1

บทท 1 บทน า

ความเปนมาและความส าคญของปญหา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ทรงน า “หลกการมสวนรวม” มาใชในการบรหารเพอเปดโอกาสใหสาธารณชน ประชาชนหรอเจาหนาททกระดบไดมารวมกนแสดงความคดเหนเกยวกบเรองทจะตองค านงถงความคดเหนของประชาชน หรอความตองการของสาธารณชน ดงพระราชด ารสพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวความตอนหนงวา “…ส าคญทสดทจะตองหดท าใจใหกวางขวางหนกแนน รจกรบฟงความคดเหนแมกระทงความวพากษวจารณจากผอนอยางฉลาด เพราะการรจกรบฟงอยางฉลาดแทจรงคอ การระดมสตปญญาและประสบการณอนหลากหลายมาอ านวยการปฏบตบรหารงานใหประสบความส าเรจทสมบรณนนเอง…” (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา,2545: 16) นอกจากนกระทรวงศกษาธการ (2545: 5) ไดกลาววารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ถอเปนกฎหมายสงสดของการปกครองประเทศไดบญญตนโยบายหลกของชาตในดานสงคมและการเมอง เพอใหทนกบความเปลยนแปลงดาน ตาง ๆ และใหความส าคญตอการจดการศกษาของประเทศเปนอยางมาก โดยประเดน “การมสวนรวมของประชาชน” และแนวคดในการบรหารราชการแบบมสวนรวม (Participatory Governance) ไดถกก าหนดไวอยางชดเจนมากขนในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบ พ.ศ. 2550 และจากการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดบญญตหลกส าคญในการจดการศกษาเกยวกบการมสวนรวมไวในมาตรา 8(2) มาตรา 9(6) มาตรา 29 และโดยเฉพาะมาตรา 40 ใหมคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในระดบอดมศกษาทต ากวาปรญญา และสถานศกษาอาชวศกษาของแตละสถานศกษา เพอท าหนาทก ากบ สงเสรม สนบสนนกจการของสถานศกษา ซงประกอบดวย ผแทนผปกครอง ผแทนคร ผแทนองคกร ชมชน ผแทนองคกรปกครอง สวนทองถน ผแทนศษยเกาของสถานศกษา ผแทนพระภกษสงฆ และหรอผแทนองคกรศาสนาอนในพนท และผทรงคณวฒ รวมระดมทรพยากรบคคลในชมชนทมความรอบร ความช านาญ ภมปญญาทองถน เขามามสวนรวมกบสถานศกษาในการจดการศกษา (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ, 2553: 10) นอกจากน พนม พงษไพบลย และคณะ (2546: บทคดยอ) ไดท าการศกษาวจยผลส าเรจในการด าเนนงานของสวนราชการในประเทศตาง ๆ ทน ารปแบบการบรหารราชการแบบมสวนรวมมาประยกตใชในประเทศประเทศทมการพฒนาแลวหลายประเทศ เชน องกฤษ ออสเตรเลย สหรฐอเมรกา แคนาดา รวมถงองคกรพฒนาระหวางประเทศ เชน องคการสหประชาชาตไดใหความสนใจและก าลงคดคนวธการ นวตกรรม และรปแบบการบรหารราชการทเปนระบบเปดหรอการบรหารราชการแบบมสวนรวม ซงเปนรปแบบการบรหารราชการทประชาชนทกภาคสวน การบรหารราชการแบบมสวนรวมน ก าลงกลบกลายเปนรปแบบการบรหารจดการบานเมองทเปนกระแสหลกในการบรหารภาครฐและระบบราชการทวโลก ซงเขามาทดแทนการบรหารราชการ

2

แบบดงเดม สอดคลองกบอรพนท สพโชคชย (2551: 7) และประเวศ วะส (2554: 27) ทพบวาการจดการศกษาในปจจบนไดเปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมทงในดานการบรหารงานวชาการ การบรหารงานบคคล การบรหารงบประมาณ และการบรหารทวไป ดงนนผบรหารโรงเรยนจ าเปนตองมความร ความเขาใจ ในแนวทางของรปแบบการบรหารจดการศกษาแนวใหม รวมทงบทบาทผบรหารในการบรหารจดการศกษาใหบรรลผลโดยตองมวสยทศนในการจดการศกษา โดยเนนการมสวนรวม นอกจากนผบรหารตองรเทาทนการเปลยนแปลง การมศกยภาพในการบรหารการเปลยนแปลงอยางมประสทธผล รจกใชเครองมอสอดแทรก เพอใหการบรหารสมฤทธผล (ทพาวด เมฆสวรรค, 2541 : 20) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตม พ.ศ.2545 ทก าหนดใหมการปฏรปการศกษาและมการกระจายอ านาจการศกษาไปยงสถานศกษาตามหลกการดงน 1) หลกการกระจายอ านาจ (Decentralization) เปนการกระจายอ านาจการจดการศกษาจากกระทรวงและสวนกลางไปยงสถานศกษาใหมากทสด 2) หลกการมสวนรวม (Participation or Collaboration or Involvement) เปดโอกาสใหผเกยวของและผมสวนไดสวนเสย ไดมสวนรวมในการบรหาร การตดสนใจ และรวมจดการศกษา 3) หลกการคนอ านาจจดการศกษาใหประชาชน (Return Power to people) 4) หลกการบรหารตนเอง (Self-Management) สวนกลางมหนาทเพยงก าหนดนโยบายและเปาหมาย สวนโรงเรยนสามารถก าหนดวธการท างานเพอใหบรรลเปาหมายดวยตนเอง โดยมอ านาจหนาทและความรบผดชอบในการด าเนนงาน และ 5) หลกการตรวจสอบและถวงดล (Check and Balance) สวนกลางมหนาทก าหนดนโยบายและควบคมมาตรฐาน มองคกรอสระท าหนาทก าหนดนโยบายและควบคมมาตรฐาน ตรวจสอบคณภาพการบรหารและการจดการศกษา เพอใหมคณภาพและมาตรฐานเปนไปตามก าหนดและเปนไปตามนโยบายของชาต (ชชาต แปลงลวน, 2551)

