ความหมายและขอบขายของวชาจตวทยา

จตวทยานบวาเปนวทยาศาสตรแขนงหนงซงเรยกวา วทยาศาสตรประยกต (Applied

Psychology) แขนงหนงทไดรบการยอมรบวามบทบาทเกยวของตอมนษยในเกอบทกดาน ไมวาบคคล

นนจะมความรหรอไมมความรทางดานนเลยกตาม จตวทยานนเกยวของกบการดาเนนชวตของคนเรา

ในเกอบทกดาน ไมวาจะเปนดานสวนตว ครอบครว การประกอบสมมาอาชพ การอยรวมกบบคคล

อนๆ เปนตน

วชาจตวทยานนจะมงศกษาเกยวกบทางดานของ พฤตกรรม (Behavior) ของบคคลในทกแงมม

เพอใหเกดความเขาใจ ความร และสามารถนาไปประยกตใชเพอแกปญหาในดานตาง ๆ ทเกดขนได

อยางเหมาะสมและมประสทธภาพ จนเกดความสข ความสาเรจ และมความสขไดในสงคม

ทงนแลว คนโดยสวนใหญเมอไดยนคาวา “จตวทยา” มกจะรสกวาเปนสงทยาก ไมนาศกษา

คนควา แตความจรงแลวนน วชาจตวทยาเปนวชาททาใหเกดการพฒนาในดานความคดและการ

แสดงออก หรอ บคลกภาพ (Personality) ทด ทเหมาะสม และเกดการยอมรบในสงคมอกดวย

มจานวนไมนอยทเขาใจวาจตวทยานนเปนศาสตรทศกษาเกยวกบเรองลกลบของจต วญญาณ

ไสยศาสตร หรอการอานจตใจของมนษย ซงจากความเขาใจขางตนทาใหเกดความรสก 2 ประการ คอ

1. พยายามทจะศกษาจตวทยาเพอทอยากมความสามารถในการเดาใจหรออานใจผอนได และ

2. เกดความหวาดระแวงในตวบคคลทเรยนจตวทยาวา จะสามารถอานใจวาตนมความรสกนกคดอยาง

ไร ทงนอาจเนองมาจากรากศพทของคาวา Psychology กเปนได

ความหมายของจตวทยา

จตวทยาตรงกบภาษาองกฤษวา Psychology ซงมรากศพทมาจากภาษากรก 2 คา ไดแก Psyche +

Logos

Psyche ในภาษากรกหมายถง Mind or Soul นนคอ วญญาณ หรอจต

Logos หมายถง Science of Study นนคอ วชาการและการศกษาหาความร

ดงนน เมอศพททงสองมารวมกนจนกลายเปน Psychology จงหมายความถง วชาทศกษา

เกยวกบวญญาณ (A study of the soul) ทงนเนองจากสมยกรกโบราณนนถอวาเปนยคเรมแรกของ

การศกษาทางจตวทยา ซงนกปรชญาสมยนนไดพยายามคนควาถงความสาคญและความมอทธพลของ

วญญาณ (Soul) ตอการกระทาของมนษย

แตทงนวญญาณเปนสงทไมมตวตน ไมสามารถพสจนใหเหนจรงได ดงนนในปลายศตวรรษท

19 นกปรชญารนใหมจงเปลยนแนวทางในการศกษาคนความาเปนศกษาถง พฤตกรรม (Behavior) โดย

ใหความสาคญเฉพาะประสบการณ

นอกจากนนแลว ในยคนยงไดใหความสาคญของกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยการนา

ระเบยบวธ การตาง ๆ ทางวทยาศาสตรมาใชในการศกษาหาคาตอบเกยวกบพฤตกรรมทแสดงออก

ทงหลาย อกดวย ตงแตนนเปนตนมา จตวทยาจงไดรบการยอมรบวาเปนวทยาศาสตรประยกตแขนง

หนง ดงนน ในปจจบนความหมายของจตวทยานนจงหมายความวา

จตวทยาเปนวชาทมงศกษาพฤตกรรม และกระบวนการทางสมองของมนษยและสตว โดยใช

ระเบยบวธการศกษาทางวทยาศาสตร

คาวา พฤตกรรม (Behavior) หมายถง การกระทาหรอการแสดงออกตาง ๆ ทางรางกาย โดย

สามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. พฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) หมายถง พฤตกรรมหรอการกระทาทปรากฏออกมาให

สงเกตเหนได รบรได ใชเครองมอตรวจสอบได โดยแบงออกไดอก 2 ลกษณะ ไดแก

1) แบบโมลาร (molar) เปนพฤตกรรมภายนอกทสามารถสงเกตเหนไดดวยตาเปลา เชน การยน

การเดน การนง การนอน ฯลฯ

2) แบบโมเลควลาร (molecular) เปนพฤตกรรมภายนอกทจะรบรได โดยอาศยเครองมอทาง

วทยาศาสตรตรวจสอบเพยงอยางเดยว เชน ความดนเลอด คลนสมอง คลนหวใจ การเตนของชพจร

เปนตน

2. พฤตกรรมภายใน (Covert Behavior) หรอ กระบวนการทางจต (mental process) หมายถง

พฤตกรรมทไมสามารถสงเกตเหนไดดวยตา หรอไมสามารถใชเครองมอตรวจสอบไดโดยตรง เชน

ความรสก อารมณ ความจา การคด การวเคราะหหาเหตผล ประสบการณ ฯลฯ

ทงพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายในตางมความสมพนธเกยวของกน นนคอ พฤตกรรม

ภายในเปนตวกาหนดการแสดงออกของพฤตกรรมภายนอก เชน ถาพฤตกรรมภายในไมมความสข ม

แตความเศราหมอง กจะแสดงออกทางสหนา แววตา ทาทาง เปนตน

ดงนน การทจะเขาใจบคคลใดบคคลหนงนนจะทาความเขาใจถงอารมณ ความรสก

ประสบการณ ฯลฯ ใหชดเจนเพยงอยางเดยวกไมได แตจะตองสงเกตศกษาพฤตกรรมภายนอกทแสดง

ออกมาดวยเชนกน นกจตวทยาเชอวาพฤตกรรมทก ๆ อยางนนยอมมเหตแหงพฤตกรรม และสาเหตแค

เพยงประการเดยวกสามารถจาแนกออกมาเปนพฤตกรรมไดหลากหลายรปแบบ เชนเดยวกบ

พฤตกรรมรปแบบเดยว กอาจจะมาจากหลากหลายสาเหตไดเชนกน

ความเปนมาของจตวทยา

จตวทยาเปนวชาทมการศกษาคนควาตงแตยคสมยกรกโบราณเมอราว 384-322 กอน

ครสตกาล โดยนกปรชญาคนสาคญ อาท เพลโต (Plato) และอรสโตเตล (Aristotel) ไดพยายามทา

ความเขาใจและอธบายเกยวกบธรรมชาตการแสดงออกของมนษย ซงแมวาจะมความคดเหนทขดแยง

กนบาง แตโดยสวนใหญแลวมความเชอทตรงกน นนคอ มนษยมองคประกอบสาคญ 2 สวน ไดแก

รางกาย (Body) และวญญาณ (Soul) โดยทองคประกอบทางวญญาณจะมอทธพลทสามารถควบคม

องคประกอบทางรางกาย

ดงนน การทจะเขาใจในมนษยไดนนจะตองทาความเขาใจกบวญญาณหรอสามารถอธบาย

วญญาณไดชดเจนเสยกอน แตถงกระนน ในยคกรกโบราณไดมการอธบายถงวญญาณในแนวทางของ

ปรชญาเสยมากกวาในแงของวทยาศาสตร โดยคาตอบทปรากฏออกมาเกยวกบวญญาณนนมการ

ประสานระหวางเหตผลทางความคดกบความเชอทางศาสนาในขณะนน ดวยวธการเชนนเอง ทาให

คาอธบายทออกมานนมความไมแนนอน และเกดความหลากหลายไมชดเจน ซงในปจจบนวธการเชนน

ถกเรยกวา อารมแชร (Armchair method) เพราะเปนวธการหาคาตอบแบบนงอยกบท ไมมการ

คนควาทดลอง หรอพสจนในเชงวทยาศาสตรใหสามารถเหนไดจรง

แตจากแนวคดทางปรชญาดงกลาวทาใหในระยะหลงเกดแนวคดทางจตวทยาซงสามารถแบง

ไดเปน 2 ลกษณะ ไดแก

1. แนวคดทมรากฐานเนนทางปรชญา

เมอยคสมยไดเขามาสความเจรญแหงวทยาศาสตร วธการคนควาหาคาอธบายเกยวกบวญญาณ

จงไดนากระบวนการทางวทยาศาสตรเขามาเกยวของ แตกไมสามารถหาคาอธบายไดกระจางชด ดงนน

ในยคหลงน นกจตวทยาจงหนมาใหความสนใจเกยวกบ จต (Mind) แทน และทฤษฎทเชอวาจตเปนสวน

สาคญในการควบคมพฤตกรรมมนษย เรยกวา Animism ดงเชน จอหน ลอค (John Lock) นกปรชญาชาว

องกฤษทไดพยายามศกษาคนควาเกยวกบจต โดยอธบายวา จต คอความรตว (Conscious) จต ของมนษย

แตแรกเรมบรสทธเหมอนผาขาว แตสงแวดลอมเปนผลใหจตของมนษยเปลยนแปลงไป เหมอนกบการ

แตมสลงบนผาขาวนน

คาอธบายดงกลาวแสดงใหเหนวา ลอคใหความสาคญกบประสบการณของบคคลทไดรบจาก

สงแวดลอมวา มบทบาทตอพฤตกรรมของบคคล แตอยางไรกตาม คาอธบายดงกลาวกไมสามารถพสจน

ใหเหนไดตามกระบวนการทางวทยาศาสตร

2. แนวคดทมรากฐานเนนทางวทยาศาสตร

กระทงในชวงปลายศตวรรษท 19 เปนตนมา วงการทางวทยาศาสตรไดมความเจรญกาวหนา

อยางรวดเรว โดยมผลใหนกจตวทยาในยคใหมเปลยนแนวทางการศกษาจากจตใจ (Mind) มาเปน

การศกษาพฤตกรรม (Behavior) ซงสามารถพสจนใหเหนไดจรง นอกจากนยงสามารถนาวธการทาง

วทยาศาสตรเขามาเกยวของในการอธบายไดชดเจนดวย โดยบคคลทมบทบาทความสาคญตอการ

เปลยนแปลงในครงน คอ วลเฮลม แมกซ วนต (Wilhelm Max Wundt) นกจตวทยาชาวเยอรมนผกอตง

กลมจตวทยาแนวทฤษฎโครงสรางของจต (Structuralism) โดยไดจดตงหองทดลองทางจตวทยาเมอป

ค.ศ. 1879 ในประเทศเยอรมน ทาใหวงการจตวทยาเรมมการทดลองตามวธการทางวทยาศาสตรเปน

ครงแรกในโลก แตวนตมงเนนทจะศกษาพฤตกรรมภายใน ตลอดจนวธการทนามาศกษาคนควายงม

ขอบกพรอง จงยงไมไดรบการยอมรบเทาทควร

วงการจตวทยาไดรบการยอมรบอยางแทจรง เมอ จอหน บ.วตสน (John B.Watson)

นกจตวทยาชาวอเมรกน ผตงกลมพฤตกรรมนยม (Bahaviorism) ไดมงศกษาเฉพาะพฤตกรรมท

สามารถสงเกตไดหรอพฤตกรรมภายนอก ผลงานการศกษาของวตสนนเอง ทาใหจตวทยาไดรบการ

ยอมรบในวงการวทยาศาสตรวาเปนวทยาศาสตรทางพฤตกรรม หรอ พฤตกรรมศาสตร (Behavior

Science) จนถงปจจบน

จากประวตความเปนมาของวชาจตวทยาตงแตระยะแรกเรมจนถงปจจบนนน จะเหนไดวา

จตวทยามการพฒนาการเพงขนตามลาดบ ซงสามารถสรปพฒนาการของวงการจตวทยาไดเปน 4

ระยะ ไดแก

ระยะท 1 Science of Soul เปน ระยะทมนษยมความเชอเรองวญญาณ การศกษาจะมงไปทางวญญาณ

แตเพยงประการเดยว โดยมความเชอวาวญญาณมอานาจเหนอกวารางกาย สามารถสงการใหรางกาย

กระทาสงตาง ๆ

ระยะท 2 Science of Mind ระยะนนกปรชญาไดหนมาศกษาจตวทยาโดยเนนไปทางจต แตยงใชแนวคด

ทางปรชญาเปนหลกในการอธบาย

ระยะท 3 Science of Consciousness เปนระยะทอยในราวศตวรรษท 19 ซงไดนาวธการทาง

วทยาศาสตรมาใชในการศกษาอธบาย แตยงเนนทพฤตกรรมภายใน โดยปญหาของการศกษาอยท

วธการทางวทยาศาสตรทนามาศกษายงไมเปนทยอมรบกน

ระยะท 4 Science of Behavior ระยะของพฒนาการในขนนถอวาเปนการศกษาจตวทยาโดยใชวธการ

ทางวทยา ศาสตรอยางแมจรง เพราะเนนการศกษาไปทพฤตกรรมภายนอกทสามารถสงเกตเหนและ

พสจนได และไดรบการยอมรบวาจตวทยาเปน วทยาศาสตรประยกตแขนงหนง

จดมงหมายของจตวทยา

จตวทยาเปนวชาทจดอยในกลมพฤตกรรมศาสตร โดยมจดมงหมายดงตอไปน

1. เพอใหผศกษาเขาใจพฤตกรรม (Understanding Behavior) ของบคคล ไมวาจะเปนพฤตกรรม

ภายนอก กระบวนการทางจต (Mental Process) ทเกดขนภายใน อนจะทาใหสามารถเขาใจตนเองและ

ผอนไดอยางถองแทยงขน

2. เพอใหผศกษาสามารถอธบายพฤตกรรม (Explanation Behavior) ทงหลายทเกดขนได พฤตกรรม

ทงหลายทงปวงทเกดขนนนตางมเหตจงใจในการแสดงพฤตกรรมทงสน ดงนนนกจตวทยาจะใชวธการ

ทางวทยาศาสตรในการคนหาคาตอบ เพออธบายถงปจจยทเปนสาเหตสาคญแหงพฤตกรรมท

แสดงออกนน ๆ

3. เพอใหผศกษาสามารถทานายพฤตกรรม (Prediction Behavior) ซงการทานายนนหมายถงการ

คาดคะเนผลทควรจะเกดขนจากสาเหตตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

4. เพอใหผศกษาสามารถควบคมพฤตกรรม (Control Behavior) ทไมพงประสงคใหลดลงหรอหมดไป

โดยในขณะเดยวกนนนกจะตองสามารถเสรมสรางพฤตกรรมทพงประสงคใหเกดขนใหมดวย

5. เพอใหผศกษานาความรไปประยกตใช (Application) ในการแกปญหาตาง ๆ โดยไมวาจะเปนปญหาท

เกดขนกบตนเอง และ/หรอสงคมไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

ขอบขายของจตวทยา

ปจจบนนน จตวทยาไดแตกแขนงออกไปเปนหลากหลายสาขา โดยจะเนนศกษาพฤตกรรมใน

แงมมทแตกตางกนออกไป โดยขนอยกบวาจดมงหมายของแตละสาขานนเปนไปในทศทางใด ซง

สามารถจาแนกขอบขายของจตวทยาได 2 ประเภท ไดแก

1. ขอบขายพนฐาน (Basic Fields)

1) จตวทยาทวไป (General or Pure Psychology) เปนจตวทยาทมงศกษาถงกฎเกณฑ ทฤษฎ

พนฐานทางจตวทยา ซงเกยวของกบพฤตกรรมโดยทว ๆ ไปของมนษย เปนการปพนฐานทางจตวทยา

2) จตวทยาการทดลอง (Experimental Psychology) เปนการศกษาถงกระบวนการตาง ๆ ของ

สงมชวตในสภาพการณดานตาง ๆ เชน การเรยนร การลม การจา โดยใชวธการทดลองเปนหลกสาคญ

ในการศกษาคนควา และนาผลทไดจากการทดลองไปสรางเปนทฤษฎและเกณฑเพอประยกตใน

วชาการแขนงตาง ๆ

3) จตวทยาเชงสรรวทยา (Physiological Psychology) เปนการศกษาเกยวกบรางกายของมนษย

ซงเปนองคประกอบพนฐานในการกอเกดการแสดงออกทางพฤตกรรม เนนถงโครงสรางหนาทการ

ทางานของอวยวะทมสวนเกยวพนกบการเกดพฤตกรรมโดยเฉพาะ

4) จตวทยาสงคม (Social Psychology) มงศกษาเกยวกบบทบาท ความสมพนธ และพฤตกรรม

การแสดงออกของบคคลในสงคม โดยเนนไปทการสารวจมตมหาชน ทศนคต คานยม รวมไปถง

วฒนธรรมของแตละสงคม เพอสรปเปนเกณฑสาหรบอธบายพฤตกรรมของสงคมแตละสงคม

5) จตวทยาพฒนาการ (Developmental Psychology or Genetic Psychology) เปนการศกษาท

มงเนนถงพฒนาการของมนษยตงแตเรมปฏสนธ ตลอดจนอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมทมผล

ตอพฤตกรรมตาง ๆ เชน อารมณ สตปญญา เปนตน

2. ขอบขายประยกต (Applied Fields)

1) จตวทยาการศกษา (Educational Psychology) มงศกษาเกยวกบการประยกตทฤษฎเพอใชใน

การศกษา พฒนาการเรยนการสอน เนนใหเกดความรอยางแทจรงตามปรชญาทางการศกษา

2) จตวทยาคลนก (Clinical Psychology) มงศกษาเหตแหงความ ผดปกตทางพฤตกรรม เพอหา

แนวทางในการบาบดรกษาในดานตาง ๆ เชน อารมณ พฤตกรรม อาการปวยทางจตใจ ตลอดจนการ

ปองกนและสงเสรมสขภาพจตดวย

3) จตวทยาการใหคาปรกษา (Counseling Psychology) มงศกษาถงเทคนคและวธการตาง ๆ

เพอชวยใหบคคลทประสบปญหาทางอารมณและจตใจไดเขาใจและเหนแนวทางใน การเลอกแกปญหา

ดวยตนเองได

4) จตวทยาอตสาหกรรม (Industrial Psychology) มงศกษาเกยวกบพฤตกรรมการทางานใน

งานประเภทอตสาหกรรม ในแงของ ประสทธภาพในการทางาน ผลของสงแวดลอมทกระทบตอคนงาน

การสรางขวญและการจงใจ

การคดเลอกบคคล ตลอดจนการประเมนการทางานในสถานประกอบการทงหลาย เพอคนหา

กระบวนการททาใหเกดประสทธภาพสงสดในงานอตสาหกรรม

5) จตวทยาเปรยบเทยบ (Comparative Psychology) มงศกษาความเหมอนและแตกตางของ

พฤตกรรมการแสดงออกของสงมชวตทงหลาย

นอกจากน ในขอบขายของจตวทยาประยกตนนยงมอกมากมาย เชน จตวทยา ชมชน

(Community Psychology) จตวทยาบคลกภาพ (Personality Psychology) จตวทยาบาบด (Therapy

Psychology) จตวทยาวศวกรรม (Engineering Psychology) จตวทยาการกฬา (Sport Psychology) เปน

ตน

กลมแนวคดทางจตวทยา

แนวความคดของนกจตวทยาในกลมตาง ๆ

แนวความคดแรกเรมของผศกษาจตวทยานนเรมมาจากแนว ความคดทางปรชญาเปนแกน แต

ตอมาเมอระยะผานไปจนถงชวงปลายศตวรรษท 19 จตวทยาไดมการเปลยนแนวทางการศกษามาเปน

การใชกระบวนการทางวทยาศาสตร มากขน จงทาใหวชาจตวทยานนมความกาวหนาอยางรวดเรว จน

ทาใหเกดแนวความคดทางจตวทยาทหลากหลายตาง ๆ กนออกไป ซงในแตละกลมนนมแนวความคดท

มแตกตางกนในประเดนหลก 3 ประเดน คอ

1. สงทสนใจศกษาหรอจดมงหมายในการศกษาคนควาแตกตางกน เนองจากความเชอและ

ความเขาใจของแตละบคคลแตกตางกน

2. วธการในการศกษาคนควาแตกตางกน

3. ยดทฤษฎหรอหลกเกณฑในการอธบายพฤตกรรมของมนษยแตกตางกน

ดวยเหตแหงความตางทง 3 ประเดนหลกนเองจงทาใหสามารถแบงกลมแนวความคดทาง

จตวทยาได ดงน

1. กลมโครงสรางของจต (Structuralism) หรอกลมโครงสรางนยม

จตวทยาในกลมนนบวาเปนกลมบกเบกวงการจตวทยาใหเปนทยอมรบวาเปนศาสตรแขนงหนง

ของวทยาศาสตร ผกอตงคอ

วลเฮลม แมกซ วนต (Wilhelm Max Wundt) ผกอตงกลมโครงสรางนยม โดยการศกษาสวน

ใหญจะเนนไปทางดานจกษสมผส (Vision) ปฏกรยาตอบสนอง (Reaction time) ตอสงเรา ความสนใจ

และความจา เปนตน

กลมโครงสรางของจตไดรบอทธพลแนวคดทกลาววา สสารทกชนดจะประกอบขนมาจาก

สวนยอย ๆ ตงแตสวนทเลกทสดจนถงสวนทใหญทสด ดงนนจตของคนเรากนาจะสามารถแยกเปน

สวนประกอบยอย ๆ ไดเชนกน ซงเราเรยกสวนประกอบยอย ๆ เหลานนวาจตธาต (Mental elements)

แตทงนจตธาตกยงสามารถแยกยอยไดอก 3 สวน ไดแก จตธาตสมผส (Sensation) จตธาตรสก

(Felling) และจตธาตจนตนาการ (Imagination) เมอใดกตามทการทางานของจตธาตทงสามดาเนนไปใน

สภาพแวดลอมทเหมาะสม จะเรยกการทางานของสามจตธาตนวา จตผสม ซงจตผสมนเองจะ

กอใหเกดเปนความคด (Thinking) อารมณ (Emotion) ความจา (Memory) การหาเหตผล (Reasoning)

ฯลฯ ซงกคอพฤตกรรมภายในนนเอง

วธการหลกทกลมโครงสรางของจตใชในการศกษาคนควานนคอ การตรวจสอบจตตนเอง

(Introspections) โดยกลมนเชอวาตนเองเทานนทสามารถรเรองภายในจตใจของตนเองไดดทสด โดย

ผานการบรรยายความคด อารมณ และสงทจดจาไวภายในออกมาโดยไมบดเบอน

2. กลมหนาทของจต (Functionalism)

ผนาของกลมนคอ จอหน ดวอ (John Dewey) และวลเลยม เจมส (William James) ซงกอตงขน

เมอป ค.ศ. 1900 ซงนกจตวทยากลมนใหความสนใจทจะศกษาเกยวกบพฤตกรรมภายในเชนเดยวกบ

กลมโครงสรางของจต แตตางกนตรงทนกจตวทยากลมนใหความสาคญกบหนาทของจตและ

กระบวนการทสงผลตอการแสดงออกของบคคล โดยแนวความคดของกลมนไดรบอทธพลจากทฤษฎ

ววฒนาการ (Theory of Evoluation) ของชารล ดารวน (Charles Darwin)

ทอธบายถงความสามารถในการปรบสภาพรางกายของสงมชวตเพอใหสามารถดารงอยไดใน

สภาพแวดลอมทคงอยหรอเปลยนไป ดงนน มนษยซงเปนสงมชวตชนดหนงกยอมทจะพยายามปรบตว

เขาหาสงแวดลอม ซงเปนผลจากกระบวนการทางานของจตนนเอง แตทงนดวอไดใหควาสาคญกบสวน

ของประสบการณ (Experience) ทเกดจากการเรยนร ซงตางกบเจมสทไดใหความสาคญในสวนของ

สญชาตญาณ (Instinct) มากกวา

วธการในการศกษาคนควาของกลมหนาทของจตนกยงใชการตรวจสอบจตตนเองควบคไปกบ

การสงเกตเชนเดยวกนกบกลมโครงสรางของจต

3. กลมพฤตกรรมนยม (Behaviorism)

กลมของแนวความคดนไดรบความนยมอยางกวางขวางและมบทบาทสาคยอยางมากตอวงการ

จตวทยาในสหรฐอเมรกา

ผนาในกลมแนวคดนคอ จอหน บ . วตสน (John B. Watson) ซงเปนศษยของวลเลยม เจมส มา

กอน แตมแนวคดทแตกตางจากเจมสในเรองของวธการศกษาพฤตกรรมซงใชการตรวจสอบจตตนเอง

เนองจากมความโนมเอยงทจะแทรกความรสกสวนตวและมอคตเอนเอยงไปทางหนงทางใดไดงานตาม

ความรสกของผถกศกษา (Subjective)

โดยทงนวตสนไดเสนอใหศกษาเนนไปยงพฤตกรรมภายนอกทสามารถสงเกตเหนไดเทานน

เพราะเขาเชอวาพฤตกรรมทแสดงออกมานนเกดมาจากการตอบสนอง (Response) ตอสงเรา

(Stimulus) โดยทงนเขาไดรบอทธพลของแนวคดมาจากการทดลองการวางเงอนไขแบบคลาสสคของ อ

แวน พ.พาฟลอฟ (Ivan P. Pavlov)

ดงนน เขาจงสนใจทจะศกษาถงความสมพนธระหวางสงเรากบการตอบสนองเพราะเชอวาจะ

สามารถอธบายพฤตกรรมไดชดเจนกวาและมความเปนวทยาศาสตรมากกวา จนกระทงวงการ

จตวทยานนไดยกยองใหวตสนเปนบดาแหงจตวทยายดใหม หรอบดาแหงพฤตกรรมศาสตรในเวลา

ตอมา

วธการศกษาโดยสวนใหญจะนยมใชการทดลอง (Experimentation) รวมกบการสงเกตอยางม

แบบแผน (Formal Observation) แลวบนทกผลอยางละเอยดชดเจน โดยจะตองไมนาความรสกสวนตว

เขาไปเกยวของ โดยการศกษาของกลมพฤตกรรมนยมมสาระสาคญ ดงน

1) การสรางและเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลนนทาไดโดยวธการวางเงอนไข

(Conditioning) ดงเชน การทดลองของ พาฟลอฟ

2) พฤตกรรมสวนใหญของบคคลทแสดงออกมานนเกดจากการวางเงอนไขมากกวาพฤตกรรม

ทแสดงออกตามธรรมชาต

3) การศกษาพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรของมนษยและสตวมความใกลเคยงกน แตการ

ทดลองกบสตวจะกระทาไดงายกวา แตทงนกยงอนมานมาอธบายพฤตกรรมการเรยนรของมนษยได

4. กลมจตวเคราะห (Psychoanalysis)

เปนอกกลมจตวทยาทมบทบาทและความสาคญตอวงการจตวทยา ผกอตงกลมน คอ ซกมนด

ฟรอยด (Sigmund Freud) โดยทงนทฤษฎทเกดขนสวนใหญจะไดมาจากประสบการณในการรกษาคนไข

โรคจตในคลนกของเขานนเอง

ความคดหลกของฟรอยดนนเชอวา จตมลกษณะเปนพลงงานทเรยกวา พลงงานจต (Psychic

Energy) ซงมอยอยางจากดและคงท ไมมทางทาลายหรอสรางขนมาไดใหม แตมการพฒนาและ

เปลยนแปลงไดตลอดเวลา ทงนฟรอยดไดวเคราะหจตของมนษยออกเปน 3 ระดบ ไดแก

1) จตสานก (Conscious) เปนจตทมสตตลอดเวลา แสดงออกไปอยางรตวตามเหตผลและเปนทยอมรบ

ในสงคม

2) จตกงสานก (Pre-conscious or Subconscious) เปนจตทยงอยในระดบทรตวเชนกน เพยงแตถก

ควบคมไมใหแสดงพฤตกรรมออกมา แตกสามารถแสดงออกได เพยงแตบางพฤตกรรมสงคมอาจไม

ยอมรบ

3) จตใตสานก (Unconscious) จตระดบเปนทสะสมสงตาง ๆ ซงเปนความตองการทแทจรงของมนษยไว

มากมาย แตถกกระบวนการทางจตเกบกดไวในจตสวนลก ซงถามองเผน ๆ อาจเหมอนกบสงทถกลม

ไปแลว แตแทจรงยงคงอยในรปของตะกอนจตใจ ซงสามารถจะฟงขนมาเมอขาดการควบคม โดยอาจ

เผยในรปของความฝน การละเมอ หรอเผลอพดออกมาโดยไมตงใจ

ตามทฤษฎของฟรอยด เชอวาพฤตกรรมตาง ๆ ของมนษยทแสดงออกมานนสบเนองมาจาก

การทางานของพลงงานทางจต 3 สวน ทอยภายในจตทง 3 ระดบ โดยถาพลงงานทงสามสามารถ

ทางานประสานไดอยางกลมกลนแลว พฤตกรรมทบคคลผนนแสดงออกจะเปนปกต เปนผมสขภาพจต

ทด แตในทางตรงกนขาม หากพลงงานทางจตทง 3 ไมประนประนอมกน บคคลผนนจะเกดพฤตกรรมท

ไมพงประสงค ซงกอใหเกดปญหากบสขภาพจตของบคคลผนนได พลงงานทางจตทง 3 สวนทกลาวมา

นน ไดแก

1) อด (Id) คอ สวนของความอยาก ความตองการ จดวาเปนสญชาตญาณพนฐานของมนษยทตดตวมา

แตเกด เปนพลงงานทผลกดนใหเกดการตอบสนองความตองการโดยไมคานงถงเหตผลใด ๆ ทงสน จด

อยในสวนของจตใตสานก

2) อโก (Ego) เปนพลงงานสวนประนประนอมระหวางอด (Id) กบ ซเปอรอโก (Super Ego) เพอใหมการ

