ARAZ TOPLULATIRILMASNI GEREKL KILAN NEDENLER VE ARAZ TOLULATIRILMASININ ARATIRILMASI.

ARAZ TOPLULATIRILMASINI GEREKL KILAN NEDENLER VE ARAZ TOPLULATIRILMASININ ARATIRILMASI.RAMAZAN GNGR091205022ARAZ TOPLULATIRMASI Dnyann deiik blgelerinde uygulanmaya balanm olan araziden yararlanma (land use) ilkeleri yepyeni bir dncenin ncs olmutur. zellikle son yllarda dnya nfusunun art hznn akl almaz boyutlara ulamas yannda insanlarn doal kaynaklar kullanmasndaki arl ile meydana gelen sorunlar, telafisi mmkn olmayacak sonular hatta yer yer felaketleri beraberinde getirmektedir. Son yllarda gelien Uygulamal Corafya dnya zerinde yer alan mekan birimlerinin en iyi ve en verimli ekilde nasl kullanlabilecei konularn aratrmak, yntemler bulmak iin bilimsel yararlanma metotlarn oluturmaktadr. Ekilebilir tarm alanlarnn ne kadar geniletilebilecei, tarm rnlerinin eitliliinin ve veriminin nasl artrlabilecei sorularna cevap vermek kolay deildir. Esasen problemin iki ayr yz vardr. Bunlar; Ekilebilir alanlarn oaltlmas ve Bu alan zerindeki verimin artrlmas. Problemin birinci yz karsnda elde olan verilerden anlalaca zere ekilmekte olan topraklarn, tarma elverili topraklar ierisindeki oran %100dr. Fakat, tarma elverili olmayan alanlar zerinde de tarm yaplmaktadr. kincisi ise verimin arttrlmas ve birim alandan maksimum verim alnmasn salamaktr. Arazi toplulatrma planlamasnn yapld alanlarda arazi daha verimli hale gelmektedir . Dier btn retim sektrlerinde olduu gibi, tarm sektrnde de baarl bir iletmecilik iin ncelikle yapsal dzenlemenin, baka bir deyile planlamann yaplmas gerekmektedir. Cumhuriyetten sonra lkemizde bu ynde yaplan gelimeler gz ard edilmemelidir. Trk iftisi modern tarmn gerektirdii girdileri kullanarak retimi arttrmak yolunda nemli admlar att bilinmektedir. Ancak tarmsal iletmeler aras organizasyon olarak tanmladmz ve mlkiyet dalm, parsellerin fiziki ekilleri, tarla ii yollar, sulama kanallar gibi fiziksel yaplar, arazi ii organizasyonlar kstlamaktadr . Trkiye tarm sektrnn dnya ile rekabet edebilir bir konuma gelebilmesi, krsal alanda yaplan yatrmlardan beklenen faydann salanmas ve tarmsal yeniliklerin tarlalarn ierisine kadar gtrlebilmesi iin, her eyden nce tarmsal yap bozukluunun dzeltilmesi gerekmektedir. te yandan tarmsal kalknma iin Avrupa Birlii lkelerinde ve lkemizde nemli tarm politikas, tarmsal yapnn uyum salayarak iyiletirilmesidir. Bunlar arasnda Arazi Toplulatrmas nemli bir yer tutmaktadr. ARAZ TOPLULATIRILMASI NEDR?

Arazi toplulatrmas kk parsellerin birletirilmesidir.

Geni anlamda, yaplan bu alma ile ifti ailesinin yaam dzeyini ykseltecek, tm teknik, ekonomik ve sosyal tedbirleri almaktr. Bu sayede Toprak Muhafaza ve Zirai sulama ve arazi slah tedbirleri daha kolay ve ucuza mal olabilecektir.