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดทรงพระราชทานแกพสกนกรชาวไทย ตงแตป 2517 เปนหลกปฏบตของประชาชนใหด ารงชวตอยบนทางสายกลาง บนพนฐานความพอประมาณ ความมเหตมผล และการสรางภมคมกนในตวทด โดยอาศยความร คคณธรรม น าสสงคมทสงบสข ดงจะเหนไดจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 – 11 (พ.ศ.2540 – ปจจบน) ทยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงโดยมคนเปนศนยกลางของการพฒนา รวมไปถงการสรางสมดลการพฒนาในทกมต เพอขบเคลอนใหบงเกดผลในทางปฏบตทชดเจนยงขนในทกระดบ เพอใหการพฒนาและการบรหารประเทศเปนไปบนทางสายกลาง เชอมโยงมตของการพฒนาอยางบรณาการทงคน สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอมและการเมอง (ส านกงานคณะกรรมการการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2555) กระทรวงศกษาธการ ไดมการนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสการจดการศกษา โดยมมลนธสยามกมมาจล ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย อนเปนหนวยงานทใหการสงเสรมสนบสนนการพฒนาเยาวชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ภายใตมลนธปดทองหลงพระสบสานแนวพระราชด ารรองรบการด าเนนงานและผลการด าเนนงานการพฒนาดงกลาว เพอเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจ

3

พระเจาอยหวภมพลอดลยเดช เนองในโอกาสเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา ไดน าเสนอตอทประชมคณะกรรมการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เมอวนท 4 กมภาพนธ 2544 โดยมรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ เปนประธาน ในทประชมครงนนไดมมตใหกระทรวงศกษาธการด าเนนการพฒนาสถานศกษาพอเพยง สการเปนศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา ใหครอบคลมทกระดบการศกษา กระจายทกจงหวดทวประเทศ เพอเปนพเลยงและแกนน าในการขบเคลอนขยายผลเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษาทวประเทศ และไดประกาศใหมแนวทางในการพฒนาสถานศกษาพอเพยง สการเปนศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอใหสถานศกษาทกแหงนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาบรหารจดการและจดการเรยนร และเสรมสรางคณลกษณะอยอยางพอเพยงใหเกดขนกบผเรยน โดยเรมตงแตป 2549 จนถงปจจบน ซงมโรงเรยนทจดการศกษาระดบขนพนฐานทงในสงกดคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กรมการปกครองสวนทองถน ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการศกษาเอกชน เปนตน ทไดรบการประกาศผานการประเมนเปน สถานศกษาแบบอยางการจดกจกรรมการเรยนรและการบรหารจดการตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หรอสถานศกษาพอเพยง แลวจ านวน 13,838 โรงเรยน และไดรบการประเมนใหเปนโรงเรยนศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา (ศรร.) จ านวน 47 โรงเรยน (ศนยการเรยนรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง : online) นอกจากน ปรยานช พบลสราวธ (2549: ค าน า) หวหนาโครงการวจย เศรษฐกจพอเพยง ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย ผชวยเลขานการคณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง และประธานคณะท างานขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง ดานสถานบนการศกษาและเยาวชน ไดกลาวถ งการน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปใชในการบรหารสถานศกษาวาควรเรมจากในสถานศกษา ผอ านวยการตองบรหารสถานศกษา งบประมาณ วสด ครภณฑ งานธรการ งานสถานท เชน การบรหารบคคลโดยใชหลกน ผบรหารตองกระจายงานอยางเปนเหตเปนผล ใครเกงดานไหนมอบหมายงานใหตรงกบความถนดความชอบของเขา (put the right man to the right job) ท าอยางไรทจะมอบหมายงานแลว ไมท าใหผใตบงคบบญชาทะเลาะกน ท าอะไรตองไมประมาท เสรมสรางใหมการรวมกลมท างานอยางสามคค กตองใชหลกธรรมความถกตอง ความยตธรรม ความเปนเหตเปนผล ความเดดขาด ชดเจน กระตนใหเกดขวญก าลงใจ มความอดทน ความเพยรทจะรวมกนท างานจนบรรลเปาหมาย เปนตน

