កមមវធសខភាពសតវសលា� ប ( Poultry Health Programs )

ក- ការការពារបរបសើសរជាងការពយាបាល ( Prevention versus treatment )ការការពារគជាគន�ះ នៃនការទបសលា% តជងទាងឡាយរបសបកស ។ ជាដបងអនកចញចមសតវបរបហែ6លជាគតអពថនាន ពយាបាល

មនសើគ កនងករណហែដលមានផទះជងសើ<ង ។ ដសើចនះសើដមបសើ>�យតបសើ?នងការពយាបាល សើគបានរះរកមសើធយាបាយ ពយាបាលជងដចជងមនសសហែដរ សើ@យចាបសើផBមពយាបាលជងសលាម នៗ ។ សើយងបរតវចងចាថនា :

១- ថនាន មានតនៃលនៃF�២- ការពយាបាលមានការទាកទងសើ?នង6វងសតវទាងមលហែតមBង៣- ការចាបសតវមយៗ ចាបាចបរតវចណាយកលាងពលកមមសើបរចន បរបសនសើបការពយាបាលបរតវបានសើគសើធវសើ<ង តាមរយៈ

ការផBលតាមមាត នងការចាក ។៤- បរបសនសើបផBលតាមរយៈការផBលចណអាហារ ឬទក សើគចាបាចបរតវការនវឧបករណពសើសសសរាបលាយ ។៥- ជាទសើ?ការសើបរបបរបាសថនាន ពសើសសៗ បរបកបសើ@យសើជាគជយបាន លះណាហែតសើគបានសើធវសើរាគវនចឆយឲយបានចបាសលាស

ជាមនសន ។៦- ជាទសើ?ជងសើកតមានសើ<ង មានរយៈសើពលយរ មននងបរតវបានសើគសើធវការពយាបាល ។៧- ការសើបរបបរបាសថនាន អងទបយទច សើ@យមនសើបរជសសើរសឲយបានបរតមបរតវ វាអាចបណាB លឲយពពកបាកសើតរ បសើង%តភាព

ធងនធងរកានហែតខលា� ងសើ<ង ។ជាទសើ?ការការពារអាចសសើរចបានយាc ងលអបរបសើសរសើ@យ :១- ការចាកថនាន ការពារបរបឆាងនងជងពសើសសដចជា Newcastle, អតបកស ( fowl pox ) ។២- សើធវសើតសBឈាមសើមមានពជ សើដមបលបបបាតសើមមានណា ហែដលមានផទកសើមសើរាគមយចនន ដចជាមានជងរាគស (

Pullorum ) នងជងបរប@បដសើងhមរានៃរ i ( chronic respiratory disease ) ។ សើគបរតវទញកនមានហែតពសើមណា ហែដលបានសើធវការពនតយឈាមសើ@យគមាម នសើមសើរាគរាគស នងគមាម នជង mycoplasma ។

៣- ការផBលចណអាហារហែដលមានតលយភាព នវសលារធាតចញចមបរគបបរគមាន ដចជាវតាមន, សលារធាតហែរ i, អាសតអាមសើណ នងថនាមពល សើដមបការពារជងកងវះសលារធាតចញចម ។

៤- ករតចណហែដលបរតវលាយឲយមានសលាច បរតវ@កថនាន ការពារបរបឆាងនងជងកកសដយ ( coccidiosis ) សើបអាចរកបានសើគគរផBលឲយមានហែដលចញចម២ហែខដបង សើដមបការពារការខលាតបង សើ@យសលារជងកកសដយ ។ ចណខ�ះហែដលលាយថនាន បរបឆាងជងកកសដយករតខពស សរាបមានពជ ឬមានពងអាចការពារបាន ចសើពាះការបcះពាលនងអអសស នងថនាមពល សើដមបការពារជងកងវះសលារធាតចញចម ។

៥- សើគមាលការណអនាមយហែដលបរតវអនវតBនមាន :ក- មនបរតវយកមានចាសៗ ចលកនង6វងមានសើកមងសើ<យខ- ហាមសើopqវ ( រមទាងអនកជតខលាង ), បកសនៃបរព, សតវកសើករ, ជាពសើសសអនកចញចមមានសើrកហែន�ងសើផសង ចលសើ?កនងបរទង

ចញចមមាន ។គ- បនាទ បពការចលសើមលបរទងមានអនកសើផសង សើពលបរត<បមកវញបរតវសអាតខ�នបរបាណ, ផលា� សបBរសសើលuកបពាក, នង

ហែសបកសើជងមនចលសើ?កនងបរទងរបសខ�ន ។ឃ- បរតវយកសើចញនវបរក@សឡាងបរកខវក, ស<ជតសត, បាវចណ នងវតថណាហែដលបរកខវកសើផសងៗសើទuត សើចញពបរទង

ចញចម ។ង- បសើង%តហែបបបទ " ចលទាងអស-សើចញទាងអស ( all in-all out ) " សើដមបសើធវឲយមានកហែន�ង@កសតវ សើ?តាម

អាយសើផសងៗគមាន សើ@យ@កមានណាហែដលមានអាយសើសមគមាន ឲយសើrជាមយគមាន ។

ច- មននងនា6វងមានFមចល បរតវសើធវអនាមយបរទង ហែដលធា� បបានសើបរបឲយបានសលាអ តលអមនរយៈសើពល២អាទតយយាc ងតច ។ បរទងបរតវ@កហាលនងពន�បរពះអាទតយ សើដមបសលាបសើមសើរាគ ។

>- សើបមានសតវងាបបរតវនាយកសើចញជាបរបញាប សើ@យយកសើ?ដតសើចាល ឬកបឲយសើបរz ។ វាគជាវធសលាបរសBដលអ កនងការសើធវជកបcសB បរបសនសើបកនងករណ6វងមានដសើបរចនសើនះ បរតវបានសើគរលាយសើចាល ។

ខ- ចណាតថនាន កនៃនជងមាន ( Classification of diseases of chickens )ជងមានបរតវបានហែបងហែចកជាថនាន កៗ ចនន៧សើផសងៗគមាន ដចជា :១- ពពកបាកសើតរ : មានជងអាសននសើរាគបកស ( fowl cholera ), ជងផលាB សលាយ ( coryza ), បរគនសើពាះសើវuន (

fowl typhoid ), មកបលា� សលាម ( mycoplasma ), ជងរាគស ( Pullorum )២- ពពកវរស : មានអតបកស ( fowl pox ), ញc វកាស ( Newcastle ), ជងរលាកទងសត ( infectious

bronchitis )៣- បាc រាiសតខលាងកនង : មានបរពនសហែបcត ( tapeworms ), បរពនមល ( round worms )៤- បាc រាiសតខលាងសើបរ~ : មាននៃច ( lice ), បរសសើមល ( mites ), ដហែង% ( ticks ),៥- ពពកបរបតសហែអរ : មានជងកកសដយ ( coccidia ), ជង blackhead៦- ពពកផសត : មានជង>�ងបណាB លមកពផសត នងជាតពលមយចនន សើ@យសលារផសត ( fungus infection

and toxins produced by moulds ).៧- កងវះសលារធាតចញចម : ជងបរកស ( rickets ), សមសើមលជពកទ៦1- ជងបង%សើ<ងសើ@យបាកសើតរ ( bacterial diseases ) បាកសើតរសើចញពសតវបកស ហែដលមានជង>�ងបរតវបានសើគសើធវការបញជា� ក តាមរយៈការបណB ះសើមសើរាគ, ការ@កពណ នង