Ayrca;Arazi toplulatrmas, iki ekilde tanmlanmaktadr. Dar anlamda arazi toplulatrmas paralanm mlklerin hibir altyap almasna yer verilmeden birletirilmesi ilemidir. Geni anlamda toplulatrma ise paralanm mlklerin birletirilmesinin yannda, sulama, drenaj, ulam, toprak-su koruma nlemleri ve krsal yerleimin ihtiyalar olan tm altyap hizmetlerini de kapsamaktadr . Tanmndan da anlalaca gibi, arazi toplulatrmas, kapsam olduka geni fakat birok faktrn gz nnde bulundurulmas gereken bir almadr. Bu tr uygulamalarda farkl bilim dallarndan uzmanlarn birlikte almas gereklidir. Bunun yannda arazi toplulatrma ilemleri teknik yn egemen olan bir uygulamadr .

TRKYEDE ARAZ TOPLULATIRMASINI GEREKL KILAN NEDENLER VE MEVCUT DURUMMevcut Durum ; Ekonomi uzmanlar, bir lkede genel olarak ekonomik sektrlerde alan nfus oranlarna bakarak lke ekonomisinin gelimilik dzeyini belirlemektedir. Gelimi lkelerde tarm sektrnde alan nfus, dier sektrlerde alan nfusun orannn ok gerisinde (%10u), gelimeye devam eden lkelerde ise tarm sektrnde alan nfus oran (%80i) fazladr (Tablo 1 ve 2). Bilindii zere sanayileme ve ehirleme hareketleri sonucun da lkelerin kalknmasna ve gelimesine paralel olarak, tarm kesiminde alan nfus giderek azalmakta ve gelimi lkelerde olduu gibi %10un altna debilecektir. Tabloda grld gibi gelimi lkelerde ve bat toplumlarnn tamamna yaknnda tarm kesiminde alan nfus oran, ekonomide alanlar ierisinde %3-5i arasndadr (Tablo 2).

TABLO. 1

TABLO 2 Tablo 2de grld gibi lkemizde, tarm sektrnde alan nfus oran %42dir. Trkiye geliimini srdren ve gnmzde Gei Dnemi yaayan bir lkedir. lkemizde tarmla uraan nfus yllara gre art gstermesine ramen, bu saynn genel nfusa oran, srekli azalmaktadr (Tablo 3).

TABLO 3 Trk tarm sektrnde gze arpan en nemli problemlerden biri iletmelerin paral ve dank bir mlkiyet yapsna sahip olmasdr. Parsel says 1 olanlarnn oran %9.46 ile en dk orana sahip, 2-9 parsel arasnda deien paral mlkiyetlerin oran %70.84, 10dan fazla paral mlkiyetler ise 19.70lik oranlara sahiptir (Tablo 4). Yukardaki oranlardan da anlalaca gibi Tarm sektrnde faaliyet gsteren iftiler, Yaklak 4.000.000 parsele blnmtr (Tablo 4). ok paral tarlalarn, iletme maliyetleri fazla olmasndan dolay istenilen verim alnamamaktadr. nk konumlar, byklkleri, nitelikleri ve ekilleri birbirinden farkl arazilerde salkl bir tarm yaplamamaktadr. Bylece istenilen verim elde edilememektedir (Ksek, 1995). Yaplan aratrmalarda Trkiye genelinde bir iftinin yaklak 6 adet farkl byklkte ve nitelikte parsele sahip olduu belirlenmitir. iftiler sahip olduklar bu tarlalarn ancak 4 tanesini ileyebildii belirtilmektedir. He iftinin ortalama 2 parselini ilemedii dnlrse, lkemizin gerek ekonomik gerekse istihdam bakmndan nemli bir kayba urad grlecektir . Tablo 4. lkemizde iletmelerin parall

Arazi Toplulatrmasn Gerekli Klan Nedenler Tarmn temel sorunlar ierisinde tarmsal bnye bozukluu bata gelmektedir (Fotoraf 3). Tarmsal yap bozukluu olarak da tanmlanan bu aksaklklarn, verim zerinde olumsuz etki yapt belirtilmektedir. Dolaysyla verimi arttrc nlemlerin alnmasn da gletirmektedir. Bu nedenle tarmda yapsal dzenleme baka bir deyimle tarmsal bnye slah nem kazanmaktadr (Fotoraf 4). lkemizde tarm iletmelerinin yetersiz topraa sahip olmalar yannda var olan topraklarn dank, kk paralar halinde (Fotoraf 3 ve 4), etkin bir ulam ve sulama andan yoksun oluu da sorunu bsbtn arttrmaktadr (ekil 2). Dier yandan tarmsal nfusun belirli bir hzla artmasna karn, artan nfusun baka sektrlere ayn hzla aktarlamamas gzlenmektedir.

