แผนการจดการเรยนรท 1

หนวยการเรยนรท 2 มหศจรรยกลไกชวต เรอง ระบบหายใจ วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 1 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 1. 1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตททางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/4 รวบรวมขอมลจดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการ

สารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบ เมอมขอมลประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1.นกเรยนสามารถอธบายความหมายของระบบหายใจได

2.นกเรยนสามารถอธบายโครงสรางและการทางานของระบบหายใจได 3.นกเรยนสามารถอธบายโรคทเกดขนกบระบบหายใจและแนวทางในการปองกนโรคได 4.นกเรยนสามารถอธบายระบบหายใจของสตวบางชนดได

สาระสาคญ ๑. ความหมายของระบบหายใจ ๒. โครงสรางและการทางานของระบบหายใจ ๓. โรคทเกดขนกบระบบหายใจและแนวทางในการปองกนโรค ๔. ระบบหายใจของสตวบางชนด

สาระการเรยนร ความร การหายใจ (respiration)เปนการนาอากาศเขาและออกจากรางกาย สงผลใหแกสออกซเจน ทาปฏกรยากบสารอาหารไดพลงงาน นาและแกสคารบอนไดออกไซด กระบวนการหายใจเกดขนทก เซลลตลอดเวลา การหายใจจาเปนตองใชโครงสราง 2 ชนด คอ กลามเนอกระบงลมและกระดกซโครง

โครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร 1.การหายใจเขา (inspiration) กระบงลมจะเลอนตาลง กระดกซโครงจะเลอนสงขน ทาให

ปรมาตรของชองอกเพมขน ความดนอากาศภายในบรเวณรอบๆ ปอดลดตาลงกวาอากาศภายนอก อากาศภายนอกจงเคลอนเขาสจมก หลอดลม และไปยงถงลมปอด

ขณะหายใจเขา

2. การหายใจออก (expiration) กระบงลมจะเลอนสงขน กระดกซโครงจะเลอนตาลง ทาใหปรมาตรของชองอกลดนอยลง ความดนอากาศภายในบรเวณรอบๆ ปอดสงกวาอากาศภายนอก อากาศภายในถงลมปอดจงเคลอนทจากถงลมปอดไปสหลอดลม และออกทางจมก

ขณะหายใจออก

สงทกาหนดอตราการหายใจเขาและออกคอ ปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดในเลอด ถาปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดในเลอดตาจะทาใหการหายใจชาลง เชน เวลานอนหลบ แตถาปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดในเลอดสงจะทาใหมการหายใจเรวขน เชน เมอเราออกกาลงกาย การหมนเวยนของแกส การหมนเวยนของแกส เปนการแลกเปลยนแกสคารบอนไดออกไซดและแกสออกซเจน เกดขนทบรเวณทกลมปอด ดวยการแพรของแกสออกซเจนไปสเซลลตางๆ ทวรางกาย และแกสออกซเจนทาปฏกรยากบสารอาหารในเซลลของรางกาย ทาใหไดพลงงานและแกสคารบอนไดออกไซด แกสคารบอนไดออกไซดทเกดจากปฏกรยาเคมระหวางแกสออกซเจนกบอาหารจะแพรออกจากเซลลเขาสหลอดเลอดฝอยและลาเลยงไปยงปอด แกสคารบอนไดออกไซดจะแพรเขาสหลอดลมเลกๆ ของปอด ขบออกจากรางกายพรอมกบลมหายใจออก

การแลกเปลยนแกสในปอด

อาการทเกยวของกบการหายใจมดงน 1. การจาม เกดจากการหายใจเอาอากาศทไมสะอาดเขาไปในรางกาย รางกายจงพยายามขบสงแปลกปลอมเหลานนออกมานอกรางกาย โดยการหายใจเขาลกแลวหายใจออกทนท 2. การหาว เกดจากการทมปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดสะสมอยในเลอดมากเกนไป จงตองขบออกจากรางกาย โดยการหายใจเขายาวและลก เพอรบแกสออกซเจนเขาปอดและแลกเปลยนแกสคารบอนไดออกไซดออกจากเลอด 3. การสะอก เกดจากกระบงลมหดตวเปนจงหวะๆ ขณะหดตวอากาศจะถกดนผานลงสปอด ทนททาใหสายเสยงสน เกดเสยงขน 4. การไอ เปนการหายใจอยางรนแรงเพอปองกนไมใหสงแปลกปลอมหลดเขาไปในกลองเสยงและหลอดลม รางกายจะสงใหมการหายใจเขายาวและหายใจออกอยางแรง

โรคทเกดขนกบระบบหายใจและแนวทางในการปองกนโรค โรคทเกดขนกบระบบหายใจ

โรคหอบหด เปนโรคของหลอดลมทมการอกเสบเรอรง เปนผลใหม cell ตางๆมาสะสมทเยอบผนงหลอดลม ทาใหเยอบผนงหลอดลมมปฏกรยาตอบสนองตอสารภมแพ และสงแวดลอมมากกวาคนปกต[bronchial hyper-reactivity] ผลจากการอกเสบจงทาใหเยอบผนงหลอดลมมการหนาตว กลามเนอหลอดลมมการหดเกรงตว ทาใหผปวยมอาการไอ แนนหนาอก หายใจมเสยงหวด และหอบเหนอย อาการหอบเหนอยจะเกดขนทนททไดรบสารภมแพ

โรคปอดบวม หมายถง ภาวะปอดซงเกดการอกเสบ อาจเปนเชอแบคทเรย เชอไวรส ซงในสภาวะทผดปกตอาจจะเกดจาก เชอรา และ พยาธ เมอเปนปอดบวม จะมหนอง และสารนาอยางอนในถงลม ทาใหรางกายไมสามารถรบ oxygen ทาใหรางกายขาด oxygen และอาจถงแกชวตได

วณโรคเปนโรคตดตอทางเดนหายใจ เชอวณโรคจะแพรโดยเชอจนอยในเสมหะซงจะไปถงถงลมในปอดและทาใหเกดการตดเชอ เสมหะนจะเกดจากการไอ จาม พดหรอรองเพลง เชอโรคอาจจะอยทกลองเสยงหรอในปอด หากเสมหะมขนาดใหญกวานจะถกตดทเยอบโพรงจมกซงไมทาใหเกดโรค

หลอดลมอกเสบ หมายถงการอกเสบของหลอดลม มการบวมของเยอบหลอดลม และมเสมหะเปนปรมาณมาก ทาใหลมผานไปยงปอดไดนอยลง สาเหตอาจเกดจาก การสบบหร การตดเชอแบคทเรยหรอตดเชอไวรสบอยๆสงแวดลอม เชนฝน กลน สารภมแพ ทาใหหายใจลาบาก

แนวทางในการปองกนโรค 1. พยายามอยในททมอากาศบรสทธ เพอปอดจะไดรบกาซออกซเจนเพยงพอ 2. ไมสวมเสอผาหรอเขมขดทรดตงจนเกนไป เพราะปอดจะขยายตวไมสะดวก 3. สวมเสอผาใหอบอนอยเสมอ ในขณะทอากาศเยน 4. ไมสบบหร และไมคลกคลกบผปวยทเปนไขหวดหรอวณโรค เพราะอาจจะตดเชอได 5. ยนหรอนงตวตรง เพอใหปอดทางานไดสะดวก 7. ควรออกกาลงกายอยเสมอ

ระบบยอยอาหารของสตวบางชนด สตวบกทมกระดกสนหลงบางชนดมปอดเปนอวยวะหายใจและทาหนาทแลกเปลยนแกส

คลายกบมนษย ปลาและสตวนาหลายชนด เชน กง หอย ป มเหงอกเปนอวยวะทใชสาหรบหายใจและ

แลกเปลยนออกซเจนกบแกสคารบอนไดออกไซด เหงอกมลกษณะเปนซๆ แผเรยงกนเปนแผง แตละซมหลอดเลอดฝอยมาเลยงเปนจานวนมาก

แมลง อากาศเขาและออกจากรางกายของแมลงทางชองหายใจทอยเปนแถวบรเวณทองและผานเขาสทอลมทอยตดกน ทอลมเปนทอเลกๆ ทแตกแขนงเขาไปสเซลลทวรางกายของแมลงเพอแลกเปลยนแกส โดยแกสออกซเจนในอากาศจะแพรเขาสเซลลในขณะทแกสคารบอนไดออกไซด ภายในเซลลจะแพรออกสอากาศภายในทอลม และเคลอนทยอนกลบสภายนอก

ไฮดรา ไฮดราไมมอวยวะทใชในการหายใจ แกสออกซเจนและแกสคารบอนไดออกไซดจะเขาและออกจากเซลลโดยการแพร

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน 1) ครทบทวนความรเดมเกยวกบสวนประกอบและการหมนเวยนของเลอดในรางกายทไดเรยนรมาแลว โดยครตงประเดนคาถามดงน

- การแลกเปลยนกาซจากเรอง ระบบหมนเวยนเลอด เกดขนทอวยวะสวนใด มกาซ ใดบางทเกยวของ (ปอด มกาซออกซเจน และคารบอนไดออกไซด)

- กาซแตละชนดไดจากกระบวนการใด ( การหายใจ) 2) นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรอง ระบบหายใจ

กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ครเปดรปภาพระบบหายใจของมนษยจาก Power point ใหนกเรยนด รวมกบครใหนกเรยนสดลมหายใจเขาและออก จากนนครตงประเดนคาถามใหนกเรยนตอบคาถาม ดงตอไปน – เมอนกเรยนสดลมหายใจเขาลกๆ นกเรยนคดวาอากาศเคลอนทจากทใดไปสนสดทใด แลวเมอหายใจออกอากาศเคลอนทจากทใดไปทใด 2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบเกยวกบคาถามตามความคดเหนของแตละคน 3) นกเรยนศกษาระบบหายใจในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวา ระบบหายใจ เปนการนาอากาศเขาและออกจากรางกาย สงผลใหแกสออกซเจนทาปฏกรยากบสารอาหารไดพลงงาน นาและแกสคารบอนไดออกไซด กระบวนการหายใจเกดขนทกเซลลตลอดเวลาประกอบดวยอวยวะตางๆ เรมจาก เมอมอากาศเขาปอดโดยผานเขาไปตามโพรงจมกและปาก

แลวเขาสทอลม หลอดลมไปยงปอดทงสองขาง ภายในปอดประกอบดวยถงลมจานวนมาก ถงลมมขนาดเลก และผนงบางมาก และมความชมชน มหลอดเลอดฝอยหอหมอยดานนอก การแลกเปลยนแกสเกดขนระหวางถงลมกบหลอดเลอดฝอยตลอดจนอภปรายถงโรคทเกดขนกบระบบหายใจแนวทางในการปองกนโรค และระบบหายใจของสตวบางชนด 4) นกเรยนทาชนงานโดยการเขยนแผนผงอธบายระบบหายใจของมนษย จากทไดศกษาไป และสบคนเพมเตมจากหนงสอเรยน

กจกรรมรวบยอด

1) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองระบบหายใจใชแนวคาถามตอไปน - ระบบหายใจหมายถงอะไร (การหายใจ เปนการนาอากาศเขาและออกจากรางกาย สงผลใหแกสออกซเจนทาปฏกรยากบสารอาหารไดพลงงาน นาและแกสคารบอนไดออกไซด)

- โครงสรางและการทางานของระบบหายใจประกอบดวยอะไรบาง แตละอวยวะ ทางานอยางไร (การหายใจจาเปนตองใชโครงสราง 2 ชนด คอ กลามเนอกระบงลมและกระดกซโครงการหายใจเขา (inspiration) กระบงลมจะเลอนตาลง กระดกซโครงจะเลอนสงขน ทาใหปรมาตรของชองอกเพมขน ความดนอากาศภายในบรเวณรอบๆ ปอดลดตาลงกวาอากาศภายนอก อากาศภายนอกจงเคลอนเขาสจมก หลอดลม และไปยงถงลมปอดสวนการหายใจออก (expiration) กระบงลมจะเลอนสงขน กระดกซโครงจะเลอนตาลง ทาใหปรมาตรของชองอกลดนอยลง ความดนอากาศภายในบรเวณรอบๆ ปอดสงกวาอากาศภายนอก อากาศภายในถงลมปอดจงเคลอนทจากถงลมปอด ไปสหลอดลม และออกทางจมก)

- โรคทเกดขนบอยกบระบบหายใจมโรคอะไรบาง แลวนกเรยนจะมแนวทางในการ ปองกนโรคไดอยางไร (โรคหอบหด โรคปอดบวม วณโรคหลอดลมอกเสบ เปนตน แนวทางในการปองกนโรค เชน พยายามอยในททมอากาศบรสทธ สวมเสอผาใหอบอนอยเสมอ ไมสบบหร ยนหรอนงตวตรง เพอใหปอดทางานไดสะดวก และควรออกกาลงกายอยเสมอ

- จงอธบายระบบหายใจของสตวบางชนด (สตวบกทมกระดกสนหลงบางชนดมปอด เปนอวยวะหายใจและทาหนาทแลกเปลยนแกสคลายกบมนษย สวนพวกปลาและสตวนาหลายชนด เชน กง หอย ป มเหงอกเปนอวยวะทใชสาหรบหายใจและแลกเปลยนออกซเจนกบแกสคารบอนไดออกไซด เหงอกมลกษณะเปนซๆ แผเรยงกนเปนแผง แตละซมหลอดเลอดฝอยมาเลยงเปนจานวนมาก)

สอการเรยนร

1. Power point เรอง ระบบยอยอาหาร ๒. รปภาพระบบยอยอาหารประกอบ Power point ๓. ใบกจกรรมการทดลองการเคลอนทของอากาศเขาและออกจากปอด

แหลงการเรยนร ๑. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม.2 เลม 1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๒. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) ๓. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของระบบหายใจ - โครงสรางและการทางานของระบบหายใจ - โรคทเกดขนกบระบบหายใจและแนวทางในการปองกนโรค - ระบบหายใจของสตวบางชนด

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบหายใจของมนษย -กจกรรมการเคลอนทของอากาศเขาและออกจากปอด -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผงตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวช วด ว1.1 ม .2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวช วด ว1.1 ม .2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และน าความ ร ไป ใ ชประโยชน

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบหายใจของมนษย -กจกรรมการเคลอนทของอากาศเขาและออกจากปอด -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบหายใจของมนษย -กจกรรมการเคลอนทของอากาศเขาและออกจากปอด -การตอบคาถามทายการทดลอง

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 2

หนวยการเรยนรท 2 มหศจรรยกลไกชวต เรอง ระบบขบถาย วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 1 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 1. 1เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตททางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

มาตรฐาน ว 8.1ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/4 รวบรวมขอมลจดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการ

สารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบ เมอมขอมลประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1.นกเรยนสามารถอธบายความหมายของระบบขบถายได

2.นกเรยนสามารถอธบายโครงสรางและการทางานของระบบขบถายได 3. นกเรยนสามารถอธบายโรคทเกดขนกบระบบขบถายและแนวทางในการปองกนโรคได 4. นกเรยนสามารถอธบายระบบขบถายของสตวบางชนดได

สาระสาคญ ๕. ความหมายของระบบขบถาย ๖. โครงสรางและการทางานของระบบขบถาย ๗. โรคทเกดขนกบระบบขบถายและแนวทางในการปองกนโรค ๘. ระบบขบถายของสตวบางชนด

สาระการเรยนร ความร การขบถาย (excretion)เปนการกาจดของเสยออกนอกรางกาย ในสวนของสารทไมเปนประโยชนและรางกายไมตองการ เชน แอมโมเนย ยเรย และแกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนของเสยทรางกายจาเปนตองกาจดออกภายนอกการกาจดของเสยในรางกายเกดขนไดหลายทาง เชน ทางไต ทางผว ทางผวหนง ทางปอด ทางลาไสใหญเปนตน

การกาจดของเสยในรางกาย

ของเสย หมายถง สารทเกดจากกระบวนการเมแทบอลซม ภายในรางกายของสงมชวตทไมมประโยชนตอรางกาย เชน แกสคารบอนไดออกไซด ยเรย นอกจากนสารทมประโยชนแตมปรมาณมากเกนไปรางกายกจะกาจดออก เมแทบอลซม (metabolism) หมายถง กระบวนการหมนเวยนเปลยนแปลงทางชวเคมทเกดขนภายในรางกายของสงมชวต

โครงสรางและการทางานของระบบขบถาย 1. การกาจดของเสยทางไต ไต ทาหนาทกาจดของเสยในรปของนาปสสาวะ ม 1 ค รปรางคลายเมลดถวดาอยในชองทอง 2 ขางของกระดกสนหลงระดบเอว ถาผาไตตามยาวจะพบวาไตประกอบดวยเนอเยอ 2 ชน คอ เปลอกไตชนนอก กบเปลอกไตชนใน มขนาดยาวประมาณ 10 เซนตเมตร กวาง 6 เซนตเมตร และหนา 3 เซนตเมตร บรเวณตรงกลางของไตมสวนเวาเปนกรวยไต มทอทขดไปมาโดยมปลายทอขางตน เรยกปลายทอทตนนวา โบวแมนสแคปซล (Bowman’s capsule) ซงมลกษณะเปนแองคลายถวยภายในแองจะมกลมหลอดเลอดฝอยพนกนเปนกระจกเรยกวา โกลเมอรลส (glomerulus) ซงทาหนาทกรองของเสยออกจากเลอดทไหลผานไต ทบรเวณทอของหนวยไตจะมการดดซมสารทเปนประโยชนตอรางกาย เชน แรธาต นาตาลกลโคส กรดแอมโน รวมทงนากลบคนสหลอดเลอดฝอยและเขาสหลอดเลอดดา สวนของเสยอนๆ ทเหลอกคอปสสาวะจะถกสงมาตามทอไตเขาสกระเพาะปสสาวะ ซงมความจประมาณ 500 ลกบาศกเซนตเมตร แตกระเพาะปสสาวะสามารถทจะหดตวขบปสสาวะออกมาได เมอมปสสาวะมาขงอยประมาณ 250 ลกบาศกเซนตเมตรซงในวนหนงๆ รางกายจะขบปสสาวะออกมาประมาณ1-1.5 ลตร

