Reporter.al botimi Tetor 2015

02Nr.

Tetor 2015E përmuajshme

06 10 15Telashe dhe kosto shtesë për sistemin e taksimit elektronik

Bashkia kthen në qytetet e tyre romët që nuk janë “tiranas”

Fronti Kristian i “shpall luftë” pllakës së Sulejmanit të Madhërishëm

Pas gati 16 milionë eurove të shpenzuara, projekti i taksimit elektronik i nisur në vitin 2012 nuk është ende gati, ndërkohë që bizneset janë përballur me një pafundësi telashesh

Ministria e Shëndetësisë i ka dhënë një koncesion 10-vjeçar me vlerë 86 milionë dollarë një kompanie të panjohur dhe pa eksperiencë, pronarja e së cilës ka lidhje farefisnore me drejtuesin e Spitalit Amerikan, por jeton me të ardhurat e një bar kafeje në Berat. Kryeministria: Evita Shpk është në konsorcium me Spitalin Amerikan.

Pas rrahjes së një shtetasi gjerman në kampin më të madh me baraka të romëve në Tiranë, bashkia deklaroi se do t’i shpërngulë ata në qytetet e origjinës, në rast se nuk janë në regjistrin civil të Tiranës

Vendimi nga Ministria e Kulturës për të rivendosur pllakën 5-shekullore që përkujton rindërtimin e kalasë së Lezhës në vitin 1522, solli protesta nga një grup i njohur si “Fronti Kristiandemokrat”

Ministri i Shëndetësisë, Ilir Beqaj. Foto: Light Studio Agency

InveSTIgIM AnAlIzë RepoRTAzh

Tenderi i dyshimtë i dializës

Tetor 20152

Origjina e dyshimtë e kOmpanisë që fitOi kOncesiOnin 86 miliOnë Usd të hemOdializës

telashe pa fUnd dhe kOstO shtesë përsistemin e kUshtUeshëm të taksimit elektrOnik

dOsja “fUllani” nxjerr zbUlUar miliOnat e harxhUara për ish-hOtel dajtin

bashkia e tiranës kthen në qytetet e tyre rOmët që nUk janë “tiranas”

pOrtali i “përgënjeshtrimit të lajmeve” shqetësOn ekspertët në tiranë

fatUrimet afOrfe prangOsin dhe lënë në terr shqiptarët e varfër

shqiptarët e dëshpërUar sfidOjnë shanset e vOgla për azil në gjermani

frOnti kristian i “shpall lUftë” pllakës së sUlejmanit të madhërishëm

englISh edITIon

hUmble firm Wins hUge dialysis cOntract in albania

glitches plagUe albania’s neW Online tax system

albania bank Wasted milliOns On rUined hOtel

albania’s ‘neWs cOrrectiOn site’ cOncerns experts

albania’s yOUng artists give Up On their hOmeland

albania tO Open cOmmUnists’ secret files

spOrting triUmphs hide balkan fOOtball’s malaise

04

06

12

10

09

11

14

15

19

20

23

25

28

30

31

Majlinda Fetiu dhe bashkëshorti i saj, pronarë të kompanisë që fitoi koncensionin e dializës

4-5

Ish guverantori Fullani u shpall i pafajshëm, edhe pas akuzave për abuzime me ish-hotel Dajtin

10-11

Sistemi i taksimit elektronik i kushton miliona drejtorisë së Tatimeve dhe probleme bizneseve.

6-7

Bashkia e Tiranës shpërnguli mes kundërshtive, kampin e romëve te Liqeni

14

STAFI Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetareGjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

KonTAKTonI: Bulevardi Zhan Dark,

Kulla 5, Ap. 22, Tiranë

E-mail: [email protected]

Tel: +35544502592

URL: http://www.reporter.al/

Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.BIRN Albania është një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com. Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: National Endowment for Democracy Balkan Trust for Democracy

Publikuar nga:

Mbështetur nga:

INVESTIGIME

ANALIZA

LAJME

REPORTAZHE OPINION

INTERVISTA RAJONI

B T DFONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Publikuar nga:

Mbështetur nga:

INVESTIGIME

ANALIZA

LAJME

REPORTAZHE OPINION

INTERVISTA RAJONI

B T DFONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

ngjarjet e TetoritTetor 2015 3

“Jaguar”, marka më e re e makinave qeveritareNjë vendim i qeverisë shqiptare për blerjen me leasing të 44 makinave të markës “Jaguar” ka shkaktuar debate në Tiranë, sa i takon vendimit jo-transparent dhe kostove që rëndojnë mbi buxhetin e shtetit për këtë shërbim. Sipas një vendimi të datës 19 mars 2015, Këshilli i Ministrave autorizon Gardën e Republikës që të kryejë procedurat e prokurimit për makinat; tetë për kryeministrin, 4 për kryetarin e Kuvendit, 2 për Presidentin e Republikës, 16 për ministrat dhe 14 të tjera për aparatin e Kryeministrisë. Pas publikimit të lajmit, Partia Demokratike në opozitë akuzoi qeverinë se po kryente shpenzime luksi në kulmin e krizës, duke favorizuar sipas saj mikun e kryeministrit Edi Rama. “Është një aferë e pastër, pasi Edi Rama ka vendosur t’i marrë mjetet e shtrenjta tek miku i tij,” denoncoi deputetja e PD, Albana Vokshi. Përmes sqarimeve të botuara në siten Transparenca.al, qeveria pretendoi se kostoja e 44 makinave “Jaguar” është më e ulët se ajo që shpenzohet aktualisht për makinat, por megjithatë vendimi nuk ka lënë shije të mirë në opinionin publik.

KLSH padit Gjiknurin, ndërsa debati për CEZ vazhdonNjë kallëzim i Kontrollit të Lartë të Shtetit për ministrin e Energjetikës, Damian Gjiknuri rindezi debatin politik për çështjen CEZ. Më 14 tetor 2015, KLSH dorëzoi në Prokurori kallëzimin penal, me pretendimin se ministri Gjiknuri dhe Avokatja e Shtetit, Alma Hicka kanë shkaktuar një dëm ekonomik prej 479 milionë eurosh, si rrjedhojë e marrëveshjes mes CEZ dhe qeverisë shqiptare mbi operatorin e shpërndarjes së energjisë elektrike. Gjiknuri e cilësoi padinë të motivuar politikisht. Në një deklaratë për mediat, ai tha se” ky nuk mund të konsiderohet një kallëzim i KLSH, por kallëzim

i Partisë Demokratike ndaj gjithë qeverisë shqiptare”. Ndërkohë, debatet mbi këtë çështje kanë shoqëruar seancat e së enjtes në Kuvendin e Shqipërisë, ku Partia Demokratike ka vazhduar akuzat për Ilir Metën, ndërsa mazhoranca akuzon opozitën e djeshme për implikim në aferë. Të gjitha kahet e politikës rrëzuan me votë në Kuvend përshpjetimin e procedurave për një hetim ndërkombëtar për këtë çështje, duke e kanalizuar debatin vetëm në rrafshin politik.

Shqipëria, kualifikim historik në “Euro 2016”Fitorja 0-3 kundrejt Armenisë i dha kombëtares shqiptare biletën e parë për një kompeticion ndërkombëtar si Kampionati Europian, që do të mbahet në Francë në vitin 2016. Kjo është hera e parë që Shqipëria kualifikohet në një kompeticion europian të futbollit. Lajmi u përcoll në një numër të madh mediash ndërkombëtare, ndërkohë që qindra shqiptarë mbushën bulevardin “Dëshmorët e Kombit” në pritje të futbollistëve të Kombëtares. Pas kualifikimit, kryeministri Edi Rama dhe presidenti Nishani dekoruan trajnerin italian, Gianni De Biassi dhe lojtarët e Kombëtares, ndërkohë që festime pati edhe në Prishtinë, Shkup dhe qytete të tjera të botës ku jetojnë shqiptarët. Kualifikimi i Shqipërisë në “Euro 2016” kaloi përmes një ndeshjeje dramatike të ndërprerë me Serbinë, për shkak të fluturimit mbi stadium të një droni me hartën e Shqipërisë së Madhe. Incidenti u pasua me ndërprerjen e lojës dhe dhunimin e lojtarëve shqiptare, çka i dha skuadrës shqiptare një 3 pikësh nga Gjykata e Arbitrazhit në Lozanë.

Ish-guvernatori Fullani merr pafajësinë në gjykatëNë një seancë të vetme, Gjykata e Tiranës i dha

Shqipëria në "Euro 2016"

Qindra qytetarë shqiptarë pritën në bulevardin "Dësh-morët e Kombit" futbollistët e Kombëtares dhe festuan me ta kualifikimin historik në kampionatin Europian të Futbollit.

Foto: Facebook

pafajësinë ish-guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, i cili akuzohej nga prokuroria për shpërdorim detyre në vjedhjen e 7 milionë dollarëve dhe për shkeljen e procedurave në blerjen e ish-hotel “Dajtit”. Gjyqi ndaj ish-guvernatorit Ardian Fullani, i akuzuar për shpërdorim detyre, zgjati vetëm tri seanca, nga të cilat një seancë u shty për mungesë të prokurorit. Prokuroria kërkoi dënimin e të pandehurit Ardian Fullani me 5 vjet burgim për akuzën e “shpërdorimit të detyrës”.Sipas akuzës, ish-guvernatori ka përgjegjësi në vjedhjen e 713 milionë lekëve nga Banka e Shqipërisë, pasi për një kohë të gjatë nuk i kishte propozuar Këshillit Mbikëqyrës zv.guvernatorin e dytë, i cili është përgjegjës për politikat e sigurisë në Bankën e Shqipërisë. Si pasojë e këtij mosveprimi, është krijuar lehtësi për të pandehurin Ardian Bitraj dhe bashkëpunëtoren e tij, të cilët janë dënuar për vjedhjen e 731 milionë lekëve në një periudhë 4-vjeçare. Gjykata e Tiranës hodhi poshtë pretendimet e Prokurorisë, duke i dhënë pafajësi ish-guvernatorit.

prindërit shmangin traditën për emrat e fëmijëveSipas Institutit Shqiptar të Statistikave, 10.2 nga çdo 1000 vajza të lindura në vitin 2014 morën emrin Amelia (363 fëmijë) pasuar nga Ajla (271) dhe Melisa (220). Gjithashtu, 490 djem të lindur në vitin 2014 morën emrin Noel, i cili mbetet që nga viti 2011 emri më i preferuar i shqiptarëve, pasuar nga Joel që iu vu 483 djemve lindur vitin e shkuar dhe Mateo (191 djemve). INSTAT mblodhi të dhënat e Regjistrit Civil për të identifikuar emrat më popullorë të fëmijëve gjatë viteve të fundit. Në programin kompjuterik të krijuar për këtë qëllim gjithkush mund të kërkojë emrin që dëshiron për të kuptuar popullaritetin e këtij emri në Shqipërinë e sotme. Në Shqipëri, tendenca e emrave për fëmijët ka ndryshuar prej vitesh, ku një numër i vogël prindërish preferojnë t’u vënë fëmijëve emra shqiptarë.

