FİZİĞİN DOĞASIFİZİĞİN DOĞASI

1.Ünite

9. sınıflar

www.fizikpenceresi.com

Hayatta bir gayesi olmayan insanlar,bir nehir üzerinde akıp giden saman çöplerine benzerler.

Seneca

Bilim nedir?Bilim nedir?

İçinde bulunduğumuz dünyayı, evreni ve burada olan olayların sebeplerini, sonuçlarını belirli bir mantık ve sistematik çerçevesinde anlama ve açıklama sanatıdır.

BiliminBilimin, insanoğlunun merak, korku, istek ve ihtiyaçlarından doğduğu söylenebilir.

Bilim adamları, çevremizde olup biten tüm olaylara bilimsel yöntem ışığında açıklama getirmeye çalışırlar.

Bilim Adamının Özellikleri:Bilim Adamının Özellikleri:

* Otorite tanımaz.* Mantıksaldır.* Kuşkucudur.* Ön yargıdan uzak ve tarafsızdır.* Eleştiricidir.* Değişimi savunur.* Genelle ilgilenir. * Seçicidir.* Pozitiftir.* Ölçme ve deneye dayanır.* Evrenseldir.* Geniş bir hayal ve yorumlama gücü vardır.

Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları:Bilimsel Çalışma Yönteminin Basamakları:

1- Problemin Belirlenmesi1- Problemin Belirlenmesi

Öncelikle problemin iyi anlaşılması gerekiyor.

"Problemi anlamak, problemi yarı-yarıya çözmek demektir."

2- Gözlem2- Gözlem

Nitel ve Nicel olmak üzere iki çeşit gözlem vardır.

Nitel Gözlem :Nitel Gözlem : Beş duyumuzu kullanarak yaptığımız gözlemlerdir.

Örneğin "çaydanlıktaki su sıcaktır".

Buradaki gözlem nitel bir gözlemdir. Bunu, suya dokunarak veya sudan çıkan buharı gözlemleyerek karar veririz.

Nicel Gözlem :Nicel Gözlem : Ölçü aletleri kullanılarak yapılan gözlemlerdir.

Örneğin "çaydanlıktaki su 80ºC dir".

Nicel gözlem sonunda;1. Sayısal veriler elde edilir.2. Nicelik belirtir.3. Duruma ve kişiye göre değişmez.4. Bilimsel önem taşır.5. Güvenilir bir gözlemdir.6. Bilimin en çok başvurduğu bir metottur.

3- Verilerin Toplanması3- Verilerin Toplanması

Veriler problem ile ilgili gerçekleri içerir. Gözlemler sonucu elde edilen veriler toplanıp, düzenlenir.

4- Hipotezin Kurulması 4- Hipotezin Kurulması

Hipotez , probleme geçici bir çözümdür (varsayım).Hipotez; verilerin tamamını kapsayan, tutarlı, ancak kesin olmayan, denenebilir, sınanabilir bir açıklamadır.

5- Tahminlerde Bulunma5- Tahminlerde Bulunma

Kurulan hipotezler doğrultusunda mantıklı sonuçların çıkartılmasıdır ve bu sonuçlar ile hipotezler test edilir.

Örnek :Eğer bütün canlılar hücrelerden meydana gelmiş ise, insanda hücrelerden meydana gelmiştir.

6- Kontrollü Deney 6- Kontrollü Deney

Yapılan tahminlerin geçerli olup olmadığı kontrollü deneyler sonucu tespit edilir.

Deney sonuçları tahminleri doğrular ise hipotez geçerlilik kazanır. Aksi durumda ise eldeki verilerle yeni hipotezler kurularak bilimsel çalışmaya devam edilir.

7- Teori 7- Teori

Tekrarlanan deneylerle doğruluğu tam olarak değil, ama büyük ölçüde kabul edilmiş hipotezlerdir.Teorilerin çürütülme ihtimalleri vardır.

8- Kanun8- Kanun

Doğruluğu bütün bilimlerce kabul edilmiş varsayımlara kanun denir.

Örnek : Yerçekimi kanunu, Mendel Kanunları

ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi hipotez cümlesidir?