แสดงพฤตกรรมทตองการใหตอบสนองออกมาตามสภาพทสงคมยอมรบได หรอเหมาะสมกบสภาพ

สงคมนน ๆ ตามหลกแหงความเปนจรง (Reality Principle) เทากบวาอโกเปนตวบรหารจตใหเกดความ

สมดล คลายกบกรรมการหามทพระหวางอดกบซเปอรอโก ซง อโกนนจะอยในสวนของจตสานกทรตว

ตลอดเวลา

3) ซเปอรอโก (Super Ego) เปนพลงงานทางจตซงกอตวขนมาจากการเรยนรระเบยบ กตกา กฎเกณฑ

ศลธรรมของสงคม เปนสวนของคณธรรมในแตละบคคล ขนอยกบการอบรมเลยงดและการขดเกลา

จากสงคมในระดบตาง ๆ ทบคคลนนเตบโตมา เปรยบเสมอนเปนสงททาตามหลกอดมคต (Ideal

Principle) ทพงปรารถนาของสงคม

โดยทวไปแลวในแตละสถานการณ พลงงานทงสามจะเกดความขดแยงกนอยเสมอ โดยทงนอด

จะพยายามผลกดนใหอโกตอบสนองความตองการของตน แตซเปอรอโกจะคอบเตอนใหอโกตระหนก

วาทกระทานนถกหรอผด อกทงยงชวยดงไมใหอโกตกอยภายใตอทธพลของอดในทก ๆ เรอง ดงนน อ

โกจะทาการทคลอยตามพลงของอดหรอซเปอรอโก ขนอยกบวาในสถานการณนนฝายใดมพลงงานท

เขมแขงกวา ตวอยางเชน เมอเขาสอบโดยไมไดอานหนงสอ อดเกดความกลววาจะสอบตก จงพยายาม

เกลยกลอมอโกใหลอกคาตอบเขาหอง ขณะเดยวกนซเปอรอโกกจะพยายามใชเหตผลตาง ๆ เพอหาม

ไมใหทจรตการสอบ ทายสดนนขนอยกบวาพลงใดจะมความเขมแขงมากกวากน เปนตน แตในบาง

สถานการณทมความขดแยงอยางมาก อโกจะพยายามประนประนอมสถานการณเพอลดความขดแยง

นน ๆ ลง ดวยการใชวธการปรบตวทเรยกวา กลวธานในการปองกนตนเอง (Defense Mechanism)

เพอตอบสนองความตองการของทงสองฝาย ซงมผลใหเกดความรสกผอนคลายไดชวขณะ ซง

รายละเอยดอยในเรอง การปรบตว

ดงทกลาวมาแลวขางตนวาทฤษฎของกลมจตวเคราะหนน สวนใหญไดมาจากการรกษาผปวย

ทางจต ซงฟรอยดจะใชวธการระบายความรสกภายในอยางอสระ (Free Association) วธนจะใหผปวย

นอนอยในทาทสบายทสดและในบรรยากาศทผอนคลายแบบเปนกนเอง จากนนผปวยจงคอย ๆ เลา

เรองราวของตนเองทตดคางอยในใจออกมา เทาทตองการ ผรกษาจะนาขอมลทงหมดมาวเคราะหเพอ

หาสาเหตแหงพฤตกรรมทเปนปญหาตอไป ดวยเหตนทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยดจงนาไปใช

ประโยชนกบการพฒนาบคลกภาพและบาบดรกษาผปวยทางจตเปนสวนใหญ

5. กลมจตวทยาเกสตลต (Gestalt Psychology)

เปนกลมจตวทยาทไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในเรองของวงการจตวทยา

การศกษา กลมเกสตลตไดกอตงขนทประเทศเยอรมนราวป ค . ศ . 1912 ซงใกลเคยงกบการกาเนด

ของกลมพฤตกรรมนยม นกจตวทยากลมนประกอบไปดวยคณาจารยจากมหาวทยาลยเบอรลน โดย

การนาของ แมกซ เวอรไธเมอร (Max Wertheimer)

เกสตลต (Gestalt) เปนภาษาเยอรมน ในระยะแรก ๆ แปลวารปราง (Form or Pattern) แตใน

ปจจบนไดเปลยนความหมายวา สวนรวมหรอสวนประกอบทงหมด (Wholeness) ดวยเหตท

แนวความคดของกลมนเนนความสาคญกบการศกษาพฤตกรรมโดยสวนรวม ไมใชสวนปลกยอย

เนองจากบคคลจะแสดงพฤตกรรมนน ๆ ออกมายอมมาจากคณสมบตโดยรวมของบคคลผนนไมไดเกด

มาจากคณสมบตดานใดดานหนงเพยงดานเดยว ถงแมจะเปนสงเราสงเดยวกนแตการตอบสนองกจะ

แตกตางกน ทงนขนอยกบตวแปรตาง ๆ ทเปนคณสมบตโดยรวมของบคคลทมการเปลยนแปลงได

ตลอดเวลา

กลมเกสตลตมความเหนวา การเรยนร (Learning) ไมใชผลลพธของความสมพนธระหวางสง

เรา (Stimulus) กบการตอบสนอง (Response) เชน กลมพฤตกรรมนยม แตทงนการเรยนรเปน การรบร

และ แปลความหมายของสถานการณหรอสงเราทเปนสวนรวมทงหมด โดยอาศยประสบการณเดม

เปนเครองแปล นอกจากนนยงพบวา การหยงเหน (Insight) เปนปจจยสาคญอกประการหนงทเกดขน

จากการรบรและประสบการณทงหลายทสงสมกนไว ดงนนทฤษฎของกลมเกสตลตจงใหความสาคญ

กบปจจย 2 ประการ ไดแก การรบรและการหยงเหน

1) การรบร (Perception) เปนการแปลผลโดยอาศยประสบการณเดมทแตละบคคลไดประสบมาชวย

ในการแปลความหมายทเกดจากการรบสมผสนน ๆ เหตนเอง จงเปนผลใหสงเราหนงสงสามารถทาให

เกดการรบรทแตกตางกนไป ขนอยกบวาบคคลผนนมประสบการณอยางไร

2) การหยงเหน (Insight) โดยทวไปเมอบคคลเกดปญหาและสามารถแกไขไดโดยลลวงแลว กจะม

แนวโนมทบคคลนนจะใชวธการแกปญหาเดมมาใชแกปญหาทคลายคลงกนอก แตในกรณทเปนปญหา

ใหม แลวสามารถคนพบวธแกไขปญหาอยางฉบพลน ลกษณะเชนนเราเรยกวา การหยงเหน ซง

จะตองใชประสบการณสงสมไวมากพอสมควร จนสามารถประยกตใชวธการแกปญหาทผาน ๆ มาเพอ

แกปญหาใหมได

จะเหนไดวา กลมเกสตลตเนนความสาคญไปทประสบการณวามความสาคญตอการรบรและ

การหยงเหนของบคคล ซงจะเปนสวนสาคญในการแสดงพฤตกรรมของแตละคนออกมา โดยวธการ

ศกษาของกลมนจะใชวธการทดลองเปนสวนมาก

6. กลมมนษยนยม (Humanism)

เปนกลมทไดรบการยมรบอกกลมหนงในวงการศกษาและการใหคาปรกษา นกจตวทยาในกลม

นทสาคญ ไดแก อมบราฮม เอช. มาสโลว (Abraham H. Maslow) คารล อาร. โรเจอร (Carl R. Rogers)

และอารเธอร โคมบ (Arther Combs) ซงแนวคดพนฐานเนนในเรองธรรมชาตของมนษย ดงน

1) มนษยเปนสงทมชวตจตใจ มความตองการ และความสามารถทแตกตางกน ไมสามารถทจะ

กาหนดใหเปนอะไรกไดตามใจของบคคลอนปรารถนา ซงมความแตกตางจากความคดเหนของกลม

พฤตกรรมนยม

2) มนษยตางพยายามทจะคนหาตนเองและทาความเขาใจตนเอง (Self-Actualization) รวมทงยอมรบใน

ศกยภาพของตนเอง

3) มนษยจะเกดการพฒนาถงขนสงสดของความเปนมนษยทสมบรณ ตอเมอสามารถเขาใจตนเองและ

ยอมรบผอนได

4) มนษยแตละคนควรมโอกาสในการเลอกกระทาสงทตนตองการ และมสทธแสวงหาประสบการณ

ตามความตองการของตนเอง เพราะมนษยมความตองการพฒนาตนเองอยแลว และสามารถตดสนใจ

ทตะเลอกทางสาหรบการแกปญหาใหกบตนเองได รวมถงพรอมทจะรบผดชอบตอสงทจะเกดขนกบ

ตนเองดวย

5) ความสาคญของวธการแสวงหาความร ขอเทจจรง และประสบการณตาง ๆ มนาหนกมากกวาตว

ความรและขอเทจจรง เนองจากสงเหลานนสามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา

จากแนวความคดทฤษฎทางจตวทยาของนกจตวทยาทกลาวมาแลวขางตน จะเหนวา ในแตละ

กลมจะมทงความคลายคลงและความแตกตางกน ดงนน ผศกษาจตวทยาจงไมควรทจะยดแนวคดใด

แนวคดหนงเปนกฎเกณฑตายตว แตควรทจะทาการศกษาถงแนวคดทฤษฎตาง ๆ เพอนาไปประยกตใช

ในการดาเนนชวตรวมกบผอนในสงคมไดอยางเหมาะสมและมความสข

พนฐานทางชววทยาของพฤตกรรม

องคประกอบทางพนธกรรม

และพฒนาการกบพฤตกรรมมนษย

การศกษาและทาความเขาใจในธรรมชาตของมนษยนน เปนเรองสาคญของวงการจตวทยา

ดวยเหตทวาธรรมชาตของมนษยทกคนจะเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาทดารงชวตอย การศกษา

พฒนาการของมนษยนอกจากจะทาใหเขาใจวามนษยมจดเรมตนของการเปลยนแปลงอยางไร และใน

แตละชวงวยนนมนษยมการเปลยนแปลงในแตละดานอยางไรบาง เพอทจะไดมการสงเสรมพฒนาการ

ของบคคลในแตละวยไดอยางเหมาะสม แตลดความขดแยงทจะเกดขนในบคคลแตละสงคมและแตละ

วยไดเปนอยางด

ความหมายของพฒนาการ

พฒนาการ (Development) ในความหมายทใชกนโดยทวไป หมายถง ความเจรญงอกงามและ

การเปลยนแปลงไปในทางทดขน แตในทางดานจตวทยาแลว หมายถง การเปลยนแปลงในดานตาง ๆ

ทงในดานโครงราง (Structure) และแบบแผน (Pattern) ของรางกายทกสวนอยางมขนตอนและเปน

ระเบยบแบบแผน นบแตเรมปฏสนธจนกระทงเสยชวต ซงเปนการเปลยนแปลงในเชง คณภาพ (Quality)

เพอใหบคคลนนพรอมจะแสดงความสามารถในการกระทากจกรรมใหม ๆ ทเหมาะสมกบวย จาก

ความหมายขางตน ทาใหเหนถงแบบแผนของการเปลยนแปลงทางพฒนาการอย 4 ประการ ไดแก

1. การเปลยนแปลงทางขนาด (Change in Size) เชน ดานรางกาย สวนสง

2. การเปลยนแปลงทางดานสดสวน (Change in Proportion) เชน สดสวนของเพศชายและเพศหญงใน

วยรน

3. ลกษณะเดมหายไป (Disappearance of Old Features) เชน การหลดของฟนนานม การคลาน

4. ลกษณะใหมเกดขน (Acquisition of New Features) เชน การขนของฟนแท สมองเกดการเรยนรมาก

ขน

ในการทพฒนาการของคนจะสมบรณไดนน จาเปนตองอาศยปจจยสาคญทมอทธพลตอ

พฒนาการของบคคล 3 ประการ ไดแก

1. การเจรญเตบโต (Growth) การเจรญเตบโต หมายถง การเปลยนแปลงโครงสรางทางรางกายทม

ความเกยวของกบ ขนาด นาหนก สวนสง กระดก กลามเนอ รปราง ซงเปนการเปลยนแปลงในเชงของ

ปรมาณ เชน สวนสงทเพมขน การปรากฏสดสวนวยสาวของเดกหญง เปนตน

การทบคคลจะเกดพฒนาใด ๆ ไดนนจาเปนตองอาศยการเจรญเตบโตของรางกายเปนพนฐาน

จงจะสามารถแสดงการกระทาในกจกรรมใหมได เชน การทเดกจะเดนไดนน จาเปนตองมกระดกและ

กลามเนอทแขงแรงสมบรณเสยกอน เปนตน

2. วฒภาวะ (Maturation) วฒภาวะ หมายถง การเจรญเตบโตของโครงสรางทางรางกายอยางเปน

ลาดบขนตามธรรมชาตจนถงจดสงสด มผลใหเกดความพรอมทจะประกอบกจกรรมไดเหมาะสมกบวย

เปนสภาวะทเกดขนเองตามธรรมชาต ไมใชการเรยนรหรอประสบการณ

กลาวไดวา เมอการเจรญเตบโตของรางกายถงพรอมซงความสมบรณ จงทาใหเกดวฒภาวะท

จะแสดงพฒนาการทเหมาะสมกบวย ซงพฒนาการดานตาง ๆ ของบคคลนนจะเกดขนไดตองอาศยวฒ

ภาวะทงสน

3. การเรยนร (Learning) การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงพฤตกรรมอยางคอนขางถาวร อน

เนองมาจากการฝกฝน ฝกหด หรอประสบการณเดมทมอย พฤตกรรมนน ๆ จะมความเชยวชาญ

ชานาญมากขนเทาไรนน ขนอยกบการฝกฝนหรอประสบการณทผานมา นนคอ การเรยนรม

ความสมพนธไปพรอมกบการเจรญเตบโตและวฒภาวะของบคคล ตวอยางเชน ในการพฒนาการ

ทางการเดนของเดกนน แรกเรมขาของเดกตองมความแขงแรง นนคอการเจรญเตบโตของรางกายเมอ

ถงขดสดจนบรรลถงวฒภาวะพรอมทจะเดน เมอเดกเรมเดนครงแรก ๆ ปรากฏวาเดกเดนไดไมดนก

เพราะเดกยงขาดประสบการณในการเรยนรวธการเดน ตอเมอเขาไดรบการฝกฝนบอยครงจนเกด

ประสบการณในการเดนมากขน เดกจงสามารถเดนไดอยางคลองแคลว เปนตน จงกลาวไดวา การ

เรยนรเปนปจจยสาคญประการหนงททาใหพฒนาการของบคคลเกดความสมบรณยงขน

สรปไดวา พฒนาการของบคคลไมวาดานใดกตาม จะเกดประสทธภาพอยางแมจรงไดนน ตอง

ประกอบไปดวยการเจรญเตบโต วฒภาวะทสมบรณ และตองมการเรยนรอยางตอเนองอกดวย

หลกของพฒนาการ Principle of Development

อารโนลด จเซลล ไดสรปหลกของพฒนาการของมนษย ไดดงน

1. พฒนาการของมนษยมทศทาง (Principle of Directions)

ธรรมชาตไดกาหนดทศทางของพฒนาการของมนษย ซงสามารถแบงไดเปน 2 ทศทาง ไดแก

1) ทศทางจากสวนบนลงสสวนกลาง (Cephalocaudal Law) เปนการพฒนาในแนวดง โดยยด

ศรษะเปนอวยวะหลก คอ อวยวะใดทอยใกลศรษะมากทสด บคคลกจะสามารถควบคมการทางานของ

อวยวะสวนนนไดกอนอวยวะอน ๆ ดงนนเดกจงขยบศรษะไดกอนสวนอนๆ

2) ทศทางจากสวนใกลไปสสวนไกล (Proximodistal Law) เปนการพฒนาในแนวขวาง โดยยด

ลาตวเปนอวยวะหลก คออวยวะใดกตามทอยใกลรางกายมากทสดจะสามารถควบคมไดกอนสวนอน ๆ

ดงนนเดกจงขยบรางกายไดกอนสวนอน ๆ

2. พฒนาการของมนษยมลกษณะตอเนอง (Principle of Continuity)

พฒนาการใดดานใดกตามตองอาศยระยะเวลาและความตอเนองอยางคอยเปนคอยไป ไมใช

เกดไดโดยฉบพลนทนททนใด โดยเรมพฒนาการตงแตวยเดก และพฒนาการถงขดสดในวยผใหญ และ

เสอมลงเมอถงวยชราตามลาดบ ซงเปนกระบวนการทตอเนองตามลาดบ และนาความเปลยนแปลงมา

สรางกาย

3. พฒนาการของมนษยเปนไปตามลาดบขน (Principle of Developmental Sequence)

พฒนาการของสงตาง ๆ ทงหลายตางกมแบบแผนเฉพาะของตน เมอพฒนาการมลกษณะ

ตอเนอง ดงนนจงไมสามารถทจะขามขนได และเปนไปตามลาดบขนตอนตามธรรมชาต ตวอยางเชน

เดกจะเรมพฒนาการจากหงาย คลา คบ คลาน นง ยน เดน และวง เปนตน

4. พฒนาการของมนษยตองอาศยวฒภาวะและการเรยนร (Principle of Maturation and Learning)

พฒนาการของบคคลทงหลายตองมรางกายทสมบรณและถงพรอมดวยวฒภาวะ แลวจงตอง

อาศยประสบการณจากการเรยนร พฒนาการทงหลายจงสามารถเกดความสมบรณได ฌอง เพยเจต

(Jean Piaget) ไดกลาววา เราไมมทางแยกวฒภาวะกบการเรยนรออกจากนไดโดยเดดขาด วฒภาวะนน

เปนความพยายามขนตนของสงมชวตในการจดระบบเพอเตรยมใหไดมาซงประสบการณตาง ๆ อนยง

ประโยชนใหกบตนเอง สวนการเรยนรเปนการเพมความชานาญใหกบประสบการณนน ๆ

5. พฒนาการของมนษยแตละบคคลมอตราแตกตางกน (Principle of Individual Growth Rate)

ดวยวฒภาวะเปนปจจยตอการเกดพฒนาการของมนษย ดงนนชวงชวตของแตละบคคลนนจะม

ความถงพรอมซงวฒภาวะแตกตางกน เชน ในเดกหญงจะถงวฒภาวะของความเปนสาวเรวกวาการถง

วฒภาวะความเปนหนมของเดกชาย เปนตน ดวยเหตน จงทาใหพฒนาการของบคคลนนมอตราทไมเทา

เทยมกน จากหลกของพฒนาการดงกลาวขางตน สามารถสรปลกษณะเดนของพฒนาการได ดงน

1. พฒนาการเปนไปตามแบบฉบบของตวเอง

2. พฒนาการไมวาดานใดกตามจะเรมจากสวนใหญไปหาสวนยอย ๆ

3. พฒนาการทงหลายเปนสงทตอเนองกนไป

4. อตราพฒนาการของบคคลจะแตกตางกนไป

5. คณลกษณะตาง ๆ ของพฒนาการจะมความสมพนธกน

6. พฒนาการเปนสงทสามารถทานายได

7. พฤตกรรมทมองแลววาเปนปญหา แทจรงอาจเปนเพยงพฤตกรรมปกตตามลกษณะของ

พฒนาการ

ทฤษฎพฒนาการTheories of Development

การศกษาทาความเขาใจพฒนาการของมนษยไดอยางชดเจนนน ผศกษาควรมความรในเรอง

ของแนวคดทฤษฎพฒนาการขนพนฐานเสยกอน ซงทฤษฎทสาคญ ไดแก

1. พฒนาการความตองการทางเพศและบคลกภาพของฟรอยด (Freud’s Psychosexual and

Personality Development)

2. ทฤษฎพฒนาการทางสงคมของอรกสน (Erikson’s Psychosocial Theory)

3. ทฤษฎพฒนาการทางเชาวนปญญาของเพยเจต (Piaget’s Cognitive Develpoment Theory)

4. ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคหลเบรก (Kohlberg’s Moral Development)

พฒนาการความตองการทางเพศและบคลกภาพของฟรอยด (Freud’s Psychosexual and

Personality Development)

ซกมนด ฟรอยด (Simund Freud) ผนากลมจตวเคราะหไดเสนอแนวคดทฤษฎทางพฒนาการไว

วา พฒนาการความตองการทางเพศและบคลกภาพของบคคล ตองอาศยการพฒนาทตอเนองอยาง

เปนลาดบขนจนกลายเปนบคลกภาพทถาวรในทสด ซง ฟรอยดไดใหความสาคญกบ ชวงระยะวกฤต

(Crisis Period) นนคอชวงระยะแรกเกดถงหาป ดวยเหตทวาเดกทกคนเกดมาพรอมความตองการใน

การแสวงหาความสขและความพงพอใจ (Pleasure Principle) ใหกบตนเอง ฟรอยดไดเสนอแนวคดวา

คนเราจะมบรเวณทตองการใหสนองตอบทเรยกวา อโรจเนยส (Erogenous zone) ซงบรเวณทวานจะ

เคลอนยายไปเรอย ๆ ตามการเปลยนแปลงของอาย ถาบรเวณอโรจเนยสไปหยดอยตรงทใดแลว ไมได

รบการสนองตอบทพงพอใจ จะเกดการตดตรงหรอชะงกงน (Fixation) ซงทาใหมผลตอการพฒนา

บคลกภาพของบคคลผนนไปตามบรเวณทเกดการตดตรง ซงฟรอยดไดกาหนดบรเวณทอโรจเนยส

เคลอนทไปตามอายไว 5 ระยะ ดงน

1) ระยะปาก (Oral Stage)

มชวงอายตงแตแรกเกดถง 1 ป เปนระยะทปากไวตอการตอบสนองความสข นนคอบรเวณอโร

จเนยสอยทปาก เดกจงใชปากเพอสรางความพงพอใจ เชน กด ดด อม ทาเสยงตาง ๆ หากเดกถก

ขดขวางในการตอบสนองดวยปาก เชน การถกบงคบใหหยานมเรวเกนไป หรอตองรองเปนระยะ

เวลานานจงจะไดดดนม เปนตน จะทาใหเกดการตดตรงกบระยะปาก สงผลใหแสดงพฤตกรรมชดเชย

ใหกบตนเองเมอเขาสวยรนและวยผใหญ เชน ตดบหร การพดมาก ชอบนนทา รบประทานของจบจบ

กดเลบ เปนตน

2) ระยะทวาร (Anal Stage)

มชวงอายตงแต 2-3 ป เปนระยะทบรเวณอโรจเนยสยายไปอยบรเวณชองทวาร เดกจงมความ

พงพอใจในการขบถาย การฝกฝนการขบถายควรเปนไปดวยความออนโยน คอยเปนคอยไป อยาใช

วธการขมข บงคบ หรอลงโทษเพอใหขบถายตรงเวลา มฉะนนจะเกดการตดตรงจนสงผลถงบคลกภาพ

เมอโตขน เชน ชอบสะสมของ ตระหน หวงของ ชอบนงตดอยกบทเปนระยะเวลานาน ๆ เจาระเบยบ ยา

คดยาทาเรองความสะอาด ตอตานระเบยบกฎเกณฑ ไมยอมใคร เปนตน

3) ระยะอวยวะเพศ (Phallic Stage)

อยในชวงอาย 3-5 ป เปนระยะทฟรอยดใหความสาคญมากทสด ในระยะนชวงบรเวณอโรจ

เนยสยายบรเวณมาอยทอวยวะเพศ ดงนนเดกจงพงพอใจทจะสมผสอวยวะเพศของตนเอง ไมวาจะเปน

การซกถามและใหความสนใจเกยวกบอวยวะเพศ หากผใหญไมเขาใจและดดาวากลาวเดก รวมทงขมข

จนทาใหเดกเกดความกลวจนถงขนตดตรงในระยะน จะทาใหเดกเกดความแปรปรวนทางเพศในวย

ผใหญได

ฟรอยดยงไดอธบายเพมเตมในระยะนอกดวยวา ในระยะนเดกจะเกดสงทเรยกวา ปม

(Complex) ในจตใจของเขา ซงเปนผลมาจากความรสกผกพนตอพอหรอแมทเปนเพศตรงขามกบตนเอง

โดยเดกชายจะเกด ปมออดปส (Oedipus Complex) คอเดกจะเกดความรสกหวงแม รกแม และอยาก

เปนเจาของแมแตเพยงผเดยว ในขณะเดยวกนกรสกไมพอใจพอ เพราะแมแสดงความรกความเอาใจใส

ตอพอ เดกจะเหนพอเปนคแขง แตเมอไมสามารถเอาชนะพอไดจงเลยนแบบพอ เพราะเขาใจวาการ

เลยนแบบอยางจากพอจะทาใหแมรกตนได ในทานองเดยวกนเดกหญงจะเกด ปมอเลกตรา (Electra

Complex) ซงจะคลายกบปมออดปสในเดกชาย แตจะเปลยนเปนรกพอ และอจฉาแม จนเลยนแบบแม

เพอใหพอเกดความรกในตนเองบาง แตเมอพนระยะอวยวะเพศไปแลว ลกษณะพฤตกรรมของปมทง

สองนจะหายไปเอง

ดงนน ชวงอวยวะเพศนจงถอวาเปนจงหวะสาคญในการสรางแบบอยางทดใหกบเดก โดยการ

สรางบคลกภาพของความเปนชายและหญงทเหมาะสม มฉะนนอาจเกดพฤตกรรมเบยงเบนทางเพศ

(Homosexual) ไดตอนเตบโตขน

4) ระยะสงบ หรอระยะแฝง (Latency Stage)

อยชวงอายระหวาง 6-12 ป ระยะนเดกจะไดรบอทธพลทางสงคมและพฒนาการทาง

สตปญญา เปนระยะของการหาบทบาททเหมาะสมใหกบตนเอง เดกจะสนใจสงแวดลอมทางสงคมและ

บทบาททางเพศของตนเอง แตสามารถสะกดกลนความตองการทางเพศทเกดขนไวภายในจตใตสานก

โดยเบนความสนใจไปเรองอน เชน การเลนกฬา การอยกลมเดยวกบเพอนเพศเดยวกน เปนตน

5) ระยะสนใจเพศตรงขาม หรอระยะวนรน (Genital Stage)

อยในชวงอายตงแต 12 ปขนไป โดยในระยะนความตองการทางเพศทถกเกบกดไวในจตใต

สานกจะปรากฏขนอกครง หากเดกสามารถผานระยะอวยวะเพศไดอยางราบรน เดกจะแสดงบทบาท

ความเปนเพศทตรงกบเพศของตนเอง (Heterosexual) ไดอยางเหมาะสม ตองการสรางความสมพนธ

กบเพศตรงขาม รวมทงเขารวมกจกรรมทางสงคมตาง ๆ เพอพฒนาความเปนผใหญในเวลาตอไป

ทฤษฎพฒนาการทางสงคมของอรกสน (Erikson’s Psychosocial Theory)

อรก เอช. อรกสน (Erik H. Erikson) เปนลกศษยทเคยรวมงานกบฟรอยด ดงนนจงมสวนไมนอย

ทไดรบอทธพลจากแนวคดของฟรอยด แตตางกนทอรกสนเนนความสาคญไปยงปจจยทางสงคม

วฒนธรรม และสงแวดลอมทางจตใจมากกวา นอกจากนน พฒนาการของบคคลมการเกดขนอย

ตลอดเวลาตงแตเกดไปจนถงเสยชวต ไมใชแคเพยง 5 ระยะแรกแบบฟรอยด ลาดบขนแหง

พฒนาการของอรกสนจงแบงได 8 ขนตอน ดงน

1) ขนความไววางใจและไมไววางใจ (Trust VS Mistrust)

อยในชวงแรกเกดถง 1 ป อรกสนใหความสาคญมาก เพราะเปนพนฐานในการพฒนาทางสงคม

ตอไปเดกในวยนตองไดรบความเอาใจใสจากคนใกลชด เนองจากไมสามารถชวยเหลอตนเองได เมอ

เตบโตขนเดกจะเกดความไววางใจสงคม เหนความสาคญในการพงพากนและกน แตหากตรงกนขาม

เดกจะรสกไมวางใจสงคม ทางสงคม ในแงราย หลกหนสงคม

2) ขนของความเปนตวของตวเองกบความไมมนใจในตวเอง (Autonomy VS Doubt)

อยในชวงอาย 2-3 ป เปนระยะทกลามเนอของเดกแขงแรงมากขน และอวยวะตาง ๆ มการ

ประสานงานกนดขน จงเปนชวงระยะทเดกแสดงออกทางกจกรรมหลาย ๆ อยางใหเหน พอแมควรให

อสระกบเดกในการทากจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง ใหเดกชวยเหลอตวเองใหมากทสด แตกตองคอยดแล

ใหคาแนะนาวาพฤตกรรมใดทสงคมยอมรบและไมยอมรบ เดกจะเกดการกลาแสดงออกและเชอมนใน

ตนเอง มความเปนตวของตวเอง ในทางตรงขาม หากเดกไมไดรบการเอาใจใส เดกจะเกดความลงเล

สงสย ไมมนใจในสงทตวเองกระทาลงไป

3) ขนความคดรเรมกบความรสกผด (Initiative VS Guilt)

