Diety komercyjne przy leczeniu nadwrażliwości

Żywienie Weterynaria W praktyce

76 www.weterynaria.elamed.plWrzesień • 9/2010

nie karmy komercyjne charakteryzują się wyższym poziomem NNKT i ich większą dostępnością z diety. Pomimo ewidentnych niedoborów przeanalizowanych diet „do-mowych” oraz 10-krotnie wyższego zaleca-nego przez AAFCO poziomu sodu, żaden pies nie wykazywał objawów niedoborów czy toksyczności. Przeważnie niedobory objawiają się po kilku latach nieprawidło-wego żywienia i dotyczą zaburzeń funk-cjonowania całego organizmu. Na przy-kład niedobory NNKT wiążą się zarówno z obniżeniem odporności, jak i z utratą in-tegralności błon biologicznych (widoczne np. w stanach zapalnych błon śluzowych) czy spadkiem poziomu wody w skórze. Po-nieważ zarówno przewód pokarmowy, jak i skóra to najważniejsze organy chroniące przed wtargnięciem patogenów, ich osła-bienie może skutkować większą podatno-ścią na choroby. Często więc nieprawidło-wa dieta jest pierwotną przyczyną różnych problemów związanych z przewodem po-karmowym czy skórą.

W rozmowie z właścicielem, który sto-suje głównie niezbilansowaną dietę do-mową, należy dokładnie wybadać, co pies dostaje i w jakich ilościach. Chaotycznie kupowane karmy suche, które są poda-wane jako „przegryzka”, w gabinecie czę-sto urastają do rangi jedynego źródła po-żywienia. Przeważnie właściciel karmiący dietą domową nie ma w ogóle świado-mości, jakie proporcje suchego pokarmu powinny być zjadane (średnio 4 x mniej niż pokarmu wilgotnego), dlatego często wystarczy mu fizycznie pokazać wielkość dawki dziennej, aby przekonać do zmiany diety na kompletny suchy pokarm (przy-najmniej na czas terapii). W przypadku gdy przedstawione argumenty są niesku-teczne, obowiązkiem lekarza jest przeka-zać prawidłowe proporcje diety przygo-towywanej w domu (tab. 2, 3, str. 80) oraz dobrać odpowiednie preparaty suple-mentacyjne – witaminowo-mineralny oraz zawierający NNKT. Wyeliminowanie czynnika nieprawidłowości w żywieniu

Podstawowym elementem jest wywiad z pacjentem, który coraz częściej stano-wi klucz do sukcesu. Szczegółowe prze-pytanie właściciela odnośnie praktyk związanych z utrzymaniem zwierzęcia i wychwycenie wszystkich słabych punk-tów pozwala na szybkie postawienie traf-nej diagnozy. Znaczny procent opornych na leczenie chorób i nawracających pro-blemów związanych z nadwrażliwością, stanowią przypadki, w których właściciel nie stosuje się do zaleceń lekarza. Naj-bardziej cierpi na tym zwierzę, aczkol-wiek zdarzają się coraz częściej przypad-ki, gdy niezadowolony właściciel oskarża lekarza weterynarii o nieskuteczność le-czenia, która jest często ewidentnym wy-nikiem nieprzestrzegania zaleceń czy po-pełniania rażących błędów w utrzymaniu, w tym także żywieniowych (2).

Diagnostyka różnicowa i zastosowanie odpowiedniego algorytmu postępowania jest punktem wyjściowym do zastosowania diety (ryc. 1, str. 78). Często wystarczy tylko skorygowanie nieprawidłowego żywienia, aby niepokojące objawy ze strony przewo-du pokarmowego czy skóry minęły. Waż-nym aspektem jest dokładne zbadanie, czy dieta zwierzęcia jest kompletna i zbilanso-wana. Streiff i wsp. (7) przeanalizowali die-ty prawie 90 psów karmionych albo dietą domową (przygotowywaną przez właści-ciela bez oceny dietetyka – pokarmy suro-we, gotowane czy odpadki) albo kompletną dietą komercyjną. W przypadku gdy stoso-wano „dietę mieszaną” z udziałem domo-wego jedzenia powyżej 15%, wyników nie uwzględniano. Okazało się, że dieta psów zarówno młodych, jak i dorosłych, wykazy-wała niedobory podstawowych pierwiast-ków śladowych oraz witamin (m.in. Ca, Cu, Zn, witaminy D, witaminy E), a także niezbędnych nienasyconych kwasów tłusz-czowych. Co więcej, okazało się, że po-mimo obecności w dietach domowych kwasu linolenowego (n-3), frakcje triacy-logliceroli z osocza nie zawierały tego ma-cierzystego kwasu tłuszczowego. General-

