจากวชาชพกอนเวลาอนควร

1.3การเข าส ประชาคมอาเซยนท�าให

ประเทศไทยต องขยายการบรการสขภาพให

ครอบคลมทงประชาชนชาวไทยชาวอาเซยนและ

นานาชาตในสถานพยาบาลทกระดบตงแตระดบปฐม

ภมทอยในชมชนจนถงระดบเฉพาะทางหรอศนย

ความเปนเลศการประกาศนโยบายmedicalhubของ

ประเทศยงมความตองการพยาบาลเพมขน

2. ปญหำกำร พยำบำลไมเหมำะสมและ

ไมตรงกบขอบเขตของว พ

จากการทระบบบรการสขภาพมความซบซอน

ขนและมการขยายภารกจดานตางๆมากมายซงงาน

บางงานไมจ�าเปนตองใชพยาบาลวชาชพเชนงานดาน

เอกสารตางๆงานบนทกขอมลงานเอกสารประกน

คณภาพงานการเงนงานการพสดรวมทงการม

วชาชพอนๆ เกดขน เช นการแพทยแผนไทย

การแพทยแผนจนเปนตนยงใชพยาบาลวชาชพ

ในการบรหารจดการสภาวะการดงกลาวถอวาเปนการ

ใชพยาบาลวชาชพทไมเหมาะสมไมคมคาและสงผล

ใหปญหาการขาดแคลนพยาบาลในการใหบรการแก

ผปวยรนแรงขน

3. ขำดกำรธ�ำรงรกษำพยำบำลไวในว

มสาเหตจาก

3.1การขาดแคลนต�าแหนงขาราชการเพอ

บรรจพยาบาลในหนวยบรการสาธารณสขภาครฐ

ท�าใหมอตราการลาออกของพยาบาลรนใหมสงมาก

โดยพบวามการลาออกภายในปแรกถงรอยละ48%

ในขณะผทไดรบการบรรจมอตราการคงอย นาน

มากกวาถง9เทาซงสงผลกระทบตอคณภาพการดแล

รกษาพยาบาลผปวยรวมทงสงผลกระทบตอโครงสรางอาย ก�าลงคนพยาบาลของหนวยบรการสขภาพภาครฐโดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสขท�าใหเกดภาวการณขาดแคลนก�าลงคนทมทกษะสงและสรางคนรนใหมไมทนในระยะ5-10ปขางหนาและอาจเปนอปสรรคตอคณภาพบรการของสถานบรการสขภาพในอนาคต4

3.2ขาดความกาวหนาในการด�ารงต�าแหนงสงขนในวชาชพการพยาบาลโดยเฉพาะในกระทรวงสาธารณสขพยาบาลวชาชพสวนใหญขนไปไดสงสดเพยงพยาบาลผช�านาญการทงทอายประมาณ45ป4

การเลอนต�าแหนงทสงขนกวานจะถกจ�ากดดวยกรอบอตราก�าลงและการยบรวมต�าแหนงซงไมเปนธรรมและไมไดคาตอบแทนในต�าแหนงทควรไดรบทงทมสมรรถนะตามทกพ.ก�าหนดจงท�าใหสญเสยบคลากรทมคณภาพเหลาน 3.3ขาดความเปนธรรมดานคาตอบแทนการท�างาน โดยเฉพาะค าตอบแทนบคลากรทนอกเหนอจากเงนเดอนกรณท�างานในพนทหางไกลทรกนดารหรอพนทเสยงภยทกระทรวงสาธารณสขมระเบยบการจายคาตอบแทนก�าลงคนทางดานสาธารณสขสาขาตางๆแมจะมการปรบปรงอตราคาตอบแทนมาอยางตอเนองแตนบวนชองวางของการเหลอมล�ายงเพมขนพยาบาลไดรบคาตอบแทนนอยกวาแพทยจากเดมตางกน8เทาจนปจจบนตางกนมากถง26เทาทงทการท�างานของสองวชาชพตองเกอกลกนและท�างานอยในพนทเดยวกนในพนทหางไกลทขาดแคลนแพทยพยาบาลตองรบหนาทรบผดชอบแทนแพทยทงในและนอกเวลาเพอชวยใหประชาชนสามารถเขาถงบรการภาครฐทจ�าเปนท�าใหเกดความรสกถงความเหลอมล�าในคณคาของชวตมนษยไมมความสขในการท�างานและไมอยากอยใน

วชาชพ

18



3.4ขาดการดแลดานคณภาพชวตและ

สวสดการทเหมาะสมสภาพแวดลอมการท�างานท

หนกเนองจากวฏจกรจากการขาดแคลนพยาบาล

ท�าใหพยาบาลทเหลออยในระบบตองท�างานหนกเกน

มาตรฐานแรงงานทก�าหนดผลการศกษาพบวา

พยาบาลกวาครงท�างานเฉลย56ชวโมงตอสปดาห

รอยละ40ท�างานเกน12ชวโมงตอวนเปนเวลา

มากกวา3วนใน1สปดาหและรอยละ20ตองท�างาน

ในขณะทตวเองมอาการปวยซงสงผลกระทบตอความ

ปลอดภยทงต อผ ป วยและพยาบาลนอกจากน

สวสดการดานทพกอาศยยงไมเหมาะสมและไมเพยงพอ

มผลตอคณภาพชวตและสขภาพของพยาบาลวชาชพ

จงท�าใหพยาบาลลาออกหรอเปลยนอาชพ4

4. กำรผลตพยำบำลยงไม ทนกบควำม

ตองกำรทเพมขนอยำงรวดเรว และกำรสญเสยใน

จ�ำนวนทมำกเนองจำก

4.1การขาดแคลนอาจารยพยาบาลทง

จ�านวนและคณวฒทไมเปนไปตามเกณฑปจจบนม

สถาบนการศกษาในประเทศไทยทผลตพยาบาล

ระดบปรญญาตรสาขาพยาบาลศาสตรทไดรบการ

รบรองจากสภาการพยาบาลจ�านวน85แหงสามารถ

รบนกศกษาพยาบาลใหมไดประมาณปละประมาณ

10,000คนซงไมเพยงพอกบความตองการถาไมหา

มาตรการลดการสญเสยอยางจรงจงขาดการก�าหนด

นโยบายในการประสานความรวมมออยางจรงจง

ระหวางสถาบนการศกษาและฝายบรการการพยาบาล

ในการรวมกนผลตพยาบาลทกระดบรวมทงการ

ศกษาคนควาวจยและการน�าความรจากหลกฐานเชง

ประจกษมาปรบปรงการบรการพยาบาลใหดขนถา

ท�าไดจะท�าใหพยาบาลฝายบรการมศกยภาพในการ

สอนนกศกษาพยาบาลและจะสามารถชวยบรรเทา

ความขาดแคลน5

4.2ขาดแรงจงใจในการดงดดบคลากร

เขาเปนอาจารยพยาบาลเนองจากคาตอบแทนระยะ

แรกไมเหมาะสม

4.3สภาพการท�างานหนกและการขาด

ความกาวหนาในวชาชพสงผลตอภาพลกษณของ

พยาบาลตอสาธารณชนท�าใหเยาวชนสนใจทจะเขา

ศกษาในวชาชพการพยาบาลนอยลง

ผลกระทบจำกกำรขำดแคลนพยำบำล

จากปจจยเกยวของกบการขาดแคลนพยาบาล

ดงกลาวจงมความจ�าเปนทตองแกไขปญหาการ

ขาดแคลนพยาบาลโดยมงทการพฒนาและธ�ารงรกษา

ก�าลงคนพยาบาลไวในวชาชพเพอใหสงคมไทยไมถก

กระทบจากการทมพยาบาลไมเพยงพอกบความ

ตองการของสงคมถามการขาดแคลนพยาบาลอยาง

ตอเนองจะมผลตอคณภาพบรการสขภาพทใหกบ

ผปวยทมารบการรกษาในโรงพยาบาลอตราการตด

เชอจะเพมขนความผดพลาดในการปฏบตการดแล

ผปวยมผลท�าใหเกดภาวะแทรกซอนผปวยตองอย

โรงพยาบาลนานขนคาใชจายเพมขนหรอท�าใหผปวย

เสยชวตไดเนองจากการขาดแคลนพยาบาลท�าให

พยาบาลตองท�างานลวงเวลามากขนพกผอนไมเพยงพอ

เกดความออนลาการตดสนใจอาจผดพลาดน�าไปส

การปฏบตงานทไมมประสทธภาพจากการวจยเรอง

บคลากรพยาบาลและปจจยทเกยวของกบผลลพธ

ของผปวยพบวาจ�านวนผปวยทมมากการท�างานลวง

เวลาโดยมชวโมงการท�างาน12-16ชวโมงตอเวรการ

ท�างานของพยาบาลมความสมพนธกบการท�างาน

ผดพลาดและคณภาพดแลผปวยลดลง6การท�างาน

ผดพลาดจะกระทบความร สกเชงจรยธรรมของ

พยาบาลและการท�างานทหนกท�าใหสขภาพและ

คณภาพชวตของพยาบาลลดลงสงผลใหพยาบาล

19



ภาวะแทรกซอนการคนพบโรคการรกษาโรคเบองตน

โดยเฉพาะในกลมประชาชนผดอยโอกาสการดแลท

ตอเนองในผปวยโรคเรอรงทออกจากโรงพยาบาลไป

อยทบานรวมทงการดแลผปวยระยะทายทนอนอย

ทบานซงงานทงหมดนพยาบาลเปนก�าลงหลกของทม

สขภาพทดแลสภาพประชาชนในชมชนดงนนการ

วางแผนพฒนาศกยภาพของพยาบาลใหสามารถตอบ

สนองความตองการการบรการสขภาพของประชาชน

และธ�ารงรกษาพยาบาลไวในวชาชพจงเปนภาระ

เรงดวนทจะตองกระท�ารวมกบการเพมการผลต

กำรพฒนำและธ�ำรงรกษำพยำบำลไวใน

ว พ

การก�าหนดบนไดความกาวหนาของพยาบาล

วชาชพทสมพนธกบประสบการณการศกษาและการ

ฝกอบรมใหชดเจนตงแตการเขาสพยาบาลวชาชพ

ทวไปพยาบาลวชาชพเฉพาะทางผ ปฏบตการ

พยาบาลขนสงผบรหารการพยาบาลอาจารยพยาบาล

และนกวจยดงแสดงในภาพท1

ลาออกกอนวยเกษยณหรอยายไปท�างานอนทไมใช

งานพยาบาลมากขนท�าใหวงจรการขาดแคลน

พยาบาลรนแรงขนการศกษาในประเทศสหรฐอเมรกา

เกยวกบคาใชจายในการฝกพยาบาลใหมทมาแทน

พยาบาลทมประสบการณออกจากวชาชพกอนเวลา

เกษยณการฝกพยาบาลใหมของแผนกอายรกรรม-

ศลยกรรม1คนจะเสยเงนคาใชจายเทากบการจาย

เงนเดอนใหพยาบาลเกาทงปและการฝกพยาบาล

ใหมทเขาท�างานทไอซยและทหองตรวจฉกเฉนเสย

คาใชจาย42,000-60,000เหรยญสหรฐ7แสดงถง

การลงทนกบการฝกพยาบาลใหมเปนการลงทนท

สงมากการธ�ารงรกษาพยาบาลทมประสบการณแลว

จงเปนสงส�าคญทนโยบายดานก�าลงคนในระบบ

บรการสขภาพตองพจารณาเพอดงบคลากรพยาบาล

ไวในวชาชพใหนานขนส�าหรบประชาชนผใชบรการ

ในชมชนจะไดรบผลกระทบอยางมากจากการ

ขาดแคลนพยาบาลกลาวคอนโยบายของสาธารณสข

ของประเทศจะไมสามารถด�าเนนการไดอยางม

ประสทธภาพเนองจากงานการสงเสรมสขภาพเพอ

ปองกนโรคตดเชอโรคไมตดตอเรอรงการปองกน

ภำพท 1 บนไดความกาวหนาของพยาบาลวชาชพและการศกษาหรอฝกอบรม

20



เมอส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาตรและ

เขาสการท�างานและสงคมวชาชพพยาบาลเหลานตอง

ใชเวลาในการเรยนรทงการดแลผปวยโดยตรงระบบ

สขภาพและหนวยงานการปฏสมพนธการตดตอ

สอสารและท�างานรวมทมกบเจาหนาทสขภาพตางๆ

มากมายในประเทศสหรฐอเมรกาซงประสบความ

ส�าเรจในการแกปญหาการขาดแคลนพยาบาลนนได

จดใหมResidencytrainingเปนระยะเวลา1ปหลง

ส�าเรจการศกษาปรญญาตรสามารถเพมการรกษา

พยาบาลไวในสถาบนจากรอยละ55เปนรอยละ

95.6คอเพมถงรอยละ30นอกจากนนยงพบวา

พยาบาลเหลานมความเชอมนในสมรรถนะเชงวชาชพ

และความสามารถในการตดตอสอสารและมความพง

พอใจในการปฏบตงาน8

ในประเทศไทยแมวาสภาการพยาบาลจะได

ก�าหนดใหมหลกสตรฝกอบรมเฉพาะทางหลง

ปรญญาตรเปนเวลา4เดอนและหลกสตรปรญญาโท

ทสามารถสอบหนงสออนมตหรอเคยสอบวฒบตรได

แตจ�านวนพยาบาลทจะสามารถเขาฝกอบรมหรอ

เขาศกษามจ�านวนจ�ากดเนองจากการขาดแคลน

พยาบาลนอกจากนนเมอส�าเรจการศกษาหรอฝก

อบรมแลวมเพยงรอยละ37.40ทไดปฏบตงานใน

หนวยงานทมความรตรงรอยละ53.75ไมตรงแต

ความรเกอกลกนไดและรอยละ6ไมตรงกบความร

และไมเกอกลกน9 สวนหลกสตรวฒบตรซงเปน

Residencytrainingหลงปรญญาโทเปนเวลา๓ป

เพงเปดด�าเนนการเพยง๒สถาบนแตยงมขอจ�ากด

ทงความไมพรอมของฝายการศกษาและการบรการ

ดงนนเพอเพมศกยภาพของพยาบาลและธ�ารงรกษา

พยาบาลไวในวชาชพการปฏบตงานกบผปวยโดยตรง

จงสมควรก�าหนดแผนการพฒนาพยาบาลดงน

1. กำรพฒนำศกยภำพของพยำบำลส ควำม

นำญ และควำม ยวชำญ

1.1. กำรพฒนำสกำรเปนพยำบำลเฉพำะ

ทำง กระท�ำได 2 วธคอ

1.1.1 กำรจดฝกอบรมแบบ Residency

training หลงปรญญำตร เปนการพฒนาศกยภาพ

ของพยาบาลจากผจบใหมจนสามารถเปนพยาบาล

เฉพาะทางซงในกระบวนการพฒนาศกยภาพนนจะ

ตองประกอบดวยสมรรถนะทตองมความรมเจตคต

และมทกษะในแตละระดบสงขนในแตละปซงขณะน

โรงพยาบาลมหาวทยาลยโรงพยาบาลศนยและ

โรงพยาบาลเอกชนหลายแหงไดกระท�ากนอยบางแลว

ดงนนสภาการพยาบาลจงตองมบทบาทสนบสนนและ

สรางแนวทางใหพยาบาลทกคนสามารถเขาสพยาบาล

เฉพาะทางไดหลงจากมประสบการณการท�างานใน

การบรการโดยตรงโดยสาขาเฉพาะทางตองตรงกบ

การบรการทปฏบ ตงานจรง เช นการพยาบาล

อายรศาสตรศลยศาสตรวกฤตออรโธปดกการ

พยาบาลสตนรเวชตาหคอจมกการผาตดมะเรง

จตเวชและสขภาพจตเดกเปนตน

1.1.2. กำรจดหลกสตรฝกอบรม

เฉพำะทำงระยะสน 4 เดอนของสภำกำรพยำบำล

ในรปแบบเดมแตปรบการเรยนเปนmoduleเพอให

มาเรยนเปนชวงๆโดยไมตองลามาฝกอบรมตอเนอง

นานเกนไป

กำรก�ำหนดกรอบอตรำก�ำลงพยำบำลเฉพำะทำง

ส�าหรบจ�านวนพยาบาลวชาชพเฉพาะทาง

คาดวาจะมจ�านวนเพมขนในระยะ5ปแรกประมาณ

รอยละ๒๐ของพยาบาลในแตละหนวยงานภายใน

10ปคาดวาจะมรอยละ40และภายในเวลา15ป

ถาสามารถธ�ารงรกษาพยาบาลไวในแตละหนวยงาน

จะมพยาบาลวชาชพเฉพาะทางประมาณรอยละ50

21



1.2. กำรพฒนำสกำรเปนผปฏบตกำร

พยำบำลขนสง

เพอเขาส การเปนผ ปฏบตการพยาบาล

ขนสงทไดรบวฒบตรหรอหนงสออนมตเปนผ ม

ความรความช�านาญเฉพาะทางในสาขาตางๆซงจะ

ตองผานการศกษาในระดบปรญญาโททางคลนก

สาขาพยาบาลศาสตรหลงจากส�าเรจการศกษาใน

ระดบปรญญาโททางคลนกแลวสามารถเลอกทาง

เดนได2ทางคอ

1.2.1การเขาฝกอบรมในหลกสตร

พยาบาลขนสงระดบวฒบตรซงเปนหลกสตรฝก

อบรมทมลกษณะResidencyTrainingใชเวลา3ป

ตามทวทยาลยฯก�าหนดโดยความเหนชอบของคณะ

กรรมการสภาการพยาบาล

1.2.2การขอสอบหนงสออนมตแสดง

ความรความช�านาญเฉพาะทางในสาขาตางๆซงจะ

ตองฝกประสบการณอยางนอย3หลงส�าเรจการศกษา

ในระดบปรญญาโททางคลนกและสะสมผลงานจน

ครบตามเกณฑทวทยาลยฯก�าหนด

กำรก�ำหนดกรอบอตรำก�ำลงผปฏบตกำร

พยำบำลขนสง

การก�าหนดกรอบอตราก�าลงผ ปฏบตการ

พยาบาลขนสงในโรงพยาบาลหรอชมชนใหมในสาขาใด

หรอจ�านวนเทาใดตองเปนไปเพอตอบสนองความ

ตองการดานสขภาพทเปนปญหาส�าคญและยงยาก

ซบซอนและเปนไปตามภาระงานของหนวยบรการ

แตละแหงโดยจะตองมการบรหารจดการอตราก�าลง

คนในลกษณะทมการพยาบาลผสมผสานทกษะเพอ

ใหการพยาบาลไดอยางมคณภาพและประสทธภาพ

อตราก�าลงพยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงควรม

ในหนวยบรการแตละระดบดงน

ระดบ สำขำทเชยวชำญ จ�ำนวนทควรม

ปฐมภม เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจต

อยางนอย1คนตอหนวยบรการปฐมภม10,000คน

โรงพยาบาลชมชนขนาดเลก30

เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจต

อยางนอย1คน

โรงพยาบาลชมชนขนาดกลาง(30-90เตยง)

เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายหรอจตเวชและสขภาพจตผดงครรภ*วสญญ

อยางนอย3คน1คนเปนวสญญพยาบาล

โรงพยาบาลชมชนขนาดใหญ(90-120เตยง)

เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายจตเวชและสขภาพจตผดงครรภ*

อยางนอย4คน1คนเปนวสญญพยาบาล1คนเปนจตเวชและสขภาพจต1คนเปนผดงครรภ1คน

โรงพยาบาลชมชนแมขาย(120เตยง)

เวชปฏบตชมชนหรอเรอรงหรอผสงอายจตเวชและสขภาพจตวกฤตผดงครรภ*วสญญ

อยางนอย5คน1คนเปนวสญญพยาบาล1คนเปนจตเวชและสขภาพจต1คนเปนผดงครรภ1คน

22



ในขณะทยงมจ�านวนพยาบาลทไดรบวฒบตร

หรอหนงสออนมตผ มความรความช�านาญเฉพาะ

ทางในสาขาตางๆไมพอเพยงจงควรเตรยมผทส�าเรจ

การศกษาในระดบปรญญาโททางคลนกใหปฏบตงาน

ในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงกบกลม

ผปวย/ผใชบรการทตองการความเชยวชาญเพอ

เตรยมพยาบาลเหลานใหสามารถสอบหนงสออนมต

หรอใหฝกอบรมในหลกสตรวฒบตร

2.ออกมาตรการใหพยาบาลไดใชศกยภาพใน

การพฒนาและแกไขปญหาสขภาพประชาชนไดอยาง

เตมศกยภาพโดยปรบปรงการใชพยาบาลใหตรงกบ

การศกษาและประสบการณหนวยงานตางๆตองจาง

โดยบคลากรประเภทอนเพอท�างานธรการการเงน

บรหารส�านกงานงานฝายสนบสนนการบรการเพอลด

ภาระงานทไมใชงานพยาบาล(non-nursing)เพอให

พยาบาลสามารถใชเวลาปฏบตงานการพยาบาลตอ

ผใชบรการไดเตมศกยภาพ

3.สรางหลกประกนความมนคงในอาชพโดย

การบรรจพยาบาลวชาชพในต�าแหนงขาราชการซงจะ

เปนแรงจงใจทส�าคญยงเพราะพยาบาลตองการความ

มนคงและสวสดการในระยะยาวและการก�าหนด

คาตอบแทนพยาบาลใหเหมาะสมกบภาระงานทตอง

รบผดชอบและความเสยงในการปฏบตหนาททงใน

ยามปกตยามวกาลและในสถานการณฉกเฉน

4.ขยายอายการท�างานส�าหรบพยาบาลทม

ความรและความเชยวชาญในบางต�าแหนงรวมทง

อาจารยในวทยาลยพยาบาลกระทรวงสาธารณสข

และหนวยงานอนของรฐทมความรความสามารถ

มผลงานและมศกยภาพในการปฏบตงานรวมทงปรบ

ระบบการจางงานตามความเหมาะสมเชนการจาง

เปนบางเวลาเปนตน

5.สงเสรมใหพยาบาลทมความรความสามารถ

มผลงานและมศกยภาพในการปฏบตงานใหด�ารง

ต�าแหนงผบรหารระดบสงขององคกรรวมทงสงเสรม

ระดบ สำขำทเชยวชำญ จ�ำนวนทควรม

โรงพยาบาลทวไปขนาดเลก

เรอรงวกฤตสงอายมะเรงจตเวชและสขภาพจตเดกผดงครรภ*โรคตดเชอและการควบคมการตดเชอวสญญบาดเจบฉกเฉนสาธารณภย

อยางนอย10คนเปนวสญญ2คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน

โรงพยาบาลทวไประดบS เรอรง(หวใจและหลอดเลอด)มะเรงวกฤตจตเวชสขภาพจตผดงครรภ*เดกโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอบาดเจบฉกเฉนสาธารณภยวสญญ

อยางนอย16คนวสญญ3คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน

โรงพยาบาลศนย เรอรง(เชนหวใจและหลอดเลอดไต)มะเรงวกฤตจตเวชสขภาพจตผดงครรภ*เดกโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอบาดเจบฉกเฉนสาธารณภยวสญญ

อยางนอย25คนวสญญ3คนโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ1คน

*ผดงครรภเปนสาขาทมความขาดแคลนอยางมาก

23



ใหพยาบาลมสวนรวมในการบรหารและการตดสนใจ

ในการใหการบรการทกระดบ

6.ใหหนวยงานทรบผดชอบปรบปรงบญชเงน

เดอนและคาตอบแทนส�าหรบพยาบาลวชาชพ

ใหสอดคลองกบลกษณะเฉพาะของวชาชพความร

ความสามารถของบคคลและปรบปรงระเบยบหรอ

หลกเกณฑเงอนไขเพอสรางความเปนธรรม

7.ผลตผชวยพยาบาลเพอใหการดแลผปวยท

อาการคงทและไมรนแรงเพอตอบสนองความ

ตองการการดแลในกจวตรประจ�าวน

กลาวโดยสรปการพฒนาและการใชศกยภาพ

ของพยาบาลอยางเตมทเปนหนทางหนงในการแก

ปญหาการขาดแคลนก�าลงคนสาขาพยาบาลศาสตร

ผน�าทางการพยาบาลควรพลกภาวะวกฤตนใหเปน

โอกาสทจะหาเจาหนาทอนมาท�างานทไมใชการ

พยาบาลและผบรหารการพยาบาลจะตองปรบระบบ

บรการพยาบาลจากการปฏบตกจกรรมเปนหลก(task

oriented)ใหเปนการดแลผปวยและครอบครวเปน

ศนยกลางความจ�าเปนทจะตองมผชวยพยาบาลมา

ชวยกระท�ากจกรรมชวยเหลอดแลผปวยทอาการคงท

และเปนงานประจ�าเพอเปดโอกาสใหพยาบาลไดใช

ความรความสามารถทไดศกษาและมประสบการณมา

อยางเตมท เพอสขภาพและคณภาพช วตของ

ประชาชน


1. สภาการพยาบาลระเบยบวาระการประชมคณะ

กรรมการสภาการพยาบาลครงท 11/2559วน

พฤหสบดท10พฤศจกายน2559เวลา10:00น.ณ

หองประชมวจตรศรสพรรณสภาการพยาบาล

2. PiaseuN.KasemsukW.JarupatMS.,Hanucharurnkul

S.Structure,Process,andOutcomesofHealthcare

ServiceProvisionatTwoPrimaryCareSettings,by

anAdvancedCommunityNursePractitioneranda

GeneralNursePractitioner.Pacific Rim Int J of Nurs

Res.2012;17(2):117-130.

3. ChanM.Globalstrategicdirectionsforstrengthening

nursingandmidwifery2016–2020,WHO2015.

4. กฤษดาแสวงด เดอนเพญธรวรรณววฒน วชต

หลอจรชณหกลจราวลยจตรฤเวชตารางชพการท�างาน

ของพยาบาลวชาชพในประเทศไทย.วารสารประชากร

2552;1(1):73-79.

5. ส�านกงานคณะกรรมการการอดมศกษาสภาการ

พยาบาลโครงการเพมการผลตและพฒนาการจดการ

ศกษาสาขาพยาบาลศาสตรปการศกษา2557-2560

พฤษภาคม2556.

6. CurtinLL.Anintegratedanalysisofnursestaffing

andrelatedvariables:effectsonpatientoutcomes

2003.OnlineJournalofIssuesinNursing.

7. KoselK,OlivoT.TheBusinessCaseforWorkforce

Stability.Volume7:VHAInc.VHAResearchSeries

2002. Irving,TX:Center forResearchand

Innovation,VHAInc.2002.

8. AACN.NurseResidencyProgramAvailableat

http://www.aacn.nche.edu/education-resources/

nurse-residency-programRetrievedOctober14,

2015.

9. ส�านกการพยาบาลรายงานการใชพยาบาลทส�าเรจ

หลกสตรการพยาบาลเฉพาะทางปรญญาโทและทได

รบวฒบตรผมความรความช�านาญเฉพาะทาง2558.

24



Strategies for development and retention of nurse within nursing professionTassana Boonthong1 RN, PhD, Dip. PMHN

Somchit Hanucharurnkul2 RN, PhD, Dip. APMSN

Abstract: Nursingshortageisaproblemofhealthcaresystemworldwideincluding

Thailand.Thisproblempersistsbecauseoftheincreasingofnursingcaredemanddue

totheincreasingofcomplexhealthproblems,rapidincreasinginchronicillnessand

ageingpopulation.Evenwith the increasenumberofnursingstudentadmissionand

graduatebutitstillcannotmeetthedemand,sincemanynursesleavetheirjobbefore

theageofretirement.Thus,retentionofthenurseinthesystemisessential.Thereare

manystrategiesfornurseretention,butonethatisimportantandsustainableistosetthe

careerpath fornurses’ advancementandpayment systemaccording to theposition.

Furthermore, providing formal graduate education and residency training post

baccalaureateandpostmastertomovefromnursegeneralisttospecialist,advancepractice

nurse,nurseadministrator,nursescholarorresearchermustbeimplemented.Atthe

sametimeweneedtopreparepracticalnursestoworkinskillmixedteamtomeetthe

healthcareneedsofpeopleeffectively.

Keywords: Nurseshortage,specialistnurse,advancedpracticenurse,careerpath,

residencytraining

1 President, Thailand Nursing and Midwifery Council2 Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University

25

ภทราภรณ ทงปนคำา และคณะ


1ผเขยนหลก รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม Email: [email protected]ศาสตราจารยเกยรตคณโรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล3รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 4 ผชวยศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบดคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล5รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย6รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน7รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา8วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย

ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการ

พยาบาลขนสงในประเทศไทยภทราภรณ ทงปนค�า RN, Ph.D.1 สมจต หนเจรญกล RN, Ph.D.2 อรสา พนธภกด RN, Ph.D.3

จรยา วทยะศภรRN, DNS4 จนตนา ยนพนธ RN, Ph.D.5 วรรณภา ศรธญรตน RN, Ph.D.6

สกญญา ปรสญญกล RN, Ph.D.5 ขนษฐานนทบตร RN, Ph.D.6 วลาวณย พเชยรเสถยร RN, D.N.5

สวรรณา จนทรประเสรฐ RN, Dr.P.H.7 นมนวล มนตราภรณ M.A.8

บทคดยอ:การวจยเชงส�ารวจครงนศกษาปจจยสนบสนนและอปสรรคในการปฏบตงานของผปฏบตการพยาบาลขนสง กลมตวอยางเปนผปฏบตการพยาบาลขนสงหลงสอบไดวฒบตรจากสภาการพยาบาลและท�างานอยางนอย1ป ใน10สาขารวม566คน เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมถนายน2557-มถนายน2558เครองมอทใชในการศกษาประกอบดวยแบบสอบถามขอมลสวนบคคลและแบบสอบถามเกยวกบลกษณะการท�างานปจจยสงเสรมและอปสรรคในการท�างานบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงวเคราะหขอมล โดยใชการวเคราะหเนอหาผลการศกษาพบปจจยสนบสนนและอปสรรคในการท�างานในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงม4 ปจจยคอ1)ปจจยดานองคกรไดแกนโยบายและกรอบอตราทชดเจนการสงเสรม/สนบสนนจากผบงคบบญชาและการมกฎหมายรองรบ2)ปจจยดานสมรรถนะการท�างานไดแกทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสงจนเปนทประจกษและการท�างานรวมกบผอน3)ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมไดแกปจจยดานเทคโนโลยและเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอนรวมงานทมหรอเครอขายในการท�างานตลอดจนคาตอบแทนทไดรบและ4)ปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลทเกยวของ เชนการไมมกลมเปาหมายชดเจนการไมไดรบการยอมรบจาก ผปวยและครอบครว ผลการวจยใชเปนขอมลพนฐานในการพฒนาบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงทงในภาพรวมและในรายสาขาเพอสามารถใหการพยาบาลไดตรงกบบทบาทและความ

คาดหวงของประชากรกลมเปาหมายตอไป

ค�ำส�ำคญ: ปจจยสนบสนนปจจยทเปนอปสรรคการปฏบตบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสง

26

ปจจยสนบสนน และ อปสรรคในการปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงในประเทศไทย


ควำมเปนมำและควำมส�ำคญของปญหำ

ผ ปฏบตการพยาบาลขนสง (Advanced

PracticeNurse,APN)เปนพยาบาลวชาชพทผาน

หลกสตรฝกอบรมขนสงระดบวฒบตรและสอบผาน

การวดความรความสามารถเพอรบวฒบตรแสดง

ความรความช�านาญเฉพาะทางในวชาชพการพยาบาล

และผดงครรภหรอส�าเรจการศกษาระดบปรญญาโท

และสอบผานการวดความร ความสามารถเพอรบ

วฒบตรตามขอบงคบสภาการพยาบาลวาดวยการ

ออกวฒบตรแสดงความรความช�านาญเฉพาะทางการ

พยาบาลและการผดงครรภพ.ศ.๒๕๔๑และพ.ศ.

๒๕๕๑หรอหนงสออนมตแสดงความรความช�านาญ

เฉพาะทางในวชาชพการพยาบาลและผดงครรภAPN

ประกอบดวยพยาบาลวชาชพผเชยวชาญทางคลนก

พยาบาลเวชปฏบตชมชนพยาบาลผดงครรภและ

พยาบาลดานการใหยาระงบความรสก1ซงเปาหมาย

ของการมAPNเพอตอบสนองความตองการและ

ปญหาสขภาพของประชาชนทมความสลบซบซอนการ

ขยายความร เ ชง วทยาศาสตร การแพทย และ

เทคโนโลยรวมทงหลกฐานเชงประจกษซงตองการ

พยาบาลผน�าทางคลนกทมความรและทกษะสงในการ

แปลและบรณาการความรเหลานเพอใหบรการกบ

ผปวย/ผใชบรการอยางมประสทธภาพนอกจากนน

ยงชวยใหผปวย/ผใชบรการสามารถเขาถงบรการ

สขภาพไดอยางเทาเทยมทวถงอกทงเปนบนไดความ

กาวหนาของผปฏบตการพยาบาลโดยตรงนบวา

เปนการธ�ารงรกษาพยาบาลทมความเชยวชาญไวใน

ระบบบรการพยาบาลใหยาวนานทสดจงเปนการชวย

แกปญหาการขาดแคลนพยาบาลในระยะยาว1

ในชวงหนงทศวรรษทผานมาตงแตปพ.ศ.