อยในชวงอาย 3-5 ป เดกในวยนสามารถสรางจนตนาการของตนขนมาไดและมความคดรเรม

เปนของตนเอง การเลนของเดกในวยนจงมความสาคญ เนองจากเดกใชของเลนทงหลายแทน

จนตนาการ เดกในวยนตองการความมอสระโดยไมตองพงพาผใหญ มการเลยนแบบพฤตกรรมของ

ผใหญทใกลชดตน ซงคลายคลงกบชวงระยะปม ออดปสและปมอเลกตราของฟรอยด หากพอแม

สงเสรมการทากจกรรมของเดกและยอมรบผลงานของเดกแลว เดกจะเกดความกลาแสดงออกและ

ความคดรเรมใหม ๆ ซงพอและแมควรเปนแบบอยางทดใหกบเดกดวย ในทางตรงกนขามแลว หากเดก

ถกขดขวางหรอถกตอกยาในความผดพลาดทไดกระลงไป เดกจะเกดความรสกผดและไมกลาคด

สรางสรรคอะไรใหม ๆ ดวยตนเอง บคคลทมบทบาทในวยนไดแก บคคลในครอบครวและเพอนวย

เดยวกน

4) ขนความขยนหมนเพยรกบมปมดอย (Industry VS Inferiority)

อยในชวงอาย 6-11 ป การทอรกสนใชคาวา Industry เพราะในวยนเปนวยทไมอยนง มการ

เคลอนไหวเคลอนทตลอดเวลา ทาสงทตนอยากทา และภมใจในความสาเรจของผลงานทเกดจาก

ตนเอง ดงนนผใหญจงควรใหกาลงใจและชแนะใหเดกสามารถบรรลผลสาเรจตามความมงหวงของเขา

เดกจะเชอความเชอมนในความสามารถของตนและมทศนคตทดตอตนเอง ในทางกลบกน ถาขาด

ผใหญคอยแนะนา หรอมการตงความคาดหวงในตวเดกสงเกนไป เดกจะรสกวาตวเองตาตอย เปนผไร

ความสามารถ จนอาจกอใหเกดปมดอย (Inferiority) ได บคคลทมความสาคญตอการสงเสรม

พฒนาการนไดแก พอแม ครอาจารย และเพอน

5) ขนรจกตนเองกบไมรจกตนเอง (Identity VS Role Confusion)

อยในชวง 12-18 ป ซงเปนระยะวยรน ขนนถอวาเปนขนวกฤตมากทสด เพราะเปนชวงหวเลยว

หวตอระหวางความเปนเดกและผใหญ ถาไมสามารถลลวงไปดวยดจะทาใหเดกกลายเปนคนทม

บคลกภาพสบสนในตนเอง และเตบโตเปนผใหญทบคลกภาพไมมนคงในอนาคต เดกจะละบทบาทของ

เดกและเรมเขาสบทบาทผใหญ เดกจะแสวงหาตวเองเพอใหรจกตนเองในแงมมตาง ๆ หากเดกผานขน

นได เดกจะเกดความจงรกภกดตออดมคต กลมบคคล ศาสนา วฒนธรรม ซงชวยในการคลายความ

สบสนในตนเองจนสามารถผานพนวกฤตของวยนไปดวยด

6) ขนความคนเคยผกพนกบการแยกตนเองหรออางวาง (Intimacy VS Isolation)

ระยะนอยในวยผใหญตอนตน เปนวยทบคคลเรมรจกตนเอง คนพบตนเอง รจกวางแผนชวต

และพรอมทจะสรางความสมพนธกบเพศตรงขามในฐานะของเพอนสนท ถอวาเปนวยแหงการแตงงาน

พฒนาการในดานนเปนไปไดดเพยงใดขนอยกบความเชอมนในตนเอง และความสาเรจของการผาน

พฒนาการในระยะแรก ๆ ถาบคคลสามารถผานระยะนไดจะทาใหเกดความไวเนอเชอใจ เหนคณคาใน

ตนเอง และใหความนบถอซงกนและกน เปนพนฐานในการสรางพฒนาการทางความรก แตหากเปน

ในทางตรงกนขาม บคคลนนจะเกดอปสรรคในการสรางความสมพนธกบบคคลอน กลายเปนคน

อางวาง วาเหว จนกลายเปนคนรกตนเองและไมสามารถแสดงความรกตอผอนได (Nacissism)

7) ขนหวงชนรนหลงกบคดถงแตตนเอง (Generativity VS Stagnation) หรอขนความเปนพอแมกบขน

ความหยดนง (Parenta lVS Stagnation)

ขนนอยในชวงผใหญตอนกลางหรอวยกลางคน เปนวยแหงความเปนพอแมทแทจรง จะตอง

แสดงความรบผดชอบแบบผใหญอยางสมบรณ มความมมานะทจะสรางความมนคงใหกบครอบครว

อบรมสงสอนบตรหลานใหเปนคนดและประสบความสาเรจในชวต หากบคคลประสบความลมเหลว

ขากพฒนาการขนตน ๆ บคคลจะรสกวาตนเองไมมความสามารถ เกดปมดอย ไมคดถงคนอนนอกจาก

ตวเอง

8) ขนความรสกมนคงทางใจกบทอแทสนหวง (Integrity VS Despair) หรอขนบคลกภาพทสมบรณและ

ไมสมบรณ

เปนระยะขนปลายของชวต ในขนนจงเปนขนรวมของพฒนาทผานมาทง 7 ขน ถาบคคลทอยใน

ปจจบนยอมรบกบตนเองไดวาชวตทผานมาตนประสบความสาเรจและความสข และสามารถทาหนาท

ของตนไดอยางสมบรณแลว จะทาใหเกดการยอมรบสภาพของตนเองทเกดขนในปจจบนได ในทาง

ตรงกนขาม หากบคคลมปญหาในพฒนาการทผานมา และสะสมปญหาไปจนถงขนท 8 จะทาใหรสกไม

พอใจตอสภาพชวตทผานมา รสกวาตนเองไมมคณคา บคคลนนจะเตมไปดวยความผดหวงและทอแท

กบปจจบน และไมยอมรบกบความตายทกาลงจะมาถง

ทฤษฎพฒนาการทางสงคมทง 8 ขนของอรกสนเนนในเรองของความตอเนองในพฒนาการแต

ละขน ตงแตแรกเรมจนถงเสยชวต ดงนนการทบคคลจะแสดงออกในรปใดนน ขนกบความสาเรจใน

พฒนาการแตละขนวามมากนอยเพยงใดนนเอง

ทฤษฎพฒนาการทางเชาวนปญญาของเพยเจต (Piaget’s Cognitive Develpoment Theory)

ฌอง เพยเจต (Jean Piaget) นกจตวทยาชาวสวตเซอรแลนด ไดเสนอแนวคดเกยวกบ

พฒนาการทางเชาวนปญญา โดยเขาพบวาเดกทกคนเกดมาพรอมทจะมปฏสมพนธกบสงแวดลอม

ตลอดเวลา และกอใหเกดพฒนาการทางเชาวนปญญาขน ซงมกระบวนการสาคญ 2 อยางคอ การดด

ซม (Assimilation) และ การปรบความแตกตาง (Accommodation) ซงกระบวนการดดซมจะเกดขนกอน

คอ เมอเดกปะทะสมพนธกบสงใดกจะดดซมภาพ หรอเหตการณตาง ๆ ตามประสบการณทเคยประสบ

และแสดงพฤตกรรมตอสภาวะแวดลอมใหม ๆ ดงทเคยมประสบการณ เพราะคดวาสงใหมนนเปนสวน

หนงของประสบการณเดม สวนกระบวนการปรบความแตกตางเปนความสามารถในการปรบตวเขากบ

สภาวะแวดลอมใหม ๆ หรอเปลยนความคดเดมใหสอดคลองกบสภาวะแวดลอมใหม

สาหรบพฒนาการทางเชาวนปญญาของเพยเจตนนสามารถแบงขนตอนทงสน 4 ลาดบขน

ไดแก

ระยะท 1 ขนของการใชประสาทสมผสและกลามเนอ (Sensory – Motor Operation or Reflexive)

อยในชวงอายแรกเกดถง 2 ป เดกจะพฒนาการแกปญหาโดยไมตองใชภาษาเปนสอ เปนชวง

เรมตนทจะเรยนรในการปรบตวเขากบสงแวดลอม ถามการใชประสาทสมผสมากเทาไรกจะชวยพฒนา

เชาวนปญญาไดมากขนดวย โดยทวไปเดกจะรบรสงทเปนรปธรรมไดเทานน

ระยะท 2 ขนเตรยมความคดทมเหตผล หรอการคดกอนปฏบตการ (Preoperation or Preconceptural

Stage or Concret Thinking Operations)

อยในชวงอาย 2-7 ป พฒนาการเชาวปญญาของเดกวยนเนนไปทการเรยนร และเรมม

พฒนาการทางภาษาดขนดวย โดยสามารถพดไดเปนประโยค มการสรางคาไดมากขน แตเดกยงไม

สามารถใชสตปญญาคดไดอยางเตมท โดยลกษณะสาคญ ๆ ของวยน มดงน

1. เดกเรมเขาใจภาษาไดดขน

2. มพฤตกรรมเลยนแบบผใหญ

3. มความตงใจทละอยาง (Centration) จงเกดความคลาดเคลอนจากความเปนจรงได เชนในกลอง

มลกปดไมสขาว 20 ลก และสนาตาล 7 ลก เมอถามลกปดในกลองมสอะไรมากทสด เดกจะตอบวาส

ขาว แตเมอถามตอไปวา ระหวางลกปดไมสขาวกบลกปดไมทงหมด อะไรมมากกวากนเดกจะยงคงตอบ

วาสขาวอย แทนทจะตอบวาเปนลกปดไมทงหมด เพราะเดกยงไมเขาใจวาลกปดสขาวเปนสวนหนงของ

ลกปดไมทงหมด

4. ยดตนเองเปนศนยกลาง (Ego Centrism)

5. ยงไมสามารถแกปญหาการเรยงลาดบได (Seriation) เชน เรยงลาดบตวเลข หรอเปรยบเทยบ

ความสนยาวและนอกจากนยงไมสามารถเขาใจการคดยอนกลบไปมา (Reversibility) ได เชน 1+1 = 2

แลว 2-1 = 0

6. ไมเขาใจเรองเกยวกบความคงสภาพปรมาณของสสาร (Conservation) เนองจากใหความสาคญ

จากรปราง (Status) เทานน ไมใชการเปลยนแปลงเปนรปอน (Transformation)

เพอแสดงใหเหนถงขอสรปขางตน เพยเจตจงไดทาการทดลองโดยใชแกวทบรจนาทมขนาดและ

ความสงเทากนสองใบ ใสนาใหมระดบพอด เดกจะตอบวาแกวมนาเทากน แตเมอนาแกวใบหนงมาเท

นาใสในแกวทรงสงและเลกกวา ทาใหนาในระดบแกวใหมมความสงมากกวาอกใบหนง เดกจะตอบวา

นาในแกวใหมมปรมาณมากกวา นนคด เดกไมสามารถเขาใจเหตผลของหลกการคงสภาพของสสารทม

ปรมาณเทากน แมเปลยนรปทรง หรอจากการทดลองอกครงเพอยนยนถงการเนนเพยงการรบร

(Perception) ของเดกวยน โดยการนาไมทมความยาวเทากนใหเดกด เดกจะตอบวาไมมความยาวเทากน

แตเมอขยบไมไปทางขวาใหมลกษณะเลอมกน เดกจะตอบวาไมทงสองมขนาดไมเทากน

ระยะท 3 ขนคดอยางมเหตผลและเปนรปธรรม (Concrete Operation Stage or Period of Concrete

Operation) หรอขนปฏบตการดวยรปธรรม

อยในชวงอาย 7-11 ป เดกในวยนจะสามารถใชเหตผลในการตดสนใจปญหา ตาง ๆ ไดดขน

โดยลกษณะเดนของเดกวยนคอ

1. สามารถสรางจนตนาการในความคดของตนขนมาได (Mental Representations)

2. เรมเขาใจเกยวกบการคงสภาพปรมาณของสสาร (Conservation)

3. มความสามารถในการคดเปรยบเทยบ (Relational Terms)

4. สามารถสรางกฎเกณฑเพอจดสงแวดลอมเปนหมวดหมได (Class inclusion) เชน การแบงแยก

ประเภทของสตว เปนตน

5. มความสามารถในการเรยงลาดบ (Serialization and Hierarchical Arrangements)

6. สามารถคดยอนกลบไปมาได (Reversibility)

ระยะท 4 ขนของการคดอยางมเหตผลและอยางเปนนามธรรม (Formal Operation Stage or Period of

Formal Operation) หรอขนการปฏบตการดวยนามธรรม

อยในชวงอายตงแต 12 ปขนไป เดกจะเรมคดแบบผใหญได เขาใจในสงทเปนนามธรรม เปนตว

ของตวเอง ตองการอสระ ไมยดตนเปนศนยกลาง รจกการใชเหตผลไดอยางมประสทธภาพ

ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของโคหลเบรก (Kohlberg’s Moral Development)

เปนทฤษฎของลอเรนซ โคหลเบรก (Lawrence Kohiberg) เปนทฤษฎทมแนวคดพนฐานมาจาก

ทฤษฎพฒนาการทางเชาวนปญญาของเพยเจต โดยไดขยายขอบเขตงานวจยใหครอบคลมกวางขวาง

มากยงขน โคหลเบรกไดสรปทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมของบคคลออกเปน 3 ระดบ ในแตละระดบ

นนยงสามารถแบงไดอก 2 ขนตอน รวมทงสน 6 ขนตอน ดงน

ระดบท 1 ระดบกอนเกณฑทางสงคม (Pre-conventional Level) ในระดบนเดกจะรบรถงกฎเกณฑทด

และไมดจากคนทมอทธพลเหนอตน เชน พอแม ผปกครอง คร หรอเดกทโตกวา และจะนกถงรางวล

และการลงโทษเปนสวนประกอบในการแสดงพฤตกรรม ในระดบนยงสามารถแบงยอยไดอก 2 ขน

ไดแก

1. ขนของการลงโทษและเชอฟง (Punishment and obedience orientation) เปนขนของการ

หลกเลยงไมใหถกลงโทษ เรมตงแตแรกเกดถง 7 ป เปนหลกของการใชเหตผลของการแสดงพฤตกรรม

เปนเครองชวยตดสนวาถกหรอผด เชน ถาเดกหยบของโดยไมไดรบอนญาตเดกจะถกตาหน เดกจะร

ทนทวาเปนพฤตกรรมทไมสมควร และจะไมแสดงพฤตกรรมเชนนนอก เพราะกลวถกตาหน เปนตน

2. ขนการแสวงหารางวล (Naively egoistic orientation) อยระหวางอาย 7-10 ป ในขนนเดกจะ

เลอกสนใจทจะปฏบตตามกฎเกณฑททาไปแลวจะไดรบรางวลเทานน เดกยงไมคานงถงความเหนอก

เหนใจ หรอเออเฟอเผอแผ พฤตกรรมของเดกจะเปนไปดวยความพงพอใจในรางวลทไดรบมากกวาการ

กลวถกลงโทษ

ระดบท 2 ระดบแสดงจรยธรรมตามกฎเกณฑของสงคม (Conventional Level) พฒนาการระดบนจะม

การแสดงออกของพฤตกรรมทเปนไปตามความคาดหวงของสงคมทเปนสมาชกอย โดยในขนนเดกจะ

ไมคานงถงรางวลหรอการลงโทษแลว แตจะยดถอมาตรฐานทสงคมกาหนด ซงสามารถแบงยอยไดอก

2 ขน ไดแก

1. ขนทาตามเพอเพอนและสงทสงคมยอมรบ (Interpersonal concordance of “Goodboy-

Nicegirl” orientation)เปนขนของการทาตามความคดเหนของผอน อยในอายระหวาง 10-13 ปเปนระยะ

ทยางเขาสวยรน จงใหความสาคญกบเพอนและกลมเพอนมาก ดงนนการปฏบตตนของเดกจะยดถอทท

กลมคาดหวง และเลอกเลยนแบบบคคลทตนเหนวาด (Goodboy – Nicegirl)

2. ขนกฎเกณฑและระเบยบ (Law and order orientation)เปนการทาตามหลกของหนาท อย

ระหวางอาย 13-16ป เดกจะเรมเรยนรวาสงคมมกฎระเบยบทถอปฏบต และแตละคนมหนาทบทบาท

ในสงคม ดงนนเดกจะคดวาการเปนคนดคอการปฏบตตามกฎระเบยบของสงคม และทาหนาทของ

ตนเองอยางเครงครด

ระดบท 3 ระดบจรยธรรมเหนอกฎเกณฑทางสงคม (Post-conventional Level) ในขนนการแสดง

พฤตกรรมเกดจากการใชวจารณญาณของตนเปนมาตรฐานในการตดสนการปฏบต โดยปราศจาก

อทธพลของบคคลและสงแวดลอมในสงคมเขามาเกยวของ ในขนนแบงแยกยอยไดอก 2 ขน ไดแก

1. ขนทาตามสญญา (Social contract orientation) เปนขนหลกการมเหตผลและเคารพตนเอง

อยในชวงอาย 16 ปขนไป เปนขนทบคคลจะเนนในเรองของมาตรฐานทคนสวนใหญในสงคมยอมรบและ

ปฏบต โดยคานงถงสทธของแตละบคคลเปนสาคญ ดงนนจงจะใชวจารญาณในการไตตรองการกระทา

ถงสงทตนเองจะกระทาลงไป เหมอนกบพยายามปฏบตตนเหมอนกบเปนคามนสญญาทตนใหไวแก

สงคม เหนประโยชนสวนรวมมากกวาตนเอง

2. ขนอดมคตสากล (Universal ethical principle orientation) จะอยในชวงอายตงแตวยผใหญ

เปนตนไป เปนขนทบคคลจะสรางอดมคตและคณธรรมประจาใจขนมา เชน ยดหลกโลกบาลธรรม 2

คอ หร และโอตปปะ ยดหลกเมตตา หรอยดหลกความยตธรรม เปนตน เปนขนทมความตองการทจะ

เสยสละเพอสงคมสวนรวมอยางแทจรง

โคหลเบรกเชอวาบคคลนนจะดาเนนพฒนาการไปทางจรยธรรมตามลาดบขน โดยไมขาม

ขนตอน แตทงนบคคลอาจตดชะงกในขนหนงขนใดหรอไมขนอยกบสตปญญาและสงแวดลอมของ

บคคลนน ๆ

พฒนาการของมนษย

ในปจจบนนน เปนทยอมรบกนวาพฒนาการของมนษยจะเรมตงแตการปฏสนธ แตทงนจะให

ความสนใจกบพฒนาการตงแตแรกเกด ดวยเหตทวาเปนพฒนาการทสงเกตเหนไดงาย โดยจะเนนถง

การพฒนาการดานตาง ๆ เชน รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา เปนตน

พฒนาการในวยทารก

วยทารก (Infancy) อยระหวางแรกเกด – 2 ป ในวยนพฒนาการดานตาง ๆ ถอวาเปนพนฐาน

สาคญในการพฒนาการการของวยตอ ๆ ไป

1. การเจรญเตบโตและพฒนาการทางรางกาย (Growth and Physical Development)

วยทารกเปนวยทมพฒนาการทางรางกายมากกวาทกวย โดยในปแรกจะมการเปลยนแปลงของ

อตราการเจรญเตบโตปกตถง 2 เทา หลงจากนนจะเรมลดลงเหลอเพยง 30 เปอรเซนตในขวบปทสอง

พฒนาการของทารกในชวง 1 เดอนแรกทเรยกวา นโอเนท (Neonate) นนถอไดวาเปนชวงเวลาของการ

ปรบตวเพอใหสามารถเขากบสภาพแวดลอมใหม ๆ เชน ตองหายใจ ตองทานอาหารเอง ขบถายเอง

เปนตน โดยสวนใหญแลวเดกในวยนจะใชปฏกรยาสะทอนกลบ (Reflex) ของรางกายในการสนองตอบ

สงแวดลอมเพอความอยรอดของตน เชน การใชปฏกรยาสะทอนในการดดเมอมวตถมาถก

บรเวณแกมหรอรมฝปาก เปนตน ปฏกรยาสะทอนเหลานจะเกดซาแลวซาอกเพอชวยใหเกดการเรยนร

ทจะแสดงพฤตกรรมกบสงแวดลอมรอบตว ในวยนชวงแรกเกดถง 2 ขวบครงจะถอเปนชวงวกฤต ถา

ทารกไมไดรบการดแลอยางดแลวจะเปนผลเสยกบพฒนาการทางกายและทางใจของเดกตลอดไปและ

แกไขไดยากยง สงสาคญประการหนงของเดกในวยนคอ จะเรมตนทรจกควบคมอวยวะตาง ๆ ของ

รางกายใหเกดการประสานงานมากขนระหวางตามอและขา เรมมการทรงตวทดขน พฒนาการใหม ๆ

ทแสดงใหเหนถงประสทธภาพในการประสานงานของรางกายจงแสดงออกหลาย ๆ อยางในระยะน เชน

คลาน คลา คบ ยน เดน วง เปนตน

ในปจจบนนน เปนทยอมรบกนวาพฒนาการของมนษยจะเรมตงแตการปฏสนธ แตทงนจะให

ความสนใจกบพฒนาการตงแตแรกเกด ดวยเหตทวาเปนพฒนาการทสงเกตเหนไดงาย โดยจะเนนถง

การพฒนาการดานตาง ๆ เชน รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา เปนตน

2. พฒนาการทางอารมณ (Emotion Development)

แคทเธอรน บรดเจส (Katherine Bridges) ไดศกษาพฒนาการทางอารมณของมนษย พบวา

อารมณของมนษยจะเกดตามลาดบขนทางธรรมชาต ซงอารมณแรกสดของทารกกคอ อารมณตนเตน

(Excitement) ซงแสดงออกโดยการรองไห และเมออายเพมขนอารมณอน ๆ กจะปรากฏตามมา รวม

ทงสน 11 อารมณ จนถงอารมณสดทายคอ อารมณรางเรงและสนกสนาน ดงปรากฏตามตาราง

พฒนาการทางอารมณของเดกจะมความแตกตางจากผใหญ ซงสามารถสรปไดดงน

1) อารมณทเกดขนในเดกจะเกดมนชวงสน ๆ และไมคงทน

2) อารมณทเกดในเดกสามารถเกดขนไดบอยกวา

3) เดกสามารถเปลยนแปลงอารมณชนดหนงไปสอกชนดหนงได

4) หาสาเหตในการเกดอารมณไดงายกวาผใหญ

3. พฒนาการทางสงคม (Social Development)

อรค เอช. อรกสน (Erik H. Erikson) ถอวาวยทารกเปนวยเรมตนของ พฒนาการทางสงคมของ

มนษย แตทงนยงขนอยกบการเอาใจใสของพอแมและบคคลทใกลชดตอทารกดวย

จากการทดลองของฮารโลว (Harlow) กบลกลงทเกดใหม โดยสรางแมลงเทยมใหสองตว ตว

หนงทาจากขดลวด อกตวหนงทาจากผาขนหน พบวาลกลงจะใหความสาคญกบแมลงผาขนหน

มากกวาแมลงขดลวด เมอเขาลองนาขวดบรรจนมไปไวทแมลงขดลวด ปรากฏวาลกลงเมอหวนมจะเขา

ไปหาแมลงขดลวด เมออมแลวกจะรบกลบมากอดแมลงผาขนหนอยางรวดเรว จากทดลองตอไปอก

พบวา ลงทเตบโตลาพงโดยไมมแมจะมพฤตกรรมกาวราว และไมสามารถแสดงความรกตอลกไดเลย

เมอมนไดเปนแม

จากการทดลองนทาใหสามารถสรปไดวา การขาดแมและพอในวยทารกจะสงผลตอพฤตกรรม

ในตอนโตได

พฒนาการทางอารมณของเดกจะมความแตกตางจากผใหญ ซงสามารถสรปไดดงน

1) อารมณทเกดขนในเดกจะเกดมนชวงสน ๆ และไมคงทน

2) อารมณทเกดในเดกสามารถเกดขนไดบอยกวา

3) เดกสามารถเปลยนแปลงอารมณชนดหนงไปสอกชนดหนงได

4) หาสาเหตในการเกดอารมณไดงายกวาผใหญ

4. พฒนาการทางสตปญญา (Intellectual Development)

เพยเจตไดอธบายวาวนทารกเปนวยแหงการเรมตนแหงพฒนาการทางสตปญญา เรมจากการ

สรางความสมพนธกบสงแวดลอมรอบตวแบบซา ๆ โดยไมมจดมงหมาย จนกลายมาเปนการเรยนรเพอ

แกปญหาใหกบตนเอง ซงการแสดงออกทางพฤตกรรมจะเปนแบบลองผดลองถก (Trial and Error)

ตอมาจงไดเรมมพฒนาการทางดานภาษา จงกลาวไดวา พฒนาการรากฐานของทารกนนจะดเพยงใด

ขนอยกบผเปนพอแม และบคคลใกลชดทจะสงเสรมใหเดกมโอกาสแสดงพฤตกรรมเพอสนองตอบสง

เราไดมากนอยเพยงใดดวย

พฒนาการในวยเดก

วยเดก (Childhood) อยในชวงอายประมาณ 3-12 ป ความเจรญเตบโตสวนใหญจะเปนดาน

กระดก กลามเนอ และการประสานการทางานของระบบรางกายตาง ๆ แตมอตราทชากวาทารก แตจะ

มอตราทรวดเรวในชวงปลายของวย นกจตวทยาไดแบงวนเดกออกอก 3 ระยะยอย ไดแก

ระยะท 1 วยเดกตอนตน หรอวยเดกเลก หรอวยอนบาล (ชวงอาย 3 - 5 ป) เปนวยทมความกาวหนา

ทางพฒนาการในทกดาน ไดแก

1. พฒนาการทางรางกาย

เปนวยทเดกสามารถควบคมรางกายและอวยวะตาง ๆ ไดตามความตองการของตน จง

สามารถทากจกรรมหลาย ๆ อยางไดดวยตนเอง จงชอบทจะกระโดดโลดเตน ปนปาย เพอฝกการ

ควบคมรางกายใหเกดความชานาญมากขน ซงผใหญเรยกวยนวาเปน วยซน ดงนน ผใหญจงตอง

สงเสรมใหเดกมพฒนาการทางรางกายโดยคานงถงความปลอดภยของเดกดวย

2. พฒนาการทางอารมณ

เดกในวยนจะเรมเรยนรการแสดงพฤตกรรมตอบสนองอารมณจากคนใกลชดรอบขาง มกจะม

ธรรมชาตของอารมณเหมอนวยเดกตอนตน คอแสดงออกอยางเปดเผย ไมซบซอน แปรปรวนไดงาย

3. พฒนาการทางสงคม

เปนวยทตองมการปรบตวและเรยนรวธการสรางความสมพนธกบเพอนใหม และบคคล

แวดลอมในสถานศกษา เดกจะเรยนรในการแสดงพฤตกรรมททาใหคนอน ยอมรบและปฏบตตามกฎ

ระเบยบ ขอบงคบของสงคมใหม แตอยางไรเดกวยนยงยดตนเปนศนยกลางอย เชน อยากคยในสงทตน

ตองการ โดยไมคานงวาคนอน ๆ จะพดเรองใดอย

4. พฒนาการทางสตปญญา

เดกวยนจะมพฒนาการทางภาษาอยางตอเนอง คอสามารถใชภาษาในรปแบบของประโยคได

จะชอบเลยนแบบภาษาพดและลกษณะทาทางจากผใหญ ลกษณะเดนของเดกวยนคอ อยากรอยากเหน

ชางสงสย ชอบจนตนาการ จงมกแสดงออกดวยการซกถาม เชน ทาไม อะไร อยางไร เปนตน สาหรบ

ดานความจา เดกยงมอยในวงจากด เชน จาเลขไดแค 1-2 หลก จาสไดเพยงแมส เปนตน

ระยะท 2 วยเดกตอนกลาง (ชวงอาย 6 – 9 ป) พฒนาการของเดกในวยนเปลยนแปลงไปจากเดมไม

มากนก มพฒนาการอยางชา ๆ ไดแก

1. พฒนาการทางรางกาย

เดกจะมความคลองตวในการเคลอนไหวมากขนกวาเดม เปนผลของพฒนาการทผานมาจากวย

เดกตอนตน

2. พฒนาการทางอารมณ

เดกจะเรมมการควบคมทางอารมณไดบางแลว ลกษณะอารมณของเดกวยนจะเตมไปดวย

ความสนกสนาน มความสขกบการไดทากจกรรมตาง ๆ รวมกบเพอน จนบางครงขาดความรบผดชอบ

ทไดรบมอบหมาย ผใหญจงมกเรยกเดกในวยนวา วยสนกสนาน

3. พฒนาการทางสงคม

เดกจะยงไมมการแบงกลมทางเพศในการทากจกรรมอยางชดเจน แตจะเรมลดการยดตวเอง

เปนศนยกลางแหงความคดและการกระทาลง และเรมใหความสาคญกบกลมเพอน รกพวกพอง แต

ทงนเพอนในวยเดยวจะเรมมบทบาทตอทศนคตและความคดของเดกมากขนมากเดม

4. พฒนาการทางสตปญญา

เดกจะเรมเรยนรและมประสบการณเพมขน รจกใชเหตผลในการตดสนใจ เลอกทาในสวทตน

สนใจ มความรบผดชอบมากขน สามารถจดจาสงทเรยนรไปแลวไดอยางแมนยา สามารถเรยงลาดบ

ตวเลขไมมากนกได รจกแยกแยะสไดมากกวาวยเดกตอนตน

ระยะท 3 วยเดกตอนปลาย (ชวงอาย 10 –12 ป) ถอวาเปนชวงเวลาทสาคญของวยเดก เนองจากวาเปน

วยทมการเปลยนแปลงทชดเจนในทกดานหลายประการ ดงน

1. พฒนาการทางรางกาย

รางกายของเดกวยนจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวอกครงหนง โดยเฉพาะผหญงจะมการ