dr n. wet. inż. Sybilla Jacqueline Berwid-Wójtowicz*, lek. wet. Artur Andrzejczak***Nestlé Purina PetCare, Studia Podyplomowe „Pielęgnacja i żywienie zwierząt towarzyszących” Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW** Nestlé Purina PetCare

Abstract

Disorders of the digestive system and skin are found in the majority of ve-terinary clinic patients. a wide range of commercial diets not always match a diagnosed disease and often several etiological triggers influence the clinical status of the animal. the characteristics of the basic commercial food allergy and atopy diets and the proportions of ingre-dients in elimination homemade diets are also discussed.

Key words

veterinary nutrition, veterinary diets, ho-memade diets, hypersensitivity

Streszczenie

problemy i choroby przewodu pokar-mowego oraz skóry dotyczą większo-ści pacjentów lecznicy weterynaryjnej. Bogata oferta diet komercyjnych nie zawsze jednoznacznie jest przypisana zdiagnozowanej jednostce chorobowej, co więcej, często kilka czynników etio-logicznych ma wpływ na stan kliniczny zwierzęcia. artykuł przedstawia cechy charakterystyczne podstawowych diet komercyjnych stosowanych w nadwraż-liwości pokarmowej i skórnej, a także prezentuje proporcje i składy podsta-wowych diet eliminacyjnych przygoto-wywanych w domu.

Słowa kluczowe

dietetyka weterynaryjna, diety komercyj-ne, diety domowe, nadwrażliwość

Diety komercyjne przy leczeniu nadwrażliwości pokarmowej i skórnej u kotów oraz psów CommerCiAl DietS in nutritionAl mAnAgement of CAnine AnD feline fooD AnD SKin hyperSenSitivity



Tab.1. Gradacja rozwiązań spotykanych w komercyjnych karmach bytowych i weterynaryjnych wspomagających terapię zaburzeń skórnych i pokarmowych na tle nadwrażliwości na pokarm

Dieta bytowa zawierająca składniki funkcjonalne (karmy klasy Super premium)

karmy oparte na ograniczonych źródłach białka niestosowanych lub rzadko

stosowanych w żywieniu zwierzęcia, wzbogacone w nnkt

potencjalne źródła białka: jagnięcina/ indyk/jajko i ryż, łosoś i ryż

zalecenia: zaburzenia trawienia, nieprawi-dłowo uformowany kał, gazy, nieprawidło-wa strawność, odżywienie po niedoboro-wej diecie (np. domowej lub niskiej klasy

karmie)

Dieta eliminacyjna – hipoalergiczna (dieta weterynaryjna)

karmy oparte na jednym źródle białka pochodzącym z hydrolizatu, zapewniają-

cym białka o niskiej masie cząsteczkowej. Źródła węglowodanów powinny być czysto skrobiowe lub także poddawane hydrolizie,

aby zminimalizować potencjalne ryzyko

potencjalne źródła białka: hydrolizowane białko sojowe, hydrolizowana wątroba

z kurczaka

zalecenia: zapalenie żołądka i jelit oraz skóry związane z nadwrażliwością

na pokarm, zaburzenia wchłaniania, iBD, enteropatia białkogubna

Dieta selektywna zawierająca niespotkane dotąd źródła białka (dieta weterynaryjna)

karmy oparte na całkiem nowych źródłach białka, z którymi zwierzę nie miało do tej

pory nigdy do czynienia, wzbogacona nnkt

potencjalne źródła białka: odwodnione białko z ryb (np. witlinek błękitny), mączka