2546จนถงปพ.ศ.2556มจ�านวนผทสอบวฒบตร

หลงระดบปรญญาโททงหมด1,967คน2 ใน10สาขา

คอ1)การพยาบาลมารดา-ทารก2)การพยาบาล

ชมชน3)การผดงครรภ4)การพยาบาลเดก

5)การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร6)การ

พยาบาลจตเวชและสขภาพจต7)การพยาบาล

ผสงอาย8)การพยาบาลเวชปฏบตชมชน9)การพยาบาล

ผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอและ

10)การพยาบาลดานการใหยาระงบความร สก

ซงหลงไดรบวฒบตรAPNเหลานไดท�างานในสถาน

บรการทางสขภาพทหลากหลายทวประเทศอยางไร

กตามค�าถามของวชาชพทเกดขนตามมาคอผทไดรบ

วฒบตรไปแลวปฏบตงานในบทบาทAPNอยหรอไม

เนองจากในระบบบรการสขภาพของประเทศไทยยง

ไมมต�าแหนงAPNรองรบอยางชดเจนและทส�าคญ

คอAPNเหลานมประสบการณการท�างานอยางไร

มปจจยสนบสนนและอปสรรคอะไรบางขอมลเหลาน

จะเปนประโยชนในการจดระบบเพอพฒนาและใช

ศกยภาพของAPNไดอยางเตมทเพอยกระดบ

คณภาพและการเข าถงการบรการสขภาพของ

ประชาชน

การทบทวนวรรณกรรมพบวาปจจยทม

อทธพลตอการปฏบตการพยาบาลขนสงมทงหมด6

ปจจยไดแก1)ความสบสนในการใหความหมายของ

ผปฏบตการพยาบาลขนสง2)ความไมชดเจนใน

บทบาทและเปาหมายของการท�างาน3)บทบาทใน

การท�าหนาทแทนหรอสนบสนนแพทย4)บทบาท

การน�าผลงานไปใช5)ไมมการก�าหนดบทบาทท

เกยวของกบปจจยสงแวดลอมภายนอกของผปฏบต

การพยาบาลขนสงและ6)ขอจ�ากดในการน�าหลก

ฐานเชงประจกษไปใชในการพฒนาการปฏบตและ

การประเมนผลของบทบาทผปฏบตการพยาบาล

ขนสง2

27



นอกจากนนยงมรายงานการปฏบตของ

ผปฏบตการพยาบาลขนสงในแตละสาขาทไดรบการ

รบรองจากสภาการพยาบาลตงแตปพ.ศ.2546 แต

สวนใหญจะอยในรปของกรณศกษา1หรอเปนการวจย

ประสทธภาพของAPNทรบผดชอบผใชบรการเฉพาะ

กลม7-1,3 ซงแมวาจะรายงานบทบาทปจจยสนบสนน

และอปสรรคของAPNแตเปนขอมลเฉพาะคน

ยงขาดภาพรวมของAPNทงหมดโดยเฉพาะอยางยง

ในดานการใชหลกฐานเชงประจกษซงเปน1ใน9

สมรรถนะหลกซงจากการทบทวนวรรณกรรมพบวา

เปนสมรรถนะทมความส�าคญและเปนอปสรรคในการ

ปฏบตบทบาทนอกเหนอจากปญหาอปสรรคตางๆ

ทเกดจากความไมชดเจนของบทบาทดงนนการศกษา

ครงนทมผวจยจงไดท�าการศกษาการปฏบตตาม

หลกฐานเชงประจกษ(Evidence-BasedPractice)

ตลอดจนปจจยสนบสนนปญหาและอปสรรคในการ

ปฏบตบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงตาม

กรอบแนวคดสมรรถนะผปฏบตการพยาบาลขนสง

ปพ.ศ.2553 ของสภาการพยาบาล8และตามกรอบ

แนวคดการปฏบตตามหลกฐานเชงประจกษของ

อพทอนและอพทอนทใหความหมายวาหมายถง

การรบรเกยวกบการมความรและทกษะการใชหลก

ฐานเชงประจกษทศนคตตอการใชหลกฐานเชง

ประจกษและการใชหลกฐานเชงประจกษในการดแล

โดยการน�าหลกฐานเชงประจกษทมอยผสมผสานกบ

ความเชยวชาญทางคลนกและความเหมาะสมตอ

บรบทและตวผปวย9อยางไรกตามรายงานการวจยน

น�าเสนอเฉพาะในสวนของปจจยดานการสนบสนน

และอปสรรคการปฏบตงานของAPNเทานน

วตถประสงคของกำรวจย

งานวจยนเปนสวนหนงของโครงการวจยการ

ปฏบตตามหลกฐานความรเชงประจกษของพยาบาล

ผปฏบตการขนสงในประเทศไทยโดยในรายงานนม

วตถประสงคเฉพาะเพอส�ารวจปจจยดานการ

สนบสนนและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของ

APN

ประ ำกรและกลมตวอยำง

ประชากรไดแกพยาบาลทไดรบวฒบตร

แสดงความรความช�านาญใน10สาขาจากสภา

การพยาบาลรวมทงหมดตงแตปพ.ศ.2546-2556

จ�านวน1,967คนกลมตวอยางตามคณสมบตท

ก�าหนดคอเปนAPNทไดรบวฒบตรแสดงความร

ความช�านาญฯและท�างานอยางนอย1ปและยนดเขา

ร วมโครงการวจย โดยการวจยคร งนศกษาใน

ประชากรทงหมด1,967คน

เครองมอกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยไดแกแบบสอบถาม

ขอมลสวนบคคลไดแกเพศอายประสบการณ

การท�างานสถาบนทจบการศกษาและแบบสอบถาม

เกยวกบลกษณะการท�างานจ�านวนปทท�างานใน

ต�าแหนงAPNลกษณะของกลมประชากรเปาหมาย

ปญหาและอปสรรคตลอดจนปจจยสงเสรมในการ

ท�าบทบาทAPNททมผวจยไดพฒนาขนใหสอดคลอง

กบค�าถามการวจยและตามการทบทวนวรรณกรรม

วธเกบรวบรวมขอมล

ผ ว จยเสนอโครงการผานคณะกรรมการ

จรยธรรมของคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย

เชยงใหมสถานทท�างานของผวจยหลกและไดรบการ

28



พจารณาเหนชอบจากคณะกรรมการจรยธรรมทางการวจยตามหมายเลขอนญาตท2557/126จากนนผวจยไดสงแบบสอบถามไปยงAPNในแตละโรงพยาบาลตามจ�านวนกลมประชากรในแตละสาขาตามฐานขอมลทอยและemailaddressทไดจากวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทยปพ.ศ. 2557โดยวธการสองทางดงนในขนตอนแรกไดสงแบบสอบถามไปทางอเมลลและสงคมออนไลนเชนไลนหรอเฟสบคโดยขนตอนนไดรบแบบสอบถามตอบกลบมาทงหมด78รายหลงจากนน1เดอนไดสงแบบสอบถามซ�าไปพรอมซองจดหมายตดแสตมปตอบกลบมายงผวจยไปยงผทไมตอบทางอเมลลหรอทางสงคมออนไลนในจ�านวนทเหลอและไดรบแบบสอบถามตอบกลบมาทงหมด488รายรวมทงหมดเปน566รายจาก1,967รายคดเปนอตราตอบกลบรอยละ28.77

กำรวเครำะหขอมล

ผวจยท�าการวเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชโปรแกรมส�าเรจรปทางสถต(SPSS)โดยใชสถตเชงพรรณนาเพอแจกแจงความถและคารอยละส�าหรบขอมลเชงคณภาพจากแบบสอบถามทเปนค�าถามปลายเปดใชการวเคราะหเนอหาเพอจดหมวดหมของขอมลโดยทมวจยและท�าการตรวจสอบผลการศกษาโดยผทรงคณวฒของแตละสาขา

ผลกำรวจย

1. ข อมลสวนบคคลของกล มตวอยำง: กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ97.5มอายเฉลย45.6ปสวนใหญวฒบตรทไดรบเรยงล�าดบจากมากไปนอย3อนดบแรกไดแกสาขาการพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตรสาขาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวชและสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชนระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตร

สวนใหญมระยะเวลาท�างานอยท1-5ปคดเปนรอยละ63.2มระยะเวลาเฉลยเทากบ4.67ปงานทรบผดชอบพบวามความหลากหลายโดยมการท�างานประจ�าควบคไปกบการปฏบตบทบาทAPNทพบมากทสดคอปฏบตงานในบทบาทAPNควบคไปกบการท�าบทบาทพยาบาลประจ�าหอผ ปวย/หนวยงานคดเปนรอยละ37.5และปฏบตบทบาทAPNควบคไปกบงานบรหารคดเปนรอยละ27.9ทงนมจ�านวนเพยง51รายหรอคดเปนรอยละ 9ของกลมตวอยางทมการปฏบตงานเปนไปตามกรอบการปฏบตงานของAPNและกลมตวอยางมสถานทปฏบตงานโดยเรยงล�าดบจากมากไปหานอยคอในโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป/โรงพยาบาลประจ�าจงหวดโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลมหาวทยาลยและสถานบรการทางสขภาพตางๆตามล�าดบสวนใหญส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาโทจากสถาบนการศกษาภาครฐบาลโดยเรยงล�าดบจากมากไปหานอยคอจากคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมจ�านวน145คนคดเปนรอยละ25.6จากคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกนจ�านวน102คนคดเปนรอยละ18.0จากพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดลและจากพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรจ�านวนแหงละเทาๆกนคอจ�านวน49คนคดเป นร อยละ8.6จากคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยจ�านวน42คนคดเปนรอยละ7.4และจากมหาวทยาลยอนๆโดยมอายเฉลย APNทง10สาขาคอ45.64ป(S.D.=5.42)และระยะเวลาท�างานในบทบาทAPNหลงไดรบวฒบตรเฉลยเทากบ4.67ป(S.D.=2.65)หากเปรยบเทยบอายเฉลยและระยะเวลาการท�างานในบทบาทหลงไดรบวฒบตรระหวางAPNทง10สาขาพบวาสาขาการพยาบาลผดงครรภมอายเฉลยนอยทสดคอ42ปและระยะเวลาท�างานเฉลยหลงไดรบวฒบตร

29



2.3ปสาขาทมอายเฉลยสงสดคอ47.2ปไดแกสาขาการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสกในขณะทระยะเวลาเฉลยของการท�างานในบทบาทAPNหลงไดรบวฒบตรเทากบ3.41ปแตสาขาทมระยะเวลา

การท�างานหลงไดรบวฒบตรนานทสดไดแกสาขาการพยาบาลชมชนเทากบ6.23ปดงรายละเอยดในตารางท1และ2

ตำรำงท 2 อายเฉลยและระยะเวลาท�างานเฉลยหลง

ตำรำงท 1 จ�านวนและรอยละของกลมตวอยางรวมทกสาขาจ�าแนกตามเพศอายระดบการศกษาสาขาทได

รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน

ขอมลสวนบคคล จ�ำนวน (n = 566) รอยละ

เพศชายหญงอำย (ป)30-40ป41-50ป51-60ปไมมขอมล(missing)(x=45.64ป,S.D.=5.42,range=32-60ป)สำขำทไดรบวฒบตรการพยาบาลอายรศาสตร-ศยลยศาสตรการพยาบาลจตเวชและสขภาพจตการพยาบาลเวชปฏบตชมชนการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสกการพยาบาลชมชนการพยาบาลผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอการพยาบาลเดกการพยาบาลผสงอายการพยาบาลมารดาและทารกการพยาบาลผดงครรภระยะเวลำท�ำงำนหลงไดรบวฒบตร (ป) 1-5ป 6-10ป 11-15ป 16-20ปไมมขอมล(missing)

(x=4.67ป,S.D.=2.65,range=1-16 ป)

14552

111337117

1

19391884239333232124

358161141

32

2.597.5

19.659.520.70.2

34.116.115.57.46.95.85.75.72.10.7

63.228.42.50.25.7

30




ลกษณะงำนทรบผด อบ ท�างานเปนAPNและท�างานเปนพยาบาลประจ�าหอผปวย/หนวยท�างานเปนAPNและเปนหวหนาหอผปวย/หวหนากลมงาน/รองหวหนากลมงาน ท�างานเปนพยาบาลประจ�าหอผปวยและใชเวลานอกท�างานบทบาทAPNท�างานเปนAPNเตมตวตามกรอบงานAPNท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.ตรและปฏบตงานในบทบาทAPNไมไดปฏบตบทบาทAPNท�างานพฒนาคณภาพ/งานวชาการ/วจยและปฏบตงานในบทบาทAPN

212158

575128

2114

37.527.9

10.19.04.9

3.72.5

ท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.ตร&ป.โทและปฏบตงานในบทบาทAPNท�างานสอนนกศกษาพยาบาลระดบป.โทและปฏบตงานในบทบาทAPNท�างานเปนหวหนางานหรอเปนพยาบาลประจ�าและปฏบตงานในบทบาทAPNเมอสอนนกศกษาเทานนท�างานเปนหวหนางานและใชเวลานอกท�าบทบาทAPNไมมขอมล(missing)ลกษณะองคกรทท�ำงำนโรงพยาบาลชมชนโรงพยาบาลทวไป/ประจ�าจงหวดโรงพยาบาลศนยโรงพยาบาลมหาวทยาลยโรงพยาบาลประจ�าต�าบล(รพสต.)มหาวทยาลยวทยาลยพยาบาลโรงพยาบาลสงกดเหลาทพโรงพยาบาลเอกชนไมมขอมล(missing)

9

6

5

14

187131106532723151428

1.6

1.0

0.9

0.20.7

33.023.118.79.44.84.12.62.50.41.4


รบวฒบตรระยะเวลาท�างานหลงไดรบวฒบตรลกษณะงานทรบผดชอบและลกษณะทท�างาน(ตอ)

31






สถำบน/คณะทส�ำเรจกำรศกษำระดบปรญญำโทม.เชยงใหมคณะพยาบาลศาสตรม.ขอนแกนคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะพยาบาลศาสตรม.สงขลานครนทรคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะแพทยศาสตรรพ.รามาธบดม.บรพาคณะพยาบาลศาสตรม.นเรศวรคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะสาธารณสขศาสตรม.ครสเตยนคณะพยาบาลศาสตรม.รงสตคณะพยาบาลศาสตรม.วลยลกษณคณะพยาบาลศาสตรม.ศรนครนทรวโรฒคณะศกษาศาสตรม.มหาสารคามคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะแพทยศาสตรม.ครสเตยนบณฑตวทยาลยม.หวเฉยวเฉลมพระเกยรตคณะพยาบาลศาสตร SchoolofNursing,UniversityofWashingtonจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะครศาสตรสขศกษาจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะจตวทยาจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะบรหารการพยาบาลจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะศลปะศาสตรม.เกษตรศาสตรคณะบรหารธรกจม.ธรรมศาสตรคณะพยาบาลศาสตรม.ธรรมศาสตรคณะพยาบาลศาสตรและม.มหดล(ศาลายา)สงแวดลอมการศกษาม.มหดลคณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตรม.สงขลานครนทรคณะรฐประศาสนศาสตร

145102494942403913118544322211111111

11

25.618.08.68.67.47.16.92.31.91.40.90.70.70.50.30.30.30.20.20.20.20.20.20.20.2

0.20.2

32




ม.สงขลานครนทรคณะวทยาการจดการม.สงขลานครนทรคณะศกษาศาสตรม.สโขทยธรรมาธราชคณะพยาบาลศาสตรม.สโขทยธรรมาธราชคณะสาธารณสขศาสตรสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร(นดา)คณะรฐประศาสนศาสตรไมมขอมล(missing)ระดบปรญญำเอกม.สงขลานครนทรคณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะพยาบาลศาสตรม.เกษมบณฑตคณะจตวทยา SchoolofNursing,VirginiaCommonwealthUniversity UniversityofIllinoisatChicagoม.ขอนแกนคณะพยาบาลศาสตรม.เชยงใหมคณะพยาบาลศาสตรม.บรพาวทยาลยวทยาการวจยและวทยาการปญญาม.มหดลคณะพยาบาลศาสตรม.มหดลคณะสาธารณสขศาสตรราชภฎอตรดตถคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยไมมขอมล(missing)ระดบปรญญำตร และประกำศนยบตรเฉพำะทำงไมมขอมล(missing)

111111

322111111111

113

0.20.20.20.20.20.2

0.50.30.30.20.20.20.20.20.20.20.20.21.90.5



33



ไดรบวฒบตรของกลมตวอยางรวมทกสาขา

สำขำกำรพยำบำล อำยเฉลย (ป) ระยะเวลำท�ำงำนเฉลย หลงไดรบวฒบตร (ป)

การพยาบาลผดงครรภ

การพยาบาลผสงอาย

การพยาบาลเดก

การพยาบาลผปวยโรคตดเชอและการควบคมการตดเชอ

การพยาบาลเวชปฏบตชมชน

การพยาบาลอายรศาสตร-ศยลยศาสตร

การพยาบาลมารดาและทารก

การพยาบาลจตเวชและสขภาพจต

การพยาบาลชมชน

การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก

คำเฉลยรวม

42.00

43.09

44.63

45.45

45.55

45.58

45.83

46.08

46.74

47.21

45.64

2.30

5.15

5.27

3.34

3.57

5.35

4.90

4.39

6.23

3.41

4.67

2. ขอมลดำนปจจยสนบสนน และปญหำ

อปสรรคในกำรท�ำงำนตำมบทบำท APN

ส�าหรบปจจยสนบสนนและปญหาอปสรรคใน

การท�างานในบทบาทAPNนนสามารถจดหมวดหม

ไดทงหมด4ปจจยดวยกนไดแก

2.1ปจจยดานองคกรไดแกนโยบายและ

กรอบอตราทชดเจนการสงเสรม/สนบสนนจาก

ผบงคบบญชาและการมกฎหมายรองรบ

2.2ปจจยดานสมรรถนะการท�างานการใช

ทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสงจนเปนท

ประจกษและการท�างานรวมกบผอน

2.3ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอม

ตางๆไดแกปจจยสนบสนนในการท�างานในดาน

เทคโนโลยและเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอน

รวมงานทมหรอเครอขายในการท�างานตลอดจน

คาตอบแทนทไดรบและ

2.4ปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลท

เกยวของเชนการไมมกลมเปาหมายชดเจนการไม

ไดรบการยอมรบจากผปวยและครอบครว

โดยมรายละเอยดดงตอไปน คอ

2.1ปจจยดานองคกร

2.1.1นโยบายและกรอบอตราทชดเจน

APNมองวาหากองคกรมนโยบายและ

กรอบอตราก�าลงจะเปนปจจยสนบสนนใหการท�างาน

เปนไปตามบทบาทแตในความเปนจรงในปจจบนนน

ยงไมมองคกรใดในกระทรวงสาธารณสขมนโยบาย

และกรอบอตราส�าหรบAPNจงเปนปจจยทเปน

อปสรรคอยางมากในการท�างานในบทบาทน

“นโยบายของผ บรหารทกระดบ ต งแต

กระทรวง สสจ. รพท. รพช. สสอ. ไดรบขอมลในเรอง

ของบทบาท สมรรถนะและการมอยจรงของ APN ท

สามารถปฏบตงานในทกหนวยงาน และมประโยชน

กบการปฏบตงานในหนวยงานนนๆ” (ID6, ชมชน)

34



“ควรมต�าแหนง APN ทชดเจนในหนวยงาน

เพอจะไดท�างานในบทบาท APN จรงๆ” (ID8, เวช

ปฏบตชมชน)

“มนโยบายทชดเจน มกรอบงานและต�าแหนง

ทชดเจน งานขนตรงตอหวหนาพยาบาลโดยตรง ลอย

เชา” (ID14, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

การมนโยบายโครงสรางและกฎระเบยบท

ไมชดเจนไมรองรบบทบาทAPNการทผบงคบบญชา

ไมเขาใจในบทบาทท�าใหการมอบหมายงานและการ

จดสรรเวลาไมเออตอการท�างานในบทบาทเปนปจจย

ทเปนอปสรรคตอการปฏบตตามบทบาทAPNเปน

อยางยง

“กฎเกณฑของหนวยงานทไมเออในการปฏบต

งาน” (ID38, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“โครงสราง/ต�าแหนง บทบาทหนาท ทไมม

ความชดเจน, หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการ

พยาบาล ยงไมเขาใจบทบาทหนาทของ APN” (ID8,

จตเวช)

APNระบวาการทมการมอบหมายงานประจ�า

ทมอยกอนแลวเหมอนเดมท�าใหไมสามารถปฏบต

งานในบทบาทAPNทเพมเตมขนมาไดและไมสามารถ

ปฏบตบทบาทไดอยางเตมทบางครงตองใชเวลานอก

ในการปฏบตงานท�าใหเกดความเหนอยลา

“บรรยากาศในการท�างานมงเนนงานประจ�า/

นโยบาย ภาระงานมาก การมอบหมายงานไมไดเปน

ไปตามความเหมาะสม” (ID20, จตเวช)

“ภาระงานมาก ไมมเวลาศกษาคนควาเพมเตม

APN มงานประจ�า ปฏบตงาน เชา บาย ดก อยแลว

การทมภาระงานมากอย แลวร วมกบปฏบตงาน

routine ซ�าๆ ทตองดแลกลมผปวยอนๆ ดวย ท�าให

เหนอยลา หมดแรง” (ID5, เดก)

“ขาดการสนบสนนเรองเวลา ทจดใหส�าหรบบทบาท APN จงตองท�างานในบทบาท APN นอกเวลางาน” (ID3, เดก) “งาน APN ไมมต�าแหนงพเศษเฉพาะ การปฏบตงานเหมอนพยาบาลทวไป ถาอยากท�าผลงานตองท�านอกเวลา ท�าใหไมมแรงจงใจอยากท�า” (ดมยา) นอกจากนการทเปนบคคลทอายนอยทสดประกอบกบนโยบายทไมชดเจนท�าใหAPNบางคนไมสามารถจดสรรเวลาในการมาท�างานในบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสง(APN)ได “เราท�างานประจ�าอยเดม 100% เมอไดเปน APN ชวงเวลาทปฏบตงาน / การขนเวรแบบ RN กลบเทาเดม บางครงมากกวาคนอน เนองจากเราอายนอยกวา ไมไดเออเวลาใหส�าหรบการท�าวจย/ การลงพนท / การสมภาษณงานวจยตางๆ บอกวาคนไมพอ ใหเราใชเวลานอกในการท�างาน” (ID1, สงอาย) 2.1.2การสงเสรม/สนบสนนจากผบงคบบญชา APNระบวาการไดรบการสนบสนนจากหวหนางานหรอผบงคบบญชาในเชงนโยบายและในเชงงบประมาณไมวาจะเปนระบบงานทชดเจนการมทรพยากรและงบประมาณสนบสนนในการท�างานตามบทบาทและการพฒนาตนเองเปนปจจยทสงเสรมใหตนสามารถท�างานตามบทบาทAPNได“ผบรหารการพยาบาล/หวหนาพยาบาลเหนความส�าคญและให การสนบสนนให นโยบายปรบโครงสรางองคกรและจดสรรเวลาใหปฏบตงานในบทบาทของAPN”(ID38,ชมชน) “ระบบงานในองคกรทสงเสรมเออตอการปฏบตงานของ APN เชน มทรพยากรทเพยงพอ

สนบสนนงบประมาณ” (IC)

35



“ผบงคบบญชาโดยตรง คอ หวหนางานทคอย

สนบสนนทงเรองเวลาการท�างาน ใหค�าปรกษา ตลอด

จนเรองงบประมาณในการพฒนาตนเองผ บงคบ

บญชาสงสด คอ ผอ�านวยการโรงพยาบาลและหวหนา

พยาบาลสนบสนนเช นเดยวกบผ บงคบบญชา

โดยตรง” (ID22, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“หวหนาฝายการพยาบาล หวหนางานใหการ

ยอมรบ, เปดโอกาสใหท�างาน มทอย ใหชดเจน”

(ดมยา)

การท ผ บรหารไมมความเข าใจทถกตอง

เกยวกบบทบาทผ ปฏบ ตAPNการมทศนคตท

คลมเครอไมชดเจนไมเหนความส�าคญของบทบาท

ในองคกรหรอในสายงานไมใหการสนบสนนท�าให

ไมสามารถท�างานในบทบาทของตนไดอยางเตมท

“ขาดการสนบสนนจากผบรหารสงสดของ

องคกร, ขาดการสนบสนนจากหวหนาพยาบาล, ผ

บรหารใหความส�าคญกบงานนโยบาย และพยาบาลท

จบเฉพาะทาง 4 เดอน มากกวาผทมความเชยวชาญ

คอ APN” (ID2, ผดงครรภ)

“ทศนคตของผบรหารทางการพยาบาลใน

หนวยงานท APN ปฏบตงานอย ทศนคตทคลมเครอ

และไมด ยอมสงผลตอผปฏบต ไมมความชดเจนใน

บทบาท เพราะขาดก�าลงใจในการท�างาน เนองจากงาน

คอนขางยงยากและซบซอน” (ID50, จตเวช)

2.1.3การมกฎหมายรองรบ

การมกฎหมายรองรบกเปนอกปจจยหนงท

ส�าคญในการเออใหAPNสามารถท�างานตามบทบาท

ของตนไดและหากไมมกฎหมายรองรบแลวการ

ปฏบตบทบาทของAPNจะเปนไปดวยความล�าบาก

และท�าใหผปฏบตไมมความมนใจในการปฏบตงาน

“การมกฎหมายรองรบ”(ID3,สงอาย)

“ความชดเจนและการยอมรบของงาน APN

รวมทงขอกฎหมายตางๆทเกยวของ อาจยงไมเออตอ

การปฏบตงานของ APN” (ID2, สงอาย)

2.2 ปจจยดำนสมรรถนะกำรท�ำงำน

การใชทกษะในการปฏบตการพยาบาลขนสง

จนเปนทประจกษและการท�างานรวมกบผ อน

นอกจากปจจยดานองคกรแลวAPNยงตองเปน

บคคลทมทกษะในการท�างานรวมกบผอนมภาวะผน�า

มความม งมนตงใจในการสรางงานสามารถน�า

สมรรถนะหลกของการปฏบตการพยาบาลขนสงมา

ใชไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพเกดผลงาน

ทดและไดรบการเผยแพรจนเปนทประจกษสงผลให

เกดการยอมรบและสามารถท�างานตามบทบาทได

“ทกษะของ APN เองในการใชกลยทธในการ

ขบเคลอนบทบาทของตนเองในการท�างาน, ทกษะ

การ counseling, ทกษะทางจตเวชและการเขาใจ

มนษย coping ของแตละบคคล ความแตกตางของ

บคคล” (ID8, มารดาและทารก)

“ผลงานทผานมา เชน กจกรรมโครงการใน

กลมผปวยจตเภท ทเหนผลชดเจน จนสามารถผลก

ดนจากการเปน APN รวมกบงานประจ�าอนๆ มาเปน

full time APN” (ID61, จตเวช)

“ตนเองมความมงมนทจะท�า ไมรอโอกาสหรอ

การชวยเหลอจากใคร อาสาตนเองเขาเปนคณะ

กรรมการตางๆ ของโรงพยาบาล เพอเปนชองทางใน

การใหขอเสนอแนะและน�าประเดนปญหาเสนอตอท

ประชม รวมทงรบงานมาท�า สรางผลงานใหเปนท

ประจกษ และเปนทยอมรบ เพอเปนการเปดชอง

ทางในการสรางผลงานครงตอไป” (ID1, อายรศาสตร-

ศลยศาสตร)

“การน�าผลการปฏบตงานมาสรางแนวทางการ

ปฏบตทางการพยาบาล ในการแกปญหาทเกดขนกบ

ผรบบรการ และชวยแกไขระดบสถาบน... มการเผย

36



แพรในการประชมวชาการและวารสาร” (ID70,

จตเวช)

“APN ตองสามารถจดการกบผลลพธทเกดขน

จากการปฏบต และน�าไปแกไขพฒนางานตอไป และ

ตองเปนผทไมหยดทจะพฒนางาน คนหาปญหาหรอ

สงทอยากร หาค�าตอบอยตลอดเวลา” (ID70, เวช

ปฏบตชมชน)

“การท�าวจย รายงานผลการวจย การสบหา

ขอมลหลกฐานเชงประจกษน�ามาพฒนางาน การดแล

ผปวยวเคราะหปญหายงยากซบซอน และน�าเสนอ

ขอมล ผลงาน” (ID28, ชมชน)

APNระบวาการขาดการพฒนาตนเองใน

องคความร ความเชยวชาญเฉพาะโรคในกล ม

ประชากรเปาหมายเปนอปสรรคท�าใหไมสามารถ

ปฏบตบทบาทAPNไดและไมสามารถท�าใหเพอน

ยอมรบไดเชนกน

“ขาดองคความร ความเชยวชาญเฉพาะโรคท

รบผดชอบขาดการพฒนาตนเองใหเปนทยอมรบของ

องคกร” (ID8, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“ความร การไดรบการพฒนาดานการวจยนอย

โอกาสในการพฒนานอย ความรไมแนน ตองใชเวลา

ในการศกษานาน ท�าใหผลงาน/การแสดงบทบาท

ไมเตมท” (ID 48, จตเวช)

“ความร ความเชยวชาญการดแลผปวยทม

ปญหารนแรงยงยาก ซบซอน ซงตองใชเวลาในการ

ฝกฝน และพฒนาทกษะ ความช�านาญ เพอใหสามารถ

ใหการดแลรวมกบวชาชพอนๆ โดยเฉพาะแพทย

ทกษะการคนหา evidence based practice และการน�า

ผลงานวจยสการปฏบตงาน ตองใชความเชยวชาญ

ทงดานคอมพวเตอร ภาษาองกฤษ และการเขาถง

แหลงฐานขอมลความรเชงประจกษ” (ID 58, จตเวช)

“ขาดองคความรเกยวกบเทคนคการปฏบต

ตามบทบาทของ APN เชน วธการจดท�าโครงการ/

สรางงาน การบรหารโครงการ” (IC)

“…อกทง APN เองกไมแสดงบทบาทและความ

สามารถของ APN อาจขาดความเชอมนในตนเอง”

(ID2, สงอาย)

2.3 ปจจยดำนทรพยำกรและสงแวดลอมตำงๆ

ปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมในทน

รวมถงปจจยสนบสนนการท�างานในดานเทคโนโลย

และเครองมอตางๆการยอมรบจากเพอนรวมงานทม

หรอเครอขายในการท�างานตลอดจนคาตอบแทนท

ไดรบดงรายละเอยดดงตอไปน

2.3.1ปจจยสนบสนนการท�างานในดาน

เทคโนโลยและเครองมอตางๆ

การไมมทรพยากรเทคโนโลยสารสนเทศท

พรอมเพรยงนบวาเปนอปสรรคทส�าคญในการท�า

บทบาทAPN

“ไมมแหลงสนบสนนในการคนหาความร EBP

ตางๆ ทางหนวยงานหรอ รพ. เลย” (ID11, มารดา

และทารก)

“ไมมสถานทเฉพาะในการท�างานตามบทบาท

ของ APN ขาดระบบ internet ทจะชวยสนบสนนขอมล

ในสถานทพก (มแตในโรงพยาบาล ไมมในเขตบาน

พก) ขาดการสนบสนนเรองเวลา ทจดใหส�าหรบ

บทบาท APN จงตองท�างานในบทบาท APN นอก

เวลางาน” (ID3, เดก)

“ระบบขอมลของกระทรวงสาธารณสข กรม

สขภาพจต ไมคงท ไมเปนเอกภาพ ศนยสขภาพจต

แตละแหงเกบขอมลไมเหมอนกน ท�าใหไมสามารถ

น�าขอมลมาพฒนางานได การลงบนทกขอมล เพอน�า

มาวเคราะห หรอเรยกใชขอมล เพอน�ามาพฒนางาน

ยงไมสามารถท�าได ขอมลกระจดกระจาย ไมเปน

37



ระบบ มความซ�าซอน…ขอมลผปวยดานจตเวชทม

ปญหาทงระบบ ทงประเทศ ไมมระบบการบนทกท

ตรงกน ไมสามารถน�ามาใชได แตละพนทตอง Manual

กนเอง ตางคนตางท�า” (ID25, จตเวช)

2.3.2การยอมรบจากเพอนรวมงาน

การไมไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน

ทงในวชาชพเดยวกนและในวชาชพขางเคยงท�าให

การสนบสนนและการเหนความส�าคญหรอการให

ความรวมมอจะนอยลงท�าใหบรรยากาศในการท�างาน

ไมราบรนเทาทควรเปนอปสรรคในการท�างานใน

บทบาทของAPNอยางหนง

“ยงไมเปนทยอมรบ โดยเฉพาะ APN รนอาวโส

นอย รนพมองวาประสบการณยงไมพอ” (ดมยา)

“เพอนรวมงานไมเหนความส�าคญของ APN

พฤตกรรมการไมใหความรวมมอของสมาชกในทม

สหวชาชพขาดการยอมรบจากผรวมงาน” (IC)

“ความชดเจนและการยอมรบของงาน APN

ทงในวชาชพเดยวกนและ ทมสหสาขาวชาชพ รวมทง

ขอกฎหมายตางๆทเกยวของ อาจยงไมเออตอการ

ปฏบตงานของ APN” (ID2, สงอาย)