Në rrugën “Barrikada” në periferi të Beratit, një bar- kafe pa emër mban dyert hapur në pritje të klientëve të

paktë. Lokali në ngjyrë gri dhe çadra ngjyre vjollcë është bosh mesditën e së mërkurës, me përjashtim të një tavoline mbi trotuar, ku qëndron i ulur me një shishe birre në dorë pronari-Sali Fetiu dhe një bashkëmoshatar i tij. I ndërtuar në gjurmët e një ish-gomisterie disa vjet pas rënies së regjimit komunist, lokali ushqeu shpresat e familjes së Sali Fetiut për më shumë se një dekadë, si i vetmi burim të ardhurash.

Megjithatë, kjo kafe modeste në qytetin e Beratit është sot origjina e kompanisë “Evita” sh.p.k, fituese e freskët e njërit prej koncesioneve për partneritet publik-privat më të mëdha në historinë e mjekësisë shqiptare.

Më 20 tetor, Ministria e Shëndetësisë e shpalli “Evita shpk” fituese të koncesionit për “shërbimin e hemodializës”, duke i dhënë asaj një kontratë 10 vjeçare me vlerë rreth 8.6 miliardë lekë (86 milionë dollarë) në total.

“Evita” sh.p.k është një kompani produktesh farmaceutike me qendër në Tiranë, e themeluar më 14 maj 2013 në Qendrën Kombëtare të Regjistrimeve, QKR, me pronare të vetme Majlinda Fetiun dhe administratore Elona Saraçin.

BIRN tentoi të kontaktonte me aksioneren Majlinda Fetiu përmes telefonit të shtëpisë dhe atij celular, pa mundur ta arrijë atë. Në lokalin e familjes në periferi të Beratit, bashkëshorti i saj, Sali Fetiu shpjegoi se Majlinda kishte ikur në Tiranë, për shkak të problemeve shëndetësore.

Sali Fetiu pranoi që kompania në emër të bashkëshortes kishte fituar koncesionin, por refuzoi të jepte shpjegime në lidhje me aktivitetin e saj. “Fola shumë dhe kaq. Unë me 6 klasë shkollë jam,” tha ai duke tundur dorën me bezdi. E pyetur për eksperiencën dhe kapacitetet e kompanisë fituese, “Evita” shpk, edhe administratorja Elona Saraçi gjithashtu nuk pranoi të jepte shpjegime.

“Sipas draft kontratës që jemi duke lidhur me autoritetin kontraktor (Ministria e Shëndetësisë), çdo informacion rreth kësaj procedure/kontrate është konfidencial dhe kusht për humbje kontrate,” tha Saraçi përmes një mesazhi telefonik.

E kontaktuar nga BIRN, Ministria e Shëndetësisë refuzoi të komentonte se cilat ishin avantazhet e “Evita” shpk, që e nxorën atë në krye të garës së koncesionit.

E ndërsa mbetet e paqartë se mbi cilat kritere “Evita” shpk u përzgjodh fituese përballë tetë konkurrentëve të tjerë në garë, BIRN ka arritur të zbulojë se pronarja e kompanisë, Majlinda Fetiu, është rezidente në Berat dhe nuk ushtron ndonjë profesion të lidhur me shëndetësinë.

Pa lidhje në dukje me fushën e mjekësisë, Majlinda Fetiu rezulton megjithatë të ketë lidhje gjaku me administratorin e Spitalit Amerikan në Tiranë, Klodian Allajbeu. Sipas të dhënave të BIRN, rezulton se Fetiu është vajza e xhaxhait të Allajbeut.

Nd r y s h e n g a M a j l i n d a Fe t i u , administratorja e kompanisë, Elona Saraçi ka studiuar për Farmaci në Universitetin e Tiranës. Para se të emërohej administratore

e “Evita” shpk, Saraçi ka punuar për një kompani farmaceutike dhe për Spitalin Amerikan.

Ngjitja e beftë e Evita-sProcedurat për dhënien me koncesion të

hemodializës u hapën më 25 maj 2015, përmes një thirrjeje që Ministr ia e Shëndetësisë publikoi në Agjencinë e Prokurimit Publik. Sipas dokumentit të shpalljes, shërbimi do të jepet me koncesion në pesë qendra përveç Tiranës; në Shkodër, Lezhë, Korçë, Vlorë dhe Elbasan.

Sipas shpalljes në APP, koncesioni do të ketë afat 10-vjeçar me vlerë 8,6 miliardë lekë, të cilat do të mbulohen nga Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor.

Kompania “Evita” sh.p.k hyri në garë dhe rezultoi fituese, edhe pse është e paqartë se çfarë ekspertize dhe kapacitetesh zotëron për të realizuar procesin e hemodializës për qindra pacientë kronikë të sëmurë nga veshkat.

Sipas të dhënave të QKR, “Evita” është themeluar më 14 maj 2013 nga Majlinda Fetiu me një kapital fillestar prej 100 mijë lekësh. Edhe pse ka jetuar pa shkëputje nga Berati pranë të shoqit që menaxhon lokalin në lagjen “Barrikada”, Majlinda Fetiu duket se ia ka dalë të fuqizojë me shpejtësi kompaninë e saj në Tiranë. Dy vjet pas regjistrimit, kompania deklaron në QKR se zotëron 30 100 000 lekë asete. Në bilancin e saj shënohet se fitimi gjatë vitit 2013 ka qenë rreth 5.8 milionë lekë. Në vitin 2014, ky fitim është rritur në rreth 35 milionë lekë.

Edhe pse pak e njohur në tregun

farmaceutik dhe atë të mjekësisë në Tiranë, gjurmë të kompanisë “Evita” sh.p.k dalin në tenderat për furnizim me barna të Qendrës Spitalore Universitare. Të dhënat e siguruara nga BIRN në APP tregojnë se kjo kompani ka fituar një tender me fond limit prej 18.8 milionë lekësh dhe është skualifikuar nga një tender i ngjashëm, për shkak të ofertës anomalisht të ulët.

“Evita” sh.p.k ka deklaruar në QKR disa adresa të ushtrimit të aktivitetit të saj, ku baza kryesore rezulton të jetë në Kashar, në kilometrin e 8 të autostradës Tiranë-Durrës. Megjithatë, një prej adresave të saj të deklaruara ndodhet në katin e dytë të Spitalit Amerikan në lagjen Laprakë të Tiranës.

I kontaktuar nga BIRN, administratori i Spitalit Amerikan, Klodian Allajbeu nuk u përgjigj nëse kompania që ai përfaqëson ka lidhje me kompaninë “Evita shpk”, fituese e koncesionit të hemodializës. Ai refuzoi gjithashtu të jepte shpjegime nëse kishte lidhje familjare me pronaren Majlinda Fetiu.

Dializa me koncesionProcesi i dializës për të sëmurët me

probleme në veshka mbulohet prej vitesh 100 % nga Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor për rreth 900 pacientë që përfitojnë nga ky shërbim. Megjithatë, të sëmurët kronikë janë ankuar vazhdimisht për radhë në dyert e spitaleve apo marrje të shërbimit me turne.

Për të zgjidhur këto anomali, Ministria e Shëndetësisë hodhi një vit më parë idenë e partneritetit publik/privat për të përmirësuar këtë shërbim. Më 25 maj 2015, ideja u shpall

aleksandra bOgdani, besar likmeta | BIRN | tiranë dhe berat

Tetor 20154

Origjina e dyshimtë e kompanisë që fitoi koncesionin 86 milionë USD të hemodializës

Kompania “Evita” sh.p.k

hyri në garë dhe rezultoi fituese,

edhe pse është e paqartë se çfarë

ekspertize dhe kapacitetesh

zotëron për të realizuar

procesin e hemodializës

për qindra pacientë kronikë

të sëmurë nga veshkat.

Ministria e Shëndetësisë i ka dhënë një koncesion 10-vjeçar shumë-milionësh një kompanie pak të njohur dhe pa eksperiencë, pronarja e së cilës ka lidhje farefisnore me drejtuesin e Spitalit Amerikan, por jeton me të ardhurat e një bar kafeje në Berat.

lokali i familjes fetiu në lagjen "barrikada" të beratit.

publikisht në formën e një koncesioni, që do të përmirësonte kushtet e pesë qendrave të hemodializës dhe do të ofronte një shërbim të standardeve të larta.

E pyetur nga BIRN në korrik të vitit 2015, Ministria e Shëndetësisë sqaroi se projekti i dhënies së këtij shërbimi me koncesion ka si qëllim rikonstruksionin e dy qendrave ku në atë kohë kryhej dializa, në Shkodër dhe Vlorë dhe krijimin e tre qendrave të reja, të cilat do të vendoseshin pranë spitaleve të Lezhës, Korçës dhe Elbasanit.

Një tjetër qëllim sipas Ministrisë së Shëndetësisë ishte shmangia e kostove sociale, pasi pacientët që kishin nevojë për hemodializë do të kishin mundësi ta bënin atë tre herë në javë pranë vendbanimeve të tyre.

“Operatori ekonomik do të mbulojë ndërtimin e 5 qendrave, pajisjen me aparaturat e dializës, bërjen funksionale të qendrave dhe pajisjen me personel mjekësor dhe staf mbështetës. Sistemit shëndetësor në vend do t’i mbeten 5 qendrat funksionale,” i tha BIRN këshilltari për mediat i ministrit Beqja, Thanas Goga.

Sipas Gogës, kompania fituese do të përzgjidhej ajo që ofronte çmimin më të ulët dhe cilësinë më të lartë. Por dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë se “Evita” shpk ka ofertën e dytë më të lartë të konkurrentëve në koncesion, ndërkohë që mbetet e paqartë se cilat janë garancitë që ajo ofron për cilësinë e shërbimit të dializës.