ปสสาวะประกอบดวยสารตางๆ ดงน คอ นารอยละ 95 โซเดยมรอยละ 0.35 โพแทสเซยมรอย

ละ 0.15 คลอรนรอยละ 0.6 ฟอสเฟตรอยละ 0.15 แอมโมเนยมรอยละ 0.04 ยเรยรอยละ 2.0 กรดยรกรอยละ 0.05 และคลเอทนนรอยละ 0.75

ปสสาวะประกอบดวยนาและยเรยเปนสวนใหญ สวนแรธาตมอยเลกนอย ถามการตกตะกอนของแรธาตไปอดตนทางเดนทอปสสาวะ จะทาใหปสสาวะลาบากเรยกลกษณะอาการอยางนวา โรคนว

เมอไตผดปกตจะทาใหสารบางชนดปนออกมากบปสสาวะ เชน เมดเลอดแดง กรดแอมโน นาตาลกลโคส ปจจบนแพทยมการใชไตเทยมหรออาจใชการปลกถายไตใหกบผปวยทไตไมทางาน

ไตเทยม เปนเครองมอทอยภายนอกรางกาย สวนการปลกถายไตเปนการนาไตของผอนมาใสใหกบผปวย

2. การกาจดของเสยทางผวหนง การขบถายทางผวหนง ผวหนงมตอมเหงอซงประกอบดวยทอเลกๆ ขดไปมา รอบทอมกลม

หลอดเลอดฝอยมาพนอย การกรองของเสยออกจากเลอดจะเกดทตอมเหงอน ของเสยในเหงอ ไดแก ยเรย เกลอแร และนา จะผานทอออกจากตอมเหงอมาสภายนอกรางกายทรตอมเหงอบน

ผวหนง เหงอประกอบดวยนารอยละ 99 นอกนนเปนเกลอโซเดยมคลอไรด ยเรย แอมโมเนย กรดแอมโน นาตาล และกรดแลกตก ยเรยและแอมโมเนยเปนสารทมกลน

- เวนา คาวา (vena cava)หลอดเลอดดาใหญทลาเลยงเลอดเขาสหวใจโดยตรง - รนลอารเตอร (renal artery) หลอดเลอดแดงทแตกแขนงออกจากเอออรตาเพอไปยงไต - รนลเวล (renal vein) หลอดเลอดดาทนาเลอดออกจากหวใจไปยงไต - เอออรตา (aorta) หลอดเลอดแดงใหญทนาเลอดจากหวใจหองลางซายไปหลอเลยงรางกาย

ผวหนง มการระบายความรอนออกจากรางกายทางตอมเหงอประมาณรอยละ87.5 ตอมเหงอบางสวนถกควบคมดวยระบบประสาทอตโนมต (nevous autonomic system)เมอตกใจจะมอารมณเครยดจะมการกระตนใหเหงอออกมากผดปกต

ผทออกกาลงกายมากๆ จะเสยนาและโซเดยมคลอไรดไปทางเหงอ จงตองดมนาและเกลอโซเดยมคลอไรดทดแทน

3. การกาจดของเสยทางลาไสใหญ

หลงจากการยอยอาหารเสรจสนลง อาหารสวนทเหลอและสวนทรางกายไมสามารถยอยได จะถกกาจดออกจากรางกายทางลาไสใหญ (ทวารหนก) ในรปรวมทเรยกวา อจจาระ ถาอจจาระตกคางอยในลาไสใหญหลายวน ผนงลาไสจะดดนากลบเขาไปในหลอดเลอด ทาใหอจจาระแขงเกดความยากในการขบถาย เรยกวา ทองผก ผทมอาการทองผกจะรสกแนนทอง อดอด บางรายอาจมอาการปวดทองหรอปวดหลงดวย อาการตางๆ เหลานจะหายไปเมอถายอจจาระออกจากรางกาย ผทมอาการทองผกนานๆ อาจเปนสาเหตของโรครดสดวงทวารได สาเหตเกดจากการรบประทานอาหารทมกากใยอาหารนอยเกนไป กนอาหารรสจด ถายไมเปนเวลา เครยด สบบหรจด ดมนาชาหรอกาแฟมากเกนไป ในลาไสใหญมแบคทเรยอาศยอยจานวนมาก มทงทเปนประโยชน (ชวยสงเคราะหวตามน B 12)และโทษ (เชอโรคตางๆ)

4. การกาจดของเสยทางปอด ของเสยทถกกาจดออกจากรางกายทางปอด ไดแก นา และแกสคารบอนไดออกไซด ซงเกดขน

จากกระบวนการหายใจของเซลลตางๆ ของรางกาย ขนตอนในการกาจดของเสยออกจากรางกายทางปอดมดงน 1) แกสคารบอนไดออกไซดและนาทเกดขนแพรออกจากเซลลเขาสหลอดเลอด โดยจะละลาย

ปนอยในเลอด 2) เลอดทมของเสยละลายปนอยจะถกลาเลยงสงไปยงปอด โดยการลาเลยงผานหวใจ เพอสง

ตอไปแลกเปลยนแกสทปอด 3) เลอดทมของเสยละลายปนอยเมอไปถงปอด ของเสยตางๆ ทสะสมอยในเลอดจะแพรผานผนง

ของหลอดเลอดเขาสถงลมปอด แลวลาเลยงไปตามหลอดลม เพอกาจดออกจากรางกายทางจมก พรอมกบลมหายใจออก ซงสวนใหญคอ แกสคารบอนไดออกไซดและไอนา

โรคทเกดขนกบระบบขบถายและแนวทางในการปองกนโรค โรคทเกดขนกบระบบขบถาย

โรคทองผก เปนอาการถายอจจาระลาบาก ซงมกรวมดวยการมอจจาระแขง กากอาหารทเคลอนมาถงลาไสใหญใหมๆ จะยงคอนขางเหลวและมนาอยมาก สาไสใหญจะดดนาและสารบางอยางกลบเขาสรางกายทาใหอจจาระแหงขนและเปนรปรางหรอเปนกอนมากขน ถาอจจาระคางอยในลาไสนานๆ หรอรางกายมภาวะขาดนา นาในลาไสใหญจะถกดดกลบมากขน ทาใหอจจาระแขงยงขนอาจเกดจาก เชน อปนสยในการถายอจจาระ การขาดการออกกาลงกาย รบประทานอาหารหรอยาบางอยางทลดการเคลอนไหวของลาไส ภาวะขาดนา

กระเพาะปสสาวะอกเสบ เปนการอกเสบของกระเพาะปสสาวะ เนองจากเชอแบคทเรยเขาไป ในกระเพาะปสสาวะ ทาใหเกดอาการขนมามกจะเกดในผหญง เนองจากทอปสสาวะสน และรเปดของทอปสสาวะ อยใกลทวารหนก ทาใหเชอสามารถเขาไปในทอปสสาวะ

โรคลาไสอกเสบ เกดจากการตดเชออะมบาโรคนเกดขนจากเรองของอาหารการกน คอ การกนอาหารไขมนสง กากนอย และยงพบวาโรคนสมพนธกบอารมณและจตใจ เชน เครยด คดมาก วตกกงวลจะมอาการแนนทอง ทองอด หรอปวดทองรวมกบมอาการทองเดน

โรครดสดวงทวาร เกดจากหลอดเลอดดาทขดบรเวณทวารหนก เมอถายอจจาระจะไปครดกบผนงของหลอดเลอดทาใหหลอดเลอดแตก ทาใหอจจาระเปนเลอดสดๆ มกมสาเหตมาจากอาหารทองผกบอยๆ ทาใหตองออกแรงในการขบอจาระ สงผลใหหลอดเลอดโปงพอง หากเปนนานๆ จะทาใหเปนแผลเรอรง

โรคมะเรงลาไสใหญ มลกษณะอาการมการเปลยนแปลงนสยในการถายอจจาระ ทงจานวนครงและลกษณะของอจจาระทออกมามเลอดเกาๆ และมกออกทางทวารหนกทองอด ทองเฟอ เรอรง นาหนกลด ออนเพลย ซด หรอโลหตจาง โดยหาสาเหตไมไดคลากอนไดทบรเวณทอง และมการอดตนของลาไสใหญ

แนวทางในการปองกนโรค 1.ดมนาสะอาดวนละมาก ๆ รบประทานอาหารทสกใหม ๆ 2. กนอาหารทมกาก เชน ผก ผลไม เมดแมงลก 3.ไมกลนอจจาระและปสสาวะเปนเวลานาน ๆ ขบถายใหเปนเวลา 4.ควรอาบนาชาระรางกายทกวน 5.ออกกาลงกายอยางเหมาะสม

ระบบยอยอาหารของสตวบางชนด แมลง มอวยวะในการขบถายทเรยกวา ทอมลพเกยน (malpighian tubule)นาและของเสยจะถกดด

ซมเขาสทอมลพเกยนผานเขาสทางเดนอาหารบรเวณน นาซงปนมากบของเสยจะถกดดซมกลบสรางกาย เปนการรกษาสมดลนา ทาใหของเสยมลกษณะเปนกอนแขงและจะถกขบออกนอกรางกายทางทวารหนกตอไป

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด

กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน 1) ครสนทนากบนกเรยนเกยวกบการกาจดของเสยออกนอกรางกายโดยตงประเดน คาถามดงน

– วนนนกเรยน ไดออกกาลงกาย แลวหรอไม – หลงจากออกกาลงกายรางกายกาจดสงใดออกนอกรางกาย และกาจดออกทางใด

2) นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถามเพอเชอมโยงไปสการเรยนร เรองระบบขบถาย กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ครเปดรปภาพระบบขบถายของมนษยจาก Power point ใหนกเรยนด จากนนครตงประเดนคาถามใหนกเรยนตอบคาถามโดยสงเกตจากรปภาพ ดงตอไปน – นกเรยนคดวารางกายของเรานนกาจดของเสยออกมาในรปแบบใดบาง 2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบเกยวกบคาถามตามความคดเหนของแตละคน

3) นกเรยนศกษาระบบขบถายจากในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวา ระบบขบถายเปนการกาจดของเสยออกนอกรางกาย ในสวนของสารทไมเปนประโยชนและรางกายไมตองการ เชน แอมโมเนย ยเรย และแกสคารบอนไดออกไซดของเสยในรางกายมนษยเชน ยเรย แอมโมเนย รางกายจะกาจดออกทางไต และทางผวหนงในรปของเหงอ สวนกากอาหารจะถกกาจดออกจากรางกายโดยการขบถายซงเกดขนทลาไสใหญ และกาชคารบอนไดออกไซดจะถกกาจกออกทางปอด สวนในสตวแตละชนดจะม โครงสรางทใชในการกาจดของเสยตางกนตลอดจนอภปรายถงโรคทเกดขนกบระบบขบถายแนวทางในการปองกนโรค และระบบขบถายของสตวบางชนด 4) นกเรยนทาชนงานโดยการเขยนแผนผงอธบายระบบขบถายของมนษย จากทไดศกษาไป และสบคนเพมเตมจากหนงสอเรยน กจกรรมรวบยอด

1) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองระบบขบถายโดยใชแนวคาถามตอไปน - ระบบขบถายหมายถงอะไร (ระบบขบถาย หมายถง การกาจดของเสยออกนอกรางกาย ในสวนของสารทไมเปนประโยชนและรางกายไมตองการ เชน แอมโมเนย ยเรย และแกสคารบอนไดออกไซด ซงเปนของเสยทรางกายจาเปนตองกาจดออกภายนอก)

- โครงสรางและการทางานของระบบขบถายประกอบดวยอะไรบาง แตละอวยวะ ทางานอยางไร (ไต ทาหนาทกาจดของเสยในรปของนาปสสาวะ , ผวหนงทาหนาทกาจดของเสยในรปของเหงอ , ลาไสใหญ (ทวารหนก)ทาหนาทกาจดของเสยในรปของอจจาระ , ปอดทาหนาทกาจดของเสยในรปของนา และแกสคารบอนไดออกไซด)

- โรคทเกดขนบอยกบระบบขบถายมโรคอะไรบาง แลวนกเรยนจะมแนวทางใน การปองกนโรคไดอยางไร (โรคทองผก กระเพาะปสสาวะอกเสบ โรคลาไสอกเสบ โรครดสดวงทวาร โรคมะเรงลาไสใหญ แนวทางในการปองกนโรค เชน ดมนาสะอาดวนละมาก ๆ รบประทานอาหารทสกใหม ๆ กนอาหารทมกาก เชน ผก ผลไม เมดแมงลกไมกลนอจจาระและปสสาวะเปนเวลานาน ๆ ขบถายใหเปนเวลาควรอาบนาชาระรางกายทกวน และออกกาลงกายอยางเหมาะสม)

- จงอธบายระบบขบถายของสตวบางชนด (แมลง มอวยวะในการขบถายทเรยกวา ทอมลพเกยน นาและของเสยจะถกดดซมเขาสทอมลพเกยนผานเขาสทางเดนอาหารบรเวณน นาซงปนมากบของเสยจะถกดดซมกลบสรางกาย เปนการรกษาสมดลนา ทาใหของเสยมลกษณะเปนกอนแขงและจะถกขบออกนอกรางกายทางทวารหนกตอไป)

สอการเรยนร

1. Power point เรอง ระบบขบถาย ๔. รปภาพระบบขบถายประกอบ Power point

แหลงการเรยนร ๔. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม.2 เลม 1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๕. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของระบบขบถาย -โครงสรางและการทางานของระบบขบถาย -โรคทเกดขนกบระบบขบถายและแนวทางในการปองกนโรค -ระบบขบถายของสตวบางชนด

-ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบขบถาย

- ค ว า ม ส ม บ ร ณ ข อ งแผนผงอธบายระบบขบถายตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานข อ ง ร ะ บบ ย อ ย อ า ห า ร ร ะ บบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

-ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบขบถาย

- ค ว า ม ส ม บ ร ณ ข อ งแผนผงอธบายระบบขบถายตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

-ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบขบถาย

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 3

หนวยการเรยนรท 1 มหศจรรยกลไกชวต เรอง ระบบหมนเวยนเลอด วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 1 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 1. 1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตททางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/4 รวบรวมขอมลจดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการ

สารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบ เมอมขอมลประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1.นกเรยนสามารถอธบายความหมายของระบบหมนเวยนเลอดได

2.นกเรยนสามารถอธบายโครงสรางและการทางานของระบบหมนเวยนเลอดได 3. นกเรยนสามารถอธบายโรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอดและแนวทางในการปองกนโรคได 4. นกเรยนสามารถอธบายระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนดได

สาระสาคญ ๙. ความหมายของระบบหมนเวยนเลอด ๑๐. โครงสรางและการทางานของหมนเวยนเลอด ๑๑. โรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอดและแนวทางในการปองกนโรค ๑๒. ระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนด

สาระการเรยนร ความร

ระบบหมนเวยนเลอดจะเกยวของกบเลอด หวใจ และหลอดเลอด ซงมความสาคญตอรางกาย เนองจากในเลอดมสารตางๆ และมแกสออกซเจนทใชทาปฏกรยาทางเคมกบสารอาหาร ทาใหไดพลงงาน นา และแกสคารบอนไดออกไซด โดยมหวใจทาหนาทสบฉดเลอดผานหลอดเลอดไปยงเซลลตางๆ ทวรางกาย

ในการลาเลยงสารไปยงเซลลตาง ๆ ทวรางกายจาเปนตองอาศยระบบการไหลเวยนเลอดซง แบงไดเปน 2 ระบบ คอ 1. ระบบเปด พบในสตวพวกแมลง หอย และดาวทะเล ซงจะมชองวางในลาตวทาหนาทคลาย

เปนหลอดเลอดฝอย และเลอดจะสมผสกบเซลลโดยตรง ดงนนสตวทมการไหลเวยนเลอดแบบระบบเปดจะมหลอดเลอดดา หลอดเลอดแดงแตไมมหลอดเลอดฝอย

2. ระบบปด พบในสตวพวกไสเดอนดน หมก และสตวมกระดกสนหลง เลอดจะไหลเวยนในหลอดเลอดอยตลอดเวลา ดงนน สตวทมการไหลเวยนเลอดแบบระบบปดจงจาเปนตองมหลอดเลอดฝอยในการแลกเปลยนสารตางๆระหวางเซลลกบเลอด

โครงสรางและการทางานของระบบหมนเวยนเลอด 1. เลอด (blood)ประกอบดวย2สวนคอ สวนทเปนของเหลวมรอยละ 55 ซงเรยกวานาเลอด หรอพลาสมา และสวนทเปนของแขงมรอยละ 45 ซงไดแก เซลลเมดเลอด และเกลดเลอด 1.1 นาเลอดหรอพลาสมา (plasma)ประกอบดวยนาประมาณรอยละ 91 ทาหนาทลาเลยงเอนไซม ฮอรโมน แกส แรธาต วตามน และสารอาหารประเภทตางๆ ทผานการยอยอาหารมาแลวไปใหเซลลและรบของเสยจากเซลล เชน ยเรย แกสคารบอนไดออกไซด นา สงไปกาจดออกนอกรางกาย 1.2 เซลลเมดเลอด (blood cell)ประกอบดวย (1) เซลลเมดเลอดแดง มลกษณะคอนขางกลมตรงกลางจะเวาเขาหากน (คลายกระดม) เนองจากไมมนวเคลยส องคประกอบสวนใหญจะเปนสารประเภทโปรตนทเรยกวา เฮโมโกลบน (hemoglobin)ซ งมสมบ ต ในการรวมตวกบแกสไ ด ด เ ชน แกสออกซ เจน แกสคารบอนไดออกไซด ดงนนจงมหนาทในการแลกเปลยนแกส โดยจะลาเลยงแกสออกวเจนไปยงสวนตางๆ ของรางกาย และลาเลยงแกสคารบอนไดออกไซดจากสวนตางๆ ของรางกายกลบไปทปอด แหลงสรางเมดเลอดแดง คอ ไขกระดก ผชายจะมเซลลเมดเลอดแดงมากกวาผหญง เซลลเมดเลอดแดงมอายประมาณ 110 – 120 วน หลงจากนนจะไปถกทาลายทตบและมาม

