BÖLÜM-4

TERMOSTATLAR

SINIFLANDIRMA

1. KULLANIM YERİNE GÖRE

a) Ev tipi soğutucu termostatı b) Ticari soğutucu termostatı

c) Klima termostatı a) Oda termostatı

2. GERİLİM SEVİYESİNE GÖRE

a) Hat gerilimli termostatlar b) Düşük gerilimli termostatlar

c) Mili volt gerilimli termostatlar

3. İÇ YAPISINA GÖRE

a) Bimetal-cıvalı termostat b) Gaz-sıvı körüklü termostat

c) Elektronik termostat (normal veya programlı tipte olabilir.)

4. ÖZEL TERMOSTATLAR (diferansiyel, defrost...vb.

termostatlar)

Ev tipi soğutucuların iç

kısmına takılır. Hissedici

kuyrukları evaporatör

yüzeyine bağlanır.

Ortam sıcaklığından

etkilenmesini önlemek için

kuyruk üzerine plastik kılıf

geçirilir.

Kadranın (düğme) ortasında

yarı otomatik defrost

düğmesi, gövde üzerinde ise

iki terminal ve bir

topraklama ucu bulunur.

Ev Tipi Soğutucu Termostatları

Ticari Soğutucu Termostatı

Bu termostatların hissedici

kuyrukları evaporatör

yüzeyine bağlanır.

Ev tiplerinden farkları:

1. Sıcaklık kademesi daha

yüksektir.

2. Defrost düğmeleri yoktur.

Klima Termostatları

Pencere tipi klima

termostatı (yalnız soğutma)

Pencere tipi klima

termostatı (ısıtma-soğutma)

Oda Termostatları

silindirik kuyruk oda tipi kuyruk kanal tipi kuyruk

Oda Termostatları

Hat Gerilim Termostatının Parçaları

Hat gerilim termostatı (dört kutuplu)

1. Sıcaklık hissedici eleman a) Bimetal b) Gaz-sıvı dolgulu

2. Elektrik kontakları

3. Kademe ayar kadranı

4. Diferansiyel ayarlama vidaları a) Devreye girme (cut-in) b) Devreyi

kesme (cut-out)

Düşük Gerilim Termostatının Parçaları

1. Bimetal hissedici kuyruk

2. Elektrik kontakları a) Mekanik kontak b) Cıvalı kontak

3. Sıcaklık ayar kadranı

4. Ayarlanabilir erken uyarıcı direnç (ısıtma antisipatörü)

5. Ayarlı erken uyarıcı direnç (soğutma antisipatörü)

6. Kılıf

7. Termometre

8. Bağlantı kaidesi (temeli)

9. Kumanda düğmeleri a) Fan anahtarı b) Sistem anahtarı

Milivolt Gerilimli Termostatın Parçaları

1. Bimetal hissedici kuyruk

2. Elektrik kontakları

a) Mekanik kontak

b) Cıvalı kontak

3. Sıcaklık ayar kadranı

4. Erken uyarıcı direnç

(antisipatör)

5. Kılıf

6. Termometre

7. Bağlantı kaidesi

Elektronik (dijital) Termostatlar

Elektronik termostatlar sıcaklığı LCD veya LED’li

ekranlarda gösterir. Sıcaklık ayarları daha hassastır.

Programlı Termostatlar

Bu termostatlar günlük, haftalık veya mevsimlik olarak

programlanabilirler.

Programlı Termostatlar

Defrost Termostatları

Defrost sıcaklığını hissederek sistemi defrost konumuna getirir.

Donma Termostatları (Frizistat)

Donma termostatları su soğutma gruplarında su

sıcaklığının +40C’nin altına düşmesini önlerler.

Diferansiyel termostat

Diferansiyel termostat

bir ortamın sıcaklığını,

diğer bir ortama göre

fark olarak ayarlar.

TERMOSTAT KONTAKLARI

cıva damlası kontaklar

kablo uçları

cam tüp

Çift kutuplu çift yönlü ÇKÇY

Tek kutuplu tek yönlü

TKTY

Tek kutuplu çift yönlü

TKÇY

Çift kutuplu tek yönlü ÇKTY

TERMOSTAT HİSSEDİCİLERİ

disk tipi diyafram

gaz veya sıvı dolgu

sıvı-gaz karışımı

kuyruk şarj ucu kuyruk

kılcal boru

operatör körük

termistör (NTC/PTC) tipi yarı iletken sensörler transistör tipi sensör termokupl tipi sensör

a) Disk tipi b) U tipi c) Zemberek tipi

S

S

S

S

S

d) Helezon tipi e) İç içe elemanlı tipi

Termostatik bimetallerin özellikleri

Termostatik bimetaller (metal çifti), iki farklı

genleşme katsayısına sahip metalin bitiştirilmesiyle

elde edilir.