Ayn zamanda miras yasalarmzdan kaynaklanan aksaklklar nedeni ile tarm iletmeleri blnerek saylar artmakta ve ekonomik iletme byklnden uzaklamaktadr . Tarmsal gelirin yksek olduu verimli ve sulu tarm arazilerinde paralanmann etkileri daha youn grlmektedir. Bu durum makinelemeyi olumsuz ynde etkilerken, retim iin daha fazla enerji kullanmna ve zaman kaybna neden olmakta ve retim maliyetlerini arttrmaktadr.

EKL 2ARAZ TOPLULATIRMASININ YARARLARI Arazi Toplulatrma almalar tarmsal faaliyetler asndan olduu kadar krsal alann sosyo-ekonomik sorunlarna zm getirmesi bakmndan da byk nem tamaktadr. Bu nedenle arazi toplulatrmas, sadece tarmsal faaliyetlere ynelik bir uygulama olarak grlmemelidir. Ayn zamanda krsal yerlemelerde yaayan nfusun alma artlarn da iyiletirecek ve kyden kente g olaylarn yavalatacak ok ynl bir krsal alan planlamasdr. Bu almayla tarmsal verim artmakta ve rn eitlilii salanmaktadr. Yol, sulama ve tahliye kanallar gibi her trl fiziki tesislerden herkesin eit oranda faydalanmas salanr. Mevcut yaplm kadastroyu yeniler. Mlkiyet sorunu varsa ortadan kaldrabilir. Btn parseller yollardan ve sulama kanallarndan dorudan yararlandklarndan iftiler arasndaki yol ve su problemleri nlenmi olmaktadr. Mevcut durumda sulanan alanlarda ok ciddi huzursuzluklara sebep olan bu durumun nlenmesi krsal alanlarda sosyal huzur asndan nemlidir. Mevcut tarihi ve kltrel alanlarn korunmasn salayabilir. Gen nfusun kyde kalmasn salayacak i alanlar oluturabilir. Genellikle mera arazileri, ahs arazileri ve hazine arazileri zerinde yaanan igallerin nlenmesini salad vurgulanmaktadr. Krsal alanda tarmsal alanlarn iletme btnl arttrlmaktadr. zellikle miras nedeniyle tarmsal arazilerde toprak blnmesini, parsellerde klmeyi ve ilenemez hale gelmeyi ortadan kaldrmaktadr (Fotoraf 4). Arazi Toplulatrmasnn faydalar balklar halinde u ekilde sralanabilir: Nfus art, miras, alm-satm, kiraclk, ortaklk gibi nedenlerle ortaya kan arazi parall ve danklln ortadan kaldrarak iletmelerin uygun bykle getirmektedir. ok paral oluun ortaya kard tarla snr, yol ve su arklarndan doan arazi kayplarn azaltmaktadr.Kk parsellerde, ekim esnasnda tarla snrna fazla yaklalmama nedeniyle doacak rn kayplarn azaltmaktadr. Toplulatrmadan sonra, parseller daha byk ve ekilleri daha dzgn olduundan, makineli tarm daha kolay yaplmakta ve giderlerde nemli oranda azalmalar olmaktadr. Kk parseller bir araya getirilecei iin, iletme merkezi ile parseller arasndaki uzaklk ksalmakta ve buna bal olarak ulam giderleri azaldndan; zaman, iilik ve yakttan tasarruf salanmaktadr. Parsel says azald, ekilleri dzeldii ve byklkleri artt iin; tohum, gbre, ila gibi tarmsal girdiler, daha uygun bir dzeyde kullanlmaktadr. Sulama projelerinin uygulanmasnda; eski, dank ve ekilsiz parsellerin snrlarna bal kalma zorunluluu olmayacandan, yatrm giderlerinden tasarruf salanmaktadr.