2.3.3การมทม/เครอขายและความรวมมอ

การไดรบความรวมมอจากทมและเครอขาย

ทเกยวของของแตละสาขาเปนอกปจจยหนงทมความ

ส�าคญเปนอยางมากในการทจะสงเสรมใหAPN

สามารถท�างานตามบทบาทของตนได

“การท�างานเปนทมทมระบบชดเจน เพอ

ประเมนสภาพผปวยและครอบครว วางแผนประสาน

งาน ตดตาม ประเมนแนวทางการดแลใหสอดคลอง

กบปญหา และความตองการของผปวยไดอยางเปน

รปธรรม และตอเนอง” (ID10, มารดาและทารก)

“ทมสหสาขาวชาชพ มความส�าคญมาก งานจะ

ส�าเรจได ทมเปนสวนส�าคญองคกรภายนอก การ

ประสานงานกบองคกรภายนอกไมวาจะเปนองคกร

ปกครองสวนทองถน หรอ รพ.สต. หรอภาคเอกชน

ทกๆ ฝายมสวนชวยใหงานทท�ามผลดทงสน” (ID22,

อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“การไดรบความรวมมอจากทมงานในการ

พฒนากระบวนการท�างาน” (ID5, เวชปฎบตชมชน)

“การสนบสนนการด�าเนนงานขององคกร/ทม

งาน และการมสวนรวมของชมชน อปท. ภาคเครอขาย

และการสนบสนนงบประมาณ” (ID39, เวชปฎบต

ชมชน)

“การด�าเนนงานในชมชนตองอาศยความรวม

มอกบผน�าชมชน แกนน�า อาสาสมครจงจะท�าใหงาน

ราบรน และเกดผล นอกจากน APN ยงตองเปนผท

ตองไดรบการยอมรบจากผปวย ครอบครวในการ

ชวยเหลอ แนะน�า สงตอ” (ID76,เวชปฎบตชมชน)

การขาดการท�างานเปนทมหรอขาดความรวม

มอจากทมงานตลอดจนเครอขายตางๆท�าใหการ

ปฏบตบทบาทของAPNไมสามารถบรรลเปาหมาย

หรอมความเปนไปได

“สมพนธภาพระหวางบคคลและองคกร ความ

รวมมอในการดแลผปวยและการบรหารจดการรวม

กน” (ID39, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“ทมไมใหความรวมมอ” (ID74, อายรศาสตร-


2.3.4ปจจยดานผลตอบแทน

ในดานความกาวหนาทางวชาชพและ

คาตอบแทน การไดรบผลตอบแทนไมวาจะเปน

ความกาวหนาทางวชาชพหรอการใหคาตอบแทน

ทเพมขนเปนปจจยทAPNมองวาสามารถสงเสรม

การท�างานตามบทบาทได

“ความกาวหนาในวชาชพพยาบาลทสงขน

(ต�าแหนง) รายไดเพมขน” (ID6, มารดาและทารก)

38



“เพมคาตอบแทนส�าหรบ APN ทมผลงานใน

การดแลผปวย (สวน APN ทอย เฉยๆ ไมตองให

กได)” (ID19, อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

APNใหขอมลวาคาตอบแทนไมวาจะเปน

ความกาวหนาทางดานวชาชพและคาตอบแทนทได

รายเดอนตอการปฏบตบทบาทAPNยงไมเหมาะสม

ไมยตธรรมท�าใหเกดความทอใจและเหนอยลาและ

เปนอปสรรคทส�าคญในการท�างานในบทบาทของ

APN

“คาตอบแทนทไมสอดคลองกบงานทท�า ซงคา

ตอบแทนเทากบ พยาบาลทวไป ทจบปรญญาตร และ

เมอเทยบกบวชาชพอนๆ แต APN ท�างานทกดาน

ความรสกไมยตธรรม” (ID13, เดก)

“ขวญและก�าลงใจ โดยเฉพาะโครงสรางดาน

การบรหาร และคาตอบแทนพเศษ ไมมความชดเจน

ไมมความชดเจนในเรองโอกาสในการเตบโตใน

วชาชพ เชน เรองช�านาญการพเศษ เปนตน” (ID43,

จตเวช)

“ตว APN เกดความเหนอยลาในการท�างาน

ทงเนองจากตนเอง และไมไดรบการสนบสนนให

สามารถปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพ ในบางชวง

ของชวตทตองมความรบผดชอบตอครอบครวมากขน

ท�าใหการทมเทในการปฏบตหนาท APN ลดนอยลง”

(ID58, จตเวช)

“ความกาวหนาในการเปน APN ไมแตกตาง

จาก RN ดงนนไมรจะแสดงบทบาท APN ไปเพอ

อะไร” (ดมยา)

2.4 ปจจยดำนกลมเปำหมำย และบคคลท

เกยวของ

การมกลมเปาหมายในการปฏบตงานทชดเจน

และการไดรบการยอมรบจากกลมเปาหมายและ

บคคลทเกยวของเปนอกปจจยหนงทสงเสรมใหAPN

สามารถปฏบตตามบทบาทและเปนอปสรรคตอการ

ท�างานในบทบาทไดเชนกน

“เป ดโอกาสให APN มกล มทดแลแบบ

เตมตว” (ID7, เดก)

“มผรบบรการตรงสาขาทตวเองเชยวชาญ ได

รบการยอมรบจากผปวยและญาต” (ID35, จตเวช)

“การได รบการยอมรบจากผ ป วย ญาต

ชมชน...” (ID3, สงอาย)

“ผรบบรการเหนความส�าคญ เหนศกยภาพ

สนบสนนการท�างาน ตวเราตองเปนตวอยางทด ไดรบ

การยอมรบ มผลงานเชงประจกษ” (ID31, เวชปฎบต

ชมชน)

การทไมมกลมเปาหมายในหนวยงานหลงจาก

ไดรบวฒบตรแลวและการทกลมเปาหมายมความยง

ยากในการใหการดแลเปนอปสรรคอกอยางหนงท

ท�าใหการท�างานในบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสง

(APN)ไมชดเจน

“ไมม population ในหนวยงาน” (ID8,

อายรศาสตร-ศลยศาสตร)

“ดานผปวยและญาต การดแลใหความร การ

ปรบเปลยนพฤตกรรมทยาก” (ID65, อายรศาสตร-


กำรอภปรำยผล

การศกษาครงนพบวาปจจยทสนบสนนและ

เปนอปสรรคในการปฏบตบทบาทของAPNไทย

ไดแกปจจยดานองคกรปจจยดานสมรรถนะการ

ท�างานปจจยดานทรพยากรและสงแวดลอมตางๆ

และปจจยดานกลมเปาหมายและบคคลทเกยวของ

ซงคลายคลงกบการศกษาทผานมาทพบวาปจจยทม

อทธพลตอการปฏบตการพยาบาลขนสงโดยเฉพาะ

ดานความไมชดเจนในบทบาทและเปาหมายการ

39



ท�างานการไมเขาใจในความหมายของผปฏบตการ

พยาบาลขนสงซงทงหมดเกดจากการขาดความเขาใจ

ในขอบเขตของการพยาบาลทจ�าเปนตองขยายตาม

ความตองการของประชาชนและตามความกาวหนา

ทางดานการแพทยและเทคโนโลยความซบซอนของ

ปญหาสขภาพและระบบบรการตลอดจนการไมได

ก�าหนดบทบาททเกยวของกบปจจยสงแวดลอม

ภายนอก2ซงเปนอปสรรคตอการพฒนาบทบาทของ

APNเปนอยางมาก

ในปจจยทางดานองคกรนนการศกษาครงน

พบวาการทมนโยบายและกรอบอตราทชดเจน

ผบรหารใหการสงเสรมสนบสนนและการมกฎหมาย

รองรบจะเปนปจจยสนบสนนใหการท�างานเปนไป

ตามบทบาทคลายกบการศกษาขององคกรเพอความ

รวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา(Organization

forEconomicCooperationandDevelopment:

OECD)10ทศกษาปจจยทชวยสงเสรมการพฒนา

บทบาทการปฏบตการพยาบาลขนสงโดยพบวาการ

เปลยนแปลงกฎหมายหรอขอบงคบส�าหรบบทบาท

ของผปฏบตการพยาบาลขนสงเพอใหมการก�าหนด

บทบาททมความเฉพาะและชดเจนตามกฎหมายวา

อะไรบางทสามารถปฏบตไดและปฏบตไมไดเปน

หนงในปจจยหลกทชวยสงเสรมการพฒนาบทบาท

ของผปฏบตการพยาบาลขนสงเชนเดยวกบการศกษา

การพฒนาบทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงโดยใช

รปแบบการศกษาแบบsequentialmixedmethod

designจากผปฏบตการพยาบาลขนสงทไดรบการ

รบรองจากสภาการพยาบาลตงแตพ.ศ.2541-2543

จ�านวน154คนพบวาองคกรทมนโยบายและระบบ

สขภาพทรองรบชดเจนจะเปนปจจยทเออตอการ

พฒนาบทบาทของAPN11 แตหากวาองคกรใดไมม

นโยบายโครงสรางชดเจนในการรองรบบทบาทของ

ผปฏบตการพยาบาลขนสงรวมถงการทผ บงคบ

บญชาไมเขาใจในบทบาทท�าใหเกดการมอบหมาย

งานทไมเออตอการไดปฏบตตามบทบาทสงเหลานก

กลายเปนอปสรรคตอการปฏบตงานตามบทบาทของ

ผปฏบตการขนสงนอกจากนแลวการทผบรหารม

ความเขาใจทไมถกตองไมเหนความส�าคญของ

บทบาทในองคกรกจะไมใหการสงเสรมสนบสนน

ท�าใหผปฏบตการพยาบาลขนสงไมสามารถปฏบต

งานตามบทบาทไดจงเปนอปสรรคตอการปฏบตงาน

ตามบทบาทของผปฏบตการพยาบาลขนสงคลายกบ

ผลการศกษาของปรารถนาลงการพนธ12ทศกษา

ปจจยทมผลตอการเปลยนผานจากพยาบาลวชาชพ

เปนผปฏบตการพยาบาลขนสงพบวาปจจยทขดขวาง

การพฒนาบทบาทไดแกผบรหารและผรวมงาน

ไมเขาใจในบทบาทองคกรไมมต�าแหนงทชดเจนและ

สภาการพยาบาลยงไมมนโยบายทชดเจนในการ

พฒนาส�าหรบปจจยทางดานสมรรถนะการท�างานนน

หากผปฏบตการพยาบาลขนสงมการพฒนาตนเองใน

องคความรใหเกดความเชยวชาญมทกษะในการ

ปฏบตงานสามารถน�าสมรรถนะหลกของการปฏบต

การพยาบาลขนสงมาใชในการปฏบตงานไดอยาง

เหมาะสมและมประสทธภาพมการสรางผลงานเปน

ทประจกษกจะสงผลท�าใหไดรบการยอมรบท�านอง

เดยวกบการศกษาขององคกรเพอความรวมมอทาง

เศรษฐกจและการพฒนา11ทพบวาหากมการศกษา

และการอบรมทเปนระบบจะเปนการเปดโอกาสใน

การฝกอบรมใหพยาบาลมทกษะของผปฏบตขนสง

ซงเปนปจจยหลกทชวยสงเสรมการพฒนาบทบาท

APNในทางตรงกนขามหากผปฏบตการพยาบาล

ขนสงไมมการพฒนาตนเองขาดทกษะในการปฏบต

งานผ ร วมงานกจะไมใหการยอมรบซงจะเปน

อปสรรคใหไมสามารถปฏบตตามบทบาทไดจากการ

40



ทบทวนวรรณกรรมเกยวกบปจจยทมอทธพลตอการ

ปฏบตการพยาบาลขนสงพบวาหากผปฏบตการ

พยาบาลขนสงมขอจ�ากดในการน�าหลกฐานเชง

ประจกษไปใชในการพฒนาการปฏบตการและการ

ประเมนผลของบทบาทAPNกจะเปนปจจยทเปน

อปสรรคในการพฒนาบทบาทได13ในสวนของปจจย

ทางดานทรพยากรและสงแวดลอมตางๆนนหาก

ผปฏบตการพยาบาลขนสงไมไดรบการสนบสนนใน

ดานของเทคโนโลยสารสนเทศและเครองมอตางๆ

รวมถงการทเพอนรวมงานไมใหการยอมรบและ

ไมเหนความส�าคญกจะท�าใหการท�างานไมราบรน

จงเปนอปสรรคในการท�างานตามบทบาทไดในทาง

ตรงกนขามหากไดรบการยอมรบไดรบความรวมมอ

จากทมและเครอขายในการปฏบตงานกจะเปนปจจย

ทชวยสงเสรมใหผปฏบตการพยาบาลขนสงสามารถ

ปฏบตตามบทบาทไดดงเชนการศกษาการพฒนา

บทบาทผปฏบตการพยาบาลขนสงทพบวาปจจยท

เออตอการพฒนาบทบาทAPNไดแกดานทรพยากร

ทมแหลงทนและความชวยเหลอจะชวยสงเสรมให

สามารถปฏบตงานไดตามบทบาท11 รวมถงการท�างาน

ประสานความรวมมอกนระหวางพยาบาลและแพทย

จะชวยลดอปสรรคและเปนการสงเสรมการพฒนา

บทบาทไดดงเชนในประเทศแคนาดาจะมองคกร

พยาบาลทท�างานรวมกบองคกรของแพทยในการรวม

กนก�าหนดหลกการและกฎเกณฑส�าหรบขอบเขตใน

การปฏบตงาน10นอกจากนแลวในเรองของความ

กาวหนาในวชาชพหรอคาตอบแทนทเพมขนกเปน

อกหนงปจจยทชวยสงเสรมขวญและก�าลงใจใหเกด

การปฏบตงานตามบทบาทไดเชนกนดงเชนการศกษา

ขององคกรเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการ

พฒนา(OrganizationforEconomicCooperation

andDevelopment:OECD)10ทพบวาการไดรบการ

ดแลจากองคกรและการใหคาตอบแทนในการให

บรการทางดานสขภาพ(healthcareprovider)ซงพบ

วาวธการใหคาตอบแทนแบบรายหว(capitation)

หรอตามการปฏบตงาน(payforperformance)จะ

เปนการเพมแรงจงใจส�าหรบผปฏบตการพยาบาลขนสง

สอดคลองกบการศกษาของปรารถนาลงการพนธ12

ทพบวาคาตอบแทนเปนปจจยหนงทสงเสรมการ

พฒนาบทบาทของAPNส�าหรบปจจยทางดานกลม

เปาหมายกเปนอกหนงปจจยทสงผลตอการปฏบต

งานตามบทบาทไมวาจะเปนการทไมมกลมเปาหมาย

ทชดเจนหรอการทกล มเปาหมายมความย งยาก

ซบซอนในการใหการดแลลวนเปนอปสรรคทท�าให

ผปฏบตการพยาบาลขนสงไมสามารถปฏบตงานตาม

บทบาทไดอยางชดเจน

ขอเสนอแนะในกำรน�ำผลวจยไปใ

ขอเสนอแนะตอสภำกำรพยำบำล

1.กระตนและสนบสนนการเปดหลกสตรฝก

อบรมพยาบาลขนสงระดบวฒบตรเพอใหไดผทม

สมรรถนะของAPNและเปนความตองการของหนวย

งานอยางแทจรงรวมทงการสอบหนงสออนมตจะตอง

เครงครดในเรองประสบการณและผลงานตามท

ก�าหนดเพอใหผทสอบผานไดท�างานในบทบาทอยาง

จรงจง

2.ตดตามการปฏบตงานของAPNเปน

ระยะๆในชวงเรมแรกเพอใหAPNมก�าลงใจมความ

มนใจและผรวมงานไดประจกษถงมาตรฐานการ

ควบคมการปฏบตงานของAPNจากองคกรท

เกยวของสงผลใหเกดการยอมรบในระหวางวชาชพ

เดยวกนและในสหสาขาวชาชพ

3.รวมกนในการจดประชมวชาการเปนประจ�า

โดยหวขอควรเนนเรองการพฒนาบทบาทการปฏบต

การพยาบาลขนสงและปญหาทางคลนกตลอดจน

41



องคความรใหมทเออตอการปฏบตงานในบทบาทพรอมทงเปดโอกาสใหAPNไดมโอกาสในการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเปนประจ�าและตอเนองโดยอาจกระจายการด�าเนนการในสวนภมภาคมากยงขนเพอเปดโอกาสใหAPNในพนทสวนตางๆของประเทศไดมสวนรวมมากขนโดยอาจสงตวแทนจากองคกรเพอด�าเนนการรเรมและบรหารจดการ 4.ควรมการประชาสมพนธหรอจดเวทเสวนาเกยวกบบทบาทของAPNเพอใหเกดความชดเจนในเรองบทบาทและทศทางการพฒนาบทบาทของAPNในผทเกยวของเชนหวหนางานชนตนหรอหวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลแพทยตลอดจนทมสหวชาชพตางๆเพอใหเกดความเขาใจในบทบาทสงผลใหเกดการยอมรบและท�างานประสานกนตอไปในอนาคต ฝำยกำรพยำบำล 1.มอบหมายงานใหผทส�าเรจการศกษาในระดบปรญญาโททางคลนกไดปฏบตงานกบกล มผปวยตามแผนการบรการ(ServicesPlan)เพอสามารถพฒนาความเชยวชาญในการดแลผปวยและพฒนาคณภาพของการบรการซงจะเอออ�านวยในการสอบหนงสออนมต 2.หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลควรใหความส�าคญและจดเวลาพรอมมอบหมายงานใหตรงกบความสามารถและบทบาทของการปฏบตการพยาบาลขนสงทงนเพอประโยชนสงสดทจะเกดแกผปวยกลมเปาหมายอกทงเปนการพฒนาบทบาทของAPNใหเดนชดท�าใหเกดการยอมรบมากยงขนในทมสขภาพตอไป 3.กระทรวงสาธารณสขโดยส�านกการพยาบาลควรขบเคลอนและผลกดนในเรองของกรอบอตราก�าลงนโยบายของหนวยงานการก�าหนดบทบาท

หนาทและคาตอบแทนอยางเหมาะสมใหกบAPN

อยางเรงดวนเนองจากเปนประเดนททางAPN มองวาเปนปจจยหลกทเปนปญหาหรออปสรรคในการท�างานตามบทบาทของAPNและเปนสงทเขาตองการใหเกดการเปลยนแปลงเปนล�าดบแรก 4.หวหนาฝายการพยาบาล/กลมการพยาบาลควรบรรจเรองการพฒนาบทบาทAPNไวในนโยบายของหนวยงานไมวาจะเปนเรองการเตรยมพยาบาลเพอเขาสการเปนAPNการวางแผนดานงบประมาณในการสงเสรมสนบสนนใหมการพฒนาบทบาทอยางตอเนองส�าหรบหนวยงานทมAPNตลอดจนการวางแผนการมอบหมายงานใหตรงและเหมาะสมกบบทบาทตอไป ผปฏบตกำรพยำบำลขนสง 1.จะต องสอสารและแสดงบทบาทให สาธารณะชนและบคลากรดานสขภาพไดทราบบทบาทและความส�าคญของAPNในการปรบปรงผลลพธของการบรการสขภาพ 2.เขารวมเปนสมาชกของสมาคมและวทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงเพอรวมกนผลกดนความกาวหนาทางดานวชาการและการปฏบตการพยาบาลใหเหนผลลพธของAPNอยางเปนรปธรรม ฝำยกำรศกษำพยำบำล 1.รวมมอกบฝายบรการพยาบาลและแพทยในการเปดหลกสตรฝกอบรมพยาบาลขนสงระดบวฒบตร 2.รวมมอกบAPNในการใชความรและหลกฐานเชงประจกษเพอปรบปรงคณภาพของการบรการและระบบสขภาพโดยใชศาสตรของการน�าความรไปใช(ImplementationScience) 3.วางระบบและกระตนใหอาจารยพยาบาลได

พฒนาตนเองใหมความเชยวทางคลนกโดยท�างาน

รวมกบAPNทงการปฏบตและการสอนนกศกษา

พยาบาลทงในระดบปรญญาโทและระดบวฒบตร

42



กตตกรรมประกำศ

ทมผวจยขอขอบคณอาจารยนศากรโพธมาศ

และอาจารยจราภรณปนอยนกศกษาปรญญาเอก

คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหมทเปน

ผชวยวจยภายใตโครงการน


1. สมจตหนเจรญกล.ความรวมมอระหวางอาจารย

พยาบาลกบผปฏบตการพยาบาลขนสง:ความส�าเรจ

ของวชาชพ.วำรสำรกำรปฏบตกำรพยำบำลและกำร

ผดงครรภไทย 2015;2(2):5-16.

2. สมจตหนเจรญกล.บทท2:พฒนาการของการปฏบต

การพยาบาลขนสง.ในสมจตหนเจรญกลและอรสา

พนธภกด.กำรปฏบตกำรพยำบำลขนสง: บรณำกำร

สกำรปฏบต.กรงเทพมหานคร:บรษทจดทอง;2555

3. PartiprajakS,HanucharurnkulS,PiaseuN,Brooten

D,NityasuddhiD,OutcomesofanAdvanced

PracticeNurse-LedType-2DiabetesSupport

Group.Pacific Rim Int J of Nurs Res.2011;15(4):

288-304.

4. จราภรณสรรพวรวงศนฤมลเผอกคงและสมจต

หนเจรญกล.ผลลพธของผปฏบตการพยาบาลขนสง

ในการดแลผปวยจตเภท.วำรสำรสภำกำรพยำบำล

2555;17-35:(2)92.

5. ขนษฐาหาญประสทธค�ารชนนามจนทราสมจต

หนเจรญกลปนหทยศภเมธาพรกนกพรนทธนสมบต

และประทมสรอยวงศ.ผลลพธของผ ปฏบตการ

พยาบาลขนสงในการดแลสตรทเปนมะเรงเตานม.

วำรสำรสภำกำรพยำบำล.2555;27(3):42-56.

6. DuangbubphaS,HanucharurnkulS,Pookboonmee

R,OrathaiP.ChronicCareModelImplementation

andOutcomesamongPatientswithCOPDinCare

TeamswithandwithoutAdvancedPracticeNurses.

Pacific Rim Int J of Nurs Res.2013;17(2):102-106.

7. PiaseuN,KasemsukW,JarupatMS,Hanucharurnkul

S,Structure,Process,andOutcomesofHealthcare

ServiceProvisionatTwoPrimaryCareSettings,by

anAdvancedCommunityNursePractitioneranda

GeneralNursePractitioner.Pacific Rim Int J of Nurs

Res.2012;17(2):117-13016.

8. สภาการพยาบาล.สมรรถนะและการออกวฒบตร

รบรองความรและความช�านาญเฉพาะทางของผปฏบต

การพยาบาลขนสง.กรงเทพฯ:ศรยอดการพมพ;

2553.

9. UptonD,UptonP.Developmentofanevidence-

basedpracticequestionnairefornurses.J AdvNurs

2006; 8-454 :(4)54.

10.OrganisationforEconomicCooperationand

Development.Nursesinadvancedroles:Adescription

andevaluationofexperiencesin12developed

countries.2010Availablefromhttp://www.oecd.

org/els/health/workingpapers

11.WongkpratoomS,SrisuphanW,SenaratanaW,

NantachaipanP,SritanyaratW.RolesDevelopment

ofadvancedpractitionernursesinThailand.Pacific

Rim Int J of Nurs Res. 2010;14(2):162-77.

12.ปรารถนาลงกาพนธ.ปจจยทมผลตอการเปลยนผาน

จากพยาบาลทวไปสพยาบาลผมความรความช�านาญ

เฉพาะทาง(Factorsaffectontransitioningfrom

generaltoadvancedpracticenurses)[dissertation].

TheUniversityofHull;2550.

13.Bryant-lukosiusD,DicensoA,BrowneG,Pinelli

J.Advancedpracticenursingroles:Development,

implementationandevaluation.J Adv Nurs ;2004

29-519:(5)48.

43



Supportive and Barrier Factors in Practice Role of Thai Advanced

Practice NursePatraporn Tungpunkom,1 Ph.D., Somchit Hanucharurnkul,2 Ph.D.Orasa Panpakdee,3 Ph.D

Jariya Wittayasooporn,4 DNS, Jintana Yunipan,5 Ph.D.,Wanapa Sritanyarat,6 Ph.D.Sukanya Parisunyakul,5 Ph.D., Khanitta Nuntaboot,6 Ph.D.,

Wilawan Picheansathian,5 D.N, Suwanna Junprasert,7 Dr.P.HNimnual Muntraporn,8 M.A.

Abstract: Thissurveyresearchaimedtoexploresupportiveandbarrierfactorsinpracticerole ofThaiAdvancedPracticeNurse.The samplewas566 participants from10specialty areaswhohad experience for at least1yearwithAPNcertification fromThailandNursingandMidwiferyCouncil (TNMC).Datawerecollected fromJune2015-June2016.Questionnaires comprisedof demographic data formandopen-endedquestionsregardingroleexpectationsaswellassupportiveandbarrierfactorstotheadvancedpracticenursingrole.Datawereanalyzedusingdescriptivestatisticsandcontentanalysis.Results:Participantsreported4factors thatservedassupportsandbarrierstotheirroles.Theseincluded:1)organizationalfactorsincludingpolicytaskforce,supportfromsupervisor,theprofessionallaw;2)APN’scompetencyincludingachieved core competency andwork collaborativelywith others,3) resources andenvironmentalfactorsincludingInformationTechnologyandinstrumentalrelatedsystem,acceptancefromcolleagues,teamworkandnetwork,andappropriatereimbursement;and4)consumerfactorsincludingtargetpopulation,andrecognitionfrompatientandfamily.TheresultsfromthisstudycouldserveasbaselineinformationforfurtherresearchrelatedtoAPNroledevelopmentofeachspecialtyareaorforAPNingeneral.Thiswillenablethemtoworkintheirroleeffectivelyleadingtotherolesatisfactionandroleexpectationtotheirtargetpopulation.

Keywords: supportivefactors,barrierfactors,rolepractice,advancedpracticenurse(APN)

1Corresponding Author, Associate Professor, Faculty of Nursing, Chiang Mai University. Email: [email protected] Emeritus Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine,Ramathibodi Hospital,Mahidol University3Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi hospital4 Assistant Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi hospital5Associate Professor, Faculty of Nursing, Chulalongkorn University6 Associate Professor, Faculty of Nursing, Khon Kaen University.7Associate Professor, Faculty of Nursing, Burapha University.8The College of Advanced Practice Nurse and Midwife of Thailand

44

ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง


ประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนกสำาหรบการจดการ

อาการกลนลำาบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองเรณ มลแกว,1 พย.ม. (การพยาบาลผใหญ)

ประทม สรอยวงค,2 ปร.ด. (พยาบาลศาสตร), อพย. (การพยาบาลอายรศาสตร-ศลยศาสตร)

จนดารตน ชยอาจ,3 ปร.ด. (พยาบาลศาสตร)

บทคดยอ: ภาวะกลนล�าบากเปนภาวะแทรกซอนส�าคญทท�าใหผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เสยงตอการเกดภาวะปอดอกเสบจากการส�าลกสงผลใหตองเขารกษาในโรงพยาบาลเปน

เวลานานและอาจท�าใหเสยชวตไดการจดการอาการกลนล�าบากทมประสทธภาพจงเปน

สงทส�าคญการวจยปฏบตการนเพอศกษาประสทธผลของการใชแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองด�าเนนการน�าแนวปฏบต

ไปใชตามกรอบแนวคดของสภาวจยการแพทยและสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย

กลมตวอยางแบงเปน2กลมคอกลมท1เปนกลมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง26ราย

ทมารบการรกษากอนมการใชแนวปฏบตทางคลนกในจ�านวนนม4รายทมอาการกลนล�าบาก

และกลมท2เปนกลมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง38รายทมารบการรกษาขณะทใชแนว

ปฏบตและในจ�านวนนม14รายมอาการกลนล�าบากเครองมอวจยคอ1)แนวปฏบต

ทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองพฒนาโดย

เอองขวญสตะสารและคณะฯและ2)แบบคดกรองอาการกลนล�าบากและ3)แบบประเมน

การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกเครองมอทใชในการวจยผานการตรวจสอบคณภาพของ

เครองมอกอนน�าไปใชวเคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนาผลการวจยพบวากอนมการ

ใชแนวปฏบตฯพบอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก4.01ครงตอ1,000วน

นอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสวนขณะมการใชแนวปฏบตฯไมพบอบตการณการ

เกดปอดอกเสบจากการส�าลกการใชแนวปฏบตฯในผปวยโรคหลอดเลอดสมองชวยลด

อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกแนวปฏบตฯนสามารถน�าไปใชเพอปองกน

หรอลดภาวะปอดอกเสบจากการส�าลกในผปวยโรคหลอดเลอดสมองตอไป

ค�ำส�ำคญ: แนวปฏบตทางคลนก,การจดการอาการกลนล�าบาก,ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1นกศกษาปรญญาโท คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, การคนควาอสระ2ผเขยนหลก, ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม email: [email protected]ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

45

เรณ มลแกว และคณะ



โรคหลอดเลอดสมองเปนปญหาสาธารณสขท

ส�าคญทวโลกเนองจากมแนวโนมของการเกดโรคสงขน

อกทงยงเปนสาเหตของการตายจากโรคเรอรงดงนน

ปญหาเรองโรคหลอดเลอดสมองจงเปนปญหาส�าคญ

ทควรใหการสนใจโรคหลอดเลอดสมองเปนปญหา

สขภาพทส�าคญของระบบสขภาพและเปนสาเหตของ

การเกดภาวะบกพรองทางสขภาพรวมถงการสญเสย

ปสขภาวะทส�าคญ(DisabilityAdjustedLifeYear

[DALY])1อกทงยงสงผลกระทบตอผปวยทงดาน

รางกายจตใจและสงคมผลกระทบทางดานรางกาย

ทควรไดรบความสนใจปญหาหนงคออาการกลน

ล�าบากเนองจากเปนปญหาทส�าคญและพบไดบอยใน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองพบไดถงรอยละ30–67

ของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง2อาการกลนล�าบาก

ท�าใหเกดอาการส�าลกไดถงรอยละ43-54และรอยละ

37ของผปวยทมอาการส�าลกจะเกดอาการของปอด

อกเสบตามมา3โดยพบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทมอาการกลนล�าบากและมอาการส�าลกจะเสยง

ตอการเกดปอดอกเสบไดถง11เทาของผปวยโรค

หลอดเลอดสมองทไมมอาการกลนล�าบาก4 การเกด

ปอดอกเสบจากการส�าลกยงสงผลกระทบตามมาคอ

เพมคาใชจายในการดแลรกษาเชนวนนอนในการ

รกษาตวในโรงพยาบาลยาวนานมากขนการใชยา

ปฏชวนะในการรกษาพยาบาลและยงเพมจ�านวน

ชวโมงในการดแลรกษาพยาบาล5

อาการกลนล�าบากหมายถงความรสกยาก

ล�าบากหรอความรสกไมสขสบายในการกลนเกดจาก

ความผดปกตของกระบวนการกลนทงทางดาน

โครงสรางของการกลนระบบประสาทสงการระบบ

ประสาทรบความรสกรวมถงการสญเสยกระบวนการ

น�าอาหารจากปากไปส กระเพาะอาหารไดอยาง

ปลอดภย6 อาการกลนล�าบากของโรคหลอดเลอด

สมองเกดจากหลอดเลอดแดงทบรเวณเลทเทอรรอล

เมดลลา(lateralmedulla)กานสมอง(brainstem)

สมองนอย(cerebellum)อนเทอรนลแคปซล

(internalcapsule)และพอนส(pons)และหลอดเลอด

บรเวณบนเปลอกสมองทท�าหนาทเกยวของกบ

กระบวนการกลนมเลอดไปเลยงไมเพยงพอท�าให

เกดความบกพรองในการสงกระแสประสาทไปยง

ศนยควบคมการกลนและอวยวะทเกยวของกบการ

กลนจงสงผลใหความสามารถในการควบคมการกลน

ประสทธภาพและคณภาพของการกลนลดลง5,7

อาการกลนล�าบากทเกดขนนอกจากจะท�าใหเกดปอด

อกเสบจากการสดส�าลกแลวยงท�าใหเกดภาวะขาดน�า

ภาวะทพโภชนาการดงนนการกลนล�าบากจงเปน

ปญหาทควรไดรบการจดการ

แนวทางการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เมอมอาการกลนล�าบากไดแก1)การประเมนอาการ

กลนล�าบากโดยการประเมนการกลนตามมาตรฐาน

(standardizedswallowingassessment[SSA])

เพอตรวจหาการส�าลกประกอบดวย3ขนตอนคอ

ขนตอนท1การประเมนอาการทวไปไดแกระดบ

ความรสกตวการควบคมทาทางการไอการเปลงเสยง

ขนตอนท2การจบน�าจากชอนและขนตอนท3

การดมน�าจากแกวรวมกบการประเมนความเขมขน

ของออกซเจนในกระแสเลอด(oxygensaturation)