rzepakowa

zalecenia: nieprawidłowe reakcje na pokarm na tle alergicznym, zapalenie

ucha zewn., apzs, atopowe zapalenie skóry, przewlekłe biegunki, iBD

Ryc. 1. Algorytm postępowania w przypadku nadwrażliwości skórnej i pokarmowej*Stopień nasilenia nadwrażliwości oceniany indywidualnie dla każdego zwierzęcia przez lekarza weterynarii na podstawie objawów, ich częstotliwości, uciążli-wości oraz wtórnych problemów powiązanych z nadwrażliwością

dużaśredniamała

dużaśredniamała

Nadwrażliwość pokarmowa*

Nadwrażliwość skórna*

• Uregulowanie składu diety i dopasowanie wielkości posiłków

• Ograniczenie dostępu do potencjalnych alergenów

(ograniczona ilość źródeł białka w diecie)

• suplementacja prebiotykami, wit.-min. oraz nnkt przy diecie

domowej

• Wprowadzenie diety z nowym źródłem białka najlepiej poddanym częściowemu

trawieniu

• Wysoka zawartość składników funkcjonalnych (włókno

prebiotyczne, nnkt, wit.-min.)

• suplementacja wit.-min. oraz nnkt preparatami

weterynaryjnymi

• Wprowadzenie diety z mocno hydrolizowanym źródłem białka

(poniżej 18 kDa) na min. 6-8 tyg.

• eliminacja wszystkich możliwych źródeł alergenów

ze środowiska

• ewentualne stosowanie wyłącznie hipoalergicznych

suplementów weterynaryjnych

ŻywienieWeterynaria W praktyce

79www.weterynaria.elamed.plWrzesień • 9/2010

i karmieniu jest kluczem w osiągnięciu sukcesu w terapii nad-wrażliwości przewodu pokarmowego i skóry, która jest w ponad połowie przypadków spowodowana nieodpowiednimi składni-kami lub ich nieprawidłowymi proporcjami w diecie.

Należy pamiętać, że większość skutecznych terapii wiąże się ze stosowaniem antybiotyków, które wpływają także destabili-zująco na florę bakteryjną przewodu pokarmowego psów i ko-tów. Stosowanie probiotyku weterynaryjnego (zawierającego swoiste szczepy np. Enterococcus faecium) jest równie ważne, jak prawidłowe dobranie antybiotyku. Preparaty zawierające żywe kultury bakterii należy podawać min. 4 godziny po podaniu an-tybiotyków oraz przez 14 kolejnych dni od zakończenia leczenia. Należy zwrócić uwagę, aby pokarm podawany zwierzęciu był bo-gaty w włókno prebiotyczne, co wzmocni skuteczność zasiedla-nia i będzie chronić śluzówkę jelita, jednocześnie wspomagając jej rozwój. Wielu autorów podkreśla fakt, iż pierwotną przyczy-ną schorzeń skóry (np. trudnych przypadków ropnego zapalenia skóry) może być nadwrażliwość na czynniki pochodzące z die-ty, co stymuluje układ odpornościowy do patologicznych reakcji (10). Z kolei zwiększająca się przepuszczalność naskórka dla an-tygenów bakterii stymuluje organizm do wytwarzania swoistych IgE, które pogłębiają atopię. Dlatego dla skutecznego leczenia nie-zmiernie ważnym elementem jest eliminacja wszystkich czynni-ków żywieniowych, które mogą być źródłem nadwrażliwości.