เปลยนแปลงทรวดเรวกวาผชายเมออายประมาณ 10 ปครง ในขณะทเดกชายจะเรมการเปลยนแปลง

เมออาย 12 ปครง บางครงเรยกวยนอกอยางวา วยเตรยมเขาสวยรน

2. พฒนาการทางอารมณ

เดกวยนจะสามารถควบคมและเรยนรการแสดงออกทางอารมณทสงคมยอมรบ เรมมความว

ลกกงวลและความเครยด

เนองจากปญญาในกลมเพอนและการไดรบการยอมรบในกลม หรอแมกระทงการแขงขนใน

ดานการเรยนกบเพอนรวมชน จนดเหมอนกบวาเดกในวยนหงดหงดไดงาย

3. พฒนาการทางสงคม

เดกจะเรมมการแบงกลมระหวางเพศหญงและเพศชายอยางเดนชด และจะเลอกทากจกรรมท

เหมาะสมของเพศของตน เพอนวยเดยวกนจะมอทธพลตอความคดและการกระทามากขน ผใกลชดจง

ควรใหคาแนะนาเกยวกบการคบหาเพอนของเดก

4. พฒนาการทางสตปญญา

เดกในวยนมระดบทางสตปญญาทเพมขนในอกระดบหนง โดยเรมมจนตนาการกวางไกลขน

สามารถเปรยบเทยบได เขาใจความสมพนธและความแตกตางของสงรอบตว เขาใจในความสมพนธ

ของตวเลขมากขน และมความจาทแมนยาขนกวาเดมมาก

พฒนาการในวยรน

วยรน (Adolescence) อยในชวงระหวาง 12-20 ป เปนวยทกลาวไดวาเปน วยหวเลยวหวตอของ

ชวต เพราะเหนวยทเกดการเปลยนแปลงพฒนาการในทกดาน เพอเปลยนสถานภาพไปสความเปน

ผใหญ ทาใหเดกตองเกดการปรบตวใหเขากบสงใหม ๆ ซงอาจเกดปญหาการปรบตวในระยะแรก ๆ ใน

ดานจตวทยานนไดแบงชวงวยขนวยรนออกเปน 2 ระยะ ไดแก วนรนตอนตน (Puberty) คอชวงอาย 12-

15 ป และวยรนตอนปลาย (Adolescence) คอชวงอาย 16-20 ป ซงมพฒนาการดงน

1. พฒนาการทางรางกาย

มการเปลยนแปลงทางดานรางกายทรวดเรวและชดเจนในดานนาหนกและสวนสงทเพมขน เรม

แสดงสดสวนของความเปนผใหญ รวมถงการเปลยนแปลงและแสดงถงสญลกษณทางเพศ (Sex

Characteristics) อยางชดเจน

ในเพศหญงจะเรมมรอบเดอน และมการเปลยนแปลงทแสดงออกทางเพศหญงมากขน เชน สะโพกผาย

มหนาอก เปนตน

ในเพศชายอณฑะจะเจรญเตบโตและเรมผลตอสจได มการเปลยนแปลงทางรางกายทแสดงออกถงเพศ

ชาย เชน เสยงหาว อกเรมแตกพาน มกลามเนอเพมมากขน เปนตน

2. พฒนาการทางอารมณ

ในวยนมกจะมการแสดงออกทางอารมณอยางเปดเผย และมความรสกทคอนขางรนแรงและ

แปรปรวนงาย และมกจะมปญหาขดแยงในจตใจตวเองเสมอ ๆ จงอาจทาใหเกดความขดแยงกบผใหญ

ไดดวย จงอาจเรยกไดวาเปน วยพาย-บแคม ผใกลชดจงควรพยายามทาความเขาใจกบจตใจและ

อารมณความตองการของเดกในวยนใหมาก

3. พฒนาการทางสงคม

ลกษณะเดนของวยนทสาคญอยางหนง คอ เปนวยทตองเผชญกบความคาดหวงจากผใหญ

มากกวาวยทผานมา เดกจะเรมรจกรบผดชอบตอตวเอง ทาใหตองเกดการปรบตวอยางมากโดยเฉพาะ

สงคม พยายามคนหาตวตนทแทจรงในตวเอง เดกในวยนจะเรมหางจากพอแม และมความสมพนธ

ใกลชดกบเพอนรนเดยวกนมาแทนท อรกสน (Erikson) เชอวาวยนเปน วยระยะวกฤต (Crisis Period)

ของการรจกตนเองทแทจรงหรอไม อยางไรกด เดกในวยนจะสามารถผานพฒนาการในขนนไดดวยด

ขนอยกบพฒนาการทางสงคมในวยทผานมา และไดรบอสระในการทจะพบตนเองมากนอยเพยงใด

4. พฒนาการทางสตปญญา

วยนมการพฒนาทางสตปญญาทรวดเรวและมความกาวหนาใกลเคยงกบผใหญ แตกตางกนท

ความสขมรอบคอบและประสบการณทนอยกวาเทานน วนรนจะสามารถคดแกปญหาไดอยางมระบบ

สามารถแสวงหาเทคนคในการเรยนรดวยตนเอง รวมทงการใชเหตผลและวจารณญาณในการตดสน

เรองตาง ๆ

พฒนาการในวยผใหญ

วยผใหญ (Adulthood) ถอวาเปนวยแหงความสมบรณสงสดของพฒนาการในดานตาง ๆ และ

ยงเปนวยเรมตนแหงความเสอมของพฒนาการทกดานอกดวย นกจตวทยาไดแบงระยะของวยผใหญ

ออกเปน 2 ระยะ นนคอ

ระยะท 1 วยผใหญตอนตน (ชวงอาย 20-40 ป) โดยพฒนาการทสาคญของวยน มดงน

1. พฒนาการทางรางกาย

เปนวยทมความเจรญเตบโตสมบรณสงสด ซงอยระหวางอาย 20-25 ป จากนนจะคงทและเรม

คอยๆ เสอมลงเมออายประมาณ 30 ป

2. พฒนาการทางอารมณ

เปนวยทมความมนคงในอารมณ ไมแปรปรวนงาย ควบคมอารมณไดด และสามารถแสดง

พฤตกรรมตอบสนองอารมณไดเหมาะสมกบสถานการณ

3. พฒนาการทางสงคม

เปนระยะสาคญทบคคลเรมวางแผนชวตใหกบตนเอง เรมคดถงการเลอกอาชพ การสรางฐานะ

การเลอกคครอง และสามารถประสบความสาเรจทตนวางแผนไวมากนอยเพยงใด ขนอยกบการคนพบ

ตวเองในระยะวยรนดวย จากการศกษาพบวา วยผใหญตอนตนระหวางชวงอาย 20-30 ป เปนวยท

บคคลจะสามารถสะสมประสบการณในการทางานไดเปนอยางด ในชวงแรกของวยอาจใหความสาคญ

กบสมพนธภาพระหวางกลมเพอน ซงมสงคมของเพอนทกวางขวางหลายระดบ แตเมอแตงงานแลวก

จะใหความสาคญกบครอบครวมากกวา

4. พฒนาการทางสตปญญา

พฒนาการทางสตปญญาของมนษยจะเจรญสงสดเตมทเมออาย 25 ป จากนนจะเรมลดลง แต

ประสบการณตางๆ ทสะสมไวในชวงอาย 30-40 ปทผานมาจะเขามาทดแทน จงเปนชวงทบคคลม

ความสามารถคดสรางสรรคงานไดอยางมคณภาพ และเปนวยทสามารถสรางชอเสยงใหกบตนเองได

ระยะท 2 วยผใหญตอนกลางหรอวยกลางคน (ชวงอาย 40-60 ป)

ระยะท 2 วยผใหญตอนกลางหรอวยกลางคน (ชวงอาย 40-60 ป) พฒนาการทสาคญของวยน มดงน

1. พฒนาการทางรางกาย

เปนวยทรางกายเรมแสดงความเสอมทพอจะสงเกตเหน เชน ผมหงอก สายตาเรมยาว ผวหนง

เรมไมเตงตง เปนตน ความเสอมทางรางกายนวงการแพทยพบวามสาเหตเนองมาจากตอมเพศ (Gonad

Gland) เรมลดการผลตฮอรโมนลงเมออายประมาณ 45 ปเปนตนไป ทาใหการเคลอนไหวไม

กระฉบกระเฉงเหมอนเชนทผานมา

2. พฒนาการทางอารมณ

เนองจากตอมเพศทาการผลตฮอรโมนลดลง จงทาใหเกดการเปลยนแปลงทางอารมณอกครง

หนง จะทาใหเปนคนหงดหงดงาย สมาธสน ซมเศรา หดห ควบคมอารมณไดนอยลง เปนตน อาหาร

เหลานฝายชายเรยกวา Climacteric Period ถาเกดในฝายหญงเรยกวา Menopausal Period หรอเรยกวา

วยหมดประจาเดอน หรอ วยทองซงฝายหญงจะสามารถสงเกตเหนไดชดเจนกวาฝายชาย

3. พฒนาการทางสงคม

สงคมของวยนจะเรมแคบลง สวนใหญทคบกนมกเปนเพอนสนทและคบกนมานาน สมรรถภาพ

การทางานจะลดนอยลงไปดวย อาจเกดอาการเบอหนายในงานทซาซากจาเจ ในสวนของชวตสมรสนน

ความรกในชวงทเกดขนตอนตนจะหายไป จะเกดความเหนอกเหนใจกน ความผกพน และหวงใยกน

ขนมาแทน

4. พฒนาการทางสตปญญา

เปนวยทเกดปญหาทางดานความจา รวมทงการเรยนรตางๆ จะยากขน การตดสนใจไมแนนอน

เรมขาดความมนใจในตวเอง เปนผลมาจากเซลลสมองทเรมเสอมสภาพลง จนอาจเกดโรคอลไซเมอร

(Alzheimer’s Disease) ขนได ดงนนอาหารทชวยบารงสมองจงมความสาคญและจาเปนอยางยงกบคน

วยน

พฒนาการในวยผใหญตอนปลายหรอวยชรา

วยผใหญตอนปลายหรอวยชรา (Old Age) จะอยในชวง 60 ปขนไป ถอเปนระยะสดทายของ

ชวต การเปลยนแปลงตาง ๆ ของวยนจะเปนไปในทางเสอมลงอยางเหนไดชดเจน ดงน

1. พฒนาการทางรางกาย

สภาพรางกายภายนอกผวหนงจะเหยวยน ผวหนงแตกแหง เสนเลอดฝอยแตกงาย ผลและขน

เรมเปลยนเปนสขาวและหลดรวงงาย กลามเนอลบลง รางกายฟนตวยาก กระดกเปราะ บางราย

กระดกหลงเสอมจนเกดอาการหลงโกงได

สภาพการทางานของอวยวะตาง ๆ ภายในรางกายจะลดประสทธภาพลงอยางเหนไดชดเจน

เพราะมสาเหตมาจากโลหตทหมนเวยนไปเลยงอวยวะทงหลายเรมลดนอยลง การทางานของสมอง

สงงานชา ประสทธภาพของความจาลดนอยลง ตอมตาง ๆ เสอมสภาพลง

2. พฒนาการทางอารมณ

เนองจากรางกายทเสอมสภาพลงจนตองพงพาคนอน บางรายพบกบเหตการณสญเสยคนทรก

และใกลชด หรอบางรายอาจไมไดรบการเอาใจใสจากคนในครอบครว จงอาจทาใหเกดปญหาทาง

อารมณ อารมณทพบบอย เชน เศรา เบอหนาย ทอแท เหงา นอยใจงาย สนหวง หงดหงดงาย เครยด ข

บน เปนตน ถารนแรงมากอาจมอาการทางจต เชน ประสาทหลอน หแวว หวาดระแวง เปนตน

3. พฒนาการทางสงคม

วยนบทบาททางสงคมจะถกจากดลง เนองจากสขภาพไมเอออานวย ตองเปนภาระใหกบคน

ใกลชด จงทาใหผสงอายถกทงในบานตามลาพง ซงเปนผลใหผชรารสกวาตวเองหมดคณคาและไร

ความหมาย

4. พฒนาการทางสตปญญา

ในวยนเซลลสมองจะเสอมลง ถาสมองขาดการบารงและสงเสรมการใชงานทเหมาะสมแลว

บางรายอาจประสบปญหา โรคสมองฝอ (Atrophy) ได มผลทาใหความจาเสอม สบสนในทก ๆ เรอง ม

พฤตกรรมแบบถอยหลงกลบเปนเดก

ดงนน ในวยนผทใกลชดผชราควรมความใสใจและใหความสาคญกบผชรา โดยอาจหาโอกาส

ใหคนชรามโอกาสพบปะสงสรรคกบคนในวยเดยวกนบาง จะมสวนชวยใหคนชรามจตใจแจมใส และ

สามารถใชชวตในบนปลายไดอยางมความสขตามสมควร

จะเหนไดวาการศกษาเรองพฒนาการของมนษยนน มประโยชนในดานการเขาใจการ

เปลยนแปลงทเกดขนในดานตาง ๆ ของแตละวย ซงสงผลใหเกดความเขาใจในการสนองตอบความ

ตองการไดอยางเหมาะสม และยงเปนการเตรยมความพรอมใหกบตนเอง ทจะปรบตวเขากบการ

เปลยนแปลงในดานตางๆ ทจะเกดขนในอนาคตได

ภาวะการรสกตว

PC 103 89

90 PC 103

PC 103 91

92 PC 103

PC 103 93

du

R E M

NON-REM

seur 4

94 PC 103

,

I

-I.^---_ -__

96 PC 103

PC 103 9 7

98 PC 103

PC 103 99

1 0 0 PC 103

PC 103 1 0 1

.

1 0 2 PC 103

PC 103 ,103

PC 103 1 0 5

106 PC 103

‘PC 103 1 0 7

108 PC 103

PC 103 109

PC 103 111

PC 103 113

-

1 1 4 PC 103

PC 103 115

116 PC 103

การรสก

การรบร

การรบร

ความรสกและการรบร (Sensation and Perception)

ความรสก (Sensation) คอ ขนตอนทสงเรากระทบประสาทสมผสหรอขนตอนการรบขอมลจาก

ภายนอกเขาสตว เปนกระบวนการแรกทเกดขนกอนกระบวนการรบร เปนไปตามระบบการทางานของ

รางกาย โดยเรมตนจากมสงเราภายนอกหรอภายในรางกายมากระตนอวยวะรบความรสก ซงไดแก ตา

ห จมก ลน ผวหนง อวยวะเหลานจะมเซลลพเศษทาหนาทรบความรสกทเรยกวารเซปเตอร (Recepter)

การศกษาเรองความรสกตองเขาใจกระบวนการของอวยวะรบความรสกตางๆ กอน และสงท

ควรศกษาม 2 ประการ คอ

1. เทรซโฮลด (Thresholds)

2. การปรบตวในการรบรความรสก ( Sensory Adatation)

เทรซโฮลด (Thresholds) เปนจดทเกดเสยงคอยทสดทจะทาใหเกดความรสกจากเสยงหรอไดยน

(สมผส) เทรซโฮลด มดวยกน 2 ชนด

1. เทรซโฮลดสมบรณ คอความเขมของสงเราทมปรมาณนอยทสดทจะกระตนใหบคคลเกดความรสกได

2. เทรซโฮลดความแตกตาง คอปรมาณความเขมของสงเราทนอยทสดทเปลยนแปลงไปและทาใหเกด

ความรสกไดหรอความแตกตางของความเขมของสงเราสองสงทนอยทสด ทจะกระตนบคคลใหเกด

ความรสกได

การปรบความรสก ( Sensory Adatation ) เปนลกษณะของการเปลยนแปลงในการรบความรสก โดย

อวยวะรบความรสกเกดการเปลยนแปลงความรสกทมตอสงเราหลงจากถกกระตนมาในระยะเวลาหนง

แลว

ความหมายของการรบร

การรบร (Perception) คอ ขบวนการทเกยวของกบขนตอนการเลอกสงเรา (selection) การ

ประมวลสงเรา (organization) และการแปลผลตความสงเรา (interpretation)

1. การรบร เปนผลของความรเดมรวมกบการรบสมผส (Sensation) หรอเปนผลของการเรยนรรวมกบ

ความรสกจากการสมผส โดยอาศยอวยวะรบสมผสอยางใดอยางหนง ทงนเพราะการรสกจากการ

สมผสอยางเดยวมกไมมความหมาย ผสมผสตองแปลความหมายวาสงเราทมาสมผสประสาทสมผสนน

มความหมายเปนอยางไร

ดงนน ทงสมผสและการรบรจงเกยวโยงกนอยในแงของการทางานทตอเนองกน นอกจากน

การรบรยงเปนขบวนการทมสวนเกยวโยงกบความจา (Memory) ในตอนทแปลผล ตความสงเราและ

จะตองเทยบเคยงกบประสบการณเดมในความจาอกดวย

2. การรบร เมอมองในแงพฤตกรรม เปนกระบวนการอยางหนง โดยมสงเราไปเราอนทรยแลวทาให

อนทรยตอบสนองตอสงเรา คนเรามกจะรบรสงตาง ๆ รอบตวไมเหมอนกน ทงนขนอยกบระบบ

ประสาทสมผสและสภาพจตใจของแตละคนตลอดจนลกษณะของวตถทเราจะรบร

องคประกอบทมอทธพลตอการรบร

เนองจากบคคลมความแตกตางกนในดานประสบการณ ลกษณะประจาตวของแตละบคคล

รวมทงการเปลยนแปลงของสงตางๆ ซงมผลตอการรบรทงสน สวนทเกยวของกบการรบรของคนอาจ

พอสรปไดดงน

การใสใจ (Attention)

เปนองคประกอบพนฐานของการรบร เพราะการทบคคลจะมการรบรในสงใด จะตองเกดการ

ใสใจสงนนกอน การใสใจเปนกระบวนการเตรยมพรอมทจะรบร โดยเรมตงแตการปรบตวของอวยวะ

รบสมผส เชน การใชจมกดม การใชสายตาเพงมอง ถาสงใดไดรบการใสใจมากสงนนจะมความเดนชด

ตอการรบร การเกดการใสใจจะขนอยกบองคประกอบ 2 ประการคอ

1. ภาวะของผรบร ( State of Perceiver)

2. คณลกษณะของสงเรา (Stimulus Characteristice)

ภาวะของผรบร (State of Perceiver) หมายถง สภาพของตวบคคลทเปนผรบรวาขณะนนอยใน

สภาพใด เพราะแตละบคคลเกดมามสถานภาพ เจรญเตบโตในสงคมทตางกน เปนผลใหความรสกนก

คดตางกนไปดวย ซงบคคลจะมความตางกนในดาน ความตองการ (need) แรงจงใจ (Motive) ความ

คาดหวง(Expectancy) ทงสามเปนปจจยสาคญทเปนตวกระตนใหบคคลเกดการใสใจ

คณลกษณะของสงเรา (Stimulus Characteristice) เปนสงทบคคลไดพบไดรสกและ จะทาให

บคคลเกดการใสใจ มากนอยขนอยกบ ความเขม ขนาด ทาตรงกนขามหรอแปลกออกไป การทาซา

การเคลอนไหว

ประสบการณเดม (Previous Experience)

เปนเหมอนเครองมออยางหนงทจะทาใหเราตความหมายการความรสกชดเจนขน การรบรของ

บคคลไมไดเกดขนดวยความวางเปลาแตมองคประกอบหลายอยางททาใหเกดการรบร โดยเฉพาะ

ประสบการณทสะสมมาตงแตเยาววยสงเหลานบคคลจะนามาคาดคะเนหรอเตรยมการทจะรบร

การเตรยมความคดและสถานการณแวดลอม (Mental Set and Context)

ประสบการณตางๆ ทาใหบคคลเกดการคาดหวงในเหตการณทจะเกดขน การมชวตอยในสงคม

ทอยทามกลางสงแวดลอมมากมาย บคคลจะตองตความและรบรในสงเราทแวดลอมอยางรอบคอบ

พจารณา ไตรตรอง ซงเปนการเตรยมความคดทจะรบรตอสงเราตางๆ อยางถกตองและเหมาะสม

การจดหมวดของสงเราในการรบร

นกจตวทยากลม Gestalt ไดใหหลกเกณฑในการรบรของสงเราตาง ๆ วา คนเรามแนวโนมทจะ

จดสงตาง ๆ ทเขามองเหนออกเปนกลมหรอเปนหมวดหม จากหลกการตอไปน

1. หลกความใกลชด ( Proximity or Nearness)

คนเรามแนวโนมทจะรบรสงทใกลกนใหเปนภาพเดยวกนหรอเปนหมวดหมเดยวกน ตามหลก

ของความใกลชด เราจะมแนวโนมรบภาพนโดยแยกกลมทเปนเสนขนานและจดออกเปน 2 กลม

2. หลกความคลายคลง (Similarty)

คนเรามกมแนวโนมทจะรบรภาพของเสนหรอจดคลายคลงกนหรอทเหมอน ๆ กนเขาเปนภาพ

เดยวกน ตามหลกของความคลายคลงเราจะรบรภาพนโดยเหนอกษร Bเปนรปกางเขนและมภาพ

สเหลยมประกอบอย 4 มม

3. หลกความตอเนอง (Continuity)

คนเรามกจะรบรสงเราทตอเนองไปทศทางเดยวกนเพราะความตอเนองทาใหเกดเปนภาพได

งายกวาสงเราทขาดจากกน

4. หลกการปดภาพใหสมบรณ (Closure)

ภาพทใกลจะสมบรณหรอขาดความสมบรณไปเพยงเลกนอยเรามแนวโนมทจะตอเตมสวน

สวนทขาดหายไปของภาพใหเปนภาพทสมบรณได

5. Figure & Ground ( ภาพและพน )

การทเรามองเหนสงตาง ๆ เปนรปไดเพราะสงตาง ๆ ทประกอบขนเปนรปนนมาตดกบพน โดย

ปกตบคคลจะเหนวตถใด ๆ ไดดทสดกตอเมอเขามความสนใจในสงนนมากทสด ในสถานการณหนง

ความใสใจของบคคลจะแตกตางกนออกไป การรบรกยอมแตกตางกนดวย สวนใดทบคคลรบรได

เดนชดทสดเราจะเรยกวาภาพ(Figure) และสวนอน ๆ ทเหลอจากการรบรเรยกวา พน (Ground)

ความคลาดเคลอนในการรบร

ในวงการโฆษณามกจะใชประโยชนของภาพ Figure and ground เปน Figure สวน Ground

อาจจะทาเปนภาพไมคอยชด เชน ในภาพยนตรพระเอกนางเอกจะแตงตวผดไปจากคนอน

การรบรภาพลวงตา (IIIusions)

หมายถง การรบรสงเราตาง ๆ ผดพลาด อนเนองมาจากคณสมบตของสงเราเอง หรอ

สวนประกอบอน ๆ หรอความเชอทบคคลมอยในการรบรสงหนงสงใด

อทธพลทกอใหเกดภาพลวงตาขน ไดแก

1. การเตมสงหนงสงใด (Embeddedness)

2. ขนาดสมพนธ (Relative Size)

3. การเกดมมหรอการตดกนของเสน (Angle of Intersection Lines)

การรบรภาพสองนย (Ambiguous figure)

เปนภาพทมองเหนไดเปน 2 อยาง ขนอยกบวาบคคลนนจะเหนเปนอยางไร ไมมถกหรอผด แต

การรบรของบคคลจะเหนเปนอยางหนง ใครจะเหนเปนอยางไรกขนอยกบองคประกอบตางๆ

การรบรเกยวกบการเคลอนท

การทเรามองเหนวตถเคลอนททง ๆ ทวตถนนไมไดเคลอนท ปรากฎการณทเหนนสามารถ

อธบายไดจาก

1. การเหนการเคลอนทเนองจากการตอเนองกน (Apparent Movement) เราจะรบรวารปทเราเหนอย

เคลอนทไป โดยทรปนนไมไดเคลอนทเลยเพยงเราเหนรปหลายรปตอเนองพอเหมาะราว 25/วนาท เชน

ภาพยนตร ซงเปนการรบร การเคลอนไหวแบบ Stroboscopie Motion

2. การเหนการเคลอนทเนองจากการเหนสงเราทหมนเปนเวลานาน

3. การเหนการเคลอนทเนองจากการชกจง (Induced Movement)

การรบรระยะทางและ ความลก

ความเขาใจเกยวกบความคงทขนาดและรปราง เปนองคประกอบทสาคญทสดทมตอการรบร

เกยวกบระยะทางและความลก (Distance and Depth Perception) ซงเปนการรบรวตถในรปสามมต

การรบรในลกษณะนเกดขนกบบคคลไดอยางไร ในเมอขอมลจากการเหนวตถตาง ๆ ผานไปทเรตนาจะ

เปนสองมต อยางไรกตามไดมการกลาวถงเรองนอยเสมอเนองจากการเหนสงตาง ๆ บนโลกเราเปน

ลกษณะสามมต จะเหนไดจากตงแตกาวลงบนไดออกจากบาน กาวขนรถลงรถไปยงททางาน บคคล

สามารถทจะรบรเกยวกบระยะทางและความลกไดเหมอนไมตองใชความคดเลย ทาไมจงเปนอยางนน

เปนมาตงแตเมอใด มนกจตวทยาใหความสนใจศกษากนอยหลายรปแบบ รปแบบหนงทรจกกนดเปน

การศกษาทเรยกวา หนาผาลวงตา (Visual Cliff)

ลกษณะของหนาผาลวงตาเปนโตะกระจกใสแขงแรง ครงหนงของโตะจะขดเปนลายหรอคลม

ดวยผาลายหมากฮอสเปนดานดน สวนอกครงหนงเปนกระจกใสมองเหนถงพนลางเปนดานลก ซงจะขด

เปนลายหรอเปนผาลายหมากฮอสเชนเดยวกน นนหมายความวา ถามองจากบนลงมาจะเหนเปน

เหมอนพนสองขน แตความจรงเปนพนระนาบเดยวกน เพยงแตวาครงหนงจะเหนเปนพนธรรมดา สวน

อกครงหนงมองผานกระจกไปจะเหนเปนพนลก

จากรปแสดงหนาผาลวงตาน เปนการศกษาของกบสนและวอลค (Gibson and Walk, 1960)

และรปซายมอเดกวยทารกอาย 9 เดอน ไมมความกลวในการคลานไปหาแมเพราะเปนกระจกดานท

คลมดวยผาลายหมากฮอส ซงเปนดานธรรมดาหรอดานตนของหนาผาลวงตา สวนในภาพท 8.17 เมอ

แมเรยกเดกคลานมาถงกลางโตะจะมองเหนพนลางเปนลายผาหมากฮอสคอดานลก เดกหยดด

ประหนงวามความกลวและไมกลาคลานไปหาแม

การทดลองในสตวทเคยทามาแลว โดยใชลกสตวเกดใหมทเดนได กมแนวโนมเดยวกน คอมน

จะพยายามหลกเลยงไมเดนไปยงดานลก การทสตวเปนเชนนดเหมอนวาไมสามารถหาคาตอบทชดเจน

ไดวา องคประกอบททาใหมนรบรระยะทาง และความลกไดเปนเพราะมมาแตกาเนดหรอเกดจากการ

เรยนร (ลกแพะเกดใหมบนภเขา อยทามกลางสงแวดลอมทตองเสยงภยอนตรายการตกทสก ๆ)

คาตอบดเหมอนวามนจะรวมกนทงสองประการ ( Hochberg, 1978 อางจาก Kagan and Segal, 1991 :

143) แตทเปนองคประกอบทมอทธพลมากทสดคอตอไปน

1. กลามเนอตา (Eye muscles)

เมอมองวตถโดยใชตาทงสองขางกลามเนอตาจะทาหนาทควบคมลกนยนตาดาใหสเขาหากน

ไปสยงวตถทกาลงมองเหน ในเวลาเดยวกนนกลามเนอทควบคมรปรางของเลนซตาจะปฏบตการเพอให

การมองเหนวตถนนมความชดเจนมากทสดเทาทจะเปนได ซงการปฏบตการดงทวาเกดขนโดยอตโนมต

แทบจะไมรตว และหลงจากนกลามเนอตากจะนาวตถ (ขอมล) ทนยนตามองเหนสงไปยงสมอง เมอ

สมองรบมากจะมการจดการโดยรวบรวมเอาขอมลอน ๆ มาผสมผสาน เพอชวยใหเกดการกาหนด

ระยะทางและความลกไดดขน

2. การเหนโดยใชนยนตาสองขาง (Binocular vision)

โดยหลกความจรงนยนตาทงสองขางจะรบรสงตาง ๆ แตกตางกน เนองจากระยะหางระหวาง

นยนตาทงสองขางจะมระยะหางกนประมาณ 64 มลลเมตร หรอ 2.5 นว เปรยบเหมอนกบเลนสทงสอง

ของกลองถายรปสามมตนนเอง ฉะนนเมอนยนตามองสงหนงจะเหนสงนนเปนมมตางกนเลกนอย โดย

วตถทนยนตาไดรบมานจะมสมองจดการอยางใดอยางหนงใหออกมาในรปแบบของสามมต ซงเปน

องคประกอบทสาคญทมตอการรบรความลกและระยะทาง

3. การซอนกน (Interposition)

เปนเงอนไขการรบรระยะทางทวตถอยใกลจะบงวตถทอยไกล ถามเดกคนหนงยนอยหนาตนไม

ตนหนง เราจะมองเหนเดกคนนนไดทงตว ซงจดวาเปนสวนทอยใกล สาหรบตนไมจะมองเหนเพยง

บางสวน ซงจดวาอยไกลออกไป การซอนกนเปนเงอนไขการรบรทสาคญทจะใชในหองทดลองหรอ

หองปฏบตการ เพอศกษาถงความสามารถในการใชนยนตา

4. ความลกซงทปรากฏแกสายตา (Perspective)

