Novac i politika broj 5

1 avgust 2012

Novac i politikaŠŠŠĐĐPo{tovani/e,

Pred Vama je peto izdanje biltena koji Centar zademokratsku tranziciju (CDT) priprema u saradnji sa part-nerskim organizacijama iz regiona: Transparency Interna-tional Bosna i Hercegovina, Inicijativa za progres –Kosovo,Udruženje građana MOST –Makedonija i Centar za razvojSrbije. Objavljivanje biltena omogućio je Balkanski fond zademokratiju (BTD) koji je obezbijedio finansijsku podrškuza nastavak realizacije projekta „Novac i politika na Zapad-nom Balkanu“.

U ovom broju možete naći intervju sa g-đom HasidomGušić, šeficom Službe za reviziju finansiranja političkihstranaka u Bosni i Hercegovini i prof. dr ZoranomStojiljkovićem, članom Odbora Agencije za borbu protivkorupcije u Srbiji. Čitajte kako teku pripreme za lokalne iz-bore na Kosovu, a kako su vodeće političke partije u Make-doniji finansirale kampanje na poslednjim lokalnimizborima. U Crnoj Gori na izgradnji povjerenja u izborniproces trenutno radi parlamentarna Radna grupa, koja do10. septembra treba da završi izmjene izbornog zakono-davstva.

Pozivamo Vas da i dalje pratite naš rad i nastojanja daunaprijedimo sistem finansiranja političkih partija na re-gionalnom nivou.

Do sljede}eg broja.Dragan Koprivica,

Izvr{ni direktor CDT-a

Višemjesečne rasprave o legalnosti i legitimnostipredsjedničkih izbora, aferama o zloupotrebi

institucija i državnih resursa rezultirale su usvajan-jem Zaključaka o izgrađivanju povjerenja u izborniproces, koje je Skupština Crne Gore usvojila 31.maja. Na osnovu Zaključaka formirana je Radnagrupa (RG) čiji je zadatak da analizira i pripremipredloge za izmjenu i dopunu Zakona o biračkimspiskovima, Zakona o ličnoj karti, Zakona o reg-istrima prebivališta i boravišta, Zakona o izboruodbornika i poslanika, Zakona o finansiranjupolitičkih partija i Zakona o crnogorskom državl-janstvu.

CDT je odmah nakon objavljivanja Javnogpoziva zainteresovanoj javnosti da pruži doprinosizgrađivanju povjerenja u izborni proces apelovao naRadnu grupu da u svoj rad, pravovremeno i kon-tinuirano, uključi predstavnike relevantnih organi-zacija civilnog društva, da im omogući učešće nasvim sastancima i pristup svim dokumentima i infor-macijama. RG je prihvatila incijativu CDTa.

Kada su u pitanju izmjene Zakona o biračkimspiskovima (ZBS) sa kojim je RG započela svojposao CDT je predložio sljedeće:

• Vođenja biračkih spiskova treba u potpunostipovjeriti MUP-u, tj. vođenje biračkih spiskovana lokalnom nivou trebalo bi povjeritipodručnim jedinicama MUP-a, koje vode os-tale službene evidencije i izdaju lična doku-menta. Ovaj predlog je prije svega inspirisanodricanjem od odgovornosti koja je obilježilaprethodne izborne procese, kada su se pojavilesumnje u tačnost biračkih spiskova. Preciznimdavanjem nadležnosti jedinstvenom državnomorganu, izbjeglo bi se prebacivanje odgov-ornosti i traženje krivice u postupcima „onogdrugog". Umjesto toga, znali bismo tačnu ijedinstvenu adresu koju treba pozvati na odgov-ornost u slučaju otkrivanja neregularnosti ubiračkom spisku.

• CDT je predložio i to da se Zakonom obiračkim spiskovima propiše obaveza godišnjegažuriranja i kontrole biračkog spiska od strane

Crna Gora: Izgradnja povjerenja

Ovaj projekat je finansiranod strane BTD

• Uvodna riječ --------------------------------1• CDT ------------------------------------------1• INPO ----------------------------------------3• MOST ----------------------------------------4• Center for Development of Serbia &

Transparency International----------------5

Bilten br. 5Regionalno zakonodavstvo, praksa i iskustvo

Navođenje i korišćenje informacija iz ovog biltena dozvoljeno jeuz obavezno navođenje izvora i vlasnika autorskog prava

Pratite nas i na:www.moneyandpolitics.mewww.facebook.com/moneyandpolitics

Novac i politikaRegionalno zakonodavstvo, praksa i iskustvo

2 avgust 2012

Ovaj projekat je finansiran od strane BTD

nadležnog državnog organa, te da se utvrdi datumkada će se ta kontrola vršiti. Međunarodna praksai standardi upućuju na potrebu da sistem kreiranjai ažuriranja biračkih spiskova bude transparentani otvoren za provjeru od strane birača, učesnikaizbora i izbornih posmatrača. Iako postoje važnaograničenja koja se tiču privatnosti u mnogimdržavama OEBS-a, učesnicima i posmatračimaizbora je dozvoljeno, ne samo da izvrše provjerebiračkog spiska, već i da dobiju njegovu kopiju,čime se garantuje veća tačnost podataka. CDTdalje, predlaže da se izmjenama ZBS omogući inevladinim organizacijama registrovanim zapraćenje izbora pristup podacima iz biračkogspiska i da se u tom pogledu posmatrači izjednačesa učesnicima izbora.

