فصل دوم

اي شناسي ناحيه زمين

11

مقدمه : 1ـ 2

ها، ها، كوهزايي توان آثار دگرشكلي ها مي در كليه قاره. اي بسيار پيچيده است ساختمان پوسته قاره

هـا در طـول علت اين امر آن است كـه قـاره . ها و فرايندهاي آذرين متعددي را مشاهده كرد دگرگوني

انـد و در محـل برخوردشـان سـرگرداني خـود بـه دفعـات بـه يكـديگر برخـورد كـرده ها سال ميليون

هـاي آذريـن و دگرگـوني بـه خورده، فعاليـت هاي چين كوه هاي تكتونيكي شديد از جمله رشته فعاليت

.وجود آورده است

هاي در هم قفل شـده تقـسيم اي از بلوك ، ليتوسفر به شبكه 1اي بر اساس تئوري تكتونيك صفحه

ساخت داخل ها در ارتباط با زمين بيشتر دگرشكلي طبيعي سنگ. گويند مي2شود كه به آنها صفحه مي

.افتد صفحات و يا در نزديكي حاشيه صفحات اتفاق مي

هيماليا ـ موقعيت ايران در كمربند آلپ : 2 ـ 2

- است و از رشتهاز شرق تا هيماليا كشيده شده هيماليا از غرب تركيه و اروپا آغاز و ـ كمربند آلپ

- ، موقعيت ساختاري ايران را در رشـته Stocklin (1968). رود شناسي به شمار مي هاي جوان زمين كوه

هاي آلپي آسياي مركزي مورد مطالعه قرار داد و تطابق سـاختاري ايـران و سـاير نـواحي آسـياي كوه

نتيجه فاز كوهزايي كمربند اين .كرد نبيا را هيماليا غربي مناطق و )تركيه و پاكستان افغانستان،( مركزي

رژيم حاكم بر اين كمربند در رونـد . باشد، كه از پالئوزوئيك آغاز و تا كواترنر ادامه يافته است آلپي مي

كمربنـد مـذكور، حاصـل . قرار داده است غربي، ايران را در بر گرفته و آن را تحت تأثير ـ تقريباً شرقي

باشد كه طي مراحل مختلـف كـوهزايي آلپـي وب و اورازيا در شمال مي برخورد دو قاره گندوانا در جن

عظـيم گرديـده هـا و گـسل هاي روراندگيها، خوردگي ايجاد شده و در محل برخورد، باعث ايجاد چين

انـد نمـوده تبـت تقـسيم ــ هيماليـا ــ ايـران و افغانـستان ــ كمربند مذكور را به دو بخش آلپ . است

(Twiss & Moores, 1992). ــ آلـپ كـوهزايي سيـستم بـاختري قـسمت ايـران ـ آلپ كوهزايي كمربند

بدين ترتيب پوسته فالت ايران در مسير گذر آن از غرب به شرق قرار گرفته و . كند هيماليا را ايجاد مي

.)1 ـ 2 شكل( اند ثر شده است، هر چند عوامل ديگري نيز در اين امر سهيم بودهأشديداً مت

1. Plate tectonic

2. Plate

12

هيماليا ـ شناسي ايران در كمربند كوهزايي آلپ ايگاه زمينج : 1 - 2شكل

فالت ايران به صورت يك پوسته ناهمگن است كه حاصل به هم افزوده شدن قطعاتي است كه از

هـاي مختلـف فازهـاي در زمان ) چند صد كيلومتر ( لبه آرام گندوانا جدا و پس از طي مسافت طوالني

اين پوسته ناهمگن، به صـورت يـك پهنـه گرفتـار . اند ه هم پيوسته كوهزايي برخوردي در لبه اورازيا ب

شده در بين صفحات مختلف ليتوسفري قرار داشته و در اثر ادامه فرايند همگرايي، قطعـات گنـدوانا و

