Barra Tatimore (tax burden) ne Shqiperi dhe ne Ballkan, 2014

www.al-tax.org Law. Fiscal. Accountability [email protected]

Publikimi i treguesve të ngarkesës tatimore për 12 qarqet administrative në Shqipëri 1

AL-Tax Centre

Dokumente Fiskale,

Nr. 2014/03/21

www.al-tax.org

[email protected]

Datë 02.03.2014

Tiranë, Shqipëri

Vlerësimi i barrës tatimore sipas qarqeve në

Shqipëri për 2012 dhe 2013 dhe krahasimi

me vendet e rajonit ballkanik:

Analiza dhe përshkrimi i metodologjisë

Barra tatimore në Shqipëri dhe Ballkan

Dita e Lirisë Fiskale 2014 në Shqipëri, Kosovë dhe vendet e tjera të Ballkanit



©AL-TAX Dokumente fiskale

Mars 2014

Vlerësimi i barrës tatimore sipas qarqeve në Shqipëri për 2012 dhe 2013 dhe

krahasimi me vendet e rajonit ballkanik: Analiza dhe përshkrimi i metodologjisë

Përgatitja dhe shpërndarja

Aurela Gjokutaj

PËRMBLEDHJE

Qendra AL-Tax (Albanian Taxation Association) prezanton për herë të dytë, vlerësimin e barrës tatimore, sipas

renditjes për qarkun me barrën më të ulët deri te qarku me barrën tatimore më të lartë. Kjo barre krahasohet

edhe ne aspektin ndërkombëtar me vende te rajonit ballkanik.

Qëllimi i prezantimit të këtij vlerësimi është tërheqja e vëmendjes së ligjvënësve dhe medias, si dhe kritikëve që

mund të mos pëlqejnë këtë vlerësim apo kanë pyetje në lidhje me metodologjinë.

Bazuar në të dhënat që janë marrë nga burime të ndryshme, u përdorën mënyrat e llogaritjes dhe përdorimi i

raporteve të të dhënave.

Fjale kyç: barra tatimore, Shqipëria, tatime, taksa, TVSh, qark, bashki, Ballkan, 2014, liria fiskale

Ky dokument është përgatitur nga ekspertët e AL-TAX, në serinë e përmbledhjeve tematike, me synimin që të

kthehet në një burim diskutimi për gjithë ata që interesohen, ose kanë lidhje të pandashme me tatimet në

zbatimin e praktikave të tyre.

Autorësia është e ©

AL-TAX dhe nga çdonjëri që do të përdorë këtë material, kërkohet të shënojë autorësinë si

referencë në materialet që do të përdorë.

Dokumenti gjendet te faqja në internet www.al-tax.org

Nëse keni kërkesa dhe pyetje dërgojini te [email protected]



Sqarime termash

1 Barrë Tatimore

Shuma totale e tatimeve të paguara dhe detyrimeve doganore dhe sigurimet shoqërore, sipas

bazës të të ardhurës të tatimit përkatës (tatimet mbi kapitalin, mbi punën dhe tatimet mbi

konsumin) nga një grup i caktuar tatimpaguesish, industrie, rajoni, shteti etj., të krahasueshme

me çfarë paguajnë grupet, industritë, rajonet, shtetet, etj.

2 Tatimet mbi të ardhurat

Një tatim direkt mbi të ardhurat. Megjithëse termi përgjithësisht zbatohet për një tatim mbi

individët (ku ai mund të përcaktohet si tatim mbi të ardhurat personale ose tatim mbi të

ardhurat individuale), ai gjithashtu përdoret në disa vende për një tatim mbi personat juridikë,

si p.sh. shoqëritë.

Tatimi përgjithësisht zbatohet në bazë vjetore, d.m.th. mbi të ardhura të nxjerra në, ose lidhur

me, një vit fiskal të caktuar.

Mund të dallohen dy sisteme kryesore të tatimit mbi të ardhurat: një sistem tatimor global dhe

një sistem tatimor tabelar mbi të ardhurat. Megjithatë, edhe në sistemet e tatimit global, në

pikëpamjen e përkufizimeve të ndryshme teorike të të ardhurave, shumica e vendeve i

specifikojnë postet që përbëjnë të ardhura për qëllime tatimore. Shkallët e tatimit mbi të

ardhurat mund të zbatohen me shkallë progresive ku shkalla e tatimit rritet me rritjen e të

ardhurave ose me shkallë fikse. Mund gjithashtu të vendoset një mbipagesë.

Shumica e vendeve vendosin tatim mbi të ardhurat për totalin e të ardhurave në shkallë

botërore të rezidentëve dhe për të ardhurat nga burime brenda vendit në rastin e

jorezidentëve. Disa vende, megjithatë, e kufizojnë tatimin mbi të ardhurat në të ardhurat me

burim të brendshëm si për rezidentët ashtu edhe për jorezidentët sipas parimit të territorit.