Her parselin yola ve kanala snr olacandan sulama ve ulam randman artmaktadr.Parsellerde mtereklikten doan huzursuzluklar giderilmektedir.Ky snrlar sabit noktalara dayandrlarak, kyler arasndaki snr ihtilaflar ortadan kalkmaktadr.Varsa, dank ve mterek haldeki hazine arazisi birletirilerek datma hazr hale getirilmektedir.Krsal alana ynelik olarak: evre koruma, erozyonu nleme, aalandrma, ky yenilemesi, her trl yollarn planlamas, ky imar planlarnn yaplmas, arazi kullanm planlarnn hazrlanmas gibi tm hizmetler; toplulatrma projeleri ile birlikte planlanp uygulanabilmektedir.Proje alanlarndaki sulama projeleri gibi kamu yatrmlar iin gerekli araziler, proje alanna giren parsellerden uygun ekilde kesinti yaplmak suretiyle kamulatrma yaplmakszn karlanabilmektedir.

A) Toplulatrma yaplarak uygulanan sulama projelerinde Sulama oranlar ve sulama randmanlar artrlmaktadr:Sulama ebekelerinde, parseller ok kk ve ekilleri dzensiz olduundan dolay sulama kanallarna dorudan doruya balanmamaktadr.Tarlalar tesviyesiz olduundan tarlann her tarafna su aktlamamaktadr. Sulanan parsellerde ukur ksmlarnda su birikmekte, yksek ksmlarna su kmamaktadr.Kanallarn bandaki st parsel sahipleri, alt parsellere su gei hakk vermemektedir.Arazi toplulatrlmas, sulama oran ve randmann ykseltir.

Yaplan gzlemlerde, tarla ii datm ebekesi, tarla yollar, tarla drenleri, arazi tesviyesi ve arazi toplulatrmasn kapsayan tarla ii almalarnn yetersiz olmas, Toplulatrma yaplmam sulama ebekelerinde, sulama oranlarnn dklnn ana nedeni olduunu gstermitir. Bunun aresi arazi toplulatrlmasdr. nk toplulatrmal planlamada parseller dorudan doruya kanaldan ve yoldan faydalanacak ekilde yerletirilmektedir. Arazi toplulatrmas yaplm alanlara yaplan hizmetlerde, su uygulamasnn denetimi yaplabilmekte, israf en aza indirilmekte, sulama oran ve randman artrlmaktadr. Suyun tarlalara, doru zaman ve miktarda verilmesi iftinin veriminin byk lde artmasna yol amaktadr; ayrca iftilerin rn seiminde daha esnek davranabilmelerini ve yksek verimli rn eitlerinin yetitirilebilmesini salamaktadr.

B) Sulama projelerinin maliyetinde tasarruf salanmaktadr: Sulama projelerinde, kamulatrmaya ve arazilerin paralanmasna mani olmak iin, kanallarn ve yollarn planlanmas ve uygulamas, parsel snrlarna bal kalmakta ve snrlardan geirilmektedir. Parseller kk, ekilleri dzensiz olduundan kanal boylar gereinden fazla uzamakta, bu da tesis maliyetini ykseltmektedir; hlbuki sulama projeleri toplulatrlmal uyguland takdirde, parsel snrlarna bal kalmadan en ekonomik ekilde, sulama, yol ve tahliye planlamas yapldndan, yatrm maliyetlerinde tasarruf salanmaktadr.

Toplulatrma ilemleri srasnda topran derinlerine kadar inilerek krlma ilemleri yaplmakta ve toprak gevetilerek verim art salanmaktadr (Fotoraf 7). Arazi toplulatrma almalarnda planlanan, nemli olgulardan biriside, tarm arazileri ierisinde altyaps tamamlanm yollarn yaplarak, ulamn ekonomik ve kolay hale getirilmesi ilemleridir. Yerleme alanlar ile tarmsal arazi arasnda kat edilmesi gereken yol mesafesi azalmakta ve bylece iftilerin gidi geli iin harcad zaman ve yakttan tasarruf edilmektedir (Fotoraf 8 ve 9).