ในสวนของผบรหารหรอครอาจเขาใจผดวาการประกาศนโยบายเศรษฐกจพอเพยงลงสสถานศกษา ตองสรางงานหรอกจกรรมขนมาใหมความจรงไมใช แตเปนการน าหลกการ กรอบแนวคด และแนวทางปฏบตมาประยกตใชในกระบวนการท างานทท าอยแลวใหมความสมดลและพรอมรบตอการเปลยนแปลงใน 4 ดาน คอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานสงแวดลอม และดานวฒนธรรม โดยเรมจากการท าความเขาใจใหถกตองชดเจนวาพระองคทานรบสงเรองเศรษฐกจพอเพยงหรอวถชวตพอเพยงอยางไร ทมกจะเรยกสน ๆ วา หลก 3 หวง 2 เงอนไข มความหมายวา อะไรสงผลตอการคด พด ท า อยางพอประมาณ อยางเปนเหตเปนผล และตองมภมคมกนทด โดยใชคณธรรมก ากบความรในการสรางความพอเพยง ยกตวอยาง การบรหารสงแวดลอมของสถานศกษา เชน ถาตองการปรบบรรยากาศแหลงเรยนรในโรงเรยนใหงบประมาณไมบานปลาย จากทเคย

4

ประชม วางแผนเตรยมการและลงมอด าเนนการกลองน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปเปนแนวทาง เรมตนตงแตคดวางแผนวาจะจดงานอยางไรใหประหยดแลวเกดประโยชนและมความสขดวย คดถงความคมคาของทรพยากรทกอยางทน ามาใช ใชงานนแลวจะเกดประโยชนอะไรไดอก เปนตน

ผบรหารสถานศกษาถอไดวาเปนผมสวนส าคญตอการจดการเรยนรหรอการจดการศกษาของ แตละโรงเรยน เพราะเปนผรบนโยบาย รบผดชอบในการด าเนนงานและบรหารใหเปนไปตามจดมงหมายของการศกษาทก าหนดไว ดงนนผบรหารจงจ าเปนจะตองบรหารงานดวยกระบวนการตาง ๆ ในอนทจะกอใหเกดความรวมมออยางจรงใจและรวมแรงแขงขนจากครทกคน ตองมองเหนปญหาทกอยางทเกดขน ตองเปนผน าทกอใหเกดการเปลยนแปลง แกไขปรบปรงใหเปนไปตามเปาหมายทวางไว เพอใหเกดสงแวดลอมทดทสดในการจดการศกษา (ภญโญ สาธร, 2549: 363) ซงส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ (2551: 32) ไดกลาวถงมาตรฐานดานผบรหาร ตามเกณฑของส านกงานรบรองมาตรฐานการประเมนคณภาพการศกษาไวอย 5 มาตรฐาน ไดแก มาตรฐานท 10 ผบรหาร มภาวะผน าและมความสามารถในการบรหารจดการ มาตรฐานท 11 สถานศกษามการจดองคกรโครงสรางและการบรหารงานอยางเปนระบบครบวงจร ใหบรรลเปาหมายการศกษา มาตรฐานท 12 สถานศกษามการจดกจกรรมและการเรยนการสอน โดยเนนผเรยนเปนส าคญ มาตรฐานท 13 สถานศกษามหลกสตรทเหมาะสมกบผเรยนและทองถน มสอการเรยนการสอนทเออตอการเรยนร และมาตรฐานท 14 สถานศกษาสงเสรมความสมพนธและความรวมมอกบชมชนในการพฒนาการศกษา ดงนนผบรหารจงจ าเปนตองพฒนาตนเองและปรบเปลยนการบรหารจดการใหไดมาตรฐาน ซงผลการปฏรปดงกลาวนเปนผลเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาพเศรษฐกจและสงคมอยางรวดเรว และความลมเหลวจากการจดการศกษาเดมทไมสามารถสรางคนใหมจตใจทมศกยภาพอยางพอเพยง รวมทงความเจรญกาวหนาทางวทยาการและเทคโนโลยทแผกระจายไป อยางไมมขอบเขตจ ากด ไปสสงคมสากลทตองใชวธการทางปญญา ดงนนในการบรหารสถานศกษาใหไดมาตรฐานนน ผบรหารสถานศกษาจงจ าเปนจะตองมหลกและทฤษฎในการบรหารจดการ หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนแนวคดหนงทสามารถน ามาบรณาการกบการบรหารจดการศกษาไดเปนอยางด ปจจบน ผวจยไดพบปญหาในการบรหารสถานศกษาโรงเรยนตากพทยาคม เชน กระบวนการบรหารสถานศกษาทยงไมมเครองมอและรปแบบในการพฒนากระบวนการบรหารสถานศกษาอยางชดเจน (รายงานประจ าปของสถานศกษา (SAR) ปการศกษา 2558) ซงยงไมสนองตอนโยบายการบรหารสถานศกษาของส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน อกทงยงพบวาการบรหารงานทง 4 ฝาย ไดแก ดานการบรการงานวชาการ ดานการบรหารงบประมาณ ดานการบรหารบคคล และดานบรหารทวไป ยงไมไดน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเขาไปบรณาการและสอดแทรกในกระบวนการบรหารในแตละฝายงาน จงสงผลใหการบรหารโรงเรยนตากพทยาคมไมเปนระบบและไมเปนทศทางเดยวกน ทงน ครบคคลากรทางการศกษา นกเรยน และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม มความร ความเขาใจทยงไมลกซงในการ น าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตในกระบวนการท างาน การจดการเรยนการสอนและวฒนธรรมขององคกร ดงนนผวจยจะตองคดคนเครองมอและรปแบบการบรหารอยางไรใหเกดประสทธภาพ