.(Breberian, 1981) اوراسيا از چند جهت تحت تأثير يك رژيم تكتونيكي فشاري قرار گرفته است

پهنه خاور ايرانبررسي تكتونيك : 3 ـ 2

هـاي اي را پذيرا شده، يكي از اشـتقاق پهنه مورد نظر كه مراحل تكوين از پوسته اقيانوسي تا قاره

نوع تتيس جوان است، كه بيشتر الگوهاي زمين ساختي كه دگرشكلي و تكامل پوسته ايـران را مـورد

هـاي نـد و در اكثـر تقـسيم بنـدي ا اي به فراينـد تكامـل ايـن ايالـت داشـته اند، اشاره بررسي قرار داده

ساختي ايران زمين، مورد نظر واقع شده است، البته ممكن است اسامي به كـار بـرده شـده و يـا زمين

:هاي گوناگون متفاوت باشد بندي مرزهاي اين ايالت در تقسيم

� Stocklin (1968) اند كردهمعرفي » جبال مكران و شرق ايران « به عنوان راآن.

� Takin (1972) ساخت ورقي، مركز و شرق ايـران را ساختي ايران از ديدگاه زمين با بررسي تكوين زمين

.يك واحد در نظر گرفته است

. ياد كرده است» زون نهبندان ـ خاش «از اين پهنه به عنوان ) 1355( نبوي �

زون «ن نـام هاي رسوبي و ساختماني ايـران، بـراي ايـن زو بندي حوضه در تقسيم ) 1359( نژاد افتخار �

.را انتخاب نموده است» فليش، كمربند حلقه آميزه رنگين

13

� Breberian & King (1981) را بـراي » بلـوچ ــ زون زابل «ساخت ورقي، عنوان بر اساس الگوي زمين

.اند اين پهنه بيان نموده

� Camp & Griffis (1982) و همچنينTirrul et al. (1983) زون زمـين « راحوضه فليشي خاور ايران

.اند نام نهاده» درز سيستان

.نام نهاده است» سيستان ـ لوت «اين پهنه را ) 1372( نوگل سادات �

� Alavi (1991) را براي اين بخش از فالت ايران در نظر گرفت» هاي خاور ايران كوه «نام.

شـناختي و زمين هاي ها و تقسيمات نشأت گرفته از ديدگاه قابل ذكر است كه همه اين نامگذاري

.باشند ورقه اي و مناطق برشي ميساختي در رابطه با الگوهاي بزرگ ناوديس، زمين ساخت زمين

در بخش غربي توسط سيستم گسلي امتدادلغز سيستان ساختاري ايالت) 1383( اعتقاد آقانباتي به

، كـه هريرودجنوبي ـ از طرف شرق نيز با گسل شمالي . شود مي راستگرد نهبندان از پهنه لوت متمايز

به اعتقاد وي مرزهاي . شود افغانستان است، از بلوك افغان جدا مي ـ تقريباً منطبق با مرز سياسي ايران

وي ايالت سـاختاري سيـستان را در بخـش جنـوبي، . شمالي و جنوبي اين پهنه چندان واضح نيستند

اي گسل بـشاگرد بـه داخـل كـشور غربي دانسته و كشيده شدن آن را در راست ـ داراي راستاي شرقي

در بخش شمالي نيز، وارد شدن پهنه سيستان به درون پهنه لوت با يك تمايل . كند پاكستان بيان مي

به اعتقاد وي در ايـن بخـش پهنـه سيـستان . نمايد به سمت غرب به صورت بين انگشتي را عنوان مي

هاي رورانده و گاهاً راستا لغز بخش گسل مرز بين دو پهنه در اين . گيرد غربي به خود مي ـ روند شرقي

هاي تمايل يافته از پهنه سيستان به داخل پهنه رشته كوههاي جنوب بيرجند، يكي از شاخه . باشد مي