เปนการมองเกยวกบระยะทางซงจตรกรไดใชหลกการนมานานหลายศตวรรษ เพอสรางความ

ประทบใจใหกบการเขยนภาพสามมตบนพนราบโดยทวไป แบงไดเปน

4.1 การปรากฏโดยใชแนวเสน (Linear perspective) เปนการเสนอภาพโดยใชเสนแสดงใหเหน

ความใกลไกล อยางเชน ความจรงทบคคลรบรเสนขนาน เมอมองไกลออกไปปลายจะสเขาหากน ราง

รถไฟกทานองเดยวกน

4.2 การปรากฏเชงบรรยากาศ (Aerial perspective) เปนการเสนอภาพการเหนระยะของวตถ

โดยใชสภาพของบรรยากาศ ดงเชนทเราเหนวตถนนอยใกลเนองจากภาพของบรรยากาศมสสนชดเจน

และเหนวาวตถนนอยไกล เพราะสสนแสดงบรรยากาศมวลงไป เปนตน

5. การแสดงรายละเอยด (Gradient of texture)

จะนบวาเปนแบบทสามของความลกซงทปรากฏแกสายตา (perspective) กได ซงรายละเอยดท

ปรากฏจะทาใหบคคลสงเกตและมองเหนสงตาง ๆ แผกวางไปรอบบรเวณนน ๆ มากขน การมองเหน

ความใกลไกลกจะชดเจนมากยงขน

6. การแสดงเงา (Shadowing)

หรออาจเรยกวารปแบบของแสงและเงา (light and shadow) ของวตถทมองเหน ซงจะชวยให

บคคลเกดการรบรเกยวกบระยะทางและความลกดงจะเหนภาพรปทรงสเหลยมแสงและเงาเปนตวทา

ใหมองเหนความลก หรอรปวงกลมทเราเหน เมอมแสงและเงามาเกยวของในระดบทมความเขมจาง

กลมกลนกนจะทาใหเหนเปนรปทรงกลม

การเรยนร

การเรยนร (Learning)

การเรยนร หมายถง การเปลยนแปลงอยางคอนขางถาวรในพฤตกรรม ซงเปนผลจากการ

ฝกฝนหรอมประสบการณมากอน

พฤตกรรมหลายอยางของคนเกดจากการเรยนร แตบางอยางกไมใช เชน

- พฤตกรรมการตอบสนองตามธรรมชาต: - การกระตกของหวเขาเมอถกฆอนเคาะ การกะพรบตา

การหายใจ นาลายไหลเมอไดกลนอาหาร จดเปน ปฏกรยาสะทอน (Reflex Behaviors)

- พฤตกรรมทเกดขนตามวฒภาวะ (Maturation) :- ลกเปดเดนไดเมออายถง เดกเลกเรมหดคลานได

หรอพฤตกรรมบางอยางทาไดหรอถกจากดใหทาไมไดดวยพนธกรรม เชน นกบนได คนบนไมได ปลา

วายนาได ฯลฯ เรยกวาเปน สญชาตญาณ (instincts)

รปแบบของการเรยนร

1. การเรยนรแบบลองผดลองถก (Trial and Error Learning)

เปนการเรยนรทเกดจากการสรางความเชอมโยงระหวางสง 2 สง หรอปรากฏการณ 2 อยางเขา

ดวยกน เรามกใชการเรยนรวธนกบปรากฏการณใหมๆ ทเราไมคนเคย โดยบคคลจะลองผดลองถก จน

พบวธตอบสนองทเหมาะสมทสดกบสถานการณนน และเกบเอาวธนไปใชในคราวตอๆไป

กฎของการเรยนรแบบน

1. กฎแหงผลการกระทา (Law of Effect) ถอเปนหวใจสาคญของทฤษฎน เพราะเปนตวกาหนดรปแบบ

การตอบสนอง หรอพฤตกรรมของบคคลในครงตอ ๆ ไป

2. กฎของการฝกหด (Law of Exercise) :- พฤตกรรมใดทกระทาซาๆ จะทาใหเกดความชานาญในการ

ทาพฤตกรรมนนๆมากขน เชน การเรยนรทกษะตางๆ

2. การเรยนรโดยการเชอมโยงความสมพนธ (Stimulus Conditioning Learning)

เปนการเรยนรทเกดจากเงอนไขทสงเราหนงเกดขน แลวอกสงเราหนงทเปนตวกระตนใหเกดพฤตกรรม

เกดตามมา ทาใหบคคลแสดงพฤตกรรมบางอยางออกมาตอบสนองตอสงเราแรกทเกดขน จดเปนการ

เรยนรความสมพนธของสงเรา คอ เปนการเรยนรวา หากสงเราหนงเกด อกสงเราหนงจะเกดตาม

อนทรยจงเกดปฏกรยาสะทอนกบสงเราทหนง

การเรยนรแบบน มกจะเปนพฤตกรรมทเกยวกบอารมณ เชน ความกลว เกลยด เสยใจ เศราใจ ตนเตน

ตกใจ ทบคคลยากจะควบคมได รวมทงพฤตกรรมความกลวอยางไมสมเหตสมผล (Phobia) ดวย เรา

สามารถสรางเงอนไขใหผอนเกดการเรยนรพฤตกรรมทเราตองการได เชน การโฆษณาสนคาโดยนาสง

ทคนทวไปชนชอบไปคกบสนคาบางอยาง แลวทาใหคนทวไปหนมาชนชอบสนคาเหลานน

3. การเรยนรจากผลกรรม (Operant Conditioning Learning)

เปนการเรยนรถงความสมพนธระหวางพฤตกรรมทแสดงออก (Response) กบผลกรรม (Consequence)

ทเกดขนในสภาพแวดลอมหนงๆ โดยผลกรรมทเกดขนจากการทาพฤตกรรมนนๆจะมากาหนดการ

แสดงออกในครงตอๆไปวาจะเกดขนอกหรอไมในอนาคต

หลกการ พฤตกรรมใดกตามทบคคลแสดงออก แลวไดรบผลกรรมทพงพอใจตามมา บคคลนนกม

แนวโนมทจะกระทาพฤตกรรมนนซาอก ผลกรรมชนดนเรยกวา ตวเสรมแรง (Reinforcer)

ประเภทของตวเสรมแรง

1. ตวเสรมแรงทางสงคม :- การใชคาพด ภาษาทาทาง

2. สงทพอใจ :- เงน คะแนน อาหาร สงของ

3. กจกรรมทพอใจ :- การเลนเกม เลนกฬา ดทว

การเสรมแรง (Reinforcement) หมายถง เหตการณใดๆทเพมความนาจะเปนของการตอบสนอง

ชนดของการเสรมแรง

1. การเสรมแรงบวก :- การใหสงทบคคลพอใจ

2. การเสรมแรงลบ :- การระงบหรองดเวนการลงโทษ (การเอาตวเสรมแรงลบ

ออกไป)

การลงโทษ (Punishment) หมายถง การใหไดรบสงทไมพอใจ หรอ ถอดถอนสงทพอใจออกไปเสย เพอ

ทาใหพฤตกรรมนนลดลงหรอยต

ผลดของการลงโทษ

1. ทาใหพฤตกรรมทไมพงประสงคหยดลงทนท

2. ทาใหผถกลงโทษสามารถจาแนกไดอยางรวดเรววาพฤตกรรมใดไมควรกระทา

3. เปนตวอยางใหแกคนอนๆได เขาทานองเชอดไกใหลงด

ผลเสยของการลงโทษ

1. อาจเปนสาเหตของการแผขยายความกลวผลงโทษหรอสงเราทลงโทษไปสสงอนได

2. อาจเปนสาเหตใหเกดการปรบตวแบบหลกหนออกไปจากสถานการณทเปนการลงโทษ

3. ทาใหผถกลงโทษเกดความกาวราว

4. ทาใหผถกลงโทษเกดความรสกวาตนเองจะไมมคาหรอถกลดคาลง

วธการใหรางวลอยางมประสทธภาพ

1. บอกเงอนไขใหชดเจนลวงหนา

2. ใหรางวลทนททเกดพฤตกรรมทพงประสงค

3. ตรวจสอบใหแนใจวารางวลนนเปนสงทเขาตองการจรงๆ

4. ใหการเสรมแรงกบพฤตกรรมทเราตองการ และไมใหการเสรมแรงแกพฤตกรรมทเราไม

ตองการ

วธการลงโทษทมประสทธภาพ

1. ตองระบเงอนไขการลงโทษใหชดเจนลวงหนา

2. ตองทาทกครงทเกดพฤตกรรมไมพงปรารถนา

3. ตองลงโทษทนท อยาปลอยเวลาใหเนนนานออกไป

4. ควรใชการลงโทษเมอพฤตกรรมนนยงไมฝงลกจนกลายเปนนสย เพราะจะเหนผลไดชดเจน

และงายกวา เขาตารา “ตดไฟแตหวลม”

5. ตองลงโทษใหรนแรงในขนาดทสามารถทาใหพฤตกรรมหยดลง มฉะนนจะทาใหเกดการดอ

ยา

6. ตองแนใจวาผถกลงโทษไมสามารถหนรอดไปไหนได

7. ตองลงโทษดวยความมนคงทางอารมณโดยปราศจากความโกรธ

8. ควรระวงเรองการใชคาพดในการตาหน

9. อยาเพงเลงแตจะลงโทษอยางเดยว จงพยายามจบความถกของบคคลอนเสมอ

10. การลงโทษจะใชไดผลดเมอใชควบคกบการเสนอทางเลอกใหบคคลเลอกพฤตกรรมอนท

เปนคแขงกบพฤตกรรมทถกลงโทษ

4. การเรยนรโดยใชปญญา (Cognitive Learning)

เนนกระบวนการทมนษยไดมาซงขาวสารเกยวกบสงแวดลอม กระบวนการจดรวบรวมขาวสาร การเกบ

สะสมขาวสาร การฟนความจา และกระบวนการตดสนใจในสภาวการณตาง ๆ

5. การเรยนรโดยการสงเกตตวแบบ (Observation Learning)

Albert Bandura เชอวา พฤตกรรมของบคคลเรยนรโดยการสงเกตหรอเลยนแบบ พฤตกรรมของมนษย

หลายอยางจงเกดจากการเรยนรทางสงคม พฤตกรรมการเรยนรทางสงคมของบคคลหลายอยาง

ไมจาเปนตองเกดจากประสบการณตรงเสมอไป แตอาจเกดจากการสงเกตและการคาดหวงจากการ

กระทาของบคคลอนไดวาจะมผลกรรมเชนไร การเรยนรแบบนมกใชในการเรยนรทกษะ จรยธรรม

บทบาททางเพศ และการแตงกายเปนสวนใหญ

ปจจยทมอทธพลตอการเรยนร

1. สมองและระบบประสาท

2. ระดบสตปญญาและความสามารถของบคคล

3. การจาและการลม

4. แรงจงใจในการเรยนร

5. ความเหนอยลา

6. สภาพการณทจะกอใหเกดการเรยนร

ความจ า

PC 103 1 9 5

196 PC 103

,hl

PC 103 197

1 9 8 PC 103

PC 103 1 9 9

200 PC 103

PC 103 201

2 0 2 PC 103

PC 103 2 0 3

204 PC 103

&r& (1R e t r o a c t i v e I n h i b i t i o n

wr&/ IsrJmriruurd]P r o a c t i v e I n h i b i t i o n

PC 103 205

เชาวนปญญาและความสามารถทางจต

เชาวนปญญา เปนเรองหนงทนกจตวทยาใหความสนใจศกษากนมาก การศกษาของ

นกจตวทยากอใหเกดการพฒนากจกรรมในเชงปฏบตงานทตองอาศยเชาวนปญญา เพราะโดยทวไป

พวกเขาเชอวาบคคลทมเชาวนปญญาสงจะประสบความสาเรจในการกระทากจกรรมทงปวงมากกวา

บคคลทมสตปญญาตา แตยงมขอโตเถยงกนระหวางนกจตวทยาในเรองความหมายของเชาวนปญญา

วามนคออะไรกนแน ไดมขอโตเถยงกนวาคนทอยในวฒนธรรมตางกน จะวดไดอยางไรวาใครจะฉลาด

กวากน

ความหมายของเชาวนปญญา

เชาวนปญญา หรอบางคนเรยกวา สตปญญา ตรงกบภาษาองกฤษวา Intelligence เปนสงทมผ

กลาวกนมาไมนอยกวาสองพนปแลว นกจตวทยาไดหนมาทาการศกษาคนควาเกยวกบเรองเชาวน

ปญญา เมอตนศตวรรษท 20 แตกยงไมสามารถหาขอสรปทชดเจนลงตวทเดยวได นกจตวทยาแตละ

ทานทศกษาเรองนตางกมความเหนแตกตางกนออกไป พรอมกบไดใหความหมายของเชาวนปญญาไว

หลายแงมม ดงน

สตอดดารด (Stoddard) ไดใหความหมายของเชาวนปญญาวา เปนความสามารถในการทา

กจกรรมทมลกษณะดงน

1. มความยงยาก

2. มความซบซอน

3. เปนนามธรรม

4. มคณคาทางสงคม

5. อยในชวตประจาวน

6. มความแปลกใหม

7. ตองใชแรงจงใจและความอดทนอยางสง

กอดดารด (Goddard) ไดใหควาหมายของเชาวนปญญาทคลายคลงกบแนวคดของสตอดดารด

ดงน เชาวนปญญา หมายถงความสามารถในการทากจกรรมตาง ๆท

1. ยาก

2. ซบซอน

3. เปนนามธรรม

4. ประหยดทางเศรษฐกจ

5. มการปรบปรงใหบรรลเปาหมาย

6. ใหคณคาทางสงคม

7. มการกระทาโดยคดขนเอง และสามารถรกษากจกรรมนนได โดยใชสมาธ ความอดทน และความ

ตงใจ

เทอรแมน (Terman) กลาววา เชาวนปญญาหมายถงความสามารถในการคดแบบนามธรรม

ของแตละบคคลไดดและรวดเรว

บเนท ( Binet) ไดใหความหมายของเชาวนปญญาไววา " เชาวนปญญา " เปนแนวโนมในการใช

ความสามารถเพอใหเขาใจสงใดสงหนง ตามลกษณะเฉพาะของสงนน ๆ แลวนาความรความเขาใจทได

รบมาไปดดแปลงและปรบปรงเพอใชเปนแนวทางในการแกไขปญหาใหบรรลผลตามวตถประสงคใน

โอกาสตอไป

ประวตความเปนมาของการวดเชาวนปญญา

การทดลองททาอยางเปนระบบเกยวกบความแตกตางระหวางบคคลหรอเชาวนปญญานน ม

ตงแต ค . ศ .1796 โดยนกดาราศาสตรทเมองกรนวซ ( Greenwich ) พบความแตกตางดานความเรวใน

การตอบสนองตอสงเราทางสายตาของมนษย

อกหลายสบปตอมาคอในราว ค . ศ . 1838 นายแพทยชาวฝรงเศสชอ Esquirol ไดใชเครองมอ

วดหลายอยางซงรวมไปถงเครองมอวดทางจตวทยาดวย ทงนเพอดความแตกตางของความเปนปญญา

ออนในมนษย (จาแนกระดบความเสอมของสมอง) Esquirol พบวา การใชภาษา (Language usage) เปน

ตวชบงทสาคญทสดในการบอกระดบของเชาวนปญญา กระทงครงศตวรรษตอมา จงพบวา

ความสามารถในการใชภาษาเปนสงสาคญในการวดเชาวนปญญาของมนษยจรง

นกชววทยาชาวองกฤษ Sir Francis Galton เชอวา ความฉลาดและบคลกภาพของมนษยเปน

เรองของพนธกรรม เขาพยายามสรางเครองมดวดความฉลาดหรอระดบเชาวนปญญาของบคคลขน

เพอสนบสนนงานวจยดานพนธกรรมของมนษยทเขาสนใจ เกลตนไดทาการวดลกษณะของบคคล ทงท

กยวดองเปนญาตและไมเกยวดองเปนญาต ทงนเพอดความคลายคลงและความแตกตางกนระหวางพอ

แมกบลก พกบนอง ญาตลกพลกนอง และคฝาแฝด เปนตน

เกลตนไดตงหองปฏบตการดานมนษยมต (Antropometric Laboratory) ขน เพอศกษาอยางม

ระบบถงขนาดสวนตางๆในรางกายของคน โดยใชนกศกษาในมหาวทยาลยเปนกลมตวอยาง และวด

ลกษณะประจาตวทางกายภาพ ทดสอบสายตา ห และความแตกตางทางจตวทยาดวย

เกลตนไดสรางแบบทดสอบเพอวดสงงาย ๆ หลายอยาง มจดมงหมายเพอใชในหองปฏบตการ

ของตน และยงไดคดสรางแบบทดสอบเพอวดความฉลาด (Mental Test) ขนดวย วธวดความฉลาดของ

เกลตนไดรบอทธพลจากแนวคดของนกปรชญาชาวองกฤษชอJohn Locke ทวา “ บคคลทม

ความสามารถทางประสาทสง จะเรยนไดดและรวดเรว ” เกลตนถงกบเขยนไวในหนงสอของตนเมอ ค .

ศ .1883 วา “ ขาวสารเกยวกบเหตการณภายนอกทเราไดรบร ปรากฏวาตองผานประสาทตาง ๆ ของ

เราทงสนและยงการรบรของประสาทแตกตางกนมากเทาไรขอบเขตของการตดสนใจ และการใช

สตปญญากยงกวางขวางขนเพยงนน เกลตนตงขอสงเกตวาคนโง (idiots) มกหยอนสมรรถภาพในการ

จาแนกความรสกรอน - หนาว และความเจบปวด ผลงานของเกลตน ไดประมวลผลวเคราะหเชงสถต

ทาใหยนยนไดวา บคคลแตละคนมความแตกตางกนจรง (Individual Differences)

ในระหวางป ค . ศ .1890 – 1896 James Mckeen Cattell ไดนาหลกสถตของเกลตนไปใ ช ใน

สหรฐอเมรกา เพอศกษาวจยเกยวกบเชาวนปญญาของนกศกษาในมหาวทยาลยโคลมเบย

แคทเทล ไดทดสอบเชาวนปญญาหรอความฉลาดของนกศกษา โดยวดความสามารถทาง

ประสาทในดานตาง ๆเชน ชวงเวลาทบคคลมปฏกรยาโตตอบ เวลาทใชในการตดสนใจ ความสามารถ

ในการฟงเสยง สง – ตา การพจารณาความหนกของสงของโดยไมตองชง ความสามารถในการจา

อกษรได เปนตน

ตอมาในป ค . ศ . 1904 Charles Spearman นกจตวทยาชาวองกฤษ ไดศกษาทดลอง

ความสมพนธระหวางความสามารถทางประสาทและผลการเรยน ซงทาให Spearman เชอวา

ความสามารถทางสมองจะตองมอะไรอยางหนงเปนตวกลาง และเมอไดทดลองวดผลการเยนของ

บคคลในสาขาวชาตาง ๆ เชน ภาษาฝรงเศส ภาษาองกฤษ คณตศาสตร ดนตร ปรากฏวาผลการเรยน

วชาทไมเหมอนกนเหลานมสงทเปนตวกลางจรง ผลการทดลองสรปไดวาแบบทดสอบวดความฉลาด

ของบคคล จะมตวกลางทเปนเครองแสดงความสามารถทวไป (General Ability) เปนหลกอยเสมอ และ

จะมลกษณะบางอยางทมคณสมบตพเศษเฉพาะซงวดไดจากแบบสอบวดแตละอนประกอบเขาไปดวย

ลกษณะพเศษนเรยกวา ความสามารถเฉพาะ (Specific Ability) แนวคดนคอหลกของทฤษฏสอง

องคประกอบ (Two-factor Theory) ซงจะกลาวถงตอไป

ในขณะท Spearman พยายามคนควาทฤษฎการวดเชาวนปญญาอยนน นกจตวทยาชาว

ฝรงเศสชอ Alfred Binet ไดสรางเครองมอวดเชาวนปญญา (Intelligence Test) ขนสาเรจโดยรวมมอกบ

Theodore Simon แบบทดสอบดงกลาว ประกอบดวยขอคาถาม 30 รายการ สรางเสรจในป ค . ศ .

1905 ขอคาถามในแบบทดสอบจะวดความสามารถดานความคด ความเขาใจ และการตดสนใจในเรอง

ตาง ๆ ทเกยวของกบสงคม เชน ความสามารถในการอธบายลกษณะของบาน พอแม ชอนสอมและมา

หรอความสามารถในการพดซาประโยคทมคาถง 15 คา เมอไดยนเพยงครงเดยว เปนตน

ในป ค . ศ .1908 บเนตไดขยายแบบทดสอบใหมความยากงาย (Difficulty Power) เพมเปน

หลายระดบ โดยใหสอดคลองกบปกตวสย (Norms) ของผมอายระดบตาง ๆ

ในเวลาตอมา Lewis M. Terman และ Maude A. Merrill ชาวอเมรกนไดนาแบบทดสอบของ

บเนตไปแปลเปนภาษาองกฤษ และปรบปรงอกหลายครง แลวนาไปใชจนแบบทดสอบนแพรหลายไปทว

และกลายเปนแมบทของแบบทดสอบเชาวนปญญาในปจจบน กลาวคอ แบบทดสอบของบเนตดงกลาว

ไดมการแกไขปรบปรงใน ค . ศ .1916, 1937 และ 1960 โดยแบงระดบเชาวนปญญาของบคคล

ออกเปน 20 ระดบ ตงแตเดกระดบอาย 2 ขวบ ไปจนถงวยผใหญ ขอคาถามในแบบทดสอบทใชกบเดก

มกจะใชวตถและรปภาพเปนหลกสวนทใชกบผใหญมกจะเปนคาถามเกยวกบแนวความคดและ

ความหมายตาง ๆ ในภาษา

แบบทดสอบเชาวนปญญาของบเนตทไดรบการปรบปรงแกไข และใชกนอยางแพรหลายคอ

ฉบบท L.M.Terman แหง Stanford University สหรฐอเมรกา เปนผอานวยการปรบปรงเรยกกนวา

แบบทดสอบเชาวนปญญาสแตนฟอรด - บเนต (Stanford-Binet Intelligence Test) นกจตวทยาได

ศกษาคนควาเกยวกบเชาวนปญญา และไดจาแนกไวเปนหลายทฤษฏ ดงน

1. ทฤษฎองคประกอบเดยว (Unique factor theory)

ทฤษฏองคประกอบเดยวน จดวาเปนทฤษฏแรกในเรองการวดเชาวนปญญาของมนษย โดยเชอ

กนวาเชาวนปญญาของมนษยเรานนมลกษณะเปนกลมกอนเดยวกน จะแยกจากกนไมได ซงเปน

ลกษณะทรวมความสามารถ และประสบการณทงปวงเขาไวดวยกนซงแบบทดสอบทใชวดเชาวน

ปญญาในลกษณะน ไดแก แบบทดสอบของ binet ทผลสรปออกมาเปนหนวยเดยวคอ I.Q.

เมอพจารณาใหละเอยดถถวนแลวจะเหนวาทฤษฎน มความเชอคลาย ๆ กน กลาวคอ เชอใน

เรองของพนธกรรมนนเอง ทวา ความฉลาดหรอความโง เปนสงทตดตวมาแตกาเนด ใครฉลาด หรอโง

กจะเปนเชนนนตลอดไป

2. ทฤษฏสององคประกอบ (Bifactor Theory หรอ Two factor theory)

2.1 ทฤษฎเชาวนปญญาทวไปของสเปยรแมน

ทฤษฏสององคประกอบน เกดจากแนวคดของ Charles Spearman ซงเปนนกจตวทยาชาวองกฤษ

ทฤษฏนเชอวา เชาวนปญญาของคนเรานนม 2 องคประกอบ ดวยกนคอ

• องคประกอบทวไป (General Factor)

• องคประกอบเฉพาะอยาง (Specific Factor)

องคประกอบทวไป หมายถง ความสามารถพนฐานทวไปทมอยในมนษยทกคนเปน

องคประกอบรวมทเกยวของกบกจกรรมทกประเภท เชน ปฏภาณ ไหวพรบ การสงเกต ฯลฯ

องคประกอบเฉพาะอยาง หมายถง ความสามารถเฉพาะอยางซงเกดขนภายหลง เปนผลมา

จาก การเรยนร หรอประสบการณ เปนองคประกอบทใชเฉพาะในกจกรรมอยางใดอยางหนงโดยเฉพาะ

เชน ความสามารถทางดานกฬา ดนตร ศลปะ เปนตน

2.2 ทฤษฎเชาวนปญญาของแคทเทล

- Fluid Intelligence หมายถง เชาวนปญญาทมมาแตเดม เปนสวนทอสระจากการศกษา และ

ประสบการณ เปนเชาวนปญญาทเกยวของโดยตรงกบสภาวะทางรางกาย

- Crystallized Intelligence หมายถง เชาวนปญญาทเกดขนในภายหลง เปนสวนทเกยวของกบ

สภาพแวดลอมประสบการณ และการเรยนร

3. ทฤษฎหลายองคประกอบ (Multiple factor theory) กลมความคดตามทฤษฏนเชอวา เชาวนปญญา

ของมนษยในแตละดานแตละอยางแตกตางกนออกไป หรอเชาวนปญญาของมนษยเรานนประกอบดวย

องคประกอบตาง ๆ หลายดาน เชน ความสามารถในการคานวณ การใชภาษา การคดหาเหตผล เปน

ตน ทกคนมความสามารถในแตละดานแตกตางกนออกไป ใครมความสามารถทางดานใดมากกถอวาม

ความถนดทางดานนนและ มโอกาสทจะประสบผลสาเรจในดานนนมากกวา

3.1 ทฤษฎของธอรนไดค Thorndike นกจตวทยาชาวอเมรกน ซงเชอวาสตปญญาเกดจาก

ความสามารถเฉพาะหลาย ๆ อยาง มารวมกนเขาดวยกนคอ

1. Abstract Intelligence หมายถง ความสามารถในการคดเปนนามธรรม สญลกษณตาง ๆ วเคราะหสง

ทเปนนามตามธรรมชาต ศกษาหาความรเรองราวตาง ๆ เชาวนปญญาชนดนจาเปนสาหรบการเรยน

การสอน เปนลกษณะของการใชความรและสตปญญา

2. Mechanical Intelligence คอ ความสามารถดานเครองจกรกล และการใชมออยางคลองแคลว เชาวน

ปญญาชนดนจาเปนสาหรบการทางานในโรงงานอตสาหกรรม การเยบปกถกรอย งานบาน งานครว

3. Social Intelligence คอ ความสามารถในดานการปรบตวใหเขากบสงคม และดารงชวตอยในสงคมได

อยางเหมาะสมและมความสข สามารถปรบอารมณและจตใจใหเขากบผคน และสงแวดลอมไดโดยงาย

เชาวนปญญาชนดนเปนสงจาเปนสาหรบมนษยทกคนในการดาเนนชวต

3.2 ทฤษฎของเทอรสโตน Thurstone ซงเปนนกจตวทยาชาวอเมรกนเขาปฏเสธความคดทวา

เชาวนปญญาประกอบดวยความสามารถโดยทว ๆ ไป แตเขากลาววา เชาวนปญญาประกอบดวย

ความสามารถพนฐานทใชสาหรบแกไขปญหาตาง ๆ ทวไป ซงประกอบดวยพนฐานตาง ๆ 7 ดาน

ดวยกนคอ

1. V หมายถง Verbal คอ ความสามารถทางดานการใชคาศพท รปคาประโยคตาง ๆ

2. N หมายถง Number คอ ความสามารถทางดานตวเลข การคดคานวณ

3. S หมายถง Spatial คอ ความสามารถในดานมตสมพนธ อนกรม

4. W หมายถง Word Fluency คอ ความคลองในการใชคาพด

5. M หมายถง Memory คอ ความสามารถทางดานความจา

6. R หมายถง Reasoning คอ การรจกใชเหตผล

7. P หมายถง Perceptual Speed คอ อตราในการรบรของตา ห

พนฐานทง 7 ดานน แตละคนมไมเทากน แตกตางกนออกไป บคคลใดมความถนดดานใดกจะม

พนทสวนนนมาก

3.3 ทฤษฎของกลฟอรด ( Guilford , 1967)

เปนแบบโครงสรางของสตปญญาอกแบบหนงทกลฟอรดอธบายถงความสามารถทางสมองของ

มนษยในแงมมตาง ๆ โดยจาลองออกมาเปนหนลกบาศกของสตปญญา ( model of intellectual ability)

มถง 120 องคประกอบ และมลกษณะเปน 3 มต ดงน

1. มตดานเนอหา (Contents)

หมายถง วตถหรอขอมลทใชเปนสอกอใหเกดความคด ซงมหลายรปแบบ เชน อาจเปนภาพ เสยง

สญลกษณ ภาษาและพฤตกรรม

2. มตดานปฏบตการ (Operations)

หมายถง กระบวนการตาง ๆ ทบคคลใชในความคด ซงไดแก การรบรและเขาใจ (Cognition) การจา

การคดแบบเอนกนย การคดแบบเอกนย และการประเมนคา

3. มตดานผลผลต (Products)

หมายถง ผลของความคด ซงอาจมลกษณะเปนหนวย (Unit) เปนกลมหรอพวกของ สงตาง ๆ

(Classes) เปนความสมพนธ (Relation ) เปนระบบ ( System) เปนการแปลงรป (Transformation) การ

ประยกต (Implication) และการคาดคะเน การขยายขอมลออกไปในรปการทานายความสามารถทาง

ความการคดของบคคล เปนผลจากการผสมผสานมตดานเนอหา และดานปฏบตการเขาดวยกน

3.4 ทฤษฎทางเชาวนปญญาของการดเนอร การดเนอร(1983) เชอวาองคประกอบทางเชาวน

ปญญาทงหมดม 7 ประการ ซงจะพบไดในบคคลแตละคนทแตกตางกน

แบบทดสอบสตปญญา

1. แบบทดสอบสตปญญาของบเนต

บเนต (Alfred Binet) เปนชาวฝรงเศส ไดรบยกยองวาเปนบดาแหงแบบทดสอบเชาวนปญญา

เขาไมเหนดวยกบแบบทดสอบวดการรบร การจาแนกการรบรทางประสาทสมผส หรอความแขงแรง

ของกลามเนอ บเนตใหความสนใจวดเชาวนปญญาดวยสงทยากกวานน เชน การใหเหตผล ความเขาใจ

ความจาและจนตนาการ เปนตน

บเนตไดรบแตงตงจากรฐบาลฝรงเศส ใหเปนกรรมการการศกษาแหงชาต ตวเขาและไซมอน

(Theophile Simon) ได สรางแบบทดสอบเชาวนปญญาขน เพอแยกเดกปญญาปกตออกจากเดก

ปญญาออน และ ไดจดพมพขนเมอป 1905 แบบทดสอบนเรยกวา Binet – Simon Test แบบนมอย

30 ขอ เรยงลาดบจากงายไปหายาก ตวอยางของแบบทดสอบไดแก การทดสอบการระลกไดถง

สงของในภาพทเคยไดดแลว การพดตามคาบอก จาวตถตาง ๆ ในรปภาพ เปนตน ในป ค . ศ . 1908

เขาไดปรบปรงแบบทดสอบดงกลาวและจดพมพขนมาใหม

บเนต ไดเสนอแนะความคดเรองอายสมอง (Mental Age) โดยใหเดกแตละคนทาแบบทดสอบทเขา

สรางขนมา เดกทผานขอทดสอบทกขอหรอยกเวน 1 ขอ สาหรบแบบทดสอบทใชสาหรบอายนน ๆ

เดกกจะมอายสมองเทากบอายนน เชน เดก 6 ขวบ ทาขอสอบทสรางสาหรบเดก 7 ขวบ ไดทกขอหรอ

ยกเวนเพยง 1 ขอ เขากจะมอายสมองเทากบ 7 ขวบ

ขอทพงสงเกตกคอ ในสมยของบเนตยงไมมค าวา IQ (Intelligence Quotient) แต อยางไรกตามการทเขา

ไดกาหนดเรองอายสมองขนมา กถอวาเปนคณอนใหญหลวงทนกจตวทยารนหลงไดนาเปนแนวทางใน

การ สรางแบบวด IQ ขนมา

ในป ค . ศ .1911 เขาไดพมพแบบทดสอบวดเชาวนปญญาขนมาใหม ซงถอวาเปนแบบทดสอบ

ทเชอถอได และมมาตรฐานมากกวาแบบทดสอบทเขาไดจดทาในครงกอน ในครงนมจานวนขอทงหมด

54 ขอ

แบบทดสอบของบเนตไดรบการปรบปรงอกครงโดย เทอรแมน และจดพมพขนเมอป ค.ศ.