សើ@យការយកសើ?ពនតយសើមល នងពន�អតសខមទសសន ។ បរបសើoទមជឈ@� ន ( បណB ះសើមសើរាគ ) សើផសងៗហែដលសើបរជសសើរសបរតវបានសើគសើបរបបរបាស សើដមបបងាh ញអពបរបសើoទនៃនសើមសើរាគបង%ជង ។ បចចបបននសើនះការបរតតពនតយ ឬបបាតជងហែដលបង%សើ@យពពកបាកសើតរ ^សខលានៗ សើrកនង6វងសតវសលា� ប បរតវបានសើគអនវតBនសើrកនងបរបសើទសជាសើបរចន ។ ការទបសលា% តជងរាគស ( Pollorum ) ហែដលបរតវបានសើគទទលសលា� លថនា ជាជង " bacillary white diarrhea " គជាឧបករណមយដលអកនងកចចស6បរបតបតBការ នៃនការទបសលា% តជង ។ ជងសើនះបណាB លឲយសតវរាគមានពណស សើ6យអបរតាសលា� បសើបរចនចសើពាះមានហែដលសើទបនងញាសFម ។ សើrសើលសើF�ម, សើបះដង រសតបងាh ញនវភាពរកធ សើ6យមានសលាន មអចៗពណបរក6ម ។ សើ@យសលារវាជាភាន កងារចលងសើមសើរាគសើ?កនមាន តាមរយៈពងហែដលបានពសើមបាសើកតជងសើនះ សើ6យវាអាច>�ងពកនមានមយសើ?កនមានមយតាមរយៈភាp ស ការសើធវសើតសBឈាមបរគប6វងពជសតវ នងការបបាតអនកផទកជង អសរយៈសើពលជាសើបរចនឆាន បរតវបានសើគលបបបាតសើចាលសើសទរហែតទាងបរសង នវសើមសើរាគបរបសើoទសើនះ សើrកនងបរបសើទសជាសើបរចន ។ >�ងតាមការខតខបរបងហែបរបងសើ@យសមបរគចតB កហែន�ងភាp សលៗអ ជាសើបរចនបានអនវតBនកមមវធ សើធវពសើសលាធនឈាមសើនះ សើ@យមានការបរតតពនតយ រ@� oបាលហែតបនBចបនBច ។ អនកទញកនមានបរតវទញហែតកនមានណា ហែដលគមាម នផទកជងរាគស ។ ជងបរគនសើពាះសើវuន ( fowl typhoid ) បណាB លមកពពពកបាកសើតរមយា�ងសើទuត ហែដលឋតសើrកនងពពកដចគមាន ហែដរ គសលាលមcសើណឡា ( Salmonella ) បរតវបានសើគរកសើឃញ នងទបសលា% តកនងលកខណៈ បរបហាកបរបហែ6លគមាន ។

Fមៗសើនះជងមកបលា� សមស ( mycoplasmosis ) បណាB លសើ<ងសើ@យបាកសើតរតចៗ ហែដលសថតសើrកនងពពកមកបលា� សលាម ( mycoplasma ) គជាជងមយហែដលសើគបរតតពនតយសើrកហែន�ងបងា% តពជ នងកហែន�ងភាp ស ។ ជនកាលសើគយលថនា ជាជងបនទបខយល ( air sac disease ) ឬជងបរប@បដសើងhមរានៃរ i ( chronic respiratory disease ) ហែដលបណាB លសើ<ងសើ@យការកអក, សើ6uរសសើបារ នងបសើង%តទរងខទះសើrកនងបនទបខយល ។ កនមានហែដលសើកតពសើមមាន មានជង>�ង mycroplasma គងាយទទលជង>�ងបាកសើតរទ២សើទuតណាស ។ ការរាតតបាតទាងសើនះមានសភាព រាល@លខលា� ងណាស បនាទ បពការចាកវាiកសលាង ឬបនាទ បពមានភាពសើបរសBសសើផសងៗ ។ សើrសើពលហែដលកនមានសើទបនងញាសគមាម នជង mycoplasma សើទ សើគមនយកចតBទក@កសើលការសើធវអនាមយ បរបាកដជាជងសើនះបណាB លឲយសលាយភាយសើ<ងវញ សើrកនង

6វងសតវសើបរចនជាងករណសើកតជងរាគស ( pullorum ) សើ?សើទuត ។ សើដមបសើ@ះបរសលាយបញជាh សើនះសើគចាបាចបរតវ លបបបាតនវជង mycoplasma សើនះ ។

2- ជងបង%សើ<ងសើ@យវរស ( viral disease ) Fវតបតហែតវរសជាសើមសើរាគដតចលអតបផត សើ@យសើគមនអាចសើមលសើឃញបាននងហែoនកទសើទបានកសើ@យ កសើគអាច

សើមលសើឃញនងហែកវពបរងកសើអ<ចបរតង ( electron microscope ) បានហែដរ សើគដងថនាវតBមាន ឬអវតBមាននៃនវរស គអាបរសយសើ?សើលការសើធវសើតសBឈាម សើrកនង6វងសតវ ។ សើ@យសលារការពយាបាល សើ@យសើបរបពពកអងទបយទក ( antibiotics ) មនទទលបានសើជាគជយ ដសើចនះយកលអសើគបរតវសើធវវាiកសលាង ។ មននងចាបសើផBមសើធវកមមវធវាiកសលាង ។ បរតវមានការជយសើបរជាមហែបរជងពបសសើពទយ, កនងតបនអនកមានជនាញខលាងសខភាពបកស, ឬពភាន កងារផសពវផសាយ, អពបរបoពវាiកសលាង នងចាបាចបរតវហែតសើធវវាiកសលាង ការពារបរបឆាងនងជងជាកលាក ។ អនកទាងសើនាះនងដងអពតរវការនៃផទកនង ហែដលមានភាពខសហែប�កគមាន យាc ងខលា� ង សើ?តាមតបនសើផសងៗ ។ ការចាកថនាន ការពារបានទទលសើជាគជយសើrកនងតបនខ�ះ សើ6យអាចគមាម នបរបសទធភាពកនងតបនដនៃទសើទuត គអាបរសយសើ?តាមបរបសើoទវាiកសលាង នងរសើបuបផលតមានលកខណៈសើផសងៗគមាន ។ ជាការចាបាចសើគបរតវមានការយលដង សើ@យបរបងបរបយតន ការពារការនាចលមកនវជងFម ហែដលបរបកបសើ@យសើបរគមាះថនាន ក បរបសនសើបសើគសើបរបបរបាសវាiកសលាងរស ។ ជងហែដលជាឧទា6រណមយចនន ហែដលបរតវបានសើគទបសលា% តរមមាន :

- ជងញc កាស ( Newcastle; Raniket disease in Asia ) ជងញc កាស គជាជងមយ ហែដលអនកចញចមបកស ពាសសើពញពoពសើលាក ហែតងហែតមានការoយខលា� ចជាទបផត ។

សើរាគសញជា� មយចននរមមាន : សើ6uរសសើបារ, ដងhក, ដសើណរសើបរទតសើបរទាត, កសើរកខ�នហែលងបាន នងផលតកមមពងFយចះ ។ អបរតាសតវសលា� បអាចសើកតមានរ6តដល ១០០ភាគរយ ។ ការចាកថនាន ការពារបរគបបកសកនងបរសក ឬកនងតបនហែតងទទលបានសើជាគជយ កនងការទបសលា% តជងសើនះ ។ បរបសើoទវាiកសលាងមានភាពខសហែប�កគមាន អាបរសយសើ?តាមតបន សើ6យនងអាចបរតវបានសើគផBលឲយតាមរយៈ ការចាកមBងមយៗ, កា@កលាយកនងទក, ឬ@កលាយជាមយចណ ។

- ជងសវតសើជង ( Marek's disease )ថនាន ការពារជងសវតសើជង ( marek ) បរតវបានសើគសើបរបបរបាសសើលការចញចមមានសលាច, មានបងា% តពជ នងមានយកពង

តាមហែបបឧសសាងកម ម សើrកហែន�ងភាp សកនងស6រដ�អាសើមរក ។ ការសើធវវាiកសលាងសើនះ គសើដមបការពារជងសវតសើជង នងបរបសើoទជងមហារកដពក សើrសើលសររាង�ខលាងកនងរបសកនមាន ។

- ជងអតបកស ( fowl pox ) ជងបកសជាជង>�ងយាc ងខលា� ងកា� តាមរយៈការបcៈពាល ហែដលវាសើផទរជងពបកសមយសើ?បកសមយ សើ@យសតវមស ។ សញជា�

នៃនជងសើនះសើគសសើង%តសើឃញមានទរងជាដពកៗ ឬដសើ�ពណបរកសើ�c សើrសើលសរ, ណង, ជវញហែoនក, សើ6យសើrកនងមាតនងបពងក ។ ការចាកវាiកសលាងជាសើរ�យៗបរតវបានសើគសើធវសើ<ង សើ@យការចាកម�លចលសើ?កនងហែសបកសើសBង សើrចសើនា� ះសលា� បបកស ។ បរតវបរបងបរបយតនការពារកឲយកឲយសើរាមមកបcះពាលនងទកថនាន សើrសើពលហែដលបសើញចញពម�ល ។ ការការពារចាបាចបរតវមានការទបសលា% តសតវមស នងការចាកថនាន ការពារបរគបបកស ។

* កមមវធ@កថនាន ការពារសើផសងៗសើទuត ( other vaccination programs ) ការចាកថនាន ការពារ កបរតវបានអនវតBនសើដមបការពារ : ជង>�ងរលាកទងសត ( infectious bronchitis ), ជង

បពងក នងបពងខយល ( infecyious laryngotracheitis ), ជងរលាកខរកបាល នងខរខនងបកស ( avian encephalomyelitis ), ជង>�ងសើប�សលាល ( កាបcរ i ) ( infectious bursal disease " gumboro " ) ។ កមមវធនៃនការសើធវវាiកសលាងសើផសងៗសើទuត បរតវបានសើគអនវតBនជាមយនង ជងហែដលបណាB លសើ<ងសើ@យ បាកសើតរ ដចជាជង>�ងផលាB សលាយ ( coryza ), អាសននសើរាគបកស ( fowl cholera ), ជងទ6វអតបកស ( fowl typhoid ) ( មនហែដលសើធវចសើពាះមានសរាបបងា% តពជសើទ ) សើ6យបរពមជាមយគមាន សើនះហែដរ សើគកអាចអនវតBនជាមយនង ជងហែដលបង%សើ<ងសើ@យពកបរបតសហែអរ ហែដលបណាB លឲយមានជងកកសដយ ( coccidiosis ) ផងហែដរ ។ កមមវធនៃនការផBលថនាន មានភាពខសហែប�កគមាន អាបរសយ

សើ?តាមបរបសើoទជងនមយៗ នងបរបសើoទវាiកសលាង ។ សើគបរតវអនវតBនតាមការហែណនារបសអនកផលតវាiកសលាង ។ ដចជាអពវធសលាបរសBនៃនការសBកទក នងការផBលថនាន ។

3- បាc រាiសតខលាងកនង ( Internal parasites ) បាc រាiសតខលាងកនងរមមាន បរពនមល, បរពនសហែបcត, ឌវ ( flukes ) ជាទសើ?សើគអាចពនតយសើមលសើឃញ សើrសើពលហែដលសើគ

សើធវការពនតយសើបរកាយសើពលសលា� ប ( post mortem ) ។ អនកចញចមមាននងមានការoតoយយាc ងខលា� ង សើrសើពលហែដលមានវតBមានបាc រាiសតមយចនន សើrកនងបរបពនធបរប@បរលាយអាហារ ឬសើrកនងហែផនកសើផសងៗនៃនសលារពាង�កាយ ។ ទនាកទនងនៃនអនកផទកបាc រាiសត បានបសើង%តសើ<ងបនាទ បពមានការបcះពាលជាមយ បាc រាiសតជាសើបរចនជនានសើបរកាយៗមក ។ សើទាះជាយាc ងណាកសើ@យ ការចញចមមានហែបបសើនះ ជនកាលមានការរាតតបាតយាc ងធងនសើកតសើ<ង ចាបាចសើគបរតវមានវធានការហែកលអរសើ<ងវញ ។ សើដមបទបសលា% តជងសើនះ ជាដបងសើគបរតវលបបបាតនវវដBជវតរបសបរពន សើដមបកាតបនថយនវការរកដះ@លសើ<ងវញរបសវា ។ ការផលា� សបBរការបរគបបរគងមយចនន អាចជាការលអកនងការលបបបាតជងសើនះ ។ ការពយាបាលសើដមបកាតបនថយបនទកបាc រាiសត គជាការលអហែដលសើគចងបាន ។

ថនាន ពសើបcរាiសន ( Piperazine ) អាចទមា� កបរពនមល ហែដលបង%សើrកនងសើពាះសើវuន សើបសនជាសើគផBលឲយសតវតាមទក ឬចណ ( របភាពទ៦២ ) ។ បញជាh នៃនការផទកបាc រាiសត ជាសើបរចនសើrកនងសើគរបសមានយកសលាច បរតវបានសើគលបបបាតសើ@យសើជាគជយ តាមរយៈការផBលថនាន ទមា� កបាc រាiសត ជាសើរuងរាលហែខ កនងរយៈសើពលជាសើបរចនហែខ ។ សើ@យសលារបរពនតចៗហែដលសើទបនងញាស មានការបផលា� ញខលា� ងកា� ជាងបរពនសើពញវយ ដសើចនះការហែដលលអបផត គបរតវលបបបាតបរពនញសើពញវយ ហែដលអនកបសើង%តពងសើចាល ។ ករតហែដលបរតវផBលថនាន ទមា� កបរពន បរតវបានសើគគណនាកនងអបរតាព ៥០ សើ?២០០ម.បរកនៃនថនាន Piperazine កនងសតវមយកបាលអាបរសយសើ?តាមទងនសត វ ។ Fបាផសទលាកបរពន Piperazine អាចចាកបានដចជាបរបសើoទអបលសើផសងៗ សើ6តសើនះករតហែដលបរតវការសើនាះ នៃលយាc ងណា@កឲយបរតវនងចណះថនាន Piperazine ហែតបcសើណា� ះ ។ លទធផលហែដលលអបផតគការ@កលាយកនងទក សើrសើពលហែដលសតវសើបរសកទក សើបសើធវដសើចនះអាចធានាបាននវករតខពស សើrកនងសើពាះសើវuន ។ សមសើមលតារាងទ៣ សBអពការកណតoនភាគបរពន នងការទបសលា% តបរពនបាc រាiសត ។

4- បាc រាiសតខលាងសើបរ~ ( external parasites ) ពកបាc រាiសតខលាងសើបរ~មានដចជា : បរសសើមល, សហែង%តចៗ, នៃច នងនៃចហែ>% សើគអាចសើឃញវាសើrសើពលហែដលសើគចាបបកសកាន

សើមល ។ ពពកបាc រាiសខលាងសើបរ~ដនៃទសើទuតរមមាន : បរសសើមលរសសើrសើលបរទងសតវ, សហែង%ទន, នងសសើង%ចហែដលជាទសើ? វាសើចញមកបតឈាមសតវសើrសើពលយប សើគមនហែដលសើឃញវាសើចញសើrសើពលនៃFងសើទ ។ សើគអាចសើឃញបាc រាiសតទាងសើនះ សើ@យពនតយសើមលសើrតាមកហែន�ងសើបរបះ ឬកសើន�qតសើ�សើផសងៗ សើrសើពលហែដលសើគសើបរបបរបាសឧបករណបរសចៗ ចាកសើ?កហែន�ងហែដលវារសសើrសើនាះ ។

បរសសើមល ( mites ) : ពពកសតវសើនះមានសើជង៨ ជាសើរ�យៗវាហែតងហែតខលាបតជញ�កឈាម ហែដលបណាB លឲយសតវបាតបងឈាម ។ បរសសើមលបកសសើroមភាគខលាងសើជង ហែដលជាទសើ?រសសើrជាបរបចាសើrសើលបកស ។ បរសសើមលហែដលរសសើrសើលបរទងសត វ សើគពបាកនងសើមលសើឃញណាសសើrសើពលនៃFង ពសើបរពាះវាលាកខ�នសើrកនងបរបសើហាងសើ� ។ ដសើចនះសើដមបទបសលា% តបាc រាiសតទាងសើនះសើគបរតវ សើធវសអាតបរទងឲយបានសលាអ ត ឬបាញថនាន សលាបសតវលអត សើ@យផលាទ លសើ?សើលខ�នសតវ ឬទធា� ចញចមសតវ ។

នៃច ( Lice ) : សើគអាចបរបទះសើឃញនៃចជាសើបរចនបរបសើoទ ហែដលវាអាចលាកខ�នសើrមBសលា� ប, សើល ក, សើrសើបរកាមសលា� ប, នងសើrជវញរនធគF ។ ការចាបយកវាសើចញពសលា� ប មនបណាB លឲយមានបញជាh ធងនធងរសើទ ។ កនងករណហែដលមាននៃចសើបរចនសើគអាចសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអត សើ@យលាប ឬបាញ ។