Örnek olarak pirinç (çabuk genleşir), nikel

alaşımlı çelik ise yavaş genleşir.

Bu metal çiftleri ısıtıldığında veya

soğutulduğunda farklı yönlere doğru eğrilir.

Bu eğilme etkisi termostat ve termik

kontaklarının açılıp kapanmasında kullanılır.

TERMOSTAT ANTİSİPATÖRLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Isıtma termostatlarında, termostat kontakları

ile seri bağlanan sabit veya değişken dirençtir.

Kontrol cihazının erken devreye girmesini sağlar.

Isıtma amaçlı kullanılan düşük voltaj

termostatlarında mevcuttur.

Soğutma termostatlarında, kontaklar arasına

paralel bağlanan sabit karbon dirençtir.

Termostatın (kontrol cihazı) ataletini azaltmak

amacıyla kullanılır.

İKİ KADEMELİ TERMOSTATLAR

İki kademeli termostatlar iki ayrı soğutma veya

ısıtma kademesini kontrol ederler.

Örnek olarak bir soğutma sisteminde ilk kademe ayar

sıcaklığının 1 C üzerinde kapanır. Şayet sıcaklık artmaya

devam ederse ayar sıcaklığının 2 C üzerinde ikinci kademe

de devreye girer. Her iki kademe de ayar sıcaklığında

devreyi açar.

Paralel kompresörlü bir soğutma sistemi bu yöntemle

yüke bağlı olarak çalıştırılabilir.

ZAMAN KONTROLLÜ TERMOSTATLARIN AVANTAJLARI

•Günün değişen saatlerinde farklı sıcaklıklar ayarlanabilir.

•Haftalık veya mevsimlik programlar yapılabilir.

•Sabahleyin insanlar uyanmadan önce cihazlar çalıştırılmış

olur.

ELEKTRONİK TERMOSTATLARI NASIL KULLANMALIYIZ?

1. Termostatı tutmadan önce vücudunuzdaki statik

enerjiyi boşaltın.

2. Termostatı yerine bağlamadan önce kontrol voltajını

kesin.

3. Termostatı elektrikli metal kutulara monte etmeyin.

4. Program yaparken kalem ucu, tornavida gibi sivri uçlu

nesneler kullanmayın.

DUVAR TERMOSTATLARI NASIL MONTE EDİLMELİ?

1. Seviyesi uygun olmalı.

2. Normal hava dolaşımına sahip şartlandırılan alana

yerleştirin.

3. İç duvara yerden yaklaşık 1.80 m yüksekliğe

yerleştirilmelidir.

4. Yapay-doğal ısı ve soğu kaynaklarından uzak tutun.

Bunlar; TV setleri, lambalar, güneş ışınları, hava

cereyanları, banyoya bitişik duvarlar, mutfak duvarları...

TERMOSTATLARIN UYGULAMA ALANLARI

1. Düşük voltaj termostatları

(merkezi ısıtma ve soğutma sistemlerinde)

2. Milivolt termostatları

(gaz ısıtma ekipmanlarında, duvar ısıtıcılarında, kat

kaloriferi kazanlarında)

3. Hat voltajı termostatları

(pencere tipi klimalar, ev tipi soğutucular, ticari tip

soğutucular, endüstriyel klimalar, vantilatörler)

TERMOSTAT TERMİNAL İŞARETLERİ

V veya R: Enerji hattı

F veya G: Fan

H veya W: Tek kademe ısıtma

H1 veya W1: İki kademeli ısıtmanın birinci kademesi

H2 veya W2: İki kademeli ısıtmanın ikinci kademesi

C veya Y: Tek kademe soğutma

C1 veya Y1: İki kademeli soğutmanın birinci kademesi

C2 veya Y2: İki kademeli soğutmanın ikinci kademesi

Rh: Isıtma trafosunun besleme hattı

Rc: Soğutma trafosunun besleme hattı

4.BÖLÜMLE İLGİLİ SORULAR

1. Ev tipi termostatların özellikleri nelerdir?

2. Ticari tip termostatların özellikleri nelerdir?

3. Hat gerilim termostatlarının parçaları nelerdir?

4. Defrost termostatları hangi amaçla kullanılır?

5. Donma termostatları hangi amaçla kullanılır?

6. Diferansiyel termostatlar hangi amaçla kullanılır?

7. Termostat kontak tiplerini çizimle gösteriniz.

8. Termostatik bimetallerin özellikleri nelerdir?

9. Termostat antisipatörleri hangi işlevi gerçekleştirir?

10. İki kademeli termostatlar hangi amaçla kullanılır?

11. Zaman kontrollü (programlı) termostatların avantajları nelerdir?

12. Termostatların uygulama alanları nelerdir?