5

และประสทธผลใหเกดกบงานมากทสด และอกหนงปญหาในดานการบรหารสงแวดลอมของสถานศกษา เชน ถาตองการปรบบรรยากาศแหลงเรยนรในโรงเรยนใหคมคากบงบประมาณจากทไดก าหนดไวในการวางแผนเตรยมการและลงมอด าเนนการโดยน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปเปนแนวทาง เรมตงแตคดวางแผนวาจะจดงานอยางไรใหประหยดแลวเกดประโยชนและมความสขดวย โดยค านงถงความคมคาของทรพยากรทกอยางทน ามาใช ใชงานนแลวใชประโยชนอะไรไดอก ใชวสดอยางไรใหสนเปล องนอยทสดหรอเกดประโยชนสงสด เปนตน

โรงเรยนตากพทยาคม ตระหนกถงความส าคญและคณคาโครงการพระราชด ารตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จงน ามาบรณาการสระบบดานการบรหารจดการสถานศกษา ดานหลกสตรการจดการเรยนการสอน ดานกจกรรมพฒนาผเรยน ดานบคลากรของสถานศกษา ซงเกยวของกบการบรหารงานวชาการ งานบรหารงานบคลากร งานบรหารงานงบประมาณ งานบรหารงานทวไป โดยมงหวงใหเกดผลสมฤทธกบผเรยนตามนโยบายกระทรวงศกษาธการ ซงจะมผลตอการบมเพาะนกเรยนใหมจตส านกของการด าเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสอดคลองกบบรบทของสงคม รวมถงสามารถปรบตวตามกระแส โลกาภวตนทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไดอยางมประสทธภาพ จากผลการด าเนนการขบเคลอนมาโดยตลอด โรงเรยนตากพทยาคม ไดรบการยกยอง โดยประกาศกระทรวงศกษาธการ ลงวนท 19 ธนวาคม 2555 ใหเปนสถานศกษาแบบอยางการจดกจกรรมการเรยนรและการบรหารจดการตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประจ าปการศกษา 2554 “สถานศกษาพอเพยง 2554” และตอมาไดรบการยกยองใหเปน “สถานศกษาพอเพยงตนแบบ” โดยส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38 ลงวนท 29 ธนวาคม 2555 เพอการพฒนาทเปนรปธรรมตอเนอง ยงยน และขยายผลปรชญาพระราชทานอนทรงคณคาภายในโรงเรยน อนประกอบดวยผบรหาร คร นกเรยนไปสชมชน สงคม สถานศกษาอนๆ และตอมาในปการศกษา 2556 โรงเรยนตากพทยาคม ไดผานการประเมนเปนศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยมหนงสอราชการประกาศเปนทางการในการผานการประเมน เมอวนท 15 พฤษภาคม 2557 จงไดจดตง “ศนยการเรยนรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม ดานการศกษา” (เกยรตบตรศนยการเรยนรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา วนท 15 พฤษภาคม 2557 ) จนถงปจจบน ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาการพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม เนนการบรหารแบบมสวนรวมเปนหลกคด หลกปฏบต หลกเขาใจ เขาถง พฒนา รวมคดรวมท ากบภาคเครอขายทเกยวของ เนนการพฒนาครเปนครมออาชพ นกเรยนมคณลกษณะในศตวรรษท 21 มจตส านกของการด าเนนชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และผลการด าเนนงานตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสชนเรยน รวมไปถงความคดเหนของผบรหาร คณะคร นกเรยน เครอขายผปกครองนกเรยนทมตอการใชนวตกรรมรปแบบการบรหารดงกลาว เพอใชเปนแนวทางในการตอยอดในการสงเสรมสนบสนนในการพฒนาการบรหารโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของผสนใจตอไป

6

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาสภาพปจจบน ปญหา และความตองการในการบรหารสถานศกษาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

2. เพอสรางและตรวจสอบรปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

3. เพอทดลองใชรปแบบบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

4. เพอศกษาความคดเหนของผมสวนเกยวของทมตอรปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

ความส าคญของการวจย

ผลการวจยนท าใหทราบขอมลกระบวนการพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม ปจจยทน าไปสความส าเรจในการบรหารโรงเรยนจนมผลการด าเนนงานทงในดานผบรหาร คร นกเรยน และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม เพอเปนแนวทางในการสงเสรมพฒนาการบรหารสถานศกษาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในโรงเรยนใหมประสทธภาพตอไป