เซลลเมดเลอดแดงและเซลลเมดเลอดขาว

(2) เซลลเมดเลอดขาว (white blood cell)มลกษณะคอนขางกลมไมมสแตมนวเคลยส เมดเลอดขาวในรางกายมอยดวยกนหลายชนด มหนาททาลายเชอโรคหรอสารแปลกปลอมทเขามาสรางกาย แหลงทสรางเมดเลอดขาวคอ มาม ไขกระดก และตอมนาเหลอง มอายประมาณ 7 – 14 วน (3) เกลดเลอดหรอแผนเลอด (blood platelet)ไมใชเซลล แตเปนชนสวนของเซลล ซงมรปรางกลมรและแบน เกลดเลอดมอายประมาณ 4 วน ทาหนาทชวยใหเลอดแขงตวเมอมการไหลของเลอดจากหลอดเลอดออกสภายนอก 2. หวใจ (heart) ทาหนาทสบฉดเลอดไปตามสวนตางๆ ของรางกาย โดยทาใหเกดความดนเลอดในหลอดเลอดแดง เพอใหเลอดเคลอนทไปยงอวยวะสวนตางๆ ของรางกายไดทวถงภายในหวใจแบงออกเปน 4 หอง

1) หวใจหองบนขวา เปนหองทรบเลอดเสย หรอเลอดดาจากทกสวนของรางกาย เพอ สงตอใหหวใจหองลางขวา

2) หวใจหองลางขวา จะรบเลอดจากหองบนขวาแลวสงเลอดไปฟอกทปอด 3) หวใจหองบนซาย รบเลอดดหรอเลอดแดงจากปอด เพอสงตอใหลางซาย 4) หวใจหองลางซาย รบเลอดดจากหองบนซาย สงไปเลยงสวนตาง ๆ ทวรางกาย

การหมนเวยนเลอดผานหวใจ วงจรการหมนเวยนเลอดเรมจากหวใจหองบนซายรบเลอดทมปรมาณออกซเจนสงจากปอด แลว

บบตวดนผานลนหวใจลงสหวใจหองลางซาย แลวบบตวดนเลอดไปยงสวนตางๆ ของรางกาย และมการแลกเปลยนแกสออกซเจนเขาส เซลล แลวรบแกสคารบอนไดออกไซดส เลอด จงเปนเลอดทมคารบอนไดออกไซดสงหรอเลอดดาไหลผาน หลอดเลอดดาหวใจหองบนขวา แลวกลบเขาสปอดเพอแลกเปลยนแกสคารบอนไดออกไซด ใหเปนแกสออกซเจน เปนวฏจกรการไหลเวยนเลอดในรางกายเชนนตลอดเวลา

การหมนเวยนเลอดผานหวใจ

3. หลอดเลอด ทาหนาทลาเลยงเลอดจากหวใจไปยงอวยวะสวนตางๆ ทวรางกาย และเปนเสนทางใหเลอดจากอวยวะตางๆ ทวรางกาย เขาสหวใจ หลอดเลอดในรางกายม 3 ชนดคอ 3.1 หลอดเลอดแดง (artery)เปนหลอดเลอดทนาเลอดดจากหวใจไปสเซลลตางๆ ของรางกาย หลอดเลอดแดงมผนงหนา แขงแรง ไมมลนกนภายใน เลอดทอยในหลอดเลอดแดงเปนเลอดทมปรมาณออกซเจนสงหรอเรยกวา เลอดแดง ยกเวนหลอดเลอดแดงทนาเลอดออกสหวใจไปยงปอดภายในเปนเลอดทมปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดมากหรอเรยกวา เลอดดา 3.2 หลอดเลอดดา (vein) เปนหลอดเลอดทนาเลอดดาจากสวนตางๆของรางกายเขาสหวใจหองบนขวา หลอดเลอดดามผนงบางกวาหลอดเลอดแดง มลนกนภายในระหวางหองบนขวากบหองลางขวา เพอปองกนเลอดไหลยอนกลบ เลอดทไหลอยภายในหลอดเลอดดาจะเปนเลอดทมปรมาณแกสคารบอนไดออกไซดสง แตมแกสออกซเจนตา ยกเวน หลอดเลอดดา ทนาเลอดจากปอดเขาสหวใจ จะเปนเลอดแดง 3.3 หลอดเลอดฝอย (capillary) เปนหลอดเลอดทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดดาสานเปนรางแหแทรกอยตามเนอเยอตางๆของรางกาย มขนาดเลกละเอยดเปนฝอย และมผนงบางมาก เปนแหลงทมการแลกเปลยนแกสและสารตางๆ ระหวางเลอดกบเซลล

หลอดเลอดแดงหลอดเลอดดาหลอดเลอดฝอย

ความดนเลอด (blood pressure)ขณะหวใจบบตวและคลายตวเพอสบฉดเลอดไปยงสวนตางๆ ของรางกาย ทาใหเกดความดนเลอดภายในหลอดเลอดแดง ดงน ความดนของเลอดแดงทอยใกลหวใจจะมความดนสงกวาหลอดเลอดแดงทอยไกลหวใจ สวนในหลอดเลอดดาจะมความดนตากวาหลอดเลอดแดงเสมอ ความดนเลอดมหนวยวดเปนมลลเมตรปรอท(mmHg)เปนคาตวเลข 2 คา คอ คาความดนเลอดขณะหวใจบบตว และคาความดนเลอดขณะหวใจคลายตว เชน 110/70 มลลเมตรของปรอท ตวเลขคาแรก 110 คอ คาของความดนเลอดสงสด ขณะหวใจบบตว เรยกวา ความดนซสโทลก ตวเลขคาหลง 70 คอคาของความดนเลอดตาสดทหวใจคลายตว เรยกวา ความดนไดแอสโทลก เครองมอวดความดนเลอดเรยกวา “ มาตรวดความดนเลอด” จะใชค กบสเตตโทสโคป (stethoscope)โดยจะวดความดนทหลอดเลอดแดง ปกตความดนเลอดสงสดขณะหวใจบบตวใหเลอดออกจากหวใจมคา 100+ อาย และความดนเลอด ขณะทหวใจรบเลอดไมควรเกน 90 มลลเมตรของปรอท ถาเกนจะเปนโรคความดนเลอดสง ซงมสาเหตมาจากหลายประการ เชน หลอดเลอดตบตน คลอเรสเตอรอลในเลอดสง โกรธงายหรอเครยดอยเปนประจา พบมากในผสงอายหรอผทมจตใจอยในสภาวะเครยด นอกจากนยงเกดจากอารมณโกรธ ทาใหรางกายผลตสารชนดหนงออกมา ซงสารนจะมผลตอการบบตวของหวใจโดยตรง ชพจร หมายถง การหดตวและการคลายตวของหลอดเลอดแดง ซงตรงกบจงหวะการเตนของหวใจ โดยปกตหวใจเตนเฉลยประมาณ 72 ครงตอนาท การเตนของชพจรแตละคนจะแตกตางกน ปกตอตราการเตนของชพจรในเพศชายจะสงกวาเพศหญง นอกจากนยงขนอยกบอายและกจกรรมททาอกดวย

ปจจยทมผลตอความดนเลอด มดงน 1. อาย ผสงอายมความดนเลอดมากกวาเดก 2. เพศ เพศชายมความดนเลอดสงกวาเพศหญง ยกเวนเพศหญงทใกลหมดประจาเดอน 3. ขนาดของรางกาย คนทมรางกายตวใหญมกมความดนเลอดสงกวาคนตวเลก 4. อารมณ ผทมอารมณเครยด วตกกงวล โกรธหรอตกใจงาย ความดนเลอดจะสง 5. คนทางานหนกและการออกกาลงกาย ทาใหมความดนเลอดสง

โรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอดและแนวทางในการปองกนโรค โรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอด

โรคหวใจ การเรยกของ "กลมอาการโรคหวใจ" ซงเปนโรคทเกยวกบความผดปกตของหวใจ ซงแยกไดเปน 8 ประเภทหลก คอ โรคหวใจพการแตกาเนด, โรคลนหวใจ, โรคกลามเนอหวใจ, โรคหลอดเลอดหวใจ, โรคเยอหมหวใจ, โรคหวใจเตนผดจงหวะ, ตดเชอทหวใจ และมะเรงหวใจสาเหต คอไมออกกาลงกายนาหนกตวทมากเกนปกตระดบไขมนในเลอดสงและสบบหร

โลหตจาง หรอ ภาวะเลอดจาง เปนการลดลงของจานวนเมดเลอดแดงนอยกวาปกต หรอปรมาณฮโมโกลบนในเลอดนอยกวาปกตสาเหตคอสญเสยเลอด ขาดสารอาหาร (ตองทานอาหารทมธาตเหลกเยอะๆ) เปนโรคเรอรง เชน ไตวาย โรคตบทาใหสรางเมดเลอดแดงไดนอย

ความดนโลหตสง ผปวยมความดนเลอดในหลอดเลอดแดงสงกวาปกตทาใหหวใจตองบบตว

มากขนเพอสบฉดเลอดใหไหลเวยนไปตามหลอดเลอดสาเหตคอ กรรมพนธ อายมากวยกอนหมดประจาเดอน นาหนกมาก ทานเคมมาก การขาดการออกกาลงกาย ความเครยดไขมนในเลอดสงเบาหวาน

ไขมนในเลอดสง จะเพมความเสยงตอการเกดโรคกลามเนอหวใจขาดเลอด โรคอมพาต เนองจากไขมนสงจะตกตะกอนทผวของผนงหลอดเลอดทเรยกวาคราบไขมน ซงจะทาใหหลอดเลอดตบ หรอคราบอาจจะหลดลอยไปอดหลอดเลอดทาใหเกดโรค สาเหตคอกรรมพนธ รางกายไมสามารถกาจดไขมนไดอยางเพยงพอ โรคเบาหวาน ไมไดคมอาหาร ไมไดออกกาลงกาย นาหนกเกน

แนวทางในการปองกนโรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอด 1. รบประทานอาหารใหครบทง 5 หมและควบคมปรมาณใหเหมาะสม 2. ออกกาลงกายเปนประจาสมาเสมอ 3.หลกเลยง เครองดมทมแอลกฮอล และงดสบบหร 4. พยายามทาจตใจใหแจมใสและราเรงอยเสมอ ไมเครยด 5.ตรวจสขภาพเปนประจาทกป

ระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนด สตวมระบบหมนเวยนเลอดสวนใหญคลายคลงกบมนษย ดงน ปลา มหวใจ 2 หอง ระบบหมนเวยนเลอดของปลาเปนการลาเลยงเลอดทมแกสออกซเจนตาจาก

สวนตางๆ ของรางกายไหลเขาสหวใจหองบน แลวเคลอนทลงสหวใจหองลาง แลวสบฉดเลอดไปยงเหงอกเพอแลกเปลยนแกส เลอดทมแกสออกซเจนสงจากเหงอกจะไหลตามหลอดเลอดไปยงสวนตางๆของรางกาย จากนนเลอดกจะไหลกลบเขาสหวใจหองบนอก

แมลงหวใจของแมลงมลกษณะเปนทออยดานบนของลาตว หวใจมรเปดเปนระยะๆ เพอใหเลอดสามารถผานเขาไปภายในทอได แลวทอจะบบตวดนเลอดออกไปยงหลอดเลอดสวนทแยกออกจากหวใจ และไปสสวนตางๆ ของรางกายภายนอกหลอดเลอด ซงจะสมผสกบเนอเยอโดยตรง

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ

1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน

1) ครตงประเดนคาถาม ใหนกเรยนรวมกนอภปรายดงน – หลงจากอาหารผานการยอยทลาไสเลกจนมขนาดเลกทสดแลว อาหารเหลานจะ ถกสงไปยงเซลลตางๆ ทวรางกายโดยอาศยระบบใด – ระบบดงกลาวมสงใดทาหนาทลาเลยงอาหารไปสเซลล

2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรอง ระบบหมนเวยนของเลอด

กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ครเปดรปภาพระบบหมนเวยนเลอดของมนษยใน Power point ใหนกเรยนด จากนนครตง

ประเดนคาถามใหนกเรยนตอบคาถามโดยสงเกตจากรปภาพดงตอไปน – นกเรยนทราบหรอไมวาเลอดในรางกายของเราประกอบดวยอะไรบาง – การทเลอดไหลไปยงสวนตาง ๆ ทวรางกายไดนน เกดจากสาเหตใด 2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบเกยวกบคาถามตามความคดเหนของแตละคน

3) นกเรยนศกษาระบบหมนเวยนเลอดในหนงสอเรยนประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมอภปรายวาระบบหมนเวยนเลอดจะเกยวของกบเลอด หวใจ และหลอดเลอด ซงมความสาคญตอรางกาย เนองจากในเลอดมสารตางๆ และมแกสออกซเจนทใชทาปฏกรยาทางเคมกบสารอาหาร ทาใหไดพลงงาน นา และแกสคารบอนไดออกไซด โดยมหวใจทาหนาทผานหลอดเลอดไปยงเซลลตางๆ ทวรางกายตลอดจนอภปรายถงโรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอดแนวทางในการปองกนโรค และระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนด

4) นกเรยนทาชนงานโดยการเขยนแผนผงอธบายระบบหมนเวยนเลอดจากทไดศกษาไป และสบคนเพมเตมจากหนงสอเรยน

5) นกเรยนแตละคนปฏบตกจกรรม สงเกตอตราการเตนของชพจร ดงน การทดลองอตราการเตนของชพจร

(๑) หงายมอขางหนงขน แลวใชนวช นวนาง และนวกลางของมออกขางหนงวาง (๒) บรเวณขอมอ โดยกดนวกลางเบา ๆ ตรงตาแหนงทมการเตนของชพจร

(2)นบจานวนครงในการเตนของชพจรในเวลา 1นาท พรอมกบสงเกตวาการเตนของชพจรสมาเสมอหรอไม แลวบนทกผล

(3) ทาซาในขนตอนท 1และ 2อก2ครง และหาคาเฉลย หมายเหต ในขณะททาการนบจานวนการเตนของชพจร รางกายของนกเรยนควรอยในสภาพปกต ไมเหนอย ตนเตน หรอเครยด เพราะอาจจะทาใหอตราการเตนของชพจรผดไปจากความเปนจรง กจกรรมรวบยอด

1) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองระบบหมนเวยนเลอดโดยใชแนวคาถามตอไปน

- ระบบหมนเวยนเลอดหมายถงอะไร (ระบบหมนเวยนเลอดเกยวของกบเลอด หวใจ และหลอดเลอด เนองจากในเลอดมสารตางๆ และมแกสออกซเจนทใชทาปฏกรยาทางเคมกบสารอาหาร ทาใหไดพลงงาน นา และแกสคารบอนไดออกไซด โดยมหวใจทาหนาทสบฉดเลอดผานหลอดเลอดไปยงเซลลตางๆ ทวรางกาย)

- โครงสรางและการทางานของระบบหมนเวยนเลอดประกอบดวยอะไรบาง แตละ อวยวะทางานอยางไร (1. เลอด ประกอบดวย 2สวนคอ สวนทเปนของเหลวมรอยละ 55 ซงเรยกวานาเลอด หรอพลาสมา และสวนทเปนของแขงมรอยละ 45 ซงไดแก เซลลเมดเลอด และเกลดเลอด 2. หวใจ ทาหนาทสบฉดเลอดไปตามสวนตางๆ ของรางกาย โดยทาใหเกดความดนเลอดในหลอดเลอดแดง เพอใหเลอดเคลอนทไปยงอวยวะสวนตางๆ ของรางกายไดทวถง และ3. หลอดเลอด ทาหนาทลาเลยงเลอดจากหวใจไปยงอวยวะสวนตางๆ ทวรางกาย และเปนเสนทางใหเลอดจากอวยวะตางๆ ทวรางกาย เขาสหวใจ)

- โรคทเกดขนบอยกบระบบหมนเวยนเลอดมโรคอะไรบาง แลวนกเรยนจะมแนวทาง ในการปองกนโรคไดอยางไร (โรคหวใจโลหตจาง หรอ ภาวะเลอดโรคความดนโลหตสง โรคไขมน ในเลอดสง แนวทางในการปองกนโรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอด ไดแก รบประทานอาหารใหครบทง 5 หมและควบคมปรมาณใหเหมาะสมออกกาลงกายเปนประจาสมาเสมอ หลกเลยง เครองดมทมแอลกฮอล และงดสบบหรพยายามทาจตใจใหแจมใสและราเรง และ ตรวจสขภาพเปนประจาทกป)

- จงอธบายระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนด (ปลา มหวใจ 2 หอง ระบบหมนเวยนเลอดของปลาเปนการลาเลยงเลอดทมแกสออกซเจนตาจากสวนตางๆ ของรางกายไหลเขาสหวใจหองบน แลวเคลอนทลงสหวใจหองลาง แลวสบฉดเลอดไปยงเหงอกเพอแลกเปลยนแกส เลอดทมแกสออกซเจนสงจากเหงอกจะไหลตามหลอดเลอดไปยงสวนตางๆของรางกาย จากนนเลอดกจะไหลกลบเขาสหวใจหองบนอก แมลง หวใจของแมลงมลกษณะเปนทออยดานบนของลาตว หวใจมรเปดเปนระยะๆ เพอใหเลอดสามารถผานเขาไปภายในทอได แลวทอจะบบตวดนเลอดออกไปยงหลอดเลอดสวนทแยกออกจากหวใจ และไปสสวนตางๆ ของรางกายภายนอกหลอดเลอด)

สอการเรยนร

1. Power point เรอง ระบบหมนเวยนเลอด ๕. รปภาพระบบระบบหมนเวยนเลอดประกอบ Power point ๖. ชดอปกรณการทดลองอตราการเตนของชพจร ๗. ใบกจกรรมการทดลองอตราการเตนของชพจร

แหลงการเรยนร ๖. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม.2เลม1สานกพมพวฒนาพานช จากด ๗. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) ๘. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของระบบหมนเวยนเลอด - โครงสรางและการทางานของหมนเวยนเลอด - โรคทเกดขนกบระบบหมนเวยนเลอดและแนวทางในการปองกนโรค - ระบบหมนเวยนเลอดของสตวบางชนด