I. Beş yaş ve altı çocuklarda şeker cilt kızarıklığı yapabilir.II. Bitkinin büyümesi ışık renginden etkilenir.III. Bu yıl kış çok soğuk geçebilir.IV. İyilik yapan iyilik bulur.

Çözüm:

Hipotez cümlesi sınanabilir olmalıdır.Bu nedenle I ve II olur.

ÖRNEK

Çözüm:

Hipotez; gözlem ve verilere dayanan ancak kesin olmayan bir açıklama getirir.

Cevap : B

Bir öğrenci annesinin elbiselerinin güveler tarafından yendiği gerek-çesiyle elbise dolabına naftalin koyduğunu görür. Yeterli süre gözlem-lediğinde elbiselerin yenmediğini fark eder. Bu gözleme dayanarak“ Naftalin güveleri öldüren bir madde olabilir.’’ cümlesini not eder.

Bu cümle aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gözlem B) Hipotez C) Çıkarım D) Genelleme E) Yanlışlama

ÖRNEK

Çözüm:

Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir varsayımı kanıtlamakiçin yapılan işleme ne denir?

A) Gözlem B) Tahmin C) Deney

D) Modelleme E) Öngörme

Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir deneyi doğrulamak, birvarsayımı kanıtlamak için yapılan işleme deney denir?

ÖRNEK

Bir bilim adamını diğer insanlardan ayıran özelliklerden değildir?

A) Meraklıdır.

B) Şüphecidir.

C) Tarafsızdır.

D) Değişimlere açıktır.

E) Duyarsızdır.

ÖRNEK

Çözüm:

I. ÖzneldirII. Sayı değeri içermezIII. Ölçü araçları ile yapılır

Yukarıdakilerden hangileri nitel gözlemin özelliklerindendir?

A) Yalnız l B) Yalnız lll C) l ve ll D) l ve lll E) ll ve lll

Nitel gözlem sayı içermez ve kişiye özeldir.

2. çıkış

Doğada karşımıza problem olarak çıkan olgu ve olaylara çözüm

getirmek, onları anlayıp, ilkelerle açıklamak için İzlenen yola bilimsel

yöntem denir.

ÖRNEK

D

Y

Bilimsel yöntem aynı zamanda bilimsel

bir süreçtir.

Fizik bilimi sınanabilir,sorgulanabilir ve delillere dayandırılabilir yapıdadır.

D

Y

D

Y

Nicel gözlem nitel gözleme göre daha

nesneldir.

Hipotez gözlemler sonucu oluşan veriye dayalı genellemeler

içerir.

Nitel gözlemlerde veriler sayı ve

birimle ifade edilir.

Hipotez evrensel bir geçerlilik kazandığında

teori (kuram) haline dönüşür..

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

1. çıkış

3. çıkış

4. çıkış

5. çıkış

6. çıkış

7. çıkış

8. çıkış

DD

2. çıkışY

FEN BİLİMLERİ

FİZİK KİMYA KİMYA BİYOLOJİ

Evren ve evrenin temel yasalarını

inceler.

Maddelerin moleküler yapısını

inceler

Canlıların yapısını İnceler.

Fiziğin Alt DallarıFiziğin Alt Dalları

Mek

anik

Ele

ktri

k

Op

tik

Ter

mo

din

amik

Ato

m F

iziğ

i

Nü

klee

r fi

zik

Kat

ıhal

Fiz

iği

Man

yeti

zma

FİZİKFİZİK

Mekanik

Kuvvetlerin maddeler üzerine etkisini, maddelerin denge ve hareket nedenlerini bununla ilgili kanunları inceleyen fizik bölümüne Mekanik denir.

Elektrik

Elektron ve protonların sahip olduğu etkileşimleri, bunları hareketi sonucu oluşan elektriksel alan, elektriksel kuvvetleri inceler.Elektrik günlük hayatımızın vazgeçilmez enerji kaynağıdır.

Manyetizma

Yüklü parçacıkların hareketi sonucu oluşan manyetik alan ve manyetik kuvvetleri inceler.Günlük hayatımızda haberleşme, tıp olmak üzere pek çok alanlarda kullanılır.

Optik

Işığın davranışını, yansımasını, gölge olayını, kırılma, aydınlanma olayını inceler.

