Embed Size (px)
Citation preview
.wise
-eu
rop
a.eu
Górnictwo węgla kamiennego w PolsceStan obecny i wyzwania restrukturyzacji
Aleksander ŚniegockiKierownik Programu Energia, Klimat i ŚrodowiskoWiseEuropa
Warszawa, grudzień 2020
Kim jesteśmy?
WiseEuropa to niezależny think-tank, który specjalizuje się w ekonomii, polityce gospodarczej i społecznej oraz stosunkach międzynarodowych.
Nasze programy badawcze:
Polska – węglowa wyspa czy typowy kraj europejski?
Źródło: aktualizacja na podstawie Bukowski et al. (2015)
Wydobycie węgla kamiennego w Europie – peak coal
Wydobycie, zużycie krajowe i eksport netto węgla kamiennego w Polsce
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
10
0=
Max
Wielka Brytania
Francja
Polska
Polska - realistyczny max
Polska - pesymistyczny
-40
-20
0
20
40
60
80
100
120
140
160
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
20
16
20
18
mln
to
n
Zużycie krajowe Eksport netto Wydobycie
Konkurencyjność górnictwa –problem niskiej wydajności i rosnących kosztów pracy
Koszty wydobycia i cena sprzedaży węgla kamiennego w 2019 r. w wybranych spółkach
Źródło: oszacowanie własne na podstawie danych MAP oraz informacji rynkowych
0
100
200
300
400
500
600
PGG JSW Bogdanka
zł/t
on
ę
Pozostałe koszty Koszty pracy Cena sprzedaży
• Problem konkurencyjności górnictwa ma charakter przede wszystkim podażowy (wysokie koszty pracy), a nie popytowy (spadek krajowego popytu)
• Wyższa wartość węgla koksowego –możliwość utrzymania rentowności przy niższej wydajności i wyższych płacach
• Po ostatniej restrukturyzacji branży nie udało się doprowadzić do trwałego wzrostu wydajności wydobycia.
• Wzrost płac w całej gospodarce →presja płacowa w branży + brakpoprawy wydajności + brakdługoterminowego trendu wzrostu cen węgla → trwały trend utraty konkurencyjności
Ile trwałych miejsc pracy może utrzymać górnictwo na Śląsku?
Wydobycie węgla kamiennegona Śląsku
Zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego na Śląsku
Żródło: prognozy własne WiseEuropa
Powyższe prognozy zakładają optymistyczny wariant dla branży: ok. dwukrotna poprawa wydajności w długim okresie, stabilizacja cen węgla energetycznego na poziomie 335 PLN/t
→ rzeczywisty potencjał branży będzie spadać szybciej
Transformacja sprawiedliwa, czyli jaka?
• Transformacja sprawiedliwa:• dla pracowników górnictwa…• dla lokalnych społeczności?• dla innych branż?• dla odbiorców energii?• dla podatników?
• Sprawiedliwa umowa dla zatrudnionych w branży:✓ poszanowanie dotychczasowych zobowiązań (wynikających z preferencyjnych
warunków ubezpieczeń emerytalnych dla pracowników branży),✓ wsparcie przy zmianie zatrudnienia,✓ ustalenie harmonogramu wygaszania kolejnych zakładów z wyprzedzeniem,× finansowana przez resztę podatników gwarancja zatrudnienia przez 3 dekady
oraz takich samych (preferencyjnych na tle innych branż) warunków zatrudnienia w przyszłości
× utrzymywanie popytu na surowiec przez energetykę pomimo rosnących kosztów dla producentów, odbiorców oraz całego społeczeństwa (wyższe emisje → gorszy bilans udziału w systemie EU ETS)
Sprawiedliwa transformacja – zarządzanie zmianą
PracownicyPoszukiwanie nowej pracy,
zmiana kwalifikacji
Uzyskanie wsparcia na przekwalifikowanie,
założenie firmy
Świadome kształtowanie ścieżki kariery
Instytucje rynku pracy
Przygotowanie programów wsparcia dla osób tracących
pracę
Sfinansowanie programów wsparcia dla osób tracących
pracę
Unikanie lokowania pracowników w branżach
schyłkowych
SamorządyPrzygotowanie
kompleksowej odpowiedzi na lokalny szok gospodarczy
Inwestycje przyciągające nowe branże i poprawiające
jakość życia mieszkańców
Realistyczna ocena długoterminowego potencjału rozwoju
Spółki węglowe
Wybór optymalnego wariantu restrukturyzacji
Wykorzystanie zasobów własnych na nowych
rynkach
Unikanie nadmiernych inwestycji w schyłkową
działalność, skierowanie zasobów na dywersyfikację
Czas Zasoby Oczekiwania
Kompleksowa restrukturyzacja energetyki:trzy wyzwania, trzy horyzonty czasowe
• Kryzys COVID-19 jedynie ujawnia głębsze słabości sektora paliwowo-energetycznego (trendy technologiczne, regulacyjne, wzrost kosztów pracy) i wymusza skok do przodu
• Cały szeroko rozumiany sektor paliwowo-energetyczny musi się zmienić, ale zmiany wynikają z trzech różnych wyzwań
Obszarrestrukturyzacji
Wygaszanie wydobycia węgla kamiennego (energetycznego)
Przebudowa technologiczna spółek produkujących energię elektryczną i ciepło
Transformacja spółek paliwowych w zeroemisyjne koncerny multienergetyczne
Wycofywane aktywa
Kopalnie węgla kamiennego (energetycznego)
Elektrownie i elektrociepłownie na węglu kamiennym, elektrownie na węglu brunatnym wraz z odkrywkami
Konwencjonalna infrastruktura paliwowa, złoża ropy i gazu
Czynnikiwymuszającezmiany
Wzrost kosztów pracy wyprzedzający poprawę wydajności wydobycia
Wzrost cen uprawnień do emisji w systemie EU ETS, spadek kosztów OZE.