Të dhënat e publikuara në APP tregojnë se në garën e koncesionit u përfshinë 9 kompani, tre prej të cilave u skualifikuan në fazën fillestare për shkak se nuk paraqiten ofertë. Gjashtë kompanitë e mbetura në garë janë shoqëria “2T” me ofertë 10.080 lekë për njësi, shoqëria “Blindi” me ofertë 10.458 lekë, “Evita” me ofertë 11.203 lekë, “Diamed Skopje” me 11.095 lekë, kompania italiane “Spindial” me ofertë 13.180 lekë dhe “Hygea Hospital Tirana” me ofertë 10 740 lekë.

Edhe pse u paraqit si risi, partneriteti mes publikut dhe privatit për hemodializën është një praktikë që ndiqet prej vitit 2012 në vendin tonë. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se për shkak të mbingarkesës, spitalet publike kanë transferuar një pjesë të pacientëve dhe të fondeve buxhetore drejt

Spitalit Amerikan dhe Hygea Hospital Tirana përgjatë tre viteve.

Gjatë vitit 2014, spitali Hygea ka kryer 28 transaksione me thesarin e shtetit për shkak të kontratave me QSUT në vlerën e 239 450 910 lekëve. Spitali Amerikan ka marrë tre herë më shumë fonde, për trajtimin e pacientëve me hemodializë.

Të dhënat e siguruara nga thesari i shtetit tregojnë se Spitali Amerikan ka lidhur kontrata me QSUT, Spitalin e Fierit dhe Spitalin Ushtarak, duke përfituar 865 668 286 lekë nga buxheti i shtetit në vitin 2014, vlerë kjo thuajse identike me paratë që “Evita” shpk pritet të marrë në një vit nga koncesioni i sapo-fituar i hemodializës.

ReAgIMI

Tetor 2015 5

Transparenca.al, portali i përgënjesh-trimit të lajmeve të qeverisë shqip-tare, deklaroi sot se EVITA sh.p.k,

një kompani pa eksperiencë që fitoi tre ditë më parë koncesionin për shërbimin e he-modializës për dhjetë vitet e ardhshme me një kontratë me vlerë 86 milionë dollarë, nuk është fituesja e vetme e këtij tenderi.

“Sqarojmë, se ndryshe nga ç’ka BIRN pretendon, fituesi i garës së koncesionit për ofrimin e shërbimit të hemodializës është bashkimi i dy operatorëve ekonomik “Evita” Sh.p.k. dhe “American Hospital” Sh.a”, thuhet në njoftimin e Transparen-ca.al.

BIRN zbuloi më 22 tetor se Ministria e Shëndetësisë i ka dhënë një koncesion 10-vjeçar shumë-milionësh një kompanie pak të njohur dhe pa eksperiencë, pronar-ja e së cilës ka lidhje farefisnore me admin-istratorin e Spitalit Amerikan por jeton me të ardhura e një bar kafeje në Berat.

I kontaktuar nga BIRN, administratori i Spitalit Amerikan, Klodian Allajbeu nuk u përgjigj nëse kompania që ai përfaqëson ka lidhje me kompaninë “Evita shpk”, fituese e koncesionit të hemodializës. Ai refuzoi gjithashtu të jepte shpjegime nëse kishte lidhje familjare me Majlinda Fetiun, pronaren e vetme të “Evita shpk”.

“Lidhur me pretendimin se kompania “Evita” nuk zotëron eksperiencë për ofri-min e shërbimit të hemodializës, rithekso-jmë faktin se ky shërbim i është dhënë një bashkimi operatorësh, ku në një krah qën-dron “American Hospital” Sh.a me një eksperiencë disavjeçare në Shqipëri për ofrimin e shërbimit të hemodializës,” thotë Transparenca.al.

Deklarata e Transparenca.al është shumë e ndryshme nga njoftimi i Minis-trisë së Shëndetësisë për rezultatin e ten-derit, ku shkruhet se fituesi është Evita sh.p.k. Kjo kompani nuk ka marrëdhënie ligjore me Spitalin Amerikan dhe nuk është e qartë se si eksperienca e një kom-panie vlerësohet te oferta e një kompanie tjetër.

Thanas Goga, këshilltari i Marrëd-hënieve me Publikun të Ministrit së Shën-detësisë Ilir Beqja, tha se fituesi i konce-sionit është bashkimi i përkohshëm i op-eratorëve ekonomikë “Evita” dhe “Amer-ican Hospital” dhe se dy operatorët e bash-kuar kanë zgjedhur që në marrëdhënie me ministrinë e Shëndetësisë të përfaqëso-hen nga Evita dhe se “në përputhje me përcaktimet në legjislacion” korrespon-denca bëhet me Evita. Pyetur nga BIRN se kujt legjislacioni i referohet për këtë, Goga refuzoi të përgjigjet.

American Hospital është një kompani nën pronësi të Balkan Alliance Healthcare B.V, një kompani financiare e regjistruar në Hollandë.

Ndryshe nga njoftimi i parë i Ministrisë së Shëndetësisë, Transparenca.al publikoi edhe rezultatin e vlerësimit të ofertave, të cilën, EVITA e fitoi me një ofertë financi-are më të lartë se sa konkurrenti i vet më i afërt, Hygeia. EVITA ka ofruar çmimin 11,203 lekë për seancë ndërsa “Hygea Hospital Tirana” pati ofruar çmimin 10,740 lekë.

Sipas tabelës së pikëve të tenderit, Evi-ta ka marrë 10 pikë në vlerësimin “eksper-ienca në tre vitet e fundit”, ndërsa Hygeia ka marrë 3.26 pikë, gjë që i dha humbjen e tenderit.

Në një shpjegim kuptimplotë, Trans-parenca.al thotë: “Sqarojmë se: Kriteri i përcaktuar në këtë tabelë me titull: “Eksperienca në 3 vitet e fundit” është një kriter që matet me numrin mesatar vjetor të pacientëve të ofruar në tre vitet e fun-dit.”

Evita nuk ka eksperiencë në shërbimin e hemodializës, por Spitali Amerikan ka. Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se për shkak të mbingarkesës, spitalet pub-like kanë transferuar një pjesë të pa-cientëve dhe të fondeve buxhetore drejt Spitalit Amerikan dhe Hygea Hospital Ti-rana përgjatë tre viteve.

Gjatë vitit 2014, spitali Hygea ka kryer 28 transaksione me thesarin e shtetit për shkak të kontratave me QSUT në vlerën e 239 milionë lekëve. Spitali Amerikan ka marrë tre herë më shumë fonde, për tra-jtimin e pacientëve me hemodializë.

Bazuar në sa më lart, Spitali Amerikan ka fituar koncesionin me një ofertë financiare më të lartë, por me pikët e siguruara te eksperienca për shkak se spitalet publike kanë dërguar më shumë njerëz te ky spital përgjatë tri viteve të fundit në krahasim me konkurrentët.

Kryeministria zbardh fituesin pas koncesionit të hemodializës

faksimile e shpalljes së "evita" sh.p.k si fituese e koncensionit të hemodializës në agjencinë e prokurimit publik.

gjergj erebara | BIRN | tiranë

Pas investigimit të BIRN që zbuloi se një kompani e panjohur, Evita Sh.p.k, ka fituar një koncesion me vlerë 86 milionë dollarë për shërbimin e hemodializës, Transparenca.al thotë se kjo kompani ka qenë në konsorciumin me American Hospital sh.a, duke hedhur poshtë njoftimin e mëparshëm të Ministrisë së Shëndetësisë.

administratorja e kompanisë "evita", elona saraçi

pronarja e kompanisë "evita", majlinda fetiu me bashkëshortin sali fetiu

Më 1 janar 2015, Shqipëria duhej të kishte një program të ri gjithëpërfshirës elektronik për

menaxhimin e taksave dhe tatimeve si dhe për menaxhimin e marrëdhënieve në dis-tancë mes administratës tatimore dhe tat-impaguesve. Shqipëria pati eksperimentu-ar me aplikimin e teknologjisë së informa-cionit në menaxhimin e sistemit të taksave që prej disa vitesh ndërsa programi i ri syn-onte të shfrytëzonte eksperiencën e akumu-luar për ta shtrirë përdorimin e teknologjisë në një numër shumë më të madh funksio-nesh, si sa i përket marrëdhënieve me tak-sapaguesit, ashtu edhe sa i përket menax-himit të brendshëm tatimor. Por në janar 2015, shumë biznese u përballën me pa-mundësinë për të bërë deklarimet elektron-ike të taksave, tatimeve apo kontributeve që kishin paguar.

Këto probleme u shfaqën pasi një pro-jekt i kushtueshëm i informatizimit të ad-ministrimit të 200 mijë taksapaguesve në Shqipëri i nisur në vitin 2012 pati një zba-tim të keq, gjë që solli vonesa të shumta dhe shtim kostosh për shqiptarët ndërsa përf-itimet e mundshme në të ardhmen mbeten të dyshimta. Projekti që nisi me një kredi me kusht nga qeveria e Austrisë u shtua me pesë tenderë të tjerë, tenderë që synuan thjeshtë zbatimin edhe një herë të disa kom-ponentëve të kontratës fillestare ndërsa ad-ministrimi tatimor duket se është përkeqë-suar që nga fillimi i këtij viti kur sistemi i ri u vu në funksionim krahas marrëdhënieve me tatimpaguesit, të cilat sistemi i ri prem-tonte t’i përmirësonte. Dokumente të sigu-ruara nga BIRN si dhe shumë dëshmi të marra në kushtet e konfidencialitetit me

persona me njohuri mbi problemin sugje-rojnë se zbatimi i projektit vuajti nga prob-leme të shumta, të cilat, sollën mosfunk-sionimin e disa komponentëve të rëndë-sishëm si dhe rritën kostot fillestare.

Drejtoresha e përgjithshme e tatimeve Briseida Shehu nuk i përgjigj një kërkese për koment për problemet e shfaqura në implementimin e programit e taksimit ele-ktronik, por tha që tatimpaguesit që hasnin probleme do merrnim ndihmë duke u tra-jnuar. “Për sa i përket ankesave te tatimpa-guesve ne lidhje me sistemin do tju lutesha të informoni këta tatimpagues të vinë të tra-

jnohen pranë DPT siç janë trajnuar 80000 të tillë,” u prononcua Shehaj nëpërmjet postës elektronike.