- ชนงาน -ใบงาน

- แผนผงอธบาย ระบบหมนเวยน เลอดของมนษย -กจกรรมอตราการเตนของชพจร -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผงตองผาน 7o% -ความถกตองของกจ กรรมการทดลอง 7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

- ชนงาน -ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบหมนเวยนเลอดของมนษย -กจกรรมอตราการเตนของชพจร -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง 7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

- ชนงาน -ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบหมนเวยนเลอดของมนษย -กจกรรมอตราการเตนของชพจร -การตอบคาถามทายการทดลอง

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 4

หนวยการเรยนรท 2 มหศจรรยกลไกชวต เรอง ระบบประสาท วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 1 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 1. 1เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตททางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

มาตรฐาน ว 8.1ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/4 รวบรวมขอมลจดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการ

สารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบ เมอมขอมลประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายความหมายของระบบประสาทได

2. นกเรยนสามารถอธบายโครงสรางและการทางานของระบบประสาทได 3. นกเรยนสามารถอธบายโรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรคได

สาระสาคญ ๑๓. ความหมายของระบบประสาท ๑๔. โครงสรางและการทางานของระบบประสาท ๑๕. โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค

สาระการเรยนร ความร ระบบประสาท (nervous system) เปนระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว สตวชนตาบางชนดเชน ฟองนาไมมระบบประสาท สตวไมมกระดกสนหลงบางชนดเรมมระบบประสาท สตวชนสงขนมาจะมโครงสรางของระบบประสาทซบซอนยงขน

โครงสรางและการทางานของระบบประสาท ระบบประสาทของมนษยแบงออกเปน 2 สวน คอ ระบบประสาทสวนกลางและระบบประสาท

รอบนอก ระบบประสาทสวนกลาง (the central nervous system หรอ somatic nervous system) เปนศนยกลางควบคมการทางานของรางกาย ซงทางานพรอมกนทงในดานกลไกและทางเคมภายใตอานาจจตใจ ซงประกอบดวยสมองและไขสนหลง โดยเสนประสาทหลายเสนจากทวรางกายจะสงขอมลในรปกระแสประสาทออกจากบรเวณศนยกลาง มอวยวะทเกยวของดงน 1. สมอง (brain) เปนสวนทใหญกวาสวนอนๆ ของระบบประสาทสวนกลาง ทาหนาทควบคมการทากจกรรมทงหมดของรางกาย เปนอวยวะชนดเดยวทแสดงความสามารถดานสตปญญา การทากจกรรมหรอการแสดงออกตางๆ สมองของสตวมกระดกสนหลงทสาคญแบงออกเปน 3 สวนดงน 1.1 เซรบรมเฮมสเฟยร (cerebrum hemisphere) คอ สมองสวนหนา ทาหนาทควบคมพฤตกรรมทซบซอนเกยวกบความรสกและอารมณ ควบคมความคด ความจา และความเฉลยวฉลาด เชอมโยงความรสกตางๆ เชน การไดยน การมองเหน การรบกลน การรบรส การรบสมผส 1.2 เมดลลา ออบลองกาตา (medulla oblongata)คอ สวนทอยตดกบไขสนหลง ควบคมการทางานของระบบประสาทอตโนมต เชน การหายใจ การเตนของหวใจ การไอ การจาม การกะพรบตา ความดนเลอด 1.3 เซรเบลลม (cerebellum) คอ สมองสวนทาย เปนสวนทควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอและการทรงตว ชวยใหเคลอนไหวไดอยางแมนยา เชน การเดน การวง การขจกรยาน

ลกษณะสมองของมนษย

2. ไขสนหลง (spinal cord) เปนเนอเยอประสาทททอดยาวจากสมองไปภายในโพรงกระดกสนหลง กระแสประสาทจากสวนตางๆ ของรางกายจะผานไขสนหลง มทงกระแสประสาทเขาและกระแสประสาทออกจากสมอง และกระแสประสาททตดตอกบไขสนหลงโดยตรง

ลกษณะของไขสนหลง

3. เซลลประสาท (neuron) เปนหนวยทเลกทสดของระบบประสาท เซลลประสาทมเยอหมเซลลไซโทพลาซมและนวเคลยสเหมอนเซลลอนๆ แตมรปรางและลกษณะแตกตางออกไป เซลลประสาทประกอบดวยตวเซลลและเสนใยประสาททม 2 แบบ คอ เดนไดรต (dendrite) ทาหนาทนากระแสประสาทเขาสตวเซลลและแอกซอน (axon) ทาหนาทนากระแสประสาทออกจากตวเซลลไป ยงเซลลประสาทอนๆ เซลลประสาทจาแนกตามหนาทการทางานได 3 ชนด คอ 3.1 เซลลประสาทรบความรสก รบความรสกจากอวยวะรบสมผส เชน จมก ตา ห ผวหนง สงกระแสประสาทผานเซลลประสาท ประสานงาน

3.2 เซลลประสาทประสานงาน เปนตวเชอมโยงกระแสประสาทระหวางเซลลรบความรสกกบสมอง ไขสนหลง และเซลลประสาทสงการ พบในสมองและไขสนหลงเทานน 3.3 เซลลประสาทสงการ รบคาสงจากสมองหรอไขสนหลง เพอควบคมการทางานของอวยวะ

ลกษณะของเซลลประสาท

การทางานของระบบประสาทสวนกลาง สงเราหรอการกระตนจดเปนขอมลทเสนประสาทนาไปยงระบบประสาทสวนกลางเรยกวา กระแสประสาท เปนสญญาณไฟฟาทนาไปสเซลลประสาททางดานเดนไดรต และเดนทางออกอยางรวดเรวทางดานแอกซอน แอกซอนสวนใหญมแผนไขมนหมไวเปนชวงๆ แผนไขมนนทาหนาทเปนฉนวนและทาใหกระแสประสาทเดนทางไดเรวขน ถาแผนไขมนนฉกขาดอาจทาใหกระแสประสาทชาลง ทาใหสญเสยความสามารถในการใชกลามเนอ เนองจากรบคาสงจากระบบสวนกลางไดไมด ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system) ทาหนาทรบและนาความรสกเขาสระบบประสาทสวนกลาง ไดแก สมองและไขสนหลงจากนนนากระแสประสาทสงการจากระบบประสาทสวนกลางไปยงหนวยปฏบตงาน ซงประกอบดวยหนวยวดความรสกและอวยวะรบสมผส รวมทงเซลลประสาทและเสนประสาททอยนอกระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทรอบนอกจาแนกการทางานตามลกษณะได2แบบดงน 1. ระบบประสาทภายใตอานาจจตใจ เปนระบบควบคมการทางานของกลามเนอทบงคบไดรวมทงการตอบสนองตอสงเราภายนอก 2. ระบบประสาทนอกอานาจจตใจ เปนระบบประสาทททางานโดยอตโนมต มศนยกลางควบคมอยในสมองและไขสนหลง ไดแก การเกดรเฟลกซแอกชน (reflex action)และเมอมสงเรามากระตนทอวยวะรบสมผส เชน ผวหนง กระแสประสาทจะสงไปยงไขสนหลงและไขสนหลงจะสงการตอบสนองไปยงกลามเนอโดยทไมผานไปยงสมอง เชน เมอมเปลวไฟมาสมผสทปลายนว กระแสประสาทจะถกสงผานไปยงไขสนหลงโดยไมผานไปยงสมอง ไขสนหลงทาหนาทสงการใหกลามเนอทแขนเกดการหดตว เพอดงมอออกจากเปลวไฟทนท

ตวอยางพฤตกรรมทเกดจากประสาทรอบนอก

ระบบประสาทภายใตอานาจจตใจ ระบบประสาทนอกอานาจจตใจ การเกาเมอมอาการคน การเคลอนไหวของรางกาย เชน - การเดน - การวง

- การยกมอ - การเขยนหนงสอ - การวาดภาพ

การกระพรบตาเมอมสงรบกวน การเตนของหวใจ การบบตวของกระเพาะอาหาร การยกเทาเมอเหยยบตะป การกระตกมอเมอสมผสวตถรอน

พฤตกรรมของมนษยทมตอสงเรา พฤตกรรมตอบสนองตอสงเราของมนษยเปนปฏกรยาอาการทแสดงออก เพอการตอบโตตอสงเราทงภายในและภายนอกรางกาย เชน - สงเราภายในรางกาย เชน ฮอรโมน เอนไซม ความหว ความตองการทางเพศ - สงเราภายนอกรางกาย เชน แสง เสยง อณหภม อาหาร นา การสมผส สารเคม กรยาอาการทแสดงออกเพอตอบสนองตอสงเราภายนอก อาศยการทางานทประสานกนระหวางระบบประสาท ระบบกลามเนอ ระบบตอมไรทอ ดงตวอยางตอไปน 1. การตอบสนองเมอมแสงเปนสงเรา - เมอไดรบแสงสวางจา มนษยจะมพฤตกรรมการหรตา เพอลดปรมาณแสงทตาไดรบ 2. การตอบสนองเมออณหภมเปนสงเรา - ในวนทมอาการรอน จะมเหงอมาก เหงอจะชวยระบายความรอนออกจากรางกาย เพอปรบอณหภมภายในรางกายไมใหสงเกนไป - เมอมอากาศเยนคนเราจะเกดอาการหดเกรงของกลามเนอ หรอเรยกวา “ขนลก” 3. เมออาหารหรอนาเขาไปในหลอดลมเกดพฤตกรรมการไอหรอจาม เพอขบออกจากหลอดลม 4. การเกดพฤตกรรมการรเฟลกซ เปนพฤตกรรมการตอบสนองหรอตอบโตทนทเพอความปลอดภยจากอนตราย เชน - เมอฝนเขาตามพฤตกรรมกะพรบตา - เมอสมผสวตถรอนจะชกมอจากวตถรอนทนท - เมอเหยยบหนามจะรบยกเทาใหพนหนามทนท

โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค โรคทเกดขนกบระบบประสาท

โรคความเครยดเปนระบบเตอนภยของรางกาย ใหเตรยมพรอมทกระทาสงใดสงหนง การมความเครยดนอยเกนไปและมากเกนไปไมเปนผลดตอสขภาพ สวนใหญเขาใจวาความเครยดเปนสงไมด มนกอใหเกดอาการปวดศรษะ ปวดกลามเนอ หวใจเตนเรว แนนทอง มอเทาเยน แตความเครยดกมสวนดเชน ความตนเตนความทาทายและความสนก สรปแลวความเครยดคอสงทมาทาใหเกดการเปลยนแปลงชวตซงมทง ผลดและผลเสย

ชกกระตกลกษณะอาการ เกดจากเสนประสาทในสมองขดปมและมรอยทบกน เมอเลอดไหลเวยนมาถงจดขมวดปม จะเกดการคง การหลอเลยงของสมองจะสะดด ทาใหเกดการชกกระตก

ตะครวลกษณะอาการ เกดจากเสนประสาทและเสนเลอดเกดการบบตวกระทนหน ทาใหเกดการเกรง ถาหากเปนอยในนากอาจจะเสยชวตได

อาการวงเวยนศรษะลกษณะอาการ มหลายสาเหตดวยกนเชนเกดจากเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพออดนอนมากเกนไปความดนโลหตสงหรอตาเกนไป

ปญญาออนลกษณะอาการ ผมอาการนจะเปนภาระและไมสามารถชวยตนเองได ตามปกตมกจะเกดจากการไดรบสารพษ หรอเชอบางชนดในระหวางตงครรภ ทาใหตอมและเสนประสาทในสมองไมเจรญเตบโตเหมาะสมกบวย

โรคทางสมองลกษณะอาการ สมองเปนอวยวะทสาคญทสดของรางกาย คนเราจะรบร เคลอนไหวรางกายไดด กเกดจากพลงงานของเสนประสาทในสมองทงสน จะทาใหเกดการวงเวยนหนามด ปวดศรษะบอยๆ ทาใหเกดสมองฝอ หลงลม

อมพฤกษ-อมพาตอมพฤกษ คอ การชา การเคลอนไหวไมสะดวกซกใดซกหนง อมพาต คอ การเคลอนไหวใดๆไมได ตองนอนอยกบทอยางเดยวลกษณะอาการ จะมการเคลอนไหวสวนตางๆ รวมทงการรบร ไมเปนปกต

โรคสมองเสอมลกษณะอาการ เปนอาการทเกดจากเสนประสาทและเสนเลอดในสมองไมไดรบเลอดทด ทาใหเสนประสาทตายและเหยว เกดผลความจาเสอมตามลาดบ

โรคหลอดเลอดสมองตบตนเกดจากภาวะทสมองขาดเลอดไปเลยง เพราะมการอดตนของเสนเลอดทนาเลอดไปเลยงสมองสวนตางๆ สงผลใหสมองขาดเลอด อยในภาวะททางานไมได อาการเบองตนทพบบอย เชน ตาพรามวมองเหนภาพซอน มอาการชาครงซก ออนแรงและหนาเบยว หรอมอาการแขนขาออนแรงรวมดวย พดลาบาก หรอฟงไมเขาใจ เวยนศรษะ การทรงตวไมด เดนเซ กลนลาบาก ปวดศรษะ

แนวทางในการปองกนโรค 1. ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ 2. ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกน 3. หลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกอฮอลล 4. พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกด

ผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การออกกาลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ทาตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ

5. รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง จะชวยใหประสาทแขน ขา และศรษะทางานปกต ชวยปองกนอาการเหนอยงาย

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน 1) ครสนทนากบนกเรยนเกยวกบชวตประจาวนประจาวน โดยครตงประเดนคาถามดงน - นกเรยนเคยถกเพอนแกลง โดยการนาเขมปลายแหลมมาสะกดหรอไม (เคย)

- นกเรยนแสดงอาการอยางไรบาง (รอง, เจบ, ชกมออก) - การทรางกายสามารถตอบรบความรสกจากภายนอกไดนน นกเรยนคดวาเปน

อวยวะสวนใดของรางกาย 2) นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถามเพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรองระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรมของมนษย

กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ครนารปหนาทการทางานของสมองสวนตางๆ มาใหนกเรยนด จากนนครตงประเดนคาถามใหนกเรยนรวมกนอภปราย ดงตอไปน – จากรป มอวยวะใดบางทเปนอวยวะรบสมผสของระบบประสาท ( ตา ห จมก ลน ผวสมผส) - อวยวะเหลานเกยวของสมพนธกบสมองและพฤตกรรมการแสดงออกของเราในลกษณะใด 2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบเกยวกบคาถามตามความคดเหนของแตละคน 3) นกเรยนศกษาระบบประสาทในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวา ระบบประสาทเปนระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว สมองเปนศนยกลางของระบบประสาท อวยวะในระบบประสาทม สมอง ไขสนหลง และเสนประสาท ซงสมองทาหนาทควบคมการทางานในสวนตางๆของรางกายทาใหมนษยสามารถแสดงพฤตกรรมตอบสนองตอสงเราภายนอกไดแตกตางกนตลอดจนอภปรายถงโรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค 4) นกเรยนทาชนงานโดยการเขยนแผนผงอธบายระบบประสาทของมนษยจากทไดศกษาไป และสบคนเพมเตมจากหนงสอเรยน 5) นกเรยนแบงกลมกลมละ 5-6 คน เพอปฏบตกจกรรมพฤตกรรมของมนษยและสตวดงน

การทดลองพฤตกรรมของมนษยและสตว (๑) นกเรยนจบคกนสงเกตพฤตกรรมของมนษย โดยสงเกตพฤตกรรมของเพอนเมอ

โบกมอใกลนยตตา หรอเมอสมผสกบวตถทเยน แลวบนทกผลทสงเกตไดลงในตารางบนทกผล (๒) นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของมนษยจากประสบการณ หรอสบคน

ขอมลทเกยวกบพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกเมอมสงเรามากระตน (อยางนอย 2 พฤตกรรม) (๓) นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของสตวจากประสบการณ หรอสบคนขอมล

ทเกยวกบพฤตกรรมของสตวทแสดงออกเมอมสงเรามากระตน (อยางนอย 2 พฤตกรรม) ดงตอไปน - การเคลอนทเขาหาหรอหนแสง - การเคลอนทเขาหาความชน

- อทธพลของอณหภมทมตอพฤตกรรมของสตว - พฤตกรรมอนๆ เชน การจบคผสมพนธ (4)นกเรยนและครรวมกนตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดจากการปฏบต

กจกรรม หมายเหต–การทากจกรรมโบกมอใกลนยนตาใหกระทาดวยความระมดระวง

– นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของมนษยทมตอสงเรา และพฤตกรรมสตวทมตอสงเรา อยางนอยกลมละ 2 พฤตกรรม หามซากน

- การสงเกตพฤตกรรมของสตวบางชนดตองระมดระวงเพอไมใหเกดอนตราย

กจกรรมรวบยอด 1) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองระบบประสาทโดยใชแนวคาถามตอไปน

- ระบบประสาทหมายถงอะไร (ระบบประสาท หมายถง ระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว ชวยรวบรวมขอมลเพอใหสามารถตอบสนองได)

- โครงสรางและการทางานของระบบประสาทประกอบดวยอะไรบาง แตละอวยวะ ทางานอยางไร (ระบบประสาทประกอบดวย สมอง ไขสนหลง เซลลประสาทซงจะทางานรวมกนเรยกวาระบบประสาทสวนกลาง)

- โรคทเกดขนบอยกบระบบประสาทมโรคอะไรบาง แลวนกเรยนจะมแนวทางใน การปองกนโรคไดอยางไร (โรคทเกยวของกบระบบประสาท ไดแก โรคความเครยดชกกระตกตะครวอาการวงเวยนศรษะปญญาออนโรคทางสมองอมพฤกษ-อมพาต โรคสมองเสอมโรคหลอดเลอดสมองตบตน เปนตน แนวทางในการปองกนโรค เชน ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกนหลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกอฮอลล พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกดผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การออกกาลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ทาตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง จะชวยใหประสาทแขน ขา และศรษะทางานปกต ชวยปองกนอาการเหนอยงาย)