Termodinamik

Isı enerjisi, ısı alışverişini , ısıl dengeyi inceler. Suyun kaynaması, donması ve buzulların erimesi, dünyamızdaki küresel ısınma olaylarını inceler.

Atom Fiziği

Atomları ve atomun yapısını inceler. Atomların bir biri ile etkileşimlerini inceler.

Nükleer Fizik

Atom çekirdeğini inceleyen bilim dalıdır. Atom çekirdeğindeki bağları, Bağların kopması sonucunda açığa çıkan enerjiyi, radyasyonu ve rad-yasyondan korunma yollarını inceler

Katıhal Fiziği

Kristal yapılı, yoğun maddelerin bağ yapısını, esnekliğini inceler.Bilgisayar ve elektronik alanlarında sıkça kullanılır.

Fiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisiFiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisi

Maddenin katı, sıvı gaz hallerini en derin ayrıntısına kadar inceleyen , termodinamik yasalarını kullanan, Kimyanın alt dalı olan Fizikokimya modern fizikten fazlasıyla etkilendi.

Maddenin yapısı, elektromagnetik radyasyon, siyah cisim ışıması, fotoelektrik olay, atom spektrumları ve Bohr atom modeli, De broglie bağıntısı, çözeltilerin termodinamik İncelenmesi, elektrolit çözeltiler ve elektrokimyasal piller, kimyanın fizikle bağlantılı konularıdır.

Biyolojik süreçlerin aydınlatılmasında ve biyolojiye ilişkin sorunların çözümündefiziksel bilimlerin ilke ve kavramlarındanyararlanan bilim dalı biyofizik biyofizik modern fizikteki gelişmelerden yararlandı.

Sinir sisteminde uyarıların iletilmesindeki yapıyı, ışık, ses ve iyonlaştırıcı radyasyon gibi fiziksel büyüklüklerin canlılara etkisini ve canlıların yer değiştirme ya da iletişim yoluyla çevreleriyle kurdukları ilişkileri inceler.

Biyofizikte kullanılan en yaygın inceleme ve araştırma yöntemleri arasında X ışınları, Lazer, MR, Tomografi, PED, ultra santrifüj ile çökeltme fizikle bağlantılıdır.

Fiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisiFiziğin Diğer Temel Bilimlerle İlgisi

Fiziğin Mesleklerdeki YeriFiziğin Mesleklerdeki Yeri

Temel bilimlerden en önemli olanı fizik, çoğu meslek için gereklidir.

Gemi ve yapı inşaatı, makine, metalurji ve malzeme mühendislikleri, mimarlık, elektrik, elektronik, haberleşme, astronomi, meteoroloji ile askeriye, nükleer tıp ve radyoloji gibi çeşitli alanlarda temel ya da ileri düzeyde fizik bilgisi gerekmektedir.

Bilimsel Model ve Modelleme Nedir?Bilimsel Model ve Modelleme Nedir?

Evrenin boyutları, varlığı etkileri ile gözlenebilen elektrik ve manyetik alan gibi soyut kavramlar, maddenin doğrudan gözlem yapamayacak kadar küçük yapılardan oluşması ve çeşitliliği, bilgi ve teknolojimizin yetersizliği, duyu organlarımızın sınırlılığı; maddeler ve davranışlarını anlamamızı zorlaştırır.

Var olan ve bilinen kaynaklardan hareketle bilinmeyen bir hedefi basit ve anlaşılır hale getirmek için yapılan işlemler bütününe modelleme denir.

Model ve modelleme bilimsel süreç becerileri kapsamında, bilim adamlarının kanun, teori, prensip, formül gibi yeni ürünler ortaya çı-karmak için izledikleri aşamaları ve bu aşamaların sonuçlarını anlatır.

Bilimde Kullanılan Bazı Modeller

Bilimin dili matematiktir.

Fizikçiler karşılaştıkları bilimsel sorunları matematiksel metotlarla çözerler.

Bilimsel süreç işletilirken ölçme, veri toplama, deney yapma, prensipler çıkarma aşamalarında matematik kullanılır.

ÖRNEK

Fiziğin alt bilim dalları ve bu bilim dallarının incelediği konularla ilgiliolarak aşağıdaki tablolarda verilen kavramları eşleştiriniz?