Fillim i vështirëNë Shqipëri është e detyrueshme të

bëhen deklarime për çdo detyrim ndaj ad-ministratës tatimore para se ky detyrim të mund të paguhet. Moskryerja e deklarimit krijon një gjobë automatike prej 10 mijë le-kësh për çdo rast. Një numër njoftimesh të publikuara nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve në janar 2015, bënë të ditur se sistemi po i nënshtrohej mirëmbajtjeve të orare të ndryshme, zakonisht një orë për çdo njoftim, kohë gjatë së cilës deklarimet nuk mund të kryheshin. Por në fakt, bizne-set po hasnin vështirësi në mënyrë të vazh-

dueshme, edhe jashtë orarit të shpallur të mirëmbajtjes. Për muajin janar, bizneset nuk qenë në gjendje të bënin deklarimet e zakonshme dhe rrjedhimisht, një pjesë e konsiderueshme e tyre u gjobitën automa-tikisht. Tatimpaguesit që ankoheshin më-sonin vetëm se “fajin e ka sistemi”.

Në Tetor 2015, Kuvendi i Shqipërisë mi-ratoi me kërkesë të qeverisë një nen të veçantë në ligjin Për Procedurat Tatimore me synimin për të falur gjobat e vëna “nga sistemi”. Sipas Relacionit, gjatë zbatimit të sistemit të ri në janar të këtij viti gati 90 për qind e tatimpaguesve kishin marrë gjobë.

“Vënia e gjobave në mënyrëkaq masive cenon besimin e tatimpaguesve ndaj admin-istratës tatimore dhe reduktimin e nivelit të vetëdeklarimit të detyrimeve tatimore,” thuhet në relacion, i cili vëren se numri i ankesave në Tatime për gjobat qe në nivel të tillë të lartë sa Drejtoria e Apelimit Tati-mor, një lloj para-gjykate për çështje tati-more, nuk kishte mundësi t’i trajtonte të gjitha ankesat në kohë. Relacioni nuk bën të qartë shumë detaje mbi arsyet se si ndo-dhi ky keqfunksionim, por është e sigurt se vendosja e gjobave nuk qe keqfunksionimi i vetëm i sistemit të ri, i cili ka kushtuar, si-pas llogaritjeve të BIRN, mbi 16 milionë euro, pavarësisht se kontrata fillestare kishte një vlerë prej 10.3 milionë eurosh.

Përgjatë verës 2015, zyrtarë të Minis-trisë së Financave thanë në kushtet e kon-fidencialitetit se sistemi i ri nuk qe në gjen-dje të prodhonte raportet e nevojshme statistikore duke lënë në errësirë autoritetet mbi ecurinë e të ardhurave.

Disa nga komponentët e sistemit fille-star, siç qe komponenti i sistemit të admin-istrimit të rrezikut, së paku nuk u vu në pu-në deri në Tetor 2015.

Mungesë besimiMungesa e besimit mes administratës

tatimore dhe tatimpaguesve ka qenë prob-lemi kryesor në administrimin fiskal që kur Shqipëria filloi të krijojë një sistem taksash pas rënies së Komunizmit në vitin 1991.

“Një histori e gjatë mungese besimi është ushqyer nga problemet e vazh-dueshme të korrupsionit dhe anomalive op-eracionale, të tilla si vonesat e vazhdueshme në respektimin e pretendimeve të ligjshme për rimbursim TVSH-je, karakterizon mar-rëdhënien mes taksapaguesve dhe admin-istratës tatimore,” thuhet në një raport kon-fidencial të Fondit Monetar Ndërkombëtar të vitit 2008 mbi problemin e administrim-it fiskal në Shqipëri. Për të zgjidhur të dyja problemet, pra korrupsionin dhe arbi-traritetin, Shqipëria ndërmori në vitin 2006 një program të informatizimit të mar-rëdhënieve fiskale me synimin për të mini-mizuar marrëdhëniet ballë për ballë mes tatimpaguesve te tatimorëve si dhe për të shfrytëzuar potencialin e teknologjisë së in-formacionit për llogaritje automatike me synim që të ulej numri i veprimeve manu-ale dhe rrjedhimisht, i arbitraritetit të mundshëm të punonjësve të administratës. Në vitin 2009, një mision konsulence i Fon-

Telashe pa fund dhe kosto shtesë për sistemin e kushtueshëm të taksimit elektronik

Tetor 20156

InveSTIgIM

Pas gati 16 milionë eurove të shpenzuara, projekti i taksimit elektronik i nisur në vitin 2012 nuk është ende gati, ndërkohë që bizneset janë përballur me një pafundësi telashesh, nga vështirësitë në aplikim, te gjobat e padukshme të “sistemit”, për të cilat duket se nuk po mban përgjegjësi askush.

lindita Çela, gjergj erebara | BIRN | tiranë

REnaLd RiSta, ISh dRejToRI I ITështë i bindur se kontrata e nënshkruar në vitin 2013 nuk është zbatuar plotësisht, e kjo sipas tij, për shkak të paaftësisë së personelit të administratës tatimore për të ndjekur dhe zbatuar projekte.

dit Monetar Ndërkombëtar ofroi një seri rekomandimesh për zgjerimin e përdorim-it të teknologjisë së informacionit në admin-istrimin tatimor.

Raporti argumentonte se (link raporti i FMN) administrata tatimoret qe organi-zuar sipas parimeve moderne të ndarjes së punëve sipas funksioneve fiskale dhe sh-trirjes territoriale sipas karakteristikave gjeografike dhe jo sipas rretheve, në një ri-organizim të madh të kryer në vitin 2006. Por raporti theksonte se profesionistët e vërtetë në administratë qenë të paktë, dhe se problemet më të mëdha gjendeshin te af-tësia për të audituar biznese, për të hetuar rastet komplekse si dhe për të arkëtuar detyrimet e prapambetura.

Raporti sugjeronte që Shqipëria të vi-jonte të punonte me donatorë të huaj për të zbatuar informatizimin e administrimit fiskal dhe marrëdhënieve me tatimpa-guesit. FMN-ja rekomandoi mes të tjerash, hartimin e protokolleve të qarta të admin-istrimit tatimor dhe programeve të in-formimit të tatimpaguesve mbi detyrimet dhe procedurat tatimore.

Para me kushtePër ta realizuar këtë qëllim qeveria shq-

iptare pranoi një ofertë ndihme nga qeve-ria e Austrisë për një kredi zhvillimi me in-teresa të buta me vlerë 10.3 milionë euro. Por pati një problem. Në kontratën e kre-disë qe vendosur si kusht që projekti të zba-tohej nga një kompani austriake.

Në janar të vitit 2013, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve nënshkroi një kon-tratë me kompaninë austriake Qualysoft Ressource und Entwicklung für Informa-tions technologie GmbH and WedoIT-so-lutions GmbH për zbatimin e projektit e-taxation. (link kontrata)

Në kontratë, shitësi merrte përsipër të dorëzonte në Shqipëri pajisjet hardware si dhe një program kompjuterik të quajtur COTS, ta përshtaste atë sipas nevojave të klientit si dhe të ngrinte një modul për menaxhimin e rrezikut.

Kontrata do të krijonte kushtet për ad-ministrimin e tatimpagueseve të Shq-ipërisë, deklarimin online të detyrimeve

tatimore të tatimpagueseve të regjistruar, për 12 lloje taksash e tatimesh.

Ajo do të realizonte përpunimin au-tomatik të deklaratave dhe detyrimeve të tatimpaguesit apo Administratës Tatimore, përpunimin automatik të pagesave të dety-rimeve, duke komunikuar me sistemin e Thesarit. Sistemi gjithashtu do të kryente kontabilitetin e të gjithë veprimeve që lid-hen me tatimpaguesit, analizë automatike të riskut si dhe ndjekjen e të gjitha rasteve të kontrolleve, të mbledhjes me forcë të detyrimeve, të shërbimeve të ndryshme ndaj tatimpaguesit dhe përpunimin e ven-dimeve përkatëse. Programi duhet të kishte bazë të gjerë raportuese për qëllime oper-acionale dhe marrje vendimesh.

Zbatim i keqKontrata rezulton se u zbatua në mënyrë

jofunksionale në shumë komponentë, sipas dokumenteve dhe dëshmive të grumbullu-ara nga BIRN.

Kompania merrte përsipër të furnizon-te pajisjet hardwere, por në tetor 2014, ad-ministrata tatimore shqiptare organizoi një tender të ri për blerjen e aparaturave mbështetëse për projektin e-taxation me vlerë 101 milionë lekë, (720 mijë euro). Në tender morën pjesë katër kompani, por tri prej tyre nuk paraqitën ofertë. Kompania Infosoft fitoi tenderin me një ofertë prej 91 milionë lekësh. Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve refuzoi të japë shpjegime se pse nevojitej blerja e pajisjeve të reja ndërkohë që infrastruktura hardwere qe planifikuar të mbulohej nga kontrata e parë.

Një komponent tjetër, i cili qe gjithashtu pjesë e kontratës së parë, qe moduli i menaxhimit të riskut. Por në nëntor 2014, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve hapi një tender të ri me vlerë 23.3 milionë lekë, (160 mijë euro) të quajtur “Zhvillimi dhe Implementimi i Business Intelligence”. (Link tenderi)

Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve re-fuzoi t’i përgjigjet pyetjeve të BIRN se pse kontrata fillestare nuk u zbatua në të gjithë komponentët e saj dhe se pse, pasi u shpen-zuan 10.3 milionë euro, Shqipëria harxhoi edhe disa miliona euro të tjera për projek-te që në thelb, zëvendësojnë komponentë të përfshirë te kontrata e parë. Para të tjera u shpenzuan për dy tenderë, “blerje e pa-jisjeve elektronike për e-filing dhe D.I.S” dhe Mirëmbajtja e Sistemit të Deklarimit Elektronik me vlerë respektivisht 6,3 dhe 3,2 milionë lekë. Por pavarësisht se këto dy tenderë janë pikërisht për projektin e-tax-ation, duket se shpenzimet nuk mjaftonin.

Menjëherë pas përfundimit të zbatimit të kontratës për instalimin e programit COTS, qeverisë i lindi nevoja për mirëm-bajtjen e programit, gjë e cila nuk qe para-shikuar në kontratën fillestare.

Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve hy-ri në bisedime me kompaninë austriake për një kontratë të re. WedoITsolutions GmbH mori një kontratë të dytë me vlerë 560 mil-ionë lekë (4 milionë euro) në mars të këtij viti pikërisht për mirëmbajtjen e sistemit që sapo qe instaluar. Këto janë fondet e kërkuara për mirëmbajtjen e sistemit për gjatë katër viteve të ardhëshme. (Link kontrata e mirëmbajtjes)

Renald Rista, ish drejtori i IT në drejto-rinë e Përgjithshme të Tatimeve, është një prej personave që ka negociuar për kush-tet e kontratës me kompaninë austriake, e shpallur fituese për projektin E-taxition. Sot, konsulent të fushën e IT, Rista është i bindur se kontrata e nënshkruar në vitin 2013 nuk është zbatuar plotësisht, e kjo si-pas tij, për shkak të paaftësisë së personelit të administratës tatimore për të ndjekur dhe zbatuar projekte.

“Kërkesat që janë sanksionuar në kon-tratë për palën austriake ishin të qarta. Ne dijeninë time nuk janë arritur dhe realizuar

pritshmëritë e asaj kontrate ”-thotë Rista, i cili argumentimin për moszbatimin e kon-tratës e nis me detyrimin e pagesën elek-tronike të tatimpaguesve, e cila sipas tij është vënë në funksionim në vitin 2012 . “Me sistemin e ri, pagesa elektronike duhet të ishte elementi primar për kryerjen e pagesave nga biznesi por ky opsion nuk ekziston fare më si mundësi. Sot administrata tatimore nuk ka kontroll dhe dijeni mbi bizneset në Shqipëri, nuk është në gjëndje të thotë sa të ardhura ka mbled-hur, nga kush i ka mbledhur, kush nuk pa-guan dhe pse nuk paguan. Projekti i ri duhet të siguronte këto të dhëna për admin-istratën tatimore dhe ky ishte dhe qëllimi kryesor i kontratës rreth 10 milion euro, po ky qëllim jo vetëm që nuk është përm-bushur por gjendja është përkeqësuar”-thotë Rista. Ndërkohë, planet e qeverisë për të përmirësuar administrimin fiskal, përmirësim që pritej të realizohej falë për-dorimit të teknologjisë së informacionit, u shtynë në kohë. Qeveria pati planifikuar në fund të vitit të kaluar si pjesë e buxhetit 2015, rritjen e të ardhurave tatimore me 13 për qind, rritje që duhej të sillej pjesër-isht nga taksat shtesë dhe pjesërisht nga përmirësimi në administrimin e taksave ekzistuese përmes luftës ndaj evazionit fis-kal. Qeveria ka mohuar me forcë përmes Kryeministrit Edi Rama dhe Ministrit të Fi-nancave Shkëlqim Cani ekzistencën e një problemi në cilësinë e administrimit fiskal të vendit, duke argumentuar se shkaku i mosrealizimit të të ardhurave për vitin 2015 lidhet me disa faktorë jashtë kontrol-lit të qeverisë, si rënia e çmimeve ndërkom-bëtare të naftës, inflacioni shumë më i ulët nga sa pritej apo normat e interesave të de-pozitave shumë më të ulëta se sa një vit më parë. Por përfaqësuesi i Fondit Monetar Ndërkombëtar në Shqipëri Jens Reinke në disa deklarata publike ka komentuar se ndonëse faktorët e përmendur nga qeveria kanë pasur me të vërtetë ndikim, Shqipëria ka gjithashtu një problem me administrim-in tatimor.

“Ka disa prova që tregojnë se kontra-banda dhe evazioni ndikojnë veçanërisht në të ardhurat e grumbulluara nga TVSH-ja dhe akcizat,” tha Reinke në një intervistë për Monitor.

Ndërkohë qeveria ka nisur një fushatë masive kundër evazionit fiskal, duke arres-tuar tatimpagues të vegjël, ndërsa disa nga komponentët më të rëndësishëm të admin-istrimit fiskal si sistemi i kontrollit me bazë riskun, janë shtyrë në kohë.

Sistemi i kontrollit me bazë riskun është një llogaritës automatik i aftë për të dalluar deklarime tatimore që kanë probabilitet më të lartë për të qenë të gabuara ose të ma-nipuluara dhe rrjedhimisht për të infor-muar inspektorët tatimorë mbi këto deklar-ime në kohë reale. Qeveria shqiptare kishte në plan të përdorte sisteme të tilla edhe në disa sektorë të tjerë të shumëpërfolur për manipulime, si sistemi i rimbursimit të ila-çeve, ku pak kohë më parë u zbulua një skemë abuzimi prej miliona eurosh, skemë që një sistem i thjeshtë i menaxhimit të ris-kut do të qe në gjendje ta zbulonte që në hapat e parë. Si pjesë e kontratës së parë për sistemin COTS, ky sistem duhej të kishte hyrë në përdorim që në fund të vitit të kaluar, por nuk ka hyrë ende në për-dorim, megjithëse sistemi elektronik ka kushtuar deri tani mbi 16 milionë euro nga paratë e taksapaguesve.

Lindita Çela është marrëse e grantit hulumtues të Rrjetit Ballkanik të

Gazetarisë Investigative në Shqipëri, BIRN Albania, bërë i mundur me mbështetjen e

USAID. Opinionet e autorit të shprehura në artikull jo domosdoshmërish reflektojnë ato

të USAID apo të qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Projekti që nisi me një kredi me kusht nga qeveria e Austrisë u shtua me pesë tenderë të tjerë, tenderë që synuan thjeshtë zbatimin edhe një herë të disa komponentëve të kontratës fillestare ndërsa administrimi tatimor duket se është përkeqësuar që nga fillimi i këtij viti kur sistemi i ri u vu në funksionim krahas marrëdhënieve me tatimpaguesit, të cilat sistemi i ri premtonte t’i përmirësonte

Tetor 2015 7

opinion

ardian hOxha

Unë isha vetëm 14 vjeç kur Shërbimi Informativ Kombëtar, SHIK rrëm-beu babain tim më 21 tetor 1995, më

shumë se 20 vjet më parë.Në atë kohë, rrugët që të çonin në Shq-

ipëri ishin më së shumti shtigje dhensh ndaj iu desh sime mëje dhe xhaxhallarëve 10 orë që të mbërrinin në Tiranë dhe të fillonin të trokisnin në dyert e institucioneve për të zbu-luar ku e kishin çuar pasi morën një telefo-natë që thoshte se ai ishte zhdukur.

Ky ishte fillimi i një historie të çuditshme ku, nën një regjim të ashpër post Enver Hox-ha, në demokracinë e Sali Berishës, nëntë burra të shërbimit sekret erdhë në tre maki-na, morën tim atë nga fabrika e tij për “veri-fikim” dhe premtuan ta lirojnë atë pas 48 orësh – pastaj e vranë atë dhe i fshehën esh-trat. Remzi Hoxha ishte një sipërmarrës që drejtonte një kompani të përpunimit. Famil-ja jonë është marrë me prodhimin dhe tregt-imin e bizhuve që nga viti 1965.

Kur Slobodan Millosheviç erdhi në push-tet në Serbi dhe ia mori Kosovës autonomi-në, babai im iu bashkua lëvizjes së rezis-tencës të thirrur Fronti për Rezistencë dhe Bashkim Kombëtar që më vonë u shkri në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, UÇK. Teksa ai u bë një burrë i kërkuar nën regjimin e Mil-losheviçit, atij iu desh të largonte biznesin nga Kosova dhe të fillonte drejtimin e një fab-rike të vogël në Shqipëri.

Sot e kësaj dite ne dyshojmë se shërbimet sekrete e shënjestruan babain tim sepse gjatë njërit prej udhëtimeve të tij të shpeshta në Shqipëri, Maqedoni dhe Kosovë, ai u has në një takim që po ndodhte mes Berishës, Kiro Gligorov, presidentit maqedonas dhe Millo-sheviçit më 31 maj 1993.

Ky takim ndodhi në Shën Naum, një re-sort liqenor në kufirin Maqedoni-Shqipëri.

Berisha konsiderohej “babai i kombit” dhe për shqiptarët patriotë si babai im dhe miqtë e tij, mundësia që Berisha po bënte marrëveshje me Millosheviçin ndërsa ai po nxiste luftën në Bosnje dhe po terrorizonte shqiptarët në Kosovë ishte një tradhti.

Në një tjetër rast, disa muaj më vonë, ba-bai im dhe skuadra e tij e menaxhimit nga kompania shkoi të inspektojë një prej projek-teve të tij në Shkodër, në veri të Shqipërisë. Pasi mbaruan së punuari, ata shkuan për drekë në një restorant ku ata panë Bashkim Gazideden, kreun e Shërbimit Sekret Shqip-tar, duke drekuar me Zeljko Raznatoviç “Ar-kanin”, krahun e djathtë të Millosheviçit. Ko-legët e tim eti e përshkruajnë atë krejtësisht të shokuar nga kjo pamje. Pas kësaj, ai tele-fonoi Pjetër Arbnorin, kryetarin e parlamen-tit në Shqipëri me të cilin ishte mik dhe e py-

eti “Çfarë po ndodh? Teksa ne po përgatitemi të luftojmë me ta, njerëzit e tu hanë drekë me Arkanin dhe Millosheviçin.” Babai im ishte i papërtueshëm. Ai e diskutoi këtë çështje me Ibrahim Rugovën, lideri i lëvizjes kosovare për pavarësi në atë kohë. Ne dyshojmë se Arbnori dhe Rugova e telefonuan Berishën për ta pyetur për këtë. Nuk është sekret që babai im ishte burimi që kishte parë këto ta-kime. Babai im në këtë skenë dinte shumë dhe nuk do të tërhiqej nga kjo. Duke fshirë tim atë, ata do të fshinin të gjithë kujtesën nga këto takime. Disa cinikë do të thoshin se disidentët, veçanërisht patriotët pasionantë si babai im, janë natyralisht të lidhur me paranojën rreth tradhtisë dhe hamendësojnë shumë rreth këtyre takimeve. Por unë kam lexuar lajme të pafundme në median serbe, malazeze dhe ndërkombëtare që provojnë se liderët jugosllav në atë kohë, si Momir Bula-toviç i Malit të Zi flisnin haptazi rreth takim-it me mikun Berisha, duke e nxitur atë të mb-yllte një sy dhe të thyente embargon ndërkom-bëtare duke lejuar trafikimin në Jugosllavi.