موقعيت ايالـت 2 ـ 2 شكل. هاي كلي، مشابه اين ايالت ساختاري است باشد، كه از نظر ويژگي لوت مي

. دهد هاي ساختاري ايران نشان مي ي ليتوسفري و ساير ايالتها ساختاري سيستان را در ارتباط با ورق

هـاي مختلـف و جهت بررسي چگونگي تكامل ايالت ساختاري سيستان الزم است كه به ديـدگاه

:همچنين الگوهاي دگرشكلي كه در رابطه با منطقه شرق ايران عنوان شده است، بپردازيم

Takin (1972) سـاختي ايـران را بـا تئـوري شناسـي و زمـين نهاي زمي براي اولين بار پيچيدگي

وي در اين تئوري مركز و شرق ايران را به عنوان . اي به صورت خيلي ساده توجيه كرد تكتونيك صفحه

هاي شرق و جنوب ايران و كمربندهاي آميـزه رنگـين يك واحد در نظر گرفته و بر جاي گذاري فليش

اقيانوسي دانست كه بقاياي اقيانوس تتـيس قـديمي هاي كوچك در ايران را نتيجه بسته شدن حوضه

به اعتقاد وي ايـن اقيـانوس در . اند آفريقايي گندوانا، اورازيا و هندوستان بوده ـ موجود بين بخش عربي

هاي اقيانوسـي حوضه. اواخر پالئوزوئيك و اوايل مزوزوئيك خرد قاره ايران مركزي را احاطه كرده است

14

ز شدن درياي سرخ و خليج عدن، شروع به بـسته شـدن كـرده و در اوايـل كوچك فوق الذكر در اثر با

. اند ترشيري در اثر حركت هندوستان به طرف غرب بسته شده

هاي آذرين و دگرگوني، تـوالي بر اساس نوع رسوبات و محيط تشكيل آنها، فعاليت ) 1355( نبوي

سـاختي، چگـونگي دگرشـكلي و زمـين اي، وضعيت رسوبي بين دو رويداد، ناپيوستگي زاويه دار ناحيه

در اين تقـسيم بنـدي، پهنـه . كند روندهاي ساختاري، شانزده واحد زمين ساختي در ايران معرفي مي

خاش، در شرق ايران و در شرق بلوك لوت معرفي شده است، كه اين پهنـه از بلـوك لـوت، ـ نهبندان

.شود توسط گسل نهبندان جدا مي

).، ترسيم مجدد (Tirrul et al., 1983 يك عمومي خاورميانهنقشه تكتون : 2 ـ 2شكل

Stocklin (1968) شود و معتقد است كه اين حوضه در امتداد باالآمدگي عمان از زاگرس جدا مي

تكامل اين واحد ساختماني از اواخر كرتاسه شروع شده و در . باشد در واقع دنباله بلوچستان و هند مي

15

هاي آتشفـشاني همـراه بـوده گذاري حجم عظيم رسوبات فليشي و فعاليت جاي طول سنوزوئيك با بر

. هاي اين واحد ساختماني است هاي آتشفشاني در كواترنر نيز از ويژگي فعاليت. است

اي از وضـعيت اي، الگـوي سـاده گيـري از تئـوري تكتونيـك صـفحه بـا بهـره ) 1359( افتخار نژاد

در اين تحليل چنين تصور شـده اسـت كـه حوضـه . ده است ژئوديناميك شرق ايران را به تصوير كشي

فليشي شرق ايران در اثر يك پديده كافتي به وجود آمده است، به طوري كه قبل از كرتاسه بلوك لوت

انـد و كـرده اند و يك بلوك واحد را ايجاد مي با بلوك هيلمند در افغانستان در مجاورت هم قرار داشته

در كرتاسه در اثر پديده . باشد وئيك و اوايل مزوزوئيك در هر دو يكسان ميرسوبات روي قاره اي پالئوز

ريفتي در شرق ايران و غرب افغانستان گودالكافتي، بلوك هلمند از بلوك لوت تفكيك گرديده و يك