Mekanik

Manyetizma

Optik

Termodinamik

Atom Fiziği

Katıhal Fiziği

Nükleer Fizik

Fiziğin Alt Bilim Dalı

Isı

Atom

Katı Madde

Işıma

Mıknatıs

Işık

Hareket

İncelediği Konu

ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uygulamalarına örnek verilemez?

A) Hidroelektrik santrallerinde elektrik elde edilmesi

B) Gemilerin suda yüzmesi

C) Göz kusurlarından kurtulmak için lazer tedavisi

D) Sütün ekşimesi

E) Bazı uçakların piste inişinde paraşüt açması

ÖRNEK

Yukarıdaki olayların karşısına fiziğin hangi dalının ilgilendiğini yazın.

1. Kuvvetin harekete etkisini inceler

2. Elektrik akımının etkilerini inceler

3. Işığın merceklerden geçişini inceler

4. Atomun yapısını inceler

5. Ortamda ısının nasıl yayıldığını inceler.

Mekanik

Optik

Elektrik

Atom

Termodinamik

11Bilimsel Yöntem, Temel Bilimler, Bilimsel Model

1. Bir ölçü aleti kullanmadan yapılan gözleme ……………gözlem denir.

2. Bir ölçü aleti kullanılarak yapılan gözleme ……………gözlem denir

3. Fizikte gözlem ve deney sonucunda ulaşılan sonuca ………….denir.

4. Gerçekliği ispatlanmamış fikirlerimize ……………..denir.

5. Fiziğin atom çekirdeklerini inceleyen dalına ……………..fizik denir.

6. ………………kurmak hipotezin başlangıcını oluşturur.

7. Biyoloji ve fizik ortak alanını inceleyen bilim dalına ………………denir.

8. Buzun erimesini inceleyen fiziğin dalına …………………. denir.

9. Bilimsel çalışmalarda ………………….yöntemi sıkça kullanılır.

10. Hipotezin kesin doğruluğunun ispatlanmış haline …………..denir.

11. Bilimin dili ……………………..tir.

12. Kristallerin yapısını inceleyen fiziğin alt dalına …………….fiziği denir.

A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

modelleme matematik nitel nicel katıhal teori termodinamik hayal biyofizik nükleer hipotez yasa

nitel

nicel

hipotez

teori

nükleer

Hayal

biyofizik

termodinamik

modelleme

yasa

matematik

katıhal

11Bilimsel Yöntem, Temel Bilimler, Bilimsel Model

1. Bugün hava çok güzel diyen öğrenci nitel gözlem yapmıştır. …………….…

2. Işığı inceleyen fiziğin dalına atom fiziği denir. ……………………………….

3. Bir ölçü aleti kullanılarak yapılan gözleme nicel gözlem denir. …………….

4. Atom çekirdeğini ve bunu oluşturan tanecikleri fizik ile kimya inceler. ……..

5. Mekanik fiziğin bir alt dalıdır. ……………………………………………………

6. Fizik uygulamalı bir bilim dalıdır. ………………………………………………

7. Kimya ve fizik ortak alanını inceleyen bilim dalına fizikokimya denir. ………

8. Hipotezin kesin doğruluğunun ispatlanmış haline yasa denir. ………………

9. “Yarın hava güzel olabilir.” cümlesi bir hipotezdir. ……………………………

10. Bilimde modelleme düşünme kolaylığı sağlar. ……………………………….

11. Nicel gözlemler, nitel gözlemlerden daha kesin sonuç verir. ……………….

12. Cisimlerin genleşmesini, fiziğin alt dalı olan manyetizma inceler. …………

13. Bilim adamı şüphecidir. …………………………………………………………

B. Aşağıdaki cümlelerin hangileri doğru, hangileri yanlıştır?B. Aşağıdaki cümlelerin hangileri doğru, hangileri yanlıştır? D Y

Fiziksel Büyüklükleri Ölçme Ve

Birimleri

www.fizikpenceresi.com

Fizikte kütle, hacim, uzunluk, alan, sıcaklık, kuvvet, hız, ivme, elektrik yükü, elektrik akımı… gibi birçok büyüklük kullanılmaktadır.