Zbog obima posla i izmjena koje je potrebno uraditičlanovi RG su se složili da umjesto izmjena i dopunastarog izrade potpuno novi zakon. Trenutni Nacrt za-kona o jedinstvenom biračkom spisku predviđa da Min-istarstvo unutrašnjih poslova vodi birački spisak dok jefunkcija Državne izborne komisije kontrolna. Nacrtomzakona omogućava se takođe, uvid u birački spisakNVOima ovlašćenim za praćenje izbora.

CDT je takođe, podsjetio RG da je trenutnonemoguće dati preporuke za izmjenu Zakona o finan-siranju političkih partija jer još uvijek nije poznato kojainstitucija će biti nadležna za njegovu implementaciju.

Radna grupa bi trebalo da završi sa radom do 10.septembra, i da do tada pripremi izmjene svih izbornihZakona, uključujući i izmjene Zakona o finansiranjupolitičkih partija, kao i definisanje nadležnosti Državneizborne komisije, nadamo se kroz novi Zakon oDržavnoj izbornoj komisiji. Istovremeno, i Vlada CrneGore ima rješavanje ova dva pitanja na agendi.

Naime, početkom 2013. godine Ministarstvo finan-sija je, u cilju ispunjenja preostlih GRECO preporuka,formiralo Radnu grupu za izradu nacrta Zakona o finan-siranju političkih subjekata i izbornih kampanja,navodeći da će se izmjene, između ostalog, odnositi narazgraničavanje nadležnosti institucija, kada je u pitanjunadzor i kontrola finansiranja izbornih kampanja, kao ina regulisanje mehanizama izricanja sankcija.

Dosadašnji rad te RG bio je usmjeren na definisanjenadležnosti Državne izborne komisije kada je pitanjuoblast finansiranja političkih partija. Usvojeni Akcioniplan za Poglavlje 23 predviđa međutim, osnivanje An-tikorupcijske agencije koja bi se bavila istim pitanjima,

što pokazuje da u Crnoj Gori ne postoji usaglašenpristup rješavanju ovih problema ni na nivou Vlade, akamoli Parlamenta, iako je osnovni problem primjeneprethodnog ZFPP iz 2008. godine, a i važećeg, upravopreplitanje i odricanje od odgovornosti izmeđunadležnih institucija – DIK, DRI i, u jednom periodu,Ministarstva finansija.

U Akcionom planu ne spominje se ni donošenje Za-kona o Državnoj izbornoj komisiji, koji je predviđenAkcionim planom za sprovođenje Strategije borbe pro-tiv korupcije i organizovanog kriminala za period 2013- 2014. Iako je 2011. godine bilo nekih "pokušaja"pisanja zakona on nikada nije ušao u proceduru, zbognedostatka političke volje da se takav predlog podrži.DIK koja nije finansijski nezavisna, koju čine pred-stavnici političkih partija, i koja ima samo par stalno za-poslenih ne može da vrši svoju osnovnu funkciju - dase stara o zakonitom sprovođenju izbora i jedinstvenojprimjeni zakona.

Prema nalazima velikog broja međunarodnih orga-nizacija, političke partije su među subjektima najpod-ložnijim korupciji. Stoga se moraju preduzeti sveraspoložive mjere da se proces finansiranja političkihpartija u potpunosti otvori za javnost. Potrebno jeobezbijediti i mehanizme za sprovođenje efikasne kon-trole i sankcionisanje svih nepravilnosti i povredapropisa.

Centar za demokratsku tranzicijuAdresa: VII omladinske bb, 81 000 Podgorica, MontenegroTel: +382 20 207 070

+382 20 207 071Fax: +382 20 207 072E-mail: [email protected]: www.cdtmn.org

Lokalni izbori na Kosovu će se održati 03. no-vembra 2013. godine, dok se prijavljivanje par-

tija i pojedinačnih kandidata mora obaviti do 04.septembra.

Svih 37 opština na Kosovu će učestvovati na iz-borima na kojima će se neposrednim glasanjem biratigradonačelnici opština i opštinski odbornici i savjetnici.Broj opštinskih savjetnika zavisi od veličine opštine ivarira od 21 do 50 članova.

Ono što ove izbore čini jedinstvenim u odnosu naprethodne je učešće Srba iz opština sa sjevera Kosova,kao što su Mitrovica, Leposavići, Zvečani, Zubin Potok,kao i skraćenje kampanje sa 30 na 15 dana.