©IBFD. Fjalori fiskal (www.ibfd.org)

3 Tatimet mbi kapitalin

Ky term përdoret në një kontekst qeveritar ose ndërkomunitar qeveritar për t’iu referuar

grupimeve specifike të tatimeve që aplikohen në lidhje me kapitalin. Termi përdoret për

qëllime statistikore nga Kombet e Bashkuara për t’iu referuar “detyrimeve kapitale (d.m.th.

ato tatime të vendosura në intervale të parregullta dhe shumë të rralla mbi vlerat e aktiveve

ose pasurinë neto në pronësi të njësive institucionale) dhe tatimeve mbi transferimet e

kapitalit (d.m.th. tatimet mbi vlerat e aktiveve të transferuara ndërmjet njësive institucionale

si rezultat i trashëgimisë, dhurimeve me gjallje (inter vivos) (d.m.th. kur donatori është gjallë)

ose transferime të tjera”. Në disa vende (p.sh. MB) termi gjithashtu përfshin tatimet mbi

shtimet e kapitalit.

©IBFD. Fjalori fiskal (www.ibfd.org)

http://www.ibfd.org/

http://www.ibfd.org/



4 Tatimet mbi punën

Në këtë grup përfshihen tatimet që lidhen drejpërdrejt me të ardhurat e krijuara nga puna. Të

ardhura të tilla janë tatimi mbi të ardhurat nga punësimi dhe kontributi i sigurimeve shoqërore

dhe shëndetësore.

© DPT. Statistika Tatimore 1994-2011, Tatimet mbi punën.

5 Mesatarisht

Kjo fjalë sqaron kuptimin e përdorur në këtë dokument duke përfaqësuar mesataren

aritmetike. Vlera e mesme e numrave të dhënë në rend zbritës, që rezulton si raport i shumës

së numrave me sasinë e tyre (p.sh. (5+2+3+4+1)5 = 15/5 = 3)

Tatime indirekte

Tatimet indirekte nuk lindin nga personi që ja paguan ato administratës tatimore, por ato

zhvendosen nga një person i tatueshëm te tjetri derisa paguhen nga blerësi më i fundit, që e

konsumon të mirën matëriale (mall ose shërbim). Zhvendosja e tatimit realizohet nëpërmjet

vendosjes së çmimit mbi mallrat ose shërbimet, deri sa gjithë vlerat që i janë shtuar mallit ose

shërbimit nga një shitës te tjetri blihen nga konsumatori që e konsumon atë dhe ka blerë

mallin ose shërbimin edhe me vlerat e shtuara dhe tatimin indirekt brenda çmimit. Në këtë

dokument tatimet indirekte përfshijnë TVSH, Akcizë dhe Taksat doganore

Tatime direkte

Tatimet direkte janë ato që ne i paguajmë personalisht, ose kur punëdhënësi jonë paguan për

llogari tonë në administratën tatimore. Këto tatime janë një përqindje detyrimi mbi të

ardhurat apo aktivet tona, por që nuk mund t’i zhvendosen një tjetri. Tatimi direkt kur paguhet

mbartet nga ai që e paguan. Tatimi mbi pagën është përfaqësuesi më i kuptueshëm për këtë

grup tatimi direkt. Në këtë dokument tatimet direkte përfshijnë tatim fitimin, tatimin mbi të

ardhurat personale, taksat nacionale, taksat vendore, dhe kontributet e sigurimeve

PBB Prodhimi i Brendshëm Bruto

IHD Investimet e Huaja Direkte



Përshkrim

Ky dokument prezanton rezultatet e metodologjisë së përdorur nga ekspertët e AL-Tax për vitin 2013

dhe 2014. Një vlerësim i kësaj natyre është për here të dytë, që publikohet në ambientin ekonomik-

fiskal në Shqipëri. Objekti i prezantimit është niveli i barrës tatimore nga njëri qark në tjetrin, duke

treguar për aftësinë që duhet të mbartin në rritjen e të ardhurave, me qëllim financimin e shpenzimeve,

që vijnë më së shumti nga rezidentët.

Një analizë e tillë është vlerë e shtuar për transparencë në debatin mbi barrën tatimore të qarkut, duke

u mundësuar politikë bërësve, bizneseve, studiuesve, analistëve, medias, si dhe qytetarëve për të parë

se si shpërndahet barra tatimore në zonat pranë tyre. Paraqitja e renditjes sipas barrës fiskale jep

mundësinë për të analizuar vendimet mbi biznesin dhe politikat, si dhe alokimin e shpenzimeve publike

në kuadër të transparencës së financave publike. Në këtë analizë, ku vendoset për bazë krahasimi i

zonave administrative shërben për të parë se kush grup apo zonë gjeografike është ngarkuar më shumë,

dhe nga ana tjetër një analizë më e detajuar orienton politikën për të parë se cila industri apo zonë

duhet të ketë një barrë të ndryshme nga ajo që rezulton.

Objekti i krahasimit të të dhënave janë të ardhurat e paguara për llogari të buxhetit të shtetit nga

rezidentët dhe jo rezidentët. Fjalori i përdorur në këtë dokument i referohet termave të ligjit të

procedurave tatimore. Tatimet dhe detyrimet doganore, që përfshihen në këtë analizë janë tatimet që

administrohen nga administrata tatimore qendrore (përfshirë edhe kontributet e sigurimeve sociale),

taksat dhe tarifat që administrohen nga administratat tatimore vendore, si dhe detyrimet doganore

sipas qarkut ku janë arkëtuar. Rezultatet e këtij studimi analizë janë të bazuara mbi të ardhurat e

realizuara nga rezidentët sipas rezidencës ku ata janë, pa përjashtuar edhe të ardhurat tatimore nga

tatimpaguesit e mëdhenj të vendit (të përfshira sipas adresës së rezidencës), të cilët plotësojnë afër 50%

të gjithë totalit të të ardhurave tatimore për të dy nivelet e administrimit tatimor.