ขณะท�าการทดสอบจบน�าและสงเกตการลดลงของคา

ความเขมขนของออกซเจนในกระแสเลอดภายใน

2นาทหลงจบน�า8 2)การดแลความสะอาดในชองปาก6

3)การจดทาขณะรบประทานอาหารเพอเพมความ

ปลอดภยในการรบประทานอาหาร94)การจดอาหาร

ทเหมาะสมส�าหรบผปวยทมปญหาการกลนล�าบาก

46



5)เทคนคกลนแบบพเศษชวยการกลนอาหาร

เชนชปปรากลอสตกสวอลโลวง(supraglottic

swallowing)และ6)การใหความรแกเจาหนาท

ผดแลและครอบครวในการดแลผปวยทมอาการกลน

ล�าบาก10จะเหนไดวาแนวทางในการดแลผปวยทม

อาการกลนล�าบากนนเปนกจกรรมทพยาบาลสามารถ

กระท�าไดอยางอสระหรอท�างานรวมกบสหสาขา

วชาชพอนหากพยาบาลสามารถใหการดแลผปวย

ตามแนวทางการดแลนกจะชวยลดภาวะแทรกซอนท

อาจเกดขนจากอาการกลนล�าบากไดเชนปอดอกเสบ

จากการส�าลกขาดสารน�าขาดสารอาหารรวมถง

ลดคาใชจายในการดแลรกษาอกดวย

จากการทบทวนการศกษาทผานมาทเกยวกบ

การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด

สมองพบวามแนวทางการประเมนและการจดการ

ทางการพยาบาลส�าหรบผใหญทมภาวะอาการกลน

ล�าบากจากความบกพรองของการท�างานระบบ

ประสาทของสถาบนโจแอนนาบรกสแหงประเทศ

ออสเตรเลย10แนวปฏบตการบรหารจดการผปวยโรค

หลอดเลอดสมอง:การประเมนและการจดการอาการ

กลนล�าบาก(Managementofpatientswithstroke:

Identificationandmanagementofdysphagia)

ทพฒนาโดยเครอขายของชาวสกอตต11แนวปฏบต

ทางการพยาบาลเพอปองกนการส�าลกในผปวยโรค

หลอดเลอดสมองทมอาการกลนล�าบากพฒนาโดย

สายใจกลนจนทร12 และแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ

การจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอายโรค

หลอดเลอดสมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและ

คณะ13 เมอพจารณาแตละแนวปฏบตพบวาแนว

ปฏบตของสถาบนโจแอนนาบรกสแหงประเทศ

ออสเตรเลยแนวปฏบตทพฒนาโดยเครอขายของ

ชาวสกอตตและแนวปฏบตทพฒนาโดยสายใจ

กลนจนทร12ยงขาดในสวนเรองการบรหารกลาม

เนอทเกยวของกบการกลนการฝกกลนการจดทาทาง

ในการรบประทานอาหารและสงแวดลอมในการรบ

ประทานอาหารสวนแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการ

จดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13

มความครอบคลมถงเรองการจดการอาการกลน

ล�าบากไดแกการออกก�าลงกายกลามเนอทชวยใน

การกลนการฝกกลนการจดทาทางขณะรบประทาน

อาหารการจดสงแวดลอมในการรบประทานอาหาร

และมการพฒนามาอยางเปนระบบตามแนวคดในการ

พฒนาแนวปฏบตทางคลนก

แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการ

กลนล�าบากในผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมองท

พฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13พฒนาตาม

แนวปฏบตของสภาวจยทางการแพทยและสขภาพ

แหงชาตประเทศออสเตรเลย(NationalHealthand

MedicalResearchCouncil)14ซงมสาระส�าคญ6

หมวดประกอบดวย1)การพทกษสทธผปวยและ

จรยธรรม2)การคดกรองและการประเมนอาการ

กลนล�าบาก3)การจดการอาการกลนล�าบาก4)การ

ใหความรเกยวกบการจดการอาการกลนล�าบาก

5)การดแลตอเนองและ6)การพฒนาคณภาพ

บรการแนวปฏบตนผานการตรวจสอบโดยผทรง

คณวฒ3ทานประกอบดวยอาจารยแพทยผเชยวชาญ

ดานการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทางศลยกรรม

1ทานอาจารยจากภาควชากจกรรมบ�าบดคณะ

เทคนคการแพทยมหาวทยาลยเชยงใหม เปน

ผเชยวชาญดานการดแลผปวยทมปญหาดานอาการ

กลนล�าบาก1ทานและอาจารยพยาบาลทมความ

เชยวชาญเกยวกบการพฒนาแนวปฏบตทางคลนก

และการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง1ทาน

47



ผวจยไดน�าแนวปฏบตนไปประเมนคณภาพของแนว

ปฏบตโดยใชเครองมอประเมนทางคลนกส�าหรบงาน

วจย(AppraisalofGuidelinesforResearch&

Evaluation[AGREE])ฉบบทแปลเปนภาษาไทยโดย

ฉววรรณธงชย15คะแนนทไดรอยละ66.66-94.44

แสดงวาแนวปฏบตนมคณภาพมความนาเชอถอ

สามารถน�าไปใชไดเลยโดยไมตองเพมเตมหรอ

ดดแปลงแนวปฏบตทางคลนกดงกลาวไดศกษาความ

เปนไปไดในผปวยโรคหลอดเลอดสมองจ�านวน4คน

แตยงไมมการน�าไปใชในหนวยงานใดมากอนในการ

ศกษาครงนผวจยจงน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใช

เพอศกษาผลลพธของการน�าแนวปฏบตมาใชและ

ยนยนประสทธผลของแนวปฏบตน

ผวจยไดน�าแนวปฏบตดงกลาวไปทดลองใชใน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอาการกลนล�าบาก

จ�านวน4รายและบคลากรในสถานศกษามความเหน

วาแนวปฏบตดงกลาวสามารถน�ามาใชไดผวจยได

น�าเสนอการน�าแนวปฏบตทางคลนกนตอทมสหสาขา

วชาชพและหนวยงานทดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทมปญหาดานการกลนและไดรบความเหนชอบ

ใหน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใชในหนวยงาน

การวจยครงนผวจยจงน�าแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ


สมองไปใชโดยด�าเนนตามกรอบแนวคดการน�าแนว

ปฏบตทางคลนกของสภาวจยทางการแพทยและ

สขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย16(NHMRC,

2000)ประกอบดวย3ขนตอนไดแก1)การจดพมพ

และเผยแพรแนวปฏบตทางคลนก2)การน�าแนว

ปฏบตทางคลนกไปใชและ3)การประเมนผลการใช

แนวปฏบตทางคลนกโดยการศกษาครงนประเมน

ผลลพธของการน�าแนวปฏบตไปใชคออบตการณ

การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกผลการศกษาครงน

จะยนยนผลของการปฏบตโดยใช หลกฐานเชง

ประจกษอนจะสงผลตอผลลพธทางการพยาบาลและ

พฒนาคณภาพการดแลในหนวยงานตอไป

วตถประสงคของกำรวจย

เพอศกษาประสทธผลของการใชแนวปฏบต

ทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากใน

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยศกษาผลลพธคอ

อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก

ระเบยบวธวจย

แบบกำรวจย

การ ว จยค ร งน เป นการ ว จยปฏบต การ

(operationstudy)17เพอศกษาประสทธผลของการ

ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน

ล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโรงพยาบาล

เทพปญญาจงหวดเชยงใหม

ประชำกรและกลมตวอยำง

ประชากรและกล มตวอยางคอผ ป วยโรค

หลอดเลอดสมองทเขารบการรกษาในหอผปวยหนก

และหอผปวยในชน6โรงพยาบาลเทพปญญาจงหวด

เชยงใหมคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงโดย

ก�าหนดคณสมบตดงน1)อาย18-70ป2)มการ

เจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองทอย ในระยะ

เฉยบพลนถงหลงระยะเฉยบพลนคอเรมตงแตม

อาการจนกระทงอาการคงทอาการไมเปลยนแปลงไป

ในทางทแยลงโดยมระยะเวลาประมาณ24ชวโมง

ถง14วนหลงเขารบการรกษา3)แพทยมแผนการ

รกษาใหคดกรองอาการกลนล�าบากโดยแบงกลม

ตวอยางเปน2กลมคอกลมตวอยางกอนมการ

ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน

ล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองจ�านวน26คน

เกบรวบรวมขอมลจากเวชระเบยนเปนเวลา6เดอน

48



ตงแตวนท 1มถนายนพ.ศ.2556ถงวนท30

พฤศจกายนพ.ศ.2556และกลมตวอยางขณะทม

การใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการ

กลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทมารบการรกษาเปนเวลา6

เดอนตงแตวนท1มกราคมพ.ศ.2557ถงวนท30

มถนายนพ.ศ.2557จ�านวน38คน

เครองมอทใชในกำรวจย

เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย

1.เครองมอทใช ในการด�าเ นนการวจย

ประกอบดวย

1.1แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ

อาการกลนล�าบากในผปวยสงอายโรคหลอดเลอดสมอง

ทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ13 (2553)

แนวปฏบตนพฒนาตามกรอบแนวคดของสภาวจย

ทางการแพทยและสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย

ประกอบดวยสาระส�าคญ6หมวดไดแก1)การ

พทกษสทธผปวยและจรยธรรม2)การคดกรองและ

การประเมนอาการกลนล�าบาก3)การจดการอาการ

กลนล�าบาก4)การใหความรเกยวกบการจดการ

อาการกลนล�าบาก5)การดแลตอเนองและ6)การ

พฒนาคณภาพบรการ แนวปฏบ ต นผ านการ

ตรวจสอบความตรงของเนอหาโดยผทรงคณวฒ

ผวจยไดรบอนญาตใหใชแนวปฏบตทางคลนกนจาก

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเชยงใหมทเปนเจาของ

ลขสทธ

1.2แบบคดกรองอาการกลนล�าบากท

ผวจยประยกตมาจากแบบคดกรองอาการกลนล�าบาก

ของเอองขวญสตะสารและคณะ13(2553)ผาน

ตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยใหผทรงคณวฒ

และผวจยน�าไปทดสอบหาความเชอมนของเครองมอ

ดวยการหาคาความเทยงระหวางผวจยกบนกกจกรรม

บ�าบด(interraterreliability)โดยน�าไปทดลองใชกบ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทโรงพยาบาลในเครอ

รามเชยงใหมไดแกโรงพยาบาลเชยงใหมราม

โรงพยาบาลลานนาและโรงพยาบาลเทพปญญา

จงหวดเชยงใหมจ�านวน10รายน�าขอมลทไดมา

ประเมนเปรยบเทยบกนแลวน�ามาหาคาความเชอมน

ไดเทากบ1การรวบรวมขอมลในกลมกอนมการ

ใชแนวปฏบต ผ วจยทบทวนจากการบนทกของ

นกกจกรรมบ�าบดและแบบบนทกการพยาบาลทงน

เกณฑการประเมนมความใกลเคยงกบแบบคดกรอง

อาการกลนล�าบากน

2.เครองมอทใชรวบรวมขอมลประกอบดวย

2.1แบบบนทกขอมลสวนบคคลของผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง

2.2แบบประเมนการเกดปอดอกเสบจาก

การส�าลกผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม

ทเกยวกบการเกดปอดอกเสบผวจยน�าไปตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาโดยใหผทรงคณวฒและผวจย

น�าไปทดสอบหาความเชอมนของเครองมอโดยการ

หาคาความเทยงระหวางผวจยกบพยาบาลดานการ

ตดเชอโดยน�าแบบประเมนการเกดปอดอกเสบจาก

การส�าลกนไปทดลองใชกบผปวยทโรงพยาบาล

เชยงใหมรามโรงพยาบาลลานนาและโรงพยาบาล

เทพปญญาจงหวดเชยงใหมจ�านวน10รายน�าขอมล

ทไดมาประเมนเปรยบเทยบกนแลวน�ามาหาคาความ

เชอมนไดเทากบ0.9จากนนจงไดน�าแบบประเมน

การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกทประเมนผลไมตรง

กบพยาบาลควบคมด านการตดเ ชอมาศกษา

แลกเปลยนเรยนรกบพยาบาลดานการตดเชอเพอให

เกดความเขาใจทตรงกนโดยกลมกอนมการใชแนว

ปฏบตผวจยทบทวนขอมลในเวชระเบยนตามแบบ

ประเมนการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก

49



กำรรวบรวมขอมล

ภายหลงการได รบการรบรองจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยคณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม เลขท ID101/2556,

038/2557ผวจยด�าเนนการเกบรวบรวมขอมลอบต

การณการเกดปอดอกแสบดวยตนเองและผวจยและ

บคลากรพยาบาลในสถานทศกษาเปนผดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตามแนวปฏบตมการด�าเนน

การพทกษสทธผปวยกอนรวบรวมขอมลผวจยด�าเนน

การโดยแบงเปน2ระยะดงน

1.ระยะเตรยมการใชเวลา2สปดาหด�าเนน

การดงน

1.1ผวจยเขาพบหวหนาหอผปวยหนกและ

หวหนาหอผปวยในชน6โรงพยาบาลเทพปญญา

จงหวดเชยงใหมพยาบาลและบคลากรทมสขภาพ

ประจ�าหอผปวยเพอขอความรวมมอในการน�าแนว

ปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบาก

ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองมาใชในหนวยงานและ

ขออนญาตรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง

1.2แตงตงคณะท�างานในการใช แนว

ปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบาก

ในผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยมผ วจยเปน

หวหนาทมสมาชกในทมประกอบดวยศลยแพทย

ระบบประสาท1ทานพยาบาลประจ�าการหอผปวย

4ทานนกก�าหนดอาหาร1ทานและนกกจกรรมบ�าบด

1ทานและคณะกรรมการทปรกษาประกอบดวย

ผ อ�านวยการโรงพยาบาลหวหนาหอผปวยหนก

หวหนาหอผปวยในชน6และอาจารยทปรกษาการ

คนควาแบบอสระ

1.3จดพมพและเผยแพรแนวปฏบต2รป

แบบเพอใหงายส�าหรบผปฏบตงานแบบท1ฉบบ

สมบรณจดวางไวในชนวางต�าราประจ�าหอผปวยและ

บนเคานเตอรพยาบาลและแบบท2ฉบบยอจดวาง

ไวในชนวางต�าราประจ�าหอผปวยเพอใหสะดวกใน

การใชหยบใชรวมทงจดท�าแฟมขอมลอเลคทรอนกส

แนวปฏบตทางคลนกนไวทหนาจอคอมพวเตอร

บรเวณเคานเตอรท�างานของหอผปวยหนกและ

หอผปวยในชน6เพอใหเจาหนาทในหนวยงานเขาถง

ขอมลไดตลอดเวลา

1.4จดพมพแผนพบเรอง“การดแลผปวย

ทมอาการกลนล�าบาก”และแผนพบเรอง“การ

บรหารรมฝปากและลน”เพอแจกใหกบบคลากรทม

สขภาพทใหการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและ

จดวางไวประจ�าทหอผปวย

1.5กอนน�าแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบ


สมองไปใชผวจยผวจยเกบรวบรวมขอมลยอนหลง

เวชระเบยนเปนเวลา6เดอนเกยวกบอบตการณการ

เกดปอดอกเสบจากการส�าลกในผปวยโรคหลอด

เลอดสมองโดยใชแบบประเมนการเกดปอดอกเสบ

จากการส�าลก

2.ระยะด�าเนนการผวจยด�าเนนการ3ขนตอน

ดงตอไปน

ขนตอนท1เผยแพรและสรางความเขาใจ

เกยวกบแนวปฏบตในสปดาหท1โดยผวจยด�าเนน

กจกรรมดงตอไปน

2.1จดประ ชมทมน� าทางคล น ก โรค

หลอดเลอดสมองคณะท�างานในการใชแนวปฏบต

ทางคลนกและประชมเชงปฏบตการส�าหรบการ


สมองประกอบดวยผอ�านวยการฝายการแพทยและ

การบรการโรงพยาบาลเทพปญญา1คนหวหนาหอ

ผปวยหนก1คนหวหนาหอผปวยในชน6จ�านวน

1คนนกก�าหนดอาหาร1คนและนกกจกรรมบ�าบด

50



1คนและคณะกรรมการท�างานในการใชแนวปฏบต

ทางคลนกคอพยาบาลประจ�าการหอผปวยหนก

จ�านวน2คนและพยาบาลหอผปวยในชน6จ�านวน

2คนและในจ�านวนนไดท�างานในสวนของทมน�าทาง

คลนกดวยรวมผเขาประชมทงหมดจ�านวน9คน

ใชเวลาในการประชมประมาณ2ชวโมงโดยการ

ประชมแบงเปน2ชวงคอ

ชวงท1ผวจยน�าเสนอแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผ ป วย

โรคหลอดเลอดสมองโดยชแจงถงความส�าคญ

ความจ�าเปนในการน�าแนวปฏบตดงกลาวมาใชในการ

ดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเพอใหทมตระหนก

ถงความส�าคญและการมบทบาทในการน�าแนวปฏบต

ไปใชรวมทงน�าเสนอสาระส�าคญของแนวปฏบต

เพอใหผเขารวมประชมท�าความเขาใจเกยวกบขน

ตอนและแนวทางในการใชแนวปฏบตแจกคมอฉบบ

สมบรณใหแกหนวยงานและคมอฉบบยอแกบคลากร

ชวงท2ประชมเชงปฏบตการคณะท�างาน

ในการใชแนวปฏบตทางคลนกโดยอธบายถงขนตอน

การปฏบตการฝกทกษะในการใชแนวปฏบตการ

บนทกผลลพธของการจดการทางการพยาบาลส�าหรบ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองตลอดจนการก�าหนด

บทบาทหนาทของแตละคนก�าหนดการตดตาม

ประเมนผลการใชแนวปฏบตโดยใชเวลาประมาณ45

นาท

2.2จดบอรดประชาสมพนธและเผยแพร

เกยวกบแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ

อาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมองณ

หองพกรบประทานอาหารของเจาหนาทหอผปวย

หนกและหอผปวยใน

2.3จดท�าผงขนตอนแนวทางการจดการ

อาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

อยางยอโดยหอผปวยหนกตดไวททางเขาเคานเตอร

พยาบาลดานหนาและหองพกรบประทานอาหารและ

หอผปวยในชน6ตดไวในเคานเตอรพยาบาลและ

หองพกรบประทานอาหารเพอเปนการเตอนความจ�า

ในขนตอนตางๆและสามารถทบทวนและท�าความ

เขาใจ

สปดาหท2ด�าเนนกจกรรมดงตอไปน

ผวจยจดประชมบคลากรผดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองทปฏบตงานในหอผปวยหนกไดแกพยาบาล

8คนพนกงานชวยการพยาบาล12คนและหอ

ผปวยในพยาบาล4คนพนกงานชวยเหลอผปวย

8คนแหงละ2ครงๆ ละ1ชวโมงเพอแจงวตถประสงค

และเปาหมายทน�าแนวปฏบตมาใชในหนวยงาน

อธบายขนตอนและการใชแนวปฏบตวธการบนทก

แบบคดกรองอาการกลนล�าบากและแบบประเมน

การเกดปอดอกเสบจากการส�าลกก�าหนดแผนปฏบต

การในการใชแนวปฏบตการก�ากบตดตามปญหาและ

อปสรรคในการปฏบตการวางแผนปรบปรงแกไข

ปญหาทเกดขนและการประเมนผลลพธของการ

ปฏบตการตามแนวปฏบตขนตอนการน�าแนวปฏบต

ไปใช

สปดาหท3-4มการด�าเนนกจกรรมโดย

การประชมกลมยอยหลงรบเวรกบทมพยาบาลและ

พนกงานชวยการพยาบาลแผนกหอผปวยหนกทได

มอบหมายใหดแลกลมตวอยางเรองการคดกรอง

อาการกลนล�าบากการจดการอาการกลนล�าบากการ

วางแผนการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปน

ประจ�าทกวนจนทรถงศกรชวงเวลา8.30-9.00น.

ผวจยนเทศบคลากรรายบคคลและรายกลมโดยการ

นเทศขางเตยงผปวยทงในหอผปวยหนกในชวง9.00

–16.30นและหอผปวยในชน6ชวงเวลา17.00-

18.00น.นอกจากนผวจยสอนสาธตท�าใหดเปน

51



ตวอยางเกยวกบการคดกรองอาการกลนล�าบาก

การบนทกแบบคดกรองอาการกลนล�าบากการจดทา

กอนรบประทานอาหารการเตรยมความพรอมของ

เครองดดเสมหะการปอนอาหารการบรหารรมฝปาก

และลนผวจยประสานงานกบนกกจกรรมบ�าบดเรอง

การประเมนอาการกลนล�าบากแบบเตมรปแบบการ

จดการอาการกลนล�าบากและประสานงานกบนก

ก�าหนดอาหารในการจดเตรยมอาหารใหกบผปวย

โรคหลอดเลอดสมองตามค�าแนะน�าของนกกจกรรม

บ�าบดตดตามปญหาและอปสรรคในการใชแนว

ปฏบตและตดตามการใชแนวปฏบตเปนประจ�าทกวน

ตดตามการบนทกการส�าลกหลงรบประทานอาหาร

เปนประจ�าทกเวร

ขนตอนท2การน�าแนวปฏบตไปใชผวจย

ด�าเนนการก�ากบและตดตามใหมการใชแนวปฏบต

อยางตอเนองเปนเวลา6เดอนโดยการใชกลยทธเพอ

ใหมการน�าแนวปฏบตไปใชอยางสม�าเสมอไดแก

1. การประสานความรวมมอกบแพทย

นกกจกรรมบ�าบดนกก�าหนดอาหารในการดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอาการล�าบาก

2. การนเทศบคลากรพยาบาลรายบคคล

และรายกลมทงในเวลาและนอกเวลาโดยการนเทศ

ขางเตยงผปวยมการสอนสาธตท�าใหดเปนตวอยาง

มการตดตามการปฏบตภายหลงการนเทศโดยการ

สมสงเกตในหนางานทปฏบตงานจรงกรณพบวา

ปฏบตไมถกตองผวจยสอบถามและท�าความเขาใจ

ชแจงในสงทถกตองตามแนวปฏบต

3. จดท�าสมดส�าหรบบนทกความคดเหน

ปญหาอปสรรคของการใชแนวปฏบตโดยผวจย

เกบรวบรวมปญหาและขอเสนอแนะทไดรบน�ามา

วางแผนแกไขปญหาและแจงใหผปฏบตไดรบทราบ

4. ประชมผดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองโดยมการน�าปญหาและขอเสนอแนะทไดจาก

สมดบนทกความคดเหนมาแลกเปลยนเรยนรรวมกน

และรวมกนหาแนวทางในการแกไข

5. ชแจงผลลพธเป นประจ�าทกเดอน

ในการประชมแผนกและการแจงผลลพธทางไลน

(line)กลมแผนกหอผปวยหนกและหอผปวยใน

ชน6รวมถงการแจงผลลพธในการประชมทมน�าดาน

คลนกโรคหลอดเลอดสมองดวย

6. ชมเชยบคคลทสามารถปฏบตตามแนว

ปฏบตไดในการวจยครงนผวจยกลาวชนชมในภาพ

รวมของแผนกและเปนรายบคคลทไดใหความรวมมอ

เปนอยางดในการปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในการประชม

ประจ�าเดอนของแผนก

ขนตอนท3การประเมนประสทธผลของ

การใชแนวปฏบตโดยใชเวลา24สปดาหซงใน

ระหวางนมการใชแนวปฏบตในหนวยงานผวจย

รวบรวมขอมลอบตการณการเกดปอดอกเสบจาก

การส�าลกดวยตนเองโดยใชแบบประเมนการเกด

ปอดอกเสบจากการส�าลก


ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางวเคราะห

ดวยสถตพรรณนาและอบตการณการเกดปอด

อกเสบจากการส�าลกค�านวณจากจ�านวนครงของการ

เกดปอดอกเสบจากการส�าลกของผปวยโรคหลอด

เลอดสมองในชวงระยะเวลาทศกษาหารดวยจ�านวน

วนนอนรวมของผปวยโรคหลอดสมองทงหมดในชวง

ระยะเวลาทศกษาคณดวย1,000

52



ผลกำรวจย

สวนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยำง

กลมตวอยางกลมกอนมการใชแนวปฏบตทาง

คลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากเปน

เพศชาย19คนและเพศหญง7คนสวนกลมตวอยาง

ขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ

อาการกลนล�าบากเปนเพศชาย25คนและเพศหญง

13คนกลมตวอยางทงสองกลมมอายระหวาง41-

60ป17คนและ16คนตามล�าดบกลมตวอยาง

ทงสองกลมมจ�านวนเทากนคอ20คนทไดรบการ

วนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองตบกลมตวอยาง

กลมกอนใชแนวปฏบตทงหมดไมไดรบการผาตด

และม1คนทไดรบการเจาะคอเพอชวยหายใจส�าหรบ

กลมตวอยางขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกไดรบ

การผาตด4คนม3คนทไดรบการใสทอชวยหายใจ

และ2คนทไดรบการเจาะคอชวยหายใจกลมตวอยาง

กอนมการใชแนวปฏบตทางคลนกจ�านวน26คนม

4คนทมปญหาการกลนล�าบากสวนกลมขณะมการ

ใชแนวปฏบตทางคลนก38คนม14คนทมปญหา

การกลนล�าบาก

สวนท 2 ขอมลผลลพธของกำรใชแนวปฏบต

ทำงคลนกส�ำหรบกำรจดกำรอำกำรกลนล�ำบำก

ผลการวจยพบวากลมตวอยางกอนมการใช

แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลน

ล�าบากเกดปอดอกเสบจากการส�าลก1ครงจ�านวน

วนนอนรวมเทากบ249วนคดเปนอบตการณการ

เกดปอดอกเสบจากการส�าลก4.01ครงตอ1,000

วนนอนของผปวยโรคหลอดเลอดสมองส�าหรบกลม

ตวอยางขณะมการใชแนวปฏบตทางคลนกไมม

ผปวยทเกดปอดอกเสบจากการส�าลกจ�านวนวนนอน

รวมเทากบ283วนซงไมพบอบตการณการเกดปอด

อกเสบจากการส�าลกดงแสดงในตารางท1

ตำรำงท 1 จ�านวนครงและอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกของกลมตวอยางกอนและขณะมการ

ใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

กลมตวอยำง จ�ำนวน

ผปวย

(คน)

จ�ำนวนวน

นอนรวม

(วน)

จ�ำนวนกำรเกด

ปอดอกเสบจำก

กำรส�ำลก (ครง)

อบตกำรณ

(ครงตอ 1000 วนนอนผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง)

กลมกอนมการใช

แนวปฏบตทางคลนก

26 249 1 4.01

กลมขณะทมการใชแนว

ปฏบตทางคลนก

38 283 0 0.00

53



กำรอภปรำยผลกำรประเมนกอนและหลงใช

แนวปฏบต

ผวจยอภปรายผลการศกษาตามกรอบแนวคด

การประเมนการน�าหลกฐานเชงประจกษไปใชทาง

คลนกของสถาบนโจแอนนาบรกส18(JBI,2010)

ครอบคลม 4 ด าน ได แก ด านประสทธผล

(effectiveness)ดานความเปนไปได(feasibility)

ดานความเหมาะสม(appropriate)และดานความม

คณคา(meaningfulness)ดงน

ดำนประสทธผล

ผลลพธของการวจยครงนสามารถยนยนถง

ประสทธผลของแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการ


สมองทพฒนาโดยเอองขวญสตะสารและคณะ

(2553)วามผลตอการลดการเกดปอดอกเสบจาก

การส�าลกในการศกษาครงนถงแมวาขอเสนอแนะ

ในสาระส�าคญของแนวปฏบตนอยในระดบ3และ

ระดบ4แตมระดบของการน�าไปใชสวนใหญอยใน

ระดบเกรดเอ(A)คอสามารถน�าไปประยกตใชได

และมหลกฐานในการสนบสนนใหน�าไปปฏบตเปน

อยางยงอกทงแนวปฏบตดงกลาวมความสะดวกและ

งายตอการน�าไปใชท�าใหเกดการน�าแนวปฏบตไปใช

อยางสม�าเสมอและเกดจากความรวมมอของทมสห

สาขาวชาชพในการดแลผปวยจงเปนปจจยส�าคญท

สงผลใหเกดผลลพธทดกบผปวยและแนวปฏบตน

แมจะพฒนาและใชในกล มผสงอาย จากการน�า

แนวปฏบตไปใชแสดงใหเหนวาแนวปฏบตนสามารถ

น�าไปใชไดกบผทเปนโรคหลอดเลอดสมองในกลม

ผใหญ

นอกจากนผลลพธของการศกษาเกดจากการ

ใชกลยทธทสงเสรมใหมการใชแนวปฏบตทางคลนก

จนเกดผลส�าเรจเพอใหบคลากรไดน�าแนวปฏบตทาง

คลนกไปใชอยางถกตองและสม�าเสมอจงท�าใหเกด

ผลลพธทดดงน

1.ระยะเตรยมการผวจยใชกลยทธในการ

สงเสรมใหมการน�าแนวปฏบตไปใชคอการคดเลอก

คณะท�างานในการก�ากบตดตามดแลการน�าแนว

ปฏบตไปใชเพอใหเกดความตอเนองและความ

สม�าเสมอในการใชแนวปฏบตทางคลนกการจด

เตรยมความพรอมของหนวยงานในการใชแนวปฏบต

ในหลายรปแบบคอการจดท�าคมอแนวปฏบต2รป

แบบคอฉบบสมบรณและฉบบยอการจดท�าคมอแนว

ปฏบตในรปแบบเอกสารอเลคทรอนกสไวหนาจอ

คอมพวเตอรการจดบอรดวชาการและการจดท�า

แผนผงอยางงายในการใชแนวปฏบตตามจดตางๆ

ของหนวยงานเพอเปนการสงเสรมการเรยนรและ

เพมความสะดวกในการเขาถงแนวปฏบตมการจด

ประชมบคลากรทมผดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองแบบรายกลมใหญกลมยอยเพอก�าหนดจด

หมายหรอเปาหมายรวมกนรวมถงการสอนสาธต

การปฏบตตามแนวปฏบตทางคลนกใหเปนตวอยาง

แกพยาบาลเพอใหมการปฏบตตามแนวปฏบตทาง

คลนกอยางถกตองและสรางความมนใจใหกบผใช

แนวปฏบตมความเขาใจในแนวปฏบต

2.ระยะการน�าแนวปฏบตไปใชผวจยไดน�า

กลยทธมาใชเพอสงเสรมใหเกดการใชแนวปฏบต

(NHMRC,2000)กลาวคอการนเทศและการสาธต

การใชแนวปฏบตเปนรายกลมและรายบคคลการ

ตดตามและก�ากบการปฏบตใหถกตองซงจะชวยใน

การทบทวนความร ความเขาใจแนวปฏบตการ

ตดตามและสรปปญหาทเกดขนระหวางมการใชแนว

ปฏบตทางคลนกเพอเปดโอกาสใหมการแลกเปลยน

เรยนรการแกปญหารวมกนท�าใหเกดความเขาใจท

ถกตองมนใจในการใชแนวปฏบตและมการใชแนว

54



ปฏบตไดอยางถกตองอกประเดนทส�าคญคอการ

ท�างานรวมกนเปนทมกบสหสาขาวชาชพเพอให

สามารถด�าเนนการตามแนวปฏบตไดงายรวดเรวและ

มประสทธภาพมากยงขน

ดำนควำมเปนไปได

ผลการวจยครงนพบวาแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอาย

โรคหลอดเลอดสมอง ทพฒนาโดยเอองขวญ

สต ะสาร13 มความเปนไปไดในการน�าไปใชใน

หนวยงานเนองจากมความงายความสะดวกและไมม

ความยงยากซบซอนมากอกทงแนวปฏบตดงกลาวม

ความชดเจนในการน�าไปใชผใชแนวปฏบตไดปฏบต

ตามขอเสนอแนะของสาระส�าคญทง6หมวดพบวา

กจกรรมสวนใหญของแนวปฏบตนเปนกจกรรมท

พยาบาลตองปฏบตเพยงแตเพมรายละเอยดใน

แตละขนตอนเทานนอกทงหนวยงานยงมความ

พรอมของบคลากรของแตละสาขาวชาชพในการ

ปฏบตตามแนวปฏบตทวางไว จงเปนเหตผลอก

ประการหนงทท�าใหไดรบความรวมมอเปนอยางดใน

การน�าแนวปฏบตมาใชในหนวยงาน

ดำนควำมเหมำะสม

การดแลโดยใชแนวปฏบตนเปนการปฏบตท

สอดคลองกบนโยบายของโรงพยาบาลในการพฒนา

คณภาพการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรวมกบ

โรงพยาบาลในเครอและสถาบนประสาทวทยาและม

เปาหมายในการพฒนาการดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองคอ“ผปวยไดรบการประเมนการวนจฉยและ

การรกษาไดอยางรวดเรวถกตองเหมาะสมปองกน

ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนได”และมการก�าหนด

ตวชวดรวมกนเพอเปนการประเมนคณภาพการดแล

จากการทบทวนตวชวดของทมน�าดานการดแลผปวย

ปพ.ศ.2555กอนน�าแนวปฏบตนมาใชพบวา

ต ว ช ว ดห น งท ไ ม เป น ไปตาม เป าหมาย คอ

พบอบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลก

10.71ครงตอ1,000วนนอนของผปวยโรคหลอด

เลอดสมองการน�าแนวปฏบตทางคลนกนมาใชชวย

พฒนาคณภาพในการดแลผปวยกลมดงกลาวคอลด

อบตการณการเกดปอดอกเสบจากการส�าลกซงเปน

ตวชวดหนงของทมน�าดานการดแลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองและคณะกรรมการควบคมการตดเชอใน

โรงพยาบาลดวยเหตนจงท�าใหไดรบความรวมมอจาก

ทกฝายในการปฏบตตามแนวปฏบตเปนอยางด

ดำนควำมมคณคำ

การน�าแนวปฏบตนไปใชมคณคาตอผปวย

ญาตและหรอผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เนองจากแนวปฏบตดงกลาวชวยใหผปวยโรคหลอด

เลอดสมองไดรบการดแลอยางเปนระบบและแนว

ปฏบตนมคณคาตอบคลากรทใชแนวปฏบตเนองจาก

เปนการสงเสรมการใชศกยภาพของแตละวชาชพให

แสดงความรความสามารถและน�ามาวางแผนการ

ดแลผปวยญาตและหรอผดแลผปวยโรคหลอดเลอด

สมองอกทงการแกไขปญหาขณะมการใชแนวปฏบต

ท� าให เ กดบรรยากาศการเ รยนร แลกเปลยน

ประสบการณและสงเสรมทศนคตทดในการปฏบต

สงผลใหเกดความรวมมอในการใชแนวปฏบตทาง

คลนกส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากครงน

ประสบความส�าเรจ

ขอเสนอแนะในกำรน�ำผลกำรวจยไปใช

1.ในหนวยงานทจะน�าแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากในผปวยโรค

หลอดเลอดสมองไปใชควรมการฝกอบรมพยาบาล

ใหมความรและความเขาใจแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบการจดการอาการกลนล�าบากเพอใหเกดความ

55



เขาใจทตรงกนและสามารถปฏบตไดถกตองตามแนว

ปฏบตดงกลาว

2.ควรมการสอนและการฝกทกษะการคด

กรองอาการกลนล�าบากใหกบพยาบาลเพอให

สามารถคดกรองอาการกลนล�าบากไดอยางถกตอง

ซงจะสงผลใหมการจดการอาการกลนล�าบากไดอยาง

รวดเรว

3.แนวปฏบตทางคลนกส�าหรบการจดการ

อาการกลนล�าบากนนตองอาศยการท�างานรวมกน

ของทมสาขาวชาชพไดแกแพทยพยาบาลพนกงาน

ชวยเหลอผปวยนกกจกรรมบ�าบดนกกายภาพบ�าบด

นกก�าหนดอาหารนกโภชนาการและแผนกลกคา

สมพนธดงนนการประสานงานกบหนวยงานหรอ

วชาชพอนๆทเกยวของจงเปนสงส�าคญทจะชวยให

เกดความส�าเรจในการใชแนวปฏบตดงกลาว

4.ควรน�าเสนอผลการศกษาตอทมผบรหาร

และทมน�าดานการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ของโรงพยาบาลเพอเปนขอมลพนฐานในการ

พจารณาก�าหนดเปนนโยบายในการปฏบตอยางตอ

เนองในการพฒนาคณภาพตอไปและสงเสรมการใช

หลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวยกลมอนๆ

ตอไป


1. LanghorneP,deVillierL,PandianJD.Applicability

ofstroke-unitcaretolow-incomeandmiddle-

incomecountries.Lancet Neurol 2012;11:

341–348.