Zakon o lokalnim izborima u članu 7 definiše opšt-inu kao izbornu jedinicu tako da se odbornici birajuneposredno od strane građana prijavljenih u toj opštini,kao i gradonačelnik koga takođe, neposredno birajugrađani u skladu s članom 9.

Opštine su te koje bi, kao posebne administrativnejedinice poslije centralne vlade, trebalo da obezbijedeučešće građana u donošenju odluka i nude usluge zas-novane na njihovim potrebama. Zakonima i propisimao opštinama su veoma dobro predstavljena prava,odgovornosti i mogućnosti u ispunjavanju potrebagrađana.

Međutim ono što se zaista dešava je da se opštinamai izabranim predstavnicima i dalje rukovodi „iz daleka“,tako da ne zastupaju potrebe građana koji su ih izabrali.Njihov ostanak u politici još uvijek zavisi od njihovepolitičke partije. Kada je riječ o izborima, oni koji sekandiduju za opštinske pozicije ne nude programe za-snovane na lokalnim potrebama, već daju obećanja naosnovu težnji nacionalnih vizija poput „učinićemo našgrad evropskim mjestom“. To je licemjerno, jer opštineveć nekoliko godina nijesu u mogućnosti da završe os-novne infrastrukturne projekte kao što su vodovod,škole, komunalije ili putevi.

Lokalna obećanja čine uglavnom dugi spiskovi os-novnih infrastrukturnih projekata po obrascu„obećanja za sva naselja“, ali zbog budžetskihmogućnosti neka sela godinama čekaju na svoj red da„zasluže“ investiciju.

Zakon o finansiranju političkih partija u članu 10utvrđuje raspodjelu budžeta za izborne kampanje, i ovasredstva ne smiju preći 0,05% budžeta, dok se 90%

sredstava dodjeljuje partijama zastupljenim u parla-mentu i 10% partijama koje nijesu zastupljene u parla-mentu. Zakon takođe, predviđa i druge načinefinansiranja. Iako su ova sredstva prikazana u finansi-jskim izvještajima partije kao doprinosi „članova“, pred-stavljaju zapravo sredstva privrednih subjekata kojakasnije imaju koristi od velikih javnih projekata.

Građani koji plaćaju kampanju trebalo bi i da tražekonkretne programe, a ne samo utopijske ideje.Nažalost, ono čemu smo do sada svjedočili je učešćepartijskih boraca na festivalu izbornih obećanja, dokniko nije pronašao formulu za privlačenje tradicional-nih apstinenata koji čine oko 55% biračkog tijela, u dru-gom krugu izbora taj broj dostiže i 70%, a 95% onihkoji ne glasaju je uzrasta od 18-30 godina.

Prethodni izbori na Kosovu ukazali su na spremnostpolitičkih partija da zloupotrebljavaju političku voljugrađana, ukazali su i na krađu glasova, koja je po nekimanazvana „industrijska“ i za koju je dokazano je da je naneki način bila organizovana. Tu su i problemi sizbornim spiskovima i tehnički problemi poput krađelampi i sprejeva. Skeptični smo da su ovi nedostaci is-pravljeni, jer je broj sprovedenih kazni mali u odnosuna broj onih koji su krali glasove.

Ovi izbori će biti specifični zbog organizovanja izb-ora u opštinama koje naseljavaju Srbi na sjeveru zemlje.Još uvijek postoji dilema hoće li ti građani uzeti učešćana ovim izborima. Ovim bi se po prvi put obezbijediloopštinama na sjeveru da imaju svoje legitimne pred-stavnike u kosovskom sistemu. Ipak, drugi djeloviKosova su već nekoliko puta prošli kroz izborne pro-cese, koji su tada su bili vođeni od strane OEBS-a. Ovogputa međutim, OEBS će voditi i pomagati izborni pro-ces samo u sjevernim opštinama.

Pripreme za izbore su već počele. Brojni problemisu neizbježni i zahtijevaju kompromise i političke od-luke cijelo vrijeme. Srbi na sjeveru žele odvojeneglasačke listiće bez grba države Kosovo, a broj srpskihbirača i izlaznost ostaje nepozanica za sada.Dosadašnja iskustva su pokazala da izbori tokom je-seni ili zime automatski stvaraju preduslove za krađei prevare.

Tendencija manipulisanja i slab odaziv birača pred-stavljaju slabost Kosova u pogledu neuspjeha reformeizbornog sistema.



Kosovo: Lokalni izbori

3 novembar 2012

Inicijativa za progres – INPO Adresa: "12 Qershori", br. 52, 70000 Ferizaj, KosovoTel: +381 (0)290 329 400Adresa: "Nëna Terezë", 30B H-1, br.2, 10000 Priština, KosovoTel: +381 (0)38 220 552E-mail: [email protected]: www.inpo-ks.org

Partije su dužne da dostave tri finansijska izvješ-taja: jedan za prvu polovinu kampanje, jedan za

drugu polovinu kampanje i završni izvještaj zacjelokupnu izbornu kampanju.