Të dhënat statistikore për qarqet janë objekt edhe i analizave, sipas krahasimit të të dhënave të

programeve buxhetore, niveli i realizimit dhe burime të ndryshme.

Prezantimi i të dhënave mbi prodhimin e brendshëm, pagimin e tatimeve dhe taksave janë bazuar mbi

informacionin që gjendet në raportet e Fondit Monetar (Country Report), te i cili gjenden tabela, analiza

dhe projeksione për të dhënat makro për vitet e fundit përfshirë edhe vitin më të fundit 2013. Për

Shqipërinë, të dhënat për prodhimin e brendshëm rajonal janë marrë nga Instituti i Statistikave, ndërsa

të dhënat makro për tatimet dhe taksat e paguara janë nxjerrë nga prezantimi i statistikave dhe

buletineve të Ministrisë së Ekonomisë dhe Ministrisë së Financave.

Struktura e këtij dokumenti përbëhet nga dy pjesë. Pjesa e parë është prezantim i të dhënave

statistikore në nivel ndërkombëtar. Pjesa e dytë është një analizim dhe komentim i renditjes dhe

klasifikimeve rajonale.



I

Barra tatimore në Ballkan

Analiza përqendrohet te fakti se kush nga shtetet paguan më shumë dhe më pak tatime dhe

detyrime të tjera fiskale përgjatë vendeve të Ballkanit, por edhe si e mbartin barrën tatimore

rezidentët e këtyre shteteve, të shprehur në vlerë (milion)dhe në përqindje.

Nëpërmjet të dhënave në tabelë, të ndarë në dy vite për vendet e rajonit të Ballkanit (2013 dhe

2014) me prodhimin e brendshëm më të madh mund të diskutohet se si barra tatimore ka

rënduar tatimpaguesit nga njeri shtet në tjetrin, si dhe mundësitë për të bërë krahasime midis

vendeve dhe grupeve.

Tabela 1

PRODHIMI I BRENDSHEM BRUTO DHE BARRA TATIMORE NE BALLKAN milion

Njesia

monetare 2012 2013 2012 2013

1 Shqipëria LEK 1,317 1,347 22.8 21.5

2 Kosova EURO 4,920 5,142 22.6 22.6

3 Maqedonia DINAR 462,602 483,402 24.6 24.1

4 Kroacia EURO 43,904 43,772 33.1 33

5 Greqia EURO 193,790 188,220 36.2 35.4

6 Bullgaria LEVE 77,641 78,713 26.5 27.2

7 Rumania LEI 587,595 627,290 28.2 28.2

8 Bosnjë-Hercegovina MARKA 25,654 26,797 38.9 38.1

9 Mali i Zi EURO 3,276 3,411 33.7 34.3

10 Serbia DINAR 3,386 3,750 36.2 35.6

Burimi: FMN, BB, Instat, IOTA

Nr. ShtetiBarra fiskale (%)PBB



Ballkani llogarit një prodhim të brendshëm për vitin 2012 në shumën te 475 miliard Euro dhe

për vitin 2013 prodhimi i brendshëm është te 483 miliard Euro. Pesha e 10 vendeve ballkanike

për secilin nga vitet është te 1%-1.1% e PBB-së botërore. Pesha e vendeve anëtare të Bashkimit

Evropian (BE) është sa 25.3% e PBB-së botërore.

Peshën më të madhe në Ballkan

në vitin 2012 e mban Greqia

(40.8%), ndërsa peshën më të

ulët e mban Mali i Zi (0.7%). Në

vitin 2013 peshën më të madhe

të prodhimit të brendshëm

ballkanik e mban përsëri Greqia

(39%) dhe më të ulëtin e mban

Mali i Zi (0.7%). Shqipëria mban

një peshë sa 2% e PBB-së së

Ballkanit, për të dy vitet radhazi.

Kosova mban një peshë prej 1%

të PBB-së së Ballkanit në vitin 2012 dhe 1.1% në vitin 2013.

Barra tatimore1 në rajonin e Ballkanit në vitin 2012 është mesatarisht sa 30.3 përqind e

Prodhimit të Brendshëm Bruto. Në vitin 2013 barra tatimore është 30 përqind, me ulje të

barrës tatimore me 0.28 pikë përqind. Në vlerë absolute, barra tatimore e Ballkanit në vitin

2012 është 143.8 miliard Euro, kurse në vitin 2013 është 144.9 miliard Euro. Vendet me barrën

më të lartë tatimore në Ballkan (Greqi, Bosnjë, Mali i Zi, Serbi) përbëjnë 50.4% të prodhimit të

brendshëm të Ballkanit.

1 Renditja e shteteve sipas barrës tatimore nuk merr në konsideratë faktin e rimbursimeve të tatimeve,

pasi rregullat dhe mënyrat e kthimit të tatimeve janë të ndryshme sipas shteteve, por edhe sipas nivelit të taksimit (qendror apo vendor) dhe tipit të tatimit.