2. EdmiastonJ,ConnorLT,LoehrL,NassiefA.

Validationofadysphagiascreeningtoolinacute

strokepatients.Am J Crit Care 2010; 19(4):357-

364.

3. DoggettDL,TappeKA,MitchellMD,ChapellR,CaotesV,TurkelsonCM.Preventionofpneumoniainelderlystrokepatientsbysystemicdiagnosisandtreatmentofdysphagia:Anevidence-basedcomprehensiveanalysisoftheliterature.Dysphagia 2001;16(4):279-295.

4. MartinoR,FoleyIN,Bhogal,S,DiamantN,SpeechleyM,Teasell,R.Dysphagiaafterstroke:Incidence,diagnosis,andpulmonarycomplications.Stroke2005;36(12):2756-2763.

5. CicheroJAY.MurdochBE.Dysphagia foundation, theory and practice.Chichester:JohnWiley&Sons;2006.

6. MartinoR,KnutsonP,MascitelliA,Powell-VindenB.Management of dysphagia in acute stroke: An educational manual for the dysphagia screening professional.Toronto,ON:HeartandStrokeFoundationofOntario;2006.

7. พรภทรธรรมสโรช.(บรรณาธการ).โรคหลอดเลอดสมองตบและอดตน.กรงเทพมหานคร:จรลสนทวงศการพมพ;2555.

8. WestergrenA.Detectionofeatingdifficultiesafterstroke:Asystematicreview.Int Nurs Rev.2006;53(2):143-149.

9. HughesSM.Managementofdysphagiainstrokepatients.Nurs Older People.2011;23(3):21–24.

10.TheJoannaBriggsInstitute.Identificationandnursingmanagementofdysphagiainadultswithneurologicalimpairment.Best Practice.Evidence Based information sheets for Health Professionals. 2000;4(2):1-6.

11.ScottishIntercollegiateGuidelinesNetwork.Managementofpatientswithstroke:Identificationandmanagementofdysphagia.Anationalclinicalguideline;2010.Availablefrom:URL:http://

www.sign.ac.uk/pdf/sign78.pdf

56



12.สายใจกลนจนทร.การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาล

เพอการป องกนการส�าลกในผ ป วยโรคหลอด

เลอดสมองทมอาการกลนล�าบาก.Availablefrom:

URL:http://203.157.95.66/data_sys/report_/

libary/view.php?ad_lnk=0008772

13.เอองขวญสตะสาร.การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก

ส�าหรบจดการอาการกลนล�าบากในผปวยสงอาย

โรคหลอดเลอดสมองแผนกศลยกรรมโรงพยาบาล

มหาราชนครเชยงใหม;2553.Availablefrom:URL:

http://cmuir.cmu.ac.th/handle/6653943832/

15864

14.NationalHealthandMedicalResearchCouncil.

Aguidetothedevelopment,implementationand

evaluationofclinicalpracticeguidelines;1999.

Availablefrom:URL:https://www.nhmrc.gov.au/

guidelines-publications/cp30

15.ฉววรรณธงชย.แบบประเมนคณภาพแนวปฏบตทาง

คลนก.2547.คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย

เชยงใหม.

16.NationalHealthandMedicalResearchCouncil.How

toputtheevidenceintopractice:Implementationand

disseminationofclinicalpracticeguideline;2000.

Availablefrom:URL:https://www.nhmrc.gov.au/

guidelines-publications/cp71

17.Gal lo G. Opera t ions research and e th ics:

Responsibility,sharingandcooperation.Eur J Med

Res.2004;153,468-76.

18.TheJoannaBriggsInstitute.Supporting document

for the Joanna Briggs Institute levels of evidence

and grades of recommendation;2010.Availablefrom:

URLhttp://joannabriggs.org/assets/docs/approach/

Levels-of-Evidence-SupportingDocuments.pdf

57



1 Graduate Student, Faculty of Nursing Chiang Mai University, Independent Study2 Corresponding author, Assistant Professor, Faculty of Nursing Chiang Mai University email: [email protected] Assistant Professor, Faculty of Nursing Chiang Mai University

Effectiveness of Implementing Clinical Practice Guidelines for

Dysphagia Management Among Stroke PatientsRenoo Moolkaew1, MSN (Adult Nursing)

Pratum Soivong2, Ph.D. (Nursing), Dip. APMSN

Jindarat Chaiard3, Ph.D. (Nursing)

Abstract: Dysphagiaisasignificantcomplicationthatcausesstrokepatientstobeat

riskfromaspirationpneumonia,whichincreaseslengthofhospitalstayandcanbea

causeofdeath.Effectivedysphasiamanagementisvital.Thisoperationstudyaimedto

exploretheeffectivenessofimplementingclinicalpracticeguideline(CPG)fordysphagia

managementamongstrokepatients.Theguidelineimplementationwasbasedonthe

CPGsimplementationframeworkoftheAustralianNationalHealthandMedicalResearch

Council(1999).Subjectsweredividedintotwogroups.Group1includedtwentysix

strokepatientsadmittedtothehospitalbeforetheCPGimplementation.Fourofthese

patientshaddysphagia.Group2were38strokepatientswhowereadmittedtothe

hospitalduringCPGimplementation.Fourteenofthesepatientshaddysphagia.The

researchinstrumentsconsistedof:1)theCPGsfordysphagiamanagementamongstroke

patientsdevelopedbySeetasanetal.;2)dysphagiascreeninginstrument.;and3)the

aspirationpneumoniaevaluationform.Theresearchinstrumentswereapprovedfor

psychometricproperty.Datawereanalyzedusingdescriptivestatistics.Resultsrevealed

thatbeforeCPGimplementation,theincidenceofaspirationpneumoniawas4.01per

1000beddays,whiletherewasnoincidenceofaspirationpneumoniaduringCPG

implementation.ItissuggestedthatCPGimplementationcandecreasetheincidenceof

aspirationpneumonia.Therefore,thisCPGshouldbeusedinordertopreventorto

decreaseaspirationpneumoniaamongstrokepatients.

Keyword: clinicalpracticeguidelines,dysphagiamanagement,strokepatient

58

กรณศกษา: ผลลพธการฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบมสวนรวม



กลปงหา โชสวสกล1 พว.,พย.ม. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน), อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)

แสงทอง ธระทองค�า2 พว., Ph.D.(Nursing), อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)

บทคดยอ:กรณศกษานมวตถประสงคเพอศกษาผลลพธการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอด

สมองและครอบครวแบบมสวนรวมผานแนวคดการเสรมพลงอ�านาจและทฤษฎการเปลยนผาน

ใหการพยาบาลโดยการประเมนความสามารถในการท�ากจวตรประจ�าวนความแขงแรงของ

กลามเนอภาวะซมเศราใหขอมลในการฟนฟสภาพของผปวยและครอบครวใชวธการสาธต

และสาธตยอนกลบวธการตางๆในการฟนฟสภาพท�าการเยยมบานการประสานและสง

ตอบคลากรทมสขภาพเพอรวมในการแกไขปญหาอยางเปนระบบและชวยฟนฟสภาพอยาง

ตอเนองจากโรงพยาบาลสบานตามบรบทของผปวยและโดยการมสวนรวมของครอบครว

สงผลใหผปวยฟนหายโดยเรวสามารถปฏบตกจวตรดวยตนเองและญาตผดแลไมมภาวะ

ซมเศรากรณศกษานเสนอแนะวาการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวควร

ปฏบตอยางเปนระบบและอยางตอเนองสอดคลองกบบรบทของผปวยและครอบครวรวม

กบการเพมแรงสนบสนนทางสงคมในการชวยเหลอญาตผดแลจะสงผลใหผปวยฟนฟสภาพ

ไดโดยเรวมคณภาพชวตทดและท�าใหครอบครวมความผาสก

ค�ำส�ำคญ: กรณศกษาผลลพธการฟนฟสภาพแบบมสวนรวมผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1พยาบาลวชาชพช�านาญการ ผเขารบการอบรมหลกสตรการพยาบาลขนสงระดบวฒบตร สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล2Corresponding author, รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล, E-mail: [email protected]

59

กลปงหา โชสวสกล และแสงทอง ธระทองคำา


บทน�ำ

โรคหลอดเลอดสมอง(Stroke)เกดจาก

หลอดเลอดสมองตบอดตนหรอแตกท�าใหสมองขาด

เลอดไปเลยงรอยละ80และเลอดออกในสมอง

รอยละ201ซงพบอตราความชกและอตราตายม

แนวโนมเพมขนส�าหรบประเทศไทยพบอตราผปวย

ในปพ.ศ.2555-2557เพมจาก354.54ตอ

ประชากรแสนคนเปน366.81ตอประชากรแสนคน

เชนเดยวกบอตราตายพบ31.69ตอประชากรแสน

คนเพมเปน38.66ตอประชากรแสนคน2ท�าให

ผปวยซงรอดชวตเกดภาวะทพพลภาพโดยรอยละ

90มความผดปกตการเคลอนไหวท�าใหชวยเหลอ

ตนเองไดนอยลงเสยงตอการเกดอบตเหต3,4รอยละ

30-65มความผดปกตในการพดและการกลนอาหาร

ล�าบาก5เมอตองพงพาผ อนสงผลใหผ ปวยและ

ครอบครวเกดภาวะเครยดซมเศรา5-10เทาของ

ผทสามารถชวยเหลอตนเองไดกอปรกบคาใชจายใน

การรกษาพยาบาลประมาณ100,000-1,000,000

บาทตอราย/ป3,6,7จงสงผลตอปญหาเศรษฐกจของ

ครอบครวดงนนผปวยโรคหลอดเลอดสมองจง

จ�าเปนทตองไดรบการฟนฟสภาพเพอใหคนกลบส

สภาพปกตโดยเรว

การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เปนสงทส�าคญทสดตองปฏบตทนทภายหลงการ

รกษาเพอใหผปวยรอดชวตหรอลดความรนแรงของ

โรคทงนในระยะ3เดอนแรกเปนชวงทส�าคญทสดใน

การฟนฟสภาพใหผปวยกลบคนสปกตเพราะสามารถ

กระตนระบบประสาทใหเกดการฟนฟมากทสดและ

ลดภาวะแทรกซอนโดยนอกเหนอจากการชวยเหลอ

ในกจวตรประจ�าวนผปวยตองไดรบการท�ากายภาพบ�าบด

การสงเสรมความสามารถการเคลอนไหวของแขนมอ

และขาการดแลจตใจผปวยและการปองกนภาวะ

แทรกซอนตางๆเชนแผลกดทบการส�าลกอาหารการตดเชอเปนตน1,8ดงนนผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวควรไดรบการดแลแบบผสมผสานจากบคลากรสหสาขาวชาชพโดยการเสรมพลงอ�านาจใหความรในการฟนฟสมรรถภาพและปองกนภาวะแทรกซอนของผปวยสงผลใหผปวยและครอบครวมคณภาพชวตทด9กรณศกษาในครงนจงมวตถประสงคเพอประเมนผลลพธการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอดสมองและครอบครวแบบมสวนรวม

กรณศกษำ

ผปวยชายไทยอาย62ปมาตรวจตามนดทโรงพยาบาลชมชนเปนknowncasestroke,hypertension,diabetesและdyslipidemiaมประวตวา2เดอนกอนมาโรงพยาบาลชมชนมอาการพดไมชดแขนขาออนแรงมอาการเกนกวา3ชวโมงแพทยจงสงตอไปยงโรงพยาบาลจงหวดผลการตรวจเอกซเรยคอมพวเตอรสมองพบวามหลอดเลอดสมองอดตนดานซายเขารบการรกษาในโรงพยาบาลนาน2สปดาหมอาการคงทแพทยจงจ�าหนายใหกลบบานและสงผปวยใหมารบการรกษาตอทโรงพยาบาลชมชนพรอมกบท�ากายภาพบ�าบดแตญาตไดพาผปวยไปท�ากายภาพบ�าบดทคลนกในกรงเทพมหานครนาน1เดอนแตมปญหาเรองการเดนทางและคาใชจายจงตดสนใจพาผปวยกลบมารกษาตอทบาน ญาตผดแลใหขอมลเพมเตมวาผปวยสบบหรวนละ3มวนมานาน20ปเพงเลกสบบหรหลงจากการเจบปวยและสามารถชวยเหลอตวเองไดพดไมชดสญเสยการทรงตวไมไดรบฟนฟสขภาพเพราะไมมความรและทกษะหลงจากNGtubeหลดญาตผดแลจงปอนขาวแทนการใหอาหารปนทางสายใหอาหาร(Nasalgastricfeeding)ผปวยไมมอาการส�าลก

การขบถายปกต

60



ญาตผ ดแลตองชวยเหลอกจวตรประจ�าวนผปวยตลอดทงวนสงผลใหมภาวะเครยดออนลานอนไมหลบน�าหนกลดลงทอแทใจเพราะผปวยอาการไมดขนจนเคยคดจะท�ารายตวเองพรอมกบผปวยโดยการผสมยาฆาหญาใหผปวยดมแตผปวยปฏเสธไมยอมรบประทานเคยหนจากบานไปคนเดยวแตรสกสงสารผปวยจงตดสนใจกลบมาดแลผปวยแตไมทราบวาจะเรมตนการดแลอยางไรขาดความรจงวตกกงวลหมดหวงในการดแลผปวยไมทราบวาผปวยจะสามารถกลบสสภาพปกตไดหรอไม กำรประเมนภำวะสขภำพทส�ำคญ GA:ผปวยนงรถเขนผอมพดออกเสยงไมชดพดเปนค�าๆมมปากขวาตกแขนและขาทง2ขางออนแรงทรงตวไมได VS:T=36๐C,PR=109/min,RR=20/min,BP=90/60mmHg Nutrition:BMI17.70Kg/m2 (Height173cm,BW=53Kg) CranialNerve:Facialnerveparalysis MotorPower:Abnormalmuscletoneandabnormalmusclestrength, Rightarm:Motorpower2+,Leftarm:Mo-torpower3+

Rightleg:Motorpower2+,Leftleg:Motorpower3+

BarthelActivityofDailyLiving(BADL)Index=15คะแนน FastingBloodSugar=174mg% จากการวเคราะหประวตและผลการตรวจรางกายพบวาผปวยและครอบครวมประเดนปญหาส�าคญทควรไดรบการพยาบาลอยางเปนระบบตอเนองและอยางเปนองครวมจากทมสหสาขา

วชาชพดงน

1.ผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมไดรบการ

ฟนฟสภาพทถกตองสงผลใหไมสามารถฟนหายคน

สสภาพปกตเนองจากญาตผดแลไมมนใจในการดแล

เพราะขาดองคความรและทกษะในการฟนฟสภาพ

กอปรกบผปวยไมไดรบการดแลอยางตอเนองทบาน

จากบคลากรทางการแพทยเพราะขาดการสงตออยาง

เปนระบบหากปลอยไวนานจะท�าใหผปวยทอแท

หมดก�าลงใจเนองจากตองอยในภาวะพงพารสกไร

คาท�าใหร สกเศราหมองไมกระตอรอรนเฉอยชา

บนทอนความหวงของผปวย10,11

2.ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองม

ความเครยดนอนไมหลบเนองจากขาดความรและ

ทกษะในการดแลผปวยและประสบปญหาดานการ

เงนสงผลใหมภาวะซมเศราและออนเพลยจากการ

ประเมนดวยแบบวดภาวะซมเศราของกรมสขภาพจต

พบวา2Q=2คะแนน9Q=23คะแนน8Q=33

คะแนนบงชถงภาวะซมเศราจากการรบฟงปญหา

พบวาญาตผดแลของผปวยตองการใหผปวยเสยชวต

ไปพรอมกบตนเองจะไดหมดทกขไมตองทรมาน

แตผปวยปฏเสธท�าใหเลกคดทจะท�ารายผปวยและ

ตนเองเหตการณดงกลาวสะทอนใหเหนถงปญหา

การปรบตวในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เนองจากขาดความรและขาดแรงสนบสนนทางสงคม

ทจะชวยในการปรบตวสอดคลองกบการศกษาหนง

ทพบวาการปรบตวของญาตผดแลผปวยโรคหลอด

เลอดสมองม6ประการไดแก1)การจ�าใจยอมรบ

ตอสถานการณการดแล2)การระบายอารมณ3)การ

หนปญหามความคดฆาตวตายทงผปวย4)การไม

พงพาผอน5)การพยายามจดการกบบทบาทท

เปลยนไปและ6)การปรบเปลยนรางกายในทางทรด

โทรมลง12

61



ดงนนพยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสงท

ใหการดแลควรตระหนกถงปญหาดงกลาวควรวาง

แนวทางในการดแลแกไขปญหาผปวยและครอบครว

เชงระบบทงสองประการไปพรอมกนดงตอไปน

1.การเสรมพลงอ�านาจผปวยและครอบครว

ตามแนวคดของกบสน(Gibson)13เพอใหเกดความ

รวมมอทดในการสงเสรมการฟ นฟสภาพผ ปวย

โดยท�าใหผปวยและครอบครวตระหนกถงปญหา

และสาเหตรบรศกยภาพและขอจ�ากดของตนเอง

ประกอบดวย4ขนตอนไดแก 1)การคนหาปญหา

และสาเหตโรคหลอดเลอดสมองอดตนของผปวยวา

เกดจากโรคความดนโลหตสงและการสบบหรสงผล

ใหสมองขาดเลอดไปเลยง2)การสะทอนคดอยางม

วจารณญาณท�าใหผปวยทราบผลกระทบตอรางกาย

ไดแกปากเบยวแขนขาออนแรงชวยเหลอตวเอง

ไมไดกระบวนการสะทอนคดจะชวยใหผปวยยอมรบ

สภาพทเกดขน3)การตดสนใจเลอกวธปฏบตท

เหมาะสมกบตนเองเพอแกไขปญหาโดยเรมจากการ

ใหความรวมมอในการฟนฟสภาพของผปวยการ

วางแผนฟนฟสภาพรวมกนระหวางผปวยญาตผดแล

แพทยพยาบาลวชาชพและนกกายภาพบ�าบดการ

ตดตามเยยมบานประเมนสงแวดลอมทบานเพอ

วางแผนการดแลและการฟนฟสภาพใหเหมาะสม

และสอดคลองกบบรบทของผ ปวยโดยประยกต

อปกรณในครวเรอนชวยในการฟนฟสภาพเชนการ

ใชผาขาวมาชวยเคลอนยายผปวยลกนงการใชยางยด

ในการออกก�าลงกายเปนตนการประเมนความ

แขงแรงของกลามเนอมดตางๆทงแขนและขาโดย

นกกายภาพบ�าบดพรอมก�าหนดกจกรรมใหผปวย

และมอบหมายใหญาตผ ดแลชวยในการปฏบต

เพอใหผปวยชวยเหลอตนเองตามศกยภาพตามล�าดบ

และอยางตอเนองเชนการตกอาหารรบประทาน

การยกแกวน�าดมการพลกตะแคงตวการลกนง

การใชไมค�ายนเพอชวยในการเดนเปนตนสงผลให

ผปวยและญาตผดแลมก�าลงใจมากขนและสามารถ

เรยนรวธการฟนฟสภาพกลามเนอเพอปฏบตตอท

บานไดอยางตอเนองนอกจากนมการตดตามเยยมบาน

การประสานและสงตอผปวยใหกบพยาบาลวชาชพใน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเพอตดตามเยยม

บานอยางตอเนองและรวมแกไขปญหาอปสรรคใน

การดแลผปวยทบาน

ผลการประเมนใน1เดอนตอมาพบวาผปวย

มกลามเนอแขงแรงเพมขนไมมภาวะกลามเนอลบ

ไมมขอตดแขงไมหกลมไมมแผลกดทบสามารถท�า

กจวตรประจ�าวนไดเชนการตกอาหารรบประทานเอง

ไดการประเมนBADLมคะแนนเพมขนจาก15

คะแนนเปน50คะแนนแสดงใหเหนถงความ

สามารถของผปวยทเพมขนในการชวยเหลอตวเอง

ดงนนการประยกตทฤษฎการเสรมพลงอ�านาจมาใช

ในการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถ

ชวยใหผปวยมการฟนฟสภาพทดขนและญาตผดแล

ไมมภาวะซมเศราสอดคลองกบการศกษาทพบวา

โปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจท�าใหผสงอายโรค

หลอดเลอดสมองมคะแนนพฤตกรรมสขภาพสงกวา

กอนเขารวมโปรแกรมและกลมทไมไดรวมโปรแกรม

อยางมนยส�าคญทางสถต9และมภาวะซมเศราต�ากวา

กอนเขารวมโปรแกรมและกล มทไมไดเข าร วม

โปรแกรม14

2.การประยกตทฤษฎเปลยนผาน(transition

theory)15,16ในการฟนฟสภาพผปวยหลอดเลอด

สมองโดยแนวคดนมความเกยวของกบระบบและ

พฒนาการของครอบครวในการปรบตวตอการ

เปลยนแปลงผปฏบตการพยาบาลขนสงจะสามารถ

ชวยผปวยและครอบครวใหเปลยนผานหรอปรบตว

62



จากเหตการณทเปนความเครยดไดโดยการประเมนระบบครอบครวอยางเปนองครวมความรสกผาสกตอสมพนธภาพในครอบครวตอเครอขายทางสงคมและชมชนการประเมนความพรอมและเตรยมตวของผปวยและครอบครวในการเปลยนผานเขาสสภาวะใหมโดยศกษาปจจยทเกยวของปญหาทเกดขนความสนใจรบฟงปญหาการสงเกตพฤตกรรมทเกดขนจากสหนาแววตาทาทางค�าพดดวยความตงใจวเคราะหความคดเหนของญาตทแสดงออกมาเพอจะไดทราบความคดความรสกทแทจรงเกยวกบปญหาทเกดขนและวางแผนการพยาบาลทสอดคลองกบความตองการของผปวยและครอบครว การอธบายพยาธสภาพของผปวยหลอดเลอดสมองเพอผปวยและญาตผดแลเกดความตระหนกกบปญหาทตองเผชญจากโรงพยาบาลสบานเนองจากผปวยพงพาตนเองลดลงเพมภาวะพงพงญาตผดแลกอใหเกดภาวะวกฤตของครอบครวเพราะผปวยเคยเปนหวหนาครอบครวเปนหลกในการหารายไดญาตผดแลตองปรบเปลยนบทบาทจากสมาชกเปนหวหนาครอบครวแทนตองใชเวลาทงหมดของตนเองในการดแลผปวยจงสงผลกระทบตอรางกายและจตใจของญาตผดแลท�าใหเกดความออนลาออนเพลยเครยดวตกกงวลและเกดภาวะซมเศราในทสดจนเกดความคดท�ารายตนเองและผปวยโดยการรบประทานสารพษเพอใหหลดพนจากปญหาดงกลาวดงนนการประเมนผปวยและญาตผดแลจงเปนสงทส�าคญโดยการประเมนการรบรความพรอมในการดแลผปวยและการแกไขปญหาจดแขงและขอจ�ากดหรอปจจยทเออและยบยงตอกระบวนการเปลยนผาน การพยาบาลเรมจากวเคราะหขอมลผปวยและญาตผดแลการประสานงานกบทมสหวชาชพเพอรวมดแลผ ปวยและญาตผดแลรวมตงเปาหมายและ

วางแผนการรกษาและฟนฟสภาพผปวยเพอท�าให

ญาตผดแลเกดความหวงความมนใจและมความสข

กบการมสวนรวมในการท�าหนาทดแลผปวยผลลพธ

ของการประยกตใชทฤษฎการเปลยนผานท�าใหญาต

ผดแลเกดความเขาใจสภาพปญหาของผปวยสามารถ

ปรบตวความกงวลลงมก�าลงใจในการดแลและฟนฟ

สภาพผปวยตามแผนการรกษามากขนจนเมอเหน

ผปวยสามารถยกแขนขวาชวยเหลอตนเองไดบาง

ทงดานการรบประทานอาหารการสอสารทดขน

เปนตนดงนนเมอพยาบาลผปฏบตการขนสงประเมน

ภาวะซมเศราของญาตผดแลพบวามคะแนนลดลง

ตามล�าดบจนไมมความคดฆาตวตายสอดคลองกบ

การศกษาทพบวาผปวยทไดรบการดแลจากญาตตาม

ทฤษฎการเปลยนผานจะมความสามารถในการ

ปฏบตกจวตรประจ�าวนเพมขนและญาตผดแลม

ความพงพอใจในการดแลผปวยมากขน17

สรปบทเรยนร

การฟนฟสภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เปนสงทตองท�าอยางเรงดวนโดยเมอผปวยเรมม

อาการตองไดรบการน�าสงพบแพทยเพอใหไดรบการ

ชวยเหลอเบองตนโดยการใหยาละลายลมเลอด1,3

และไดรบการฟนฟสภาพทนทอยางเปนระบบและ

อยางตอเนองจากโรงพยาบาลจงหวดสชมชนและ

ทบานเพอแกไขปญหาและอปสรรคในการดแลเพอ

ฟนฟสภาพของญาตผดแลเพอปองกนปญหาภาวะ

ซมเศราจากการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทอาจจะสงผลถงการท�ารายตนเองและผปวยไดดง

นนการพยาบาลแบบผสมผสานองครวมและอยาง

ตอเนองจะชวยใหมการฟนหายของผปวยกลบคน

ส สภาพปกตโดยเรวท�าใหผ ปวยและครอบครว

มความหวงลดภาวะซมเศราจากกรณศกษาน

มขอเสนอแนะวาหนวยงานบรการพยาบาลทงภาครฐ

63



และเอกชนตองใหความรในการประเมนอาการของ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองทตองมาพบแพทยอยาง

ทนทวงทเพอลดความรนแรงของโรคและชวยใหฟน

หายโดยเรวมการพยาบาลและวางแผนการดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมองและครอบครวอยางเปน

ระบบและตอเนองเรมจากในโรงพยาบาลตงแตวน

แรกทรบผปวยจนถงผปวยกลบบานซงตองไดรบการ

ประเมนสงแวดลอมทบานปรบเปลยนแผนการดแล

ใหสอดคลองกบบรบทของผปวยและครอบครวรวม

ถงการเพมแรงสนบสนนทางสงคมในการชวยเหลอ

ญาตผดแลทเปนหลกเพอลดความเครยดจากการ

เปนผดแลปองกนความคดในการท�ารายตนเอง

สงผลใหผปวยและครอบครวมคณภาพชวตทด


1. งามจตตจนทรสาธต.คมอกำรฟนฟสมรรถภำพผปวย

โรคหลอดเลอดสมองส�ำหรบญำตผดแลผปวยทบำน.

กรงเทพฯ:THESUNGROUP;2554.

2. ส� า นกโรคไม ตดต อกรมควบคมโรคกระทรวง

สาธารณสข.รำยงำนประจ�ำป 2558.กรงเทพฯ:

ส�านกงานกจการโรงพมพ องค การสงเคราะห

ทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ;2559.เขาถงจาก

http://thaincd.com/document/file/download/

paper-manual/Annual-report-2015.pdf

3. นจศรชาญณรงค.กำรดแลรกษำภำวะสมองขำด

เล อดในระยะเฉยบพลน .กรงเทพ:โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2552.

4. พฒนาชวลตศภเศรณ.การเปรยบเทยบปจจยเสยงตอ

การเกดแผลกดทบของผปวยและความสามารถในการ

ดแลเพอปองกนการเกดแผลกดทบของผดแลในผปวย

โรคหลอดเลอดสมองทรบไวในโรงพยาบาล.วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลผใหญ,

มหาวทยาลยสงขลานครนทร;2553.

5. กฤษณาพรเวช.กำรฟนฟผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะเฉยบพลน ในกำรดแลรกษำภำวะสมองขำดเลอดในระยะเฉยบพลน .กรงเทพฯ:โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย;2550.

6. ชอผกาสทธวงศและศรอรสนธ.ปจจยท�านายการเกดแผลกดทบในผสงอายโรคหลอดเลอดสมองทไมมโรคเบาหวานรวมดวย.วำรสำรพยำบำลศำสตร2554,29(Suppl2),113-123.

7. วรรณฤดวภาภรณ.คณภาพชวตของครอบครวผปวยอมพาตจากหลอดเลอดสมองตบ.วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑตสาขาวชาการประกอบการ,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยศลปากร;2555.

8. สวฒนกตสมประยรกล.เว ศำสตรฟนฟโรคหลอดเ ล อ ด ส ม อ ง .ก ร ง เทพฯ:แดแนกซ อ น เตอร คอรปอเรชน;2558.

9. ภารดเหรยญทอง,วไลวรรณทองเจรญ,นารรตนจตรมนตรและวชดาเจรญกจการ.ประสทธผลของโปรแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจพฤตกรรมสขภาพของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง.วำรสำรพยำบำลสงขลำนครนทร 2558;35(ฉบบพเศษ):143-158.

10.มลฤดกศล.การพฒนาแนวทางการดแลโดยสงเสรมใหครอบครวมสวนรวมในการดแลผทเปนโรคหลอดเลอดสมองแผนกอายรกรรมโรงพยาบาลหนองคาย.วทยานพนธการพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยขอนแกน;2552.

11. โฉมพไลนนทรกษา.ความหวงในผปวยโรคหลอดเลอดสมองระยะฟนฟสภาพ.วทยานพนธการพยาบาลศาสตรมหาบณฑต,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยขอนแกน;2556.

12.สนนชข�าด,มณอาภานนทกลและยพาพนศรโพธงาม.การปรบตวของญาตผดแลทมปญหาการปรบตวในการดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง.วำรสำรสภำกำรพยำบำล 2557;29(4),45-63.

13.GibsonCH.Theprocessofempowermentinmothersofchronicallyillchildren. J AdvNurs 1995;21,

1201-1210.

64



14 ชาญวทยวรวชญพงศ.ผลของโปรแกรมการสรางเสรม

พลงอ�านาจแบบครอบครวมสวนรวมตอภาวะซมเศรา

ของผสงอายโรคหลอดเลอดสมอง.วทยานพนธการ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต, บณฑต วทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย;2556.

15.บญมภดานงว.ทฤษฎการเปลยนผานประยกตใชใน

การพยาบาลครอบครว.วำรสำรสภำกำรพยำบำล

2556;28(4),107-120.

16.AlligoodMR.Nursing Theory and their Work

(2nded).St.Louis:Elsevier;2014.