Analiza ovih izvještaja pokazuje da se ponavljajuiste nepravilnosti iz 2011. godine, kao što su pod-nošenje praznih izvještaja, veći rashodi od prihoda i sl.

Jedna od pozitivnih stvari je da nijedna od partijanije premašila limit rashoda kampanje. Međutim,imajući u vidu da je limit potrošnje postavljen na oko3 miliona eura, odnosno ukupno oko 5 miliona eura,jasno je da je limit postavljen vrlo visoko i nije rele-vantan za lokalni kontekst. Prethodni limit je biopostavljen na 1 milion eura, što je bliže realnosti.

Obrazac za izvještaj ne sadrži posebnu liniju za pri-hode od članarine, iako je to jedan od 3 načina na kojise može finansirati kampanja, pored donacija fizičkihi pravnih lica. To znači da se ne može znati koliko jekampanja finansirana od članarina, odnosno vlastitihsredstava partije, a koliko od spoljnih donatora.

S druge strane, postoje tzv. „drugi prihodi“, takoda javnost ne može znati šta je izvor tih prihoda. Kodkoalicije okupljene oko vodeće opozicione partijeSDSM procenat tih prihoda kao dijela ukupnih pri-hoda iznosi 98%.

Koalicija vladajuće partije VMRO-DPMNE,nema prihoda od drugih subjekata, ali je s drugestrane primila 1.831 donaciju od strane fizičkih lica,što je povećanje u odnosu na 2011. godinu kada je

bilo 530 takvih donacija. U finansijskom izvještajuprikazano je ime i prezime donatora, ali bez dodatnihpodataka o donatorima, i u gotovo svim slučajevimaje nemoguće znati ko je stvarni donator. Ovoga putaiznos donacije uplaćene od strane pojedinačnih do-natora varira, a tu su i donacije u uslugama. Lica kojasu donirala novac vladajućoj partiji su istaknutičlanovi partije, ministri, članovi parlamenta,gradonačelnici, odbornici, predsjednici javnih insti-tucija, drugi funkcioneri, kao i kandidati na ovimlokalnim izborima. Prosječna donacija iznosi oko500 eura. Ukupan iznos donacija od strane fizičkihlica predstavlja 56,2% ukupnog iznosa donacija svihdonatora VMRO-DPMNE-a.

Vodeća opoziciona partija u albanskom bloku,DPA, podnijela je prazan završni izvještaj, tako da suiznosi za ovu partiju izračunati na osnovu dva pre-liminarna izvještaja. Kao i na prethodnim izborimapostoji negativni saldo između prihoda i rashoda, aliovoga puta je bio manji - u slučaju VMRO-DPMNE- oko 285.000 eura, dok je u 2011. godini bio oko 3miliona eura.Vladajuća partija u albanskom bloku,DUI, imala je negativni saldo od 130.000 eura.

Praksa pokazuje da su ovi minusi pokrivani izsredstava opšteg računa, i iako je ova praksa trenutnoprotivzakonita, ona se toleriše od strane Državne re-vizorske kancelarije. Ili zakon treba mijenjati nanačin da se dozvoli takvo finansiranje, ili partije trebakažnjavati za ovakvu vrstu ponašanja.



Makedonija: Kako su vode}e politi~ke partije finansirale svojeizborne kampanje na posljednjim lokalnim izborima?

4 novembar 2012

Donacije Drugi prihodi Ukupni prihodi Ukupni rashodi

VMRO-DPMNE 1.690.786 € 1.690.786 € 1.976.114 €

SDSM 9.252 € 454.232 € 463.484 € 463.407 €

DUI 224.088 € 5.691 € 229.780 € 359.664 €

DPA 16.561 € 16.561 € 14.518 €

Tabela 1 - Tabelarni prikaz prikupljenih i utrošenih sredstava za izborne kampanje

Građanska inicijativa MOSTAdresa: Vanco Mickov 18b, 1000 Skoplje, MakedonijaTel: + 389 2 3099 384Fax: + 389 2 3086 430Website: www.most.org.mk

5 avgust 2012



Finansiranje politi~kih partija: Iskustva iz regiona

Nedostatak povjerenja javnosti u političke partijejedna je od najvećih prijetnji demokratskim pro-

cesima na Balkanu. Nepouzdanost finansijskih izvješ-taja partija, neizricanje sankcija za one koji krše zakon,preplitanje odgovornosti između nadležnih institucijai njihova nezavisnost, samo su neki od problema.

Za bilten “Novac i politika” o zakonodavnomokviru u ovoj oblast i praksi u Bosni i Hercegovini iSrbiji govore g-đa Hasida Gušić, šefica Službe za re-viziju finansiranja političkih stranaka u Bosni iHercegovini i prof. dr Zoran Stojiljković, član Odb-ora Agencije za borbu protiv korupcije u Srbiji.