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนผวจยไดก าหนดขอบเขตการวจย ดานเนอหา ประชากร กลมตวอยาง และตวแปร ทศกษาไวดงน 1. ขอบเขตดานเนอหา

ในงานวจยนคณะผวจยมงศกษากระบวนการพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม ในขอบขายงาน 4 ดาน คอ 1) การบรหารวชาการ 2) การบรหารงบประมาณ 3) การบรหารบคคล และ 4) การบรหารทวไป เพอพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม และความคดเหนของรองผอ านวยการโรงเรยน คร นกเรยน และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยน

7

2. ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยางในการวจย

2.1 ประชากร ไดแก รองผบรหารโรงเรยน คร นกเรยน และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม ปการศกษา 2559 จ านวน 2,843 คน แบงเปน รองผบรหารโรงเรยน จ านวน 4 คน ครโรงเรยนตากพทยาคม จ านวน 132 คน นกเรยน จ านวน 2,605 คน และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม จ านวน 102 คน

2.2 กลมตวอยาง ไดแก รองผบรหารโรงเรยน คร นกเรยน คณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคมปการศกษา 2559 จ านวนทงสน 527 คน โดยมการเลอกกลมตวอยาง ดงน

1) คณะผบรหาร ใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling) รองผอ านวยการโรงเรยน 4 คน ไดแก รองผอ านวยการกลมงานบรหารวชาการ รองผอ านวยการกลมงานบรหารงบประมาณ รองผอ านวยการกลมงานบรหารบคคล และ รองผอ านวยการกลมงานบรหารทวไป รวมจ านวน 4 คน

2) ครผสอนโรงเรยนตากพทยาคม ใชการก าหนดตามตารางเครจซและมอรแกน (Krejcie and Morgan) จากนนท าการสมอยางงาย จ านวน 103 คน

3) นกเรยน ใชการก าหนดตามตารางเครจซและมอรแกน (Krejcie and Morgan) จากนนท าการสมแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) โดยใชระดบชนเรยนของนกเรยนเปนชน แลวท าการสมอยางงาย จ านวน 336 คน ประกอบดวย นกเรยนระดบชนมธยมศกษาปท 1- 6 ระดบชนละ 56 คน

4) คณะกรรมการภาคเครอขายของโรงเรยนตากพทยาคม โดยใชการก าหนดตาม ตารางเครจซและมอรแกน (Krejcie and Morgan) จากนนท าการสมแบบแบงชน (Stratified Random Sampling) โดยใชประเภทคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนเปนเกณฑ จากนนท าการสมอยางงาย จ านวน 84 คน ประกอบดวย 4 ฝาย 1.คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน โรงเรยนตากพทยาคม จ านวน 12 คน 2.คณะกรรมการสมาคมศษยเกาโรงเรยนตากพทยาคม จ านวน 50 คน 3.คณะกรรมการสมาคมผปกครองและครโรงเรยนตากพทยาคม จ านวน 12 คน และ 4.คณะกรรมการเครอขายผปกครองนกเรยนโรงเรยน ตากพทยาคม ระดบโรงเรยน จ านวน 10 คน 3. ระยะเวลาในการด าเนนงานวจย แบงออกเปน 2 ระยะ ดงน

1. ระยะท 1 ระยะเกบรวบรวบขอมลพนฐาน สรางและพฒนารปแบบ กอนน ารปแบบไป ทดลองใช คอ ระหวางวนท 7 มนาคม – 8 พฤษภาคม 2559

2. ระยะท 2 ระยะการน ารปแบบไปทดลองใชในโรงเรยนตากพทยาคม เปนเวลา 2 ภาคเรยน ปการศกษา 2559 ระหวางวนท 9 พฤษภาคม 2559 – 31 มนาคม 2560

8

4. ตวแปรทศกษา

4.1 ตวแปรอสระ ไดแก รปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง รปแบบการบรหาร คอ SPSS-DSA Model

4.2 ตวแปรตาม ไดแก การบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม ทง 4 ดาน คอ

1) ดานการบรหารวชาการ 2) ดานการบรการงบประมาณ 3) ดานการบรหารบคคล 4) ดานการบรหารงานทวไป