Bir büyüklüğü ölçmek için, o büyüklük cinsinden seçilen değişmez parçaya birim denir.

Birim sistemleri:Uluslararası beraberliği sağlamak ve birim kargaşasını önlemek amacıyla, fizikte birçok birim sistemi kullanılmaktadır.

Ölçme:

Tek bir niceliği içeren büyüklüklere “ temel büyüklükler”,birden fazla niceliğin ilişkisi ile oluşan ve temel büyüklüklerden elde edilebilen büyüklüklere “türetilmiş büyüklükler” denir.

Fiziksel Nicelik Birim Sembol

Uzunluk Metre m

Kütle kilogram kg

Zaman saniye s

Elektrik akımı Amper A

Sıcaklık Kelvin K

Aydınlanma şiddeti Candela cd

SI Temel Birimleri (MKS)

Uzunluk

İlk uzunluk standardı metre, 1792 yılında Paris’ten geçen boylam üzerinde kuzey kutbundan ekvatora kadar olan mesafenin on milyonda biri olaraktanımlandı.1960 yılında standart metre, ışığın dalga boyu cinsinden çok hassas bir şekilde tanımlandı. Bu tanıma göre 1 metre, kripton atomunun uyarılması sonucu yaydığı karakteristik turuncu- kırmızı ışığın dalga boyunun 1.650.763.73 katıdır.Son olarak 1983 yılında 1 metre, ışığın boşlukta 1/299.792.485 saniyede aldığı yolun uzunluğu olarak tanımlanmıştır.

Uzunluk standardı ‘metre’ dir.

Uzunluk ÖlçüleriUzunluk Ölçüleri

Uzunluk metre ile ölçülür.

metre (m)

dekametre (dam)

hektometre (hm)

kilometre (km)

desimetre (dm)

milimetre (mm)

santimetre (cm)

10 il

e ça

rpılı

r.

10 a

bö

lün

ür. 1 metre (m)        =  10 dm

1 metre (m) =  100 cm1 metre (m)   =  1000 mm

1 kilometre  (km)   =  1000 m

Kütle

Kütle standardı ‘kilogram’ dir.

1887 yılında kabul edilen kütle standardı, ‘1 Kilogram’, platin-iridyum alaşımından yapılmış silindirin kütlesi olarak tanımlanmıştır.Bu silindir Fransa’nın Serves kentindeki Uluslar arası Ağırlık ve Ölçümler Bürosunda saklanır.

1 gram (g)        =  1000 miligram (mg)1 kilogram  (kg)    =  1000 g1 kental         =  100 kg1 ton         =  1000 kg

Kütle terazi ile ölçülür.

Kütle Ölçüleri

gram (g)

dekagram (dag)

hektogram (hg)

kilogram (kg)

desigram (dg)

miligram (mg)

santigram (cg)

10 i

le ç

arp

ılır

.

10 a

bö

lün

ür.

Zaman

Zaman standardı ‘saniye’ dir.

1960 yılına kadar saniye ortalama güneş günü cinsinden tanımlanmıştır. Bir güneş gününün 1/86400 üne saniye adı verilir.1967 yılında yeni saniye standardı sezyum atomunun 9.192.631.770 defa titreşim yapması için geçen süredir.

Saat 1 sa = 60 dkDakika 1 dk = 60 sSaniye 1 s = 100 slSalise 1 sl = 10-2 sMilisaniye 1 ms = 10-3 sMikro saniye 1 µs = 10-6 s

Zaman ÖlçüleriZaman Ölçüleri

asır

yıl

ay

hafta

gün

saat

dakika

saniye

salise

Sıcaklık

Sıcaklık, maddenin bir molekülünün kinetik enerjisi ile orantılı bir büyüklüktür.

Sıcaklık Termometre ile ölçülür.

Sıcaklığın kullanılan yaygın birimleri selsiyus (0C) , Kelvin (0K) ve fahrenhayt (0F) dır.

Işık Şiddeti

Bir kaynağın birim zamanda yaydığı ışık enerjisinin bir ölçüsüdür.

I I ile gösterilir.

Işık şiddeti fotometre ile ölçülür.

Birimi candela(cd) ya da mumdur.

Elektrik Akımı

Akım şiddeti, ampermetre ile ölçülür.