Koliko je unaprijeđeno zakonodavstvo, a koliko poštovanje propisa u oblasti finansiranja političkih partija u Vašoj zemlji u posljednje 3 godine?

prof. dr Zoran Stojiljković:

Ono što je urađeno sa Zakonom o finansiranjupolitičkih aktivnosti, koji je usvojen 2011. godine, jeogroman korak napred u odnosu na ranije zakono-davstvo, odnosno prethodni zakon iz 2003. godine,kojim je regulisano finansiranje stranaka, pre svega uizbornoj kampanji u Srbiji.

U maniru koji je vrlo raširen u regionu, hteli smoda zadovoljimo neku vrstu evropske političkemantre, odnosno uputstava Evropske komisije,GRECO-a i Venecijanske komisije, da formalnodonesemo zakon koji funkcioniše na način i u skladusa principima koji važe u Evropi, koji reguliše javnoi privatno finansiranje, bavi se troškovima kampanjei redovnih stranačkih aktivnosti.

U prethodnom zakonu, prelaznim i završnimodredbama, učinjeno je da zakon ne može faktički dafunkcioniše. Pitao sam članove radne grupe, prilikompravljenja novog zakona, pravnike i eksperte vlade,da mi objasne kako to da je zakon stupio na snagu2003. godine, a tada je bila 2010. godina, a da nikonikad nije sankcionisan na osnovu njega. Rekli su mi

da obratim pažnju na dve stvari: prvo, jako je kratakrok zastarevanja za prekršajno gonjenje od godinudana, i drugo, po ranijem zakonu o troškovima finan-siranja kampanja odlučivala je isključivo Republičkaizborna komisija, koju čine gotovo isključivo pred-stavnici stranaka, dok o redovnim stranačkima ak-tivnostima odlučuje Odbor za finansije skupštine,koji nema ni svojstvo pravnog lica i gde kao članovisede isključivo predstavnici stranaka.

Činjenica je da po tom zakonu niko, nikada, nijebio sankcionisan. Važno je bilo držati kontrolu i nad-zor nad finansijama u sopstvenim rukama, da prostosprečite delovanje svih drugih zakonskih normi kojemogu da budu dobre, a praktično za godinu dana za-starevaju, pa čak i ono što je bilo pokrenuto bivalo jezastarelo, u samom postupku.

Prve dve stvari dakle, koje smo pokušali dauradimo sa novim zakonom, i to su ključne pred-nosti, je da je rok zastarevanja podignut na pet god-ina, a sa druge strane uveden je autonomni,nezavisni organ, kao nosilac kontrole nadtroškovima redovnog finansiranja i finansiranjaizbornih kampanja, pri čemu je kad se radi oizbornim kampanjama sem te “post festum” revizijepregledom izveštaja, uvedena i paralelna, istovre-mena provera vršenjem monitoringa koji je organi-zovala Agencija. Tako da je preklapanje različitihvrsta analiza, monitoringa, “post festum” analiza

g-đa Hasida GušićPreuzeto: www.cin.ba

prof. dr Zoran StojiljkovićPreuzeto: www.politika.rs


6 avgust 2012


dokumenata i zvaničnih izveštaja, nešto što je un-apredilo samo po sebi stvar, uz ovaj duži rok zastare-vanja.

g-đa Hasida Gušić:

Zakon o finansiranju političkih stranka, koji jedonesen 2000. godine, u poslednje tri godine dvaputa je pretrpio izmjene i dopune. 2010. godinedonesen je Zakon o izmjenama i dopunama Zakonao finansiranju političkih stranaka (“Službeni glasnikBiH”, 54/10), kojim je značajno unaprijeđena trans-parentnost i kontrola finansiranja političkih stranka.2012. godine donesen je novi Zakon o finansiranjupolitičkih stranka (“Službeni glasnik BiH”, 95/12),koji je značajno promijenio raniji zakonski okvir uoblasti finansiranja političkih stranaka.

Određenim rješenjima nastoji se uvesti disciplinau oblasti finansiranja političkih stranaka, ureditinačin prikupljanja članarine i priloga od fizičkih ipravnih lica, te omogućiti praćenje finansijskihtokova političkih stranaka, što značajno unaprijeđujeokvir za kontrolu zakonitosti finansiranja, pa doneklei trošenja sredstava.

Zakon o finansiranju političkih stranaka prvi putpropisuje određeni nivo kontrole trošenja sredstava,na način što propisuje da politička stranka finansijskasredstva može koristiti isključivo za ostvarivanje cil-jeva utvrđenih svojim programom i statutom. Novizakon propisuje da ovlašteno lice u političkoj stranciprikupljenu članarinu i dobrovoljne priloge uplaćujena transakcijski račun centrale političke stranke na-jkasnije u roku od 10 dana od dana njihovog prijema,što predstavlja značajan napredak.