นยามศพทเฉพาะ

การวจยในครงน ผวจยไดก าหนดนยามศพทเฉพาะเพอใหเกดความเขาใจชดเจนในการศกษาไว ดงน 1. การบรหารสถานศกษา หมายถง การด าเนนกจกรรมในโรงเรยนตากพทยาคม การ บรหารจดการสถานศกษาในขอบขายงาน 4 ดาน คอ ดานการบรหารวชาการ ดานการบรหารงบประมาณ ดานการบรหารบคคล และดานการบรหารทวไป ซงใชหลกการมสวนรวมของผมสวนเกยวของ หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนเปนฐานและบรหารโรงเรยนตากพทยาคมดวยระบบคณภาพ 2. รปแบบการบรหาร แบบ SPSS-DSA Model หมายถง S – SWOT Analysis คอ การวเคราะหสภาพองคกร โดยใชการประเมนสถานการณและวางแผนกลยทธ รวมทงตรวจสอบสภาพองคกรจากทงปจจยภายในและปจจยภายนอกภายนอก P – Plan คอ การวางแผนการท างาน เพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผล โดยขนตอนการวางแผนนนมกระบวนการด าเนนงานภายใตกระบวนการบรหารงานดวยระบบคณภาพ S – SBM ( School-Based Management ) โดยใชหลกการบรหารจดการโดยใชโรงเรยนเปนฐาน คอ ใชฐานโรงเรยนเปนหลกคดวเคราะหและพฒนา โดยยดหลกการ 4 ประการ คอ หลกกระจายอ านาจ (Decentralization) หลกการบรหารตนเอง (Self-Management) หลกการบรหารแบบมสวนรวม (Participation) และหลกการความรบผดชอบทตรวจสอบได (Accountability) S – SEPM (Sufficiency Economy Philosophy Management) หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาใชในการก าหนดแนวทางการท างาน คอ การวางแผนและด าเนนการ ประกอบดวย หลกการ 3 หวง 2 เงอนไข คอ หลกความพอประมาณ หลกความมเหตผล และหลกการมภมคมกนในตวทด บนเงอนไขความรคคณธรรม D – Do คอ การลงมอท า ปฏบต ตามแผนทก าหนดไว มงเนนประโยชนทจะเกดกบผเรยนเปนส าคญ

9

S – Study คอ การวด ประเมนผล วเคราะหผลการด าเนนงานโดยพจารณาถงความส าเรจทตงเปาหมายไว ทงเปาหมายเชงปรมาณ และเปาหมายเชงคณภาพ A –Act คอ การน าผลการประเมนการปฏบตงานมาเปนขอมลสารสนเทศใชในการประกอบการตดสนใจเรองตาง ๆ และเมอพบขอบกพรองของผลงานกจะน าไปปรบปรง 3. หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หมายถง หลกคดและหลกปฏบตในการ

ด าเนนชวตเพอน าไปสความพอเพยง เปนปรชญาทชถงแนวทางการด ารงอยและปฏบตตนของคนไทย สงคมไทยเพอใหกาวทนตอความเปลยนแปลงเพอใหเกดความกาวหนาไปพรอมกบความสมดลและพรอมรบตอการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง มหลกการ 3 หวง 2 เงอนไข 4 มต คอ เปนทางสายกลาง ประกอบไปดวย ดงน

หวงท 1 คอ พอประมาณ หมายถง พอประมาณในทกอยาง ความพอดไมมากหรอวานอยจนเกนไปโดยตองไมเบยดเบยนตนเอง หรอผอนใหเดอดรอน

หวงท 2 คอ มเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผลโดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านนๆ อยางรอบคอบ

หวงท 3 คอ มภมคมกนทดในตวเอง หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานการตางๆ ทจะเกดขนโดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล

เงอนไข ตามแนวเศรษฐกจพอเพยง ไดแก เงอนไขท 1 เงอนไขความร คอ มความรอบรเกยวกบ วชาการตางๆทเกยวของอยางรอบ

ดาน ความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการ วางแผน และความระมดระวงในขนตอนปฏบต คณธรรมประกอบดวย มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรต และมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวต

เงอนไขท 2 เงอนไขคณธรรม คอ มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรตและมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวต

ความเชอมโยงส 4 มต สงคม – การบรหารสถานศกษาทมประสทธภาพท าใหสงคมไทยไดเยาวชนทมความร

ความสามารถทจะเตบโตเปนพลเมองทชวยพฒนาสงคมไดในทกภาคสวน เศรษฐกจ – การบรหารสถานศกษาทมประสทธภาพสามารถเปนฐานรองรบการเจรญเตบโต

ทางเศรษฐกจไดเปนอยางดและคนทมการศกษาดจะสามารถสรางรายไดทดไดเชนกน วฒนธรรม – การศกษาท าใหคนเหนความส าคญของวฒนธรรม สามารถสบสานงานประเพณ

ตางๆ ไดกวางขวางขนโดยใชการศกษาเปนเครองมอ

10

สงแวดลอม – ความรความสามารถดานวชาการท าใหคนเหนความส าคญของการรกษา

สงแวดลอม สามารถใชความรรณรงครกษาสงแวดลอมใหยงยนได ปญหาของครกบการขบเคลอนการใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในสถานศกษา

4. การพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษา หมายถง การพฒนากระบวนบรหาร สถานศกษา โดยมการสรางรปแบบทมความเปนเอกลกษณของโรงเรยนตากพทยาคมและเหมาะสมในการบรหาร โดยใชกระบวนการศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการบรหาร ไดแก SPSS-DSA Model ซงเปนโมเดลในการพฒนารปแบบการบรหารโรงเรยนตากพทยาคม

5. การบรหารสถานศกษาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของผบรหาร สถานศกษา หมายถง การทผบรหารสามารถปฏบตตนและปฏบตงานเปนแบบอยางตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สงเสรมกจกรรมการบรหารสถานศกษาเพอพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดย บรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม ตามขอบขายของงาน 4 ดาน ดงตอไปน