Akım birimi Amper’ dir. Sembolü A’ dır.

Akım ölçüleri

Kiloamper 1kA = 1000 AAmper 1A = 1000 mA = 10-3 kAMiliamper 1 mA = 1000 µA = 10-3 AMikroamper 1 µA = 1000 nA = 10-6 A

Fiziksel Nicelik Birimin adı

SI (MKS)

Simgesi

Alan m2

Hacim m3

Yoğunluk kg/m3

Basınç Pascal Pa = N/m2

Aydınlanma şiddeti lüx lx = Cd/m2

Işık akısı lümen lm

Frekans Herts S-1

Özısı Cal/g.C0

Hal değişim ısısı (L) Cal/g

SI (MKS) Türetilmiş BirimlerTüretilmiş Birimler

Fiziksel Nicelik Birimin adı SI(MKS)

Birimin adı (CGS)

Simgesi

Hız m/s

İvme m/s2

Kuvvet Newton dyn 1N = 105dyn

İş-Enerji Joule

eV

Kilowattsaat

erg

Calori

1J = 107 erg

1Cal = 4,18J

1eV = 1,6.10-19J

kws

Güç Watt W = J/s

Fiziksel Nicelik Birimin adı SI(MKS)

Birimin adı (CGS) Simgesi

Elektriksel yük Coulomb C

Potansiyel fark Volt V

Direnç Ohm Ω

Elektriksel sığa Farad F = C/V

Elektrik Alan Newton/coulomb N/C = V/m

Manyetik akı Weber Wb

Manyetik Alan Tesla T = Wb/m2

İndüksiyon katsayısı

Henry H

Az katlar Adı Simgesi

10-1 Desi d

10-2 Santi c

10-3 Mili m

10-6 Mikro μ

10-9 Nano n

10-12 Piko p

10-15 Femto f

10-15 Atto a

10-18 Zepto z

10-24 Yokto y

Çok katlar Adı Simgesi

10 Deka da

102 Hekta h

103 Kilo k

106 Mega M

109 Giga G

1012 Tera T

1015 Peta P

1018 Exa E

1021 Zetta Z

1024 Yotta Y

SI birimlerinin az ve çok katları şöyle sembolize edilir.

km2

hm2

dam2

m2 nin üst katları

dm2

cm2

mm2

m2 nin ast katları

m2 (metrekare)

Alan (Yüzey) ÖlçüleriAlan (Yüzey) Ölçüleri

1 metrekare (m2)       =  100 dm2  = 10 000 cm2 = 1 000 000 mm2

1 ar  (a)             =  100 m2

1 dekar  (da)             =  1000 m2  =  10 a1 hektar (h)             =  10 da = 10 000 m2 = 100 a1 kilometrekare (km2) =  100 h = 1000 da = 1 000  000 m2

1 m3  =  1000 dm3

= 1 000 000 cm3

= 1 000 000 000 mm3

1 litre (l) = 1 dm3 = 1000 cm3

Hacim, Boşluk Ölçüleri, Sıvı ÖlçüleriHacim, Boşluk Ölçüleri, Sıvı Ölçüleri

metreküp (m3)

dekametreküp (dam3)

hektometreküp (hm3)

kilometreküp (km3)

desimetreküp (dm3)

milimetreküp (mm3)

santimetreküp (cm3)

1000

ile

çarp

ılır.

1000

e b

ölü

nü

r.

Ölçmede HataÖlçmede Hata

Fiziksel bir büyüklük ölçülürken değişik sebeplerden dolayı hata oluşur.

Gerçek değerle ölçüm arasındaki farka ölçüm hatası denir.

Hata hiçbir zaman sıfırlanamaz ama en aza indirilebilir.

Bir ölçümde hatayı azaltmak için ölçü sayısını artırmak gerekir. Ne kadar çok ölçüm yapılırsa bulunan sonuçlar o kadar gerçeğe yakın olur.