Potencjalne czynniki uwrażliwiające Pochodzące z diety Reakcja nadwrażliwości czy alergii dotyczy przeważnie związków białkowych, które stanowią źródło antygenów (chociaż odkryto też inne grupy czynników uwrażliwiających). Nowoczesne tech-nologie mają doprowadzić do tego, aby w obróbce i rozkładzie nie obniżać wartości biologicznej białka, lecz zwiększyć jego dostęp-ność dla organizmu zwierzęcia oraz obniżyć alergogenność. Oczy-wiście nie należy popadać w przesadę, ponieważ istnieją donie-sienia, że stosowanie w diecie mocno rozłożonych hydrolizatów na poziomie aminokwasów wcale nie zwiększa przyswajalności białka (9). Zależnie od tego, czy mamy do czynienia z chwilową nadwrażliwością, czy z rzeczywistą alergią pokarmową (bardzo rzadko występującą) możemy stosować różne strategie żywienio-we, stosując różne kompozycje składników i wielkość cząsteczek w pokarmie zależnie od zamierzonego efektu (tab. 1). W przypad-kach gdy zwierzę ma nasilone objawy kliniczne, należy od razu przejść na dietę o zminimalizowanym ryzyku uwrażliwienia, tzw. dietę hipoalergiczną. Dieta taka powinna zawierać proste biał-ko o wysokim stopniu hydrolizy (gwarantującym wielkość czą-steczki poniżej 18 kD, optymalnie około 10 kD) i składać się z jak najmniejszej ilości składników, oczyszczonych i obojętnych dla organizmu. Karma taka ma jedną podstawową zaletę – jest sku-teczna i pozwala oczyścić organizm z części alergenów (pod wa-runkiem, że jest podawana wyłącznie sama – bez dodatkowych „dosmaczaczy” i właściciel przestrzega diety). Należy też zwrócić uwagę na to, czy źródła węglowodanów w takiej diecie są czyste od komponentów białkowych (ryż, ziemniaki zawierają ok. 10% białka, stąd najlepiej jest wybierać karmy zawierające oczyszczo-ną skrobię lub także hydrolizaty źródeł węglowodanów). W ta-kich sytuacjach także dobieranie preparatów probiotycznych po-winno być ostrożne, ponieważ wiele z nich zawiera laktozę i inne czynniki wspomagające wzrost mikroorganizmów flory jelitowej, które mogą stanowić źródło potencjalnych alergenów.

W wywiadzie właściciel powinien dokładnie przedstawić dietę zwierzęcia. Należy zwrócić uwagę na fakt, że dość bogatą i trudną grupą czynników uczulających są składniki dodawane do karm kla-sy ekonomicznej oraz niektórych karm klasy premium (są to pro-dukty popularnie dostępne w supermarketach), szczególnie tych zawierających duże ilości dodatków konserwujących, atraktantów

re

kl

am

a



smakowo-zapachowych i środków kolo-ryzujących. Niektóre produkty premium wykonywane z wyższej jakości składników są konserwowane naturalnie witaminami C i E (produkty niedostępne w sklepach wielkopowierzchniowych), są one o tyle „czystsze”, że zarówno u psów, jak i u ko-tów w ciągu 2-3 tygodni od zmiany diety widoczna jest poprawa bez konieczności stosowania wsparcia farmakologiczne-go. Zmiana karmy z zawierającej duże ilo-ści konserwantów: np. karm wilgotnych (puszki, szalki, saszetki), półwilgotnych (o zawartości wody ok. 30%) oraz karm klas niższych (economy oraz premium) zawierających dodatki koloryzujące i sma-kowo-zapachowe wzmacniacze na dobrą dietę bytową klasy super premium lub we-terynaryjną dietę eliminacyjną będzie mia-ła zdecydowany wpływ na skuteczność le-

czenia. Stosowanie niskiej jakości diety z dużą zawartością konserwantów może po zakończeniu leczenia być przyczyną na-wrotów problemów skórnych i pokarmo-wych, szczególnie u zwierzęcia, u którego u podłoża świądu są konserwanty obec-ne w niskiej jakości karmie – teoretycz-nie „tańszej” i bardziej dostępnej cenowo dla właściciela. Niestety, niebilansowa-na dieta „domowa” zawierająca nadmia-ry i niedobory (chociaż potencjalnie wol-na od konserwantów) może mieć równie zły wpływ na skuteczność kuracji. Należy o tym poinformować właściciela, aby póź-niej za brak konsekwencji w swoim postę-powaniu i brak skuteczności leczenia nie obarczał winą lekarza weterynarii.