สอการเรยนร

1. Power point เรอง ระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรม ๘. รปภาพระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรมประกอบ Power point ๙. ใบกจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษยและสตว

แหลงการเรยนร ๙. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม. 2 เลม1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๑๐. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) ๑๑. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของระบบประสาท - โครงสรางและการทางานของระบบประสาท - โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษย และสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของม นษย และน าความร ไ ป ใ ชประโยชน

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษย และสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง 7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

-ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรม ของมนษยและสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 5

หนวยการเรยนรท 2 มหศจรรยกลไกชวต เรอง ระบบสบพนธ วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 1 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 1. 1เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของระบบตางๆ ของสงมชวตททางานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและนาความรไปใชในการดารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

มาตรฐาน ว 8.1ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษย และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/4 รวบรวมขอมลจดกระทาขอมลเชงปรมาณและคณภาพ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการ

สารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบ เมอมขอมลประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายความหมายของระบบประสาทได

2. นกเรยนสามารถอธบายโครงสรางและการทางานของระบบประสาทได 3. นกเรยนสามารถอธบายโรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรคได

สาระสาคญ ๑๖. ความหมายของระบบประสาท ๑๗. โครงสรางและการทางานของระบบประสาท ๑๘. โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค

สาระการเรยนร ความร ระบบประสาท (nervous system) เปนระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว สตวชนตาบางชนดเชน ฟองนาไมมระบบประสาท สตวไมมกระดกสนหลงบางชนดเรมมระบบประสาท สตวชนสงขนมาจะมโครงสรางของระบบประสาทซบซอนยงขน

โครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบประสาทของมนษยแบงออกเปน 2 สวน คอ ระบบประสาทสวนกลางและระบบประสาท

รอบนอก ระบบประสาทสวนกลาง (the central nervous system หรอ somatic nervous system) เปนศนยกลางควบคมการทางานของรางกาย ซงทางานพรอมกนทงในดานกลไกและทางเคมภายใตอานาจจตใจ ซงประกอบดวยสมองและไขสนหลง โดยเสนประสาทหลายเสนจากทวรางกายจะสงขอมลในรปกระแสประสาทออกจากบรเวณศนยกลาง มอวยวะทเกยวของดงน 1. สมอง (brain) เปนสวนทใหญกวาสวนอนๆ ของระบบประสาทสวนกลาง ทาหนาทควบคมการทากจกรรมทงหมดของรางกาย เปนอวยวะชนดเดยวทแสดงความสามารถดานสตปญญา การทากจกรรมหรอการแสดงออกตางๆ สมองของสตวมกระดกสนหลงทสาคญแบงออกเปน 3 สวนดงน 1.1 เซรบรมเฮมสเฟยร (cerebrum hemisphere) คอ สมองสวนหนา ทาหนาทควบคมพฤตกรรมทซบซอนเกยวกบความรสกและอารมณ ควบคมความคด ความจา และความเฉลยวฉลาด เชอมโยงความรสกตางๆ เชน การไดยน การมองเหน การรบกลน การรบรส การรบสมผส 1.2 เมดลลา ออบลองกาตา (medulla oblongata)คอ สวนทอยตดกบไขสนหลง ควบคมการทางานของระบบประสาทอตโนมต เชน การหายใจ การเตนของหวใจ การไอ การจาม การกะพรบตา ความดนเลอด 1.3 เซรเบลลม (cerebellum) คอ สมองสวนทาย เปนสวนทควบคมการเคลอนไหวของกลามเนอและการทรงตว ชวยใหเคลอนไหวไดอยางแมนยา เชน การเดน การวง การขจกรยาน

ลกษณะสมองของมนษย

2. ไขสนหลง (spinal cord) เปนเนอเยอประสาทททอดยาวจากสมองไปภายในโพรงกระดกสนหลง กระแสประสาทจากสวนตางๆ ของรางกายจะผานไขสนหลง มทงกระแสประสาทเขาและกระแสประสาทออกจากสมอง และกระแสประสาททตดตอกบไขสนหลงโดยตรง

ลกษณะของไขสนหลง

3. เซลลประสาท (neuron) เปนหนวยทเลกทสดของระบบประสาท เซลลประสาทมเยอหมเซลลไซโทพลาซมและนวเคลยสเหมอนเซลลอนๆ แตมรปรางและลกษณะแตกตางออกไป เซลลประสาทประกอบดวยตวเซลลและเสนใยประสาททม 2 แบบ คอ เดนไดรต (dendrite) ทาหนาทนากระแสประสาทเขาสตวเซลลและแอกซอน (axon) ทาหนาทนากระแสประสาทออกจากตวเซลลไป ยงเซลลประสาทอนๆ เซลลประสาทจาแนกตามหนาทการทางานได 3 ชนด คอ 3.1 เซลลประสาทรบความรสก รบความรสกจากอวยวะรบสมผส เชน จมก ตา ห ผวหนง สงกระแสประสาทผานเซลลประสาท ประสานงาน

3.2 เซลลประสาทประสานงาน เปนตวเชอมโยงกระแสประสาทระหวางเซลลรบความรสกกบสมอง ไขสนหลง และเซลลประสาทสงการ พบในสมองและไขสนหลงเทานน 3.3 เซลลประสาทสงการ รบคาสงจากสมองหรอไขสนหลง เพอควบคมการทางานของอวยวะ

ลกษณะของเซลลประสาท

การทางานของระบบประสาทสวนกลาง สงเราหรอการกระตนจดเปนขอมลทเสนประสาทนาไปยงระบบประสาทสวนกลางเรยกวา กระแสประสาท เปนสญญาณไฟฟาทนาไปสเซลลประสาททางดานเดนไดรต และเดนทางออกอยางรวดเรวทางดานแอกซอน แอกซอนสวนใหญมแผนไขมนหมไวเปนชวงๆ แผนไขมนนทาหนาทเปนฉนวนและทาใหกระแสประสาทเดนทางไดเรวขน ถาแผนไขมนนฉกขาดอาจทาใหกระแสประสาทชาลง ทาใหสญเสยความสามารถในการใชกลามเนอ เนองจากรบคาสงจากระบบสวนกลางไดไมด ระบบประสาทรอบนอก (peripheral nervous system) ทาหนาทรบและนาความรสกเขาสระบบประสาทสวนกลาง ไดแก สมองและไขสนหลงจากนนนากระแสประสาทสงการจากระบบประสาทสวนกลางไปยงหนวยปฏบตงาน ซงประกอบดวยหนวยวดความรสกและอวยวะรบสมผส รวมทงเซลลประสาทและเสนประสาททอยนอกระบบประสาทสวนกลาง ระบบประสาทรอบนอกจาแนกการทางานตามลกษณะได2แบบดงน 1. ระบบประสาทภายใตอานาจจตใจ เปนระบบควบคมการทางานของกลามเนอทบงคบไดรวมทงการตอบสนองตอสงเราภายนอก 2. ระบบประสาทนอกอานาจจตใจ เปนระบบประสาทททางานโดยอตโนมต มศนยกลางควบคมอยในสมองและไขสนหลง ไดแก การเกดรเฟลกซแอกชน (reflex action)และเมอมสงเรามากระตนทอวยวะรบสมผส เชน ผวหนง กระแสประสาทจะสงไปยงไขสนหลงและไขสนหลงจะสงการตอบสนองไปยงกลามเนอโดยทไมผานไปยงสมอง เชน เมอมเปลวไฟมาสมผสทปลายนว กระแสประสาทจะถกสงผานไปยงไขสนหลงโดยไมผานไปยงสมอง ไขสนหลงทาหนาทสงการใหกลามเนอทแขนเกดการหดตว เพอดงมอออกจากเปลวไฟทนท

ตวอยางพฤตกรรมทเกดจากประสาทรอบนอก

ระบบประสาทภายใตอานาจจตใจ ระบบประสาทนอกอานาจจตใจ การเกาเมอมอาการคน การเคลอนไหวของรางกาย เชน - การเดน - การวง

- การยกมอ - การเขยนหนงสอ - การวาดภาพ

การกระพรบตาเมอมสงรบกวน การเตนของหวใจ การบบตวของกระเพาะอาหาร การยกเทาเมอเหยยบตะป การกระตกมอเมอสมผสวตถรอน

พฤตกรรมของมนษยทมตอสงเรา พฤตกรรมตอบสนองตอสงเราของมนษยเปนปฏกรยาอาการทแสดงออก เพอการตอบโตตอสงเราทงภายในและภายนอกรางกาย เชน - สงเราภายในรางกาย เชน ฮอรโมน เอนไซม ความหว ความตองการทางเพศ - สงเราภายนอกรางกาย เชน แสง เสยง อณหภม อาหาร นา การสมผส สารเคม กรยาอาการทแสดงออกเพอตอบสนองตอสงเราภายนอก อาศยการทางานทประสานกนระหวางระบบประสาท ระบบกลามเนอ ระบบตอมไรทอ ดงตวอยางตอไปน 1. การตอบสนองเมอมแสงเปนสงเรา - เมอไดรบแสงสวางจา มนษยจะมพฤตกรรมการหรตา เพอลดปรมาณแสงทตาไดรบ 2. การตอบสนองเมออณหภมเปนสงเรา - ในวนทมอาการรอน จะมเหงอมาก เหงอจะชวยระบายความรอนออกจากรางกาย เพอปรบอณหภมภายในรางกายไมใหสงเกนไป - เมอมอากาศเยนคนเราจะเกดอาการหดเกรงของกลามเนอ หรอเรยกวา “ขนลก” 3. เมออาหารหรอนาเขาไปในหลอดลมเกดพฤตกรรมการไอหรอจาม เพอขบออกจากหลอดลม 4. การเกดพฤตกรรมการรเฟลกซ เปนพฤตกรรมการตอบสนองหรอตอบโตทนทเพอความปลอดภยจากอนตราย เชน - เมอฝนเขาตามพฤตกรรมกะพรบตา - เมอสมผสวตถรอนจะชกมอจากวตถรอนทนท - เมอเหยยบหนามจะรบยกเทาใหพนหนามทนท

โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค โรคทเกดขนกบระบบประสาท

โรคความเครยดเปนระบบเตอนภยของรางกาย ใหเตรยมพรอมทกระทาสงใดสงหนง การมความเครยดนอยเกนไปและมากเกนไปไมเปนผลดตอสขภาพ สวนใหญเขาใจวาความเครยดเปนสงไมด มนกอใหเกดอาการปวดศรษะ ปวดกลามเนอ หวใจเตนเรว แนนทอง มอเทาเยน แตความเครยดกมสวนดเชน ความตนเตนความทาทายและความสนก สรปแลวความเครยดคอสงทมาทาใหเกดการเปลยนแปลงชวตซงมทง ผลดและผลเสย

ชกกระตกลกษณะอาการ เกดจากเสนประสาทในสมองขดปมและมรอยทบกน เมอเลอดไหลเวยนมาถงจดขมวดปม จะเกดการคง การหลอเลยงของสมองจะสะดด ทาใหเกดการชกกระตก

ตะครวลกษณะอาการ เกดจากเสนประสาทและเสนเลอดเกดการบบตวกระทนหน ทาใหเกดการเกรง ถาหากเปนอยในนากอาจจะเสยชวตได

อาการวงเวยนศรษะลกษณะอาการ มหลายสาเหตดวยกนเชนเกดจากเลอดไปเลยงสมองไมเพยงพออดนอนมากเกนไปความดนโลหตสงหรอตาเกนไป

ปญญาออนลกษณะอาการ ผมอาการนจะเปนภาระและไมสามารถชวยตนเองได ตามปกตมกจะเกดจากการไดรบสารพษ หรอเชอบางชนดในระหวางตงครรภ ทาใหตอมและเสนประสาทในสมองไมเจรญเตบโตเหมาะสมกบวย

โรคทางสมองลกษณะอาการ สมองเปนอวยวะทสาคญทสดของรางกาย คนเราจะรบร เคลอนไหวรางกายไดด กเกดจากพลงงานของเสนประสาทในสมองทงสน จะทาใหเกดการวงเวยนหนามด ปวดศรษะบอยๆ ทาใหเกดสมองฝอ หลงลม

อมพฤกษ-อมพาตอมพฤกษ คอ การชา การเคลอนไหวไมสะดวกซกใดซกหนง อมพาต คอ การเคลอนไหวใดๆไมได ตองนอนอยกบทอยางเดยวลกษณะอาการ จะมการเคลอนไหวสวนตางๆ รวมทงการรบร ไมเปนปกต

โรคสมองเสอมลกษณะอาการ เปนอาการทเกดจากเสนประสาทและเสนเลอดในสมองไมไดรบเลอดทด ทาใหเสนประสาทตายและเหยว เกดผลความจาเสอมตามลาดบ

โรคหลอดเลอดสมองตบตนเกดจากภาวะทสมองขาดเลอดไปเลยง เพราะมการอดตนของเสนเลอดทนาเลอดไปเลยงสมองสวนตางๆ สงผลใหสมองขาดเลอด อยในภาวะททางานไมได อาการเบองตนทพบบอย เชน ตาพรามวมองเหนภาพซอน มอาการชาครงซก ออนแรงและหนาเบยว หรอมอาการแขนขาออนแรงรวมดวย พดลาบาก หรอฟงไมเขาใจ เวยนศรษะ การทรงตวไมด เดนเซ กลนลาบาก ปวดศรษะ

แนวทางในการปองกนโรค 1. ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ 2. ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกน 3. หลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกอฮอลล 4. พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกด

ผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การออกกาลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ทาตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ

5. รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง จะชวยใหประสาทแขน ขา และศรษะทางานปกต ชวยปองกนอาการเหนอยงาย

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน 1) ครสนทนากบนกเรยนเกยวกบชวตประจาวนประจาวน โดยครตงประเดนคาถามดงน - นกเรยนเคยถกเพอนแกลง โดยการนาเขมปลายแหลมมาสะกดหรอไม (เคย)

- นกเรยนแสดงอาการอยางไรบาง (รอง, เจบ, ชกมออก) - การทรางกายสามารถตอบรบความรสกจากภายนอกไดนน นกเรยนคดวาเปน

อวยวะสวนใดของรางกาย 2) นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถามเพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรองระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรมของมนษย

กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ครนารปหนาทการทางานของสมองสวนตางๆ มาใหนกเรยนด จากนนครตงประเดนคาถามใหนกเรยนรวมกนอภปราย ดงตอไปน – จากรป มอวยวะใดบางทเปนอวยวะรบสมผสของระบบประสาท ( ตา ห จมก ลน ผวสมผส) - อวยวะเหลานเกยวของสมพนธกบสมองและพฤตกรรมการแสดงออกของเราในลกษณะใด 2) นกเรยนรวมกนอภปรายหาคาตอบเกยวกบคาถามตามความคดเหนของแตละคน 3) นกเรยนศกษาระบบประสาทในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวา ระบบประสาทเปนระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว สมองเปนศนยกลางของระบบประสาท อวยวะในระบบประสาทม สมอง ไขสนหลง และเสนประสาท ซงสมองทาหนาทควบคมการทางานในสวนตางๆของรางกายทาใหมนษยสามารถแสดงพฤตกรรมตอบสนองตอสงเราภายนอกไดแตกตางกนตลอดจนอภปรายถงโรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค 4) นกเรยนทาชนงานโดยการเขยนแผนผงอธบายระบบประสาทของมนษยจากทไดศกษาไป และสบคนเพมเตมจากหนงสอเรยน 5) นกเรยนแบงกลมกลมละ 5-6 คน เพอปฏบตกจกรรมพฤตกรรมของมนษยและสตวดงน

การทดลองพฤตกรรมของมนษยและสตว (๔) นกเรยนจบคกนสงเกตพฤตกรรมของมนษย โดยสงเกตพฤตกรรมของเพอนเมอ

โบกมอใกลนยตตา หรอเมอสมผสกบวตถทเยน แลวบนทกผลทสงเกตไดลงในตารางบนทกผล (๕) นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของมนษยจากประสบการณ หรอสบคน

ขอมลทเกยวกบพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกเมอมสงเรามากระตน (อยางนอย 2 พฤตกรรม) (๖) นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของสตวจากประสบการณ หรอสบคนขอมล

ทเกยวกบพฤตกรรมของสตวทแสดงออกเมอมสงเรามากระตน (อยางนอย 2 พฤตกรรม) ดงตอไปน - การเคลอนทเขาหาหรอหนแสง - การเคลอนทเขาหาความชน

- อทธพลของอณหภมทมตอพฤตกรรมของสตว - พฤตกรรมอนๆ เชน การจบคผสมพนธ (4)นกเรยนและครรวมกนตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดจากการปฏบต

กจกรรม หมายเหต–การทากจกรรมโบกมอใกลนยนตาใหกระทาดวยความระมดระวง

– นกเรยนแตละกลมสงเกตพฤตกรรมของมนษยทมตอสงเรา และพฤตกรรมสตวทมตอสงเรา อยางนอยกลมละ 2 พฤตกรรม หามซากน

- การสงเกตพฤตกรรมของสตวบางชนดตองระมดระวงเพอไมใหเกดอนตราย

กจกรรมรวบยอด 1) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองระบบประสาทโดยใชแนวคาถามตอไปน

- ระบบประสาทหมายถงอะไร (ระบบประสาท หมายถง ระบบการตอบสนองตอสงเราของสตว ทาใหสตวสามารถตอบสนองตอสงตางๆ รอบตวอยางรวดเรว ชวยรวบรวมขอมลเพอใหสามารถตอบสนองได)

- โครงสรางและการทางานของระบบประสาทประกอบดวยอะไรบาง แตละอวยวะ ทางานอยางไร (ระบบประสาทประกอบดวย สมอง ไขสนหลง เซลลประสาทซงจะทางานรวมกนเรยกวาระบบประสาทสวนกลาง)