در اين حوضه رسوبات اقيانوسي و فليشي كرتاسه باال و اوايل ترشيري به همـراه . به وجود آورده است

گوداللوت، در طول ائوسن در اثر رخداد فرورانش در شرق بلوك . اند هاي ريفتي انباشته شده ولكانيك

پالئوسـن در ـ هاي افزاينده از رسوبات فليشي كرتاسه اقيانوسي ريفتي بسته شده و سبب پيدايش گوه

مِ افيـوليتي در حاشـيه شـرقي بلـوك لـوت گرديـده اسـت رهـر بعبـارت ديگـ . شرق ايران و مخلوط د

انـد هاي افيوليتي در شرق ايران، مظهر بقايايي از پوسته اقيانوسي حوضه ريفتي تصور گرديده رخنمون

هاي عميـق بـاال كه در اثر فرورانش، در حاشيه شرقي خرده قاره لوت ظاهر شده و يا توسط شكستگي

. است آمده

ايي و همچنين نوع پوسته بر اساس وضعيت ساختماني، تاريخ و تحوالت كوهز) 1359( افتخار نژاد

بنـدي وي در تقـسيم . هاي مختلفي تقسيم كـرده اسـت اي و يا اقيانوسي، پوسته ايران را به بخش قاره

گيرد و معتقد است كه در اواخـر ژوراسـيك و در نظر مي » زون فليش «خود، شرق ايران را به صورت

هـايي شـده كـه يجـاد گـودال اوايل كرتاسه تمام ايران تحت اثر كـشش بـوده و ايـن كـشش سـبب ا

هاي عميق تبديل ها به شكاف در اثر ادامه كشش، اين گودال . ها صورت گرفته است رسوبگذاري در آن

هاي آتشفشاني بازيك به همين دليل است كه سنگ . اند ها فوران كرده شده و نهايتاً مواد آذرين در آن

اواخر كرتاسه و اوايل ( كششي به فشارشي پس از تبديل تنش . شوند همراه با رسوبات فليشي يافت مي

اما . اند هاي رسوبي بسته شده آتشفشاني بر سطح زمين قرار گرفته و حوضه ـ ، واحد فليشي )سنوزوئيك

.وي معتقد است كه رسوبگذاري در حوضه رسوبي فليش شرق ايران، تا پالئوژن نيز ادامه داشته است

Berberian & King (1981) ساختي اي، واحدهاي اساسي زمين تكتونيك صفحهبر اساس تئوري

ها را در طي رخدادهاي مهم كوهزايي مـورد بحـث قـرار رسوبي را در ايران معرفي كرده و تكامل آن و

بلـوچ و مكـران را يـك واحـد ــ بندي در شرق و جنوب شرق ايران، پهنه زابـل در اين تقسيم . اند داده

بنـا . ترين واحدهاي سنگي آن مربوط به كرتاسه پسين است رسوبي انگاشته، كه قديمي ـ ساختي زمين

16

هايي ساختي كششي در حدود ژوراسيك، موجب به وجود آمدن شاخه اين نظر، پيدايش رژيم زمين بر

هاي مختلف ايران از جمله شـرق و جنـوب شـرق ايـران شـده اسـت، كـه از اقيانوس تتيس در بخش

در حين حركات . ادامه داشته است ) ماستريشتين( سينهاي اقيانوسي تا كرتاسه پ گسترش اين حوضه

كرتاسه پسين يك توده بزرگ از آميزه افيوليتي در طول حاشيه فعال ايران مركـزي در جنـوب لـوت

گودال در قاعـده نـشيب فعـال دراز گـودال دراز ـ جايگزين شده است، كه ظاهراً در اثر برخورد كمان

حاشيه شرقي لوت، طول در فوق هاي افيوليتي ان مشابه، آميزهدر زم. شرقي اقيانوس زاگرس بوده است