U zwierząt, u których stosuje się die-tę „domową”, przyczyną nadwrażliwości mogą być niekiedy „bardzo starannie do-

brane” składniki diety (ryc. 2). Na przy-kład w mięsie cielęcym i wołowym wystę-puje białko beta-laktoglobulina. Dopiero zastosowanie wysokiego stopnia trawie-nia, aż do poziomu aminokwasów (hy-drolizy trypsyną) tego białka, pozwala na jego tolerancję w przewodzie pokar-mowym uwrażliwionych zwierząt labora-toryjnych. Obróbka termiczna tego mięsa nie gwarantuje obniżenia jego alergogen-ności. Nadwrażliwość na białka bydlęce takie, jak beta-laktoglobulina oraz kaze-ina, znajdowane w mleku i przetworach mlecznych oraz mięsie wołowym, stano-wią przyczynę połowy zmian skórnych występujących u psów wykazujących ob-jawy nadwrażliwości (4). Tak jak mleko i wołowina to dość znane alergeny, cie-kawą grupę stanowią ryby, których wy-sokiej jakości mięso oraz tłuszcze stano-wią coraz częściej podstawę diety zwierząt uczulonych. Na chwilę obecną najlepiej poznaną rybą pod kątem alergogenności jest dorsz: wyizolowano z niego ponad 15 białek o różnej masie cząsteczkowej, które wywołują uczulenia (6). Co wię-cej autorzy podkreślają, że mączki rybne stanowią źródło silnych alergenów, które są dość termostabilne i przetwarzanie ich nie dezaktywuje. W dietach „domowych” dla psów z uczuleniem często stosuje się dietę opartą na filetach z białych ryb, dla-tego należy zwrócić uwagę właścicielowi na to, aby nie stosować do niej dorsza ani ryb słodkowodnych. W skrajnych przy-padkach przy dużym uczuleniu oraz nieto-lerancji różnych źródeł mięsa (jagnięcina, przepiórki, dziczyzna, strusina, filety łoso-sia i innych ryb) można bilansować tzw. „diety domowe” z pomocą niskocząstecz-kowych hydrolizatów białek dostępnych w sklepach kulturystycznych, wymaga to jednak dokładnych kalkulacji i ostrego przestrzegania dawek (tab. 2, 3).

Stosowane w karmach źródła węglowo-danów złożonych i strukturalnych także są nośnikami białek. Niektóre z nich, jak białka soi czy pszenicy, stanowią główną przyczynę nadwrażliwości na białko po-chodzenia roślinnego. Należy jednak pa-miętać, że skuteczna hydroliza białka so-jowego prowadzi do stworzenia źródła dobrze tolerowanego białka. Badania kli-niczne dowodzą, że u zwierząt z potwier-dzoną alergią na soję moża stosować dietę hipoalergiczną na bazie hydrolizatu z soi w celu leczenia nadwrażliwości (3). Zde-cydowanie większym problemem są biał-ka – gluteny pochodzące ze zbóż. Mogą one stanowić zarówno wartościowe źró-dło uzupełnienia białka w diecie, jak i źró-dło potencjalnych uczuleń. Najsłynniejsze kompleksy glutenu (białka zbóż) odpo-wiedzialne za reakcje nadwrażliwości to gliadyna pochodząca z pszenicy, seka-

pieS Stosunek białka do energii 6,5 g/100 kcalMasa ciała psa 5 kg 10 kg 15 kg 30 kg 50 kgFilet z indyka* 100 g 175 g 235 g 400 g 600 gryż jaśminowy 160 g 265 g 360 g 605 g 885 g

celuloza** 5 g 7,5 g 10 g 15 g 20 golej rzepakowy

+ suplement wit.-min.3,5 g 5,5 g 7,5 g 10 g 15 g

Tab. 2. Przykład zbilansowanej selektywne i eliminacyjnie diety domowej dla psa. Dawki dzienne uzależnione od masy ciała, dieta wymaga podawania suplementów witaminowo-mineralnych oraz NNKT.* przy diecie eliminacyjnej można zastosować hydrolizat niskocząsteczkowy białek serwatkowych (20 g białka w 25 g preparatu ~ 100 g mięsa); ** Biobłonnik zawiera 0,5 g błonnika na tabletkę