- โรคทเกดขนบอยกบระบบประสาทมโรคอะไรบาง แลวนกเรยนจะมแนวทางใน การปองกนโรคไดอยางไร (โรคทเกยวของกบระบบประสาท ไดแก โรคความเครยดชกกระตกตะครวอาการวงเวยนศรษะปญญาออนโรคทางสมองอมพฤกษ-อมพาต โรคสมองเสอมโรคหลอดเลอดสมองตบตน เปนตน แนวทางในการปองกนโรค เชน ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกนหลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกอฮอลล พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกดผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การออกกาลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ทาตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง จะชวยใหประสาทแขน ขา และศรษะทางานปกต ชวยปองกนอาการเหนอยงาย)

สอการเรยนร

1. Power point เรอง ระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรม ๑๐. รปภาพระบบประสาทและการแสดงพฤตกรรมประกอบ Power point ๑๑. ใบกจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษยและสตว

แหลงการเรยนร ๑๒. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม. 2 เลม1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๑๓. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) ๑๔. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของระบบประสาท - โครงสรางและการทางานของระบบประสาท - โรคทเกดขนกบระบบประสาทและแนวทางในการปองกนโรค

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษย และสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1อธบายโครงสรางและการทางานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของม นษย และน าความร ไ ป ใ ชประโยชน

- ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรมของมนษย และสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

-ความสมบรณของแผนผง ตองผาน 7o% -ความถกตองของกจกรรมการทดลอง 7o% -การตอบคาถามทายการทดลองตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

-ใบงาน

- แผนผงอธบายระบบประสาทของมนษย -กจกรรมการทดลองพฤตกรรม ของมนษยและสตว -การตอบคาถามทายการทดลอง

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 6

หนวยการเรยนรท 5 การแยกสวน เรอง การกรอง วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 1 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร นาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตก

ผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของ

การสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมล ประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายความหมายของการกรองได

2. นกเรยนสามารถอธบายหลกการแยกสารดวยการกรองได 3. นกเรยนสามารถนาความรเรองการกรองไปใชประโยชนได

สาระสาคญ สารตาง ๆ มกรวมอยกบสารอน ๆ ในรปของสารผสมเนอเดยว หรอสารผสมไมเปนเนอเดยว ถาตองการสารเพยงชนดเดยวเพอนามาใชประโยชนอาจทาไดโดยแยกสารออกมาโดยอาศยสมบตเฉพาะตวของสาร การแยกสารผสมทไมเปนเนอเดยวทาไดโดยใชวธการทางกายภาพ เชน หยบออก รอน

ดวยตะแกรง ใชแมเหลกดด การแยกสารผสมทเปนเนอเดยวอาจแยกโดยการระเหยแหง การสกดดวยตวทาละลายเปนวธการแยกสารวธหนงทอาศยหลกการเกยวกบการละลายของสาร สารแตละชนดจะละลายไดในตวทาละลายตางกน สาระการเรยนร ความร สารตางๆ ทพบในชวตประจาวน สวนใหญจดเปนสารไมบรสทธ มสารหลายชนดผสมอยดวยกน ซงไมสามารถนามาใชประโยชนไดโดยตรง จงจาเปนตองแยกสารทตองการออกจากสารผสม โดยอาศยสมบตทตางจากสารอนแยกสารชนดทตองการออกมา วธการแยกสารมหลายวธ ดงตอไปน การกรอง (filration) เปนวธการแยกสารผสมทมสมบตการละลายในตวทาละลาย และมขนาดอนภาคของสารตางกน

หลกการแยกสารดวยการกรอง ในการแยกของผสมระหวางเกลอแกงกบลกเหมน เราใชนาละลายเกลอแกง สวนลกเหมนไม

สามารถละลายนาไดจงปนอยในสารละลายเกลอแกง ทาใหสารละลายมลกษณะขน เมอนาไปกรองดวยกระดาษกรอง ลกเหมนซงไมละลายในนาและมขนาดของอนภาคใหญกวารเลกๆ ของกระดาษกรอง จงคางอยบนกระดาษกรอง สวนเกลอแกงละลายนาไดและมขนาดของอนภาคเลกกวารเลกๆ ของกระดาษกรอง จงผานกระดาษกรองลงสภาชนะรองรบ ถาตองการเกลอแกงตองนาสารละลายไประเหยแหงจะไดเกลอแกงอยในภาชนะ ลกเหมน เปนของแขงสขาว ไมละลายนา มชอวทยาศาสตรวา “แนฟทาลน” มสตร C10H8ใชสาหรบปองกนแมลงสาบไมใหมารบกวน ใสไวในตเสอผาหรอกลองทเกบกระดาษ นอกจากนยงใชดบกลนในหองนา ซงอาจใสสทาใหมสตางๆ

ประโยชนของการกรอง การกรองจงเปนวธแยกสารทไมละลายนาหรอไมละลายในตวทาละลายออกจากสารอนทละลายได

และสารทไมละลายมขนาดของอนภาคใหญกวารของวสดทใชกรอง จงสามารถกรองแยกออกจากของเหลวไดในชวตประจาวนเราใชวธการกรองในการทาใหนาใสโดยแยกสงทไมละลายออกมา เชน การคนกะทใชผาขาวบางหรอกระชอนกรองกากมะพราวออกจากนากะท

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน 1. ครนาสารผสมของจรงคอ นาทขนไปดวยตะกอนดน มาใหนกเรยนด แลวครตงประเดนคาถามดงน

– สารตวอยางทนามาจดเปนสารเนอเดยวหรอสารเนอผสม เพราะเหตใด – ถานกเรยนตองการสารเพยงชนดเดยวมาใชประโยชนสามารถทาไดดวยวธการใด 2. นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยง

ไปสการเรยนรเรอง การแยกสารดวยการกรองและการกลน กจกรรมพฒนาผเรยน 1) นกเรยนศกษาการแยกสารดวยวธการกรองและการกลนในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวาการกรอง คอ การแยกสารตาง ๆ ทรวมอยกบสารอนในรปของสารผสมเนอเดยว หรอสารผสมทไมเปนเนอเดยว ทาไดโดยอาศยสมบตเฉพาะตวของสารแตละชนด ซงทาไดหลายวธ โดยการกรองเปนวธการแยกสารผสมทมสมบตการละลายในตวทาละลาย และมขนาดอนภาคของสารตางกน 2) ครใหนกเรยนดวดโอ เรอง การแยกสารดวยวธการกรอง 3) ครสาธตวธการกรองสารโดยการใชกระดาษกรอง จากนนใหนกเรยนลงมอปฏบต การกรองสารดวยการใชกระดาษกรอง ดวยตวเอง

4) นกเรยนตอบคาถามเรอง การแยกสารดวยวธการกรอง เพอทบทวนความรความเขาใจ กจกรรมรวบยอด 1. นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองการแยกสารดวยวธการกรอง โดยใชแนวคาถามตอไปน

- ความหมายของการกรอง คออะไร (เปนวธการแยกสารผสมทมสมบตการละลายในตว ทาละลาย และมขนาดอนภาคของสารตางกน)

- หลกการแยกสารดวยการกรอง ทาไดอยางไร (การแยกของผสมทละลายเปนเนอ เดยวกน ซงสารละลายมลกษณะขน ตองนาไปกรองดวยกระดาษกรอง โดยขนาดของอนภาคใหญกวารเลกๆ ของกระดาษกรองจะคางอยบนกระดาษกรอง สวนทมขนาดของอนภาคเลกกวารเลกๆ ของกระดาษกรอง จะผานกระดาษกรองลงสภาชนะรองรบไปได) - ในชวตประจาวนของเราใชวธการกรองแยกสงใด ยกตวอยาง (เชน การคนกะทใชผาขาวบางหรอกระชอนกรองกากมะพราวออกจากนากะท)

สอการเรยนร ๑. Power point เรอง การกรอง ๒. ชดการกรองอยางงาย

แหลงการเรยนร ๑. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชน ม.2 เลม 1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๒. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของการกรอง - หลกการแยกสารดวยการกรอง - ประโยชนของการกรอง

- ใบงาน

-ใบงานเรองการกรอง

-ความถกตองของใบงาน ตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม .2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

- ใบงาน

-ใบงานเรองการกรอง

-ความถกตองของใบงาน ตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

- ใบงาน

-ใบงานเรองการกรอง

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 7

หนวยการเรยนรท 5 การแยกสวน เรอง การตกผลก วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 2 ชวโมง มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร นาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตก

ผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของ

การสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมล ประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1.นกเรยนสามารถอธบายความหมายของการตกผลกได

2.นกเรยนสามารถอธบายหลกการแยกสารดวยการตกผลกได 3. นกเรยนสามารถนาความรเรองการตกผลกไปใชประโยชนได

สาระสาคญ

๑๙. ความหมายของการตกผลก ๒๐. หลกการแยกสารดวยการตกผลก ๒๑. ประโยชนของการตกผลก

สาระการเรยนร ความร การตกผลก (Crytallization)เปนการแยกตวละลายออกจากสารละลายอมตวทอณหภมสง เมออณหภมลดลงความสามารถในการละลายจะลดลง โดยตวละลายทมอยมากเกนพอจะแยกตวออกจากสารละลายเปนของแขงทมรปทรงเรขาคณตเรยกวา ผลก (crystal) เมอเกดการตกผลก ในภาชนะจะประกอบดวยสารละลายอมตวและผลก

สารละลายอมตว คอสารละลายทมตวทาละลายอยปรมาณมากจนไมสามารถละลายไดอก ณ อณหภมหนง ของผสมทประกอบดวยเกลอแกงและจนส เมอนาไปละลายในนารอนจนไดสารละลายอมตว ซงเกลอทมจานวนนอยกวาจะละลายหมดไป สวนจนสทมปรมาณมากกวาจะเหลออย จงไดสารละลายอมตวของจนสทอณหภมสงแตไมใชสารละลายอมตวของเกลอแกง เมออณหภมขงสารละลายอมตวลดลงความสามารถในการละลายในนาของจนสจงนอยลง ดงนนจนสทละลายอยมากเกนความสามารถในการละลายในนาทอณหภมตาจะแยกตวออกจากสารละลาย โดยเหนเปนผลกรปสเหลยมขนมเปยกปน สวนเกลอแกงยงไมถงจดอมตวจงไมตกผลก

รปผลกของสารแตละชนด

หลกการแยกสารดวยการตกผลก หลกในการแยกสารโดยวธการตกผลกโดยใชการละลายในนาไดตางกน ดงน 1. วธการแยกสารผสมจะใชวธเตรยมสารละลายอมตวทอณหภมสง แลวลดอณหภมลง ตวละลายทมอยมากเกนความสามารถในการละลายไดในสารละลายนนจะแยกออกจากสารละลายเปนรปผลก 2. สารทละลายแลวถงจดอมตวกอนจะแยกตวออกเปนผลกกอน เมอลดอณหภมหรอเมอนาระเหยไป ตวอยางการแยกสารโดยวธการตกผลก ขอมลแสดงความสามารถในการละลายของสารเปนกรมในนา 100 กรม ทอณหภมตางๆ ดงน

ตารางแสดงความสามารถในการละลายของสารบางชนด สาร สตร ปรมาณสารทละลายได(g) ในนา 100 กรม ทอณหภม

(0C) 200C 600C 100 0C

เกลอแกง จนส โพแทสเซยมไนเตรต

NaCl CuSO4 KNO3

36.0 77.0 31.6

37.3 91.2

110.0

39.8 107.2 246.0

ถานาของผสมทมเกลอแกง 20 กรม จนส 90 กรม ไปละลายในนา 100 กรม ทอณหภมหอง 100 องศาเซลเซยสของผสมนจะละลายไดหมด แตเมอลดอณหภมลงเหลอ 20 องศาเซลเซยส จนสจะละลายไดเพยง 77 กรม จงตกผลกออกมาจานวน 90-77 เทากบ 13 กรม สวนเกลอแกง 20 กรม จะละลายไดหมด เนองจากนา 100 กรม ทอณหภม 20 องศาเซลเซยส เกลอแกงจะละลายไดถง 36 กรม ดงนนจงไมตกผลก

ประโยชนของการตกผลก การแยกสารโดยวธนจะพบในการทานาเกลอ โดยการนานาทะเลทมสารหลายชนดละลายอย

เชน แมกนเซยมซลเฟต แมกนเซยมคลอไรด แคลเซยมคลอไรด แคลเซยมซลเฟต เกลอแกง มาระเหยนาออกไปจนในทสดจะไดแคลเซยมซลเฟตตกผลกกอน สวนเกลอแกงจะตกผลกในลาดบตอมา

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการคด

2. ความสามารถในการแกปญหา กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน

1) ครทบทวนความรเกยวกบหลกการในการแยกสารดวยวธการกรอง ทนกเรยนไดเรยนรมาแลว โดยครตงประเดนคาถามดงน

– การแยกสารดวยวธการกรองเหมาะสาหรบแยกสารทมสมบตใด 2)ครนาผลกเกลอแกงและสารสม มาใหนกเรยนด แลวใหนกเรยนรวมกนตอบคาถามตอไปน - ผลกทนกเรยนเหนมรปรางลกษณะอยางไร - นกเรยนคดวาผลกของสารเหลานเกดขนไดโดยวธใด 3)นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรอง การแยกสารดวยวธการตกผลก

กจกรรมพฒนาผเรยน

(1) นกเรยนศกษาการแยกสารดวยการแยกสารดวยวธการตกผลกในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวาการตกผลก (Crytallization) เปนการแยกตวละลายออกจากสารละลายอมตวทอณหภมสง เมออณหภมลดลงความสามารถในการละลายจะลดลง โดยตวละลายทมอยมากเกนพอจะแยกตวออกจากสารละลายเปนของแขงทมรปทรงเรขาคณตเรยกวา ผลก (crystal) เมอเกดการตกผลก ในภาชนะจะประกอบดวยสารละลายอมตวและผลกการแยกสารโดยวธนจะพบในการทานาเกลอ โดยการนานาทะเลทมสารหลายชนดละลายอยมาระเหยนาออกไปจนในทสดจะไดแคลเซยมซลเฟตตกผลกกอน สวนเกลอแกงจะตกผลกในลาดบตอมา 2) ครใหนกเรยนดวดโอ เรอง การแยกสารดวยวธการตกผลก

3) นกเรยนตอบคาถามเรอง การแยกสารดวยวธการกรอง เพอทบทวนความรความเขาใจ 4) แบงกลมนกเรยนกลมละ 5-6 คน เพอปฏบตกจกรรมการตกผลกของสารสม ดงน

การทดลองการตกผลกของสารสม 1. ทบสารสมหยละเอยดและนามาใสบกเกอรหรอแกว 2. ใสนาในแกวคนจนสารสมอมตว 3. นาไปตงไฟจนสารสมละลาย 4. เอาลงจากเตาและใสเชอกหรอไหมพรมลงไปในบกเกอรหรอแกว 5. รอใหนาเยนกจะทาใหสารสมมาเกาะทเชอกเอง

หมายเหต- การทาใสไหมพรมเราอาจจะนาลวดมาดดใหเปนรปตางๆแลวนาไหมพรมพนกได จะไดรปทเราตองการ วธนจะทาใหผลกสวยขน

- นาอาจจะใสสผสมอาหารลงไปกไดจะทาใหสดสวยขน - การเลยงผลกสารสมเรมจากการเตรยมสารละลายอมตวของสารสมกอน โดยการนาสารสม

มาละลายนาทอณหภมหองไปเรอยๆ จนกระทงสารสมไมสามารถละลายไดอกแลว ตอไปจงนาสารละลายทไดไปตงไฟใหความรอนแลวเตมสารสมลงไปอกพอประมาณ คนจนกระทงสารสมละลายหมด เนองจากการละลายของสารแตละชนดจะมขอบเขตจากดอยทอณหภมแตละคา เมออณหภมของระบบสงขนสารสมจงละลายไดมากขน หลงจากนนกใหนาสารละลายสารสมลงมาปลอยใหเยนตวลง เมออณหภมของระบบลดลงแลว สารสมสวนหนงทเกนจากคาการละลายไดทอณหภมหองจะเรมตกผลกออกมา ชวงนอาจหาเชอกหยอนลงไปในภาชนะบรรจสารละลายเพอใหผลกสารสมมาเกาะ ในชวงของการตกผลกนถาอยากไดผลกทมขนาดใหญกตองควบคมใหสารละลาย เยนตวอยางชาๆ อาจหาผาหนาๆ มาพนรอบภาชนะทบรรจไว เพราะถาสารละลายเยนตวลงอยางรวดเรวกจะไดผลกขนาดเลกละเอยดจานวนมาก เมอไดผลกมาแลวใหคดเลอกผลกทสมบรณทสด โดยผลกสารสมทสมบรณจะเปนรปพระมด 2 อน เอาฐานชนกน ใหนาผลกทเราเลอกไวแลว ใสลงไปในสารละลายเขมขนทเราเตรยมดวยวธการเดมอกครง ใหระวงวากอนหยอนผลกสารสมทเราเลอกมาลงไปตองใหสารละลายอมตวม อณหภมลดลงกอน มฉะนน ผลกทเราหยอนลงไปกจะละลายไปดวย ทาซาหลายๆครงจะไดผลกทสมบรณและมขนาดใหญขนดวย กจกรรมรวบยอด

๑. นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองการแยกสารดวยวธการตกผลก โดยใช แนวคาถามตอไปน

- ความหมายของการตกผลก คออะไร(เปนการแยกตวละลายออกจากสารละลาย อมตวทอณหภมสง เมออณหภมลดลงความสามารถในการละลายจะลดลง โดยตวละลายทมอยมากเกนพอจะแยกตวออกจากสารละลายเปนของแขงทมรปทรงเรขาคณตเรยกวา ผลก (crystal)) - หลกการในการตกผลกคอ (สารทใชแยกนนตองใชความรอนจนทาใหสารอมตวจงสามารถตกผลกได ถาสารไมอมตวกจะไมเกดการตกผลก)

-การนาวธการแยกสารโดยการตกผลก สามารถนาไปใชประโยชนในชวตประจาวนไดอยางไร (การแยกสารโดยวธนจะพบในการทานาเกลอ โดยการนานาทะเลทมสารหลายชนดละลายอยมาระเหยนาออกไปจนในทสดจะไดแคลเซยมซลเฟตตกผลกกอน สวนเกลอแกงจะตกผลกในลาดบตอมา) สอการเรยนร