1916 แบบทดสอบชดนมชอวา “ The Stanford-Binet Test ” และปรบปรงเพมเตมในป ค.ศ. 1937

,1960 และ 1972 และมจานวนขอถง 90 ขอ

ลกษณะของแบบทดสอบวดเชาวนปญญา ของ Stanford – Binet

แบบทดสอบวดเชาวนปญญาของ Stanford – Binet ทปรบปรงครงลาสด เมอป ค . ศ . 1960

นน ไดแบงปญหาออกเปนชด ๆ ตามระดบอาย โดยเรมจากชดทใชสาหรบเดกอาย 2 ป ไปถงวยผใหญ

ตอนปลาย (Superior Adult) สาหรบเดกอายระหวาง 2 – 5 ป นน ไดจดแบบทดสอบเปนชด ในชวงแต

ละ 6 เดอน เชน แบบทดสอบสาหรบเดก อาย 2 ? ป , 3 ป , 3 ? ป , 4 ป เรอยไปจนถงเดกอาย 5 ป

สาหรบผทมอายระหวาง 5 – 14 ปนน ไดจดเปนชดแบบทดสอบของแตละป เชน สาหรบเดกอาย 6 ป ,

7 ป , 8 ป ไปจนถงอาย 14 ป แบบทดสอบสาหรบผทมอายเกน 14 ป จะม 4 ชด ประกอบดวย

ชดแรก สาหรบผใหญตอนกลาง (Adult Average : AA)

ชดทสอง สาหรบผใหญตอนปลายระดบ 1 (SA – 1)

ชดทสาม สาหรบผใหญตอนปลายระดบ 2 (SA – 2)

ชดทส สาหรบผใหญตอนปลายระดบ 3 (SA – 3)

แบบทดสอบในแตระดบอาย ประกอบดวยชดปญหายอย ๆ ระดบละ 6 อยาง ยกเวนในระดบ

ผใหญ ซงในแตละชดประกอบดวย ขอทดสอบยอ 8 อยาง ขอปญหายอยในแตละชดนน มความยาก

งายพอ ๆ กน และในแตละชดยงมขอปญหาพเศษ สาหรบใชทดสอบแทนเมอเกดกรณผดพลาด ซง

เรยกวา Alternate Test ซงแบบทดสอบสาหรบใชทดแทนน กมความยากงายเทากบขอปญหายอย

อนๆ ในชดนน

อปกรณทใชเปนชดปญหาของแบบทดสอบ Stanford – Binet น บรรจในกระเปาซงมตกตา ของ

เลนตาง ๆ ทใชสาหรบเดกเลก ๆ ชดภาพตาง ๆ แบบฟอรมบนทกผลการทดสอบและหนงสอคมอ

สาหรบแบบทดสอบ แบบทดสอบดงกลาจะใชวดความสามารถทางดานตาง ๆ ตามลกษณะคาถามยอย

ของแบบทดสอบ เชน ในระดบอายตอนตน ๆ มคาถามอย 2 –3 ชนด ทใชวดความสามารถในการ

ทางานดวยมอ และการประสานระหวางมอกบตา เชน คาถามทเปน ฟอรมบอรด (Form Board) ผรบ

การทดสอบจะตองนาเอาชนสวนสามชนใสลงไปในชองทเหมาะสมททาไวบนบอรด การกอสรางโดยใช

ไมลกบาศกสเหลยม (Block Building) การรอยลกปด นอกจากนยงมคาถามทวดความสามารถในการ

จาแนกสงตาง ๆ ทมองเหนได เชน การเปรยบเทยบความยาวของแทงไม การจบครปทรงเรขาคณต ใน

ระดบอายตอนตน ๆ น มคาถามหลายขอทเกยวกบการใชความสามารถในการสงเกต และบอก

รายละเอยดสงของตาง ๆ เชน เดกระดบอาย 2 ป คาถามจะใหชสวนตาง ๆ ของรางกาย จากรปตกตา

เดก และมของเลนอน ๆ ทใหเดกบอกวา คออะไร เชน เตารด เกาอ บนได เปนตน นอกจากนยงใหผถก

ทดสอบ ตอรปภาพใหสมบรณ หรอชสวนทขาดหายไปของรปภาพ หรอบอกความเหมอนของสงของ

สองสง ลกษณะของคาถามเชนนจะใชจนถงระดบอายสง ๆ แตเพมความยากขนตามลาดบ

สเตรน (William Stern) นกจตวทยาชาวเยอรมน กไดเสนอแนะในป ค . ศ . 1912 วา ความเหนอกวา

หรอดอยกวาดานเชาวนปญญาของเดกจะคานวณไดจากการหาอาย สมองดวยอายจรงของเขา

สเตรนเรยกผลทได วา “Intelligence Quotient” เรยกชอยอวา IQ ในภาษาไทยเรยกวา เกณฑ

ภาคเชาวน ซงกลายเปนสงทแสดงความสามารถทางสมอง กลาวโดยสรปสตรการคานวณ IQ ม

ดงน

ตวอยางการคานวณ : เดกคนหนงมอาย 18 ป ทาแบบทดสอบไดเทากบอายสมอง 16 ป

2. แบบทดสอบสตปญญา ของเวคสเลอร

เวคสเลอร (David Wechsler) ไดสรางแบบทดสอบวดเชาวนปญญา สาหรบผใหญขนในป ค.ศ.

1939 ชอวา Wechsler – Bellevue Intelligence Scale ซงประกอบดวยมาตราวด 2 มาตรา ไดแก

2.1 มาตราวดวดทางภาษา (Verbal Scale) ประกอบดวย ขอสอบยอย ๆ ทผตอบจะตองม

ความสามารถทางภาษา เชน วดในดานความรรอบตว ความเขาใจ คณตศาสตร คาศพท และอน ๆ

2.2 มาตราวดทางการกระทา (Performance Scale) ประกอบดวยขอสอบยอยๆ ใหผตอบได

กระทา โดยจดเรยงเหตการณจดเรยงรปบลอก ประกอบรปภาพทตดออกจากน ทง 2 มาตรานจะใชใช

วดผทดสอบเพอใหคะแนนประกอบกน

ในป ค.ศ.1955 เขาไดปรบปรงแบบทดสอบขนใหมเรยกวา Wechsler Adult Intelligence Scale-

Revised (WAIS-R) และไดสรางแบบทดสอบสาหรบวดเชาวนปญญาของเดกขนเรยกวา Wechsler

Intelligence Scale for Children-III (WISC-III) ซงใชวดเดกทมอายระหวาง 5 ถง 15 ป

มาตราวดของเวคสเลอร มความเหมาะสมทจะวด IQ ของผใหญและบคคลไมมการศกษา หรอ

ขาดความสามารถทางภาษา เพราะมทง 2 มาตราวด คอ มาตราทางภาษาและมาตราทางกรกระทา

ซงแบบทดสอบของสแตนฟอรด-บเนตไมไดวดทางดานการกระทา

ทาใหแบบวดของเวคสเลอรเปนทนยมกนมากในอเมรกาและไดมผพยายามดดแปลงให

เหมาะสมกบการวดเชาวนปญญาของคนไทย และถอไดวาเปนแบบทดสอบเชาวนปญญาแบบหนงท

นามาใชกบคนไทยอยางแพรหลาย

แบบทดสอบเปนรายบคคล ทนยมใชแพรหลายมากทสด แบบทดสอบของเวคสเลอร

(Wechsler) มแบบทดสอบ 3 ชด

• Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) สาหรบวยผใหญ อาย 16-75 ป

• Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC) ใชสาหรบเดกอายระหวาง 5-15 ป 11 เดอน

• Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (WPPSI) ทดสอบเดกอาย 4 ป - 6 ป 6 เดอน

แบบทดสอบแบงเปน 2 ชด คอ แบบทดสอบทางดานภาษาและแบบทดสอบทางดานปฏบต คอ

- แบบทดสอบทางดานภาษา ( Verbal Test )

- แบบทดสอบทางดานปฏบต ( Performance Test )

• ความรทวไป จานวน 29 ขอ

• เหตผลทางคณตศาสตร จานวน 14 ขอ

• ความเขาใจ จานวน 14 ขอ

• ความสามารถในการจาตวเลขเรยงลาดบ และยอนกลบ

• ความเหมอน ม 13 ขอ

• คาศพท

• การเรยงภาพตามเหตการณ

• การตอแทงไมลกบาศกใหเปนรปตาง ๆ

• การตอรปใหสมบรณ

• การตอภาพชนสวนใหเปนภาพสมบรณ

• การสรางความสมพนธระหวางสญญาลกษณและตวเลข

3. แบบทดสอบสตปญญา วฒนธรรมสากล

โปรเกรสซฟเมตรซส (Progressive Matrices Tests) นกจตวทยาชาวองกฤษ ชอ J.C. Raven ไดสราง

แบบทดสอบทไมใชถอยคาภาษา (Nonverbal) ขนในป ค.ศ. 1938 และปรบปรงเรอมาจนถงป ค.ศ.

1956 มชอเรยกวา แบบทดสอบโปรเกรสซพ เมตรซส (Progressive Matrices Tests) สรางขนเพอวด

ความสามารถของบคคลในการหารปความสมพนธระหวางรปทรงเรขาคณต ปญหาของแบบทดสอบ

อยในรปของ เมตรกเปนลวดลายแบบตางๆ ซงแตละขอมสวนทขาดหายไป ผรบการทดสอบตองเลอก

ชนสวนจากตวเลอก 6-8 แบบเพยง 1 ชน เพอเตมลงไปในสวนทขาดหายไปใหสมบรณ เรยงลาดบจาก

งายไปยาก ไมจากดเวลา แบงออกเปน 3 ฉบบคอ

1. Standard PM ใชกบผใหญ

2. Coloured PM ใชกบเดก

3. Advance PM ใชสาหรบผใหญทฉลาด

ขอควรคานงในการใชแบบทดสอบสตปญญา

• ผทดสอบตองมความรและความชานาญเกยวกบเครองมอทใช

• ตองเตรยมเครองมอใหพรอมลวงหนากอนทาการทดสอบ

• ผรบการทดสอบตองใหความรวมมออยางเตมทและไมเคยฝกทาแบบทดสอบมากอน

• สภาพแวดลอมขณะทาการทดสอบตองมความเหมาะสม

• ผใชแบบทดสอบทางจตวทยาตองมจรรยาบรรณวชาชพ ซงสมาคมนกจตวทยาไดบญญตขน

สงทมอทธพลตอเชาวนปญญา

เชาวนปญญาเปนสงทบคคลแตละคนมตดตวมาแตกาเนด โดยพนธกรรมเปนตววางพนฐาน

ระดบความ สามารถทางเชาวนปญญา และมผลในการกาหนดระดบเชาวนปญญาของบคคลและ

พฒนาสมบรณยงขนตามระดบอายและสงแวดลอม เชาวนปญญาของแตละคนจะมลกษณะทสงตาไม

เทากนตามความสมบรณของสมองและระบบประสาทและสงแวดลอมทชวยกระตน และสงเสรมให

บคคลไดมโอกาสเรยนร เชน

1. พอแมทเอาใจใสพดคยกบลก ลกจะเรยนไดดและชวยใหมเชาวนปญญาด

2. การใหความรกและความอบอน การยอมรบ การเลยงดอยางมเหตผล ทเหมาะสม มผลตอ

สขภาพจตดและมอทธพลตอเชาวนปญญา เมอเดกไดรบการตอบสนองความตองการขนมลฐาน

ดงกลาวแลวเขากพรอมทจะพฒนาความสามารถของเขาอยางเตมท

3. ถาพอแมเลยงดลกแบบทนถนอมปกปองเหมอนไขในหน จะทาใหพฒนาการทางเชาวนปญญาของ

เดกชาลง

4. การมหนงสอดๆ ใหอานตามความเหมาะสมของแตละวยจะชวยในการพฒนาเชาวนปญญา

5. การทองเทยว ชมสถานทนาสนใจ จะเปนสงกระตนพฒนาการทางเชาวนปญญา ในดานตางๆ ชวย

ใหเดกรจกคด สงเกต และแกปญหาไดอยางเหมาะสม

6. อาย ระดบอายทพฒนาการของเชาวนปญญาถงขนสงสดคอระหวางอาย 15-25 ป เชาวนปญญา

เมอพฒนาถงขนสงสดจะคอยๆเสอมลงตามวย แตมลกษณะคอยเปนคอยไป แทบสงเกตไมได การ

เสอมของเชาวนปญญา ในแตละดานอาจเสอมเรวและชาไมเทากน เวคสเลอร (Wechsler, 1958 อาง

ถงใน ชยพร วชชาวธ , 2525) พบวา เชาวนปญญาของคนเราอยในระดบสงสดเมออายประมาณ 20-

30 ป หลงจากนนจะคอย ๆ เสอมถอยลงเรอย ๆ ขอมลของเวคสเลอรเปนขอมลทไดจากผรบการ

ทดสอบทมอายตาง ๆ กน แตทดสอบในเวลาเดยวกน ผทมอายมากกวาคอผทเกดกอน และผทมอาย

นอยกวาคอผทเกดทหลง การเปรยบเทยบของเวคสเลอร จงเปนการเปรยบเทยบภาคตดขวางทม

อทธพลของสงแวดลอมทแตกตางกนเขามาเกยวของ ผทเกดกอนยอมเสยเปรยบในโอกาสทจะเรยนร

เนองจากพฒนาการของสงคมยงไมเอออานวย เชนเกดในสมยทยงไมมวทยหรอทว ดงนนจงทา

แบบทดสอบเชาวนปญญาสผทเกดทหลงไมได

7. เพศ เพศชายมกมความสามารถทางดานการคานวณ ถนดทางกลไก การกระทาทใชไหวพรบ และ

ความรวดเรวดกวาหญง สวนเพศหญงมกมความคลองแคลวในการใชมอ งานทตองใชฝมอ ลาย

ละเอยด การใชภาษาความสามารถทางภาษา ความจา

8. เชอชาต เดกลกผสมมกจะมเชาวนปญญาสงกวาเดกทไมใชลกผสมความผดปกต ทางสมอง อาจม

ผลตอการเสอมลงของเชาวนปญญา กอนเวลาอนสมควร เชนเนองอกในสมอง ลมชก สมองไดรบการ

กระทบกระเทอนอยางรนแรง

9. คะแนนทดสอบ I.Q จะมการแนนอนเมอเดกโตขน คอ อายประมาณ 7 ขวบ ระดบ I.Q จะเรมคงท

และอาย 12 ป ระดบของ I.Q จะคงท เมอเดกเขาสระดบประถมและมธยม คะแนนการวด I.Q จะม

ความเชอถอไดมากขน

10. ไอคววดเมออายตากวา 2 ป กบไอคววดเมออาย 17-18 ป สหสมพนธกนตามาก และตงแตอาย

ประมาณ 2 ป เปนตนไป คาสมประสทธสหสมพนธคอย ๆ สงมากขนเรอย ๆ และถงขนสงมากเมออาย

5-7 ป เดกในชวงอายนเรมยางเขาสระยะปฏบตการรปธรรมตามทฤษฎของเพยเจต เชาวนปญญาใน

ระยะปฏบตการรปธรรมมความสมพนธกบเชาวนปญญาในระยะปฏบตการนามธรรมอยในขนสงมาก

11. เชอ (Schaie and Strother, 1968 อางถงใน ชยพร วชชาวธ , 2525) พบวา เชาวนปญญาดานตาง ๆ

เสอมถอยตงแตอายประมาณ 20-30 ป แตขอมลแบบตดตามระยะยาวหาไดพบการเสอมถอยไม แต

กลบพบวาความสามารถทางตวเลขและภาษาคอย ๆ เพมมากขนจนถงอาย 60 ป แลวจงคอย ๆ เสอม

ถอย ความสามารถทางเหตผลคอย ๆ เพมมากขนจนถงอายประมาณ 40-45 ป แลวจงคอย ๆ เสอม

ถอย สวนความสามารถทเกยวของกบความไวและความคลองแคลว จะเรมเสอมถอยตงแตอาย

ประมาณ 20-30 ป จงเปนการยนยนวาการเสอมถอยของเชาวนปญญาเกดจากความแตกตางของ

สงแวดลอมในสมยตางกน และมใชการเสอมถอยทแทจรง การเสอมถอยทแทจรงเกดในวยแก และการ

เสอมถอยนเกดจากสภาพของรางกายททรดโทรม โดยเฉพาะใน 2-3 ปสดทายของชวต ( ชยพร

วชชาวธ , 2525)

เชาวนปญญากบความสาเรจ

การทบคคลจะประสบความสาเรจในชวตทงดานการเรยน การประกอบอาชพตางๆ นอกจาก

จะตองมเชาวนปญญาดแลวจะตองอาศย องคประกอบอนๆ ดวย เชน ความมมานะพยายาม มความ

อดทน มมนษยสมพนธทดกบบคคลทวไป และมคณธรรม มสขภาพจตด และมพนฐานทางบคลกภาพท

มนคง สภาพแวดลอมทชวยสงเสรมอยางเหมาะสม ฯลฯ เพราะฉะนนพอแมจงไมควรมงเนนสงเสรมแต

เฉพาะในเรองการเรยนหรอเชาวนปญญาของเดกเพยงอยางเดยว แตควรควบคมไปกบการสงเสรม

ความฉลาดทางอารมณหรออควควบคกนไปดวย กลาวคอ ใหเดกมทกษะทางสงคม การปรบตว ใน

การอยรวมกบผอน การมมนษยสมพนธทดกบบคคลอน ตลอดจนการอบรมเลยงดใหมพนฐานทาง

บคลกภาพทมนคงรวมดวยกจะชวยใหเขาประสบความสาเรจตามความสามารถของเชาวนปญญาทเขา

มอย

นอกจากนน ไมควรมงหวงในบตรหลานของตนใหมความสาเรจเกนกวาเชาวนปญญาทเขามอย

เพราะจะทาใหเกดปญหาทาง สขภาพจตได แตควรสนบสนนและสงเสรมใหเขาไดพฒนา

ความสามารถทแทจรงของเขาอยางเตมทเทาทเขาจะสามารถทาได กจะสามารถทาไดกจะเปน

ประโยชนตอตวของเขาเอง และสงคมโดยสวนรวมและตอการพฒนาประเทศชาตตอไป

เชาวนปญญา เปนสงทสามารถกระตน สงเสรมใหพฒนาได ถาพอแมมความเขาใจเดกและชวย

กระตน สงเสรมพฒนาการทางเชาวนปญญาของเดกอยางถกตองและเหมาะสม กจะชวยใหเดกได

พฒนาเชาวนปญญาของเขาเทาทมอยอยางเตมท

การคดและภาษา

2. m%%~ (Thinking)

206 PC 103

PC 103 207

.

2 0 8 PC 103

PC 103 209

210 PC 103

PC 103 211

212 PC103

PC 103 213

214 PC 103

PC 103 215

2 1 6 PC 103

PC 103 217

218 PC 103

PC 103 219

แรงจงใจ

PC 103 225

226 PC 103

I I

I I

1 I (Goal)

PC 103 227

228 PC 103

PC 103 229

PC 103

PC 103 233

234 PC 103

PC 103 235

236 PC 103

PC 103 237

238 PC 103

PC 103 239

T

1 I

240 P C 1 0 3

PC 103 241

242 PC 103

PC 103 243

244 PC 103

PC 103 245

wqnr&wi% (Drive Theories)

246 PC 103

PC 103 247

248 PC 103

PC 103 249

อารมณ

PC 103 255

256 PC 103

PC 103 257

258 PC 103

PC 103 259

260 PC 103

PC 103 261

264 PC 103

PC 103 265

(Cannon-Bard Theory)

266 PC 103

PC 103 267

268 PC 103

270 PC 103

PC 103 2 7 1

2 7 3PC 103

274 PC 103

PC 103 275

276 PC 103

278 PC 103

บคลกภาพ

PC 103 283

PC 103 285

PC 103 297

298 PC 103

300 PC 103

PC 103 3 0 5

306 PC 103

ความเครยดการปรบตวและสขภาพจต

PC 103 345

.._.. _.. . . -.-.-- ._

348 PC 103

350 PC 103

PC 103 351

352 PC 103

354 PC 103

Approach+-----

Approach- - -

PC 103 3 6 1

---> (c---%4dhlasoJi

A - x -I3

3 6 2 PC 103

PC 103 363

PC 103 367

PC 103 369

การจดการกบความเครยด

กรมสขภาพจต ใหความหมายวาความเครยดเปนปฏกรยาทมตอสงเราภายในและภายนอก ซง

อาจเปนความรสกนกคดของบคคล สถานการณ หรอสงแวดลอม โดยบคคลจะรบรวาเปนภาวะท

กดดน คกคาม บบคน หากบคคลนนสามารถปรบตวและมความพงพอใจจะทาใหเกดการตนตว เกด

พลงในการจดการกบสงตาง ๆ อกทงเปนการเสรมความแขงแรงทางรางกายและจตใจ แตถาหากไมม

ความพงพอใจ และไมสามารถปรบตวได จะทาใหบคคลนนเกดความเครยดสงผลใหเกดความเสย

สมดล ในการดาเนนชวตในสงคมได

สงเราทกอใหเกดภาวะเครยด (Stressor)

สงเราทเปนเหตใหเกดความเครยดในบคคลพบไดทงสงแวดลอมภายในรางกาย และสงแวดลอม

ภายนอกรางกาย เชน ยนผดปกต การเผาผลาญสารเคมในรางกาย เปนตน สาหรบสงเราภายนอกม

หลายปจจยทกอใหเกดภาวะเครยด ดงตอไปน

1. สงเราทางกายภาพ

2. สงเราทางชวภาพ

3. สงเราทางดานจตใจ ไดแก สงทขดขวางการไปสเปาหมายทตองการ ทาใหเกดความขดแยง

ภายในจตใจ ความรสกคบของใจ จนตนาการหรอความคดททาใหรสกวาถกคกคาม การ

สญเสย การไดรบการกระตนประสาทรบความรสกมากหรอนอยเกนไป การเปลยนแปลง

ในชวงชวตวยตาง ๆ

4. สงเราทางดานวฒนธรรม สงคม ไดแก คานยมความเชอในสงคมททาใหเกดความขดแยง

ภายในจตใจ การแขงขน การไหลบาทางวฒนธรรม สอประเภทตาง ๆ เปนตน

5. สงเราจากการเปลยนแปลง การเปลยนแปลงเทคโนโลยอยางรวดเรว ความขดแยงทาง

การเมอง ภาวะสงคราม โรคระบาด การกอการราย เปนตน

ปฏกรยาของบคคลตอภาวะเครยด

1. ปฏกรยาตอบสนองดานจตใจ ในภาวะเครยด สภาพอารมณ ความรสก ความรบร

ความคดการตดสนใจจะมการเปลยนแปลงไปจากปกต เกดอารมณกลว ขาดสมาธ

2. ปฏกรยาตอบสนองดานสรระของรางกาย เมอเกดภาวะรางกายจะมปฏกรยาการเปลยน

แปลงในการทางานของระบบอวยวะ ๆ ซงฮาน เซเย (Hans Selye) เรยกวา

เปนปฏกรยาการปรบตวเฉพาะท (Local Adaptive Syndrome : LAS)

ปฏกรยาการปรบตวทวไป (General Adaptive Syndrome : GAS)

ลกษณะกลมอาการเมอเกดภาวะเครยด

1. อาการทางกาย

ปวดศรษะ ปวดกลามเนอ ตงบรเวณขมบ ตนคอ หรอตามแขน ขา

นอนไมหลบ หลบ ๆ ตน ๆ หรอหลบแลวตนกลางคนไมสามารถหลบตอได

ใจสน หวใจเตนเรวผดปกตทงทอยในสภาพปกต

หายใจไมอม อดอดในชองทอง

แนนทอง ปวดทอง อดอดในชองทอง

ชา ตามรางกาย

2. อาการทางใจ

วตกกงวล ครนคดอยตลอดเวลา

หงดหงดงาย โกรธ ฉนเฉยว กาวราว

เบอหนาย ทอแท หมดหวง สนหวง รสกไมมทางออก

สมาธไมด ฟงซานหรอหมกมนมากเกนไป

3. ปญหาพฤตกรรมและสมพนธภาพกบผอน

มการโตเถยงกนกบผอน หรอแมแตบคคลในครอบครวโดยใชอารมณตงแตปานกลาง

ถง รนแรง โดยไมสามารถยบยงตนเองได

มความคดทจะตอบโตโดยใชกาลงในการเอาชนะ

มการลงมอทารายรางกายเพอตอบโต

มการเอาชนะทางความคดกบคนทเคยมสมพนธภาพทดมากอนจนทาใหเกดปญหา

ดานสมพนธภาพอยางรนแรง

ระดบของความเครยด

1. ความเครยดระดบต าและระยะสน

ความเครยดไมใชสงทเลวราย ถามเลกนอยกเปนตวผลกดนหรอเปนตวกระตนใหบคคลกระทาสงนน ๆ

อยางกระตอรอรนและมความคดสรางสรรค ความเครยดระดบตาจงเปนเหมอนนามนทชวยใหรถขบไป

ไดดวยด

2. ความเครยดระดบสงและสะสมนาน

ความเครยดระดบสง เมอเกดขนเปนระยะเวลานานจะกอใหเกดผลเสยตอรางกายและจตใจของตนเอง

รวมทงสงผลกระทบตอครอบครวและหนาทการงาน และทาใหเสยสขภาพรางกายตางๆ ตามมา

รวมทงความเครยดรนแรงกเหมอนรถทตดเครองและเรงออกไปเตมทโดยเรว รถกจะพงชนสงกดขวาง

ขางหนา คนทเครยดรนแรงจงสามารถทารายตนเองและผอนไดงาย

การประเมนภาวะเครยด

ในการประเมนภาวะเครยด นกจตวทยานยมประเมนความเครยดจากการเปลยนแปลงทางราง กาย

หรอการแสดงออกทสามารถสงเกตเหนได โดยการใชแบบประเมนใหประเมนตนเอง โดยใชแบบวด

ความเครยด เชน แบบประเมนความเครยดของโรงพยาบาลสวนปรง หรอแบบประเมนความเครยดดวย

ตนเองของกรมสขภาพจต

วธจดการกบภาวะเครยด (Coping method)

เปนกลวธทบคคลใชเมอเผชญภาวะเครยดซงเปนทงการกระทาใดๆ หรอเปนการทางานภายในจตใจท

มเปาหมาย เพอรกษาความมนคงของรางกาย จตใจ จากอนตรายทมาคกคาม

รปแบบการจดการกบภาวะเครยดของแตละบคคล มรปแบบของวธจดการภาวะเครยดได

แตกตางกนขนอยกบการประเมนปรมาณและคณภาพของสงเราททาใหเกดภาวะ รปแบบการจดการ

ความเครยด แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. วธจดการกบภาวะเครยด โดยกลไกทางรางกาย

2. วธจดการกบภาวะเครยดโดยกลไกทางจตใจแบงออกเปน

กลไกปองกนทางจต

กลไกการแกไขโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Based Coping)

กลไกการแกไขโดยใชอารมณเปนฐาน (Emotional Based Coping)

