1

ระบบหายใจ

(Respiratory System)

อาจารยรภทร เอกนธเศรษฐ

2

สารบญ

เรอง หนา

ระบบหายใจ 1

จมก 2

หลอดคอ 5-7

กลองเสยง 8

หลอดลม 9

ปอด 10-12

3

ระบบหายใจ

RESPIRATORY SYSTEM

ร า ง ก า ย ข อ ง ม น ษ ยส า ม า ร ถ ข า ด สารอาหารไดนานหลายสปดาห ขาดน าไดหลายวน แตถาหยดหายใจเพยง 3-6 นาท กตองเสยชวต ท งน เนองจากอวยวะตางๆของรางกายโดยเฉพาะอยางยงหวใจและสมองตองการออกซเจนอยตลอดเวลา ระบบหายใจจะเปนสวนททาหนาทปลอยอากาศทมออกซเจนเขาสกระแสโลหตและนาเอาอากาศทเสยออกไป ระบบหายใจประกอบดวยปอด (lung) ทางเดนของอากาซจากภายนอกเขาสปอดรวมท งกลามเน อททาใหอากาศเคลอนทเขาออกจากปอด

หนาทหลกของระบบหายใจคอ การแลกเปลยนออกซเจนและคารบอนไดออกไซด นอกจากน ยงเปนแหลงทเกยวกบการเปลงเสยง การหวเราะ รองไห ไอ จาม กลามเน อทเกยวกบระบบหายใจยงชวยในการกดหนาทองในระหวางทมการปสสาวะ ถายอจจาระ และเบงเวลาคลอดอวยวะทประกอบข นเปน ระบบหายใจ ไดแก จมก (nose) คอหอย (pharynx) กลองเสยง (larynx) หลอดลม (trachea) และปอด

4

NOSE (จมก)

จมก เปนทางผานของอากาศดานแรก ประกอบดวยโครงสรางรปสามเหลยมของกระดกและกระดกออน ผวดานนอกปกคลมดวยผวหนง สวนผวดานในบดวยเยอเมอก (Mucous membrane) มชองเปดของชองจมกอย 2 ชอง แยกจากกนโดยผนงก น (Septum) ภายในเยอเมอกจะมตอมน ามนทาหนาทเปนดานปองกน ฝนละอองไมใหลงไปสปอด ชองจมกในสวนทอยลกเขาไปแบงออกเปน 2 สวน สวนบนจะเปนพ นทเกยวกบการดมกลน สวนลางจะเปนทางผานของอากาศ โดยมสวนของกระดกเอทมอยด (Ethmoid) และกระดกคอนค สวนลาง (Inferior conchae) ยนออกมา 3 อน เพอใหอากาศผานเขาไปไดมาก และระหวางกระดกทยนออกมาน จะมรองเน อแดง (Metus) ซงเปนทางผานของอากาศ และมอยขางละ 3 อน ภายในรองเน อแดงจะมชองเปดของโพรงอากาศ (Air sinus) ในกะโหลกศรษะ ซงมอย 4 แหงดวยกนคอ โพรงอากาศทโหนกแกม (Maxilla sinus) ทหนาผาก (Forntal sinus) ทด งจมก (Ethmoid sinus) และทกระดกสฟนอยด (Sphenoid sinus) จมกนอกจากทา หนาทเปนทางผานของอากาศไปสปอดแลว ยงทาหนาทรบกลน ชวยทาใหเสยงชดเจน อากาศชมช นและกรอง ฝนละออง นอกจากน ยงมทอน าตา (Naso-lacrimal duct) มาเปดทหวตาอกดวย

5

Respiratory mucosa เปน pseudostratified ciliated columnar epithelium wiyh goblet cell ซงจะสรางมก (mucus) เพอใหผวชมช นและ cilia ทาหนาทดกฝนเลกๆหรอผงเลกๆ