A e mbylli Berisha njërin sy? Neë York Times raportoi në 1995 se Shqipëria, në veçanti Shqipëria veriore, bastioni i votuesve të Berishës, po e shkelte haptazi embargon e OKB kundër Jugosllavisë, duke furnizuar sasi të mëdha karburanti te tanket serbe që luftonin në Bosnje.

Artikulli shkruante se administrata ameri-kane e Bill Klinton madje po merrte në kon-sideratë dërgimin e një note diplomatike te Berisha, teksa Shqipëria po bëhej autostrada e karburantit të fqinjit të keq.

Ndërsa kjo njihej në shtypin ndërkom-bëtar, shqiptarët e Kosovës, gjithashtu nën sanksione, ende e shihnin Shqipërinë me ro-mantizëm. Patriotët si babai im që luftonin nga pas, duke u përgatitur për luftë, nuk e besonin kurrë veçse po ta shihnin me sytë e tyre, se figurat kyçe në Shqipëri po e thyenin me dijeni embargon dhe bënin tregti me Mil-losheviçin. Berisha ka mohuar akuzat se ai e prishin embargon. Që nga zhdukja, Berisha është pyetur vazhdimisht për fatin e Remzi Hoxhës dhe ai ka mohuar të ketë dijeni. Bash-kim Gazidede gjithashtu ka mohuar se SHIK kishte lidhje me zhdukjen e babait tim. Por kjo nuk është ajo që mendon Xhavat Hana, prokurori i guximshëm i njësisë së krimeve të rënda në Shqipëri. Gjatë një gjyqi të gjatë që filloi në 2008 dhe mbaroi në 2012, proku-rori argumentoi se pasi u dërgua në një ndërtesë të SHIK në Lezhë, në Shqipërinë veriore Hoxha vdiq si rezultat i plagëve të marra nga tortura.

Hana, drejtuesi i mbledhjes së provave në këtë çështje, vdiq nga një sëmundje enigma-tike në janar 2012. Ndërsa shteti shqiptar që drejtohej nga Berisha pagoi për trajtimin nga kanceri të kreut të SHIK, Gazidede, në 2008, kërkesa e familjes së Hanës për ndihmë fi-nanciare nga shteti për trajtimin e tij jashtë hasi në heshtje.

Ndërsa bënte fushatë për drejtësi në lid-hje me këtë çështje për 20 vitet e fundit, famil-ja jonë mësoi se torturuesit donin të zh-duknin çdo provë që babai im mund të kishte për këto takime polemike.

Plani mund të ketë qenë të nxirrnin pro-

vat prej tij dhe ta linin të largohej. Por ai nuk kishte. Atëherë nuk kishte smartfonë në atë kohë. Gjithë ç’ka mund të bënin është të rris-nin torturën derisa babai im vdiq, katër ose pesë ditë pas arrestimit të tij, pas të cilit ne dyshojmë se ata u përpoqën të fshehin tru-pin me shpresën se nëse nuk kishte trup, nuk kishte krim.

Në nëntor 2012, një gjykatë e shpalli Ilir Kumbaron, një nga katër zyrtarët e SHISH, fajtor për rrëmbimin dhe e dënoi atë në mungesë me 15 vite. Ironikisht, megjithatë, asnjë nga njerëzit e akuzuar për zhdukjen e babait tim nuk po vuan dënimin sot. Tre ja-në liruar teksa akuzat e tyre kanë rënë nën kategorinë e krimit të kapur nga amnistia, ndërsa Kumbaro besohet se jeton i lirë në Britani. Kumbaro kërkoi azil në Britani në 1996 duke u shtirur si një refugjat kosovar dhe jeton që atëherë nën identitetin e rremë si Shaqa Shatri. Pasi identiteti i tij u zbulua nga një gjykatë britanike dhe pasi Shqipëria kërkoi ekstradimin e tij, Kumbaro u zhduk dhe ai nuk është gjetur nga autoritetet britan-ike. Megjithëse Amnesty International ka bërë fushatë për vite që përgjegjësit e zhdukjes me forcë të tim ati të sillen përpara drejtësisë, nuk ka ndodhur ndonjë gjë.

Kryeministri aktual i Shqipërisë, Edi Ra-ma, ka provuar se që të zbatohet rendi ligjor, se mund t’i bëjë gjërat të ndodhin, duke luf-tuar me sukses lordët e drogës në Lazarat në Shqipërinë jugore dhe arrestoi me shpejtësi vrasësin e disa turistëve çekë në veri të Shq-ipërisë këtë vit. Në rastin e babait tim, qeve-ria Rama, duhet të tregojë vullnet politik për të nxitur kërkimin e Kumbaros në Britani, ku ai u pa për herë të fundit.

Nuk ka aktualisht asnjë përpjekje nga in-stitucionet në Shqipëri për të ekzekutuar ven-dimin për arrestin e Kumbaros. Fakti që kjo nuk ka ndodhur ngre pyetjen: është Kumba-ro ende i mbrojtur nga disa njerëz në shtetin shqiptar?

Shumë qeveri kanë ndryshuar në Shqipëri që nga vrasja dhe secila nuk ia ka dalë të nx-isë drejtësinë. Por, mbi të gjitha, përveç vënies në vend të drejtësisë formale, ne du-am të gjejmë trupin e babait tim dhe ta var-rosim atë që brezat e ardhshëm të kenë ku të çojnë lule. Zgjidhja e krimit jo vetëm do t’i tregojë botës se Shqipëria është gati t’i bash-kohet Europës, por edhe të heqë një barrë nga shpatulla e Shqipërisë dhe të tregojë se është në gjendje të merret me të shkuarën. Është më e lehtë sesa më parë të zgjidhet ky krim i shëmtuar dhe i dhimbshëm, pasi ka një kriminel të dënuar dhe fati mbështetet vetëm në vullnetin politik të kryeministrit shqiptar Edi Rama.

është koha që qeveria shqiptare të zgjidhë fatin e babait tim, Remzi Hoxhës, një aktivist shqiptar i Kosovës që u zhduk dhe me shumë gjasa është vrarë 20 vjet më parë.

Rama duhet t’i japë fund agonisë për Remzi Hoxhën

Tetor 20158

Analizë

fatjOna mejdini | BIRN | tiranë

chris patten | lOndër

Qeveria shqiptare ka krijuar websiten e vet për të korrektuar ato ç’ka ajo i përshkruan si lajme false apo të

pabaza, të publikuara nga portalet online të lajmeve apo të shpërndara nga Partia Demokratike në opozitë.

Lëvizja ka shkaktuar shqetësime mes analistëve të medias, të cilët besojnë se qeveria duhet të përqendrohet tek qeverisja transparente në përgjithësi dhe jo t’u përgjigjet në mënyrë selektive akuzave. Ata janë gjithashtu të shqetësuar se ky portal mund të kthehet në një mjet propagande.

Përveç kësaj, ekspertët besojnë se shtypi dhe televizonet duhet të lejohen të merren me punën e raportimit të lajmeve, duke siguruar llogaridhënien e qeverisë përballë publikut.

Portali në gjuhën shqipe-transparenca.al u lançua zyrtarisht të enjten e kaluar, përmes një video mesazhi të drejtorit të komunikimit të qeverisë, Endri Fuga. Fuga e përshkroi portalin si një nismë “kundër shpifjes”, e cila do të rrisë

transparencën dhe do t’i mundësojë qeverisë përgjigjen ndaj akuzave për korrupsionin në hallkat e veta.

“Kjo inisiativë erdhi për t’i dhënë përgjigje akuzave të vazhdueshme që vijnë nga Partia Demokratike, por gjithashtu ndaj disa portaleve, të cilat janë duke ofruar informacion fals apo të shtrembëruar për publikun,” tha Fuga. Dy prej artikujve të parë, të emërtuar si “lajm i fundit” japin përgjigjen e qeverisë për akuza korrupsioni, të publikuara nga disa media dhe të denoncuara nga Partia Demokratike. Një tjetër çështje në siten e ri të qeverisë adreson në emër të kryeministrit Edi Rama shqetësimet e ngritura nga Kisha Ortodokse e Shqipërisë. Artikuj të tjerë sigurojnë sipas qeverisë “fakte” në përgjigje të akuzave kundër një agjencie qeveritare.

Në një koment në Facebook, të postuar fill pas lançimit, Rama tha: “Ky portal vjen si nevojë për të komunikuar me publikun pa dorashkat e retorikës politike dhe pa ndërmjetësinë rëndom deformuese të të tretëve”. Robert Rakipllari, kryeredaktor i

gazetës Panorama i tha BIRN se qeveria ka të drejtë kur thotë se ka një rritje të portaleve të lajmeve shqiptare që nuk publikojnë informacion të besueshëm. “Problemi vjen ngaqë disa prej këtyre portaleve nuk kanë staf të mjaftueshëm për të prodhuar informacion me cilësi të lartë profesionale. Shpesh, ata vetëm marrin dhe interpretojnë lajmet e prodhuara nga mediat serioze,” tha ai. Megjithatë, ai beson se është roli i medias dhe jo i qeverisë t’i detyrojë ata që janë në pushtet të japin llogari, duke siguruar transparencën.

“Është e pakuptimtë që qeveria kërkon t’i bëjë transparencën vetvetes,” tha ai.

Pavarësisht nga kjo, Rakipllari mendon se lëvizja është lajm i mirë në një kuptim, pasi tregon që ekzekutivi ka filluar të reagojë rreth akuzave të ngritura nga media. Megjithatë, ai dëshiron të shohë qeverinë t’u japë përgjigje transparente dhe në kohë të gjitha mediave që publikojnë artikuj kritikë.

“Është e rëndësishme që reagimet e qeverisë të kthehen në një standard, dhe jo vetëm për raste selektive. Në të kundërt,

portali mund të kthehet vetëm në një instrument propagande”, tha ai.

Lutfi Dervishi, një ekspert i medias dhe analist i tha BIRN se qeveria ka shumë hapa të tjerë për të ndërmarrë për të rritur transparencën. “Për qeverinë, median, politikën e mbi të gjitha qytetarët do të ishte më e vlefshme nëse qeveria do të ndërtonte një website ku secili mund të shihte se ku përfundojnë paratë publike,” sugjeron ai.