Ölçümlerdeki hatanın dört nedeni vardır:

1. Ölçüm yönteminden2. Ölçümü yapandan3. Ölçme aletinden4. Ölçümün yapıldığı ortamdan

Eşit kollu terazi ile yapılan ölçümlerde hata,

I. Ortam şartları II. Ölçüm yapan kişi III. Ölçüm aleti

verilenlerden hangilerinden kaynaklanmıştır?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

ÖRNEK

ÖRNEK

I. İvme II. Zaman III. Hız IV. Akım V. Kütle

Yukarıda verilen büyüklüklerden hangileri türetilmiş büyüklüktür?

A) I ve III B) II, IV ve V C) I, II ve III

D) III ve V E) II, III ve V

ÖRNEK

Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız.

…………..cm ……….km200 m

Çözüm:

metre (m)

dekametre (dam)

hektometre (hm)

kilometre (km)

desimetre (dm)

milimetre (mm)

santimetre (cm)

10 i

le ç

arp

ılır

.

10 a

bö

lün

ür.

0,220000

ÖRNEK

Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız.

…………..cm ……….km5 dam

Çözüm:

metre (m)

dekametre (dam)

hektometre (hm)

kilometre (km)

desimetre (dm)

milimetre (mm)

santimetre (cm)

10 i

le ç

arp

ılır

.

10 a

bö

lün

ür.

0,055000

ÖRNEK

Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız.

…………..mg ……….kg80 g

Çözüm:

0,0880000

gram (g)

dekagram (dag)

hektogram (hg)

kilogram (kg)

desigram (dg)

miligram (mg)

santigram (cg)

10 i

le ç

arp

ılır

.

10 a

bö

lün

ür.

ÖRNEK

Aşağıdaki birim eşleştirmelerinden hangisi yanlış gösterilmiştir?

A)

B)

C)

D)

E)

2 dk 120 s

4 saniye 400 salise

2 ton 2.106 kg

0,5 m 50 cm

100 cm 1000 mm

ÖRNEK

Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız.

…………..saniye ……….saat120 dk

Çözüm:

27200

Saat 1 sa = 60 dkDakika 1 dk = 60 sSaniye 1 s = 100 slSalise 1 sl = 10-2 sMilisaniye 1 ms = 10-3 sMikro saniye 1 µs = 10-6 s

ÖRNEK

Aşağıdaki büyüklükler hangi araçlarla ölçüldüğünü gösteriniz.

Kuvvet

Akım

Sıcaklık

Zaman

Uzunluk

Kütle

Işık şiddeti

Büyüklük

Termometre

Ampermetre

Fotometre

metre

Terazi

saat

Dinamometre

Ölçüldüğü alet

Çözüm:

5 dm3 kaç mm3 eder?

333 105 5 cmdm

ÖRNEK

36 105 mm

metreküp (m3)

dekametreküp (dam3)

hektometreküp (hm3)

kilometreküp (km3)

desimetreküp (dm3)

milimetreküp (mm3)

santimetreküp (cm3)

100

0 il

e ça

rpıl

ır.

100

0 e

bö

lün

ür.

Çözüm:

30 hm3 kaç L eder?

333 dam 1030hm 30

333 m101030

3333 dm10101030

310 dm 103

litre 103 10

ÖRNEK

metreküp (m3)

dekametreküp (dam3)

hektometreküp (hm3)

kilometreküp (km3)

desimetreküp (dm3)

milimetreküp (mm3)

santimetreküp (cm3)

100

0 il

e ça

rpıl

ır.

100

0 e

bö

lün

ür.

Fiziksel BüyüklüklerFiziksel Büyüklükler Fiziksel BüyüklüklerFiziksel Büyüklükler

Fiziksel büyüklükler, Skaler ve vektörel büyüklükler olarak iki başlık

altında incelenir.

Skaler büyüklükler :Skaler büyüklükler : Sayı ve birimle ifade edilen büyüklüklerdir.

Uzunluk ( L = 20 cm )Enerji ( E =100 joule )Zaman ( saat 16 : 50 )Sıcaklık ( 15 0C )Kütle ( 3 kg )Hacim ( 60 m3 )Alan ( 6 m2 )

Vektörel Büyüklükler : Vektörel Büyüklükler : Sayı ve birim yanında yöne de ihtiyaç

varsa bu büyüklüklere vektörel büyüklükler denir.