پالئوسن همراه ـ ضخيمي از رسوبات فليشي كرتاسه فوقاني سري يك .اند شده جايگزين مركزي از ايران

يابد، به طوري كه فليش ائوسن در طول هاي شرقي ايران گسترش مي با ولكانيسم زيردريايي در حوضه

اثراتـي از . پوشانند هاي آميزه افيوليتي را مي بلوچ و مكران به طور دگرشيب، ترادف ـ كمربندهاي زابل

همچنين قطعاتي از مواد مـشابه . هاي گرانوديوريتي ائوسن فوقاني در اين پهنه يافت شده است نفوذي

خـورد، كـه ايـن شـواهد بلوچ به چـشم مـي ـ در بولدرهاي كنگلومراي جوانتر، در حوضه فليشي زابل

همزمان . باشد اي مي دهنده بسته شدن حوضه اقيانوسي و فرورانش اين پوسته به زير پوسته قاره ننشا

رسوبگذاري ) اليگوسنـ ائوسن( ـ بلوچ و مكران هاي جنوبي كمربند زابل پسين در بخش آلپ حركات با

هزايي در اين هايي از حركات كو رخساره موالس، همراه با چين خوردگي، برخاستگي و روراندگي نشانه

.باشد ناحيه مي

Berberian (1983) هـاي گرانوديـوريتي ائوسـن ، بر اساس داليل فوق و همچنين وجـود نفـوذي

سلم و حضور مواد قـديمي هاي دگرگوني ده سلم، همراه با سنگ كوه در شمال ده فوقاني و گرانيت شاه

وضه اقيانوسي و فرورانش پوسـته هاي متشكله كنگلومراهاي جوان را شاهدي بر بسته شدن ح در قلوه

هاي سنگ گسترش و )كرتاسه ـ ژوراسيك( دانسته اي قاره پوسته زير به غربي، شيب با نهبندان اقيانوسي

. كنـد هاي نفوذي پالئوژن در پهنه لوت را نشانه ادامه فعاليت فـرورانش معرفـي مـي آتشفشاني و توده

هـاي غان در ائوسـن ميـاني سـبب جـايگزيني آميـزه همچنين به نظر وي برخورد خرده قاره لوت با اف

.درز سيستان با شيب فرورانش به سمت شرق شده است افيوليتي شرق ايران در راستاي زمين

Tirrul et al. (1983) زون جـوش خـورده «اي تحت عنوان هاي جديد در مقاله ، به استناد يافته

دهنـد و نسبت مي ) سنومانين( به كرتاسه باال جدايش بلوك لوت از افغان را » سيستان در شرق ايران

شناسـي و رسـوبات هاي ريفتي و همچنـين مطالعـات فـسيل اين سن را با تعيين سن مطلق ولكانيك

حوضه ريفتي شـرق ايـران، 3ـ 2در اين مدل ژئوديناميكي و با توجه به شكل . نمايند همراه ثابت مي

سرآغاز عمل فـرورانش و بـسته شـدن آن را در غـرب .رسد قبل از كامپانين به شكل تكاملي خود مي

آلكالن پالئوژن در شمال هاي كالك چه حجم زياد سنگ اگر. دهند بلوك افغان به كامپانين نسبت مي

17

ها همـه صورت گرفته، اما رانش ساخت ) بلوك لوت ( لوت باعث تصور شده كه فرورانش به سمت غرب

آثـار ايـن فـرورانش بـه صـورت . باشـد مي) بلوك افغان( نمايانگر شيب فرورانش به سمت شمال شرق

شـود كـه دگرگـوني چنين تـصور مـي . نمايند را معرفي مي» مجموعه رتوك «مخلوط درهمِ افيوليتي

اي بلوك افغان رخساره گلوكوفان شيست، ناشي از فرورانش پوسته اقيانوسي حوضه به زير پوسته قاره