17.ปราณเกษมสนต.รปแบบการดแลตามระยะเปลยน

ผานของผปวยโรคหลอดเลอดสมองโรงพยาบาล

เจ าพระยายมราช.วำรสำรพยำบำลกระทรวง

สำธำรณสข 2554;21(1),83-96.

65



1Registered Nurse, Board Certified Training Program in Community Health Nurse Practitioner, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University2Corresponding Author, Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University, E-mail: [email protected]

Case Study: Outcomes of Participatory Rehabilitation in a Patient with Stroke

Kullapungha Chosivasakul1, M.N.S. (Community Nurse Practitioner), Dip. ACNP

Sangthong Terathongkum2, Ph.D. (Nursing), Dip. ACNP

Abstract: Casestudywasaimedatstudyingoutcomesofparticipatoryrehabilitation

inapatientwithstrokethroughempowermentconceptandtransitiontheory.Nursing

care startedby assessingactivityof daily living, muscle strength,depression,

knowledgeregardingrehabilitationofpatientandfamilymembers.Rehabilitation

informationweregivenusingdemonstrationandreturndemonstrationtechnique;

making homevisits; collaboratingwith and referring to health care team for

participatory planning in correcting problems systematically and performing

rehabilitationcontinuouslyfromhospitaltohomebasedonpatient’scontextand

familyparticipation.Resultsshowedrapidrecoverystate,abilityinperforming

activitiesdailylife,andnodepressionoffamilycaregiver.Thiscasestudysuggested

thatcareofpatientswithstrokeandhisfamilyshouldperformsystematicallyand

continuouslybasedonpatientandfamilycontextaswellasprovidesocialsupport

to assist family caregiver.Results showedprogressive rehabilitation, increase

qualityoflifeandfamilywell-being.

Keywords: casestudy,outcomesofparticipatoryrehabilitation,patientwithstroke

66 วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ปท 3 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ

เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไป

ในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ เพอลดภาวะแทรกซอนหลงผาตด

ธนยมย ปรนย1 พย.บ.,ป.วสญญพยาบาล, อพย.(การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก)

นมนวล มนตราภรณ2 พย.บ.,ป.วสญญพยาบาล,รม, อพย. (การพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก)

บทคดยอ :การวจยเชงพฒนานเพอสรางและใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบ

การระงบความรสกทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอในโรงพยาบาลศรสะเกษแนวคด

การพฒนาแนวปฏบตประยกตจากแนวทางของสภาวจยทางการแพทยและสขภาพแหงชาต

ประเทศออสเตรเลยสบคนและใชหลกฐานเชงประจกษทางการแพทยและงานวจยทเกยวของ

6เรองวดผลดานคณคาของแนวปฏบตโดยใชเครองมอAGREEIIและดานความเปนไป

ไดในการน�าไปใชโดยใชแบบสอบถามทผานการตรวจสอบความถกตองของภาษาและ

ความตรงตามเนอหาตรวจสอบความถกตองของแนวปฏบตฯทพฒนาขนโดยผทรงคณวฒ

5คนมคาดชนความตรงตามเนอหาของแบบสอบถาม0.90ด�าเนนการเดอนมกราคมถง

ธนวาคม2558ผลการวจย1)ไดแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกรวม21ขอใน3หมวด

คอหมวดท1ระยะกอนการระงบความรสก7ขอหมวดท2ระยะการระงบความรสก7ขอ

และหมวดท3ระยะหลงการระงบความรสก7ขอ2)การประเมนคณคาของแนวปฏบตฯ

ทงแยกหมวดหมและภาพรวมอยในเกณฑมคณภาพสง)ซงสามารถน�าแนวปฏบตฯไปใชได

3)ความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไปใชในทกหวขออยในเกณฑมาก4)ผลการปฏบต

ตามแนวปฏบตของทมสขภาพจากการทดลองใชแนวปฏบตอยในเกณฑมากและ

5)ผลลพธดานผปวยไมพบภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชมและภาวะ

แทรกซอนจากการจดทาขณะและหลงการระงบความรสกแนวปฏบตทพฒนาขนสามารถ

น�าไปใชในการดแลผปวยไดอยางตอเนอง

ค�ำส�ำคญ : แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกการระงบความรสกแบบทวไปการผาตด

ใสเหลกทกระดกคอ

1พยาบาลวชาชพระดบช�านาญการ โรงพยาบาลศรสะเกษ 2พยาบาลวชาชพช�านาญการพเศษ ประธานอนกรรมการฝกอบรมและทดสอบความร ความช�านาญเฉพาะทาง สาขาการพยาบาลดานการใหยาระงบความรสก วทยาลยการพยาบาลและการผดงครรภชนสงแหงประเทศไทย สภาการพยาบาล

67Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice Vol. 3 No.2 July-December 2016

ธนยมย ปรนย และนมนวล มนตราภรณ


การระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใส

เหลกทกระดกคอ(AnteriorCervicalDiscectomy&

Fusion,ACDF)หรอในทนใชค�าวาACDFมความ

เสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะ

ผาตดจนถงการเสยชวตไดการใหการระงบความรสก

แบบทวไปในการผาตดACDFเตมไปดวยความเสยง

จากการเปลยนแปลงของสภาวะทางรายกายผปวย

จากความรนแรงของโรคทสงผลตอระบบหวใจและ

หลอดเลอดจะสงผลใหเกดภาวะแทรกซอนความ

พการการเสยชวตตามมาการวนจฉยและการรกษา

ในระยะแรกทรวดเรวเฉยบพลนและเหมาะสมโดย

ผเชยวชาญจะสงผลใหการรกษาออกมาดขน1,2,3

วสญญพยาบาลตองมความร เกยวกบโรคอยาง

รอบดานเพอน�าความรมาใชในการดแลผปวยใน

ทกระยะของการระงบความรสกแบบทวไปในการเขา

รบการผาตดACDFการประเมนวางแผนการดแลใน

การรกษาการรกษาระดบความดนโลหตชพจรและ

การจดการภาวะอนตรายในกรณเกดภาวะแทรกซอน

ทรนแรงรวมถงการควบคมระบบหายใจและระบบ

การท�างานของรางกายผปวยใหใกลเคยงปกตมาก

ทสด

โรงพยาบาลศรสะเกษมผปวยมารบบรการ

ระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFใน

ปงบประมาณพ.ศ.2555จ�านวน9คนปพ.ศ.2556

จ�านวน21คนและปพ.ศ.2557จ�านวน36คนใน

ปพ.ศ.2557พบภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตด

ภายใน24ชมจ�านวน1คนและภาวะแทรกซอนจาก

การจดทาขณะผาตด1คนซงโรงพยาบาลยงไมม

แนวทางปฏบตทางคลนกส�าหรบทมสขภาพในการ

ดแลผปวยในการระงบความรสกแบบทวไปในการ

ผาตดACDFทมการน�าความรเชงประจกษมาใช

ผศกษาจงมความสนใจในการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกโดยใชหลกฐานเชงประจกษในการดแลผปวยเพอชวยปองกนและลดผลภาวะแทรกซอนจากการผาตดได จากการทบทวนวรรณกรรมพบวาการปฏบตโดยองหลกฐานเชงประจกษ(Evidence-basedpractice-EBP)มความส�าคญอยางยงในการบรการสขภาพของทกประเทศในระยะหลายสบปทผานมาทงนมแรงผลกดนทมความคลายคลงกนไดแกการควบคมคณภาพการบรการความพยายามในการลดตนทนการบรการและการบรการทมผใชบรการเปนศนยกลางดวยเหตดงกลาวบคลากรทางสขภาพจ�าเปนจะตองปฏบตการบรการโดยใชหลกฐานเชงประจกษทสามารถยนยนเชงวทยาศาสตรเพอใหเกดคณภาพการบรการการปฏบตโดยใชหลกฐานเชงประจกษมเครองมอส�าคญคอแนวปฏบตทางคลนก(Clinicalpracticeguidelines)ทสามารถเปนตวเชอมระหวางหลกฐานเชงประจกษหรอการวจยกบการปฏบตไดและทผานมาโรงพยาบาลศรสะเกษยงไมมการจดท�าแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบวสญญพยาบาลและทมสขภาพในการดแลผปวยและในการระงบความรสกแบบทวไปในผปวยกลมนทเปนระบบชดเจนผวจยไดตระหนกถงผลกระทบทงทางตรงทางออมตอภาวะสขภาพผปวยและครอบครวทจะตามมาจงสนใจทจะพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษขน

วตถประสงคกำรวจย

1.เพอพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการใหยาระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF)ในโรงพยาบาล

ศรสะเกษ




2.เพอประเมนคณสมบตเบองตนของแนว

ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในดานคณคาความเปน

ไปไดในการน�าไปใชของแนวปฏบตและผลของการ

ปฏบตตามแนวปฏบตของทมสขภาพ

3.เพอศกษาผลลพธดานผ ป วยจากการ

ทดลองใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

กรอบแนวคดในกำรวจย

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

ส�าหรบวสญญพยาบาลและทมสขภาพในการระงบ

ความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFเปนแนว

ปฏบตทพฒนาโดยการประยกตแนวปฏบตการ

จดการพยาบาลในการระงบความรสกแบบทวไปใน

การผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษรวมกบ

การอางองหลกฐานเชงประจกษของการปฏบตทเปน

เลศทมในประเทศไทยประกอบดวยขอเสนอแนะการ

จดการทางการพยาบาลม3หมวดคอหมวดท1การ

ประเมนการวางแผนการดแล(ระยะกอนการระงบ

ความรสก)หมวดท2การพฒนาความรและทกษะใน

การดแลขณะผาตด(ระยะการระงบความรสก)และ

หมวดท3การดแลหลงผาตดและการจดระบบบรการ

ในโรงพยาบาล(ระยะหลงการระงบความรสก)

การพฒนาแนวปฏบตด�าเนนตามกระบวนการ

และขนตอนโดยองกรอบแนวคดการพฒนาแนว

ปฏบตของสภาวจยดานการแพทยและสาธารณสข

แหงชาตประเทศออสเตรเลย(NHMRC,1998)4,5,6

ม7ขนตอนคอ1)ก�าหนดประเดนปญหาทตองการ

แกไขโดยการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

2)ก�าหนดทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกส�าหรบทมสขภาพในการระงบความร สก

แบบทวไปในการผาตดใสเหลกACDFโดยบคลากร

ทมสขภาพทปฏบตงาน3)ก�าหนดวตถประสงค

ขอบเขตและผลลพธกลมผรบบรการคอกลมผใช

แนวปฏบตและผปวยทมารบการระงบความรสกแบบ

ทวไปในการผาตดACDF4)การสบคนทบทวนหลก

ฐานเชงประจกษและประเมนคณคาของหลกฐาน

โดยใชTheJoannaBriggsInstituteท�าการสบคน

หลกฐานความรและผลการวจยจากวารสารเอกสาร

งานวจยและฐานขอมลอเลกทรอนกส5)ยกรางแนว

ปฏบตทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปใน

การผาตดACDFตรวจสอบความเปนไปไดโดยใช

เครองมอAGREEIIและตรวจสอบความเทยงตรง

ตามเนอหาโดยผทรงคณวฒจ�านวน5คนมคาความ

ตรงดานเนอหา0.906)น�าไปทดลองใชกบผปวย

และ7)ประเมนผลการใชแนวปฏบตโดยทมสหสาขา

วชาชพ

วธด�ำเนนกำรวจย

การวจยเชงพฒนานเพอพฒนาแนวปฏบตการ

พยาบาลทางคลนกและประเมนคณสมบตเบองตน

ของแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกทพฒนาขน

ระยะเวลาในการศกษาระหวางเดอนมกราคม2558

–ธนวาคม2558

ผมสวนรวมในกำรวจย

1)ผทรงคณวฒเปนผมประสบการณดานการ

ระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและ

ในงานหองผาตดและงานหอผปวยจ�านวน7คน

2)ทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกประกอบดวยแพทยศลยกรรมกระดกและ

ขอวสญญแพทยวสญญพยาบาลพยาบาลหองผาตด

พยาบาลประจ�าหอผปวยทมประสบการณในการ

พยาบาลอยางนอย5ปจ�านวน10คน(รวมผวจย)

โดยมอาจารยแพทยผเชยวชาญดานศลยกรรมระบบ

กระดกและขอเปนทปรกษาจ�านวน1คน



3)ทมผใชแนวปฏบตทางคลนกไดแกวสญญ

พยาบาลพยาบาลหองผาตดพยาบาลประจ�าหอผปวย

ทมวสญญแพทยแพทยศลยกรรมกระดกและขอ

ในโรงพยาบาลศรสะเกษจ�านวน20คน

4)ผปวยทมารบบรการเปนผปวยทมาผาตด

ACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษในชวงทเกบขอมล

ระหวางมกราคม2558ถงธนวาคม2558จ�านวน

22คน

กำรพทกษสทธกลมตวอยำงการวจยครงนได

ผานการพจารณาจรยธรรมการวจยในโรงพยาบาล

ศรสะเกษกอนการเกบรวบรวมขอมลและผวจยค�านง

ถงสทธของกลมตวอยางตลอดกระบวนการวจยคอ

ไดชแจงวตถประสงคการวจยประโยชนทคาดวาจะ

ไดรบการยตการเขารบการวจยโดยไมสงผลกระทบ

ใดๆทงสนการน�าเสนอผลการวจยในภาพรวมโดย

ไมบงชถงกลมตวอยางเกบรวบรวมขอมลหลงได

รบความยนยอมดวยความสมครใจ

กำรเกบรวบรวมขอมลมขนตอนดงน

การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

ในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDF

ในโรงพยาบาลศรสะเกษประกอบดวย7ขนตอนคอ

1)ก�าหนดประเดนและขอบเขตของปญหาใน

การพฒนาจากขอมลสถตของโรงพยาบาลศรสะเกษ

พบผปวยมารบบรการระงบความรสกแบบทวไปใน

การผาตดACDFในปงบประมาณพ.ศ.2555

จ�านวน9คนปพ.ศ.2556จ�านวน21คนและป

พ.ศ.2557จ�านวน36คนในปพ.ศ.2557พบภาวะ

แทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม1คนและ

ภาวะradialnerveinjuryจากการจดทาขณะผาตด

1คนอกทงทผานมาการปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในผปวยโรคนยงไมมแนวปฏบตการพยาบาลทชดเจนซงคาดหวง

ใหผปวยปลอดภยไมพบภาวะแทรกซอนทงระยะกอนขณะและภายหลงการผาตดจากการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและส�าคญทสดคอผปวยสามารถด�ารงชวตอยจงก�าหนดประเดนในการศกษาคอการพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ 2)ก�าหนดทมพฒนาแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFประกอบดวยวสญญแพทยแพทยศลยกรรมกระดกและขอวสญญพยาบาลพยาบาลหองผาตดพยาบาลทหอผปวยทมประสบการณการท�างานอยางนอย5ปและมความสามารถในการสบคนวเคราะหและสงเคราะหหลกฐานเชงประจกษจ�านวน10คน(รวมผวจย)โดยมอาจารยแพทยผ เชยวชาญดานศลยกรรมกระดกและขอเปนทปรกษาจ�านวน1คน 3)ก�าหนดวตถประสงคและผลลพธทางสขภาพวตถประสงคคอสรางแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFและกลมเปาหมายคอวสญญพยาบาลและทมสขภาพผใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกทปฏบตงานในการดแลผปวยทไดรบการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFโรงพยาบาลศรสะเกษจ�านวน20คนและกลมผปวยทมารบการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคมพ.ศ.2558จ�านวน22คนและก�าหนดผลลพธทางสขภาพหรอผลลพธทางคลนก1)ไมเกดภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะและหลงผาตดอนเปนผลจากการระงบความรสก2)ไมพบ

ภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม

4)สบคนและประเมนคณภาพหลกฐานเชง

ประจกษ




4.1)โดยใชกรอบแนวคดPICO7 ในการ

คดเลอกงานวจยและใชtheJoannaBriggsInstitute

guides8 ในการประเมนคณภาพหลกฐานเชงประจกษ

4.2)การทบทวนวรรณกรรมทงในประเทศ

และตางประเทศสบคนหลกฐานเชงประจกษทไดรบ

การตพมพเผยแพรโดยท�าการสบคนจากฐานขอมล

อเลคทรอนกส(Electronicdatabase)เชนThe

JoannaBriggsInstitute(www.Joannabriggs.org),

Nationguidelineclearinghouse(www.Guideline.

gov),CochraneLibrary(www.Cochrane.org),

PubMed,Medline,CINAHL,ThaiDigital

Collection(TDC)(www.tdc.thailis.or.th)เปนตน

ไดงานวจยทตรงประเดนจ�านวน6เรองเปนหลกฐาน

เชงประจกษระดบ3cและระดบ4ตามล�าดบ

5)ยกรางแนวปฏบตโดยผวจยรวบรวมขอมล

ดานแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบ

ความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFจากหลกฐาน

เชงประจกษน�าเสนอตอทมพฒนาและคดเลอก

ขอเสนอแนะทดทสดและเหมาะสมกบบรบทของ

โรงพยาบาลปรบปรงแกไขแนวปฏบตทางคลนก

ประเมนผลดานคณคาของแนวปฏบตทพฒนาขนโดย

ผทรงคณวฒตามเกณฑของเครองมอการประเมน

คณภาพส�าหรบการวจยและการประเมนผล(The

AppraisalofGuidelinesforResearch&Evaluation)

TheAGREEII 9ประเมนผลและปรบปรงแกไขแนว

ปฏบตการดานความเปนไปไดของการน�าแนวทาง

ปฏบตไปใชปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะในการ

ใชแนวปฏบตของทมสขภาพจากการตอบแบบสอบถาม

ของทมผใชแนวปฏบตและน�าเสนอผทรงคณวฒทง

5ทานตรวจสอบดชนความตรงเชงเนอหา(content

validityindex,CVI)เทากบ0.90ดานภาษาและ

ความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไปใชน�าขอคด

เหนของผทรงคณวฒมาปรบปรงแกไขประชมหาขอ

สรปของทมพฒนาแนวปฏบตการประเมนคณสมบต

เบองตนของแนวปฏบตส�าหรบทมสขภาพภายหลง

ไดรบการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจย

จงด�าเนนการประชมทมผใชแนวปฏบตขอความ

รวมมอในการเปนผ เข าร วมการวจยโดยชแจง

วตถประสงคในการท�าวจยพรอมทงชแจงการพทกษ

สทธของกลมตวอยาง

6)จากนนน�าแนวปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกทพฒนาขนไปทดลองใชกบพยาบาลและทม

สขภาพผใชแนวปฏบตจ�านวน20คนทดแลผปวยท

เขารบการผาตดในชวงเดอนมกราคมถงธนวาคม

พ.ศ.2558มจ�านวนผปวยทไดรบการทดลองใชแนว

ปฏบตจ�านวน22คน

7)ประเมนผลการใชแนวปฏบตจดท�าคมอ

แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกส�าหรบการระงบ

ความร สกแบบทวไปในการผ าตดACDF ใน

โรงพยาบาลศรสะเกษฉบบจรงจากบทสรปหลงการ

เสวนาเพอน�าไปใชในการดแลผปวยตอไปแนว

ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสก

แบบทวไปในการผาตดใสเหลกกระดกคอ(ACDF)

ประกอบดวยขอเสนอแนะการจดการทางการพยาบาล

ใน3หมวดคอหมวดท1การประเมนและเตรยม

ความพรอมผปวยกอนผาตดจ�านวน7ขอหมวดท2

การวางแผนการดแลขณะผาตดจ�านวน7ขอหมวด

ท3การพฒนาความรและทกษะในการดแลหลง

ผาตดจ�านวน7ขอรวม21ขอดงน

หมวดท1การประเมน(Assessment)และ

การวางแผนการเตรยมผปวยกอนผาตดจ�านวน7

ขอดงน

1)ระยะกอนการระงบความร สกวสญญพยาบาลเยยมประเมนเตรยมความพรอมผปวยกอน



ผาตดทงดานรางกายและจตใจเนนดานจตใจใหผปวยมความพรอมกอนผาตดและหลงผาตดปญหาโรคอนๆความผดปกตทผปวยเปนอยปญหาจากการไดรบยาระงบความร สกครงกอนประเมนสภาพทางการหายใจวายากตอการเปดทางหายใจและใสทอหายใจหรอไมเตรยมเครองมออปกรณยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน) 2)ทมวสญญและทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณยาทใชในการระงบความรสกใหพรอมใชงานไดทนทส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผ ปวยร สกตว(ท�าการประสานงานกบทมผาตดไวเพอเตรยมความพรอม) 3)ทมวสญญมการตรวจเยยมประเมนสภาพทางเดนหายใจความมนคงของกระดกสนหลงคอและใหค�าแนะน�ากอนการระงบความร สกควรท�าการประเมนรวมกบศลยแพทยและทมผาตดทกครงระวงกระดกคอไปกดไขสนหลงในกรณแหงนคอผปวยมากเกนไป 4)ทมวสญญท�าการจดทาในการใสทอทางเดนหายใจใหเหมาะสมรวมกบทมผาตดและระวงมากในภาวะทผปวยมพยาธสภาพทระดบC5ขนไป 5)ทมวสญญท�าการสอนpainscoreและแนะน�าผปวยไดอยางเหมาะสม 6)ทมวสญญตรวจประเมนผปวยวามภาวะneurogenicshockหรอไมและเตรยมยาส�าหรบรกษา

ภาวะนใหพรอมใช

7)ทมวสญญท�าการตรวจดภาวะcomplete

neurogenicกอนผาตดรวมกบทมผาตดและในผปวย

ทมพยาธสภาพตงแตC5ขนไปควรท�าการแจงทม

ผาตดรบทราบรวมกนและเตรยมventilatersupport

ส�าหรบชวงหลงผาตด(level4A)ขอควรระวงภาวะ

แทรกซอนจากการจดทาขณะผาตดทควรเนนคอ

ระวงการกดทบเสนประสาทulnar/radialบาดเจบของ

กลมประสาทbrachialการกดหรอดงรงกลมประสาท

brachial(level4A)

หมวดท2การดแลขณะผาตดและการวางแผน

ขณะระงบความรสกทมวสญญและทมผาตดท�าการ

ประเมนและเตรยมผปวยกอนผาตดอกครงเมอผปวย

ถงหองผาตดมจ�านวน7ขอดงน

1)ทมวสญญท�าการpre-oxygenationให

ผปวยทกครงการจดทาผปวยควรระวงการดงรงหว

ไหลมากเกนไปเพอปองกนBrachialplexusและการ

กดทบกระดกulnar,radialรวมกบทมผาตดโดยมการ

พดชแจงประสานงานกนทกครงกอนการจดทาของ

ผปวย

2)ทมวสญญท�าการMoniterNIBP,SPO2,

EKG,ETCO2,Tempและเนนเฝาระวงภาวะair

waypressureสงเกนคามาตรฐาน

3)ทมวสญญท�าการรกษาระดบความสกของ

ยาใหเหมาะสมระวงhypovelemic,hyperventilation

4)ทมวสญญตองท�าการสงเกตดภาวะความ

เลอดดนสงรวมกบชพจรต�าหรอภาวะหวใจเตนผด

จงหวะควรรบแจงศลยแพทยและทมผาตดรบทราบ

5)ทมวสญญท�าการระวงภาวะspinalshock

อาจมอาการความดนเลอดต�า,หวใจเตนชาตองให

สารน�าอยางระมดระวงปองกนneurogenicและ

ตองเตรยมยาinotropใหพรอมใชงาน

6)ทมวสญญระวงการไดรบIVfluidถาท�าการ

ผาตดมากกวา2ชม.ตองrecordUrineoutput




7)ทมวสญญระวงภาวะsurgicalcomplication

ระหวางผาตดเชนtearcarotidvesseh,tearesophagus,

tearcervicalplexusและการกดเบยดtrachea1,2

(level3&4A)

ระยะท3การดแลหลงผาตดและเฝาระวงภาวะ

แทรกซอนหลงผาตดเนนทมผาตดตองรวมประเมน

สภาพผปวยกอนกบหอผปวยมจ�านวน7ขอดงน

1)ทมวสญญประเมนสภาพผปวยและคาทอ

หายใจ(onETcT-pice)ใวในintensivecareunit

2ชม.แรกเนนประเมนรวมกบทมผาตด

2)ทมวสญญมการน�าสงผปวยพรอมประสาน

งานและประเมนสภาพผปวยทหองพกฟนรวมกบทม

ผาตด

3)ทมแพทยทมวสญญและพยาบาลหอง

ผาตดรวมประเมนภาวะCompartmentSyndrome

เชนภาวะชาซดปวดทมอทง2ขางหรอเทาทง2ขาง

โดยเนนตองท�าการประเมนทหองพกพนกอนสง

ผปวยกลบทหอผปวย

4)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลท

หอผปวยรวมเฝาระวงภาวะairwayobstructionหลง

ถอดทอหายใจโดยประเมนทหอผปวย

5)วสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวย

รวมประเมนอาการปวดและดแลPainmanagement

อยางเหมาะสม

6)พยาบาลทหอผ ปวยประเมนภาวะฟอง

อากาศในกระแสเลอดอาการนอยอาจมเวยนศรษะ

แนนหนาอกหายใจไมสะดวกถามมากจะมอาการ

หายใจหอบชพจรเรวSPO2ต�าcyanosisหวใจเตน

ผดจงหวะ

7)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลท

หอผปวยรวมประเมนnerveexaminationอกครง

หลงผาตดโดยทดสอบอาการชามอขยบไมได,หรอม

ชาทเทาขยบไมไดหรอไม(โดยประเมนหลงผาตดท

หอผปวยภายใน24ชม)13(level3.A)และทกระยะ

ของการดแลเนนการสงเสรมใหเกดความรวมมอของ

ทมสหสาขาวชาชพในการดแลการระงบความรสก

แบบทวไปในการผาตดACDFและสนบสนนใหทม

สขภาพปนผดแลมระบบการสงตอและเชอมโยง

ขอมลผปวยกบพยาบาลทหอผปวยมระบบการ

ประสานงานทดระหวางหอผปวยทจะตองดแลผปวย

หลงผาตดและมระบบการตดตามตอเนองส�าหรบ

ผปวยทมโรครวมและปญหาเฉพาะมการก�าหนด

ตวชวดและเครองมอจดเกบผลลพธในประเดนท

เกยวกบการใชแนวปฏบตการพยาบาลผลลพธของ

การใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกของทม

สขภาพเนนคณภาพการดแลผปวยจดระบบการ

ประเมนและตดตามผลลพธอยางตอเนอง13(level4

A)

เครองมอทใชในกำรวจย

ประกอบดวย1)แนวปฏบตการพยาบาลทาง

คลนกส�าหรบการระงบความรสกแบบทวไปในการ

ผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ2)เครองมอ

ในการประเมนคณสมบตเบองตนของแนวปฏบตฯ

ไดแกเครองมอประเมนคณภาพแนวปฏบตส�าหรบ

การวจยและการประเมนผลTheAGREEII9ใช

ประเมนดานคณคาของแนวปฏบตฯทพฒนาขน

แบบสอบถามขอมลทวไปของทมสขภาพผใชแนว

ปฏบตฯแบบสอบถามความเปนไปไดในการน�าแนว

ปฏบตไปใชแบบสอบถามความพงพอใจและค�าถาม

ปลายเปดส�าหรบแสดงขอคดเหนขอเสนอแนะ

ปญหาอปสรรคตางๆในการใชแนวปฏบตฯและ

แบบบนทกขอมลและขอมลดานการเจบปวยของ

ผปวยการผาตดภาวะแทรกซอน(ขณะและหลง



ผาตด)และภาวะเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม

กำรตรวจสอบคณภำพเครองมอ

โดยน�าเครองมอทงหมดไปตรวจสอบความ

ตรงตามเนอหา(contentvalidity)โดยผทรงคณวฒ

จ�านวน5คนหลงจากนนน�ามาปรบปรงตามขอเสนอ

แนะค าดชนความตรงกบเนอหา (CVI)ของ

แบบสอบถามความเปนไปไดในการน�าแนวปฏบตไป

ใชเทากบ0.90


ขอมลทวไปใชสถตเชงพรรณนาแจกแจงคา

ความถคารอยละคาเฉลยและเปรยบเทยบภาวะ

แทรกซอนขณะและหลงผาตดในกลมหลงการพฒนา

และการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการ

ระงบความรสกผปวยทไดรบการผาตดACDFโดยใช

สถตChi-Squareก�าหนดระดบการมนยส�าคญทาง

สถตท0.05

ผลกำรวจยและกำรอภปรำยผล

สวนท1ไดแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

จ�านวน21ขอโดยแบงเปน3หมวดคอหมวด1ระยะ

กอนระงบความรสกจ�านวน7ขอหมวด2ระยะการ

ระงบความรสกจ�านวน7ขอและหมวด3ระยะหลง

การระงบความรสกจ�านวน7ขอแนวปฏบตการ

พยาบาลทางคลนกนพฒนาขนโดยทมพฒนาทม

ประสบการณตรงในการพยาบาลระงบความรสกแบบ

ทวไปในการผาตดACDFมอาจารยแพทยผเชยวชาญ

ดานศลยกรรมกระดกเปนทปรกษาและไดรบการ

ตรวจสอบความตรงดานเนอหาและภาษาโดยผทรง

คณวฒจ�านวน5คนสามารถน�าไปปฏบตไดในบรบท

ของทมสขภาพและน�าไปปฏบตไดในหนวยงาน

ชวยเพมความมนใจในการน�าไปทดลองใช10เนอหา

ของแนวปฏบตฯพฒนาขนจากการสงเคราะหหลกฐาน

เชงประจกษทมระดบความนาเชอถอจ�านวน6เรอง

ตพมพระหวางปค.ศ.2006ถงค.ศ.2015โดย

ประยกต ใช กรอบแนวคดNHMRC6 มความ

ครอบคลมในทกระยะของการใหพยาบาลและมคมอ

ประกอบการใชงาน(ตารางท1)

สวนท2ผลการศกษาถงคณคาของแนวปฏบต

การพยาบาลทางคลนกทพฒนาขนโดยใชThe

AGREEII9 ผลการประเมนแนวปฏบตฯในภาพรวม

ผทรงคณวฒจ�านวน5ทานใหคะแนนคณภาพตรง

กนคอมคณภาพอยในเกณฑสงระหวางรอยละ

81.15ซงคะแนนทประเมนโดยใชAGREEในแตละ

ขอบเขตทมากกวารอยละ60ถอวาแนวปฏบตฯ

นนมคณภาพและน�าไปปฏบตได 11

สวนท3ผลการศกษาความเปนไปไดใน

การน�าแนวปฏบตฯมาใชพบวา

ขอมลทวไปของทมผใชแนวปฏบตฯกลม

ตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคอ16คนและเปน

ชาย4คนวฒการศกษาในระดบปรญญาตรจ�านวน

16คนสงกวาปรญญาตร4คนประสบการณท�างาน

มมากกวา5-10ป19คน

ความคดเหนตอความเปนไปไดของการน�า

แนวปฏบตฯไปใชของทมสขภาพโดยรวมอยในระดบ

มาก(X=95.00)ผน�าไปใชบางสวนมขอคดเหนหมวด

ท1การประเมนการเตรยมความพรอมผปวยกอน

การระงบความรสกเนนดานรางกายและจตใจผปวย

และญาตวามความเปนไปไดในการน�าไปใชในระดบ

ปานกลางอธบายไดวาผปวยกลมนสวนใหญยงมการ

รบร ของผ ปวยและญาตแตยงมความกงวลและ

ความเครยดท�าใหการไดรบขอมลมความจ�ากดหมวด

ท2ในระยะการระงบความรสกทมสขภาพผใชแนว

ปฏบตฯทกคนมความเหนวาทกหมวดสามารถน�า

ไปใชไดทงหมดอธบายไดวาในระยะนทงหมด




เปนการน�ากระบวนการพยาบาลมาใชเรมตงแตการ

ประเมนเตรยมความพรอมวางแผนการปฏบตและ

ประเมนผลการปฏบตผวจยไดชแจงขนตอนในท

ประชมอกทงมคมอการใชแนวปฏบตฯมขนตอนการ

ใชก�าหนดไวชดเจนครอบคลมกระบวนการขณะการ

ดแลตลอดการระงบความรสกสวนในหมวดท3การ

ดแลหลงผาตดและทหอผปวยปองกนและเฝาระวง

ภาวะแทรกซอนเสยชวตหลงผาตด24ชมพบวาทม

สขภาพผใชแนวปฏบตฯทกคนหรอรอยละ100

มความเหนวาทกขอน�าไปใชไดทงหมดอธบายได

วาการปฏบตการพยาบาลในบทบาทของทมสหสาขา

วชาชพทมการประสานงานเชอมโยงในการน�าสง

ผปวยและสงตอประเดนปญหาประสานเพอใหผปวย

ไดรบการดแลตอเนองสวนดานความพงพอใจของ

ผใชแนวปฏบตฯอยในระดบมาก(X=95.00)เปน

เพราะแนวปฏบตฯพฒนาจากหลกฐานเชงประจกษ

ทมระดบความนาเชอถอสงมภาพขนตอนการปฏบต

ทสามารถน�าไปใชไดง ายและกล มผ ใชแนวฯม

สวนรวมในการแสดงความคดเหนท�าใหเกดความ

ร สก เป นเจ าของแนวปฏบตฯร วมกน มการ

ประชาสมพนธและเผยแพรแนวปฏบตอยางเปน

ระบบพรอมทงการเปนทปรกษาตดตามนเทศอยาง

ใกลชดและตอเนองของทมพฒนาแนวปฏบตการ

พยาบาลทางคลนกฯท�าใหกลมผใชมความเหนวา

ทกขอมความงายตอการปฏบตชดเจนถกตองตรง

ประเดนเหมาะสมตอการน�าไปปฏบตท�าใหมความ

พงพอใจในแนวปฏบตซงสอดคลองกบการศกษาของ

สภาตนสวสทธ อ�าภาพรนามวงศพรหมศศธร

ศรกล14และเยาวภาจนทรมา15

สวนทไดขอมลจากค�าถามปลายเปดขอคดเหน

เสนอแนะในการใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนก

พบวาในหมวดท1การเยยมประเมนและเตรยม

ผปวยทหอผปวยกอนการระงบความรสกพบปญหา

คอวสญญพยาบาลไมสามารถไปเยยมผปวยทหอผปวย

ในหนงวนกอนผาตดตามทก�าหนดไดเนองจากการ

นดผาตดลาชาและการจองหอผปวยหนกจะทราบผล

ในวนทผาตดหรอระหวางการผาตดเนองจากจ�านวน

เตยงหอผปวยหนกไมเพยงพอรองรบผปวยหลงการ

ผาตด

สวนผลลพธดานผปวยในกลมทใชแนวปฏบต

การพยาบาลทางคลนกสวนใหญเปนเพศชายจ�านวน

17คนคดเปนรอยละ77.27อายระหวาง41-50ป

จ�านวน14คนคดเปนรอยละ63.63ระยะเวลาการ

ผาตดทไดรบใชเวลา1.30-2.30ชม.จ�านวน14คน

คดเปนรอยละ63.63และไมพบภาวะการเสยชวต

หลงผาตดภายใน24ชม.และภาวะแทรกซอนจาก

การจดทาขณะและหลงผาตดผลสรปกอนจ�าหนาย

คอการผาตดACDFสามารถรกษาการปวดคอและ

กระดกคอเสอมไดในการศกษาครงนสามารถสรป

ประสทธภาพของแนวปฏบตการพยาบาลในดาน

ผลลพธทางคลนกไดแตยงไมชดเจนเนองจากกลมผ

ปวยมจ�านวนนอยควรน�ามาพฒนาอยางตอเนองใน

กลมตวอยางทครอบคลมมากขน

ขอเสนอแนะ

1. ดำนกำรปฏบต

1)องคกรควรมนโยบายทชดเจนในการ

สงเสรมการพฒนาและการน�าใชแนวปฏบตการ

พยาบาลทางคลนกโดยใชหลกฐานเชงประจกษและ

ควรท�าการอบรม/ทบทวน/สงเสรมการน�าใชแนว

ปฏบตฯอยางตอเนอง

2)ควรมนโยบายใหบคลากรทมสหสาขา

วชาชพมการน�าแนวปฏบตฯนไปใชในการดแลผปวย



อยางตอเนองเพอใหผ ป วยปลอดภยจากภาวะ

แทรกซอนทอาจเกดขนโดยเฉพาะมพยาบาลผปฏบต

การขนสงรวมดวย

2. ดำนกำรวจย

ควรมการวจยและพฒนาเพอการปรบปรงแนว

ปฏบตฯนอยางตอเนองและทนสมยอยเสมอและ

ศกษาวจยประสทธภาพและประสทธผลของแนว

ปฏบตการพยาบาลทางคลนกในกลมตวอยางท

มากขน

กตตกรรมประกำศ

ขอขอบพระคณนายแพทยอดมเพชรภวด

ผ อ�านวยการโรงพยาบาลศรสะเกษนายแพทย

ธรรมศกดอจฉยะสวสดนายแพทยช�านาญการดาน

ศลยกรรมกระดกและขอพญ.แคทรยาเทนสทธ

วสญญแพทยช�านาญการพเศษพญภรนาฎสเสน

วสญญแพทยช�านาญการดร.อนพนธสวรรณพนธ

มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษคณขนษฐาพนธสวรรณ

วสญญพยาบาลโรงพยาบาลเจาพระยายมราชและ

คณเบญจพรพเชฐโสภณพยาบาลวชาชพช�านาญการ

พเศษและเจาหนาทกล มงานวสญญและงานหอง

ผาตดโรงพยาบาลศรสะเกษทสนบสนนการวจย

ครงน


1. เจษฎาธรรมกลศร.การใหยาระงบความรสกส�าหรบ

การผาตดศลยกรรมกระดกและขอ.ในอรลกษณ

รอดอนนต(บรรณาธการ).ต�ำรำฟ นฟวชำกำร

วสญญวทยำ.(หนา227-245).กรงเทพฯ:ธนาเพรส;

2555.

