Balıkesir Merkez G.M.Bolluk Anadolu Lisesi YERİN YAPISI VE ... · JEOLOJİK ZAMAN SÜRESİ (YIL) BİTİŞ ZAMANI DEVİR-N 4. ZAMAN KUATERNER 2 Milyon Halen devam ediyor Holosen

[email protected] – www.cografya.biz - www.cografyakulubu.com

YERİN YAPISI VE OLUŞUM SÜRECİMehmet Ali ERCAN

Balıkesir Merkez G.M.Bolluk Anadolu Lisesi

www.cografya.biz – www.cografyakulubu.com

http://www.cografya.biz/



http://www.cografyakulubu.com/




YERİN MERKEZİNE YOLCULUK

2


• İnsanlar Yer'in, özellikleri birbirinden farklıolan katmanlardan oluştuğunu nasıl tespitettiler.

Volkanik Malzemeleri,

Kayaçların yapısını incelediler

Maden aramaları sırasında yapılan kazılar sonunda;

Deprem dalgalarını,

Yer'in, özellikleri birbirinden farklı olan katmanlardan oluştuğu tespit edildi.

3


Yer’in Katmanları

4


Yer’in Katmanları

• Bir şeftaliyi şekildeki gibi kestiğimizde şeftalininYer’in yapısına benzerlik gösterdiğini fark ederiz.• Şeftalinin kabuğu yer kabuğuna, yenilen kısmımantoya, çekirdek kısmı da Yer’in çekirdeğinebenzetilebilir.

5


a) Yer kabuğu

•Litosfer ya da taşküreolarak da adlandırılır.

•Yerküre’nin en hafif veen ince tabakasıdır.

•Yeryüzünden itibarenortalama 70 km derinliğekadar uzanır.

•Yerkabuğu, bileşimlerive yoğunluklarıbirbirinden farklı ikitabakadan oluşur.

6


1. Granitik Kabuk (Sial)

•Bileşiminde silisyum ve alüminyumolduğundan bu ismi almıştır.

•Yoğunluğu 2,7 gr/cm3 tür.

•Katı halde bulunur. Kalınlığı okyanustabanlarında az iken, kıta tabanlarında fazladır.

7


2. Bazaltik Kabuk (Sima)

• Bileşiminde silisyum ve mağnezyumolduğundan bu ismi almıştır. Yoğunluğu 3gr/cm3 dolayındadır.

• Sial’in tersine okyanus tabanlarındakalınlaşır, kıta tabanlarında incelir.

8


b. Manto

• Yer kabuğu ileçekirdek arasındakikatmandır. Mantonunyer kabuğuna yakınkısımları dahaakışkandır. Burayaastenosfer de denir.

• Kıtalar akışkan olanbu katman üzerindegemi gibi yüzmektedir.

9


b. Manto

Burada meydana gelen yatay ve dikey doğrultudaki akıntılar iç kuvvetlerin oluşumunda önemli bir etkendir.

10


c. Çekirdek

• Yerin merkezindekikatmandır. İç ve dışçekirdek olmak üzereikiye ayrılır. Dış çekirdeksıvı, iç çekirdek ise katıhâldedir.

• Nikel(ni) ve Demir (fe)(nife) gibi elementlerdenoluşmuş olup yoğunluğuen fazla olan katmandır.

11


KITALARIN SERÜVENİ

12


• Kıtaların hareketlerini açıklamak

için birçok teori ileri sürülmüştür.

• Bunlardan "kıtaların kayma teorisi" 1915 yılında Alman bilim

adamı Alfred Wegener (1880-1930) tarafından

ortaya konmuştur.

13


Bu teoriye göre, kıtalar önceleri tek bir kıta

olan Pangea'yı meydana getirirken, 2.

ve 3. jeolojik zamanlarda

parçalanarak birbirinden uzaklaşıp

bugünkü görünümünü almıştır.

14


• Pangea'nın varlığını doğrulayan kanıtlara, fosillerderastlamaktayız.

• Aynı canlıların fosillerine birbirinden binlerce kilometreuzakta bulunan kıtalar üzerinde de rastlanmaktadır

15


• Bu durum, sözkonusu kıtaların birzamanlar bitişikolduğunudüşündürmektedir.

• Bu kıtalar bir arayageldiğinde bir bütününparçaları gibi birbirinitamamlar.

16


Dünya haritasınabakacak olursak,kıtaların biçimlerinintıpkı bir yapbozunparçaları gibi birbirineuyduğunu görürüz.