بـر اسـاس . حرارت پايين چنين رخساره دگرگوني ايجـاد شـده اسـت بوده و در اثر فشار زياد و درجه

آلكالن در اين مرحله محصول عمل فرورانش گدازه با تركيب كالك،Camp & Griffis (1982)نظريه

در ماستريشتين عمل فرورانش به طرف غرب حوضه . باشد كه در جزاير قوسي به وجود آمده است مي

در . انـد معرفـي نمـوده » نه « بسته شدن، آثار آن را تحت عنوان مجموعه يابد و بعد از تغيير مكان مي

آلكالن تـشكيل پالئوسن و ائوسن زيرين در اثر ذوب بخشي پوسته اقيانوسي پي سنگ، ماگماي كالك

يابد و در اثـر فـشار بعد از برخورد نه با بلوك لوت، عمل فرورانش در پالئوژن خاتمه مي . گرديده است

. شـود بلوك پايدار لوت و افغان ماگماي آناتكسي از ذوب رسوبات زيرين دريايي حاصل مي وارده از دو

آن شود كه منشاء آلكالن نيز مشاهده ميآلكالن، فعاليت ماگمايي در اين مرحله عالوه بر ماگماي كالك

، عـالوه بـر بـاالخره در طـول نئـوژن . دهند را به جبة بااليي و يا به پوسته اقيانوسي زيرين ارتباط مي

اي بـه شـمار هاي راستالغز عميق، رخـداد عمـده خوردگي شديد در حوضه فليشي، تشكيل گسل چين

هـاي نفـوذي سازند، كه مقداري گدازه و توده هاي آلكالن را بعداً فراهم مي آيد و محل خروج گدازه مي

مِ به طور كلي حوضه فليشي شرق ايران و مجمو . گردد آلكالن نيز مشاهده مي كالك رهـعـه افيـوليتي د

دهند و مكـانيزم تـشكيل آن نيـز جـدا از آن، بخش شرقي و شمال شرقي از حلقه مالنژ را تشكيل مي

بـه عبـارتي متعاقـب . باشـد ها در سراسر گستره آن يكسان مـي هاي ديگر نيست و كليه پديده قسمت

در . شـود ش برقـرار مـي رخداد سيمرين آغازي يك آرامش نسبي از نظر تكتونيكي در سرتاسر اين بخ

اواسط ژوراسيك، اين بخش تحت تأثير حركات كوهزايي قرار گرفته كه شـدت آن در تمـامي منـاطق

وار اي حلقـه توان در باريكه هاي نفوذي وابسته را مي اثرات شديد اين كوهزايي و توده . باشد يكسان نمي

دارد را حلقه دگرشكلي سـيمرين هايي از آن كه در شرق ايران مركزي رخنمون قسمت. مشاهده نمود

شـوند كـه ايـن ها به صورت حلقه وار در ايران مركزي مشاهده مـي در مجاورت آن افيوليت . اند ناميده

.اند مجموعه را آميزه رنگين يا آميزه افيوليتي نام نهاده

18

N°32 ، Tirrul et al., 1983جغرافيايي خورده سيستان در عرض تكامل تكتونيكي زون جوش : 3 ـ 2شكل

)ترسيم مجدد(

Tirrul et al. (1983) دگرريختي پهنه سيستان در كواترنر را معلول حركات برشـي راسـتالغز در

غربي داخـل پهنـه دانـسته، كـه موجـب ـ هاي شرقي راستاي سيستم گسل راستگرد نهبندان و گسله

ام شـده در پهنـه سيـستان در جايي انج بيشترين جابه . اند كشيده شدن واحدهاي آميزه افيوليتي شده

راستاي گسل نهبندان صورت گرفته است، كه انجام حركات برشي در پهنه سيستان موجب چـرخش

ها در لوت و شرق ايران، بر اسـاس پيدايش اين گسله . واحدهاي ساختاري درون اين پهنه گشته است