នៃចហែ>% ( fleas ) : សើគអាចបរបទះសើឃញវាសើrចននជាសើបរចន ហែដលចាបាចសើគបរតវសើធវការពយាបាល ។ នៃចហែ>%សើនះមានភាពជាបសអត ជាដរាបសើrជវញនៃផទមខ ដសើចនះសមសើបរបថនាន លាបសតវលអត ដចតាមការហែណនាឲយសើបរបបរបាស សរាបសលាបបរសសើមលហែដរ ។

សសើង%ច ( bed bugs ) : សសើង%ចគជាភាន កងារបង%ជងសើលមនសស ហែដលជនកាលវាសើកតមានសើrកនងបរទងបកស ។ សើគអាចសើធវការសលាបសសើង%ចទាងសើនះបាន សើ@យការសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអត ដចតាមការហែណនាឲយសើបរបបរបាសថនាន សរាបសលាបបរសសើមលហែដរ ។

ដហែង% ( ticks ) : ដហែង%ទនអាចបណាB លឲយសតវបាតបងឈាមយាc ងធងនធងរ សើ6យជាអនកបង%ជងហែFមសើទuតផង ។ កនញាស (មានសើជង៦ ) មានអង%តផចតព ១-៣ ម.ម រសសើrសើលសតវបកសសើ6យសើគអាចបរបទះសើឃញ សើrសើបរកាមសលា� បមានឈាម ។ ដហែង%សើពញវយ ( មានសើជង៨ ) មានបរបហែវងរ6តដល ១ស.ម សើបរចនលាកបពនសើrកហែន�ងសើកuនៗនៃនបរទនមាន ។ សើគសើធវការសលាបកនញាសសើrសើលបកស បរពមសើពលជាមយនងទធា� បរទង បរតវបានបាញថនាន សលាបដហែង%សើពញវយ ។

chiggers : គជាកនញាសតចលអតរបសបរសសើមល ហែដលសើបរជuតចលសើ?កនងហែសបកមានបារាង បណាB លឲយមានសលា� កសលាន មរាងពងទករនៃង ។ សើទាះបជាវាបរជះ បនាទ បពមានការពយាបាលរយៈសើពល២ ឬ៣សបលាB 6សើ6យកសើ@យ កសលា� កសលាន មសើនះបណាB លឲយផលាទ ងសលាចខចខលាតបរទងបរទាយបានហែដរ ។ ដសើចនះសើដមបការពារសើគបរតវសើចuសវាង ការ@កឲយសតវសសើ�ម ហែដលផទកសើ@យបរបសើoទបរសសើមលសើនះ ។

មស ( mosquitoes ) : មសអាចចលងជងបាន បណាB លឲយសតវបាតបងឈាមយាc ងសើបរចន នងផលតកមមពងFយចះ សើ@យសលារភាពរាល@ល ។ វធានការណទបសលា% តចាបាចសើគបរតវបផលា� ញ នវកនដង%វហែដលសើគហែតងបរបទះសើឃញ សើrកនងទកបរកខវកហែកបរបរទងមាន ។

រយសើ�ម ( black flies ) : ជាភាន កងារចលងជងដចជងបរគនចាញហែដរ ពសើសសវាបផលា� ញមានបារាង នងទា ។ រយទាងសើនះមានរបរាងដចសច គវាបង%បសើង%នកនកនងហែខសទកអរ សើធវឲយមានការពបាកកនងការកចាតវាណាស ។ សើគមនអាចបសើង%នការចញចមមានបារាងបានសើទ សើrតបនហែដលសបរសើ?សើ@យរយបរបសើoទសើនះ ។

រយ ( houseflies ) : រយ នងបរបសើoទបរកមញាតរយ ហែដលសើធវឲយរខលានដនៃទសើទuត អាចបសើង%តកនសើ�ជាសើបរចនសើrជវញកហែន�ងចញចមសតវ សើ6យបសើង%តបញជាh ដលសលាធារណៈយាc ងធងនធងរ ។ ករាលសើសមសើrសើបរកាមបរទង គជាកហែន�ងសរាបបសើង%តកនសើ�យាc ងលអបផតរបសរយ ។ ការសើរuបចទក@កលាមកសតវមនបានបរតមបរតវ នងនាឲយសើគបទកស@� នមយចននតាមផ�វចបាប សើ@យសលារវាសើធវឲយបcះពាល នងរខលានដលអនកជតខលាងខ�ន ។ សើទាះបជារយមយចននធបរតវបានសើគសលាប សើ@យសើបរបបរបាសនយ@កថនាន ពល ( bomylTM, erythrosineTM, methomyTM ) កសើ@យ កការកចាតរយធជាទសើ?មានបរបសទធភាពតចជាងការកចាតដង%វសើrកនងលាមកសតវសើ?សើទuត ។ សើគអាចបហែនថមថនាន គមសើផសងៗសើ?សើលលាមកសត វ ។ LarvadexTM គជាចណអាហារបហែនថម ហែដលជាតថនាន សើនះ នងមានសើrកនងលាមកសត វ តាមរយៈការសចណអាហារ ។ វធានការហែដលគរឲយបរបងបរបយតន ចរសើធវឲយគនរលាមកមានសភាពសងត សើ@យការពារនវការលច ឬបរជាបទកពដបល ឬពសនកទក ។ សើrកហែន�ងណាហែដលមានពងដង%វកនងលាមកសើនាះ បកសខ�នវាផលាទ លអាចបបាតការរកដះ@លរបសរយបាន សើ@យការចកកាយសសើrកនងលាមកសតវ ។

សើគបានអនវតBនជាយរមកសើ6យ សើដមបទបសលា% តបាc រាiសតខលាងសើបរ~ សើ@យការសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអត ។ កនងករណហែដលបាc រាiសតសើកតមានសើrកនង6វងបកសមានដធ សើគអាចអនវតBនការបបាតវា សើ@យសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអតសើ@យលាប ឬបាញផលាទ លសើ?សើលខ�នសតវ ។ ការបាញ, សើបរបាះ ឬសើរាយបរតវបានសើគសើបរបបរបាសសើrកនងបរទង ឬសើrសើលករាល ។ អនកចញចមសតវខ�ះ កចាតរយសើ@យសើរាយថនាន សើ?សើលសបកមាន ។

ករណហែដលវាសើកតសើ<ងមានសើrកនង6វងមានតចតច សើគអាចពយាបាលមានមយៗ សើ@យចាបបាបរជលកសើ?កនងបពងហែដលមានថនាន សលាបសតវលអត ។ សើrស6រដ�អាសើមរក សើគអនញជា� តឲយសើបរបថនាន សលាបសតវលអត សើ@យផលាទ លសើ?សើលសតវសលា� បហែតថនាន ៨បរបសើoទ កនងចសើណាមថនាន ៩០បរបសើoទ ហែដលមានបរបសទធភាព ។ ការសើបរបបរបាស ក�រណាត អបរដកាបន ( chlorinated hydrocarbon ) ឧទា6រណ Lindane សើទាះបជាវាមានបរបសទធភាពខពស កនងការកចាតបាc រាiសតខលាងសើបរ~កសើ@យ កសើគសើrហែតហាមឃាតយាc ងតងរងហែដរ ។ ការសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអត កនងរយៈសើពលយរហែតងហែតគមាម នបរបសទធភាព សើ@យសលារវាសើកតមានភាពធន របសសតវលអតសើ?នងថនាន សើនះ ។

ថនាន សលាបសតវលអតហែដលអនញជា� តឲយសើបរបបរបាសសពវនៃFង សើrកនងស6រដ�អាសើមរករមមាន :Carbaryl (SevinTM): ៥% បរបមាណ ០,៤៥៣ គ.បរក សរាបមាន១០០កបាល ឬសើrសើលករាល ១២ ហែមcបរតកាសើរ i ។

០,៥% បរបមាណ ៤-៧លបរត បាញសើ?សើលករាល ៣០៥ ហែមcបរតកាសើរ i ឬ ៣,៧៨៥ លបរត បាញផលាទ លសើ?សើលសតវ ចនន១០០កបាល ។ សើបរបបរបាសសើដមបកចាតបរសសើមល, នៃច, នៃចហែ>%, សហែង%នងសសើង%ច ។