Regulacje środowiskowe (poza CO2).
Zmieniające się wymagania odbiorców i podmiotów finansujących.
Implementacja unijnego celu neutralności klimatycznej w horyzoncie 2050 – bodźce cenowe i standardy emisyjne prowadzące do wycofania paliw kopalnych w całej gospodarce (z możliwymi wyjątkami dzięki technologii CCUS).
Rynkowe zmiany technologiczne (samochody elektryczne, magazyny energii).
Kompleksowa restrukturyzacja energetyki:trzy wyzwania, trzy horyzonty czasowe
Obszarrestrukturyzacji
Wygaszanie wydobycia węgla kamiennego (energetycznego)
Przebudowa technologiczna spółek produkujących energię elektryczną i ciepło
Transformacja spółek paliwowych w zeroemisyjne koncerny multienergetyczne
Horyzontczasowy
2020-2023: wyjściowa sanacja (redukcja zatrudnienia, ograniczenie wydobycia do najbardziej obiecujących pokładów), gwarantująca osiągnięcie rentowności operacyjnej w pierwszej połowie lat 20.
Lata 20. i 30.: stopniowe wygaszanie kolejnych zakładów wydobywczych wraz z postępującą utratą konkurencyjności
Do 2030 r.: wyjście energetyki węglowej z podstawy systemu
Lata 30.: wyłączenie lub przeniesienie do rezerwy wszystkich jednostek węglowych
2021-2030: budowa kompetencji w obszarze produkcji zeroemisyjnych nośników energii poprzez skuteczne przeprowadzenie pierwszych, wielkoskalowych inwestycji zeroemisyjnych.
2031-2050: szybkie wyskalowanie produkcji zeroemisyjnej energii i zastąpienie przez nie konwencjonalnych technologii gazowych oraz paliw ropopochodnych w roli dominującego źródła przychodów i centrów zysku.
Kluczowewyzwania
• Wyprzedzające komunikowanie planów zamknięcia kopalni
• wsparcie dywersyfikacji lokalnych gospodarek,
• osłona socjalna pracowników sektora
• Szybka implementacja pozwalająca na obniżenie kosztów systemowych ponoszonych przez klientów na rynku energii,
• mobilizacja inwestycji w źródła zeroemisyjne oraz jednostki gazowe stabilizujące system,
• uniknięcie przeinwestowania w konwencjonalną energetykę gazową,
• zachowanie zdolności inwestycyjnych spółek energetycznych
• Niepewność co do miksu technologii pozwalającego na efektywne osiągnięcie neutralności klimatycznej, co wymusza dywersyfikację rozwijanych kompetencji (OZE, wodór, CCUS, energetyka jądrowa),
• terminowe wycofanie się z segmentu konwencjonalnych technologii paliwowych i przekierowanie środków finansowych na inwestycje w technologie zeroemisyjne,
• uniknięcie ryzyka monopolizacji krajowego rynku nośników energii
Podsumowanie
Obecne problemy górnictwa węgla kamiennego wynikają z wysokich i trwalerosnących kosztów pracy i wpisują się w długoterminowy trend schyłkowy branży– nie tylko w Polsce, ale i w Europie
Bez dodatkowego, wysokiego wsparcia branżę czeka głęboki spadek zatrudnieniajuż na początku lat 20. i zanik w kolejnych kilkunastu latach. Możliwy wyjątek –wybrane kopalnie węgla koksowego (pod warunkiem opracowanianiskoemisyjnych technologii produkcji stali - CCUS)
Transformacja powinna być sprawiedliwa dla wszystkich stron – również dlapozostałych branż, odbiorców energii, podatników
Dysponujemy odpowiednimi narzędziami zarządzania transformacją (pomoc nazamykanie kopalni + pakiety osłonowe + środki na transformację regionów)
Obecna propozycja dotowania branży do 2049 r. jest wysoce ryzykowna:
• wysoki bezpośredni koszt dla reszty społeczeństwa,
• potencjalnie wyższy pośredni koszt dalszego opóźniania zmian w energetyce