2. สวรรณสรเศรณวงศ,มะล ร งเรองวานช,มาณ

รกษาเกยรตศกดและพรอรณ สรโชตวทยากร.

ต�ำรำฟนฟวชำกำรวสญญวทยำ.กรงเทพฯ:เรอนแกว

การพมพ;2552.

3. ไชยยทธธนไพศาลและพลพนธบญมาก.Airway

andBreathingmanagementfortraumacare.เอกสาร

ประกอบการสอนภาควชาศลยศาสตรและวสญญวทยา

คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน.

4. สมจตหนเจรญกล.กำรพยำบำล: ศำสตรของกำร

ปฏบต.หนา115-135.กรงเทพฯ:ว.เจ.พรนตง;2543.

5. ฉววรรณธงชย.การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก.

วารสารสภาการพยาบาล2548;20(2):63-75.

6. NationalHealthandMedicalResearchCouncil

[NHMRC].GuidelinefortheDevelopmentand

ImplementationofClinicalPracticeGuideline.

Availablefrom:http://www.nhmrc.gov.au/

guidelines-publications/information-guideline-

developers.

7. OverholtE,JohnsonL.TeachingEBP:Asking

searchable, answerable clinical questions.

Worldviews on Evidence-Based Nursing2005;

2(3):157-60.doi:10.1111/j.1741-6787.

2005.00032.

8. TheJoannaBriggsInstitute.NewJBILevelsof

Evidence.LevelsofEvidenceandGradesof

RecommendationWorkingPartyOctober2013.

Availablefrom:www.Jannabriggs.edu.aupubs/

approach.php

9. สมเกยรตโพธสตยและคณะ.TheAppraisalof

GuidelinesforResearch&Evaluation.TheAGREE

II(2556)ฉบบภาษาไทย.สถาบนวจยและประเมน

เทคโนโลยทางการแพทยกรมการแพทยกระทรวง

สาธารณสข.สงหาคม2556;Availablefrom:http://

www.agreetrust.org




10.TilokoonchaiF.Evidence-basedNursing.Principle

andMethod.5thed.Bangkok.Pre-One;2009.

11.TheAGREECollaboration,2001.Availablefrom:

http://www.agreetrust.org/

12.วลภา อานนทศภกล. การใหสารน�า เลอด และสวน

ประกอบของเลอดทางหลอดเลอดด�าในหองผาตด.

ในอรลกษณ รอดอนนต (บรรณาธการ). ต�ำรำฟนฟ

วชำกำรวสญญวทยำ. (หนา109-128).กรงเทพฯ

:ธนาเพรส;2555.

13.อรโณทย ศรอศวกล. การดแลผปวยในหองพกฟน.

ในอรลกษณ รอดอนนต (บรรณาธการ).ต�ำรำฟนฟ

วชำกำรวสญญวทยำ. (หนา370-377).กรงเทพฯ:

ธนาเพรส;2555.

14.Tantivisut S, Namvongprom A, Sirikrl S.

Effectiveness of Nursing System Development in

UsingEvidence-basedProtocolonQualityofCare

in Patients with Severe Traumatic Brain Injury.

JournalofNurses’AssociationofThailand,North-

Eastern Division2011;29(3):5-14.

15.Chanma Y. Development and Implementation of

Clinical Practice Gidelines for Unplanned

EndotrachealExtubationinPediatricIntensiveCare

UnitNakornpingHospitalChiangMai.Journal of

Nurses’ Association of Thailand North-Eastern

Division2009;27(4):22-29



ตำรำงท 1 แนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปในการผาตดACDFกลมการ

พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ

มาตรฐาน

เกณฑการประเมน

ปฏบต

ครบ

(2)

ปฏบต

บางสวน

(1)

ไมได

ปฏบต

(0)

งโครงสรำง

1.มแนวทางปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความรสกแบบทวไปใน

การผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF)

งกระบวนกำร

1.ระยะกอนการระงบความรสก(pre-op)วสญญพยาบาลเยยมประเมน

เตรยมความพรอมผปวยกอนผาตดทงดานรางกายและเนนดานจตใจทหอผปวย

1.1)วสญญพยาบาลเยยมประเมนเตรยมความพรอมผปวยกอนผาตดทงดาน

รางกายและจตใจเนนดานจตใจใหผปวยมความพรอมกอนผาตดและหลงผาตด

ปญหาโรคอนๆความผดปกตทผปวยเปนอยปญหาจากการไดรบยาระงบความ

รสกครงกอนประเมนสภาพทางหายใจวายากตอการเปดทางหายใจและใสทอ

หายใจหรอไมเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผ

ปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอ

เตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)ทมวสญญและ

ทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความรสกส�าหรบผปวยท

คาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยากเชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยม

บคคลพรอมทจะท�าmanualinlineทเหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผปวย

รสกตว(ท�าการประสานงานกบทมไวเพอเตรยมความพรอม)

1.2)ทมวสญญและทมผาตดเตรยมเครองมออปกรณ,ยาทใชในการระงบความ

รสกใหพรอมใชงานไดทนทส�าหรบผปวยทคาดวาจะมการใสทอชวยหายใจยาก

เชนมfiberopticlarygoscopeหรอเตรยมบคคลพรอมทจะท�าmanualinlineท

เหมาะสม(3คน)หรออาจใสแบบผปวยรสกตว(ท�าการประสานงานกบทม

ผาตดไวเพอเตรยมความพรอม)

1.3)ทมวสญญมการตรวจเยยมประเมนสภาพทางเดนหายใจความมนคงของ

กระดกสนหลงคอและใหค�าแนะน�ากอนการระงบความรสกควรท�าการประเมน

รวมกบศลยแพทยและทมผาตดทกครงระวงกระดกคอไปกดไขสนหลงในกรณ

แหงนคอผปวยมากเกนไป






ปฏบต

ครบ

(2)

ปฏบต

บางสวน

(1)

ไมได

ปฏบต

(0)

1.4)ทมวสญญท�าการจดทาในการใสทอทางเดนหายใจใหเหมาะสมรวมกบทมผาตดและระวงมากในภาวะทผปวยมพยาธสภาทระดบC

5ขนไป

1.5)ทมวสญญท�าการสอนPainscoreและแนะน�าผปวยไดอยางเหมาะสม

1.6)ทมวสญญตรวจประเมนผปวยวามภาวะNeurogenicshockหรอไมและเตรยมยาส�าหรบรกษาภาวะนใหพรอมใช

1.7)ทมวสญญท�าการตรวจดภาวะCompleteNeurogenicกอนผาตดรวมกบทมผาตดและในผปวยทมพยาธสภาพตงแตC

5ขนไปควรท�าการแจงทมผาตด

รบทราบรวมกนและเตรยมventilatersupportส�าหรบชวงหลงผาตด

2.ระยะระงบความรสก(intra-op)ทมวสญญและทมผาตดท�าการประเมนและเตรยมผปวยกอนผาตดอกครง

2.1)ทมวสญญท�าการpre-oxygenationใหผปวยทกครงการจดทาผปวยควรระวงการดงรงหวไหลมากเกนไปเพอปองกนBrachialplexusและการกดทบกระดกulnar,radialรวมกบทมผาตดโดยมการพดชแจงประสานงานกนทกครงกอนการจดทาของผปวย

2.2)ทมวสญญท�าการMoniterNIBP,SPO2,EKG,ETCO2,Temและเนนเฝาระวงภาวะairwaypressureสงเกนคามาตรฐาน

2.3)ทมวสญญท�าการรกษาระดบความสกของยาใหเหมาะสมระวงhypovelemic,hyperventilation

2.4)ทมวสญญตองท�าการสงเกตดภาวะความเลอดดนสงรวมกบชพจรต�าหรอภาวะหวใจเตนผดจงหวะควรรบแจงศลยแพทยและทมผาตดรบทราบ

2.5)ทมวสญญท�าการระวงภาวะSpinalshockอาจมอาการความดนเลอดต�า,หวใจเตนชาตองใหสารน�าอยางระมดระวงปองกนneurogenicและตองเตรยมยาinotropใหพรอมใชงาน

2.6)ทมวสญญระวงการไดรบIVfluidถาท�าการผาตดมากกวา2ชม.ตองrecordUrineoutput

2.7)ทมวสญญระวงภาวะSurgicalcomplicationระหวางผาตดเชนtearcarotidvesseh,tearesophagus,tearcervicalplexusและการกดเบยดtrachea


พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ(ตอ)





ปฏบต

ครบ

(2)

ปฏบต

บางสวน

(1)

ไมได

ปฏบต

(0)

3.ระยะหลงผาตด(post-op)เนนทมผาตดตองรวมประเมนสภาพผปวยกอน

กบหอผปวย

3.1)ทมวสญญประเมนสภาพผปวยและคาทอหายใจ(onETcT-pice)ใวใน

intensivecareunit2ชม.แรกเนนประเมนรวมกบทมผาตด

3.2)ทมวสญญมการน�าสงผปวยพรอมประสานงานและประเมนสภาพผปวยท

หองพกฟนรวมกบทมผาตด

3.3)ทมแพทยทมวสญญและพยาบาลหองผาตดรวมประเมนภาวะ

CompartmentSyndromeเชนภาวะชา,ซด,ปวดทมอทง2ขางหรอเทาทง2

ขางโดยเนนตองท�าการประเมนทหองพกพนกอนสงผปวยกลบทหอผปวย

3.4)ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมเฝาระวงภาวะ

airwayobstructionหลงถอดทอหายใจโดยประเมนทหอผปวย

3.5)วสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมประเมนอาการปวดและดแล

Painmanagementอยางเหมาะสม

3.6)พยาบาลทหอผปวยประเมนภาวะฟองอากาศในกระแสเลอดอาการนอยอาจ

มเวยนศรษะ,แนนหนาอก,หายใจไมสะดวก,ถามมากจะมอาการหายใจหอบ,

ชพจรเรว,SPO2ต�า,cyanosis,หวใจเตนผดจงหวะ

3.7ทมแพทยวสญญพยาบาลและพยาบาลทหอผปวยรวมประเมนnerve

examinationอกครงหลงผาตดโดยทดสอบอาการชามอขยบไมได,หรอมชาทเทา

ขยบไมไดหรอไม(โดยประเมนหลงผาตดทหอผปวยภายใน24ชม

งผลลพธ

-ไมมภาวะแทรกซอนหลงผาตด

-ไมมภาวะแทรกซอนจาการจดทาขณะและหลงผาตด

คะแนนรวม

คดเปนรอยละ


พยาบาลโรงพยาบาลศรสะเกษ(ตอ)




ตำรำงท 2 จ�านวนรอยละความคดเหนของทมสขภาพทใชแนวปฏบตการพยาบาลทางคลนกในการระงบความ

รสกแบบทวไปในการผาตดACDFในโรงพยาบาลศรสะเกษ(จ�านวนผใชแนวปฏบต20คน)

ควำมคดเหนตอแนวปฏบตทำงคลนก

(จ�ำนวนผใชแนวปฏบต 20 คน)

มำก ปำนกลำง นอย

จ�ำนวน (รอยละ) จ�ำนวน (รอยละ) จ�ำนวน (รอยละ)

1.แนวปฏบตมความขาใจงาย 19 95 1 5 - -

2.แนวปฏบตมเนอหามความชดเจน 16 80 4 20 - -

3.แนวปฏบตสามารถน�าไปใชได 20 100 - - - -

4.แนวปฏบตมประโยชนตอหนวยงาน 20 100 - - - -

5.แนวปฏบตสะดวกไมยงยากซบซอน 16 80 4 20 - -

6.ความพงพอใจการใชแนวปฏบต 18 90 2 10 - -

ตำรำงท 3 ปญหาอปสรรคขอเสนอแนะและไดน�าไปปรบปรง(n=4)

ปญหำ อปสรรคกำรปฏบตตำมกำรใชแนวปฏบต จ�ำนวน รอยละ

1.แนวปฏบตควรมไวประจ�าหองทตองท�าการผาตดใสเหลกทกระดกคอ(ACDF) 2 50

2.ในการเตรยมผปวยกอนผาตดทมผาตดตองรบทราบปญหารวมกนในผปวยแตระคน

กอนเรมการระงบความรสกแบบทวไปทกครง

2 50

ตำรำงท 4 ผลการประเมนการใชแนวปฏบตทางคลนกส�าหรบทมสขภาพ(n=20)

ผลกำรประเมนกำรใชแนวปฏบตทำงคลนกส�ำหรบทมสขภำพในกำรระงบควำมรสก

แบบทวไปในกำรผำตดใสเหลกทกระดกคอ (ACDF) โรงพยำบำลศรสะเกษ

จ�ำนวน รอยละ

การประเมนแบบคนขอทประกอบดวยระยะกอนขณะผาตดและหลงผาตดพบวา

ในระยะหลงผาตดขอท15ทมผใชแนวปฏบตยงไมไดปฏบตตาม

2 0.16

การประเมนแบบคนขอทประกอบดวยระยะกอนขณะผาตดและหลงผาตดพบวา

ในระยะหลงผาตดขอทขอ21ทมผใชแนวปฏบตยงไมไดปฏบตตาม

2 0.16



ตำรำงท 5 ภาวะเสยชวตหลงผาตดภายใน24ชม

ลกษณะของกลม

ตวอยำง (n=22)

กอนใชแนวปฏบต หลงใชแนวปฏบต Chi-Square p

จ�ำนวน รอยละ จ�ำนวน รอยละ df

อตราการเสยชวตหลง

ผาตดภายใน24ชม

(คน)

1 2.77 0 0 18.18 <0.001

ตำรำงท 6 ภาวะแทรกซอนจากการจดทาขณะผาตด

ลกษณะของกลม

ตวอยำง (n=22)

กอนใชแนวปฏบต หลงใชแนวปฏบต Chi-Square p

จ�ำนวน รอยละ จ�ำนวน รอยละ df

ภาวะแทรกซอนจากการ

จดทาขณะผาตด(คน)

1 2.77 0 0 18.18 <0.001




Development of Clinical Practice Guidelines for General Anesthesia

in Patients with Anterior Cervical Discectomy & Fusion to Reduce

Postoperative ComplicationsThanyamai purinai1 RN, CRNA,Dip APNA

Nimnual Muntraporn2 RN,CRNA,MPA,Dip APNA

Abstract: This research aimed to develop and implement clinical nursing practice

guidelinesforgeneralanesthesiainpatientswithanteriorcervicaldiscectomy&fusion

(ACDF) to reducepostoperative complications in srisaket hospital.Theguideline

developmentwasfromtheNationalHealthandMedicalResearchCouncil(NHMRC),

Australia. Evidenceswere searched and synthesized from6medical research and

relatedpapers.TheAGREEIIwasusedtomeasurethevaluesofguidelines.Thefeasibility

of theguidelineswasevaluatedbyusingquestionnaireswhich reviewed forcontent

validityby5experts.Thecontentvalidityindex,CVIwas0.90.Datawerecollected

duringJanuary toDecember2015.Results:1)TheCNPGcomprisedof21items

dividedintothreecategories:Category1Beforeanesthesiaphase,therewas7items;

2)theevaluationofvaluesoftheCNPGbycategoryandthewholewereathighlevels

withthemeanoftotalscorewas81.15.ThismeantthattheCNPGwasworthtobe

used;3)ThefesibilityoftheCNPGtouseinpracticewasatgoodlevel;4)Implementation

byhealthcare teamwasatgood level; and5)Patients’outcomes revealed that the

complicationwithin24hourspostoperationandthecomplicationsduedtopositioning

during and after operationwas not found. The developedCNPG should be used

continuously.

Keywords: clinicalnursingpracticeguideline(CNPG),generalanesthesia,anterior

cervicaldiscectomy&fusion(ACDF)

1Registered Nurse, Senior Professional level, Sisaket hospital.2Registered Nurse, Senior Professional level, The College of Advance Practice Nurse Midwifery Council

83

นพวรรณ เปยซอ


1รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

การเลอกใชสถตวเคราะหและปญหาทพบบอย

นพวรรณ เปยซอ1 PhD, RN, อพย. (การพยาบาลเวชปฏบตชมชน)

บทคดยอ: การวเคราะหขอมลมผลตอความตรงในการสรปทางสถตการเลอกชนดของ

สถตทใชในการวเคราะหขอมลจงควรพจารณาจากค�าถามหรอวตถประสงคการวจยแบบ

วจยและระดบการวดของตวแปรสงทคกคามตอความตรงในการสรปทางสถตไดแก1)พลง

ในการทดสอบต�าเนองจากขนาดตวอยางไมเพยงพอความไมเหมาะสมในการก�าหนดระดบ

นยส�าคญการก�าหนดสมมตฐานหรอการเลอกชนดของสถต2)การละเมดขอตกลงเบองตน

และ3)ความคลาดเคลอนทเกดจากการวเคราะหขอมลโดยเลอกชนดของสถตไมเหมาะสม

ปญหาทพบบอยในการวเคราะหขอมลคอปญหาจากขนตอนของการเกบรวบรวมขอมล

การจดการขอมลวธการวเคราะหขอมลการแปลผลการน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการ

วจย

ค�ำส�ำคญ: ปญหาทพบบอยสถตวเคราะหการวจย

84



บทน�ำ

การวเคราะหขอมล(dataanalysis)เปนสวนหนง

ของการออกแบบการวเคราะห(analysisdesign)

ซงเปนองคประกอบของการออกแบบวจย(research

design)และเปนขนตอนส�าคญของกระบวนการวจย

(researchprocess)ทผวจยก�าหนดไวลวงหนาใน

โครงรางการวจยโดยค�านงถงค�าถามวจยแบบวจย

ระดบการวดของตวแปรและขอตกลงเบองตนแตอาจ

มการปรบเปลยนไดหากไมเปนไปตามแผนเชน

มการละเมดขอตกลงเบองตนเปนตนการเลอกใช

สถตในการวเคราะหขอมลทไมเหมาะสมมผลใหเกด

ความคลาดเคลอนของความตรงในการวจย(research

validity)โดยเฉพาะอยางยงในสวนของความตรงใน

การสรปทางสถต(statisticalconclusionvalidity)1

การวเคราะหขอมลเปนการด�าเนนการลด

ขอมลอยางเปนระบบในรปแบบของการจดกลม

จดล�าดบจดกระท�าแปลผลและสรปผลเพอใหได

ค�าตอบของค�าถามวจยวตถประสงคหรอสมมตฐาน

การวจยโดยลกษณะของค�าถามวจยอาจเปนการ

ศกษาสถานการณชนดจ�านวนลกษณะการเปรยบ

เทยบความแตกตางการศกษาความสมพนธการ

ศกษาอทธพลการพยากรณหรอการท�านายโดยขอมล

ทท�าการวเคราะหไดจากการวดตวแปรระดบการ

วดของตวแปรแบงเปน4ระดบคอ1)นามสเกล

(nominalscale)2)อนดบสเกล(ordinalscale)3)

อนตรภาคสเกล(intervalscale)และ4)เรโชสเกล

(ratioscale)ในการวเคราะหขอมลทศกษาจาก

ประชากรคาทวเคราะหไดเรยกวาคาพารามเตอร

ส�าหรบขอมลทศกษาจากตวอยางคาทวเคราะหได

เรยกวาคาสถต

การวเคราะหขอมลเชงปรมาณประกอบดวย

สถตบรรยาย(descriptivestatistics)และสถตอางอง

(inferentialstatistics)สถตบรรยายเปนสถตทใชใน

การสรปขอมลและบรรยายลกษณะทศกษาไดแกการ

นบการวด(การแจกแจงความถรอยละสดสวน)การ

วดแนวโนมเขาส ส วนกลาง(คาเฉลยมธยฐาน

ฐานนยม)และการวดการกระจาย(พสยคาเบยงเบน

มาตรฐานความแปรปรวนสมประสทธความผนแปร)

โดยสามารถศกษาขอมลจากประชากรหรอขอมลจาก

ตวอยางการวเคราะหขอมลไมตองทดสอบสมมตฐาน

ทางสถตเมอศกษาขอมลจากตวอยางจงอางองไปยง

ประชากรไมไดส�าหรบการวเคราะหขอมลดวยสถต

อางองตองมการทดสอบสมมตฐานโดยแบงเปน

การทดสอบชนดพาราเมตรก(parametrictest)ซง

ค�านงถงลกษณะการแจกแจงของประชากรทตวอยาง

ไดรบการสมมาตองมการแจกแจงแบบปกต(normal

distribution)และการทดสอบชนดนนพาราเมตรก

(nonparametrictest)ซงไมค�านงถงลกษณะการ

แจกแจงของประชากร(distributionfree)

การเลอกชนดของสถตทใชในการวเคราะห

ขอมลพจารณาจากค�าถามหรอวตถประสงคการวจย

แบบวจยและระดบการวดของตวแปรดงตารางท1

85



สงคกคำมตอควำมตรงในกำรสรปทำงสถต

สงทคกคามหรอรบกวนความตรงในการสรป

ทางสถตมดงน

1.พลงในการทดสอบต�า(lowstatistical

power)1นนคอผลการวเคราะหขอมลไมพบความ

แตกตางหรอความสมพนธทงทมความแตกตางกน

หรอความสมพนธอยจรงท�าใหผลการวเคราะหไม

ตรงกบความจรง(lowprecision)อาจเนองมาจาก

สาเหตปจจยดงน

1)ขนาดตวอยางไมเพยงพอท�าใหเกด

ความคลาดเคลอนจากการสม(randomerror)และ

ความคลาดเคลอนมาตรฐานของความแปรปรวน

(standarderrorofvariance)เพมขนโอกาสปฏเสธ

สมมตฐานนลจงยากขนแนวทางการแกปญหาคอ

ก�าหนดขนาดตวอยางทเพยงพอโดยอางองจากขนาด

อทธพล(effectsize)ของการศกษาทผานมาตามหลก

การวเคราะหอ�านาจการทดสอบ(poweranalysis)2

หลกการก�าหนดตวอยางเมอทราบประชากร3 หรอ

หลกการทางระบาดวทยา4

2)การก�าหนดระดบนยส�าคญ(typeIerror:

α)ทนอยมากถงแมวาจะท�าใหการวเคราะหขอมลม

ความเชอมนสง(1-α)แตมผลใหเกดความคลาด

เคลอนชนดท2(typeIIerror:β)สงและพลง

(power:1-β)ในการทดสอบต�าการวจยทางการ

พยาบาลโดยทวไปจงก�าหนดระดบนยส�าคญท.05

3)การก�าหนดสมมตฐานแบบไมมทศทาง

(nondirectionalhypothesis)มโอกาสปฏเสธ

ตำรำงท 1 แนวทางการเลอกชนดของการวเคราะหขอมล

วตถประสงค จ�ำนวนกลม/ตวแปร ระดบกำรวด สถตทใช

ศกษาลกษณะกลม 1ตวแปร -

Nominal Frequency(n),percentage,mode

Ordinal Median,percentage,quartile

Interval/ratio Mean

ทดสอบการกระจาย 1ตวแปร -

Nominal Range

Ordinal Range

Interval/ratio Range,SD,S2,Coefficientofvariation(CV)

วเคราะห

2ตวแปร -

Nominal X2

ความสมพนธ Ordinal Spearman’srankcorrelation

Interval/ratio Pearson’sProductmomentcorrelation

เปรยบเทยบ 2กลม อสระNominal

X2

ไมอสระ

อสระOrdinal

Ranksumtes

ไมอสระ Signedranktest

อสระInterval/ratio

Independentt-test

ไมอสระ Pairedt-test

≥3กลม อสระ Interval/ratio ANOVA

ไมอสระ ANOVA

86



สมมตฐานนลไดยากกวาสมมตฐานแบบมทศทาง(directionalhypothesis)อยางไรกตามการพจารณาก�าหนดสมมตฐานแบบมทศทางหรอไมมทศทางขนอยกบเหตผลเชงทฤษฎหรอหลกฐานเชงประจกษเชนการศกษาผลของการนวดตอความวตกกงวลของผปวยควรตงสมมตฐานแบบมทศทางเนองจากสามารถอธบายไดตามหลกการเชงทฤษฎวาการนวดมกลไกทสงผลใหความวตกกงวลของผปวยลดลง 4)การเลอกชนดของสถตทไมเหมาะสมในการวเคราะหขอมลท�าใหเกดความคลาดเคลอนในการสรปผลซงจะสงผลตอความถกตองในการตอบค�าถามการวจยผวจยจงตองศกษาและเขาใจอยางถองแทเกยวกบหลกการและแนวทางในการวเคราะหขอมลรวมทงพจารณาความสอดคลองกบค�าถามวจยแบบวจยและระดบการวดของตวแปร 2.การละเมดขอตกลงเบองตน(violationofassumption)1,5สถตวเคราะหแตละชนดมขอตกลงเบองตนทแตกตางกนปญหาทพบไดบอยคอการละเมดขอตกลงเบองตนเรองการแจกแจงของขอมลเปนแบบปกตซงสวนใหญผวจยไมไดรายงานผลการทดสอบขอตกลงเบองตนไวในรายงานวจยอยางไรกตามสามารถสงเกตไดจากการน�าเสนอขอมลคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานซงหากพบวาคาเบยงเบนมาตรฐานใกลเคยงกบครงหนงหรอมากกวาครงหนงของคาเฉลยบงชวาสมประสทธความผนแปร(coefficientofvariation:CV)มคามากแสดงวาขอมลนาจะมความเบ(skewness)หรอความโดง(kurtosis)ไมเหมาะสมกบการใชสถตชนดพาราเมตรกหากผวจยยงคงวเคราะหดวยสถตชนดพาราเมตรกจะท�าใหเกดความคลาดเคลอนในการสรปดงนนผวจยควรน�าเสนอผลการทดสอบขอตกลงเบองตนโดยสรปกอนน�าเสนอผลการวเคราะหเพอ

ตอบวตถประสงคหรอทดสอบสมมตฐาน

3.Fishingtheerrorrateproblemท�าใหเกด

ความคลาดเคลอนชนดท1(typeIerror)1เมอผวจย

ท�าการเปรยบเทยบคาเฉลยหลายๆครงหรอวเคราะห

ความสมพนธจากขอมลทมตวแปรจ�านวนมาก

ตวอยางเชนการวจยมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบ

คาเฉลยของตวแปรในตวอยาง3กล มซงควร

วเคราะหดวยสถตANOVAแตหากผวจยท�าการ

วเคราะหขอมลดวยสถตIndependentt-testสามครง

เพอเปรยบเทยบคาเฉลยของตวแปรระหวางตวอยาง

กลมท1และ2,กลมท1และ3,กลมท2และ3จะ

ท�าใหเกดความคลาดเคลอนมากขนจงเรยกวา

Fishingtheerrorrate

ปญหำทพบบอยในกำรวเครำะหขอมล

การวเคราะหขอมลเปนการจดการขอมลอยาง

เปนระบบภายหลงเสรจสนการเกบรวบรวมขอมล

เพอจดเตรยมใหพรอมเขาสการวเคราะหการแปลผล

และการน�าเสนอหรอเผยแพรผลงานวจยปญหาทพบ

บอยในการวเคราะหขอมลมดงน

1)การเกบรวบรวมขอมล(datacollection)

ปญหาทพบบอยในขนตอนการเกบรวบรวมขอมลคอ

อตราการไมตอบกลบ(nonresponserate)สงในกรณ

ทเปนการศกษาแบบตดขวาง(cross-sectional

study)หรอมการสญหาย(dropout)ของตวอยางใน

กรณทมการตดตามเกบรวบรวมขอมลมากกวาหนง

ครงในการศกษาระยะยาว(longitudinalstudy)หรอ

การศกษาเชงทดลองนอกจากนยงพบวาการเกบ

รวบรวมขอมลไมสอดคลองกบประชากรทศกษาหรอ

ไมเปนไปตามเกณฑคดเขาตวอยางเชนประชากรท

ศกษาเปนผสงอายแตผวจยเกบรวบรวมขอมลใน

ผใหญดวยเปนตน

87



2)การจดการขอมล(datamanagement)ภายหลงทการเกบรวบรวมขอมลสนสดลงโดยปกตผวจยจะเรมจดการขอมลดบทเกบรวบรวมมาท�าการประมวลขอมล(dataprocessing)ขนตอนทส�าคญในการประมวลขอมลคอบรรณาธกร(editing)เปนการตรวจสอบความครบถวนสมบรณความถกตองและเปนไปตามขอตกลงรวมทงการก�าหนดรหสและการลงรหสโดยมประเดนปญหาทพบบอยคอความสบสนในการลงรหสและการกลบคะแนนในกรณทเปนค�าถามเชงลบทผานมาพบวามผวจยทท�าการกลบคะแนนลงในขอมลดบจากแบบสอบถามทไดท�าการเกบรวบรวมขอมลแลวจงลงขอมลในฐานขอมลในคอมพวเตอรซงบอยครงทพบความผดพลาดจากการกลบคะแนนตามวธการดงกลาวแนวทางในการแกปญหาคอลงขอมลในฐานขอมลตามรหสทผวจยก�าหนดแลวจงใชค�าสงrecodeในโปรแกรมวเคราะหขอมลเพอท�าการกลบคะแนน นอกจากนแนวทางหนงในการตรวจสอบความถกตองของการลงขอมลกอนท�าการวเคราะหสามารถท�าไดโดยการใชโปรแกรมวเคราะหขอมลส�าเรจรปวเคราะหคาความถคาต�าสดและคาสงสดจะชวยใหผวจยทราบวาการลงขอมลดงกลาวถกตองตามขอมลจรงหรอเปนไปตามรหสทผวจยก�าหนดหรอไม 3)การวเคราะหขอมล(dataanalysis)การวเคราะหขอมลตองใหครบตามวตถประสงคหรอสมมตฐานทก�าหนดไวและในการเลอกใชสถตวเคราะหตองค�านงถงค�าถามวจยระดบการวดของตวแปรและแบบวจยดงตวอยางตอไปน การวเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายในเรองการนบการวดเชนการจดกล มขอมลรายไดของตวอยางหากผวจยแบงรายไดเปน2กลมคอมากกวา2หมนบาทตอเดอนและนอยกวา2หมนบาทตอ