Cycromazine (larvadexTM) : ៥/១លាន លាយជាមយចណអាហារសរាបកចាតដង%វ រយ ។ សើបរបបរបាសជាចណអាហារបហែនថម សើ@យ@កកនងសនកចណ ។

Dichlorvos (DDVPTM, VaponTM) : ០,៥% ពបរងាវបាញសើលលាមក សើដមបទបសលា% តដង%វ រយ ។Malathion (CythionTM) : ៤ឬ៥% សើបរបាះ ចនន ០,៤៥៣ គ,បរក កនងមាន១០០កបាល ឬសើបរបាះសើលករាល ១៥

ហែមcបរតកាសើរ i ។៤សើ?៧លបរត លាយជាមយទកបាញ (០,៥/៣០៥ ហែមcបរតកាសើរ i) ការហែណនានៃនការសើបរបបរបាសដច Carbaryl ហែដរ ។ ការបសើង%នការសើបរបបរបាស បានកាតបនថយនវបរបសទធភាព សើrកនងបរបសើទសជាសើបរចន ។

Nicotine Sulfate ( Black leat 40TM) : លាបសើលកហែន�ងសតវសើដក សើដមបទបសលា% តបរសសើមល ។ សមបរបយតនមនសើពលសើបរបបរបាស ចរសើមលសើ@យការបរបងបរបយត ន នវការហែណនាសើrសើលសលា� កសញជា� ដចជា ជាតពលសើrសើលហែសបករបសសតវ នងអនកសើបរបបរបាស ។

Permithrin (AmbushTM , AtrobanTM, EctibanTM, PermabanTM, PreamixTM, PoucTM) ០,២៥% សើបរបាះ ០,៤៥៣ គ.បរក/១០០កបាល, ៣,៧៨៥ លបរត ពបរងាវបាញសើលសតវ ១០០កបាល ។ សើបរបបរបាសសើដមបកចាតបរសសើមល នៃច នៃចហែ>% ដហែង% នង សសើង%ច ។

Stirofos (RabonTM, Tetrachlorvinphos) : ៣% សើបរបាះ ០,៤៥៣ គ.បរក សើលសត វ ៣០០កបាល, ៣,៧៨៥ លបរត ពបរងាវបាញសើលសត វ ១០០កបាល ឬសើបរបាះសើលករាល ៣០៥ ហែមcតកាសើរ i ។ មានបរបសទធភាពកនងការសើបរបបរបាស សើ@យផលាទ លសើ?សើលបរគបបាc រាiសតខលាងសើបរ~ទាងអស ។

អនកចញចមបរតវហែតអនវតBន តាមការហែណនារបសសលា� កសញជា� ឲយបានបរតមបរតវ អពការសើបរបបរបាសថនាន សលាបសតវលអតបរគបបរបសើoទ ។

៥- ជងបង%សើ<ងសើ@យពពកបរបតសអា ( Protozoan diseases ) - ជងកកសដយបកស (coccidiosis) : គជាជងហែដលគរឲយoយខលា� ចបផត ហែដលបណាB លសើ<ងសើ@យពពកបាc រាiសត

បរបតសហែអរលកលយសើrកនងសើពាះសើវuន បណាB លឲយបកសរាគ ( ជនកាលមានលាយឈាម ) សើ6យសលា� បមយរសើពច ។ វា>�ងសើមសើរាគសើនះសើrសើពលហែដលបកសវាចកសើរសសពង អអសស (oocyst) ចននដសើបរចនពករាលបរទង ( របភាពទ៦៣ ) ។ ពងអអសស តចនៃបរកហែលងទាងសើនះ វាមានភាពធននងថនាន រងាបសើមសើរាគណាស សើ6យបរតវបានសើគបរបទះសើឃញមាននវបរគបកហែន�ង ហែដលមានចញចមមាន ។ ការបcះពាលពងអអសសមយចនន កនងមយរយៈសើពលបានសើធវឲយពងសត វ ជាសើបរចនFយចះនវភាពសលាបនBចមBងៗ ។ ដសើចនះជងកកសដយធងនធងរករសើកតមាន បរបសនសើបសើគចញចមបកសកនងទធា� ទលាយ ។ បcហែនBជាទសើ?វានងសើកតមានជងសើនះកនងករណ ចញចមលាយ<គមាន ទាង6វងៗ ។ សើទាះបជាសើគរកសើឃញឱសF ហែដលមានបរបសទធភាពបរបឆាងនង ជងកកសដយកសើ@យ កសើគបរតវហែតសើបរបបរបាសថនាន ការពារសើនះ បរបសើសរជាងការពយាបាលហែដរ ហែដលជាទសើ?ការពយាបាលបរតវបានសើគអនវតBន យតរ6តដលមនអាចការពារបាន ។

អនកផលតចណអាហារ ជាទសើ?សើបរជសសើរសឱសFមយ សើដមប@កលាយជាមយចណមានសលាច សើ@យហែផអកសើលតនៃល នងមានបរបសទធភាពជាមល@� ន បរបឆាងនងពពកកកសដយាជាសើបរចនបរបសើoទ សើrកនងតបន ។ ការសើលចសើ<ងនវភាពធននៃនពពកកកសដយា បនាទ បពការសើបរបបរបាសឱសFមយមខ កនងរយៈសើពលយរ សើ6តដសើចនះសើ6យជាសើរ�យៗ សើគបរតវសើធវការផលា� សបBរឱសF ។ ជនកាលសើគបរតវសើជuសវាងការសើបរបថនាន មានកបរមតខពស សបរមាបមានបងា% ត ឬមានពង សើ6យបញឈបសើrអាយ៨សបលាB 6 សើដមបអនញជា� តឲយសើកតមានភាពសលាតាមធមមជាត ។ សើrសើពលFមៗសើនះ សើគអាចយកថនាន លាយជាមយចណ បរបឆាងនងកកសដយបានសរាបមានយកសលាចគ :

១- AmprolTM ( Amprolium) [MSD-AGVET] ចនន ០,០១២៥%២- Butynorate (TinostateTM) [Salsbury] ចនន ០,០៣៧% (សរាបមានបារាង)៣- ClopidolTM (Metichlorpindol) [Rhome-poulence] ចនន ០,០១២%៤- Halofuginone (StenerolTM) [Hoechst-Roussell] ចនន ០,០០០៣%៥- Lasolacid (AvatechTM) [Hoffmann-La Roche) ចនន០,០០៧៥-០,០១២៥%៦- Madurimicin (CygroTM) [Cyanamid] ចនន ០,០០០៥-០,០០០៦%

៧- Monensin (ElanchobanTM) [Elanco] ចនន ០,០១-០,០១២%៨- Narasin (MontibanTM) [Elanco] ចនន ០,០០៦-០,០០៨%៩- Nicarbazin (NicabTM) [MSD-AGVET] ចនន០,០១២៥%១០- Salinomycin (NicrazinTM, BioCoxTM, SacoxTM) [Kaken, Agri-Bio, Pfizer,

Hoechst] ចនន ០,០០៤៤-០,០០៦៦%១១- Sulfaquinoxaline (SQTM) [MSD-AGVET] ចនន ០,០១២៥% ( ហែលងអនញជា� តឲយសើបរបបរបាស

សើrកនងស6រដ�អាសើមរក )។១២- ZoaleneTM (DOT, ZoamixTM) [Salsbury] ចនន ០,០១២៥% - ជង Blackhead (Histomoniasis) : ជាជងហែដលបង%សើ<ងសើ@យពពកបរបតសហែអរ បណាB លឲយមានដសើ�រលា

កសើលសើF�មនងសើពាះសើវuន ( cecum ) នងលាមកពណសើល�ង ។ ជងបរតវបានចលងតាមរយៈពងបរពន ហែដលមានសើrកនងFនកសើពាះសើវuន សើ?មាននងមានបារាង ។ តាមធមមតាបរពនសើនះរសសើrកនងសតវមាន បcហែនBមានទាងសើនះមានភាពធននងជង ។ មានបារាងឆាបទទលជងសើនះជាងមានធមមតា ។ សើគមាលការណសខលានសើដមបការពារគ " មនបរតវចញចមមានបារាងលាយគមាន ជាមយមានធមមតាសើទ " ។