Kuvvet ( F = 10 N )Kuvvet ( F = 10 N )

Hız ( V= 5 m/s )Hız ( V= 5 m/s )

İvme ( a = 3 m/sİvme ( a = 3 m/s22 ) )

Momentum ( P = 20 kg.m/s )Momentum ( P = 20 kg.m/s )

Elektrik alan ( E = 18 N/C )Elektrik alan ( E = 18 N/C )

VektörVektör

Yönlü doğru parçalarına vektör denir.

doğubatı AO

Bir vektörün tam olarak tanımlanabilmesi için ;

yönü,yönü,doğrultusu,doğrultusu,büyüklüğü,büyüklüğü,başlangıç noktasınınbaşlangıç noktasının

bilinmesi gerekir.

ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi vektörel büyüklüktür ?

A) Kütle B) Sıcaklık C) uzunluk D) hız E) Enerji

ÖRNEK

Aşağıdakilerden hangisi skaler büyüklüktür ?

A) Kütle B) kuvvet C) ivme D) hız E) momentum

ÖRNEK

3. çıkış

Fiziksel büyüklüklerdenyönü olanlar vektör,

yönü olmayanlar skaler olarak adlandırılır.

D

Y

İvme skaler bir büyüklüktür.

Ölçmede hata, ölçü aracından ve ölçüm

yapan kişiden kaynaklanır.

Y

D

D

Y

Akım şiddeti, temel büyüklüktür.

Yönü aynı olan vektörlerin doğrultuları

da aynıdır.

Kuvvet birimi, Newton dur.

Kütle ve sıcaklık temel büyüklüktür.

D

Y

D

D

Y

Y

Y

D

1. çıkış

4. çıkış

2. çıkış

5. çıkış

6. çıkış

7. çıkış

8. çıkış

D

Y3. çıkışD

22Ölçme ve Fiziksel Büyüklükler

1. Elektrik akımını ölçmek için kullanılan araca ……...……………denir.

2. Eşit kollu terazi ile cisimlerin ……………ölçülür.

3. Uzunluk birimleri ……….büyür ……….küçülür.

4. Zaman …………..bir büyüklüktür.

5. İvme ve kuvvet …………….. büyüklüktür.

6. Sıvıların hacmi ……… ile ölçülür.

7. Metrenin 1000 katına ……………….denir.

8. İvme, kuvvet, hız, enerji, alan birimleri …………… birimlerdir.

9. Sayı ve birim yanında birde ……...ihtiyaç olan büyüklüklere vektörel büyüklükler denir.

10. Bir ölçü aracının gerçeğinden farklı ölçmesine, ölçmede ……….denir.

11. Işık şiddeti birimi ……………dır.

12. Elektrik akım birimi ………...dir.

A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

onar onar skaler ampermetre amper candela litre hata türetilmiş vektörel kütlesi kilometre yöne

ampermatre

kütlesi

skaler

onar onar

vektörel

litre

kilometre

türetilmiş

yöne

hata

candela

amper

22Ölçme ve Fiziksel Büyüklükler

1. İvme türetilmiş bir büyüklüktür …………….……………………………………

2. Sıcaklık kalorimetre ile ölçülür .…………………………………………………

3. Kuvvet temel bir büyüklüktür. ………………………………………………….

4. Tüm ölçüm aletlerinde sıfır hata ile ölçüm yapılamaz. ……………………....

5. Kütle ve zaman skaler bir büyüklüktür ………………………………………..

6. Ampermetre akım şiddetini ölçer……………………………………………….

7. Sıcaklık birimi kaloridir …………………………………………………………..

8. Işık şiddeti fotometre ile ölçülür……………………………….. ………………

9. 2 lt su, 200 ml. dir……………………………………………… …………….

10. 5 saniye, 500 saliseye eşittir……………………………………………………

11. Bir vektörün yönü değiştirilince , doğrultusu değişmeyebilir. ……………….

12. Kental kütle ölçümü birimidir. . …………………………………………………

13. Bir kenarı 2 m olan karenin alanı 400 cm2 dir………………………………...

B. Aşağıdaki cümlelerin hangileri doğru, hangileri yanlıştır?B. Aşağıdaki cümlelerin hangileri doğru, hangileri yanlıştır? D Y

Ünite bitmiştir.Ünite bitmiştir.