Tabela 2

PESHA E VENDEVE TE PBB e BALLKANIT

2012 2013

1 Shqipëria 2.0% 2.0%

2 Kosova 1.0% 1.1%

3 Maqedonia 1.6% 1.6%

4 Kroacia 9.2% 9.1%

5 Greqia 40.8% 39.0%

6 Bullgaria 8.4% 8.3%

7 Rumania 27.4% 28.8%

8 Bosnjë-Hercegovina 2.8% 2.8%

9 Mali i Zi 0.7% 0.7%

10 Serbia 6.1% 6.7%


Nr. ShtetiPESHA (%)



Nëse shikojmë shpërndarjen gjeografike në Ballkan, barra tatimore më e ulët gjendet në shtetet

e Ballkanit Jugperëndimor dhe Qendror (Shqipëri, Kosovë, Maqedoni) dhe Ballkanit Lindor

(Bullgari, Rumani). Ndërsa barra tatimore më e lartë gjendet në shtetet e Ballkanit Perëndimor

(Bosnjë-Hercegovinë, Mali i Zi, Kroaci) dhe veriut e jugut të Ballkanit (Serbi, Greqi).

Por, kur analizojmë efektin e barrës tatimore

sipas këndvështrimit të statistikave të

investimeve neto në përqindje të prodhimit të

brendshëm për vitet 2009-2013, vërehet se

vendet me IHD më të lartë nuk kanë të njëjtën

tendencë me barrën tatimore. Shqipëria ka

një hyrje të IHD neto (10% të PBB) ndër më të

lartat edhe pse ka barrë tatimore ndër më të

ulëtat (21.5% të PBB). Ndërkaq, Mali i Zi ka

IHD neto (14.1% të PBB) më të lartën në

Ballkan, por me një barrë tatimore ndër më të

lartat (34.3% të PBB).

( http://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.WD.GD.ZS )

Nëse, analizën e shtrijmë edhe për vendet e tjera, në të njëjtën shpërndarje gjeografike si më

lart, mund të shihet se:

- shtetet e Ballkanit Jugperëndimor dhe qendror (Shqipëri, Kosovë, Maqedoni) kanë barrë

tatimore të ulët (21.5%, 22.6%, 24.1%) dhe IHD neto jo reflektuese sipas nivelit të barrës

tatimore (10%, 4.5%, 2.9%);

- shtetet e Ballkanit Lindor (Bullgari, Rumani) kanë barrë tatimore jo të lartë në Ballkan

(27.2%, 28.2%) dhe IHD neto jo reflektuese sipas nivelit të barrës tatimore (4.1%, 1.1%);

- shtetet e Ballkanit Perëndimor (Bosnjë-Hercegovinë, Mali i Zi, Kroaci) dhe veriut e jugut

të Ballkanit (Serbi, Greqi) kanë barrë tatimore të lartë (38.1%, 34.3%, 33%) dhe (35.6%,

35.4%).

Tabela 3

INVESTIMET E HUAJA DIREKTE, NETO (%)

IHD

2009-2013

1 Shqipëria 10

2 Kosova 4.5

3 Maqedonia 2.9

4 Kroacia 2.4

5 Greqia 0.7

6 Bullgaria 4.1

7 Rumania 1.1

8 Bosnjë-Hercegovina 2

9 Mali i Zi 14.1

10 Serbia 0.9

Burimi: Banka Botërore

Nr. Shteti

http://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.WD.GD.ZS



Një tjetër element analize për të parë barrën tatimore për tatimet dhe taksat është ballafaqimi i

normave tatimore (tabela 4). Për TVSH-në, normën tatimore më të lartë e kanë Kroacia,

Rumania dhe Greqia, ndërsa normën më të ulët e kanë Kosova, Bosnja, Mali i Zi. Për tatimin

mbi fitimin, normën tatimore më të lartë e kanë Greqia, Kroacia, ndërsa normën më të ulët e

kanë Mali i Zi, Kosova, Maqedonia, Shqipëria, Bosnja. Për tatimin mbi të ardhurat personale

(përfshirë tatimet në burim) normën tatimore më të lartë e kanë Rumania, Greqia, Kroacia,

ndërsa normën tatimore më të ulët e kanë Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Bullgaria, Bosnja. Për

sigurimet shoqërore, normën më të lartë e kanë Greqia, Rumania, Serbia, ndërsa normën më të

ulët e kanë Kosova, Maqedonia, Shqipëria.

Në një analizë të barrës tatimore duke llogaritur të gjitha normat tatimore së bashku, shihet se

barrën më të lartë tatimore e mbajnë Rumania, Greqia, Kroacia. Barrën më të ulët sipas

normave tatimore së bashku e mbajnë Kosova, Maqedonia, Shqipëria, Mali i Zi, Bullgaria. Në

llogaritjen e barrës tatimore sipas normës tatimore nuk përfshin skemat e përjashtimeve

tatimore, si dhe politika të përkohshme të taksimit (brenda vitit fiskal).