Dervishi beson se nëse ekzekutivi do të bënte transparencë për paratë publike, do të nevojiteshin më pak përgënjeshtrime qeveritare. Kjo nuk është hera e parë që qeveria shqiptare ka lançuar website për të cilat thotë se do të rrisin transparencën dhe do të luftojnë korrupsionin. Në shkurt, qeveria hapi portalin stopkorrupsionit.al, duke u mundësuar qytetarëve që të raportojnë në mënyrë anonime raste të dyshuara të mitmarrjes. Disa çështje u denoncuan më vonë në këtë site, por qeveria nuk ka dhënë ende statistika që tregojnë se sa prej këtyre ankesave morën zgjidhje.

Dyqind vjet kanë kaluar që nga beteja e Vaterlosë, ku humbja fatkeqe e Na-poleonit la një gjurmë të madhe në

imazhin e vendit të tij saqë gjenerali Sharl de Gol, në historinë e tij të ushtrisë franceze, thjesht e harroi. Napoleoni, ashtu si De Goli, mund të hynte në çdo listë të liderëve më të mëdhenj të historisë, duke supozuar sigurisht se “madhështia” ishte një tipar individual i tij.

Marksi dhe Tolstoi do të thoshin se nuk ka një gjë të tillë si “një lider madhështor”. Për Marksin, lufta e kasave në Francë krijoi rretha-nat e një “mediokriteti grotesk”, që e shndër-roi Napoleonin në një hero. Sa për Tolstoin, Napoleoni nuk ishte në gjeneral i mirë në veçanti dhe u çua në fitore nga kurajo dhe zoti-mi i të gjithë ushtarëve francezë që fituan bete-jën Borodino.

Nëse ishte apo jo Napoleoni madhështor, pyetja mbetet nëse ndonjë lider tjetër do ta meritonte këtë përshkrim. Nëse po, kush?

Duket se ka dy kritere të rëndësishme për lidershipin madhështor, të theksuara nga filo-zofi politik Isaiah Berlin. Së pari, a e njeh një lider se në cilën rrugë po fyejnë erërat e histo-risë? Oto fon Bismark e dinte, ashtu si kolegu i tij gjerman Konrad Adenauer; siç thotë dhe shprehja e njohur e Bismark “fëshfëritja e man-telit të Perëndisë”.

Së dyti, a bën një lider zgjedhje të rëndë-sishme? Sigurisht, nëse vendimet janë të im-ponuara mbi një lider, ai ose ajo nuk mund të

marrë meritën (apo të fajësohet) për to. Pra, sekreti është që lideri ka mundësinë të marrë në konsideratë alternativat dhe të zgjedhë të duhurën për vendin e tij apo saj.

Kjo është arsyeja përse De Goli është me siguri në listën e liderëve të mëdhenj. Pothu-ajse i vetëm, ai shpëtoi Francën nga zona e dëbimit pas Luftës së Dytë Botërore. Pas rik-thimit në pushtet në 1958, ai e shpëtoi vendin e tij për të dytën herë, duke shtypur dy grushte shteti në alternativë, duke i dhënë fund luftës në Algjeri dhe duke frymëzuar kushtetutën e Republikë së Pestë.

Ashtu si kryeministri britanik Uinston Çërçill, De Goli i dha francezëve një pikëpam-je të re për botën që caktoi vendin e tyre në rendin botëror post-botëror. Në fakt, pikëpam-jet botërore që De Goli dhe Çërçilli krijuan për vendet e tyre rezultuan të ishin paksa më shumë influenciale se sa duhej. Pasardhësit e tyre vazhduan ta kuptojnë botën – dhe rolin e vendeve të tyre në të – në mënyra që sforcuan diskutimin racional dhe shpërfytyruan vendim-marrjen për vite. Si rezultat, asnjë lider pasues në vendet e tyre nuk është përshtatur me ta.

Por ka një tjetër kryeministre britanike që mund t’i jetë afruar, Margaret Theçër, një fig-urë shumë polemike, që pëlqehej nga disa dhe urrehej nga të tjerë. Edhe dorëheqja e saj, 25 vjet më parë, u nxit nga një kryengritje në kabi-netin dhe partinë e saj. Por dikush nuk ka nevo-jë për pranim universal – apo pëlqyeshmëri – për të qenë një lider madhështor. Dhe në fakt, as kritikët e saj nuk mund ta mohojnë ndikim-in e saj. Përtej të qenët gruaja e parë kryemin-istre në Britani, dhe mes të parave kudo, Theçër ndihmoi në përmbysjen e rënies eko-nomike të Britanisë. Sulmi i saj mbi sindikatat

e fuqishme të tregtisë, për më tepër, e bëri Bri-taninë të qeverisshme, në një kohë kur vendi dukej se po rrëshqiste në kaos. Prej kësaj, ajo është sigurisht një kandidate për statusin e “liderëve të mëdhenj”.

Ngjashmërisht, Deng Xiaoping i Kinës, ishte një lider i madh, pavarësisht se ka një rekord që është larg nga të qenët shumë i pastër. Përpara se të ndërmerrte vepra të er-rëta si një prej togerëve të Maos, Deng luajti një rol vendimtar në urdhërimin e masakrës në Sheshin TIananmen në 1989. Por Deng gjithashtu hapi tregun duke e vënë vendin në rrugën drejt rritjes së paprecedent dhe be-gatisë që nxorri qindra milionë kinezë nga varfëria. Shumë do t’i drejtoheshin Lee Kuan Yeë, themeluesit të Singaporit dhe kryeminis-trit afatgjatë, si madhështor, megjithëse ai ndoshta do të kishte preferuar që t’ia testonin temperamentin në një zonë më të madhe. Dhe në fakt, duket se përmasa ndikon në aftësinë e një personi për të siguruar statusin e liderit madhështor. Nuk dua të ofendoj Shtëpinë e Luksemburgut kur them se ka pak gjasa që një lider i madh të dalë nga një vend i vogël, veça-nërisht prej politikave të tij jo kundërshtuese.

Shtetet e Bashkuara janë mjaftueshëm të mëdha për të prodhuar liderë madhështorë. Dhe disa presidentë kanë bërë në fakt gjëra të mëdha. Heri Truman dhe Ajzenhauer – jo gji-gantë intelektualë sigurisht – kanë treguar gjy-kim të shkëlqyer teksa kanë krijuar rendin ndërkombëtar pas lufte që mbështeti paqen në shumicën e botës për dekada. Të tjerë, përf-shirë Reganin dhe Klintonin, kanë pasur dhun-ti të mëdha, le të themi, aftësinë për të frymë-zuar ose një talent për të bindur.

Xhon F. Kenedi ishte pak nga të dy. Ai bëri

diçka të madhe: zgjidhi Krizën Kubane të Ra-ketës. Dhe dhuntia e tij për të motivuar njerëz-it ishte e pakrahasueshme; në fakt, ajo rrojti edhe më gjatë se ai, ku vrasja e tij e çimentoi trashëgiminë e fuqishme që la pas.

Në Afrikë, nuk ka pasur një figurë të mad-he që nga vdekja e presidentit Afrikano-Jugor, Nelson Mandela, që kombinoi kurajon, auto-ritetin dhe zemërgjerësinë. Në fakt, ai është mes liderëve më karizmatikë dhe më sharmant që kam takuar; dy të tjerët – ish-sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara Kofi An-nan dhe ish-sekretari amerikan i shtetit Kolin Pauell – janë gjithashtu ose afrikan ose afri-kan-amerikan.

Por po sot? E vetmja bashkëkohore euro-piane që mund të pretendojnë mantelin e mad-hështisë është Kancelarja Gjermane Angela Merkel, liderja de fakto e Bashkimit Europian. Ashtu si sh-kancelari Helmut Kohl, ajo së pari nënvlerësohet, por i merr mirë vendimet e mëdha. Kohl dha shumë për ribashkimin gjer-man; Merkel i ka bërë ballë presidentit rus Vladimir Putin në ndërhyrjet e tij në Ukrainë dhe ajo ka marrë një qasje bujare ndaj krizës së migrantëve.

Marksi dhe Tolstoi e kishin, sipas meje, gabim. Lidershipi politik – burrat dhe gratë që e ushtrojnë atë – mund të bëjnë një ndryshim real, për mirë ose për keq. Merkel është shem-bulli i sotëm kryesor për këtë, teksa ajo paraqet drejtimin që Europa ka nevojë të ndjekë për të sfiduar krizën ekzistenciale me të cilën për-ballet.

Marrë me autorizim nga Project Syndi-cate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. The Great Lead-er Revival

Qeveria shqiptare ka lançuar një website lajmesh për “korrektimin e raporteve false të

medias”, por analistët rekomandojnë që në vend të tij, të fokusohet tek transparenca.

Portali i “përgënjeshtrimit të lajmeve” shqetëson ekspertët në Tiranë

Ringjallja e liderëve të mëdhenj

Tetor 2015 9

Tetor 201510

dëBIMI Bashkia e Tiranës kthen në qytetet e tyre romët që nuk janë “tiranas”Pas rrahjes së një shtetasi gjerman në kampin më të madh me baraka të romëve në Tiranë, bashkia deklaroi se do t’i shpërngulë ata në qytetet e origjinës, në rast se nuk janë në regjistrin civil të Tiranës dhe në qendrën tranzitore të emergjencave, në rast se janë nga Tirana.


Më 29 Tetor 2015, media shqiptare raportoi se një shtetas gjerman me emrin Gregor Mahr qe rrahur

rëndë nga disa romë, pasi kishte hyrë në konflikt me ta në lidhje me ndotjen e ajrit të shkaktuar nga djegia e plastikës në qiell të hapur, tha ai për Vizion Plus.

Sipas Mahr, djegia e plastikës i kishte shkaktuar ajër të rëndë në shtëpinë e tij, një vilë trekatëshe disa qindra metra larg barakave të romëve dhe se në orën 23 të mbrëmjes së 28 Tetorit kishte vajtur me makinën e tij për ta shuar vetë flakën para se të sulmohej nga romët.

Xhoni, një nga romët e përfshirë në sherr, tha për BIRN se ata me të vërtetë e rrahën gjermanin, por e bënë për shkak se u vunë në sulm prej tij. Ai dhe disa të rinj të tjerë nga kampi u mbajtën në komisariat për 24 orë dhe pastaj u liruan. Vizion Plus, një televizion vendës e trajtoi problemin duke i dhënë një mbulim të gjerë. Zyrtarë të ndryshëm të Bashkisë së Tiranës, përfshirë kryebashkiakun Veliaj dhe zëvendëskryetarin Mazniku, u pyetën në mënyrë të përsëritur dhe thanë se po punonin për një zgjidhje. Banorët e zonës u intervistuan dhe shprehën shqetësime e frikë nga kampi i romëve.