17


• Günümüzde de yer kabuğundaki hareketlilik devametmektedir.• Yer kabuğunun, mantonun etkisi ile hareket etmesineyer kabuğu hareketleri veya tektonik hareketler denir• Bu hareketlerin başlıca nedeni konveksiyonelakımlardır.

18


Konveksiyonel akımlar suyun ısınması gibidir

• Kaptaki su alttan ısınmaya başlar.• Alttan ısınan su genleşir, hafifler ve yukarı doğruhareket eder.• Daha soğuk veyoğunluğu fazla olan suyun üst kısmıaşağıya doğru hareket eder.

19


•Kap örneğinde olduğu gibi mantoda da yatay ve dikeydoğrultuda hareketler vardır.

•Çekirdek tabakası daha sıcak olduğundan mantonunçekirdeğe yakın kısımlarında ısınma meydana gelir.

20


•Bunun sonucunda ısınan malzemeler hafifler veyükselir.

•Mantonun yer kabuğu ile temas hâlinde olan kısmı isedaha soğuk ve yoğun olduğundan aşağıya doğru çöker.

21


• Yer kabuğu, bir yapboz gibi birbirine tutturulmuşlevha denilen parçalardan oluşur.

• Kıtalar bu levhalar üzerindedir ve levhalarhareket ettikçe onlar da hareket eder.

22


• Bu hareketler birbirlerine doğru ya da birbirindenuzaklaşır şekilde olabilir.

• Mantodaki konveksiyonel akımlarının neden olduğu buhareketler sırasında levhalar birbirinden uzaklaşır,birbirlerine çarpar veya birbirlerini sıyırırlar.

23


• Bu hareketlilik sonucunda levha sınırlarında uzun zaman ölçeğindeyeni okyanuslar, yeni kıtalar, sıradağlar ve volkanik dağlar oluşur.

• Depremler ve volkanik faaliyetlerin nedeni olan bu hareketliliğinlevha sınırlarında olmasına şaşırmamak gerekir.

24

JEOLOJİK ZAMANLAR


Üzerinde yaşadığımız Dünya’nın günümüz

koşullarına sahip olması için yaklaşık

4,6 milyar yıl geçmiştir.

26


Dünya’nın oluşumunu 24 saat olsaydı

• İlk canlılar00.00’dan 06.00’ya

• Yumuşak dokulu canlılar14.00’te

• Okyanuslarda daha karmaşık canlılar21.00’de

•İlk sürüngenler22.00’de

•Dinozorlar23.00’te

• Dinozorlar soyları tükenerek ortadan kalkar23.30’dan önce

• İnsan Dünya sahnesindeki yerini alırdı.24.00’e bir saniye

27

JEOLOJİK ZAMAN SÜRESİ (YIL) BİTİŞ ZAMANI DEVİRG

EÇM

İŞ -

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

----

BU

GÜ

N 4. ZAMANKUATERNER

2 MilyonHalen devam

ediyor

Holosen (Buzul Sonrası)

Pleistosen (Buzul Çağı)

3. ZAMANTERSİYER

(NEOZOİK)80 Milyon

2 milyon yıl önce

Pliyosen

Miyosen

Oligosen

Eosen

Paleosen

2. ZAMANMEZOZOİK

170 Milyon65 milyon yıl önce

Kretase

Jura

Trias

1. ZAMANPALEOZOİK

370 Milyon245 milyon yıl önce

Permiyen

Karbonifer

Devoniyen

Silüriyen

Ordovisyen

Kambriyen

İLKEL ZAMAN PREKAMBRİEN

4 Milyar 570 milyon yıl önce

28

JEOLOJİK ZAMAN DEVİR OLAYLAR

İLKEL ZAMANPREKAMBRİEN

4 Milyar Yıl

•Kıtaların çekirdek kısmınıoluşturan en eski kıvrımlaroluşmuştur. (Kanada, Grönland, İskoçya, Norveç)

•Su yosunu (alg) türünden ilkbitkiler ortaya çıkmıştır.

29


1. ZAMANPALEOZOİK

(370 Milyon)

Permiyen•Kıtalar henüz birbirindenayrılmamış durumdadır.•Yeryüzünde tek bir kıtaPangea vardır.•Büyük bir okyanus, dev kıtayıçevrelemiştir.