๓. Power point เรอง การตกผลก ๔. ชดอปกรณการตกผลกของสารสม

แหลงการเรยนร ๑๕. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชนม.2เลม1สานกพมพวฒนาพานช จากด ๑๖. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา(ฝายมธยม) ๑๗. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของการตกผลก - หลกการแยกสารดวยการตกผลก - ประโยชนของการตกผลก

- ใบงาน -ชนงาน

-ใบงานเรองการ ตกผลก -ชนงานการตกผลกของสารสม

-คว ามถ ก ต อ ง ขอ ง ใบ ง าน ตองผาน 7o% -ความสวยงามของผลกสารสม

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม .2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

- ใบงาน -ชนงาน

-ใ บ ง าน เ ร อ ง ก าร ตกผลก -ชนงานการตกผลกของสารสม

-คว ามถ ก ต อ ง ขอ ง ใบ ง าน ตองผาน 7o% -ความสวยงามของผลกสารสม

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

- ใบงาน -ชนงาน

-ใบงานเรองการ ตกผลก -ชนงานการตกผลกของสารสม

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน -ความสวยงามของผลกสารสม

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 8

หนวยการเรยนรท 5 การแยกสวน เรอง การกลน วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 1 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร นาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตก ผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ

มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของการสารวจตรวจสอบ

มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควาเพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมล ประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1.นกเรยนสามารถอธบายความหมายของการกลนได

2.นกเรยนสามารถอธบายหลกการแยกสารดวยการกลนได 3. นกเรยนสามารถนาความรเรองการกลนไปใชประโยชนได

สาระสาคญ ๒๒. ความหมายของการกลน ๒๓. หลกการแยกสารดวยการกลน ๒๔. ประโยชนของการกลน

สาระการเรยนร ความร

การกลน (distillation) เปนการแยกสารทมสถานะเปนของเหลวออกจากสารละลาย โดยอาศยจดเดอดทตางกน โดยทสารบรสทธแตละชนด เปลยนสถานะไดทอณหภมจาเพาะ สารทมจดเดอดตาจะเดอดเปนไอออกมากอน เมอทาใหไอของสารมอณหภมตาลงจะควบแนนกลบมาเปนของเหลวอกครง

การกลนแบบธรรมดาหรอการกลนอยางงาย (simple distillation)เปนวธการทใชกลนแยก สารทระเหยงายซงปนอยกบสารทระเหยยาก การกลนธรรมดานจะใชแยกสารออกเปนสารบรสทธเพยงครงเดยวไดสารทมจดเดอดตางกนตงแต 8o องศาเซลเซยส ขนไป

หลกการแยกสารดวยการกลนแบบธรรมดา สารละลายจนสประกอบดวยตวทาละลาย คอนาซงมจดเดอด 100 องศาเซลเซยส และตว

ละลายคอจนสซงมจดเดอด 650 องศาเซลเซยส ละลายอยดวยกน เมอใหความรอนแกสารละลาย นาซงมจดเดอดตากวาจะกลายเปนไอ ไอนาไปกระทบกบความเยนจะควบแนนเปนของเหลว โดยทจนสซงมจดเดอดสงยงคงละลายอยในสารละลาย นาทกลนไดจงเปนนาบรสทธ

ในกรณทสารละลายประกอบดวยของเหลวละลายในของเหลว แมวาจะมจดเดอดตางกนกไมสามารถแยกสารจนไดสารบรสทธ เชน การละลายแอลกอฮอลในนา สารละลายโทลอนในเบนซน สารผสมเหลานตองใชวธการกลนลาดบสวน การกลนแยกลาดบสวน (fractional distillation)การกลนลาดบสวนเปนวธการแยกของเหลวทสามารถระเหยไดตงแต 2 ชนดขนไป ม หลกการเชนเดยวกนกบการกลนแบบธรรมดา คอเพอตองการแยกองคประกอบในสารละลายใหออกจากกน แตกจะมสวนทแตกตางจากการกลนแบบธรรมดา คอ การกลนแบบกลนลาดบสวนเหมาะสาหรบใชกลนของเหลวทเปนองคประกอบของสารละลาย ทจดเดอดตางกนนอย ๆ ในขนตอนของกระบวนการกลนลาดบสวน จะเปนการ นาไอของแตละสวนไปควบแนน แลวนาไปกลนซาและควบแนนไอเรอย ๆ ซงเทยบไดกบเปนการกลนแบบธรรมดาหลาย ๆ ครงนนเอง ความแตกตางของการกลนลาดบสวนกบการกลนแบบธรรมดา จะอยทคอลมน โดยคอลมนของการกลนลาดบสวนจะมลกษณะเปนชนซบซอน เปนชนๆ ในขณะทคอลมนแบบธรรมดาจะเปนคอลมนธรรมดา ไมมความซบซอนของคอลมน

หลกการแยกสารดวยการกลนแยกลาดบสวน ไอของของเหลวทมจดเดอดตาจะเคลอนทขนสสวนบนของคอลมนเขาสเครองควบแนนและกลน

ตวเปนของเหลวไดกอน สวนไอของสารทมจดเดอดสงกวา เมอกระทบกบลกแกวจะมอณหภมลดตาลงและควบแนนเปนของเหลวตกกลบสขวดกลน เมอไดรบความรอนสงขนจะกลายเปนไอขนไปตามคอลมน

ไดใหมและไปควบแนนตกลงมาอก คลายกบการกลนซาหลายๆ ครง จนกระทงของเหลวทมจดเดอดตากวากลายเปนไอหมดและอณหภมของลกแกวสงขน ไอของของเหลวทมจดเดอดสงจงเคลอนทผานลกแกวขนไปในคอลมนและผานเขาเครองควบแนนเพอกลนตวเปนของเหลวตอไป

ประโยชนของการกลน

ตวอยางการแยกสารดวยวธการกลนแยกลาดบสวนทนาไปใชในทางอตสาหกรรม ไดแก การกลน นามนดบ แตเนองจากปรมาณนามนดบทนามากลนมจานวนมากและประกอบดวยสารหลายชนดจงใชหอกลนและเตากลนซงใหความรอนประมาณ 500 องศาเซลเซยส ทาใหสารกลายเปนไอขนไปบนหอกลน แลวควบแนนเปนของเหลวชนดตางๆ ตามลาดบ จดเดอดของสารทมจดเดอดตาจะอยสวนบนสดของหอกลน สารทมจดเดอดสงจะอยดานลางสดของหอกลน

ผลตภณฑทไดจากการกลนนามนดบแตละสวนไมใชสารบรสทธ เปนสารละลายทประกอบดวยสารหลายชนดทมจดเดอดใกลเคยงกน และสามารถนาไปใชประโยชนไดตรงกบความตองการ

ขอสงเกต 1. เมอสารระเหยออกมาแลวเรากจะมตวควบแนนหรอ condenser ทาหนาทใหสารนน

ควบแนนกลบเปนของเหลวอกครง ซงจะใชนาเยนหลอโดยนาจะเขาทางดานลางและไหลออกทางดานบนดงรป เพราะถาใหนาเขาขางบน นากจะไหลออกหมดโดยยงไมทนทาใหสารควบแนนไดเลย

2. ถาเราไมมเครองมอในการลาดบสวนแตตองการแยกสารทมจดเดอดใกลเคยงกน เราสามารถทาไดโดยใชการกลนธรรมดาหลายๆครงแทน

3. การกลนลาดบสวนของนามนดบจะตางจากการกลนลาดบสวนธรรมดา คอ กลนลาดบสวนธรรมดา สารจะออกมาทละชนดโดยสารทมจดเดอดตากวาจะออกมากอน แตการกลนนามนดบ สารทกชนดจะควบแนนออกมาพรอมกนแตอยคนละชนของหอกลน โดยชนบนจดเดอดจะตา ชนลางจดเดอดจะสง ดงรป

4. การกลนลาดบสวนบางครงไมไดแยกสารใหบรสทธ แตแยกสารทมจดเดอดใกลกนไวดวยกน

เพอการนาไปใชประโยชน เชน การกลนลาดบสวนของนามนดบ 5. การเลอกวธกลนวาจะกลนธรรมดาหรอกลนลาดบสวนปกตจะดทจดเดอดเปนหลก ดงนนเรา

จงประยกตใชไดโดย ใหเราคดภาพวาถาเรานาของเหลวนนไปเผาแลวมสารเหลออยใหใชวธกลนแบบธรรมดา เพราะของแขงกบของเหลวยอมมจดเดอดตางกนมาก แตถาคดวาเผาแลวไมเหลอสารใดอยเลยระเหยไปหมดกใหใชการกลนลาดบสวนแทน

ตวอยาง : นา + แอลกอฮอล ใชกลนลาดบสวน นา + เกลอ ใช กลนธรรมดา นาหอม ใช กลนลาดบสวน นามนปโตรเลยม ใช กลนลาดบสวน นาโคลน ใช กลนธรรมดา นาทะเลใชกลนธรรมดา

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน

1) ครทบทวนความรเกยวกบหลกการในการแยกสารดวยวธการตกผลก ทนกเรยนไดเรยนรมาแลว โดยครตงประเดนคาถามดงน

– หลกการของการตกผลกคออะไร – ยกตวอยางการนาวธการแยกสารดวยการตกผลกมาใชประโยชน – ถานกเรยนตองเลอกใชวธการแยกสารเพอแยกสารเนอผสมชนดหนงใหเปนสาร

บรสทธ นกเรยนจะตองคานงถงสงใดบาง

2)นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรอง การแยกสารดวยวธการกลน กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ใหนกเรยนศกษาการแยกสารดวยวธการกลนในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวาการแยกสารดวยการกลน คอ การแยกสารทมสถานะเปนของเหลวออกจากสารละลาย โดยอาศยจดเดอดทตางกน โดยทสารบรสทธแตละชนด เปลยนสถานะไดทอณหภมจาเพาะ สารทมจดเดอดตาจะเดอดเปนไอออกมากอน เมอทาใหไอของสารมอณหภมตาลงจะควบแนนกลบมาเปนของเหลวอกครงสามารถทาได 2 วธ คอการกลนแบบธรรมดาและการกลนแยกลาดบสวน เปนการแยกสารองคประกอบทไมละลายนาออกจากสารละลาย หรอใชแยกสารองคประกอบทตวทาละลายและตวละลายตองมจดเดอดตางกนออกจากกน 2) ครใหนกเรยนดวดโอ เรอง การแยกสารดวยวธการกลน

3) นกเรยนตอบคาถามเรอง การแยกสารดวยวธการกลน เพอทบทวนความรความเขาใจ กจกรรมรวบยอด 1)นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรปเรองการแยกสารดวยวธการกลน โดยใชแนวคาถามตอไปน - ความหมายของการกลนคออะไร (เปนการแยกสารทมสถานะเปนของเหลวออกจากสารละลาย โดยอาศยจดเดอดทตางกน) - หลกการของการกลนแบบธรรมดา คอ (การกลนเปนวธการแยกของเหลวออกจากสารละลายซงมตวละลายทมจดเดอดสงกวาตวทาละลายมาก) - การกลนแยกลาดบสวน คอ (วธแยกของเหลวออกจากสารละลายทมของเหลวหลายชนดและมจดเดอดใกลเคยงกนออกจากกน) - การนาวธการแยกสารโดยการกลน สามารถนาไปใชประโยชนไดอยางไร(สามารถนาไปใชในทางอตสาหกรรม ไดแก (การกลนนามนดบ) สอการเรยนร

๕. Power point เรอง การกลน ๖. รปภาพการกลนประกอบ Power point ๗. วดโอการกลน

แหลงการเรยนร ๓. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตรชน ม.2 เลม 1สานกพมพวฒนาพานช จากด 2. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของการกลน - หลกการแยกสารดวยการกลน - ประโยชนของการกลน

- ใบงาน

-แบบฝกหดเรองการกลน

-ความถกตองของใบงานตองผาน7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

- ใบงาน

-แ บ บ ฝ ก ห ดเรองการกลน

-ความถกตองของใบงานตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

- ใบงาน

-แบบฝกหดเรองการกลน

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 9

หนวยการเรยนรท 5 การแยกสวน เรอง การสกด วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 2 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร

มาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร นาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตก

ผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของ

การสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมล ประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายความหมายของการสกดได

2. นกเรยนสามารถอธบายหลกการแยกสารดวยการสกดได 3. นกเรยนสามารถนาความรเรองการสกดไปใชประโยชนได

สาระสาคญ

๒๕. ความหมายของการสกด ๒๖. หลกการแยกสารดวยการสกด ๒๗. ประโยชนของการสกด

สาระการเรยนร ความร

การสกด (extraction) หมายถง กระบวนการแยก (separation) โดยใชของเหลวอกชนดหนงเปนตวทาละลาย สารทตองการแยกละลายออกมาในตวทาละลาย การสกดแบงออกเปน 2 ชนดหลกๆ คอ การสกดดวยไอนา และการสกดดวยตวทาละลาย ดงน การสกดโดยการกลนดวยไอนา (steam distillation) เปนวธการสกดสารออกจากของผสมโดยใชไอนาเปนตวทาละลาย วธนใชสาหรบแยกสารทละเหยงาย ไมละลายนา และไมทาปฏกรยากบนา ออกจากสารทระเหยยาก การสกดโดยการกลนดวยไอนานอกจากใชสกดสารระเหยงายออกจากสารระเหยยากแลวยงสามารถใชแยกสารทมจดเดอดสงและสลายตวทจดเดอดของมนไดอก เพราะการกลนโดยวธนความดนไอเปนความดนไอของไอนาบวกความดนไอของของเหลวทตองการแยก จงทาใหความดนไอเทากบความดนของบรรยากาศกอนทอณหภมจะถงจดเดอดของของเหลวทตองการแยก ของผสมจงกลนออกมาทอณหภมตากวาจดเดอดของของเหลวทตองการแยก นยมใชสกดนามนหอมระเหยออกจากสวนตางๆ ของพช เชน จากกาบใบตะไครหอม ดอกกหลาบ ผวมะกรด ใบยคาลปตส เปนตน

หลกการในการสกดคอ ไอนาชวยทาใหนามนหอมระเหยกลายเปนไอปนอกมากบไอนา และควบแนนทอณหภมตากวาจดเดอดของนามนหอมระเหย ของเหลวทกลนไดเปนของเหลวทแยกเปน 2 ชน โดยมนาอยชนลางและนามนหอมระเหยอยชนบน

การสกดดวยตวทาละลาย (solvent extraction)เปนวธการแยกสารทใชมากในชวตประจาวนการแยกสารโดยวธสกดดวยตวทาละลายเปนการแยกสารทตองการออกจากสวนตางๆ ของพชหรอจาก ของผสมตองเลอกตวทาละลายทเหมาะสมในการสกดสารทตองการ

หลกในการเลอกตวทาละลายทเหมาะสมมดงน 1. ตองละลายสารทตองการสกดไดด 2. ไมทาปฏกรยากบสารทตองการสกด 3. ถาตองการแยกส ตวทาละลายตองไมมส ถาตองการแยกกลน ตวทาละลายตองไมมกลน 4. ไมมพษ มจดเดอดตา และแยกตวออกจากสารทตองการสกดไดงาย

ประโยชนของการสกด การสกดเปนวธทใชกนอยางกวางขวางในอตสาหกรรม เชน การสกดนามนพชเพอใชประกอบ

อาหาร โดยนาวตถดบมาจากเมลดของพชชนดตางๆ ไดแก เมลดทานตะวน ถวเหลอง ปาลม ถวลสง

ขาวโพด เมลดบว งา และราขาว ในการสกดนามนพชนยมใชเฮกเซน จากนนนาไปกรองเอากากเมลดพชออกแลวนาสารละลายไปกลนแยกลาดบสวนเพอแยกเฮกเซนจะไดนามนพช ซงตองนาไปฟอกส ดดกลน และกาจดสารอนๆ ออกกอน จงจะไดนามนพชสาหรบใชปรงอาหาร ในชวตประจาวนเรายงใชนาสกดสและกลนจากใบเตยหอมใชเอทานอลสกดตวยาจากสมนไพรเพอใชทายาดอง เชน สกดตวยาจากโสม

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการคด

2. ความสามารถในการแกปญหา กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน

1. ครทบทวนความรเกยวกบหลกการในการแยกสารดวยวธการกลน ทนกเรยนไดเรยนรมาแลว โดยครตงประเดนคาถามดงน

– การแยกสารดวยวธการกลนเหมาะสาหรบแยกสารทมสมบตใด - การกลนถกนามาใชประโยชน ในชวตประจาวนอยางไร

2) ครนานามนหอมระเหยทสกดไดจากดอกไมชนดตาง ๆ เชน นามนหอมระเหยกลนกหลาบและ กลนดอกมะลมาใหนกเรยนด แลวใหนกเรยนรวมกนตอบคาถามตอไปน

– นามนหอมระเหยแตละชนดมกลนเหมอนดอกไมประเภทใด – นกเรยนคดวาการแยกกลนของดอกไมแตละชนดออกมาทาไดโดยใชวธการใด – การแยกสารโดยใชวธการกรองและการกลนสามารถแยกกลนของดอกไมออก

มาไดหรอไมเพราะอะไร 3) นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยงไปสการเรยนรเรอง การแยกสารดวยวธการสกด กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ใหนกเรยนศกษาการแยกสารดวยวธการกลนในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครและนกเรยนรวมกนอภปรายวา โดยครชวยอธบายใหนกเรยนเขาใจวา การแยกสารดวยการกลน คอ การแยกสารทมสถานะเปนของเหลว ออกจากสารละลาย โดยอาศยจดเดอดทตางกน โดยทสารบรสทธแตละชนด เปลยนสถานะไดทอณหภมจาเพาะ สารทมจดเดอดตาจะเดอดเปนไอออกมากอน เมอทาใหไอของสารมอณหภมตาลงจะควบแนนกลบมาเปนของเหลวอกครง สามารถทาได 2 วธ คอการกลนแบบธรรมดาและการกลนแยกลาดบสวน เปนการแยกสารองคประกอบทไมละลายนาออกจากสารละลาย หรอใชแยกสารองคประกอบทตวทาละลายและตวละลายตองมจดเดอดตางกนออกจากกน 2) ครใหนกเรยนดวดโอ เรอง การแยกสารดวยวธการกลน