5.1 ดานการบรหารงานวชาการ หมายถง การบรหารจดการงานวชาการเพอพฒนารปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม โดยการน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทง 5 ดาน ไดแก หลกความพอประมาณ หลกเหตผล หลกการสรางภมคมกน หลกความรและหลกคณธรรม มาบรณาการกบการด าเนนการพฒนาหลกสตรสถานศกษาใหสอดแทรกในกระบวนการจดการเรยนรทกชน ทกกลมสาระอยางครบถวนตามหลกความพอประมาณ สงเสรมการผลตสอนวตกรรมทสอดคลองกบวสดธรรมชาตในทองถนอยางมเหตผล เลอกพฒนาแหลงเรยนรภมปญญาทองถนในฐานการเรยนรใหเปนเสมอนภมคมกนตนเองในชมชน ก าหนดคณลกษณะ อนพงประสงคของผเรยนชดเจนตามหลกสตรแกนกลางโดยเนนคณธรรมน าความร ก าหนดกจกรรมทางวชาการใหสามารถยดหยน ทนกบการเปลยนแปลง มนโยบาย เปาหมายทมงเนนผลสมฤทธของผเรยน สงเสรมบคลากรใหเขารบการอบรม จดกจกรรมพฒนาผเรยน กจกรรมของฐานการเรยนรทเนนการน าคณธรรมมาใชในการด ารงชวต พฒนาแนวการแนะแนวการศกษาตอใหผเรยน สงเสรมใหจดเนอหาสาระ กจกรรมทหลากหลายใหสอดคลองกบความถนด ความสนใจของผเรยน

5.2 ดานการบรหารงบประมาณ หมายถง การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทง 5 ดาน ไดแก หลกความประมาณ หลกเหตผล หลกการสรางภมคมกน หลกความรและหลกคณธรรม มา บรณาการกบมาตรการการใชทรพยากร การจดระบบประกนคณภาพการศกษาทมการควบคมภายใน และการบรหารความเสยงดานงบประมาณ ก าหนดแผนงานกลยทธในการบรหารงบประมาณ โดยมงเนนทผเรยนเปนหลก บรหารจดการงบประมาณอยางมเหตผล แตงตงคณะกรรมการประเมนผลการใชงบประมาณ พฒนาผปฏบตงานดานงบประมาณใหมความร ใชหลกการการมสวนรวมในการบรหารจดการงบประมาณ ความโปรงใส สามารถตรวจสอบได ผบรหารงบประมาณมความเปนธรรมในการจดสรรงบประมาณ

5.3 ดานการบรหารงานบคคล หมายถง การน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทง 5 ดาน ไดแก หลกความพอประมาณ หลกเหตผล หลกการสรางภมคมกน หลกความรและหลกคณธรรม มาบรณาการ

11

กบการสงเสรมใหบคลากรในสถานศกษาใหปฏบตตนเปนแบบอยางทดแกสงคม ด าเนนชวตอยางพอประมาณ จดสรรงบประมาณตามความจ าเปน ก าหนดหนาทผรบผดชอบในแตละกจกรรมอยางชดเจน มการวางแผนกรอบอตราก าลงของสถานศกษาใหพอดกบปรมาณงาน สงเสรมเผยแพรความรเกยวกบหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงผานสอทหลากหลาย สงเสรมใหบคลากรมความคดรเรมสรางสรรคอยางมวสยทศน มการก าหนดระเบยบในองคกรทสงเสรมความมวนย ก ากบตดตามผลการด าเนนงานของโครงการ/กจกรรม และประเมนผลการปฏบตงานของบคลากรในสถานศกษาเปนไปอยางบรสทธ ยตธรรม ตรวจสอบได

5.4 ดานการบรหารทวไป หมายถง การน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทง 5 ดาน ไดแก หลกความพอประมาณ หลกเหตผล หลกการสรางภมคมกน หลกความรและหลกคณธรรม มาบรณาการการบรหารทมการจดองคกร โครงสราง ระบบการบรหารงานทปรบเปลยนไดตามสถานการณ มการวางแผนทเนนความคมคาและผลสมฤทธของงานเปนหลก ประชมเตรยมความพรอมเกยวกบมาตรการความปลอดภย ทกครงกอนปฏบตงานตามแผน บรหารการปรบสภาพภมทศนใหรนรมยนาอย บรหารอาคารสถานทในสถานศกษาอยางปลอดภย บรหารจดสรรสอการเรยนการสอนเกยวกบเทคโนโลยใหไดประโยชนสงสด สงเสรมครผสอนใหจดระบบขอมลสารสนเทศเปนปจจบนทนตอการใชงาน สงเสรมความรในการใชบรหารเทคโนโลยสารสนเทศทกรปแบบทเออตอการเรยนร ใหคณะกรรมการสถานศกษามสวนรวมรบผดชอบการบรหารจดการศกษา บรหารจดการวสด ครภณฑใหเปนไปตามความตองการของบคลากร