گردد، بر اساس حظه مي مال 4 ـ 2همانطور كه در شكل . شود تئوري دگرشكلي خط لغزش، توجيه مي

اين نظريه، ادامه حركت ورق عربستان به سمت شمال شرق، موجب اعمال تنش در اين راسـتا بـوده،

شـود، ها ديـده مـي كه با توجه به نيمه پالستيك عمل كردن پهنه لوت و شرق ايران، انطباقي بين آن

از ورق عربـستان هحت اثر واردهاي شرق ايران و پهنه لوت، ممكن است ت بنابراين عامل پيدايش گسل

جنوبي ـ البته الزم به يادآوري است كه فرورانش پوسته اقيانوسي عمان در مكران با روند شمالي . باشد

19

و حركت شمال غربي ورق هندوستان موجب طرح توزيع تـنش و نيـز تغييـر سـازوكار در ايـن ايالـت

.شوند مي

. با تئوري خط لغزشز بزرگ مركز و شرق ايرانهاي امتدادلغ گسلانطباق ـ الف : 4 ـ 2شكل متنـاهي ستيك نيمـه پال ـ اي يك رسانه صلب ميدان خط لغزي كه به وسيله نشانگرهاي صفحه ـ ب

).ترسيم مجدد ، (Tirrul et al., 1983، توليد شده است

ئوتكتونيكي ايالت ساختاري سيستانات مربوط به تكوين ژينظر : 4 ـ 2

بطه با تكوين و پيدايش ايالت ساختاري سيستان چهار نظر متفاوت وجود دارد كه بطور كلي در را

:باشند به شرح ذيل مي

، در اثر باز شدن يك ريفت و باريكه اقيانوسي، پوسته نئوتتيس Stocklin et al. (1965)به اعتقاد

وك لـوت فـرورانش شود و در آغاز همگرايي، اين پوستة اقيانوسي به طرف غرب و به زيـر بلـ ايجاد مي

در اثر اين فرورانش در اواخر كرتاسه در كنار بلوك لوت، لبه فعال و در حاشيه بلـوك افغـان، . كند مي

هاي ترشيري در بخش شمالي بلوك لوت را مربوط به ايـن لبه آرام داريم، لذا حضور فراوان ماگماتيزم

را بـه سيـستان سـاختاري ها، ايالـت آندرز بين زمين پس از برخورد اين دو بلوك، . دانند فرورانش مي

20

توان به اين نكته اشاره داشت كه اگر فـرورانش در قبول كردن يا نكردن اين نظريه مي . آورد وجود مي

بايـد و بـوده غـرب سمت به ساختارها همه شيب بايست مي ،باشد صحيح بلوك افغان به زير بلوك لوت

كـه اينگونـه نيـست و اشـته باشـيم، در صـورتي يك كمربند ولكـانيكي بـه مـوازات پهنـه فـرورانش د

در آذرين هاي ساخت عوض، در و ندارند وجود جنوبي هاي قسمت در و لوت هاي آذرين در بلوك ساخت

حاشـيه فعاليـت فـوق، مطلـب بـر عالوه .يابند مي ادامه سيستان ايالت از باالتر و حتي تا شمالي قسمت

.فرورانش نيست نوع اين با مطابق ها، بلوك

هـاي روند ايجاد اين ايالت، بعد از ايجـاد ريفـت و وجـود نهـشته ، Tirrul et al. (1983)به اعتقاد

تبخيري و آواري همراه با ماگماهاي مرتبط با نازك شدن پوسته، باعث ايجاد پوسته اقيانوسي گرديده

لوك افغان در نظر و در نهايت دچار فرورانش شده است، كه در اينجا فرورانش به سمت شرق و به زير ب

اعتقاد بر اين است كه كمان ولكانيكي مربوط به اين فرورانش در افغانـستان اسـت، در . شود گرفته مي