3) นกเรยนตอบคาถามเรอง การแยกสารดวยวธการกลน เพอทบทวนความรความเขาใจ

กจกรรมรวบยอด 1. นกเรยนและครรวมกนสรป เรอง การแยกสารดวยวธการสกดโดยการกลนดวยไอนาและการสกดดวยตวทาละลาย ซงสรปตามหวขอดงตอไปน

- การสกดหมายถง (กระบวนการแยก โดยใชของเหลวอกชนดหนงเปนตวทาละลาย สาร

ทตองการแยกละลายออกมาในตวทาละลาย การสกดแบงออกเปน 2 ชนดหลกๆ คอ การสกดดวยไอนา และการสกดดวยตวทาละลาย ) - การสกดโดยการกลนดวยไอนา มลกษณะแบบใด (นยมใชสกดนามนหอมระเหยออกจากสวนตางๆ ของพช สารทตองการแยกตองไมละลายนา ระเหยไดงาย ถามจดเดอดตาจะแยกไดดกวาสารทมจดเดอดสง) - หลกการในการสกดโดยการกลนดวยไอนา คอ (ไอนาชวยทาใหนามนหอมระเหยกลายเปนไอปนอกมากบไอนา และควบแนนทอณหภมตากวาจดเดอดของนามนหอมระเหย ของเหลวทกลนไดเปนของเหลวทแยกเปน 2 ชน โดยมนาอยชนลางและนามนหอมระเหยอยชนบน) - การแยกสารโดยวธสกดดวยตวทาละลาย (การแยกสารทตองการออกจากสวนตางๆ ของพชหรอจากของผสมตองเลอกตวทาละลายทเหมาะสมในการสกดสารทตองการ) - หลกในการเลอกตวทาละลายในการแยกสารโดยวธสกดดวยตวทาละลาย (1.ตองละลายสารทตองการสกดไดด 2. ไมทาปฏกรยากบสารทตองการสกด 3. ถาตองการแยกส ตวทาละลายตองไมมส ถาตองการแยกกลน ตวทาละลายตองไมมกลน 4. ไมมพษ มจดเดอดตา และแยกตวออกจากสารทตองการสกดไดงาย)

- นกเรยนสามารถนาสารสกดไดไปใชประโยชนในเรองใดไดบาง (สามารถนาสารทสกด ไดจากขมนไปใช ประโยชน เชน ทาเครองสาอาง หรอผสมในอาหาร เชน ขาวหมก ไก ปลา ทอด ขมน สวนกลนหอมระเหย อาจนาไปผสมในนามนหมองสมนไพร)

สอการเรยนร ๘. Power point เรอง การกลน ๙. ใบกจกรรมการสกดดวยตวทาละลายตางๆ

แหลงการเรยนร

๑๘. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชน ม.2 เลม 1 สานกพมพวฒนาพานช จากด ๑๙. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) ๒๐. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน

เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน สาระสาคญ - ความหมายของการสกด - หลกการแยกสารดวยการสกด - ประโยชนของการสกด

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ -การตอบคาถาม

-ความถกตองของใบงาน 7o% -การตอบคาถามตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ -การตอบคาถาม

-ความถกตองของกจกรรมการทดลอง 7o% -การตอบคาถามตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ

-ใบงานการสกดดวยตวทาละลายตางๆ -การตอบคาถาม

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)

แผนการจดการเรยนรท 10

หนวยการเรยนรท 5 การแยกสวน เรอง โครมาโทกราฟและการแยกสารวธอยางงาย วชา ว 22101 ชอรายวชา วทยาศาสตร 3 กลมสาระการเรยนร วทยาศาสตร ชน มธยมศกษาปท 2 ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2562 เวลา 3 ชวโมง

มาตรฐานการเรยนร โครมาโทกราฟและการแยกสารดวยวธอยางงาย(1)

มาตรฐาน ว 3. 1 เขาใจสมบตของสาร ความสมพนธระหวางสมบตของสารกบโครงสรางและแรงยดเหนยวระหวางอนภาค มกระบวนการสบเสาะ หาความรและจตวทยาศาสตรสอสารสงทเรยนร นาความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตก

ผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/5 วเคราะหและประเมนความสอดคลองของประจกษพยานกบ

ขอสรปทงทสนบสนนหรอขดแยงกบสมมตฐาน และความผดปกตของขอมลจากการสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/6 สรางแบบจาลอง หรอรปแบบทอธบายผล หรอแสดงผลของ

การสารวจตรวจสอบ มาตรฐาน/ตวชวด ว 8.1ม.2/8 บนทกและอธบายผลการสงเกต การสารวจ ตรวจสอบ คนควา

เพมเตมจากแหลงความรตาง ๆ ใหไดขอมลทเชอถอได และยอมรบการเปลยนแปลงความรทคนพบเมอมขอมล ประจกษพยานใหมเพมขนหรอโตแยงจากเดม

จดประสงคการเรยนร 1. นกเรยนสามารถอธบายความหมายของการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟได

2. นกเรยนสามารถอธบายหลกการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟได 3. นกเรยนสามารถนาความรเรองการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟไปใชประโยชนได

สาระสาคญ

๒๘. ความหมายของการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ ๒๙. หลกการแยกสารดวยการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ ๓๐. ประโยชนของการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ

สาระการเรยนร ความร การแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ (chromagraphy) เปนวธแยกองคประกอบของสารเนอเดยวทมองคประกอบของสารตงแต 2 ชนดขนไปละลายในของเหลวเดยวกน โดยอาศยสมบต 2 ประการคอ สารตางชนดกนมความ สามารถในการละลายในตวทาละลาย ไดตางกนและสารตางชนดกนมความสามารถในการถกดดซบดวยตวดดซบไดตางกน นยมใชแยกสารทมปรมาณนอย เพอใหไดสารบรสทธ

หลกการแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ มดงน 1. ใชแยกสารผสมทมสปนอยดวยกนออกจากกน และถาเปนสารทไมมสสามารถแยกไดเชนกนแตตองอาศยเทคนคอนเพมเตม 2. สารทผสมกนจะตองมความสามารถในการละลายในตวทาละลายชนดเดยวกนไดตางกน และ ความสามารถในการถกดดซบโดยตวดดซบชนดเดยวกนไดตางกนดวยถาสมบตตางกนมากจะแยกไดชดเจนมากขน 3. สารทละลายไดดสวนใหญจะถกดดซบไดนอยจงเคลอนทไปไดไกล สารทละลายไดนอยสวนใหญจะถกดดซบไดด จงเคลอนทไปไดระยะทางนอยกวา

ประโยชนของการแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ การแยกสารโดยวธโครมาโทรกราฟสามารถใชแยกสารทมปรมาณนอย และทาใหทราบวาสารใดปนอยในปรมาณมากหรอนอย โดยการสงเกตจากขนาดของแถบส ซงการแยกสารโดยวธนเรยกวา โครมาโทกราฟแบบกระดาษ ซงเปนวธทงายทสด นกเรยนจะไดศกษาการแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟแบบคอลมนและแบบทนเลเยอรในระดบชนทสงขนไป การแยกสารดวยวธการอยางงาย 1. การระเหย สารละลายทประกอบดวยของแขงละลายยาก และตวทาละลายทละลายงาย สามารถแยกของผสมนออกจากกนไดดวยความรอน เมอสารละลายไดรบความรอนตวทาละลายจะระเหยออกไปเหลอของแขงทไมระเหยอยทกนภาชนะ 2. การใชกรวยแยก วธนใชแยกของเหลวทไมรวมเปนเนอเดยวกน ของเหลวทมความหนาแนนนอยกวาจะอยชนบน สวนของเหลวทมความหนาแนนนอยกวาจะอยชนลาง เมอตองการแยกของเหลวกเปดกอกใหของเหลวชนลางไหลลงมาทกนภาชนะทรองรบ

3. การระเหด วธนเหมาะสาหรบใชแยกของแขง ซงเปลยนสถานะเปนแกสไดดวยความรอน โดยไมผานขนตอนการเปนของเหลว จงใชแยกของผสมซงสารหนงเปนสารทระเหดไดออกจากสารทระเหดไมได 4. วธหยบออก ถาของแขงทผสมกนอยมลกษณะเปนกอนโตกใชวธหยบออกทละชนได 5. ใชแมเหลกดดออก ใชแยกสารแมเหลกออกจากสารทไมใชสารแมเหลก

คณลกษณะอนพงประสงค 1. ใฝเรยนร 2. มงมนในการทางาน

สมรรถนะสาคญ 1. ความสามารถในการสอสาร

2. ความสามารถในการคด กจกรรมการเรยนร กจกรรมนาเขาสการเรยน

1. ครทบทวนความรเกยวกบหลกการในการแยกสารดวยวธการสกด ทนกเรยนไดเรยนรมาแลว โดยครตงประเดนคาถามดงน

– การแยกสารดวยวธการสกดมหลกการอยางไร – สารทสกดไดมลกษณะใดถาสารทสกดไดเปนสารละลายทมองเหนเพยงสเดยว

นกเรยน คดวาสารนนเปนสารบรสทธหรอไม เพราะอะไร

– นกเรยนจะใชวธการใดในการแยกสารละลายทมองเหนเปนสเดยวใหเปนสารบรสทธ 2. ครสาธตการแพรของของเหลวบนวสดตางๆ ใหนกเรยนด โดยนาของเหลว เชน นาหมกหรอส

ผสมอาหาร หยดลงบนกระดาษ เศษผา และใบไม ทเตรยมไวใหนกเรยนด แลวตงประเดนคาถามใหนกเรยนตอบคาถามโดยครใชคาถามกระตน ดงน

- เมอหยดของเหลวลงบนวสดตางๆ ของเหลวจะเคลอนทบนวสดแตละชนดไดระยะทางแตกตางกนหรอไมอยางไร

- นกเรยนคดวาวสดชนดใดจะทาใหของเหลวเคลอนทไดระยะทางไกลทสด - ระยะทางทของเหลวเคลอนทผานวสดชนดตางๆ ขนอยกบสงใด 3. นกเรยนรวมกนตอบคาถามและแสดงความคดเหนเกยวกบคาตอบของคาถาม เพอเชอมโยง

ไปสการเรยนรเรอง การแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟและการแยกสารดวยวธการอยางงาย

กจกรรมพฒนาผเรยน 1) ใหนกเรยนศกษาการแยกสารดวยวธการโครมาโทกราฟในหนงสอเรยน ประกอบ Power point โดยครชวยอธบายใหนกเรยนเขาใจวา การแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ นยมใชแยกสารทมปรมาณนอย ใชแยกสารผสมทมสปนอยดวยกนออกจากกน และถาเปนสารทไมมสสามารถแยกไดเชนกนแตตองอาศยเทคนคอนเพมเตม

2) นกเรยนศกษาภาพกระดาษโครมาโทกราฟทแยกสารแลว และศกษาเรองการละลายของสและการดดซบของส และรวมกนอภปรายเรอง การเคลอนทของสบนแถบกระดาษโครมาโทกราฟ โดยครอธบายใหนกเรยนเขาใจวา เมอใชกระดาษโครมาโทกราฟในการแยกสารแถบสทปรากฏกอนสอนนนจะเปนสทดดซบไดดแตละลายไดนอย สวนสทปรากฏออกมาทหลงและอยไกลจากสเรมตนคอทอยดานบนจะละลายไดด แตดดซบไดนอย ซงสามารถหาคาการเคลอนทของแถบสไดจากคา Rf 3) นกเรยนศกษาวธการอน ซงเปนวธการอยางงายทใชในการแยกสาร จากในหนงสอเรยน ประกอบ Power point ซงมอยดวยกน 5 วธ ไดแก การระเหย การระหด การหยบออก จากใชแมเหลกดดออก การใชกรวยแยก 2) ครใหนกเรยนดวดโอ เรอง การแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ

3) นกเรยนตอบคาถามเรอง การแยกสารดวยวธการกรอง เพอทบทวนความรความเขาใจ 4) แบงกลมนกเรยนกลมละ 5-6 คน เพอปฏบตกจกรรมการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟดงน

กจกรรมการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ - ตดกระดาษกรองหรอกระดาษโครมาโทกราฟ ใหไดขนาด 2 เซนตเมตร x 5.5

เซนตเมตรจานวน 3 แผน จากนนใชวสดทมปลาย ขนาดเลกเชน เขมหรอ หลอดแคปลลาร จมสทสกดไดจากพชในกจกรรม 15 มาแตะทกระดาษแตละแผนตรงกงกลาง และหางจากปลายกระดาษดานหนง ประมาณ 1 เซนตเมตร รอจนแหงแลวจมสทจะทดสอบมาแตะซาทาซาจนไดจดสทเขมขน

– นากระดาษกรองไปตดเขากบกระดาษแขงดวยเทปกาวใสโดยใหบรเวณทจดของเหลว อยดานลาง

– เตมนาและสารละลายโซเดยมคลอไรดลงในบกเกอรหรอภาชนะ ขนาด 50 ลกบาศก เซนตเมตรโดยใหแตละใบมระดบความสงของของเหลวประมาณ 0.3 เซนตเมตร จากนนวางกระดาษ แขงลงบนปากบกเกอรจดระยะของกระดาษกรองใหปลายของกระดาษกรองอยในของเหลวแต ไมใหแตะกบกนบกเกอร

– ตงชดการทดลองทงไวจนกระทงของเหลวแพรขนมาเกอบถงปลายดานบนจงยก กระดาษกรองออกมาผงใหแหงสงเกตการเปลยนแปลงและบนทกผล กจกรรมรวบยอด

๑) นกเรยนและครรวมกนอภปรายและหาขอสรป เรอง โครมาโทกราฟและการแยกสารวธอยาง งายโดยใชแนวคาถามตอไปน - การแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ คออะไร (เปนวธแยกองคประกอบของสารเนอเดยวทมองคประกอบของสารตงแต 2 ชนดขนไปละลายในของเหลวเดยวกน นยมใชแยกสารทมปรมาณนอย เพอใหไดสารบรสทธ) - หลกการในการแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ คอ (1. ใชแยกสารผสมทมสปนอยดวยกนออกจากกน และถาเปนสารทไมมสสามารถแยกไดเชนกนแตตองอาศยเทคนคอนเพมเตม 2. สารทผสมกนจะตองมความสามารถในการละลายในตวทาละลายชนดเดยวกนไดตางกน และความสามารถในการถกดดซบโดยตวดดซบชนดเดยวกนไดตางกนดวยถาสมบตตางกนมากจะแยกไดชดเจนมากขน 3. สารทละลายไดดสวนใหญจะถกดดซบไดนอยจงเคลอนทไปไดไกล สารทละลายไดนอยสวนใหญจะถกดดซบไดด จงเคลอนทไปไดระยะทางนอยกวา)

- ประโยชนของการแยกสารโดยวธโครมาโทรกราฟคออะไร (การแยกสารโดยวธโครมา

โทรกราฟสามารถใชแยกสารทมปรมาณนอย และทาใหทราบวาสารใดปนอยในปรมาณมากหรอนอย) - การระเหยคออะไร พรอมยกตวอยาง (การทาใหของแขง กลายเปนไอโดยตองทาใหของแขงนนเปนของเหลวกอนโดยผานความรอน เชน การแยกนาเกลอโดยการตม) - การใชกรวยแยกคออะไร พรอมยกตวอยาง (การแยกของเหลวออกจากของเหลว ซงของเหลวนนไมไดผสมเปนเนอเดยวกน เชน การแยกนาออกจากนามน) - การระเหดคออะไร พรอมยกตวอยาง (การทาใหของแขง กลายเปนแกสแกสโดยผานความรอน แตไมผานกระบวนการทาใหเปนของเหลว เชน การระเหดของนาแขงแหง) - นกเรยนลองยกตวอยางสารทใชวธการหยบออก (เชน การแยกขาวสารออกจากขาวเปลอกทมจานวนไมมาก) - นกเรยนลองยกตวอยางของผสมทใชวธการใชแมเหลกดดออก (ผงตะไบปนอยกบกามะถน) สอการเรยนร

1. Power point เรอง การแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟและการแยกสารดวยวธอยางงาย 2. วดโอ เรอง การแยกสวนดวยวธตางๆ 3. ชดอปกรณการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ 4. ใบงานการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ

แหลงการเรยนร 1. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชน ม.2 เลม 1 สานกพมพวฒนาพานช จากด 2. หองวทยาศาสตรโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา (ฝายมธยม) 3. อนเตอรเนต

การวดและการประเมน เปาหมาย หลกฐาน เครองมอวด เกณฑการประเมน

สาระสาคญ - ความหมายของการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ - หลกการแยกสารดวยการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ - ประโยชนของการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ

-ใบงานการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

-ใบงานเรองวธการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -กจกรรมการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

-ความถกตองของใบงาน ตองผาน 7o% -ความถกตองของใบงาน การทดลอง 7o% -การตอบคาถามตองผาน 7o%

ตวชวด มาตรฐาน/ตวชวด ว 3.1 ม.2/3 ทดลองและอธบายหลกการแยกสารดวยวธการกรอง การตกผลก การกลน และโครมาโทกราฟ และนาความรไปใชประโยชน

-ใบงานการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

-ใบงานเรองวธการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -กจกรรมการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

-ความถกตองของใบงาน ตองผาน 7o% -ความถกตองของใบงาน การทดลอง 7o% -การตอบคาถามตองผาน 7o%

คณลกษณะอนพงประสงค -ใฝเรยนร -มงมนในการทางาน

-ใบงานการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

-ใบงานเรองวธการแยกสารดวยวธ โครมาโทกราฟ -กจกรรมการแยกสารดวยวธโครมาโทกราฟ -การตอบคาถาม

สงตรงเวลาไดคะแนนเตม สงชาหกคะแนน

บนทกหลงการสอน ผลการสอน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ปญหาและอปสรรค .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ขอเสนอแนะ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ลงชอ …………………………………………. ผสอน (นางสาวปทมาภรณ แกวคงคา)