៦- ជងបង%សើ<ងសើ@យពពកផសត ( fungi ) ទរងនៃនជវតរកខជាតមយ បរតវបានកណតសើ@យវតBមានជាសើបរចននៃនសពរតចៗ ( microscopic spores ) នងសរនៃស

ឆាម រៗ ( filaments ) អាចបណាB លឲយសើកតជងសើ@យផលាទ ល ឬបសើង%តជាតពល ហែដលជាសើ6តសើធវឲយមានការ�ចាបដលបកស ។ ផសតមយបរបសើoទ ( aspergillus ) ជាទសើ?សើកតមានសើrសើលករាលសើសម ជនកាលរាតតបាតដលសត បណាB លឲយសើកតមានកនទលពណសើល�ង នងពណនៃបតងសើបរព�ងៗ ។ ផសតហែដលដះសើលចណអាហារ ផទកសើrកហែន�ងមានសសើណមខពស វាអាចសើធវឲយមាន

ជាតពលខពស ( ឧទា6រណ aflatoxin ) ។ បរតវសើជuសវាងនវភាពសើសម ហែដលបណាB លឲយផសតដះបាន សើrសើលករាលបរទងមាន នងកហែន�ងផទកចណអហារ ។

គ- អបរតាសលា� ប ( mortality ) ការសលា� បមយចននបរតវបានសើគរពងថនា នងសើកតមានសើ<ងកនងក<ងសើពល លតលាសនងកនងក<ងសើពលសតវផBលពង ។

អបរតាសលា� បសើលសពមយភាគរយ កនងរយៈសើពលមយហែខ បងាh ញនវបញជាh យាc ងធងនធងរ ហែដលចាបាចតរវឲយមានជនយពបសសើពទយ បរបសនសើបអាចសើធវសើ?បាន ។ ចរយកសតវ�នងសតវងាបសើចញពបរទង សតវងាបបរតវកបឲយសើបរzជាការលអ, ដតឬ@កកនងរសើ�Bរលាយសើចាល សើដមបការពារកឲយហែ>%ឬសតវនៃបរពដនៃទសើទuត ចលងជងសើ@យសលារការសសលាចសតវងាបសើនះ ។

ឃ- ការវះពនតយសើបរកាយសើពលសតវងាប ( Post mortem examination ) កនងករណហែដលមានបញជាh ធងនធងរ សើគគរសើធវការពភាកសាជាមយមនទរពសើសលាធនសើរាគវនចឆយ បសសើពទយ បរបសើសនសើបអាចសើធវ

សើ?បាន ។ បរបសនសើបគមាម នមនទរពសើសលាធនសើទ អនកចញចមសតវអាចសើធវការសលាកលបងសើធវសើរាគវនចឆយបនាទ បពវះកាតសលាកសពសតវ ។ សើrមនទរពសើសលាធនសើរាគវនចឆយសើបរចនយកសតវរសមយចននសើដមបសើធវជាវតថសណាកសើrកនង6វងសតវទាងមលហែតមBង ។ ការបរតតពនតយសើបរកាយសើពលសតវងាបយាc ងឆាបរ6ស អាចផលា� សបBរសញជា� នៃនសើរាគវនចឆយហែដលមានភាពមនចបាសលាស សើបសនជាសតវងាបបរតវបានសើគសឲយពនតយ ។ មានរសអាចបរតវបានសើគសលាបសើ@យពសវមានការ�ចាបសើ@យយកនៃដចាបកបាលសតវសនធងកសើអាយបរតង សើ6យកាចកបាលសើ<ងសើល ។ សើគមានការងាយបរសលកនងការកតសគមាលនវការផលា� សបBរសលា� កសលាន ម នងការហែបរបបរបលពណ បរបសនសើបសើគធា� បសសើង%តសើមលកខណៈធមមតារបសបកសហែដលសើគហែកនៃចនពមនមក ។

ជាតបងសើគបរតវពនតយសើrខលាងសើបរ~ខ�នបកស សើ@យពនតយសើមលសើrចសើនា� ះសើរាមសតវ សើដមបរកសើមលបរសសើមល, ដហែង%, នៃច, រ នៃចហែ>% ។ ចររកសើមលសលា� កសលាន មហែសបកសើrតបនគមាម នសើរាម ហែដលអាចបងាh ញនវសញជា� ជង អតបកស ។ កាតសើបកមាតសតវសើ<ង សើមលបពងរឡាយអាហារ រហែគរ សើដមបរកសើមលការ6រសើចញឈាម, ជងដសើ�បរកពះ, ភាន សសើសBងសើបរគមៗ, មានដពកខសហែប�កពធមមតា, រមានសើស�សសើបរចន ។ បរតតពនតយសររាង�ខលាងកនង សើ@យកាតហែសបកចាបពរនធគFរ6តដល>អងបរទង សើ@យសើបរបបរបាសកនៃ�នBជាឧបករណ ។ បនាទ បមកបរតវចាបសើជងទាងពរ រញសង%តចះរ6តដងខ�នហែបកសើចញជាពរ សើ6យមានរាងសហែបcត ។ បនាទ បមក>អងបរទងបរតវបានយកសើចញសើអាយសើឃញនវ សើបះដង, សត, បរបពនធបរប@បរលាយអាហារ ។ បនាទ បមកបរតវវះយកសើចញនវបរបពនធរលាយអាហារទាងអស សើ@យពនតយសើលហែគរ, បពងអាហារ, ទងសើកាះ, សើកាះ, សើពាះសើវuន នង Fនកសើពាះសើវuនទាងខលាងសើបរ~ នងខលាងកនង សើដមបរកសើមលនវការរលាកបរកពះ, ការ6រឈាម, បាc រាiសត នង សញជា� សើផសងៗសើទuតនៃនជង ។ សើF�ម, សើបះដង, តរងសើនាម, សររាង�បរប@បបនBពជ នងសតបរតវហែតបរតតពនតយសើមលនវពណហែដលមានលកខណៈមនធមមតា, សលាន មអចៗ, រដខទះ ។ ការបរតតពនតយបពងខយល នង សត គសើដមបរកសើមលនវសើស�ស, ការ6រឈាម, រលាក នងជងសើ6មសត (pneumonia) ។ សើគបរតវបរតតពនតយសលាចដរកសើមលសលា� កសលាន មសើផសងៗ នងពណសលាច ។ ហែសវងរកការសើ6មសើបាc ងនៃនសរនៃសបរបសលាទ ជាពសើសសសើrសើបរកាមសលាចដសើ�� សលា� ប នង ក ។ ពនតយសើមល>អងទន នង ដពកហែដលមានលកខណៈមនធមមតា របរកន ។

* ការពយាបាលសើ@យសើបរបឱសF (drug treatments) អនកចញចមសតវបានចណាយទនជាសើបរចនសើ?សើលការពយាបាល សើ@យពបានសើធវសើរាគវនចឆយជងសើអាយបានបរតមបរតវ សើ6យ

សើគទទលបានបរបាកចណលព6វងសតវមកវញតចតច ។ ថនាន ហែដលសើបរបបរបាសមានបរបសើយាជនកនងការពយាបាលជងខ�ះ គបរតវអនវតBនសើ<ង សើបរកាយសើពលសើរាគវនចឆយបានបរបបរពតBសើ?សើ@យជនាញមនទរពសើសលាធនសើរាគវនចឆយ ។ ឱសFហែដលមានសើrកនងបរបសើទសសើផសងៗសទធហែតមានភាពខសហែប�កគមាន ទាងអស ។ ឱសF ហែដលរាយខលាងសើបរកាមសើនះ ជនកាលបរតវបានហែណនាសើអាយសើបរបបរបាសជាមយជងហែដលមានសើឈាម ះ បសើចចកសើទស មយចនន សើ6យបរតវបានសើគសើធវសើរាគវនចឆយរចសើ6យ ។ ទាងករតនៃនការសើបរបបរបាស នង រយៈសើពលហែដលថនាន Fយសើចញអសពខ�នសតវ បរតវហែតអនវតBនតាមសើអាយបានបរតមបរតវ ។