Kot (4,5 kg) Stosunek białka do energii 7,3 g/100 kcalłosoś,mięso 100 g

groszek kons. odsączony 35 g

mąka kukurydziana* 15 golej rzepakowy

+ suplement wit.-min.5 ml

Tab. 3. Przykład zbilansowanej selektywne i eliminacyjnie diety domowej dla kota. Dawki dzienne uzależnione od masy ciała, dieta wymaga podawania suplementów witaminowo-mineralnych oraz NNKT* poziom błonnika można zwiększyć do 4 tabletek biobłonnika

Ryc. 2. Częstotliwość występowania nadwrażliwości na popularne alergeny występujące w pokarmie w populacji psów i kotów. Skompilowane wyniki opisanych badań (15) nad reakcjami nadwrażliwości u psów (n = 396) i kotów (n = 178) wyrażone w % na podstawie Verlinden i wsp. 2006 (8).* pokarmy komercyjne, w których czynnik alergizujący nie został zidentyfikowany (i nie należy do żadnego z wymienionych); ** przypadki, w których nadwrażliwość została wywołana suplementami dietetycznymi; *** przypadki nadwrażliwości wywołane przez gluten, podroby, leki oraz wzmacniacze smakowitości

40

35

30

25

20

15

10

5

0

wołowina

nabiał

pszeni

ca/jęc

zmień

jagnię

cina

jajka

kurcza

ksoj

a

wieprzo

wina królik ryb

a

karmy w

ilgotne

*

karmy su

che*

dodatk

i**

różne*

**

pies

kot

ŻywienieWeterynaria W praktyce

81www.weterynaria.elamed.plWrzesień • 9/2010

re

kl

am

a

lia z żyta, awenina z jęczmienia i horde-ina z owsa. Istnieją doniesienia o alergo-genności ryżu oraz jabłek, z czego wydaje się, że dotyczy to ryżu wstępnie przetwo-rzonego typu „parboiled” oraz wiąże się z występowaniem alergii krzyżowych (1). W komercyjnych dietach weterynaryj-nych, aby uniknąć negatywnego wpły-wu białek zbóż, stosuje się oczyszczoną skrobię lub proces hydrolizacji także źró-deł węglowodanowych (ryżu, ziemnia-ków). W przypadku diet przygotowywa-nych w domu może zaistnieć konieczność stosowania makaronów bezglutenowych, kaszy/mączki kukurydzianej czy ryżu ja-śminowego jako podstawy (te ostatnie nie gwarantują w pełni tolerancji). Nie zaleca się stosowania ziemniaków jako jedyne-go źródła węglowodanów (mogą stanowić maksymalnie 30% źródła węglowodanów w diecie u psów), ze względu na zwiększo-ne ryzyko fermentacji.

Innym czynnikiem zwiększającym re-aktywność skóry na histaminę jest die-ta bogata w długołańcuchowe tłuszcze typu trans (5). Źródłem tych tłuszczów są przeważnie tłuszcze zwierzęce nasy-cone, pochodzące w diecie psa czy kota ze smalcu, wędlin, pasztetów, wywarów/bulionów, którymi właściciel „dosma-cza” karmę, a także z niskiej jakości karm i wysokotłuszczowych przekąsek ko-mercyjnych. Przeciwwagą w diecie bywa do pewnego stopnia spożycie nienasy-conych kwasów tłuszczowych (NNKT omega-3 i omega-6 o różnej długości łańcucha), które mają właściwości prze-ciwzapalne, w odpowiedniej ilości i pro-porcjach. W tzw. diecie domowej NNKT są przeważnie albo całkiem utlenione i nieaktywne, albo w ogóle ich tam nie ma na odpowiednim poziomie. Tak więc podstawą suplementacji diety domowej jest stosowanie odpowiednich preparatów weterynaryjnych (nie należy zalecać ole-jów roślinnych, ponieważ zawarte w nich NNKT są przeważnie nieaktywne), za-wierających prawidłowy poziom NNKT w odpowiednich proporcjach, zależnie od oczekiwanych efektów (zakres propor-cji n-3 do n-6 od 1:1 do 1:20).