Tabela 4

TVSH Tatim fitimi TAPSigurimet

shoqërore

1 Kosova 16% 10% 4%, 5%, 8%, 9%, 10% 10%

2 Maqedonia 5%, 18% 27%

3 Shqipëria 10%; 20% 27.9%

4 Bullgaria 7%, 20% 10% 5%, 10% 30.3%

5 Mali i Zi 7%, 17% 9% 19% 33.8%

6 Kroacia 5%, 10%, 25% 20% 12%, 15%, 40% 35.2%

7 Greqia 6.5%, 13%; 23% 26% 10%, 20%, 22%, 32%, 42% 44.5%

8 Bosnjë-Hercegovina 17% 10% 5%, 10% 31%

9 Serbia 8%, 20% 15% 12%, 20%, 25% 35.8%

10 Rumania 5%, 9%, 24% 16% 16%, 50% 44.2%

17.6% 12% 15.6% 27.6%

Burimi i Informacionit: IOTA, pwc, atk-ks.org, kpmg.com

Ballkani

Shkallët tatimore, 2012-2013

Nr. Shteti

10%

10%

2012-2013



II

Barra Tatimore në Shqipëri

Për t’ju përgjigjur pyetjes se kush zonë gjeografike në bazë qarku paguan më shumë tatime në

buxhet (e shprehur si përqindje e tatimeve dhe taksave e tarifave të paguara ndaj PBB-së),

paraprakisht do të sqarojmë ndikimet e faktorëve që e bëjnë vlerësimin të mundshëm.

Kur marrim në konsideratë faktorët ndikuesë, matja e barrës tatimore nuk është matje e

madhësisë së qeverisë apo administratës publike (përbërja e saj), por nga ana tjetër nuk është

as matja e gjithë detyrimeve që mbart një tatimpagues në funksion të të ardhurave që ai

realizon brenda një viti (pagesa për institucione jofiskale).

Tabela 5

Raporti i të ardhurave tatimore ndaj Prodhimit të Brendshëm

1 Pesha e Totalit të të ardhurave tatimore ndaj PBB 22.8% 21.5%

2Pesha e të ardhurave nga tatimet dhe doganat ndaj

PBB18.4% 17.7%

2.aPesha e të ardhurave nga tatimet qendrore ndaj PBB

(pa kontributet shoqërore)8.4% 7.3%

2.b Pesha e të ardhurave nga doganat ndaj PBB 9.1% 8.9%

3 Pesha e të ardhurave nga pushteti lokal ndaj PBB 0.9% 0.8%

4Pesha e të ardhurave nga kontributet shoqërore ndaj

PBB4.4% 4.5%

Burimi i Informacionit: INSTAT, Ministria e Financave

Nr. Emërtimi 20132012



Pesha e të ardhurave tatimore gjithsej në buxhet

Raporti i tatimeve, detyrimeve doganore, taksave nacionale, taksave lokale dhe tarifave lokale,

si dhe sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore për vitin 2012 dhe 2013, respektivisht është te

22.8% dhe 21.5% e PBB-së. Detyrimet tatimore qendrore dhe doganore përbëjnë një barrë

fiskale në vend respektivisht te 18.4% dhe 17.7% e PBB-së. Barra tatimore nga administrimi

tatimor vendor (administratat fiskale lokale) në dy vitet 2012 dhe 2013 është te 0.9% dhe 0.8%

e PBB-së. Ndërsa sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore përbëjnë një barrë fiskale sa 4.4%

dhe 4.5% e PBB-së.

Pesha e barrës tatimore të pushtetit qendror ndaj totalit të barrës tatimore është 76.7%.

Raporti i barrës tatimore të pushtetit vendor ndaj totalit të barrës tatimore është 4.3%. Ndërsa,

raporti i sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore ndaj të totalit të barrës tatimore është 19%.

Nga monitorimi i shpërndarjes së barrës tatimore sipas strukturës së saj (tatime indirekte dhe

tatime direkte), vërehet se tatimet indirekte zënë respektivisht 53% dhe 51% në barrën

tatimore për vitet 2012 dhe 2013. Ndërsa, tatimet direkte (përfshirë edhe sigurimet shoqërore

dhe shëndetësore) zënë respektivisht 47% dhe 49% të barrës tatimore për vitet 2012 dhe 2013.

Nëpërmjet këtyre raporteve, shikohet se barra kryesore në Shqipëri është zhvendosur nga

taksat mbi konsumin te taksat mbi punën dhe kapitalin. Në këtë mënyrë, barra tatimore ka një

shpërndarje që është duke tatuar një bazë më të gjerë individësh, si dhe duke ndikuar më pak

në rëndimin e barrës për bizneset për të rritur çmimet e mallrave dhe shërbimeve që individët

konsumojnë përditë. Ndërsa, tendenca e rritjes së barrës së tatimit mbi vlerën e punës dhe

kapitalit është një rrjedhë që përkon me tendencën e ekonomisë duke u shpërndarë mbi

kursimet e individëve dhe kapitalet e shoqërive tregtare. Nga llogaritja e shpërndarjes së barrës

tatimore sipas muajve të periudhave të viteve 2012 dhe 2013 ka një proporcion të barabartë

shpërndarje. Çdo muaj barra tatimore është në nivelin mesatar të 8% të totalit të barrës

tatimore. Më e ulët barra tatimore është në muajin Shkurt ndërsa më e lartë është në muajin

Dhjetor.