- ជង Blackhead (Histmoniasis) : ឱសF Furazolidone Furozone (nf-180TM), FuroxTM (0.022%= 200បរក/១សើតាម), Nitrasone (Histostat-50TM) (0,01875%) សើ@យ@កលាយចណ សើដមបការពារ បcហែនBវាមានសើបរគមាះថនាន កចសើពាះទា នងកាង ន ។ សើទាះបជាឱសF Demetridizole នង ឱសF Ipronidazole មានបរបសទធភាពកសើ@យ កវាជាឱសFហែដលសើគហែលងសើអាយសើបរបបរបាសសើrស6រដ�អាសើមរច ។

- ជងអាសននសើរាគបកស (fowl cholera) : សើបរបថនាន Sulfa សើ@យលាយកនងទក, oxytetracycline (TerramycinTM), AureomycinTM, novobiocin, SpectinomycinTM លាយកនងចណអាហារ ។

- ជងរានៃរហែផនកបរប@បដសើងhម (chronic respiratiory disease) : សើបរបឱសF chlortetracycline, erythromycine, furxone រ furazolidone, oxytetracycline, stectomycine, tylosin ។ ការសើធវសើតសBសើ@យបណB ះសើមសើរាគ គជាការមានបរបសើយាជនជាពសើសស ។

- ជងកកសដយបកស (coccidiosis) : ចរសើមលថនាន ការពារសើrហែផនកទ ៥ ហែដលបានសើរuបរាបខលាងសើល- ជងកលបាកស< (collibacillosis) : E. coli (furazolidone) រ Tetracycline ពពកអងទបយcទច

@កលាយកនងចណអាហារ, neomycin នង erythromycin ជាថនាន ហែដលមានបរបសទធភាពកនងភាគខ�ះ ។ ការសើធវសើតសBសើ@យបណB ះមានភាពបរបសើសរជាងការសើបរបបរបាសឱសFមនសើរសមខ ។

- ជង>�ងផលាB សសលាយ (coryza infectious) : ឱសF erythromycin, sulfa, penilline, នង tetramycin

- ជងដសើ�រលាកសើពាះសើវuន (interitis, ulcerative) (ជងសើពាះសតវបរគច) : សើបរបថនាន furozone (furazolidone), chlortetracycline, រ bacitracin លាយកនងចណអាហារ, streptomycin លាយកនងទក រ ចណអាហារ ។

- ជងរលាកសើលហែសបក (erysipelas) : សរាបមានបារាង សើបរបថនាន penicillin, streptomycin, រ tetracyclines អាចបសើង%នអបរតាអនកនាជងចសើពាះមានបារាង, សើ@យចាកតាមសលាចដ ។

- ថនាន សលាបសតវលអត (insecticides) : ចរសើមលហែផនកទ ៤ ហែដលសើរuបរាបខលាងសើល ។- ជងសលាលមcសើណ< (salmonellosis) : សើបរបថនាន fuoxone, furzolidone, sulfonamides ។- ជង Staphylococco : សើបរបថនាន novobiocin, erythromycin, tetracyclines, streptomycin

យកលអបរតវសើធវសើតសBសើ@យការបណB ះសើមសើរាគ ។- បរពនបាc រាiសត (worm parasites) : សើបរបថនាន piperazine, WormalTM, Hygromycin BTM,

LevimisoleTM (មនអនញជា� តសើអាយសើបរបបរបាសសើrស6រដ�អាសើមរច, បរបសើoទថនាន នមយៗមននងសើបរបវា សើគគរហែតហែសវងយលសើអាយបានចបាសនវសើសចកBហែណនាអពការសើបរបបរបាសថនាន ) ។

ឱសFទាងអសសើនះមានកណតបញជា� កអព ករតសើបរបបរបាសអតបរមា នងករតសើបរបសើអាយបានបរបសើសរបផត សើដមបការពារនវការពល ។ ឱសFនមយៗបរតវមានរយៈសើពលពយាបាលសមរមយ, នងចនននៃFងហែដលអសបរបសទធភាពរបសថនាន សើrកនងខ�នសតវ មនយកសតវសើ?កាបសលាបបសើរការ6បចករបសមនសស ។ សើrស6រដ�អាសើមរច មានការផលា� សបBរបទបញជា� សើ@យការផBលឱសFសរាបពយាបាល បរតវបានសើគសើធវសើអាយមានoពសើជ�នសើល�នជាសើរuងរាលឆាន កនងការលាយជាមយចណអាហារបហែនថម ។

ង- ការសើធវសើរាគវនចឆយជង (diagnosis of disease problems)ការសើធវសើរាគវនចឆយបរតមបរតវ អាចមានសលារ:សខលានសរាបហែផនការសើ?អនាគតជាងការពយាបាលភា� មៗ ។ ការសើធវសើរាគវនចឆយ

សើពញសើលញ ហែតងហែតទាកទងសើលការបរតតពនតយសើល6វងសត វ ដចជា ការពនតយសលាកសពសើបរកាយសើពលសតវងាប សើrមនទរពសើសលាធន (post mortem laboratory examination), ការពនតយសើមលសើ@យអតសខមទសសន (microscopic examinations), ការពនតយឈាម (blood tests), ការបណB ះបាកសើតរ រអបរបយcងពងមាន, នងការពសើសលាធនសើ@យបណB ះសើមសើរាគសើលបកសហែដលគមាម នជង ។

អនកចញចមបកសហែដលាមនបទពសើសលាធនអាចដងសើ6តការណបានមន សើពលជងចាបសើផBមរាតតបាត សើ@យការសសើង%តសើមលសើ@យសើសងqមសលាង ត នវចរក6វងសត វ ។ សញជា� ដបងនៃនការផទះជង គសតវសចណអាហារ នងផកទកតច ។ អនកសសើង%តគរពនតយសើមលសើrសើពលសតវផBគមាន , លាមករាគ រមានឈាម, សលាB បសសើលងកអក, ការសើ6uរសសើបារ រដងhក នងចណាសើrសើពលមានក�នហែប�ក ។ មានពងអាចបងាh ញនវការបនថយផលតកមមពង ។

ច- សតវសសលាចជាអាហារ, សតវកសើករ នងសតវចនៃបរងសើផសងៗ (predators, rodents, and other pests)

អនកចញចមសតវសលា� បអាចជបបរបទះនវបញជាh ធងនធងរ សើ@យសលារពពកសតវសសលាចជាអាហារ មានដចជា : ហែខ�ង, ទទយ, ឆាម, កសើបរញជា� ង, សលា% រ, សសើពាច, នងពពកសតវនៃបរពសើផសងៗសើទuត ។ សើrសើពលយបសើគបរតវការពារបកសសើ@យ@កកនងបរទងជតល អ ។ សតវនៃបរពមនអាចចលបាន សើ@យសើគ@កលសសណាញសរាបបទកហែន�ងហែដលច6រទាងអស ។ សើជងបរទងអាចការពារបានពសតវចនៃបរងសើ@យ@កបនទះសើលា6ៈធាតសើធវគរប (របភាពទ ៦៧) រសើ@យ@កសើជងបរទងទាងអសសើrកនងកបcងហែដលមានផទកសើបរបងកាត ។

ពពកកណB រតចៗ នងពពកសតវកសើករសើផសងៗសើទuត ហែតងហែតទាកទាញសើ@យសលារចណ សើ6យសហែតចណអាហារណាហែដលមានគណភាពលអបរគបបរគមាន ហែដលជាសើ6តបសើង%តនវការបាតបងហែផនកសើសដ�កច ច ។ វតBមានរបសវា គបណាB លមកពអនកចញចមសតវមនបានកតសគមាល សើrសើពលហែដលសើគ@កចណអាហារសើrសើពលយប ។ សើ@យសលារសើrជវញបរទងមានសរាម, សើ�ម នងនៃបរពតចៗ ហែដលជាជរកលាកបពនរបសពកវា ដសើចនះសើគបរតវសើធវការសអាតជវញបរទងសើនាះសើអាយបានសលាអ តល អ ។ សើគអាចសលាបកណB រសើ@យ@កនយ, សើ@យថនាន បពល, សើ@យ@កអង�ប រសើ@យបាញ ។ នយជាសើបរចនបរបសើoទ អាចរកបានសរាបកចាតកណB ។ ឧបករណមយបរបសើoទហែដលសើធវសើ<ងសើ@យសើលាក WarfarinTM អាចសលាបកណB រសើ@យមនសើអាយឈាមកកបាន ។ សើទាះបជាពសវបcះពាលដលមានកសើ@យ កសើគបរតវបរបងបរបយតនចសើពាះកនសើកមង, បរជក នងឆាម ហែដរ ។ បរតវអនវតBនតាមបទបញជា� កនងការសលាបសតវចនៃបរង សើចuសវាងបcះពាលដលលសខភាពមនសស ។