พฤตกรรมอปกต

พฤตกรรมอปกต

การบงบอกพฤตกรรมอปกต สามารถพจารณาไดโดยอาศยแนวทาง 4 ประการโดยในการ

พจารณาจะพจารณาผลรวมทงสประการ ดงตอไปน

ประการทหนง ใชมาตรฐานทางสถตมาเปนเกณฑในการพจารณา ตามรปศพทแลวคาวาอปกต

หรอผดปกต กคอการเบยงเบนไปจากเกณฑกลาง หรอมาตรฐานกลางนนเอง

ประการทสอง ใชมาตรฐานในการปฏบตตนในสงคมมาเปนเกณฑ ใครทททาอะไรทเบยงเบนไป

จากมาตรฐานทางสงคมหรอวฒนธรรมนนๆ อาจถอไดวามพฤตกรรมผดปกต แตกเปนการยากทจะบง

บอกไดวาการกระทาเชนไรจะถอวาเปนพฤตกรรมผดปกต เนองจากสงทยดถอปฏบตกนโดยทวไปใน

สงคมหนงอาจเปนการกระทาทแปลกในอกสงคมหนงกได ดงนนการพจารณาดวยวธนจะตองพจารณา

จากสงคมนนๆเพยงสงคมเดยว

ประการทสาม เปนวธการประเมนโดยพจารณาหาเกณฑทนาจะเปนทยอมรบมากกวานาเอา

คาเฉลยหรอคามาตรฐานของพฤตกรรมในสงคมมาเปนตวบงช ซงไดแก การนาเอารปแบบของการ

ดาเนนชวตอยางเปนสขของสงคมตางๆ มาเปนเกณฑกลาง หากใครไมไดปรบตวใหดาเนนชวตไปตาม

รปแบบของสงคมทเขาอาศยอยนนได กถอวาเขามพฤตกรรมทผดปกตหรอมปญหาในการปรบตว

ประการทส เปนการประเมนความผดปกตโดยอาศยความรสกคบของใจ ลาบากหรอทกข

ทรมานของบคคลมาเปนเกณฑในการพจารณา

ความปกตคออะไร

นกจตวทยาตางใชขอบงชทเปนทยอมรบกนทวไปประมาณ 6 ประการ โดยพจารณาในลกษณะ

ของคณภาพและปรมาณของคณสมบตตางๆ เพอแยกแยะความปกตออกจากความผดปกต

1. รบรความจรงอยางมประสทธภาพ

2. รจกตวเอง

3. ความสามารถทจะควบคมตวเอง

4. ความภาคภมใจและยอมรบตวเอง

5. ความสามารถทจะสรางมตรไมตร

6. มผลงานสรางสรรค

การจ าแนกพฤตกรรมอปกต

พฤตกรรมอปกตนนมหลายประเภทและมขอบเขตกวาง แตโดยทวไปเราจะพจารณาจาก

สาเหต 3 ประการคอ สาเหตทางจตใจ สาเหตทางชววทยา และสาเหตทางสงคม ปญหาทางดาน

พฤตกรรมและความคดเปนปญหาเฉพาะบคคลแตเรากสามารถทจะจาแนกประเภทไดจากความ

คลายคลงกนของพฤตกรรมการจาแนกพฤตกรรมนนมทงขอดและขอเสย และจะมปญหาเกดขน

ตามมาได ถาใหความสาคญในการจดประเภทของความผดปกตมากเกนไป ระบบทใชจดจาแนก

พฤตกรรมอปกตมอย 2 ระบบคอ

- International Classification of Disease - 10 (ICD-10)

- The Diagnosis and Statistical Manual of Mental Didorders (DSM III-R)

เมอทาการสรปลกษณะพฤตกรรมอปกตตาม DSM III-R สามารถจดประเภทของความผดปกต

ทางจตใจและพฤตกรรมออกเปน 15 กลมดวยกนดงน

1. ความผดปกตทเกดขนเปนครงแรกในวยทารก เดกหรอวยรน ซงรวมถงความผดปกตทางพฒนาการ

ดวย

2. ความผดปกตทางจตอนเนองมาจากสมองหรอระบบประสาท

3. ความผดปกตอนเนองมาจากการใชสารบางประเภททมฤทธตอจตประสาท

4. โรคจตเภท โรคนเปนกลมอาการทประกอบไปดวยความไมสามารถทจะอยกบความเปนจรงได

ความคดและการรบรบดเบอนไปจากความเปนจรง

5. ภาวะหวาดระแวง

6. อารมณผดปกต ความผดปกตชนดนเหนไดจากลกษณะอารมณทตางไปจากคนปกต

7. ความวตกกงวลเกนไป

8. ความรสกผดปกตทางกาย

9. ภาวะสบเปลยน ความผดปกตชนดนจะสงเกตไดจากสญเสยความรสกตว ความจา หรอความร

เกยวกบตวเองลงไปชวคราว โดยเนองมาจากปญหาความกดดนทางจตใจหรออารมณ

10. ความผดปกตเกยวกบเพศ

11. ความผดปกตเกยวกบการนอน

12. ความผดปกตเกยวกบการดารงชวต เกดขนไดกบทงทางรางกายและจตใจ

13. ความไมสามารถควบคมอาการและอารมณทรนแรงได

14. ความผดปกตเกยวกบบคลกภาพ

15. ภาวะทางจตใจบางอยางทไมอาจระบไดชดเจนวาเปนความผดปกตทางจต ความผดปกตชนดน

หมายถงความผดปกตอนใดทรนแรงจนบคคลเกดความรสกวาตองการความชวยเหลอ ตองการแกไข

ในหวขอตอไปจะศกษาเกยวกบความผดปกตบางชนดทนาสนใจ เนองจากพบเหนกนบอย

ความผดปกตซงสมพนธกบความวตกกงวล

ความวตกกงวลเปนปญหาทสามารถเกดขนไดกบทกคน แตบางครงความวตกกงวลคงอยนาน

และไมอาจสลดใหหลดหายไปได ทาใหเกดผลเสยตอการปรบตว การดาเนนชวตประจาวน ความวตก

กงวลดงกลาวประกอบดวย กลมอาการวตกกงวล กลมอาการตนตว ความไมสามารถควบคมตวเอง

ไมใหคดหรอทาสงใดสงหนงทงๆทรตวด รายละเอยดของความผดปกตเหลานมดงน

กลมอาการวตกกงวลสง

คนทมความวตกกงวลสงอาจไมสามารถควบคมตนเองทจะไมใหตนกลวได ความตนกลวนอาจ

เปนไปอยางรนแรง โดยเจาตวมนใจวาจะตองมสงรายเกดขนกบตวเองแนนอน อาการทตามมาคอ

หายใจถขนและตน หวใจเตนไมสมาเสมอ กลามเนอสนกระตก เปนลมและอาเจยน อาการเหลานเกด

จากการทางานมากเกนไปของระบบประสาทอตโนมตสวนซมพาเธตก และอาการเหลานเปนลกษณะ

การตอบสนองตอสถานการณทนาตกใจกลวอยางยง แตคนปกตนนอาการเหลานเกดขนเพยงชว

ระยะเวลาไมนานนกความรสกตนกลวอยารนแรงอกชนดหนงคอ ความไมสามารถควบคมตนเองไมให

กลวตอสภาพการณหรอสงตางๆ ซงโดยธรรมชาตไมใชสงนาตนกลวอะไรนก (Phobia) ความตนกลว

ชนดนตางไป จากกรณแรกตรงทเราสามารถระบไดวาอะไรทาใหเกดความรสกกลวดงกลาว เพยงแตวา

สงตางๆ หรอสถานการณตางๆ ทตนกลวไมใชสงทเปนอนตรายอะไรมากนก และเจาตวกรสกวาชาง

เปนความกลวทไมสมเหตสมผล แตกหามใจไมได มการจาแนกยอยออกเปน 3 ประเภทคอ ความกลว

โดยทวไป ความกลวสงคมและความกลวสถานททมคนอยมาก

พฤตกรรมย าคดย าท า

คนทเปนโรคกลวมกจะหวงวาถาเขาทาอะไรบางอยางไปแลวจะเกดอะไรขน แตคนทยาคดกลบ

คดวาอะไรจะเกดขนถาเขาไมทาอะไรบางอยาง คนทมพฤตกรรมยาคด มกจะวตกกงวลหรอครนคดถง

สงทไมตองการจะคดหรอทาอยเสมอๆ ความยาคดนเปนความคดซาแลวซาอกอยในเรองของสงทไม

ตองการจะคดไมตองการจะเหน สวนการยาทากเปนเรองของการกระทาบางอยางซาแลวซาอก หก

หามตวเองไมได

ความเขาใจเกยวกบความวตกกงวล

ทฤษฏและความคดทนามาใชศกษาความวตกกงวลทเกดขนยาวนานนน มอยดวยกน 4

ประการคอความขดแยงภายในจตใจ การเรยนรทจะตอบสนองตอสงเราภายนอก การคดทไมเหมาะสม

และสาเหตทางชววทยาความขดแยงภายในใจของบคคลเปนเรองทเกดขนในจตไรสานก อาจเปนไปไดท

คนจะพยายามเกบกดความตองการทสงคมไมยอมรบหรอเปนอนตรายตอผอนไว จนเกดใหเปนความ

วตกกงวลขนมาไดการเรยนรทจะตอบสนองตอสงเราภายนอก เนองจากสงเราภายนอกบางอยางท

จาเพาะเจาะจงมลกษณะเปนตวเราใหเกดความวตกกงวล บคคลทวตกกงวลกบสงตางๆ กเพราะเขา

คดวาเขาไมสามารถทจะจดการกบสงตางๆ ทเขาเผชญอยในชวตประจาวนได ดงนนความกลวจงเปน

การตอบสนองเชงหลกหนซงเรยนรจากประสบการณทนาตกใจกลวการคดทไมเหมาะสม การ

พจารณาสถานการณหรอสงทเปนอนตรายตอตวคนทาใหเกดความวตกกงวลจนถงขนทผดปกตได

เพราะวามการประเมนผดจากความเปนจรง ความคดฝงแนนอยอยางน ทาใหคนๆนนพยายาม

ระแวดระวงอนตรายตางๆทจะเกดขนกบตนเอง

สาเหตทางชววทยา เชอวาคนทโรควตกกงวลนนเกดขนจากการถายทอดทางกรรมพนธ Carey

และ Gottesman (Atkinson, 1990) ศกษาเมอป 1981 พบวา คนทมพอแมพนองเปนโรควตกกงวลน

ประมาณรอยละ 15 จะมโอกาสเปนโรควตกกงวลในลกษณะเดยวกน (Torgersen, 1983) พบวาฝาแฝด

ไขใบเดยวกบนน หากคนใดคนหนงมอาการวตกกงวลชนดตนกลว (panic attack) แลว อกคนหนงม

อาการวตกกงวลในลกษณะเดยวกนไดมากเปนสามเทาของฝาแฝดไขคนละฟอง นอกจากนยงม

การศกษาพบวาระบบชวเคมทผดปกตในสมองบางสวนมผลใหเกดอาการยาคดยาทาได

ความผดปกตทางอารมณ

คนทมความผดปกตทางอารมณนนสงเกตไดจากการทเขามความรสกซมเศราหรอวาเชง

ผดปกตหรอบางคนกอาจมทงซมเศราสลบกบราเรงในชวงเวลาทเทาๆกน ในปจจบนความผดปกตทาง

อารมณแบงเปน 2 ประเภทคอ ความเศราทผดปกตและกลมทเปนทงซมเศราและราเรงผดปกตสลบไป

มาความเขาใจเกยวของกบความผดปกตทางอารมณความเศราเปนอาการทพบกนไดบอยเนองจาก

สภาวการณตางๆ และบางครงอาจอยในระดบรนแรงถงขนความผดปกตทางอารมณได มทฤษฎตางๆ

ทเกยวของ ซงจะนามากลาวถงพอสงเขป ดงตอไปน

ทฤษฏจตวเคราะห นกจตวเคราะหแปลความรสกเศราวาเปนการตอบสนองตอการสญเสยไม

วาจะเปนการสญเสยเกยวกบอะไรกตาม การพงพงผอนมากเกนไปในดานของการยอมรบจากผอน

และการหนความโกรธเขาสตนเอง ความเหนนอาจสามารถอธบายพฤตกรรมของคนทมความรสกเศรา

ได แตไมสามารถนามาอธบายไดทกกรณเนองจากคนสวนหนงกไมไดเปนอยางนน

แนวคดเชงพฤตกรรม นกจตวทยาการเรยนรสรปวาการทไมไดรบสงเสรมแรงทาใหคนรสก

ซมเศราคนเศรามกจะทาอะไรนอยและไมคอยไดรบสงเสรมแรงทางบวก หรอไมกไดรบสงกระทบททา

ใหเกดความไมพอใจมากเกนไปนอกจากนน คนทมความรสกซมเศราอาจจะขาดความสามารถทาง

สงคมทจะดงดดความสนใจหรอสงเสรมแรงจากผอน และไมสามารถจดการกบสถานการณทไม

ปรารถนาไดดนก

กลมการรคด การรการคดใหความเหนเกยวกบความเศราวาไมใชเรองทวาคนนนทาอะไร แต

เปนเรองทวาเขาคดอยางไรเกยวกบตวเขาและโลก คนจะเศราเนองจากเขามองตวเองและประเมน

ตวเองในเชงลบ

แนวคดเชงชววทยา นกประสาทชววทยาเชอวา ความรสกเศราหรออารมณทแปรปรวน

โดยเฉพาะอยางนงพวกคลง-เศรา (bipolar disorders) เกดจากพนธกรรม

จากทฤษฎตางๆ ทพดถงเรองความซมเศรานน อาจสรปไดวาความเศราเปนตวการสาคญท

อาจกอใหเกดผลเสยและอนตรายตอบคคล โดยเฉพาะอยางยงสงกระตนใหคนเกดความเศรานนมอย

รอบตวเรา ในชวตประจาวน เราจงควรหาทางทาความเขาใจและปองกนสาเหตตางๆ ททาใหเกดความ

เศราขนมา

โรคจตเภท

โรคจตเภทเปนความผดปกตทางจต ผปวยจะมอาการเสอมหรอบกพรองทางบคลกภาพอยาง

ชดเจน ความคดและการกระทาหลดออกไปจากความเปนจรงและไมสามารถดาเนนชวตประจาวน

เหมอนเชนเคยได ความผดปกตอาจจะเกดขนอยางชาๆแบบสะสมหรอเกดขนแบบปจจบน บางทเกด

จากสถานการณททาใหเกดความเครยด และมกเกดในคนทมลกษณะแยกตว สนใจเกยวกบตวเอง ไม

มนใจในความปลอดภยของตนเอง โดยมลกษณะทสาคญเปนความผดปกตทสามารถสงเกตเหนได 5

ประการ

1. ความผดปกตของความคดและความสนใจ

2. ความผดปกตของการรบร

3. ความผดปกตทางอารมณ

4. การถอนตวจากความเปนจรง

5. ความสามารถในสงตางๆ ลดลง

ทฤษฏทเกยวของกบจตเภท

แนวคดเชงชววทยา ลกษณะของระบบประสาททเกยวของกบชวเคมภายในรางกายของคนท

เปนจตเภทกบคนปกตนนมความแตกตางกน จากการศกษาเกยวกบสอประสาท โดปามนทอยใน

บรเวณลมบคซสเตม หากพบวาโดปามนหรอตวรบสารนมมากเกนไป หรอไวตอสารโดปามนมาก

เกนไปกจะเกดอาการจตเภทขนได ในการศกษาอกดานไดทาการศกษาโครงสรางของระบบประสาทใน

สมองไดพบวาทางเดนประสาทจากสมองสวนลมบคทตอเชอมกบสมองสวนหนามความผดปกตทศนะ

เชงสงคมและจตวทยา จากการศกษาทเกดขนในอเมรกาหรอประเทศอนๆ พบวาคนทมฐานะยากจนม

ความผดปกตทางจตเภทมากทสด ซงนาจะมเหตผลดงน

- คนทมฐานะดไมไดรบการตดสนวาเปนจตเภทเพราะเกรงวาจะมผลกระทบตอหนาทการงาน

- เมอเปนจตเภท ความสามารถในการปรบตวจะลดลง หนาทการงานตาลง รายรบกหดหาย

- ความยากจนทาใหชวตลาบาก การปรบตวในชวตเปนไปดวยความยากลาบาก

สวนปจจยอนทสาคญกคอความสมพนธในครอบครว การเลยงดและพฒนาการวยเดก เพราะ

ถามคนในครอบครวเปนจตเภทกจะสงผลถงคนอนๆได พอแมทสอกบลกแปลกๆ กทาใหพฤตกรรมลก

ผดปกตได

ภาวะทเสยงตอการเปนจตเภทและความเครยด

1. มประวตลาบากในขณะทาคลอด ซงมผลตอการทางานของระบบประสาท

2. มประวตวาถกแยกจากแมเมออายยงนอย

3. มประวตวามพอทเขารบการรกษาเกยวกบความผดปกตทางจต

4. มประวตมพฤตกรรมไมเหมาะสมในโรงเรยน

การบ าบดรกษาทางจต

ในทนจะนาเสนอประวตการรกษาทางจตในสมยอดต เรมตงแตยคสมยกรกเชอวาคนมความ

ผดปกตเพราะความแปรปรวนของสารเหลวในรางกาย และใหการรกษาดวยความรก ความเมตตาและ

ใหสงแวดลอมทด ในตอนปลายของยโรปกลางใชการเกบตวผปวยไวในทมดชด จนประมาณป 1972

นายแพทยฟลป บเนล ชาวฝรงเศษ ไดยายผปวยออกจากหองมดไปไวในหองทมสภาพแวดลอมด

ปรกฏวาคนปวยจานวนมากอาการดขนอยางรวดเรว ในตนศตวรรษท 20 มการคนพบวาโรคซฟลสท

เขาสสมองเปนเหตของความผดปกตจงมการคดคนยาเพนซลนขนมาเพอรกษาความบกพรองหรอ

ผดปกตทางชววทยา ในระยะป 1900 ตนๆ นายคลฟฟอรด เบยร ผซงเคยปวยเปนโรคอารมณ

แปรปรวนไดเขยนหนงสอ และกอตงสมาคมเกยวของกบสขภาพจตขน สงผลใหงานสขภาพจตได

ขยายตวไปอยางมากจนถงปจจบน ทมศนยสขภาพจตเดก และศนยสขภาพจตชมชนอยทวไป เพอชวย

ปองกนปญหาสขภาพจตและแกไขรกษาผทประสบกบปญหาสขภาพจตเหลาน

การรกษาพยาบาลในปจจบน

หลงจากการตพมพหนงสอของนายเบยรทาใหมการพฒนาโรงพยาบาลและวธการรกษาท

หลากหลาย ทาใหผปวยสามารถกลบไปรกษาตวทบานและในระยะหลงๆจะใหชมชนมบทบาทในการ

ดแลรกษาผปวยมากขน

อาชพทเกยวกบการรกษาทางจต

อาชพทเกยวของรกษานนไดแก จตแพทย นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะหทางจตเวช และ

พยาบาลจตเวช

เทคนควธของการบ าบดทางจต

จตวเคราะห นกจตวทยาเชอวาคนเรามความขดแยงกนสามประการคอ อด อโกและซปเปอรอ

โก ความขดแยงนมอยทงทรสกตวและไมรสกตวซงจะถกเกบกดไวในระดบจตไรสานก หลกการสาคญ

ของวธนก คอปญหาทบคคลกาลงเผชญอยในปจจบน จะไมสามารถแกไขได หากเขาไมไดเรยนรและ

เขาใจพนฐานของจตไรสานกของเขาทไดมาจากความสมพนธในวยเดก กบพอแมพนองของเขา ขนตอน

ในการทาจตวเคราะห มดงน

1. การพดอยางเสรและวเคราะหความฝน นกจตวเคราะหมวธใหคนแสดงความขดแยงในจตไรสานก

ของเขาออกมาดวยการใหเขาพดอยางเสรถงความคดและความรสกตลอดจนทกอยางทผานเขามาใน

ความคด ฟรอยดไดเนนใหคนหาสงทเขากาลงหวาดวตกอยใหได สวนการวเคราะหความฝนนนกเพอ

คนหาสงซงซอนเรนอยในจตไรสานก

2. การถายโยงความรสก คอการเปลยนเปาหมายของอารมณทมตอบคคลหนงไปยงผรกษา เปนการ

แสดงออกทางอารมณของผรบการรกษาตอผรกษา

3. การแปลความหมาย เปนการแปลความหมายของพฤตกรรมโดยทาวไปถงแรงจงใจของพฤตกรรม

เหลานน

4. การทบทวนและลงมอทาเมอเขาใจตนเองมากขนแลว

จตบาบดโดยองทฤษฏจตวเคราะห เปนการหาวธใหคนมแรงตอตานตอแรงขบ ดวยการสราง

พลงใหแกอโก เพมความภาคภมใจและความมนใจในความสามารถใหกบตนเอง โดยทาใหผรบการ

รกษาเขาใจถงอทธพลของประสบการณในอดตทมตอพฤตกรรมของเขาในปจจบนและเพอเพมความ

ตนตวในการปรบปรงปจจบนของเขาทจะแกไขผลรายของสงทเกดขนในอดต

พฤตกรรมบาบด หมายถงการนาเทคนควธเกยวกบการเรยนรและการวางเงอนไขมาใชในการ

ปรบเปลยนพฤตกรรม จากการศกษาพบวาคนเราสามารถทจะเรยนรพฤตกรรมใหมทเหมาะสมกวามา

ใชทดแทนพฤตกรรมเดมทไมเหมาะสมได นกพฤตกรรมบาบดจงมงเนนทจะปรบเปลยนพฤตกรรม

มากกวาทจะเปลยนหรอทาความเขาใจกบความขดแยงในอดตทอยภายในจตใจคน

วธการรกษาโดยการใชรปแบบความคดเปนตวกาหนด เปนการนาเอาหลกการเสรมแรงมาใช

กบความเชอหรอความคดทไมเหมาะสม

ทฤษฏเชงมนษยนยม เปนการมงเนนทจะใหคนกลบไปสตวตนทแทจรงและกลาตดสนใจเลอกท

จะแสดงพฤตกรรม หรอดาเนนชวตไปตามปรารถนามากกวาทจะตกเปนทาสของสถาณการณหรอ

บคคลอนและมงใหคนบรรลถงความพรอมตามทเขาควรจะเปน

ทฤษฏผสมผสาน ปญหาบางปญหามสาเหตทมาและการแสดงออกทซบซอนจนยากทจะใช

เพยงวธใดวธหนง เปนหลกในการทาจตบาบดได นกจตบาบดจงใชวธผสมผสานวธการของจตบาบด

หลายๆ ทฤษฎเขาดวยกน

จตบาบดแบบกลมและครอบครวบาบด นกจตวทยาเชอวาปญหาทางอารมณของคนมาจาก

การทคนไมสามารถตดตอกบบคคลอนได ดงนนการฝกหดการอยรวมกบผอนจงเปนสงทจาเปน

ประสทธภาพของการทาจตบาบด

การประเมนผลการทาจตบาบดดวยหลกวชาทางสถต Meta analysis พบวาผทไดรบจตบาบด

สามารถปรบตวพฒนาขนไดดกวาผทไมไดรบจตบาบด เมอพจารณาถงระยะเวลาทใชในการทาจต

บาบดกบผลทไดรบพบวา หลงจากรบจตบาบดประมาณ 8 ครง ผรบบรการประมาณรอยละ 50 จะม

อาการดขน และหากรบการรกษาตอไป ทกสปดาหเปนเวลา 6 เดอน พบวา ผรบบรการประมาณรอย

ละ 75 มอาการดขน ซงนกเปนการพสจนถงคณประโยชนของการทาจตบาบดไดทางหนง

การบาบดรกษาทางชวภาพ

การศกษาทางประสาทวทยาพบวา อาการผดปกตทางจตและพฤตกรรมสวนหนงเกดขนจาก

ความผดปรตของระบบชวเคม หรอระบบประสาทภายในสมอง ดงนน นกชววทยาจงเสนอแนวคดใน

การบาบดรกษาทางชวภาพขนหลายทาง เชน การใชยา

ยาทใชในการทาจตบาบด

ปจจบนมยาทใชในการรกษามากมายหลายชนดและจตแพทยเองกใหความสาคญกบการใชยา

มากขน ยาสามารถชวยใหผปวยมอาการผอนคลายลง ระงบอาการหลงผดและประสาทหลอนได

ยาตอตานความวตกกงวล มตวยาทอยในกลมเบนโซไดอะปน มฤทธตอตานความวตกกงวล

เราเรยกยานวา ยาระงบประสาท และชอทางการคาทรจกกนดคอ แวเลยมและลเบรยม ยากลมนทาให

ความเครยดลดลงและงวง ยานกดการทางานของระบบประสาทสวนกลางเหมอนอลกอฮอรและยา

นอนหลบ อนๆ แพทยมกใชยานเพอรกษาอาการวตกกงวล และความเครยด

ยาตอตานอาการของโรคจต เปนยาในกลมฟโนไทอาซน ยานทาใหงวงและเพลย

ยาตอตานอาการเศรา มลกษณะกระตนใหเกดพลงมากกวาทจะกด ทาใหสารสอประสาทใน

สมองเพมขน 2 ชนด คอ นอเอปรเนฟรน และเซโรโทนน ยาตอตานอาการเศรานอาจกอใหเกดฤทธ

ขางเคยงทเราไมตองการได ยานออกฤทธชาบางครงกนเวลาถง 2-3 สปดาห

การรกษาดวยการชอตไฟฟา และผาตดสมอง การชอตดวยไฟฟาคอการผานกระแสไฟฟา

ออนๆเขาไปในสมองเพอทาใหเกดอาการชก ปจจบนใชในเฉพาะกรณทรกษาดวยยาไมไดผล การผาตด

สมองใชรกษาอาการทางจตเนองจากความบกพรองในเนอสมองหรอเสนทางเดนของกระแสประสาท

ในสมอง

การสงเสรมสขภาพจต

การสงเสรมสขภาพจตจะทาใหคนมความสมพนธกบครอบครวและเพอนสนทมากขน ลดเวลา

ทจะตองรกษาในโรงพยาบาลได การสงเสรมสขภาพจตทาไดโดยอาศยแหลงทรพยากรทอยในชมชน

และการแทรกแซงเมอเกดสถานการณตงเครยด

การสรางเสรมสขภาพจตทด

1. ยอมรบอารมณของตนเอง

2. รจดดอยของตนเอง

3. พฒนาทกษะและความสามารถใหดขน

4. รจกอยรวมกบบคคลอน

5. รวาเมอไหรเราตองการความชวยเหลอ

นอกเหนอไปจากการมองหาผชวยเหลอเมอประสบปญหาแลว การพยายามสรางเสรม

สขภาพจตทดใหกบตนเองกเปนทางหนงทสาคญและมประโยชนอยางยง

พฤตกรรมทางสงคม

พฤตกรรมสงคม

มนษยเปนสตวสงคม (Social Animal) ทจาเปนตองดาเนนชวตเปนหมเหลา กลม หรอพวก

เนองจากมนษยตองไดรบการตอบสนองทางรางกายและจตใจจากสมาชกอน ๆ ในสงคมดวย ดงนนจง

สามารถพบเหนไดตลอดเวลาวาคนเรามการแสดงปฏสมพนธ (Interaction) กนในสงคมเพอใหไดมาซง

สงทตองการ

ดวยเหตนจงเปนทนาสนใจวา การแสดงปฏสมพนธกนทางสงคมจะสามารถกอใหเกด

ผลกระทบตอตนเองรวมถงบคคลรอบขางไดมากนอยเพยงใดและอยางไร

ปจจยททาใหมนษย อยรวมกนในสงคม

มนษยนนไมสามารถอยตามลาพงไดตลอดชวต เนองจากมนษยมความตองการในหลาย ๆ ดาน

และความตองการดงกลาวนนกจะมอยและพรอมทจะตอบสนองกแตในสงคมเทานน สาหรบความ

ตองการทเปนปจจยสาคญททาใหมนษยอยรวมกนเปนสงคม ไดแก

1. ความตองการทางกายภาพ

เปนความตองการพนฐานตามธรรมชาตของมนษยอยแลว เชน ความหว ความกระหาย ความ

ตองการทางเพศ เปนตน ความตองการเหลานสมาชกในสงคมจะใหการตอบสนองกนและกนเปน

ประจา

2. ความตองการทางจตใจ

ความตองการทางกายภาพนนมนษยสามารถตอบสนองไดเองโดยไมตองพงพาสมาชกในสงคม

เชน เมอหวกสามารถเดนไปหาอาหารทานตามลาพงได แตความตองการทางจตใจนนเปนความ

ตองการทแสวงหาตลอดเวลา และตองอยในสงคมเทานนจงจะตอบสนองความตองการนได เชน

ตองการความรก ความอบอน ความนบถอ และความเอาใจใส เปนตน

3. ความตองการทจะสรางปฏสมพนธกบบคคลอน

ถอเปนปจจยสาคญในการเจรญเตบโตทางวฒนธรรมในสงคมมนษย ดวยเหตทความตองการ

สรางปฏสมพนธทางสงคมจะเปนไปได กตอเมอมนษยเกดการสรางสรรคภาษาเพอใชในการสอสารไม

วาจะเปนการพด การเขยน เพอการถายทอดไปสชนรนหลง

ความหมายของพฤตกรรมทางสงคม

พฤตกรรมทางสงคม หมายถง พฤตกรรมของบคคลทแสดงตอกนในสงคม โดยพฤตกรรมของ

บคคลหนงสามารถสงผลตอความคด ความรสก รวมถงพฤตกรรมของอกบคคลหนงได เมอบคคลนนๆ

เกดการปฏสมพนธกนทงโดยตรงและโดยออม

นนคอ พฤตกรรมทางสงคมเปนการศกษาถงอทธพลของบคคลและสงคมทมผลกระทบตอ

พฤตกรรมระหวางบคคลในสงคมเดยวกน ดงนนพฤตกรรมทางสงคมจงมความหมายทครอบคลม

พฤตกรรมทกดานทมนษยแสดงออกตอสงคม

การรบรทางสงคมทมตอพฤตกรรมทางสงคม

การปฏสมพนธของบคคลนนจะมการรบรถงพฤตกรรมและความรสกนกคดของบคคลหรอ

กลมคนในสถานการณตาง ๆ เสมอ การรบรดงกลาวจาเปนตองอาศยการตความหมาย และผลจาก

การตความนกจะมอทธพลตอการแสดงพฤตกรรมตอบสนองของแกบคคลแตละคนในสงคมดวย ซง

การรบรทางสงคมจาแนกไดดงน

การรบรระหวางบคคล (Person Perception)