Karbonifer

Devoniyen

Silüriyen

Ordovisyen

Kambriyen

Kambriyen döneminden bir manzara

Ordovisyen döneminden bir manzara

30


1. ZAMANPALEOZOİK

(370 Milyon)

Permiyen(Hersiniyen)

•Hersinyen (Appalaş, Ural Dağları) veKaledoniyen sıradağları (İskoçya, Norveç)

oluşmuştur.•Şiddetli kıvrımlar meydanagelmiştir.•Dev bitki türlerinden ormanlargelişmiştir.•Taşkömürü oluşmuştur

Karbonifer

Devoniyen

Silüriyen(Kaledoniyen)

Ordovisyen

Kambriyen

Karbonifer yaşamından bir manzara

Permiyen yaşamından bir manzara

Silüriyen yaşamından bir manzara

31

ZAMAN DEVİR OLAYLAR

2. ZAMANMEZOZOİK

(170 Milyon)

Kretase•Alp kıvrımlarına hazırlıkdönemidir.•Büyük oranda tortulaşma vebirikmeler olmuştur.•Yer kabuğu kırıklarlaparçalanarak ayrı kıtalarabölünmeye başlamıştır.

Jura

Trias

Kretase başında dünyaKretase yaşamından bir manzara

Kretase deniz yaşamından bir manzara

32


2. ZAMANMEZOZOİK

(170 Milyon)

Kretase•Dinozorlar bu devirde ortayaçıkmıştır.•Bu zamanın sonlarında karave denizlerin dağılışı,bugünkü görünüme benzerbir durumu gelmiştir.

Jura

Trias

Kretase sonunda dünya Trias yaşamından bir manzara

33


3. ZAMANNEOZOİKTERSİYER

(80 Milyon Yıl)

Pliyosen

•Alp kıvrımları oluşmuştur.•Kıtaların birbirinden ayrılmasınınhızlandığı bu dönemdeAntarktika, Avustralya’danuzaklaşmıştır.•Atlas ve Hint Okyanuslarıbelirmiştir.•Şiddetli volkanik olaylar vedepremler görülmüştür.

Miyosen

Oligosen

Eosen

Paleosen

Paleojen yaşamından bir manzara

Mastodon

34


3. ZAMANNEOZOİKTERSİYER

(80 Milyon Yıl)

Pliyosen•Bugünkü bitki ve hayvantürlerinin ana hatlarıortaya çıkmıştır.•Tuz, Petrol, linyit yatakları oluşmuştur.

Miyosen

Oligosen

Eosen

Paleosen

Macrauchenia

Dev kara tembel hayvanı

Memeli çeşitlenmesi örnekleri

35


4. ZAMANKUATERNER

(2 Milyon)

Ho

lose

n

(Bu

zul S

on

rası

)

•Batı Avrupa, İskandinavya veKanada buzullarla kaplanmıştır.•İklimde büyük değişikliklerinve dört buzul döneminin (Günz,

Mindel, Riss, Würm) yaşanmıştır.•Bugünkü iklim şartları ortayaçıkmaya başlamıştır.

Ple

isto

sen

(B

uzu

l Çağ

ı)

Kılıç dişli kaplan

36


4. ZAMANKUATERNER

(2 Milyon)

Ho

lose

n

(Bu

zul S

on

rası

)

•Denizlerin seviyesi şimdikideniz seviyesine erişmiştir.•Anadolu toptan yükselmiştir.•Ege Denizi, İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.•İlk insan ortaya çıkmıştır.

Ple

isto

sen

(B

uzu

l Çağ

ı)Kuaterner yaşamından bir manzara

37


Kaynaklar

Komisyon, Coğrafya 9 MEB Ders Kitabı, İstanbul 2007

M. Köroğlu- S. Köroğlu, 9. Sınıf Coğrafya, Esen Yayınları, Ankara, 2007

Komisyon, ÖSS Coğrafya, Güvender Yayınları, Ankara, 2008

Doğu Ateş, 9. Sınıf Coğrafya, Ekip Yayınları, Ankara, 2008

Cumhur ABAY, ÖSS Coğrafya, Esen yayınları, Ankara 2006

www.e-cografya.com Yerin Yapısı Ve Oluşum Süreci

Muhtelif İnternet Kaynakları

38

Documents

Balıkesir Merkez G.M.Bolluk Anadolu Lisesi YERİN YAPISI VE ... · JEOLOJİK ZAMAN SÜRESİ (YIL) BİTİŞ ZAMANI DEVİR-N 4. ZAMAN KUATERNER 2 Milyon Halen devam ediyor Holosen