Prije donošenja ovog Zakona političkimstrankama nije bila propisana obaveza da ovlaste licekoje će prikupljati članarinu i priloge fizičkih ipravnih lica, stranke nisu imale imale obavezu daprikupljena sredstva uplaćuju na transakcijski računkod poslovne banke, što je značajno umanjivalotransparentnost i prikupljanja i trošenja sredstava, atakođer je i kontrola ovog izvora finansiranja bilaotežana. Zakonom se zabranjuje finansiranjepolitičkih stranaka od strane stranih država, stranih

političkih stranaka i stranih pravnih osoba, izuzev fi-nansiranja programa namijenjenih za edukaciju, čijaje osnovna djelatnost edukacija u svrhu razvoja iunapređenja demokratskih načela.

Kada je u pitanju poštovanje propisa u oblasti fi-nansiranja političkih stranaka, evidentni su određenipropusti. Centralna izborna komisije BiH svake go-dine utvrdi značajna kršenja odredaba Zakona o fi-nansiranju kod 40% političkih stranka.

Kršenja se odnose na finansiranje iz izvora kojinisu propisani Zakonom o finansiranju, na neprijavlji-vanje priloga fizičkih i pravnih lica, primanje zabran-jenih priloga, na prekoračenje i neprijavljivanjetroškova izborne kampanje i nevođenje potpunih ev-idencija o prihodima i rashodima političkih stranaka.

Korupcija se prepoznaje kao najveći problem,građani je vide u različitim sektorima. Koliko jepo Vašem mišljenju ima u oblasti finansiranjapolitičkih partija?


Finansiranje izbornih kampanja, stranačkih ikoalicionih, jeste vrlo važan koruptivni prostor imreža, zato što se unutar te relacije grade veze kojeće posle biti daleko obimnije. Činjenica da je Srbijau fazi privredne recesije, dovodi do toga da supolitička promocija i napredovanje osnovi za za-pošljavanje, što ima jako koruptivno dejstvo pri-likom podele političkog plena, a seže kaprivatizaciji, restrukturiranju i onome što su javnenabavke.

U nalazima izborne kampanje, ima nešto što jejako sumnjivo, recimo činjenica da imate hiljadepriloga u istom iznosu, imate brojne slučajeve da suljudi koji su po svom kartonu socijalni slučajevi, fi-nansirali stranke i to u vrlo sličnim iznosima. Postojiosnovana sumnja da je jedan broj velikih ulagača, dase ne bi prešao zakonski limit od 20 000 dinara zafizička, odosno 200 000 dinara za pravna lica, nalaziopartijske aktiviste, da prosto potpišu da su dalidonaciju.

Postoji ogroman otpor prijavljivanja podataka ko-liko je NN lice ili neka firma dala priloga strankama,sem kad se radi o stranačkim funkcionerima koji tone kriju i koji su u nekoj vrsti, preko tog partijskogreketa,koji na konto toga što su dobili neki posao ujavnom preduzeću ili socijalnom fondu na koji ih jepostavila partija, preuzmu obavezu da onda to i fi-nansiraju sa 2,3,9 ili 10% svojih prihoda, u kampanjinaravno i nešto više, po logici - ko te tamo doveotome si i dužan- i te vrste pojava treba sankcionisati.Sam novac koji kruži u kampanji nije toliko veliki, aliako bismo poredili firme koje su dale, pojedince kojiulažu, za ono što će se posle za dve ili tri godine desitina tenderima, to je ono što može da pokaže putevenovca. Zato je ova politička korupcija teško uh-vatljiva jer su koruptivne faze razdvajane godinama.


Korupcija u oblasti finansiranja političkih stranakaje prisutna u svim zemljama regiona, pa se ne može rećida korupcije u ovoj oblasti nema u Bosni i Hercegovini.

Bitno je istaći da Centralna izborna komisijaBosne i Hercegovine, koja je nadležna za provođenjeodredaba Zakona o finansiranju političkih stranaka iIzbornog zakona Bosne i Hercegovine, kojim jepropisano finansiranje izborne kampanje, intenzivnoradi na suzbijanju korupcije u oblasti finansiranjapolitičkih stranaka.

Centralna izborna komisija BiH, putem Službe zareviziju finansiranja političkih stranaka, svake godine,počev od 2004., vrši preglede, kontrolu i reviziju fi-nansijskih izvještaja svih političkih stranaka kojedjeluju na cijeloj teritoriji Bosne i Hercegovine.

Centralna izborna komisija BiH finansijske izvješ-taje političkih stranaka i izvještaje revizije sa nalaz-ima revizora Službe za reviziju daje na uvid javnostiputem svoje web stranice www.izbori.ba a revizijskeizvještaje objavljuje i u Službenom glasniku BiH.

Protiv političkih stranaka za koje se revizijomutvrdi da su kršile odredbe Zakona o finansiranjupolitičkih stranaka, Centralna izborna komisijapokreće i provodi postupak, te u okviru svojihnadležnosti izriče sankcije.