តារាង: ការទបសលា% តបរពនបាc រាiសត (control of worm parasite)បាc រាiសត ទតាង ការការពារ ការពយាបាលបរពនមល(Nematoda )

ហែផនកខលាងសើលនៃនសើពាះសើវuន ទលាកជាសើរuងរាលហែខ

ថនាន Piperazine ព 50-200 ម.បរក/១កបាលលាយកនងទក

បរពនបង%កនងសើពាះសើវuន(បរពនអាសលា% រសបរបហែវង ៥-១០ ស.ម)

សើពាះសើវuនតច នវបរពនញហែដលទលាកពង

បកសបរតវការសើបរបបរបាសថនាន ទកសើអាយបានឆាបរ6ស(បងអតទកសតវមនសើពលពយាបាល)

ដង%វកនងFនកសើពាះសើវuន(Heterakis)0,5-1,5 ស.ម

Fនកសើពាះសើវuន

ការពារកសើអាយមាន បារាងសើដរជាមយពក មានធមមតា,បរពនចលងបាc រាiសតបរបតសហែអរនៃនជង Blackhead

Phenothiazine ចនន 0,៥-១ បរក/១កបាលLevamisole ចនន៣២,៥ ម.បរក/១គ.បរកទងនសតវ IM

Capillarids,បរពនមលតចៗដចសរនៃសសកហែដលជាសើរ�យៗជញ�កជាបសើបរzសើrកនងជាលកា(Capillaria spp)

ហែករ,បពងអាហារ,

ការសើធវអនាមយសើដមបការពារកសើអាយសតវសពងបរពន, ទបសលា% តសតវលអតហែដលផទក នវសើមចលងសើរាគបរបសនសើបមានការទាកទងកនងវដBជវតបរតវទបសលា% ត ។

@កលាយកនងចណនវ Hygromicin Bចនន ០,០០០៩-០,០០១៣% រ Coumaphos ចនន ០,០០៤ %

Gape wormបរពនញសើឈាម លពណបរក6មរមបញចលគបសើង%តជារាងអកសរ YបណាB លសើអាយមានសទះដសើងhម

បពងខយល

ការសើធវអនាមយ, ការចញចម@កបរទងយកមានសើចញពកហែន�ងហែដលមានជសើន�នសើបរចន

ថនាន ហែដលពសើសលាធនអាចកចាតបានបcហែនBមនទានបានឯកភាព នងមានការអនញជា� តបរតមបរតវ Levamisole32,5 ម.បរក/១គ.បរក ទងនសតវ (សើគមនអនញជា� តសើអាយសើបរបបរបាសសើrកនង

បរពនសហែបcត(Cestoda)មានសើបរចនបរបសើoទ,បរពននមយៗមានមាច សផទក សើពាះសើវuនសើមសើរាគចលងសើផសងៗគមាន (Intermidiate host)

សើពាះសើវuន

បរតវសលា� លបរពនបរបសើoទសើនះសើអាយបានចបាស សើដមបលបបបាតនវវដBជវតសើ@យទបសលា% ត មាច សផទកសើមសើរាគ(Intermidiate host)

Butynorate (អនញជា� តសើអាយសើបរបបរបាសសើrស6រដ�អាសើមរច សើ@យលាយបញចលគមាន ជាមយ  Piperazine & Phenothiazineការពយាបាល ជាសើរ�យៗបណាB លសើអាយមានសើបរគមាះជាងបរពនសហែបcត)

ឌវ Flukes(Trematoda)បរពនសហែបcតរាងដចស�កសើ�

បរគបសររាង�នៃនបកស

បរតវលបបបាតសើចាលនវវដBជវតរបសបរពនបរបសើoទសើនះ ហែដលវាហែតងហែត

គមាម នថនាន ពយាបាល

មានសើបរចនបរបសើoទ

រសសើrកនងខយង

តារាង: ការទបសលា% តបរពនបាc រាiសត (control of worm parasite)បាc រាiសត ទតាង ការការពារ ការពយាបាលបរពនមល(Nematoda )

ហែផនកខលាងសើលនៃនសើពាះសើវuន ទលាកជាសើរuងរាលហែខ ថនាន Piperazine ព 50-200 ម.បរក/១កបាល

លាយកនងទកបរពនបង%កនងសើពាះសើវuន(បរពនអាសលា% រសបរបហែវង ៥-១០ ស.ម)

សើពាះសើវuនតច នវបរពនញហែដលទលាកពង បកសបរតវការសើបរបបរបាសថនាន ទកសើអាយបានឆាបរ6ស(បងអតទកសតវមនសើពលពយាបាល)

ដង%វកនងFនកសើពាះសើវuន(Heterakis)0,5-1,5 ស.ម

Fនកសើពាះសើវuនការពារកសើអាយមាន បារាងសើដរជាមយពក មានធមមតា,បរពនចលងបាc រាiសតបរបតសហែអរនៃនជង Blackhead

Phenothiazine ចនន 0,៥-១ បរក/១កបាលLevamisole ចនន៣២,៥ ម.បរក/១គ.បរកទងនសតវ IM

Capillarids,បរពនមលតចៗដចសរនៃសសកហែដលជាសើរ�យៗជញ�កជាបសើបរzសើrកនងជាលកា(Capillaria spp)

ហែករ,បពងអាហារ,

ការសើធវអនាមយសើដមបការពារកសើអាយសតវសពងបរពន, ទបសលា% តសតវលអតហែដលផទក នវសើមចលងសើរាគបរបសនសើបមានការទាកទងកនងវដBជវតបរតវទបសលា% ត ។

@កលាយកនងចណនវ Hygromicin Bចនន ០,០០០៩-០,០០១៣% រ Coumaphos ចនន ០,០០៤ %

Gape wormបរពនញសើឈាម លពណបរក6មរមបញចលគបសើង%តជារាងអកសរ YបណាB លសើអាយមានសទះដសើងhម

បពងខយលការសើធវអនាមយ, ការចញចម@កបរទងយកមានសើចញពកហែន�ងហែដលមានជសើន�នសើបរចន

ថនាន ហែដលពសើសលាធនអាចកចាតបានបcហែនBមនទានបានឯកភាព នងមានការអនញជា� តបរតមបរតវ Levamisole32,5 ម.បរក/១គ.បរក ទងនសតវ (សើគមនអនញជា� តសើអាយសើបរបបរបាសសើrកនង

បរពនសហែបcត(Cestoda)មានសើបរចនបរបសើoទ,បរពននមយៗមានមាច សផទក សើពាះសើវuនសើមសើរាគចលងសើផសងៗគមាន (Intermidiate host)

សើពាះសើវuន

បរតវសលា� លបរពនបរបសើoទសើនះសើអាយបានចបាស សើដមបលបបបាតនវវដBជវតសើ@យទបសលា% ត មាច សផទកសើមសើរាគ(Intermidiate host)

Butynorate (អនញជា� តសើអាយសើបរបបរបាសសើrស6រដ�អាសើមរច សើ@យលាយបញចលគមាន ជាមយ  Piperazine & Phenothiazineការពយាបាល ជាសើរ�យៗបណាB លសើអាយមានសើបរគមាះជាងបរពនសហែបcត)

ឌវ Flukes(Trematoda)បរពនសហែបcតរាងដចស�កសើ�មានសើបរចនបរបសើoទ

បរគបសររាង�នៃនបកស

បរតវលបបបាតសើចាលនវវដBជវតរបសបរពនបរបសើoទសើនះ ហែដលវាហែតងហែតរសសើrកនងខយង

គមាម នថនាន ពយាបាល

រកសាសទធបរគបយាc ងសើ@យសើខមបឌាសើអចបរសើបសញស ២០០៨