Indeksi i Lirisë Fiskale

Llogaritja

Dita e Lirise Fiskale llogaritet në bazë të krahasimit të të ardhurave tatimore për vitin fiskal me produktin

e brendshëm bruto. Të ardhurat tatimore përfshijnë të gjithë llojet e taksave dhe tatimeve, detyrimet

doganore, si dhe sigurimet shoqërore dhe shëndetësore.

Totali i të ardhurave tatimore llogaritet si një përqindje ndaj PBB-së. Raporti që rezulton shumëzohet me

numrin e diteve të vitit (365). Numri që rezulton loogaritet si ditë të muajve duke filluar nga 1 Janari.

Numri i ditëve të ndarë, sipas ditëve të çdo muaji vijues ndalon deri në ditën që plotësohet sipas muajit që i

përkon. Ajo ditë që llogaritja ndalon konsiderohet si Dita e Lirisë Fiskale. Kuptimi i kësaj dite lidhet me

faktin se tatimpaguesit e vendit në këtë ditë kanë mbyllur llogaritë e pagimit të detyrimeve tatimore dhe

nga kjo ditë e vitit e në vijim ata punojnë për veten e tyre, pa i patur asnjë detyrim tatimor shtetit.

Dita e Lirisë Fiskale 2014 në Shqipëri

Ky indeks kuptohet në gjithë botën si një indeks i lehtësimit të individit dhe biznesit nga barra e tatimeve

dhe taksave. Në Shqipërinë e vitit 2014, Dita e Lirisë Fiskale është në ditën e 19-të të muajit Mars. Me

këtë kuptohet se gjithë shqiptarët u duhet të punojnë për buxhetin e shtetit të tyre deri në fund të

dhjetëditëshit të dytë të muajit të tretë të vitit. Pas kësaj date, puna dhe fitimet e tyre nuk shkojnë më

në llogarinë e shtetit, por në llogarinë e tyre.

Në Ballkan Dita e Lirisë Fiskale në

2014 vjen më herët në Shqipëri në

19 Mars 2014, ndërsa më vonë

vjen në Serbi, në 10 Maj 2014.

Në Kosovë kjo ditë mbërrin në 23

Mars 2014, dnërsa në vendet e

tjera fqinje me Shqipërinë ajo

mbërrin në 9 Prill në Greqi, në 5

Maj në Malin e Zi dhe në 29 Mars

në Maqedoni.

Tabela 6

Dita e Lirise Fiskale ne Ballkan, 2013 dhe 2014

2013 2014

1 Shqipëria 24 19 Mars

2 Kosova 23 23 Mars

3 Maqedonia 31 29 Mars

4 Kroacia 1 31 Prill

5 Greqia 12 9 Prill

6 Bullgaria 7 9 Prill

7 Rumania 13 13 Prill

8 Bosnja 22 19 Prill

9 Mali i Zi 3 5 Maj

10 Serbia 12 10 Maj


Nr. ShtetiDita e Lirise Fiskale

Muaji



Pesha e të ardhurave tatimore ndaj prodhimit të brendshëm, 2012 dhe 2013 Tabela 7 prezanton një panoramë të veçantë të vitit fiskal 2012 dhe 2013 që tregon peshën e

barrës tatimore (qendrore dhe vendore) ndaj prodhimit të brendshëm, ku përfshihen llogaritja

e tatimeve të paguara në buxhetin e shtetit nga secili qark (prefekturë) ndaj PBB-së së vendit.

Në këtë renditje nuk mund të shihet barra tatimore, por vetëm një renditje e peshës që mban

secili nga qarqet në ekonominë e vendit.

Në këtë kategori të ardhurash përfshihen barra tatimore që mbajnë tatimpaguesit për llogari të

administratës tatimore qendrore (Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve), si dhe administratat

tatimore vendore (Bashkitë dhe komunat). Për gjithë qarqet barra tatimore peshon sa 22.8% e

PBB-së së vitit 2012 dhe 21.5% e PBB-së së vitit 2013.

Qarku i Kukësit mban peshën më

të ulët të barrës tatimore në

raport me PBB-në e vendit, me

0.2%, i pasuar nga qarku i Lezhës

dhe Dibrës me 0.3%, qarku i

Beratit me 0.4% dhe qarku i

Korcës dhe Shkodrës me 0.6%.

Qarku i Tiranës mban peshën më

të ulët të barrës tatimore në

raport me PBB-në e vendit, me

14.8%, i pasuar nga qarku i

Durrësit me 1.8%, qarku i Vlorës

me 0.9% dhe qarku i Elbasanit dhe

Fierit dhe 0.7%. Në ndryshim nga

viti 2012 ka rënë pesha e qarkut

të Tiranës me 1.3 pikë përqind më pak dhe është rritur pesha e qarkut të Vlorës me 0.1 pikë përqind.