เดอนผทมรายไดเทากบ2หมนบาทจะไมอยในกลมใด

ปญหาทพบอกประเดนหนงคอคารอยละ

1)หากจ�านวนตวอยางนอยมากอาจไมจ�าเปนตอง

วเคราะหคารอยละ2)การน�าเสนอคารอยละผลรวม

ตองมคาไมเกน100.0และไมนอยกวา100.03)

ส�าหรบขอค�าถามทเปดโอกาสใหตอบไดมากกวาหนง

ค�าตอบควรใชจ�านวนผตอบทงหมดเปนคาเทยบ

1004)ในการเปรยบเทยบคารอยละของขอมลทม

การจ�าแนกสองทางจ�านวนรวมทใชเทยบ100ควร

เปนจ�านวนรวมในแนวตวแปรอสระ

การวเคราะหแนวโนมเขาส สวนกลางหรอ

คาตวกลางเปนการบอกลกษณะเบองตนของขอมล

การค�านวณคาเฉลยใชคาสงเกตทกคาจงเปนตวกลาง

ทมความเสถยรมากทสดอยางไรกตามในการน�าเสนอ

ผลในเชงเปรยบเทยบคาเฉลยตองอยบนฐานคะแนน

เตมเดยวกนอกประการหนงคอลกษณะธรรมชาต

ของขอมลบางชนดไมมการแจกแจงเปนแบบปกต

เชนรายไดและหากการทดสอบยนยนวาขอมลไมม

การแจกแจงแบบปกตการวเคราะหคาตวกลางท

เหมาะสมคอมธยฐาน

การวเคราะหขอมลโดยใชสถตอางองทเปนการ

ทดสอบแบบพาราเมตรกต องมการตรวจสอบ

ขอตกลงเบองตนในกรณการทดสอบการแจกแจง

ของขอมลว าเปนแบบปกตหรอไมหากจ�านวน

ตวอยาง50 ขนไปสามารถใชวธKolmogorov

Smirnovtestแตหากจ�านวนตวอยางนอยกวา50

ควรใชวธShapiroWilktestในกรณทพบวาขอมลไมม

การแจกแจงเปนแบบปกตในทางปฏบตหากพบวาม

คาoutlierทสามารถพจารณาตดออกแลวท�าการ

ทดสอบใหมพบวาขอมลมการแจกแจงเปนแบบปกต

และอาจพจารณารวมกบhistogramจะเปนขอมล

ทชวยใหผวจยสามารถตดสนใจเลอกใชสถตแบบ

พาราเมตรกหรอนนพาราเมตรกไดอยางเหมาะสม

88



ในบางครงผ วจยตองปรบเปลยนแผนการ

วเคราะหขอมลซงสวนใหญเนองมาจากการละเมด

ขอตกลงเบองตนของการวเคราะหสถตนนๆหรอ

พบวาขอมลในระยะกอนทดลองของกลมควบคมและ

กลมทดลองแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต

ผ วจยตองใชการวเคราะหความแปรปรวนรวม

(ANCOVA)แทนการทดสอบท(t-test)อยางไร

กตามผวจยตองทบทวนและปรบวตถประสงคของ

การศกษาใหสอดคลองกบการวเคราะหขอมล

การวเคราะหเชงสาเหต(causalanalysis)เปน

อกขอจ�ากดทพบบอยในการศกษาเชงส�ารวจหรอการ

ศกษาเชงระบาดวทยาแบบRetrospectiveCase

Controlซงผวจยควรระบในรายงานวจยวาเปนขอ

จ�ากดของแบบวจยทหากพจารณาตามหลกการแลว

จะไมสามารถสรปความสมพนธ เชงเหตผลได

เนองจากเปนการเกบรวบรวมขอมลเพยงครงเดยว

หรอเปนการศกษาจากขอมลยอนหลง

การทดสอบแบบนนพาราเมตรกทใชบอยใน

การวจยทางการพยาบาลคอการทดสอบไคสแควร

(Chi-squaretest)หากมการละเมดขอตกลงเบองตน

ผวจยตองท�าการยบรวมกลมยอยทมความหมายไป

ในทางเดยวกนเขาดวยกนหรออางองตามทฤษฎไมใช

ยบรวมกลมยอยทมคาความถคาดหวง(expected

frequency)นอยเขาดวยกนส�าหรบการวเคราะห

Fisher’sexactprobabilitytestเปนการทดสอบโดย

การเปรยบเทยบคาความนาจะเปนไมมการค�านวณ

คาไคสแควรการน�าเสนอผลการวเคราะหจงไมมคา

สถตไคสแควรปรากฎอย

4)การแปลผลการวเคราะหขอมล(interpre-

tationofdata)ในการแปลผลการวเคราะหขอมล

ผ วจยควรพจารณาทงความมนยส�าคญทางสถต

(statisticalsignificance)และความมนยส�าคญทาง

คลนก(clinicalsignificance)กลาวคอความมนย

ส�าคญทางสถตทพบจากผลการวเคราะหขอมลอาจ

ไมไดสะทอนถงความมนยส�าคญทางคลนกเชนผล

การวเคราะหขอมลพบวากลมทดลองมความดน

โลหตภายหลงไดรบโปรแกรมนอยกวากอนไดรบ

โปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถตแตหากการ

เปลยนแปลงระดบความดนโลหตทลดลงอยางมนย

ส�าคญทางสถตนนยงอยในเกณฑสงอาจไมแสดงถง

ความมนยส�าคญทางคลนกนอกจากนผวจยตองแปล

ผลการวเคราะหขอมลใหเหมาะสมตามหลกการเชง

สถตของสถตแตละชนดและสอดคลองกบค�าถามวจย

วตถประสงคหรอสมมตฐานของการวจย

5)การน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการวจย

(presentationanddisseminationofresults)

การน�าเสนอคาของโอกาสในการตดสนใจสรป

ผลอางอง(probabilityvalue:p-value)ในปจจบน

นยมรายงานผลp-valueจากคาจรง(มกใชทศนยม

3ต�าแหนง)ทเปนผลจากการวเคราะหขอมลเชนp=

.034มากกวาการรายงานคาทแสดงระดบคอp<.05

ส�าหรบคาpทเทากบ.000ใหรายงานผลเปนp<

.001เนองจากพนทในการปฏเสธสมมตฐานนล

นอยมาก

ความคลาดเคลอนทพบบอยในการน�าเสนอ

ผลการวเคราะหขอมลมทงความคลาดเคลอนการ

สะกดค�าการใชสญลกษณทางสถตทไมสอดคลองกน

การน�าเสนอขอมลตวเลขและคาสถตทไมสอดคลอง

กนขาดขอมลสถตทจ�าเปนในตารางน�าเสนอผลการ

วจยหากมการใชอกษรยอหรอรหสตองระบความ

หมายหรอค�าเตมทายตารางหมายเหตทายตารางโดย

ทวไปเปนการเสนอความหมายการก�าหนดรหส

ตวแปรหนหรอระดบนยส�าคญตวอยางความคลาด

เคลอนในการเผยแพรผลการวจยเชนผวจยตองการ

89



น�าเสนอ“คาสถตt”แตระบวา“t-test”ซงมความ

หมายแตกตางกนดงนนจงจ�าเปนตองมความละเอยด

รอบคอบในทกขนตอนของการวเคราะหขอมล

โดยสรปผวจยควรเลอกชนดของสถตทเหมาะ

สมในการวเคราะหขอมลโดยพจารณาจากค�าถาม

หรอวตถประสงคการวจยแบบวจยและระดบการวด

ของตวแปรและค�านงถงสงคกคามตอความตรงใน

การสรปทางสถตทส�าคญคอพลงในการทดสอบต�า

และการละเมดขอตกลงเบองตนรวมทงจดการปญหา

ทพบบอยในขนตอนของการเกบรวบรวมขอมลการ

จดการขอมลวธการวเคราะหขอมลการแปลผล

การน�าเสนอหรอการเผยแพรผลการวจย


1. Burns N, Grove SK. The Practice of nursing

research: Appraisal, synthesis, and generation of

evidence. 7thed.St.Louis:Saunders;2013.

2. CohenJ.Statistical power analysis for the behavioral

sciences. 2nd ed. New Jersey: Lawrence Erlbaum

Associates,Publishers;1988.

3. CochranWG.Sampling Techniques.3rd ed.New

York:JohnWiley&Sons;1977.

4. KelseyIL.Methods in Observational Epidemiology

and Biostatistics. New York: Oxford University

Press;1986.

5. Plichta SB, Kelvin EA, Munro BH. Statistical

methods for health care research.6thed.Philadelphia:

WoltersKluwerHealth/LippincottWilliams&Wilkins;

2013.

90



Statistical Analysis and Common ProblemsNoppawan Piaseu1 PhD, RN, Dip. ACNP

Abstract: Dataanalysis results instatisticalconclusionvalidity.Typesofstatistical

analysisshouldbeselectedasappropriateforresearchquestionsorresearchobjectives,

researchdesign,andlevelsofmeasurement.Threatstostatisticalconclusionvalidity

include:1)lowstatisticalpowerduetoinadequatesamplesize,inappropriatelevelof

significance,hypothesisortypeofstatisticalanalysis,2)violationofassumption,and

3)fishingtheerrorrateproblem.Commonproblemsindataanalysisareintheprocess

ofdatacollection,datamanagement,dataanalysismethod,interpretation,presentation

ordisseminationofresearch.

Keywords: commonproblems,statisticalanalysis,research

1Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine, Ramathibodi Hospital, Mahidol University


คำ�แนะนำ�สำ�หรบผเขยน

“วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย”ไดรบการอนญาตจากสภาการพยาบาลโดย

นายกสภาการพยาบาล(รศ.ดร.ทศนาบญทอง)และโดยความเหนชอบของบรรณาธการวารสาร(รศ.ดร.

สายพณเกษมกจวฒนา)ใหสามารถใชแนวทางการจดท�าวารสารตามรปแบบของ“วารสารสภาการพยาบาล”

ไดดงนนในสวนของ“ค�าแนะน�าส�าหรบผเขยน”นจงเปนไปตามรปแบบของวารสารสภาการพยาบาลดงกลาว

กองบรรณาธการฯใครขอขอบพระคณมาณทน

การเตรยมตนฉบบ

1.ต นฉบบต องพมพ ด วยคอมพวเตอร

โปรแกรมไมโครซอฟเวรดวนโดวใชตวอกษรAngsana

UPCขนาด16pointและใชกระดาษพมพขนาดA4

เวนหางจากขอบ1นวโดยรอบความยาวไมควรเกน

12หนา(ไมรวมเอกสารอางอง)ในหนงหนามความ

ยาวประมาณ27บรรทดการใชศพทภาษาองกฤษใน

เนอหาใหใชตวเลกทงหมดยกเวนชอเฉพาะ

2.ชอเรองพมพไวหนาแรกตรงกลางชอ

ผเขยนพรอมทงคณวฒอยใตชอเรองเยองไปทางขวา

มอโดยทงชอเรองและชอผเขยนตองมภาษาองกฤษ

ก�ากบสวนต�าแหนงทางวชาการและสถานทท�างาน

ของผเขยนและระบสถานะของรายงานการวจยกรณ

เปนสวนหนงของวทยานพนธใหพมพไวเปนเชงอรรถ

ในหนาแรกทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

3.ทงบทความทางวชาการและรายงานการ

วจยตองมบทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ

(จ�านวนไมเกน300ค�า)พรอมทงค�าส�าคญ(key

words)ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

4.การล�าดบหวขอในการเขยนรายงานเพอ

การตพมพใหเรยงหวขอตามล�าดบดงน

4.1รายงานการวจย(Researchreport)


- บทคดยอ(ไทย/องกฤษ)

- ความเปนมาและความส�าคญ

- วตถประสงค/เปาหมาย

- ระเบยบวธวจย

- จรยธรรมการวจย

- การวเคราะหขอมล

- ผลการวจย

- อภปรายผล

- ขอเสนอแนะในการน�าไปใช

- เอกสารอางอง

4.2โครงการวจยเพอพฒนาการปฏบต

(Capstoneproject)



- วตถประสงค/เปาหมาย

- วธการด�าเนนโครงการ


- ผลการด�าเนนโครงการ

- อภปรายผล(ปจจยสงเสรมและ

ปจจยทเปนอปสรรคในการด�าเนนโครงการ)

- ขอเสนอแนะในการน�าไปใช


4.3การทบทวนงานวจยอยางเปนระบบ

(Systematicreview)



- วตถประสงคของการทบทวนวรรณกรรม


- วธการทบทวนวรรณกรรม

- การสบคนหลกฐานเชงประจกษ

- การประเมนคณภาพและคดเลอก

วรรณกรรม


- การน�าเสนอผล

- ขอจ�ากดของการทบทวนวรรณกรรม

- ขอเสนอแนะในการน�าผลไปใช


4.4การพฒนาแนวปฏบตทางคลนก

(Developmentofclinicalpracticeguidelines)



- เปาหมายของการพฒนาแนวปฏบต

- แนวคดการพฒนาแนวปฏบต

- วธการพฒนาแนวปฏบต

- การสบคนหลกฐานเชงประจกษ

- การประเมนคณภาพและคดเลอก

หลกฐาน

- แนวปฏบตทพฒนาขน

- ขอเสนอแนะในการน�าแนวปฏบต

ไปใช

- ขอจ�ากดในการพฒนาแนวปฏบต


4.5รายงานกรณศกษา(Casereport)


- บทน�า

- ตวอยางกรณศกษา

- การวเคราะหตวอยางกรณศกษา

- สรปและอภปราย

- ขอคดเหนและขอเสนอแนะ


4.6บทความวขาการ(Academicarticle)


- บทน�า

- เนอเรอง

- บทสรป

- ขอคดเหนและขอเสนอแนะ


5.จ�านวนเอกสารอางองทายบทความหรอ

รายงานการวจยไมควรเกน20เรอง

6.ถามตารางหรอแผนภมควรพมพแยก

ตารางละ1แผนและใหระบในเนอเรองดวยวาจะ

ใสตารางหรอแผนภมไวทใด

7.ภาพประกอบถาเปนภาพลายเสนใหเขยน

ดวยหมกด�าบนกระดาษอารตเสนขนาดพองามถา

เปนภาพถายใหใชขนาดโปสการดเขยนหมายเลข

ล�าดบภาพและลกศรแสดงดานบนและดานลางของ

ภาพดวยดนสอทหลงภาพเบาๆทงภาพประกอบเรอง

และตารางตองแยกไวตางหากแตในเนอเรองตอง

บอกวาจะใสรปและตารางไวทใด

การเขยนเอกสารอางอง

การ เข ยนเอกสารอ างอ ง ใช ตามระบบ

แวนคเวอรโปรดสงเกตชนดของตวอกษรเครองหมาย

วรรคตอนและชองไฟของตวอยางตางๆทแสดง

ตอไปน

1.การอางองจากวารสาร

1.1การอางองจากวารสารทไดมาตรฐาน

ทวไป

รปแบบพนฐาน

นามสกลของผเขยนอกษรยอชอผเขยน.

ชอเรอง.ชอยอของวารสารป-เดอน-วนวนทพมพ;ล�าดบ

ป(volume):เลขหนาแรก-หนาสดทายของเรอง.


ตวอยาง1. VegaKJ,PinaI,KrevskyB.Hearttransplantation

inassociatedwithanincreaseriskforpancreatico-

biliarydisease.Ann Intern Med 1996;124(11):

980-3.

1.2กรณมผเขยนเกน6คนใหใสรายชอ

ของผเขยน6คนแรกแลวตามดวยetal.

ตวอยาง2. Parkin DM, Clayton D, Black RJ, Masuyer E,

FriedlHP,LvanovE,etal.Childhoodleukemiain

EuropeafterChemobyl :5year followup. Br J

Cancer 1996:1006-12.

โปรดสงเกต

1. ชอของเรองจะใชตวพมพเลกทงหมด

ยกเวนอกษรตวแรกและชอเฉพาะ

2. ชอวารสารจะใชเปนชอยอโดยตองเปน

ไปตามทก�าหนดไวในindexMedicusซงจะหาด

ไดตามหองสมดใหญทวไปเชนตามโรงเรยนแพทย

หรอคนดจากInternetเวบไซดของNationalLibrary

ofMedicineทhttp://www.nlm.nlm.nih.gov.และ

ไมมการใชเครองหมายวรรคตอนกบชอยอของ

วารสาร

3. ระหวางชอยอวารสารกบปทพมพไมม

เครองหมายวรรคตอนใดๆคนอย

4. เครองหมายวรรคตอนทใช แสดง


, ใชคนระหวางชอผเขยน

. ใชหลงค�ายอชอผเขยนคนสดทาย

หรอหลงค�าวาetalหลงชอเรองและทายสดของ

ประโยค

; คนระหว างป ค.ศ. ทพมพ กบ

volumeของหนงสอโดยไมมชองวางคนหนาหรอหลง

เครองหมาย

: ใชคนระหวางvolumeกบเลขหนา

โดยไมมชองวางคนหนาหรอหลงเครองหมาย

- ใช คนระหว างเลขหนาแรกกบ

หนาสดทายของเรองทน�ามาอางองและไมมชองวาง

คนหนาหรอหลงเครองหมาย

5. ตวเลขหนาใชตวเตมส�าหรบหนาแรก

และตวยอส�าหรบหนาสดทายเชน980-3แทนท

จะเปน980-983หรอเปน788-93แทนทจะเปน

788-793

1.3กรณผเขยนเปนหนวยงาน

ตวอยาง3. TheCardiacSocietyofAustraliaandNewZealand.

Clinical exercise stress testing. Safety and

performanceguidelines.Med J Aust 1996;164:

282-4.

1.4กรณทไมมชอผเขยน

ตวอยาง4. CancerinSouthAfrica[editorial].S Africa Med J

1994;84:15.

1.5กรณทเปนฉบบเสรม

ตวอยาง5. ShenHM,Zhang QF.Risk assessment of nickel

carcinogenicity and occupational lung cancer.

Environ Health Perspect 1994; 102 Suppl 1:

257-82.

1.6กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอย

(issue)ทมฉบบเสรม(Supplement)

ตวอยาง6. Payne Dk, Sulivan MD, Massie MJ. Womens

psychological reactions to breast cancer Semin

Oncol1996;23(1Suppl2):88-97.

1.7กรณเอกสารอางองทเปนvolume

ซงแบงเปนตอนๆ


ตวอยาง7. Oxben T, Nacitarhan S, Tuncer N. Plasma and

urinesialicacidinnon-insulindependentdiabetes

mellitus. Ann Clin Biochem 1995;32(Pt 3):

303-6. (กรณนถาเปนภาษาไทยกคงใชในวงเลบวา

(ตอนท3)

1.8กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอยซงแบงเปนตอนๆ ตวอยาง8. Poole GH, Mills SM. One hundred consecutive

casesofflaplacerationsoftheleginagingpatients.

N Z Med J 1994;107(986Pt1):377-8.

1.9กรณเอกสารอางองเปนฉบบยอยแตไมมvolume ตวอยาง9. TuranI,WredmarkT,Fellander-TsaiL.Arthro-

scropic ankle arthrodesis in rheumatoid arthritis.

Clin Orthop 1995;(320):110-4.

1.10 กรณเอกสารอางองเปนบทความในวารสารทไมแบงยอยเปนทงvolumeหรอissue ตวอยาง10.BrowellDA,LennardTW.Immunologicstatusof

thecancerpatientandtheeffectsofbloodtransfusion

on antitumor responses. Curr Opin Gren Surg

1993.:325-33.

1.11 กรณเอกสารอางองทมเลขหนาเปนอกษรโรมน ตวอยาง11.Fisher GA, Sikic Bl. Drug resistance in clinical

oncologyandhematology. Introduction.Hematol

Oncol Clin North Am 1995 Apr;9(2):xi-xii.

1.12 กรณเอกสารอางองเปนคอลมนเฉพาะซงไมจดเปนนพนธตนฉบบอาจแสดงชนดของเอกสารไดตามความจ�าเปนภายในเครองหมาย[]เช น เป นบทความบรรณาธการจดหมายหรอบทคดยอ:

ตวอยาง

12.Enzensberger W.Fisher PA. Metronome in

Parkinson’sdiseases[letter]. Lancet 1996;347-

1337.

ตวอยาง

13.Clement J,DeBockR.Hematological complica-

tionsofhantavirusnephropathy(HVN)[abstract].

Kidney Int 1992,42:1285.

2.เอกสารอางองทเปนหนงสอ

2.1หนงสอทมผเขยนเปนสวนตว

ตวอยาง

14.RingsvenMK,BondD.Gerontology and leadership

skills for nurses. 2nd ed. Albany (NY): Delmar

Publishers;1996.

ตวอยาง

15.Norman IJ, Redfern SJ, editors. Mental health

care for elderly people. New York: Churchill

Livingstone;1996.

2.2หนงสอทมผเขยนเปนหนวยงานและเปน

ผพมพ

ตวอยาง

16. InstituteofMedicine(US).Looking at the future

of the Medicaid program. Washington: The

Institute;1992.

ตวอยาง

2.3เอกสารอางองเปนบทหนงในหนงสอ

ตวอยาง

17.PhillipsSJ.WhisnantJP,Hypertensionandstroke.

In:LaraghJH,BrennerBM,editors.Hypertension:

pathophysiology, diagnosis, and management.

2nded.NewYork:RavenPress;1995.P.465-78.

2.4เอกสารอางองทเปนหนงสอประกอบการ

ประชม(Conferenceproceeding)


ตวอยาง18.KimuraJ,ShibasakiH,editors.Recentadvancesin

clinicalneurophysiology.Proceedings of the 10th

International Congress of EMG and Clinical

Neurophysiology;1995Oct15-19;Kyoto,Japan,

Amsterdam:Elsevier;1996.

2.5เอกสารสรปผลการประชม(Conference

paper)

ตวอยาง19.Bangtsson S, Solheim BG. Enforcement of data

protection, privacy and security in medical

informatics,In:LunKC,DegouletP,PiemmeTE,

RienhoffO,editors.MEDINFO 92. Proceedings

of the 7th World Congress on Medical Informatics;

1992Sep6-10;Geneva,Switzerland.Amsterdam:

North-Holland;1992.P.1561-5.

2.6เอกสารอางองทเปนรายงานทางวชาการ

(Scientificortechnicalreport)

2.6.1 เอกสารทจดพมพโดยหนวยงานท

จดท�ารายงาน

ตวอยาง20.SmithP,GolladayK. Payment for durable medical

equipment billed during skills nursing facility

stays.Final report. Dallas(TX);Dept.ofHealth

and Human Services (US), Office of Evaluation

and Inspections; 1994Oct.ReportNo:HHSIG-

OE169200860.

2.6.2 เอกสารทจดพมพโดยหนวยงานท

จดท�ารายงาน

ตวอยาง21.Field MJ, Tranquanda RE, Feasley JC, editors.

Health services research: work force and educational

issues. Washington: National Academy Press;

1995.ContractNo.:AHCPR282942008.sponsored

bytheAgencyforHealthCarePolicyandResearch.

2.7เอกสารอางองเปนบทวทยานพนธ

ตวอยาง22.KaplanSJ. Post-hospital home health care: the

elderly access and utilization [dissertation]. St.

Louis(MO):WashingtonUniv.;1995.

3.เอกสารอางองในรปแบบอน

3.1เอกสารอ างอ ง เป นบทความใน

หนงสอพมพ

ตวอยาง23.LeeG.Hospitalizations tied to ozone pollution:

study estimates 50,000 admissions annually.

The Washington Post 1996 Jun 21: Sect.A:3

(col.5).

3.2เอกสารอางองสอโสตทศน

ตวอยาง24.HIV + AIDS: the fact and the future[videocas-

sette].St.Louis(MO):Mosby-yearBook;1995.

3.3เอกสารอางองเปนพจนานกรมตางๆ

ตวอยาง25.Stedman’smedicaldictionary.26thed.Baltimore:

Williams&Wilkins;1995.Apraxia;p.119-20.

4.เอกสารอางองทยงไมมการตพมพ

4.1เอกสารอางองเปนหนงสอทรอการตพมพ

ตวอยาง 26.Leshner Al, Molecular mechanisms of cocaine

addiction. N Eng J Med. Inpress1996.

5.การอางองจากจากสอหรอวสดอเลกโท

รนก

5.1วารสารในรปอเลกโทรนก

รปแบบพนฐาน

ชอผแตง.ชอเรอง.ชอวารสาร[ประเภท

ของวสด]ปเดอน[ปเดอนวนทอางอง];volume

(issue):[จ�านวนsacreens],ทมา:addressของแหลง

สารสนเทศ


ตวอยาง 27.More SS. Factors in the emergence of infectious

disease. Emerg Infect Dis [serial online] 1995

Jan-Mar[cited1996June5];1(1):[24screens].

Available from: URL: http://www.cdc.gov/nci-

dod/EID/eid.htm.

5.2Monographในรปอเลกโทรนก

ตวอยาง 28.CDI, clinical dermatology illustrated[monograph

on CD-Rom]. Reeves JRT, Maibach HCMFA

Multimedia Group, producers.2nded.Version2.0

SanDiego:CMEA;1995

5.3สงอางองทเปนComputerfile

ตวอยาง29.Hemodynamicsill:theupsanddownsofhemody-

namic [computerprogram]. Version2.2Orlando

(FL):ComputerizedEducationalSystems;1993..

6.สงอางองทเปนภาษาไทย

การเขยนแบบอางองเชนเดยวกบตางประเทศ

ยกเวนจะเรมทชอผเขยนและตามดวยนามสกล

ตวอยางภาษาไทย

.......Tensionheadacheการปวดศรษะเกด

จากความเครยดปวดทวๆไปหนาผากตนคออาจ

ปวดไปถงหวไหลและระหวางสะบกสองขางทงนเปน

เพราะกลามเนอหดเกรง11. สมพรบษราทจ.การรกษาโรคประสาทดวยยา.วารสาร

ผสงใชยา2548;8(1):7-11.

2. ยคลธรสภมารส.การดแลเบาหวานทเทา.วารสาร

สภาการพยาบาล2549;21(2):5-16.

3. สภารตน คงบญ,ชมชนสมประเสรฐ,สายพณ

เกษมกจวฒนา.การพฒนาแนวปฏบตการพยาบาล

เพอปองกนแนวพลดตกหกลมในผปวยจตเวชสงอาย

ระหว างรบการรกษาในโรงพยาบาล. วารสาร

สภาการพยาบาล2549;21-(2):63-72

หมายเหต

- ผทจะสงตนฉบบลงในวารสารฯจะตองเปน

สมาชกวารสารการปฏบตการพยาบาลและการ

ผดงครรภไทยดวย

- การพจารณาผลงานทสงตพมพในวารสาร

การปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย

กองบรรณาธการจะสงผลงานใหผทรงคณวฒซงเปน

ผเชยวชาญในสาขานนเปนผประเมนผลงานกอน

- กรณทไดรบทนสนบสนนการท�าวจยใหระบ

แหลงใหทนสนบสนนดวย

- สงตนฉบบ2ชดไปยงชอและทอยตอไปน

บรรณาธการวารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย

สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง(ประเทศไทย)

อาคารนครนทรศรกระทรวงสาธารณสข

ถนนตวานนท

อ�าเภอเมองนนทบรจงหวดนนทบร11000

ทานสามารถสงตนฉบบไดทางemail:[email protected]ไดอกทางหนงดวย

ใบสมครสมาชก วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย

Thai Journal of Nursing and Midwifery Practice ประเภท ( ) บคคล (นางสาว/นาง/นาย) ……………..…………… นามสกล ……..………………… เลขทสมาชกสมาคม ………………

( ) หนวยงาน/ บรษท (ระบ) …………….………………………..…..………………………..………………………..………………………. ทอย……………………..………………………………………..…………………………………………………………..……………………….. e-mail: …………………………………………………….โทรศพท.........................................มอถอ.................................... มความประสงคจะสมครเปนสมาชกวารสารปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย ดงน ก าหนดวาระการออกวารสาร (ปละ 2 ฉบบ)

ฉบบท 1 ( ) มกราคม-มถนายน ฉบบท 2 ( ) กรกฎาคม-ธนวาคม

สมครเปนสมาชก มก าหนด ………. ป เรมตงแตฉบบท ……….…ป………….. ถงฉบบท ……………ป……..….. @ คาสมาชกส าหรบสมาชกสมาคม APN /วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย ( ) 1 ป 300 บาท ( ) 3 ป 800 บาท ( ) 5 ป 1,200 บาท @ คาสมาชกส าหรบผไมใชสมาชกสมาคม APN /วทยาลยพยาบาลและผดงครรภขนสงแหงประเทศไทย ( ) 1 ป 400 บาท ( ) 3 ป 1,000 บาท ( ) 5 ป 1,500 บาท

___________________________________________________________________________________________

ขาพเจาไดสงคาสมาชกจ านวน ………....………………... บาท มาช าระพรอมนแลว โดย ( ) เงนสด (เฉพาะทช าระเงนดวยตนเองทสภาการพยาบาล)

( ) เงนสด โอนเงนเขาบญชออมทรพย ธนาคารกรงไทย จ ากด (มหาชน) ชอบญช สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (วารสาร) เลขท 142-019768-1

ขอใหผรบผดชอบจดสงวารสารใหขาพเจาตามทอย ทบาน หรอ ทท างาน (เลอกอยางใดอยางหนง) ดงน ทบาน ชอ …………………………………………….………………..….. นามสกล ……………………………….…………………………….……….. บานเลขท ……………… หมท ………… ถนน ……..………………………………………. ต าบล ……………………………….………… อ าเภอ …………..……………………………………….จงหวด .………………………………. รหสไปรษณย ………………………………. ทท างาน ชอ ………………………….………………….. นามสกล ……………………………………หนวยงาน .......................................................... แผนก............................................………เลขท...............หมท......... ถนน…………………………………….ต าบล ............................. อ าเภอ.....................................................จงหวด............................................................ .รหสไปรษณย.....................................

สงใบสมครวารสารดวยตวเอง หรอสงทางไปรษณย ท สมาคมผปฏบตการพยาบาลขนสง (ประเทศไทย) อาคารนครนทรศร ในกระทรวงสาธารณสข อ าเภอเมอง จงหวดนนทบร 11000 และสามารถ Download ใบสมครสมาชกวารสารและแบบช าระเงนทางธนาคารไดทเวบไซต www.apnthai.org โทรศพท 02-1495635 และโทรสาร 02-9510150

แบบฟอรมสงบทความเพอลงตพมพ

วารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทย

ชอ-นามสกลผเขยน/ชอแรก (First author) ภาษาไทย ............................................................................................................................................................ ภาษาองกฤษ ............................................................................................................................................................ ต าแหนง................................................................................... คณวฒ ................................................................... สถานทท างาน.......................................................................................................................................................... เลขท...................หมท .............ต าบล.......................................................อ าเภอ..................................................... จงหวด............................................................................. รหสไปรษณย.................................................................. โทรศพทมอถอ ..................................................................โทรศพททท างาน........................................................... ทอยอเมลทตดตอไดสะดวก ..................................................................................................................................... ผเขยนชอแรกท าหนาทเปนผเขยน/ตดตอวารสาร (Corresponding author) ดวยหรอไม ใช ไมใช หากไมใช กรณาระบชอผเขยน/ตดตอวารสาร ภาษาไทย .......................................................................................................................................................... ภาษาองกฤษ .......................................................................................................................................................... ต าแหนง................................................................................... คณวฒ .................................................................. สถานทท างาน...................................................................................... ................................................................... เลขท...................หมท .............ต าบล................................................................อ าเภอ.......................................... จงหวด................................................................................. รหสไปรษณย.............................................................. โทรศพทมอถอ ......................................................................โทรศพททท างาน...................................................... ทอยอเมลทตดตอไดสะดวก ................................................................................................................................... ผเขยนไดสมครเปนสมาชกวารสารการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภไทยเรยบรอยแลว (กรณาแนบเอกสารโอนเงนสมครสมาชก) ใช ไมใช บทความนไมเคยไดรบการตพมพในวารสารอน ใช ไมใช