Bylelikle son derece pahal olan baraj ve sulama yatrmlarndan beklenen fayda arttrlmaktadr. Ancak bu art yreden yreye deieceinden, Ekonomik olarak lmek son derece zor olduu belirtilmektedir. Plansz kanal ve yol inaat gibi devlet yatrmlarnda nemli saylabilecek azalmalar olmaktadr. Toplulatrma ilemleri sonrasnda sulu tarm arazileri artmakta, parsel says toplulatrlarak azalmaktadr. Modern ve planl sulama kanallar oluturulmaktadr (Fotoraf 10 ve 11).

Ayrca, arazi toplulatrma ilemleri krsal yerlemelerde sosyal ve kltrel tesislerin olumasna nemli katkda bulunduu belirtilmektedir. Bylece krsal alanlarda arazi anlamazln ortandan kaldrarak sosyal huzura alt yap oluturduu savunulmaktadr. Gerekli durumlarda yaplacak kamulatrma sorununu zerek, devlete nemli lde bir ekonomik kazan salad vurgulanmaktadr. Toplulatrma ilemlerinden sonra kamuya ve ahslara ait parsellerin geometrik ekilleri deimektedir. Yeni oluan parsellerin regresyon ve bo zamanlarn deerlendirilmesine olanak salad belirtilmektedir. Planlanan arazi kullanm doal evrenin korunmasna da katklar salamaktadr.SONU OLARAK ; Arazi toplulatrmas, birok farkl meslek grubundan uzmanlarn beraber altklar uygulamadr. Arazi toplulatrma planlanmasnn zellikle gelimekte olan lkelerde yaanan krdan kente gleri azaltt belirtilmektedir. lkemizin de kar karya olduu en byk problemlerden biri ekonomik ve sosyal nedenli i g olaylardr. Arazi toplulatrmas uygulamalar krsal alanlarda tarmsal retim artna neden olarak krsal yerlemeleri cazibe merkezleri haline getireceinden, lkemizde yaanan kyden kente youn olan g olayna kar nemli bir zm nerisi olarak dnlmelidir. Ayrca topraklar, tarm, ormanclk, ayr ve mera gibi bitkisel retimler iin vazgeilemez bir retim kayna olmakla birlikte, yerleme, turizm ve sanayi gibi birok ekonomik sektr iin de nemli bir doal kaynak konumundadr. Gnmzde mevcut olan tarm topraklarnn alansal olarak geniletilmesi mmkn grlmemektedir. Dolaysyla almada, tarmsal retimin artrlmas, verimli arazi kullanmnn gereklilii ve planlamann nemi vurgulanmaktadr. Aratrmada arazi toplulatrma sahalarndan verilen rnekler tarmsal parsellerin birletirilerek ilenebilir hale getirilmesi toplulatrmann nemini kantlar niteliktedir. Ayrca arazi toplulatrma planlamas sonucunda tarmsal iletmeler, ulam, sulama ve teraslama gibi birok alt yap hizmetlerine kavumaktadr. Bu imkanlar tarmsal gider maliyetlerini azaltmakta ve iletmeleri daha karl hale getirmektedir. KAYNAKLAR (REFERANCES)

Tundilek, N., (1985). Trkiyede Relief ekilleri ve Arazi Kullanm, . Deniz Bil. Enst. Yay. No:13. stanbul. TMMOB 2000. Trkiyede Arazi Toplulatrmas, ss:5 evik, B. ve Tekinel, O., (1987). Arazi Toplulatrmas. .. Ders Notlar. Adana. Yldz, N., (1977). Arazi Toplulatrmas ve Yeniden Krsal Alan Dzenlemesi. YT Yaynlar ss:167.stanbul Bker, M., ve Ark., (1988). Bilgisayar Destekli Arazi Toplulatrmas. Uluda niversitesi Fen Bilimleri Enst. Yaynlanmam Yk. Lisans Tezi. Bursa. Yldz, F., (1999). mar Bilgisi. Nobel Yaynlar, ss:3. T.C.Tarm ve Ky ileri Bakanl Ky Hizmetleri Genel Mdrl Sulama Dairesi Bakanl Brifing Raporu 2004. Ksek, G., (1995). Arazi Toplulatrma Projelerinde Bilgisayardan Yararlanma Olanaklar ve akrky Uygulamas ukurova niv. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, ss:5, Adana.