كمـان نـسبت توان به وجود يـك را نمي در افغانستان هاي ولكانيكي كه اين حضور اندك سنگ صورتي

عـالوه بـر . يك معضل ديگر است ها تا محل فرورانش نيز از طرف ديگر دوري فاصله اين ولكانيك . داد

هاي رو به غرب همراه با ساختارهاي متمايل به شرق، فرورانش رو به غرب را زيـر سـئوال اين، ساخت

.برد مي

از غرب به شرق و اول مدل در غرب، به شرق از فليش، هاي رخساره بايستي فوق نظريات به با توجه

لـذا ايـن . شوند ها در هر دو طرف ديده مي رخساره كه اين در نظريه دوم قطبي شده باشند، در صورتي

در رابطه با دو نظريه فوق ذكر اين نكته حائز اهميت است كه. شود موضوع با اين دو نظريه توجيه نمي

.دوش ريشه شناخته مي هنه ساختاري بيدو نظريه، ايالت ساختاري سيستان بعنوان يك پ در هر

بخش از فالت ايران يك فرورانش دوگانه صورت گرفته است در اين Berberian (1983)به اعتقاد

با اين توجيه ساختهاي دو سويه و همچنين . هاي فعال هستند و حاشيه هر دو بلوك شرق و غرب، لبه

هـاي آلكـالن و كالـك شوند، اما هنوز حضور ولكانيزم هاي فليش توجيه مي ها و رخساره تقارن افيوليت

جم زياد افيوليت مالنژها در درون ايالت ساختاري سيستان با اين نظريه آلكالن ترشيري و همچنين ح

در واقع گسترش فراوان پوسته اقيانوسي در ايـن ناحيـه، بـا ايـن فـرورانش نـسبتاً . قابل توجيه نيست

.كوچك همخواني ندارد

هاي وكبل شدن نزديك با .است فعال افغان، و لوت بلوك بين منطقه تمام )1382( خطيب اعتقاد به

ها كمتر است، افغان و لوت به يكديگر، چون ميزان حركت پوسته اقيانوسي بين دو بلوك، از خود بلوك

فرايند بر اثر برخاستگي، اين آغاز با .شود مي رانده هم روي و شكند مي درز زمين محل در پوستة اقيانوسي

اي در هيچ جاي اين زون ش عمدهكنند و از آنجا كه فروران گيري مي هاي فليش شروع به شكل رخساره

21

شود و به همين دهد، پوسته اقيانوسي گير افتاده بين اين دو بلوك رورانده شده و برخاسته مي رخ نمي

در منطقه همـراه بـا حركـت . شود دليل حجم زيادي از پوسته اقيانوسي در محل برخورد مشاهده مي

گـردد، جاد فضاهاي كششي در منطقه مـي فشارشي، حركت برشي هم وجود دارد و همين امر باعث اي

آلكالن در پهنه حضور ماگماهاي آلكالن و كالك بنابراين هستند، ماگما خروج براي مناسبي هاي محل كه

Iهاي اين ناحيه از نوع مطالعات نشان داده است كه گرانيت. موردنظر به اين طريق توجيه خواهند شد

هاي درجـه بـاال افتند و تا دگرگوني ها مي ون اين شكستگيهايي از پوسته اقيانوسي در قسمت .هستند

فلزي در ايـن ناحيـه نيـز بـه دليـل وجود كانسارهاي هيدروترمال و ذخاير فلزي و غير . روند پيش مي

در اين ايالت دگرگوني فشار باال، در حين بسته شدن حوضه، . باشد فضاهاي ايجاد شده در اثر برش مي

هـاي رانـدگي و هاي ماگمايي و دگرگوني حركتي به مـوازات برگـه توده دگرگوني مجاورتي در حاشيه

دگرگوني اثرهاي فليشي در اين ناحيه تحت رخساره. روند ساختاري ايالت سيستان تشكيل شده است

.اند قرار گرفته) اسليت( درجه پايين