6. รองผบรหารสถานศกษา หมายถง บคคลทมบทบาทหนาทความรบผดชอบตามทไดมอบหมายจากผบรหารสถานศกษา ในการชวยบรหาร วางแผนการปฏบตงาน การก ากบ ควบคม ดแล ประกอบดวย 4 คน ไดแก รองผบรหารสถานศกษากลมงานบรหารงานวชาการ รองผบรหารสถานศกษา กลมงานงบประมาณ รองผบรหารสถานศกษากลมงานบคคล และรองผบรหารสถานศกษากลมงานบรหารทวไปและงานอนทไดรบมอบหมายในโรงเรยนตากพทยาคม 7. คณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม หมายถง คณะกรรมการผมสวนรวมในการบรหารงานโรงเรยนตากพทยาคม ตามแนวทางการบรหารงานแบบมสวนรวม (Participative Management) ประกอบดวย 4 ฝาย คอ

7.1 คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานโรงเรยนตากพทยาคม มหนาทตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม พ.ศ. 2545 มาตรา 40 และตามพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 มาตรา 38 คอ มสวนรวมรบผดชอบตอการจดการศกษา (All for Education) โดยมหนาทก ากบและสงเสรม สนบสนนกจการของสถานศกษา ดานวชาการ งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารทวไป ใหสอดคลองกบกฎหมาย กฎระเบยบ ประกาศ ค าสงและนโยบายของกระทรวงศกษาธการ ส านกงานคณะกรรมการการศกษา ขนพนฐาน และส านกงานเขตพนทการศกษา

7.2 สมาคมศษยเกาโรงเรยนตากพทยาคม เปนสมาคมทจดตงขน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมสนบสนนกจกรรมการเรยนการสอนของคร นกเรยน สงเสรมความรกความสามคคระหวางศษยเกา

12

และศษยปจจบน การจดกจกรรมทางวชาการ การกฬาและการศกษาของทองถน ประชาสมพนธการด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน และสงเสรมการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

7.3 สมาคมผปกครองและครโรงเรยนตากพทยาคม เปนสมาคมทจดตงขน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการศกษาและสวสดภาพของเดกและเยาวชน สงเสรมความเขาใจอนถกตองระหวางครกบผปกครอง ใหผปกครองมสวนรวมมอในการศกษา และรวมปรกษาระหวางผปกครองและครในขอปญหาเกยวกบการศกษา

7.4 คณะกรรมการเครอขายผปกครองนกเรยนโรงเรยนตากพทยาคม เปนคณะกรรมการทผปกครองนกเรยนของโรงเรยนรวมกนคดเลอกผแทนโดยมหนาทคอประสานความสมพนธระหวางโรงเรยนและผปกครอง เสนอแนวทางในการพฒนา ปรบปรง สงเสรมกจกรรมภายในหองเรยน เสนอแนวทางแกปญหา สรางความสมานฉนทระหวางผปกครองนกเรยนกบทางโรงเรยน เปนผประสานงานในการด าเนนการตามแผนพฒนาการจดกจกรรม

8. คร หมายถง ผทปฏบตหนาทในการสอนนกเรยน ผสงสอนศษย ผถายทอดความรใหแกศษย ชนมธยมศกษาปท 1 – 6 โรงเรยนตากพทยาคม สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38

9. นกเรยน หมายถง ผเรยนทก าลงศกษาอยในระดบชนมธยมศกษาปท 1 – 6 ปการศกษา 2559 โรงเรยนตากพทยาคม สงกดส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 38

กรอบแนวคดในการวจย

ในการศกษาวจยครงน คณะผวจยมงศกษากระบวนการการพฒนารปแบบบรหารสถานศกษา โดย

บรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ผวจยมกรอบแนวคดในการวจยและแนวทางในการพฒนา

กระบวนการสรางรปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยน

ตากพทยาคม ผลการด าเนนงานของสถานศกษาและผลการด าเนนงานของรปแบบการบรหารสถานศกษาโดย

บรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม โดยยดกรอบตามตวชวดความส าเรจ 4

ดาน จ าแนกตามขอบขายการบรหารสถานศกษา คอ ดานการบรหารวชาการ ดานการบรหารงบประมาณ

ดานการบรหารบคคล และดานการบรหารทวไป สรปเปนกรอบแนวคดในการวจย ดงภาพท 1

13

ภาพท 1

ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ไดทราบขอมลสภาพปจจบน ปญหาและความตองการในการบรหารสถานศกษาแบบมสวนรวมและตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ของโรงเรยนตากพทยาคม

2. ไดรปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

3. ไดทราบขอมลผลการด าเนนงานและปจจยในการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

4. ไดทราบขอมลความคดเหนของผบรหาร คร และคณะกรรมการภาคเครอขายโรงเรยนตากพทยาคม ทมตอรปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

รปแบบการบรหารสถานศกษาโดยบรณาการ

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

- SPSS-DSA Model

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

การบรหารสถานศกษาโดยบรณาการหลกปรชญา

ของเศรษฐกจพอเพยง โรงเรยนตากพทยาคม

จ าแนกตามขอบขายการบรหารสถานศกษา คอ

1.ดานการบรหารวชาการ

2.ดานการบรหารงบประมาณ

3.ดานการบรหารบคคล

4.ดานการบรหารทวไป