Olfactory epithelium อยในสวนบนของ nasal cavity ประกอบดวย ปลายประสาทรบความรสก (sensory nerve endings) ซงตดตอกบ olfactory nerve สารทมกลนจะจบอยบนผวนอกและละลายไปในความช นจะกระตนปลายประสาทและทาใหเกดการรบกลน

6

Nasal cavity ไดรบการค าจนทางดานบนโดยกระดก ethmoid และทางดานขางโดยกระดก ethmoid maxillary และ inferior conchae จากกระดก ethmoid จะมแผนยนออกมา 2 แผน คอ superior concha และ middle concha ซงจะบดวย respiratory mucosa ทมเลอดมาเล ยงมาก ทาใหอากาศทผานมาอนช น ระหวาง concha จะมชองเรยกวา meatus จะมรเปดของโพรงอากาศรอบๆจมก (paranasal sinus) ไดแก frontal, sphenoidal, maxillary, และ ethmoid sinuses ไซนสเหลาน จะชวยใหเสยงกองกงวาน บรเวณ inferior meatus จะมทอน าตา

Nasolacrimal duct มาเปดน าตาทไหลออกมามากเกนไป เชนเวลารองไหน าตาจะไหลลงมาตามทอน เขาสชองจมก ทาใหเวลารองไหจะมน ามกไหลดวย ทางดานหลงของ nasal cavity จะมชองเปดส pharynx (throat) เรยกวา internal nares

สวนพ น (floor) ของ nasal cavity ไดแก hard palate (เพดานปาก) ซงเสรมความแขงแรงดวยกระดก palatine และบางสวนของกระดก maxilla ถากระดกสองแผนน ไมเชอมตดกนในชวงเดอนทสามของทารกในครรภ จะทาใหเกดความพการแตกาเนดทเรยกวา เพดานปากโหว (cleft palate) ทางดานหลงของ hard palate จะเปน soft palate ซงเปนกลามเน อแยก oropharynx จากชองจมก soft palate

7

เปนแผนกลามเน อลาย (skeletal muscle) คลมดวยเยอบผว เวลาอากาศเขาสคอหอย soft palate จะลดตวลงมาขางลาง แตเวลากลนอาหาร soft palate จะยกตวข น เพอปองกนไมใหอาหารสาลกเขาสชองจมก

หลอดคอ (Pharynx)

ห ล อ ด ค อ หรอ คอหอย เปนสวนทอยตอจากจมก และปาก เปนหลอดต งตรงยาวประมาณ ยาวประมาณ 5 น ว มลกษณะคลายกรวย ห ล อ ด ค อ แ บ งออกเปน 3 สวน คอ

1) คอหอย ส วนท อย ต ดต อกบจมก (Naso-pharynx) เปนทางผานของอากาศอยางเดยว ทสวนน จะมชองไปตดตอกบหสวนกลาง เรยกชองน วา หลอดยสเตเชยน (Eustachian’s tube)

2) คอหอยสวนทอยตดกบปาก (Oro-pharynx) เปนทางผานของอาหารและอากาศ

3) คอหอยสวน ท อ ย ต ด ก บ ก ล อ ง เ ส ย ง ( Laryngo-pharynx) เปนทางผานของอากาศอยางเดยว

8

Nasopharynx จะบดวย ciliated epithelium ซงจะมจดมงหมายเพอทาความสะอาดอากาศทหายใจเขาไป Auditory tubes หรอ Eustachian tube จะเปดเขาส nasopharynx รเปดน จะเปนตวปรบความดนภายในหช นกลาง ซงตามปกตแลวรน จะเปดตลอด มฉะน นหจะอ อและปวดมาก

Orophharynx เปนผนงทกลามเน อปกคลมดวย stratified squamous epithelium เปนสวนททาใหเกดการกลน

9

Laryngopharynx เปนสวนดานลางสดของ pharynx เรมจากระดบ hyoid bond ดานหนาจะเปน larynx (กลองเสยง) laryngopharynx จะตอกบ esophagus ตรงจดน เปนทซงอากาศจะผานมาทางดานหนาคอเขาส larynx สวนอาหารจะผานไปทางดานหลงเขาส esophagus โดยมแผน epiglottis คอยปด larynx ไวมใหอาหารตกลงไปใน larynx