U Hrvatskoj su partije i pojedinci koji suprekršili propise kažnjeni ili su u procesuodlučivanja o njihovoj kazni. Kada će se sličnodesiti u Vašoj zemlji? Od čega zavisi?


Zaključno sa krajem juna Agencija je podnelanekih 215 prekršajnih prijava protiv stranaka, s timšto ima onih koji uopšte nisu podneli izveštaj. Pitanjeje i da li stranke imaju kapaciteta za sastavljanje izveš-taja. Od nekih 1700 izveštaja Agencija je godinu dananakon izbora, dobila nešto više od 2/3, što govorimožda o nedostatku kapaciteta odnosno, da su nekestranke ili grupe građana više makete nego ozbiljneorganizacije.

Ako nešto nije urađeno kako treba- nepotpuniizveštaji, nepodneti izveštaji, ukoliko se više raznihizbora prikaže u jednom izveštaju, to jeste zaprekršaje. Prekršaj je i kada se koriste sredstava saračuna za izbore, i 30 dana od dana objavljivanjarezultata, a i naknadna plaćanja su neka vrstaprekršaja. Mislim da ćemo dugoročno, doći doprilično značajnih krivičnih prijava. Ima indicija daće se prekršajne prijave pretvoriti u krivične. Što setiče krivičnih prijava, imate samo dva slučaja koji supo postojećem zakonu za krivično gonjenje, jedan jeda prikrijete izvor i visinu prihoda koji je stranka ost-varila, to je, pre svega, iz privatnih izvora, a drugi davršite pritisak na ljude da daju prilog. Oba slučajatraže postupak provere i krivične prijave se mogupodneti u onom trenutku kada imate dokaz, kadaneko u tom lancu progovori, kada neko bude rekao-vidite ja sam dobio 35 000 evra-, ili -rekao mi je taj itaj-. Sankcija za prikrivanje izvora finansiranjastranaka ili skrivanje iznosa, naročito ako se pokažeda je to iznos preko 1 500 000 dinara, može da budei do pet godina zatvora. Tako da je ta mogućnostotvorena - a jako je važno zašto je otvorena. Našeiskustvo govori, da kada dođe do rascepa ustrankama, imate situacije da član te stranke da izjavuo tome ko je finanisirao stranku i na koji način je torađeno. Dug je dakle, put od prekršajnih do krivičnihprijava.


7 avgust 2012


“Državna izborna komisijase do sada nije oglašavala ni uvezi petnaestodnevnih, ni uvezi izvještaja o sredstvimautrošenim za izbornu kam-panju, u smislu da ukaže nakršenja zakona i najavi pokre-tanje prekršajnih postupaka.”


8 avgust 2012



Kod nas se to dešava već od davno, da se kažn-javaju političke stranke koje su prekršile propise izoblasti finansiranja političkih stranaka.

Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovinenadležna je za provođenje odredbi Zakona o finansir-anju političkih stranaka i nadležna je da odluči da li supolitička stranka ili drugo lice prekršili odredbe ovogzakona, kao i da izrekne sankcije bilo kojoj političkojstranci zbog nepridržavanja navedenih odredbi ili dapreduzme odgovarajuće administrativne mjere uokviru svoje opće nadležnosti, u skladu sa zakonom.

U periodu od 2005. do polovine 2013. godineCentralna izborna komisija BiH je donijela 255 od-luka o sankcionisanju političkih stranaka, od kojih su217 novčane sankcije, a 38 je administrativna mjerakojom je političkim strankama uskraćeno pravo kan-didovanja na narednim izborima.

U slučajevima kada se na osnovu utvrđenihkršenja odredaba Zakona o finansiranju političkihstranka i poglavlja 15 Izbornog zakona BiH, kojim jeuređeno finansiranje izborne kampanje, utvrdi dapostoje indicije da su prekršeni porezni propisi,Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranjaterorističkih aktivnosti ili Krivični zakon BiH, Cen-tralna izborna komisija BiH obavještava nadležne or-gane, poreznu upravu i nadležna tužilaštva. Sličneprijave, sa dokaznim materijalom, su zbog određenihindicija da se radi o počinjenju krivičnih djela,poslane nadležnim organima, protiv predsjednika ijednog člana političke stranke, koji obavlja min-istarsku funkciju.

Šta je najveća prepreka poštovanju Zakona o finansiranju političkih stranaka?


Ja mislim da je to neka vrsta političke bahatosti ilinenaviknutosti da se ta vrsta privilegije ili privilegovanpoložaj partija u partokratskim sistemima uopšte možedovoditi u pitanje, ta vrsta ignorantskog odnosa premanezavisnom državnom organu i prema javnosti, koji su

im npr. dozvoljavali da ne podnose izveštaje ili recimosvest o tome da se radi o nekom interesu koji ima pravoprvenstva nad drugim interesima i pravo da kontolišetaj prostor što se pokazalo, na primer, kod uslova zakreditiranje izborne kampanje.