การรบรระหวางบคคล หมายถง กระบวนการในการทาความเขาใจบคคลเมอเกดการ

ปฏสมพนธในรปแบบตาง ๆ โดยในครงแรกของการรบรนนจะเปนไปในลกษณะกวาง ๆ (Schemas) เชน

การแตงกาย การพดจา รสนยม กรยาทาทางทเดน ๆ เปนตน เมอเกดการรบรแลวจงมการตดสนวา

คนๆ นเปนคนอยางไร แลวทา การจดเกบไวในระบบความทรงจา ซงจะมผลตอการแสดงพฤตกรรมตอ

บคคลนนในครงตอไปโดยอาจจะเปนทางดานบวกหรอลบกได

ทงน ลกษณะกวาง ๆ ทบคคลเกดการรบรนนอาจเกดการเปลยนแปลงได ถาหากมการ

ปฏสมพนธทบอยครงขน ความชดเจนของเหตการณใหม ๆ จะเขาไปแทรกและเขาไปแทนทลกษณะ

กวาง ๆ เดมทเกบไวครงแรก ซงบอยครงมความเปนไปไดวาการรบรในครงแรกทเปนลกษณะกวางนน

ผดพลาดไปจากความเปนจรงอยมาก

สาหรบปจจยทมอทธพลตอการรบรบคคลอนนนมขอควรพจารณา ดงน

- หากมระดบความสมพนธระหวางผถกรบรและผรบรยาวนานมากเทาใด การรบรของบคคลกจะ

ถกตองมากขนเทานน

- ประสบการณในการพบปะผคนนน มสวนเกยวของกบความสามารถในการวเคราะหผอนทแตกตาง

กนออกไป

- ถาบคคลเปนคนทนาสนใจและนารบร ยอมทาใหการจดเกบขอมลของบคคลนนมมากกวาบคคลท

ไมนาสนใจ

- หากบคคลใดมสถานภาพทสงคมยอมรบมากเทาใดกจะมแนวโนมของการเกดการรบรไปในทศทางท

มาดขนตามไปดวย

- การเปดเผยตวเองของบคคลทจะรบร จะทาใหการรบรมความชดเจนและถกตองมากกวาบคคลท

พยายามปดบงตนเองเอาไว

- ความประทบใจครงแรก (First Impression) จะมผลตอการรบรทงทางดานบวกและลบไดอยางมาก

โดยหากเกดความประทบใจครงแรกเปนไปในทางบวก บคคลกจะมการรบรตอภาพทเหนและมแนวโนม

เอนเอยงเขาขาง ถงแมวาในภายหลงบคคลนนจะแสดงพฤตกรรมทางดานไมดออกมากตาม

บคคลจะเกดการรบรการกระทาของบคคลหนงทเปนสมาชกของกลม ๆ หนง วาบคคลนน

นาจะมคณสมบตและการกระทาทคลายคลงกบกลมทเปนสมาชกอย รวมถงจะมพฤตกรรมเชนนนไป

ดวย ซงเรยกการรบรเชนนวา การเหมารวม (Stereotype) เชน ผชายจะเหมารวมวาผหญงทกคนเจา

อารมณ ขบน ใจนอย ขบรถแย จกจก สวนผหญงกจะเหมารวมวาผชายทกคนจะเปนคนเจาช ไม

รบผดชอบ เทยวกลางคน เปนตน

ทศนคต (Attitude)

ทศนคต หมายถง ความคดความเขาใจทบคคลมตอบคคล กลมบคคล วตถสงของ หรอ

เหตการณหนง ๆ ทไดรบรจนกอใหเกดความรสก และมแนวโนมวาบคคลจะแสดงพฤตกรรมตาม

ความคด ความเขาใจ และความรสกทมอย เชน การทประชาชนเดนขบวนประทวงการกอสรางเขอน

ยอมเกดจากทศนคตทไมดตอการสรางเขอน เปนตน

ทศนคตนนประกอบไปดวยองคประกอบสาคญ 3 ประการ ไดแก

- ดานความคดและความเขาใจ (Cognitive Component)

หมายถง ความรและความเชอทบคคลมตอสงหนงสงใดทไดรบร ถอวาเปนจดเรมตนของทศนคตวาจะ

เปนไปในทศทางใด เชน เชอวาเดนทางโดยเครองบนจะปลอดภยกวาเดนทางโดยรถยนต เปนตน

- ดานความรสก (Affective Component)

หมายถง สภาวะทางอารมณทเกดขนหลงจากมความคดและความเขาใจในสงทรบรนนวาเปนเชนใด

- ดานพฤตกรรม (Behavior Component)

หมายถงแนวโนมทบคคลจะแสดงพฤตกรรมสนองตอบสงใดสงหนง โดยจะเปนไปในทศทางใดนนขนอย

กบความคด ความเขาใจ และความรสกทบคคลมตอสงนน เชน หากคดวาธรรมชาตและสงแวดลอมม

ความสาคญตอมนษย กจะรสกดมดากบธรรม - ชาตและสงแวดลอม สงผลใหมพฤตกรรมในการ

ปกปองรกษา และอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน

นอกจากน นกจตวทยายงไดทาการทดลองจนสามารถคนพบลกษณะทสาคญของทศนคต ดงน

1. ทศนคตเกดขนจากการเรยนร (Learning) หรอประสบการณ (Experience)

2. ทศนคตเปนตวกาหนดรปแบบของพฤตกรรมของบคคลทมตอบคคลหรอสถานการณนน ๆ

3. ทศนคตเปนสงทเปลยนแปลงได เนองจากเกดขนโดยการเรยนรและประสบการณ ดงนน หากบคคล

มความรเกยวกบสงใดเพมขนหรอไดรบประสบการณใหม ๆ กยอมสามารถเปลยนแปลงทศนคตเดมได

แตอาจตองใชระยะเวลาทยาวนานพอสมควรในการเปลยนแปลงทศนคต

4. ทศนคตสามารถถายทอดได โดยมกเกดจากการเลยนแบบหรอเอาอยางจากบคคลใกลชดหรอ

บคคลทศรทธานบถอ

ดงทกลาวขางตนแลววา ทศนคตเกดจากการเรยนร ซงมกระบวนการคอนขางซบซอน ดงนน

จงสงผลใหปจจยทเกดทศนคตนนมทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ดงน

1. วฒนธรรม (Culture)

วฒนธธรมจะเปนตวกาหนดแบบแผนเพอใชในการดาเนนชวตของคนในแตละสงคม ดงนน คนทอยใน

สงคมเดยวกนจงมกแสดงพฤตกรรมออกมาในแนวทางเดยวกน เชน คนไทยมกจะใหความเคารพผใหญ

ดงนน พฤตกรรมทเดกแสดงตอผใหญจงแสดงออกดวยความเคารพนบนอบ เปนตน

2. ครอบครว (Family)

เปนสถาบนทางสงคมทมอทธพลตอบคคลอยางมาก ดงนน หากสงใดทไดรบการปลกฝงทศนคตมา

จากครอบครวแลว จงยากทจะเกดความเปลยนแปลง

3. ประสบการณ (Experience)

ประสบการณมสวนสาคญตอการเกดทศนคตของบคคลไปในทางบวกหรอลบ รวมทงสามารถ

เปลยนแปลงทศนคตเดมทเคยมไดอกดวย

4. อทธพลของกลมทางสงคม (Social Group)

กลมทางสงคม ซงไดแก เพอนสนท เพอนรวมงาน ซงกลมทางสงคมเหลานจะมอทธพลตอการเกด

ทศนคตไปในทศทางใดทศทางหนงไดงาย โดยเฉพาะในเดกวยรน

5. สอมวลชน (Mass Communication)

สอมวลชนไมวาจะเปนหนงสอพมพ โทรทศน วทย ภาพยนตร หรออนเตอรเนต มบทบาทสาคญในการ

ชกจงใหบคคลเกดทศนคตตอสงใดสงหนงไปในทศทางใดกได ดวยเหตทสอมวลชนจะทาการปอน

ขาวสารรวมทงแสดงความคดเหนตอบคคลและเหตการณทเกดขนในสงคมตลอดเวลา หากขาด

วจารณญาณทดพออาจถกโนมนาวความคดไดงาย

แมจะกลาววาทศนคตสามารถเปลยนแปลงไดกตาม แตทศนคตบางอยางนนกจะตองอาศย

เวลา เนองจากการเกดทศนคตนนจะตองมการสงสมมาพอสมควร อยางไรกตาม วธการเปลยนแปลง

ทศนคตตอพฤตกรรมไมพงประสงคตอสงคมนน สามารถจาแนกได ดงน

- การชกจง (Persuasion) ชกชวน หรอเกลยกลอม

การเปลยนแปลงทศนคตอาจเกดขนไดโดยการอธบาย ใหเหตผล และชแนะ ยงถาบคคลนนไดรบความ

ไววางใจ หรอไดรบความศรทธาเชอถอ อกทงถาสามารถแสดงความคดเหนไดอยางอสระทงสองฝาย

จะทาใหความสาเรจของการเปลยนแปลงทศนคตนนมมากขน

- การเปลยนกลม (Group Change)

อทธพลจากความคดของกลมนนทาใหเกดทศนคตไดงาย หากตองการเปลยนแปลงทศนคตไปใน

รปแบบทศทางใดนน จงอาจทาไดโดยการเปลยนแปลงกลมทมรปแบบทศนคตไปในทศทางนน

- ลางสมอง (Brain Washing)

เปนการลบลางความเชอเกา ๆ โดยแทนทดวยความเชอใหมดวยวธการตาง ๆ ซงเปนการใหขอมลดาน

ดกบสงทตองการ และในขณะเดยวกนกใหขอมลทางลบกบสงทมทศนคตอยเดมกอนหนา

- การโฆษณาชวนเชอ (Propaganda)

เปนการชกชวนใหหนมาสนใจหรอเปลยนทศนคตตามทตองการ โดยทวไปนยมใชสอมวลชน เนองจาก

สามารถเขาถงไดกวางขวางและกาหนดความถเพอยาไดตามทตองการ

- การใหประสบการณ (Experience)

การใหประสบการณโดยตรงนนเปนอกวธการหนงทดในการสรางทศนคตใหมใหเกดกบบคคล เชน

ตองการใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมในการสบบหร กใหไปเหนบคคลทปวยเปนโรคตาง ๆ จากการ

สบบหร เปนตน

การสรางสงดงดดใจระหวางบคคล (Interpersonal Attraction)

การอยรวมกนของบคคลในสงคมอยางมความสขนน จาเปนทจะตองสรางไมตรจตใหเกดขน

ระหวางกน นกจตวทยาสงคมจงไดคนพบปจจยทชวยในรดงดดใหบคคลมความตองการทจะสราง

สมพนธอนดตอกนหลายประการ ดงน

1. คณลกษณะของบคคล (Personal Trait) หมายถง ลกษณะเฉพาะของแตละบคคลทสามารถสรางแรง

ดงดดใจใหบคคลอนตามความตองการทจะสรางสมพนธดวย ไดแก

- คณลกษณะทางรางกาย เปนคณลกษณะทดงดดใจเปนอนดบแรก ดวยเหตทวารปรางหนาตาด

ยอมเปนทสะดดตา อกทงยงสรางความพงพอใจใหแกผพบเหนอกดวย แตทงนจะใชรปรางหนาตาอยาง

เดยวในการตดสนใจกอาจเกดความผดพลาดไดงายเชนกน

- การใชภาษาและทวงทวาจา การพดทออนหวาน ไพเราะ ใชภาษาไดถกตองถอวาเปนเสนหอยาง

หนงในการดงดดใจใหบคคลอยากจะเขาใกลและสรางสมพนธดวย

- ความสามารถในตวบคคล หากบคคลทมความสามารถพเศษในเรองใดเรองหนงเหนอกวาบคคล

ธรรมดาทวไป กยอมไดรบความสนใจจากบคคลรอบขางไดงาย และอยากทาความรจกคบหาดวย

2. ความใกลชด (Proximity) ปจจยททาใหบคคลเกดความพงพอใจไดนนคอการใกลชดกน ไมวาจะโดย

เหตบงเอญหรอโดยหนาทการงานกตาม ซงความใกลชดจะไมมผลตอความสมพนธเลยหากบคคลนน

ๆ เคยมปญหาตอกนมากอน โดยทวไปแลวในการพบกนครงแรกของบคคลมกจะมปฏกรยากลาง ๆ

คอนไปทางพงพอใจมากกวา

3. ความคนเคย (Familiarity) เปนสงทเกดขนหลงจากเมอบคคลเกดความใกลชดแลว ความคนเคยจะ

เปนสภาวะของความแนบแนนในการเกดความสมพนธระหวางบคคลไปในลกษณะทตอเนอง บคคลท

เกดความคนเคยแลวมกจะแสดงตวตนและอารมณอยางเปดเผยเปนอสระ และมกไมคานงถงระเบยบ

กฎเกณฑระหวางกนมากนก

4. ความคลายคลง (Similarity) โดยธรรมชาตของมนษยนนมกจะชอบบคคลทมลกษณะใกลเคยงหรอ

คลายคลงกบตนในทางใดทางหนง ดงนน หากบคคลทมทศนคตคลายคลงกนมากเทาใด กจะเกดความ

ดงดดใจมากขนเทานนดวย

ทงน ไฮเดอร (Heider) ไดสรางทฤษฎความสมดล (Balance Theory) ทอธบายวา สมพนธภาพท

ดระหวางบคคลเกดขนจากความสมดลหรอความคลายกนทางความคด

ทงนไฮเดอรเชอวาเมอใดกตามทบคคลเกดสภาวะไมสมดลระหวางกน เปนไปไดสงททงสอง

ฝายจะพยายามเปลยนแปลงบางอยางในตวเพอสรางความสมดลอกครง เชน สามทชอบเลนการพนน

แตภรรยาเกลยดการพนน เพอปองกนการหยาราง สามอาจเลกเลนการพนน หรอภรรยาอาจยอมให

สามเลนการพนนตอไป เปนตน

5. ความแตกตางทลงตว (Complementary) ในบางกรณความแตกตางกสามารถมสวนดงดดดใจให

บคคลเกดความพงพอใจไดเหมอนกน เชน คนชางพดมกจะชอบเลอกคบคนทชอบฟงมากกวาพด หรอ

คนทชอบเปนผนามกจะเลอกคบกนคนทชอบเปนผตาม เปนตน แตอยางไรกตาม ความตางของบคคล

นนกยงมระดบการสรางแรงดงดดไมเทากบความคลายคลงกนของบคคล

6. ความพงพอใจจากสงทไดรบ (Rewardingness) บคคลทสรางความพงพอใจแกบคคลอนไดมาก

เทาไร ยอมสรางแรงดงดดใจใหบคคลตองการมสมพนธภาพมากขนเทานน ทงนเนองจากบคคลทไดรบ

ความพงพอใจจะมความรสกวา ตนเองเปนผทมคณคาและความสาคญอยางยงสาหรบผให

อทธพลของสงคมทมตอพฤตกรรมทางสงคมของบคคล

ลกษณะพฤตกรรมทางสงคมทเกดขนนน ถาหากพจารณาใหดแลวจะพบวาสงคมทบคคลเปน

สมาชกนนมสวนในการสรางอทธพลตอความรสกนกคดและพฤตกรรมของสมาชกในสงคมแตละคน

ดวย ซงอทธพลของสงคมทมผลตอการแสดงพฤตกรรมทางสงคมของบคคลทสาคญ ๆ ในทน ไดแก

1. การคลอยตาม (Conformity)

การคลอยตามเปนแนวโนมทบคคลจะทาตามบคลอน เกดขนในกรณทบคคลไมสามารถ

ตดสนใจในการกระทาอยางใดอยางหนงลงไปได ปจจยทกอใหเกดการคลอยตาม ไดแก

- ความคลมเครอของสถานการณ

หากสถานการณหรอเหตการณทบคคลกาลงประสบอยนน มความคลมเครอและไมชดเจน

มากเทาใด ยงสงผลใหบคคลเกดความลงเลไมแนใจในสงทตนเองจะตดสนใจกระทาอยางใดอยางหนง

ลงไป จงทาการแสวงหาแนวปฏบตจากคนสวนใหญหรอใชบรรทดฐาน (Norm) ทางสงคมเปน

เครองชวย

ทงนนกจตวทยาสงคมชอ โซโลมอน แอช (Solomon Asch) ไดทาการทดลองเกยวกบเรองความ

คลมเครอของสถานการณ โดยใหผเขารบการทดลองนงรวมกบคนอนซงผทดลองไดเตรยมคาตอบกน

ไวแลวประมาณ 7-9 คน โดยทกคนในกลมจะไดเหนเสนตรงแนวดงทมความยาวไมเทากน 3 เสน สวน

อกหนงเสนจะใชเปนเสนเพอเปรยบเทยบ จากนนใหสมาชกแตละคนตอบวาเสนตรงแนวดง 3 เสนนเสน

ใดมความยาวใกลเคยงกบเสนมาตรฐานมากทสด โดยกาหนดใหบคคลทเขารบการทดลองเปนคนตอบ

คนสดทาย ผลปรากฏวา 37 เปอรเซนตในจานวน 123 คน ยอมทจะตอบผดตามกลมบคคลทแอชได

เตรยมคาตอบไว จากการทดลองของแอชนนจงสรปไดวา ถงแมสถานการณจะมคาตอบทชดเจนไม

คลมเครอกตาม แตบคคลกยงคลอยตามคนสวนใหญ ทง ๆ ทรวาไมถกตอง ทงนเพอใหตนไดรบการ

ยอมรบจากสงคมเทานน

- ความเชอมนในตนเอง

จากการทดลองของแอช ขางตนนน ยงพบอกวา ความเชอมนในตนเองมผลตอการคลอยตาม

ของบคลดวย กลาวคอ บคคลทมความเชอมนในตนเองสงจะตดสนใจจากความคดและเหตผลของ

ตวเองมากกวาคลอยตามความคดเหนของกลม สวนคนทไมเชอมนในตนเองจะคลอยตามกลมไดงาย

- สมพนธภาพระหวางบคคลภายในกลม

กลมใดกตามทสมาชกภายในกลมมความรกใครสนทสนมกนอยางแนนแฟน หรอมสมพนธภาพ

ทดตอกน จะเกดความคลอยตามกนไดงายกวากลมทมความไมลงรอยกนภายในกลม

2. การเชอฟงผมอานาจ (Obedience to Authority)

จากเหตการณทผกอการรายใชเครองบนพงเขาชนอาคารเวรดเทรดเซนเตอรเมอวนท 11

กนยายน 2544 ทผานมานน ซงทางการสหรฐฯ เชอวาเปนฝมอการสงการของ โอซามา บนลาเดน

หวหนาผกอการรายระดบโลก โดยเหนไดวา บนลาเดนนนไมไดเปนผลงมอเอง แตเปนการใชบคคลอน

ลงมอแทน ซงจากเหตการณนทาใหนาสนใจทจะศกษาถงอทธพลของผมอานาจในการชกจงใจบคคล

หรอกลมบคคลใหสามารถยอมทาตามทตวเองตองการได

มลแกรม (Milgram) ไดใหขอทฤษฎวา การเชอฟงผมอานาจเปนสงจาเปนอยางมากในการ

ดาเนนชวตรวมกนในสงคม เนองจากแตละคนในสงคมจะถกกาหนดบทบาทหนาทแตกตางกนไป ทาให

บคคลตองพรอมเชอฟงและรวมมอกบผมอานาจและบทบาททเหนอกวาเพอบรรลเปาหมายทตงไว

ดวยเหตทวาตงแตบคคลเกดจนกระทงเตบโตนนจะไดรบการอบรมสงสอนใหเชอฟงบคคลทมอานาจ

เหนอกวาตลอด เชน พอแม ครอาจารย ผบงคบบญชา เปนตน

3. ความรวมมอ (Co-Operation)

ความรวมมอเปนการทากจกรรมอยางหนงอยางใดของบคคลทมตอกลมบคคลหรอระหวาง

กลมบคคลเพอใหกจกรรมนนบรรลเปาหมายทไดกาหนดไว จงถอไดวาความรวมมอเปนหวใจสาคญท

จะสามารถสรางความสาเรจหรอกอใหเกดความลมเหลวของงานไดเสมอ อยางไรกตาม การทบคคล

จะใหความรวมมอมากนอยเพยงใดนน ขนอยกบความรสกม

คณคา มความสาคญ หรอมสวนรวมทกลมไดมอบใหกบบคคลดวย

4. การแขงขน (Competition)

การแขงขนถอวาเปนพฤตกรรมทางสงคมซงสามารถพบเหนไดมาก โดยเฉพาะสงคมหรอ

องคกรทเปนแบบประชาธปไตย การแขงขนมกเกดขนจากการทบคคลนน ๆ มเปาหมายบางอยางท

ตองการไดรบการตอบสนองจากสงคมหรองคกรทตนเปนสมาชกอย แตในกรณทบคคลหลายคนม

ความตองการการตอบสนองแบบเดยวกน แตองคกรไมสามารถตอบสนองไดอยางเพยงพอหรออยาง

ทวถงแลว การแขงขนยอมเกดขนไดงาย

การแขงขนนนมขอดคอ ทาใหบคคลเกดความตนตว กระตอรอรน และมงมนในการบรรล

เปาหมายทตนตองการ จงทาใหผลงานออกมามคณภาพและปรมาณในเกณฑสง แตขอเสยของการ

แขงขนกคออาจจะทาใหเกดการแตกแยกของหมคณะเปนกลมเปนพวกมากยงขน จงควรทสงคมหรอ

องคกรควรมความรดกมในกฎ ระเบยบ และมการดาเนนการแขงขนอยางยตธรรมและเทยงตรงดวย

5. ความกาวราว (Aggression)

ความกาวราวเปนธรรมชาตทสามารถพบเหนไดโดยทวไปในสงมชวตทกชนด ในมนษยนนความ

กาวราวจะหมายถงการแสดงพฤตกรรมตอบโตบคคลอนทงกายและวาจา อนมผลกระทบอยางรนแรง

ตอบคคลทถกกระทาทงกายและจตใจ ความกาวราวนนสามารถจาแนกสาเหตของการเกดได ดงน

- ความกาวราวเกดจากสญชาตญาณของสงมชวต

การแสดงพฤตกรรมกาวราวของมนษยและสตวเปนไปอยางคลายคลงกน กลาวคอ เปนไปเพอ

ความอยรอด เพอตองการแสดงอานาจทเหนอกวา เพอแสดงความเปนเจาของ และเพอดารงเผาพนธ

ของตนไว แตรปแบบความกาวราวของสตวนนแตกตางจากมนษย ตรงทเมออกฝายยนยอมความ

กาวราวจะสนสดลง แตสาหรบมนษยแลวมกจะมความรนแรงจนถงขนบาดเจบลมตายได

- ความกาวราวเกดจากความคบของใจ (Frustration)

ความคบของใจเกดจากการทมอปสรรคมาขดขวางความตองการบรรลเปาหมายทตน

ปรารถนา สถานการณททาใหเกดความคบของใจสวนใหญจะเปนสาเหตททาใหเกดการแสดงความ

กาวราวไดงาย แตหากวาความคบของใจสามารถอธบายไดดวยเหตผลและความจาเปนหรอเกดจาก

เหตสดวสยแลว จะมผลทาใหความกาวราวทเกดขนนอยลงไปได

- ความกาวราวทเกดจากสงกระตนความกาวราว

ความกาวราวทเปนผลมาจากอารมณโกรธของมนษย แตการแสดงออกถงระดบของความ

กาวราวขนอยกบสงทมากระตนความกาวราว (Aggressive Cues) ทมอยในขณะนนดวย

- ความกาวราวทเกดจากสถานการณของความกาวราว

มนกวจยหลายทานมบทสรปทตรงกนวา สาเหตประการหนงของการเกดความกาวราวมาจาก

การทบคคลนนไดพบกบสถานการณของความกาวราวกอน จงแสดงออกดวยความกาวราวกลบไป

- ความกาวราวเกดจากการเลยนแบบพฤตกรรมทางสงคม

แนวคดนอธบายสาเหตของความกาวราวของบคคลตามทฤษฎการเรยนรทเกดจากตวแบบ

(Model Learning Theory) ของอลเบรต แบนดรา (Albert Bandura) นนคอ ความกาวราวไมไดเกดจาก

สญชาตญาณ แตเปนเพราะบคคลเกดการเรยนรจากตวแบบทงหลายในสงคม เชน พอ แม คร อาจารย

หนงสอ ภาพยนตร โทรทศน เปนตน โดยถาหากไดรบรตวแบบแหงความกาวราวเขาไป กจะถกดดซบ

ความกาวราวทตวแบบเหลานน และแสดงออกมาตามทรบรจากตวแบบ

6. พฤตกรรมการชวยเหลอ (Helping Behavior or Prosocial Behavior)

พฤตกรรมการชวยเหลอเปนอกพฤตกรรมหนงทเหนไดมากในสงคม พฤตกรรมการชวยเหลอ

หมายถง การใหความชวยเหลอในเหตการณหรอสถานการณทจาเปนตองไดรบการชวยเหลอจาก

บคคลอน แตหลายครงกลบพบวาในสถานการณทฉกเฉนดงกลาว ผเหนเหตการณกลบไมใสใจในการ

ชวยเหลอบคคลอน นกจตวทยาสงคมไดใหขอสงเกตวา อาจเปนเพราะจานวนคนในเหตการณมาก

เกนไป ตางคนจงกระจายความรบผดชอบ ตอเหตการณไปยงบคคลอน โดยคดวาหากตนไมชวยเดยวก

จะมคนอน ๆ เขามาชวยเอง

ลาตาเนและดารเลย (Latane and Darley) อธบายวา นอกเหนอจากพฤตกรรมการชวยเหลอ

เกดจากจานวนประชากรซงเปนปจจยสาคญแลว กอนทบคคลจะใหความชวยเหลอในเหตการณใด ๆ

จะตองผานกระบวนการ 4 ขนตอน ไดแก

ขนตอนท 1 บคคลจะตองสงเกตเหนเหตการณหรอสถานการณทกาลงเกดขนในขณะนนกอน

ขนตอนท 2 บคคลตองเกดการแปลความหมายในสถานการณทตนไดรบรนนวาเปนสถานการณหรอ

เหตการณฉกเฉนทตองไดรบความชวยเหลออยางทนททนใด

ขนตอนท 3 บคคลตองเกดความคดวาการใหความชวยเหลอนนเปนเสมอนความรบผดชอบของเขา

โดยเฉพาะ ซงอาจจะเปนเพราะเขามความสามารถทจะชวยเหลอไดหรอไมมใครอยทนน

ขนตอนท 4 บคคลจะตดสนใจเลอกวธการชวยเหลอทเหมาะสมทสด โดยใชความร หรอประสบการณ

หรอความชานาญทตนมอย

สาหรบพฤตกรรมการใหความชวยเหลอผอนในลกษณะทตองอาศยความเสยสละอยางสงสด

ในการใหความชวยเหลอนน เรยกวา อลตรยซม (Altruism) เชน การเสยงชวตชวยเหลอคนจมนา หรอ

การกระโดดผลกคนใหพนจากการถกรถชน เปนตน

นกจตวทยาสงคมนนไดเสนอแนะวธการสงเสรมพฤตกรรมทางสงคมเกยวกบการชวยเหลอไว

ดงน

- การใหตวแบบของการชวยเหลอ

โดยอาศยทฤษฎการเรยนรจากตวแบบ (Model Learning Theory) ทวา ถาผทแสดงพฤตกรรม

การชวยเหลอแลวไดรบการยกยองชมเชยหรอไดรบรางวลจากทางสงคมแลว บคคลในสงคมคนอน ๆ

กจะเกดความตองการทจะเลยนแบบนนบาง เพอใหตนเองไดรบการตอบสนองเชนเดยวกน

- การใชหลกคาสอนทางศาสนาเปนเครองจงใจ

เนองจากศาสนามอทธพลตอจตใจของบคคลสงมาก และโดยทวไปหลกคาสอนของทกศาสนา

จะคลายคลงกน นนคอ สอนใหทกคนชวยเหลอซงกนและกน เออเฟอเผอแผกนและกนเสมอ ทสาคญ

พฤตกรรมการชวยเหลอทางสงคมทเกดจากการใชหลกคาสอนของศาสนา จะทาใหบคคลเกด

พฤตกรรมชวยเหลอโดยไมหวงผลตอบสนองทางสงคมดงเชนวธการแรก

จากทกลาวมานนจะเหนไดวา การศกษาเรองพฤตกรรมทางสงคมของมนษยนน จะชวยใหเกด

ความเขาใจและยอมรบพฤตกรรมของบคคลทแสดงตอกนทางสงคมไดเปนอยางด ซงนอกจากจะทาให

สามารถดาเนนชวตรวมกนในสงคมอยางมความสขแลว ยงสามารถอธบายถงสาเหตของปญหาตาง ๆ

ทเกดขนจากการกระทาของสมาชกในสงคม อนจะนาไปสหนทางในการแกปญหาทงหลายในสงคมให

ลดลงหรอหมดไปในทสด