dobieranie oPtymalnej diety do stanu Pacjenta Należy zwrócić uwagę na czynnik ekono-miczny, czyli krótko mówiąc, koszt takiej skutecznej terapii, która będzie kontynu-owana. Nawet subiektywnie dość dro-gie diety weterynaryjne nie są droższe od obiektywnej ceny pokarmu zbilanso-wanego przygotowanego w domu. Die-ta taka, oprócz tego, że jest równie dro-ga i wymaga wysiłku od właściciela, jest też dość czasochłonna w przygotowa-niu (tab. 2, 3). Ważnym elementem jest

przedstawienie właścicielowi realnych szans leczenia (z zastosowaniem i bez za-stosowania się do radykalnej diety) oraz zwrócenie uwagi na możliwość nawro-tów/pogorszenia się przy nawet najmniej-szych odstępstwach. Należy też uwzględ-nić koszty leczenia, a także ich rozłożenie się i gwarancję braku nawrotów przy re-strykcyjnym stosowaniu się do odpowied-niej diety. Często po zakończeniu terapii nadwrażliwości z powodzeniem można zwierzę przestawić na dobrej jakości die-tę bytową (kompletną dietę dla zwierzę-cia na danym etapie życia o danych po-trzebach energetycznych). Nie wszystkie diety weterynaryjne mogą być stosowa-ne przez całe życie zwierzęcia (zarówno psów, jak i kotów), tym bardziej w okresie wzrostu. Dlatego ważne jest, aby u zwie-rząt z alergią, które całe życie muszą mieć podawaną dietę weterynaryjną, podawać diety „dermatologiczne” optymalnie zbi-lansowane. Należy przypominać właści-cielowi, że skłonność zwierzęcia do nad-wrażliwości na tle pokarmowym wiąże się z przestrzeganiem diety przez całe jego życie, także po wyleczeniu najbardziej wi-docznych objawów, które mogą nawracać podczas niestosowania się do zaleceń. q

Piśmiennictwo 1. Asero R., Amato S., Alfieri B., Folloni S.,

Mistrello G.: Rice: another potential cause of food allergy in patients sensitized to lipid transfer protein. „Int. Arch. Allergy. Immu-nol.”, 2007, 143(1), 69-74.

2. Berwid-Wójtowicz S.: Wybrane zaburzenia dermatologiczne psów i kotów wywołane błędami żywieniowymi. „Mag. Wet.”, 2010, 152, 2-22.

3. Bond R., Blackman C.: Diagnosis of cutaneous adverse food reactions in dogs using a hydrolysed soy and cornstarch diet. Opis przypadku: www.purinavets.eu

4. Day M.J: The canine model of dietary hy-persensitivity. „Proc. Nutr. Soc.”, 2005, 64, 458-464.

5. Piastowska A.W.: Dieta a wygląd sierści i zdrowie skóry. „Wet. w Praktyce”, 2006, 2, 26-28.

6. Piastowska A.W.: Karma jako potencjalna przyczyna problemów dermatologicznych u psów i kotów. „Mag. Wet.”, 2008, 138, 1018-1021.

7. Streiff E.L, Zwischenberger B., Butter-wick R.F., Wagner E., Iben C., Bauer J.E.: A comparison of the nutritional adequacy of home-prepared and commercial diets for dogs. „Am. Soc. for Nutr. Sci. J. Nutr.”, 2002, 132, 1698S-1700S.

8. Verlinden A., Hesta M., Millet S., Janssens G.P.J.: Food allergy in dogs and cats: a review. „Critical Reviews in Food Science and Nutrition”, 2006, 46, 259-273.

9. Webb K.E. Jr.: Intestinal absorption of protein hydrolysis products: a review. „J. Anim. Sci.”, 1990, 68(9), 3011-22.

10. White S: Leczenie trudnych przypadków ropnego zapalenia skóry u psów. „Mag. Wet.”, 2010, 155, 70-74.

Documents

Diety komercyjne przy leczeniu nadwrażliwości