Tonsil (ทอนซล) เปนเน อเยอ lymphoid ซงเปนท งสวนของ pharynx และระบบบอมมน ทอนซลพบไดหลายแหงไดแก lingual tonsil อยทโคนล น palatine tonsils อยทดานขางของ oropharynx และ pharyngeal tonsil (adenoids) อยทหลงคาของ nasopharynx ถา adenoid โตและมการอกเสบบวม จะกอใหเกดปญหาการหายใจทางจมกได นอกจากน ยงจะไปปปดรเปดของ auditory tube ทาใหหอ อ และอาจทาใหพดลาบากดวย

10

กลองเสยง (Larynx)

หลอดเสยง หรอ กลองเสยง (Larynx) เปนอวยวะพเศษ ลกษณะเปนหลอดยาวประมาณ 4.5 cm ในผชาย และ 3.5 cm ในผหญง หลอดเสยงเจรญเตบโตข นมาเรอยๆ ตามอาย ในวยเรมเปนหนมสาว หลอดเสยงเจรญข นอยางรวดเรว โดยเฉพาะในผชาย เนองจากสายเสยง (Vocal cord) ซงอยภายในหลอดเสยงน ยาวและหนาข นอยางรวดเรวเกนไป จงทาใหเสยงแตกพรา การเปลยนแปลงน เกดจากฮอรโมนของเพศชาย ทาหนาทเปนทางเดนอากาศ ต งอยสวนบนดานหนาคอบรเวณลกกระเดอก (Adam’s apple) ดานหนาของหลอดอาหารประกอบดวยกระดกออนท งชนดใสและชนดยดหยน 9 ช นดวยกน ยดตดกนดวยเอนยดขอตอและกลามเน อ กระดกออนตางๆ ไดแก

1. กระดกออนไทรอยด (Thyroid Cartilage) เปนกระดกออนช นใหญทสด ประกอบดวยกระดกออนแผนสเหลยม 2 แผนมาประกบกนเปนลกกระเดอก

2. กระดกออนครคอยด (Cricoid Cartilage) รปรางเหมอนวงแหวน รมลางจะตดตอกบหลอดลม

3. ฝาปดกลองเสยง (Epiglottis) เปนกระดกออนยดหยน มรปรางคลายใบไม ยดตดกบกระดกออนไทรอยด เมอเวลากลนอาหารลงไป ฝาปดกลองเสยงจะปด เพอไมใหอาหารตกลงไป

4. กระดกออนอารทนอยด (Arytenoid Cartilage) อยสวนบนของกระดกออนครคอยด ซงจะเปนทยดปลายขางหนงของสายเสยง (Vocal cord) สวนปลายอกขางหนงจะยดตดกบกระดกออนไทรอยด

11

หลอดลม (Trachea)

หลอดลม (Trachea) อยดานหนาของหลอดอาหาร ตอนบนจะตดอยกบกระดกออนครคอยด ปลายลางจะอยในระดบกระดกสนหลงระดบอกช นท 5 (T5) หลอดลมยาวประมาณ 4.5 น ว สวนประกอบของหลอดลมประกอบดวยกระดกออนรปครงวงกลม 16-20 ช น ท งน เพอปองกนมใหหลอดลมแฟบไดงาย และทาใหอากาศผานเขาออกไดสะดวก ฝาปดกลองเสยงกสามารถขยายตวได สะดวกในการกลนอาหาร ท งกลองเสยงและหลอดลมภายในจะบดวยเยอเมอกและมขน (Cilia) ซงจะขบเมอกออกมาคอยดกฝนละอองหรอสงทหายใจปนไปกบอากาศเอาไวหลอดลมข วปอด (Bronchi) เปนสวนทอยตอจากหลอดลม แยกออกเปน 2 ขาง คอ ซายและขวา โดยขางขวาจะส นกวา กวางกวา และอยในแนวดงมากกวาขางซาย โรคตางๆ เชน วณโรค ปอดปวม จงมกจะเกดกบขางขวามากกวาขางซาย หลอดลมข วปอดน จะทอดเขาสปอดขางขวาและซาย แตกแขนงออกเปนแขนงเลกๆ เปนหลอดลมในปอด (Bronchioles)