Tabela 7

2012 2013

1 Berat 0.4% 0.4%

2 Diber 0.3% 0.3%

3 Durres 1.8% 1.8%

4 Elbasan 0.7% 0.7%

5 Fier 0.7% 0.7%

6 Gjirokaster 0.3% 0.3%

7 Korce 0.6% 0.6%

8 Kukes 0.2% 0.2%

9 Lezhe 0.3% 0.3%

10 Shkoder 0.6% 0.6%

11 Tirane 16.1% 14.8%

12 Vlore 0.8% 0.9%

22.8% 21.5%

Burimi: INSTAT, Ministria e Financave

Pesha e barres tatimore ndaj PBB, sipas qarqeve

Barra tatimore total

Qarqet

Viti

Nr.



Pesha specifike që zënë qarqet e vendit, ka specifikat që përfshijnë numrin e tatimpaguesve që

mbajnë barrën tatimore, karakateristikat industriale, përbërjet gjinore, strukturën e popullsisë,

arsimimin, burimet natyrore nëntokë dhe mbitokë, pasuritë individuale të trashëguara dhe

aktivet e krijuara në këto dy dekada, si dhe elementëve të ambjentit dhe investimeve me fonde

publike dhe private duke përfshirë edhe planet e zhvillimit zonal.

Këto raporte orientojnë edhe shpërndarjen e segmentimit të tatimpaguesve, sipas madhësisë

që ata kanë (mikro, të vegjël, të mesëm, apo të mëdhenj). Nga të dhënat e raporteve, mund të

shihet se barra tatimore në qarqe mbahet në nivelin sasior nga baza e tatimpaguesve rezidentë

që përfshihen në kategoritë e bizneseve mikro (vetëpunësimet) dhe të vegjël, se sa nga baza e

tatimpaguesve rezidentë që përfshihen në kategoritë e bizneseve të mesme dhe të mëdhenj.

Një tjetër faktor me ndikim në shpërndarjen e barrës tatimore është se ndaj cilës administratë

tatimore, qendrore apo vendore kanë prirjen më të madhe që të paguajnë detyrimet

tatimpaguesit? Një faktor ndikues lidhet me shpërndarjen e mallrave dhe shërbimeve për

konsum, të cilat kanë një prirje të konsumohen jashtë zonës në të cilën krijohen apo prodhohen

drejt eksportit apo në zonat me dendësi popullsie.

Shembull kuptimplotë është rasti i zonave ku nxirren pasuritë natyrore nëntokësore.

Zhvendosja e tyre drejt eksportit apo zonave me popullsi të dendur urbane bën në të njëjtën

kohë edhe zhvendosje të barrës nga njëra zonë e qarkut në tjetrën.

Nga ana tjetër, të barra tatimore që mbajnë jorezidentët, edhe pse ka një peshë specifike jo më

shumë se 4% në totalin e barrës tatimore ka një ndikim në zonat ku ata janë vendosur dhe

krijojnë të ardhura brenda territorit të Shqipërisë.



Llogaritja e barrës tatimore për rajonet

Metodologjia

Barra tatimore për rajonet e vendit është bazuar mbi të dhënat e shpërndara mbi bazë qarku

sipas ndarjes administrative e territoriale. Të dhënat statistikore janë marrë nga buletini

informativ i Instat, si dhe të dhëna të tjera të publikuara nga administratat tatimore, doganore

dhe pushteti lokal, të kryqëzuara me të dhënat e publikimeve të Fondit Monetar, Bankës

Botërore, si dhe të studimeve të kryera për Shqipërinë nga projekte vendore kanë shërbyer si

referencë për llogaritjen e barrës tatimore dhe treguesve të tjerë krahasuesë.

Për përllogaritjen e prodhimit të brendshëm rajonal për vitin 2012 dhe 2013 janë përllogaritur

nga ekspertët sipas tendencës së shmangies rajonale të prodhimit të brendshëm në 10 vitet e

mëparshme me mesataren. Për llogaritjen e detyrimeve doganore janë llogaritur sipas

arkëtimeve të degëve doganore. Ndërsa tatimet e paguara nga shoqëritë më të mëdha janë

llogaritur si një barrë tatimore që i përket Tiranës. Në këtë mënyrë, gabimi në përllogaritje

është deri në 3%.

Pas përcaktimit të tatimeve të paguara sipas rajoneve është bërë raporti me prodhimin e

brendshëm sipas rajonit përkatës duke rezultuar në raportet e paraqitura në analizë.

Rajonet me barrën tatimore më të ulët

Nga raporti midis tatimeve dhe

taksave të paguara në vitin

2012 dhe 2013 me prodhimin

e brendshëm rajonal për

secilin nga këto vite, raporti

tregon se barra tatimore më e

ulët është në qarkun e Fierit

me 7%. Në vend të dytë është

qarku i Elbasanit me 7.4% dhe

Tabela 8

Nr. Qarku 2012 2013

1 Fier 7.1% 7.0%

2 Elbasan 7.6% 7.4%

4 Berat 7.3% 7.5%

5 Kukes 8.1% 8.1%

6 Lezhe 8.4% 8.2%

7 Gjirokaster 8.9% 8.2%

Burimi : INSTAT, Ministria e Financave

Qarqet me Barren tatimore me te ulet 2012 dhe 2013



në vend të tretë qarku i Beratit me 7.5%. Të 6 qarqet dhe bashkitë e tyre me barrën tatimore

më të ulët janë me përhapje gjeografike në jug, në Shqipërinë e mesme, verilindje dhe

perëndim.