Napredak je napravljen u odnosu na zakono-davstvo, ali trebalo bi bolje regulisati oblast dobijanjakredita i kreditiranje izbornih kampanja jer su strankeuzimale kredite u užasno velikim iznosima, a podneuobičajeno tankim kreditnim garancijama. Sa dveblanko menice dobijale su tri miliona evra, pri čemusu banke takvo poslovanje pravdale autonomijom fi-nansijske politike banaka.

Takođe, promena političkog zakonodavstva, a nesamo zakona koji uređuju finansiranje stranaka negoi onih koji regulišu izbore i izborne sisteme, je neštošto po meni trajno može da iseče korupciju.


Jedna od ključnih prepreka poštivanja Zakona ofinansiranju političkih stranaka, koju je prepoznao iGRECO, koji je dao preporuku u Evaluacijskom izv-ještaju za Bosnu i Hercegovinu - Transparentnost fi-nansiranja političkih partija, u trećem kruguevaluacije, je ta što su odredbe koje se primjenjuju napolitičke stranke, a posebno su vezane za finansiranjestranaka i izbornih kampanja, trenutno raštrkane urazličitim zakonodavnim tekstovima.

Zakon o finansiranju političkih stranaka propisujeda se političke stranke u skladu sa zakonom registrujukod nadležnog suda u bilo kojem entitetu. Obziromda ne postoji Zakon o političkim strankama na nivouBosne i Hercegovine, političke stranke se registrujuu skladu sa entitetskim propisima i propisima Brčkodistrikta BiH, pod različitim uslovima bez obzira načinjenicu da stranke imaju organizacione dijelove nateritoriji cijele Bosne i Hercegovine.

Centralna izborna komisija BiH se kontinuiranozalaže za donošenje jedinstvenog Zakona opolitičkim strankama na nivou Bosne i Hercegovine,što iskazuje svojim preporukama upućenim Parla-mentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine, u sklopugodišnjih izvještaja o implementaciji Zakona iznadležnosti Centralne izborne komisije BiH.



Ko je najodgovorniji za njegovu adekvatnu primjenu?


U širem smislu, za primenu zakona i regulativuodgovorne smatram političke aktere, odnosno presvega Narodnu skupštinu, koja bi trebalo da na os-novu nove strategije i akcionog plana za borbu protivkorupcije, bude neka vrsta mesta koje verifikuje ovustvar, prihvata inicijative za donošenje i izmene za-kona i odlučuje ili može odlučivati o preporukamanezavisnih državnih organa i njihove realizacije.

Agencija kontoliše imovinu, utvrđuje sukob in-teresa, kontroliše stranačke izveštaje, vrši monitoringi kontrolu izbora. Međutim postoji i obaveza drugihorgana da koordiniraju rad sa Agencijom, što nijestvar dobre volje. Problem Agencije je kod kontroleimovine, jer kod redovne procedure provere imovine,birokratskim dopisima moramo da se obraćamosvakoj pojedinačnoj banci, geodetskom zavodu, in-stitucijama. Ovako kad svi umreže podatke, geodet-ski zavod i poreska uprava, smanjiće se mogućnostda ne dođete do nekih podataka.

Sa tim tehničkim poboljšanjima, sa trenutnim za-konskim okvirima i sa pomenutim preciziranjima,

mislim da će Agencija, imajući u vidu da dobijaodređena sredstva, da ima mogućnost da vrši kon-trolu i nadzor i da može da računa na usluge Državnerevizorske insitucije, funkcionisati na zadovoljavajućinačin.


Za adekvatnu primjenu Zakona o finansiranjupolitičkih stranaka odgovorni su prije svega političkisubjekti, koji se u skladu s njime finansiraju.

Centralna izborna komisija BiH koja je nadležnaza provođenje odredaba ovog zakona i nadležna daodluči da li su politička stranka ili drugo liceprekršili odredbe ovog zakona, kao i da izreknesankcije bilo kojoj političkoj stranci zbog nepridrža-vanja navedenih odredbi ili da preduzmeodgovarajuće administrativne mjere, u skladu sa za-konom, odgovorna je u okviru svoje općenadležnosti.

Također iz odgovornosti za adekvatnu primjenuZakona o finansiranju političkih stranaka ne mogu seizuzeti ni drugi organi izvršne vlasti koji izdvajajusredstva za finansiranje političkih stranka u skladu saovim Zakonom ili na drugi način obezbjeđuju usloveza djelovanje političkih stranka.

Centar za razvoj SrbijeAdresa: Desanke Maksimovic 2,

11000 Beograd, SrbijaTel: (+381 11) 24 33 587E-mail: [email protected]: www.razvojsrbije.org,

www.razvojsrbije.org.rs

Transparency International Bosnia and HerzegovinaAdresa: Gajeva 2, 78000 Banja LukaTel: +387 51 216 928, +387 51 224 520, +387 51 224 521Tel/fax: +387 51 216-369E-mail: [email protected], Website: www.ti-bih.org

Documents

Novac i politika broj 5