หลอดลมข วปอดมสวนประกอบเหมอนหลอดลม แตมขนาดเลกกวาและผนงกจะบางลงไปเรอยๆ จนถงขนาดเลกและไมมกระดกออนเหลออย คงมช นกลามเน อบางๆ ทปลายหลอดลมในปอดจะมถงลม (Alveoli) รวมกนอยเปนพวงซงเปนทแลกเปลยนอากาศ ท งน เพราะทผนงถงลมจะมหลอดเลอดฝอยมาหลอเล ยงมาก

ปอด (Lung)

12

หลอดลมจะแยกเปน bronchus ซายขวา เรยกวา primary bronchus ซงจะแตกเปน secondsry bronchus แยกไปตามกลบของปอดและแยกตอไปเปน segmental bronchus หรอ bronchioles และในทสดเปน terminal bronchioles ลกษณะคลายตนไม เรยกวา “respiratory tree”

Bronchi จะมกระดกออนอยในผนง bronchioles ไมมกระดกออนแตจะมกลามเน อเรยบมากกวา bronchi ท ง bronchiole บดวย ciliated columnar epithelium

13

Terminal bronchiole จะแยกตอไปเปน respiratory bronchioles แลวแตกตอไปเปน alveolar ducts มากมาย ซงจะนาไปสถงลเลกๆ เรยกวา alveoli เปนตาแหนงทมการแลกเปลยนกาซ Alveolar ducts และ alveoli จะบดวย simple squamous epithelium

โดยสรป conducting portion ของปอด ประกอบดวย brochi bronchiole จนถง respiratory bronchiole สวน respiratory portion ของ lung ประกอบดวย alveolar duct alveolar sac และ alveoli

Alveoli เปน functional units ของปอด ปอดแตละขางจะประกอบดวย 350 ลาน alveoli ซงลอมรอบดวย capillaries มากมาย และใหพ นผวเพยงพอสาหรบการแลกเปลยนกาซ พ นผวท งหมดประมาณ 60-70 ตารางเมตร หรอประมาณ 20 เทา ของพ นทผวหนง

LUNG LOBES AND PLEURAE

14

ปอดบรรจอยใน thoracic cavity ยกเวนพ นทตรงกลางทเรยกวา mediastinum ซงจะเปนทอยของหวใจและหลอดเลอดใหญ ปอดขางขวาม 3 กลบ (lobe) ไดแก superior middle และ inferior lobea โดยม horizontal และ oblique fissures เปนตวแยก ปอดขางซายม 2 กลบ ไมม middle lobe และมแองทเรยกวา cardiac notch ปอดแตละขางจะแยกออกเปน 10 bronchopulmonary segments ซงจะม bronchi และ bronchiole จาเพาะ

เยอหมปอด (Pleura)

เ ป น เ ย อ ท บ า ง แ ล ะ ละเอยดออน เปยกช น และเปนมนลน หมผวภายนอกของปอด เยอหมน ไมเพยงคลมปอดเทาน น ยงไปบผวหนงดานในของทรวงอกอก หรอกลาวไดอกอยางหนงวา เยอหมปอดซงม 2 ช น ระหวาง 2 ช นน ม ของเหลวอยนดหนอย เพอลดแรงเสยดส ระหวางเยอหมมโพรงวาง เรยกวาชองระหวางเยอหมปอด

15

อางอง

ระบบหายใจ.http://.bwc.ac.th/e-learning/virachai02/haijai.htm.(20 สงหาคม 2559)