Rajonet me barrën tatimore më të lartë

Nga raporti midis tatimeve

dhe taksave të paguara në

vitin 2012 dhe 2013 me

prodhimin e brendshëm

rajonal për secilin nga këto

vite, raporti tregon se barra

tatimore më e lartë është në

qarkun e Tiranës me 42.3%.

Pas këtij qarku barrën më të

lartë e mban qarku i Durrësit me 19.9% dhe më pas qarku i Vlorës me 15.4%. Të 6 qarqet dhe

bashkitë e tyre me barrën tatimore më të lartë janë me përhapje gjeografike në Shqipërinë e

mesme, jugperëndim, veriperëndim, juglindje dhe verilindje.

Tabela 9

Nr. Qarku 2012 2013

1 Tirane 45.4% 42.3%

2 Durres 19.6% 19.9%

4 Vlore 14.1% 15.4%

5 Shkoder 9.6% 9.5%

6 Korce 9.4% 9.0%

7 Diber 8.9% 8.6%

Burimi : INSTAT, Ministria e Financave

Qarqet me Barren tatimore me te larte, 2012 dhe 2013



Përmbledhje

Në mbyllje, duke u bazuar në termat e përmendura në fillim të tij, si dhe duke shfrytëzuar gjithë

të dhënat e burimeve të ndryshme dhe të përpunuara sipas raporteve të përfshira përgjatë

dokumentit mund të shprehemi se matja e barrës tatimore për një shtet, qark apo bashki

brenda një shteti nuk mund të prezantohet thjesht me të dhënat e të ardhurave tatimore të

mbledhura nga administratat qendrore dhe vendore. Ajo që është e rëndësishme në këtë

dokument lidhet me synimin për të paraqitur një informacion të konsoliduar dhe të strukturuar

që mbështet diskutimin e të gjithë palëve të interesuara nëpërmjet krahasimit të të dhënave të

natyrës së ngjashme.

Me peshën që mban Shqipëria (2% e PBB-së së Ballkanit), apo peshën që mban Kosova (1.1% të

PBB-së së Ballkanit) hyn te vendet e fundit në barrën tatimore në Ballkan (tabela 2). Por edhe

barra tatimore në Shqipëri është më e ulëta e rajon it të Ballkanit edhe pse normat tatimore i ka

të ngjashme me disa shtete (tabela 4), të cilët kanë barrë tatimore disa pikë përqind më të lartë

(tabela 1). Ky fakt duket te Indeksi i Ditës së lirisë Fiskale që në Shqipëri natyrshëm vjen më

herët se në cdo shtet tjetër ballkanik (tabela 6).

Megjithatë, nëse shikohen Investimet e Huaja Direkte neto Shqipëria është në vend të dytë në

Ballkan (tabela 3) për peshën e tyre në raport me PBB-në për periudhën 2009-2013 duke

treguar se efekti i barrës së ulët dhe normave të ulëta ka dhënë një ndikim në tërheqje

investimesh, të cilat kanë nevojë për më shumë disiplinë fiskale dhe administrim të fortë. Këtë

konkluzion e mbështet treguesi i IHD neto në Malin e Zi, që ka një nivel të lartë të barrës fiskale

me normat tatimore në nivelet më të ulëta, që tregon se ka harmonizuar me sukses normat

tatimore të ulta me rritjen e kapaciteteve të administrimit duke nxitur dhe rritur flukset e

investimeve të huaja në vend. Ky konkluzion duhet të vlejë edhe për Shqipërinë, Kosovën dhe

shtetet e tjera ballkanike.



Logjika e renditjes së rajoneve me barrën më të ulët (tabela 8) dhe më të lartë (tabela 9) në

Shqipëri është treguesi që nëpërmjet analizimit dhe paraqitjes së shpërndarjes së barrës

tatimore duhet të tërheqë vëmendjen e politikës fiskale dhe modelimit të ekonomisë. Barra

tatimore e shpërndarë në rajonet e ndryshme nëse ballafaqohet me burimet dhe kapacitetet në

dispozicion në këto rajone dhe duke ndërthurur në mënyrë më racionale ndikimin e rolit të

programeve të qeverisë në shpërndarjen e investimeve dhe përgatitjen e kushteve për

investitorët aty ku barra nuk është nxitëse, do të ndihmonte secilën bashki apo komunë, që të

mendonte më thellë mundësitë dhe mënyrat për tu integruar brenda modelit të rritjes

ekonomike të vendit.



REFERENCA

Ministria e Financave, Treguesit makroekonomike 2012 dhe 2013

Ministria e Financave, Buletini Fiskal 2012 dhe 2013 (ne tremujore)

Ministria e Financave te Republikës se Kosovës, Treguesit makro dhe buxhetore 2012 dhe 2013

INSTAT, PBB sipas rajoneve statistikore nivel 2,3 viti 2011

James Rogers, Cécile Philippe, Tax burden of typical workers in the EU 27

Tax card 2013 in Kosovo, Kpmg.com.al

Taxes at a glance 2013, pwc.com

Paying taxes 2013, pwc.com

Documents

Barra Tatimore (tax burden) ne Shqiperi dhe ne Ballkan, 2014