Në fillim të tetorit 2015, Bashkia e Tiranës deklaroi se kishte hartuar një plan veprimi për zhvendosjen e romëve.

“Nisur nga shqetësimet e vazhdueshme të banorëve të zonës pranë Liqenit Artificial të Tiranës, por edhe nga qytetarë të ndryshëm, të cilët i janë drejtuar institucionit tonë për zgjidhjen e problemit të ndotjes, sigurisë dhe zënies së hapësirës publike, Bashkia e Tiranës njofton se ka gati një plan të detajuar veprimi për ndërhyrjen dhe zhvendosjen e familjeve të komunitetit rom, të cilat prej vitesh, në mënyrë abuzive, por edhe në kushte çnjerëzore, jashtë çdo standardi jetese, kanë uzurpuar një pronë

publike të qytetit të Tiranës,” deklaroi bashkia. Sipas planit të saj, romët të cilët rezultojnë të regjistruar si banorë të Tiranës do të kenë mundësinë të vendosen në disa ish-kazerma të ushtrisë shqiptare në Tufinë, rreth 6 kilometra në periferi të Tiranës, në një institucion të njohur si “Qendra Tranzitore e Emergjencave”, ndërsa romët, të cilët rezultojnë të regjistruar si banorë të qyteteve të tjera, “do t’u sigurohet transport falas” drejt këtyre qyteteve.

BIRN pyeti shumë nga familjet rome dhe rezultoi se të gjitha ishin nga qytetet e tjera. Nga qyteti i Tiranës nuk kishte.

Për disa nga familjet e kampit, kjo është hera e tretë që kampi i tyre shpërngulet në pesë vitet e fundit.

“Ne u shpërngulëm nga stacioni i Trenit më 2011 kur na i vunë flakën barakeve,” thotë një 55 vjeçar rom nga Elbasani, i cili refuzon të japë emrin.

“Ne na përzunë sërish (në Tetor 2013) nga Pallati me Shigjeta dhe erdhën të jetojmë këtu,” tha ai.

Një arsye tjetër që besohet se e ka shtyrë bashkinë për të shpërngulur kampin është dhe një projekt i Fondit Shqipëtar të Zhvillimit për të pyllëzuar zonën e Liqenit Artificial që sot zihet nga kampi i barakave.

Kampi i romëveKampi i romëve gjendet pranë liqenit

artificial të Tiranës në buzë të Unazës së re të kryeqytetit. Zona e njohur si Liqeni i Thatë apo Kodrat e Ullishtave është periferia më e pasur e Tiranës. Nën hijen e ullinjve shekullorë janë ndërtuar gjatë viteve të fundit blloqe apartamentesh për shtresën e mesme dhe një numër i konsiderueshëm vilash luksi me pishina dhe fusha basketbolli private. Pikërisht në këtë vend, buzë liqenit të madh të Tiranës, romët, më së shumti të ardhur nga Elbasani, Berati dhe Korça, ndërtuan kampin e tyre duke filluar nga viti 2011.

Gjermani që u rrah nga romët jeton në një vilë trekatëshe fare pranë liqenit artificial, brenda territorit të parkut kombëtar. Natyrisht që vilat nuk shkaktojnë aq shumë ndotje sa romët.

Romët erdhën në Tiranë nga qytete si Elbasani dhe Berati për shkakun e thjeshtë se në Tiranë, mirëqënia është më e lartë dhe rrjedhimisht, plehrat e riciklueshme në plastikë dhe metal, nga të cilat romët jetojnë, janë krahasimisht më të bollshme.

“Unë kam pesëmbëdhjetë vjet në Tiranë nga Elbasani,” tha një i moshuar rom i cili po transportonte bashkë me të shoqen një thes me mbeturina për riciklim.

“Në Berat nuk ka plehra për të mbledhur sepse aq është Berati,” tha një i ri, nga grupi i atyre që rrahën gjermanin.

Bashkia e Tiranës ndërkohë e rendit punën e romëve me plehra si një nga problematikat e zonës: “[Aty ka] përpunim abuziv mbetjesh, që vijnë në këtë vendqëndrim me mjete pa targa, motorë e karroca, çka është kthyer në një trafik të tërë spekullimi me mbetjet urbane”, tha bashkia, e cila e konsideron kampin me baraka si “vendqëndrim abuziv dhe të paligjshëm”.

Disa qindramijëra shqiptarë janë larguar nga qytetet e ndryshme të Shqipërisë për t’u vendosur në kryeqytetin Tiranë në kërkim të një jetese më të mirë që kur rënia e komunizmit në vit in 1991 soll i falimentimin e pjesës dërrmuese të industrisë dhe mbylljen e vendeve të punës.

Qyteti i Beratit psh, humbi 17 për qind të popullsisë mes censuseve të viteve 2001 dhe 2011. Një pjesë shumë e madhe e shqiptarëve që u vendosën në Tiranë përgjatë 25 viteve të fundit ndërtuan disa dhjetëramijëra banesa të paligjshme, të cilat, qeveria në vitin 2004 mori përsipër t’i legalizojë duke i dhënë tokën pothuajse falas si dhe duke investuar në krijimin e

infrastrukturës së nevojshme për ujë të pijshëm, energji elektrike, kanalizime apo rrugë. Ligje për legalizime ndërtimesh pa leje u miratuan në vitet 2004 e 2006 ndërsa shtesa të tjera në këto ligje në vitet 2009 dhe 2014 e zgjeruan edhe më tej numrin e ndërtimeve pa leje me të drejtë legalizimi. Një numër relativisht i vogël familjesh të varfra rome nuk e patën këtë mundësi. Si posedues barakash, romët nuk e fituan të drejtën për legalizim dhe tokë falas për shkak se barakat e tyre nuk klasifikohen teknikisht si “ndërtime”.

Shumica dërrmuese e banorëve të rinj të Tiranës morën të drejtën për t’u transferuar në regjistrin civil të kryeqytetit, në të cilin hyn në rast se ke një banesë nën pronësi ose me qira. Romët që jetojnë në baraka natyrisht që nuk plotësonin as kushtin e regjistrimit në regjistrin civil dhe rrjedhimisht, vijojnë të mbeten në regjistrat civilë të qyteteve të tjera, pavarësisht se mund të kenë më shumë se një dekadë që nuk jetojnë atje.

Në mars 2014, ndërsa qeveria po miratonte një ligj tjetër për legalizimin e një sasie tjetër ndërtimesh të paligjshme, një grup aktivistësh romë dhe egjiptianë me mbështet jen e d isa organi zatave joqeveritare që punojnë në fushën e mbrojtjes së të drejtave të njeriut, bënë një peticion ku i kërkuan Kuvendit të Shqipërisë të shtonte në listën e banimeve të vlefshme për legalizim edhe barakat, të cilat në shumicë u përkasin romëve.

Disa deputetë e sfiduan peticionin me argumente morale. Ata thanë se legalizimi i barakave do të nënkuptonte edhe “legalizimin” e jetesës së romëve në kushte çnjerëzore dhe rrjedhimisht, peticioni duhej rrëzuar. Ata i nxitën aktivistët të kërkonin më shumë ndihma nga shteti për familjet e pastreha dhe jo legalizimin e barakave. Njëri nga zyrtarët nuk bëri asnjë përpjekje

Tetor 2015 11

për të fshehur racizmin e tij dhe i tha aktivistëve romë në emisionin televiziv “Wake Up” në Top Channel: Ju jeni jevgj, nuk jeni romë, duke argumentuar se termi rom qe një sajesë e pavlerë e donatorëve.

Aktivistët nga ana e tyre shpresonin se, nëse qeveria legalizonte barakat, banorët e tyre do të fitonin të drejtën e pronësisë mbi tokën ku qenë vendosur dhe për rrjedhojë, do të fitonin një farë mbrojtjeje nga rreziku i vazhdueshëm i përzënies. Këtë vit, disa familje rome dhe jorome u përzunë nga zona e njohur si Selita në Tiranë dhe shtëpitë e tyre modeste u shembën pa shpërblim për t’i hapur rrugën ndërtimit të Unazës së Madhe të Tiranës. Ankesat e shumta të aktivistëve, Avokatit të Popullit si dhe disa përfaqësive diplomatike nuk i ndihmuan dot romët të merrnin ndonjë ofertë më të mirë nga qeveria se sa thjeshtë shembja e vendbanimeve.

Një histori e gjatë përzënieshRomët janë përzënë shpesh gjatë viteve

të fundit në Tiranë, një qytet që ka njohur zhvillim të jashtëzakonshëm përgjatë 25 viteve të fundit me mijëra pallate të reja të ndërtuara.

Në shkurt 2011, kampi i romëve pranë Stacionit të Trenit, një zonë që dikur qe periferi ndërsa tashmë është pjesë e biznesit fitimprurës së ndërtimeve, u dogj nga dy të rinj të cilët u ankuan nga zhurma e shkaktuar nga një dasëm mes romëve. Në nëntor të atij viti, dy të rinj u dënuan me gjashtë dhe katër muaj burg për shkatërrim të pronës me zjarr, por gjykata hodhi poshtë pretendimin se sulmi kishte motive racore dhe rrjedhimisht nuk e gjykoi atë si krim urrejtjeje. Në vitin 2013, një kamp tjetër romës pranë zonës së njohur si Pallati me Shigjeta u shkatërrua me buldozerë pasi një biznesmen mori leje ndërtimi pë tokën që ata kishin zënë.

Qeveria e majtë që sapo mori pushtetin

në Tetor 2013, nën presion të fortë mediatik, vendosi të transformojë disa kazerma ushtrie të ndërtuara në kohën e komunizmit në periferi të Tiranës në vendbanime për romët. Disa nga familjet rome të cilave iu ofrua zhvendosja, refuzuan. Qeveria organizoi forcat e ushtrisë për t’i transferuar ato mbrëmjen e 16 tetorit 2013. “A po na internojnë?” pyeti një grua rome para kamerave në kohën kur forcat ushtarake po i ngarkonin rrobat e tyre në kamionë.

Internimi është një term i krijuar në kohën e Komunizmit në Shqipëri, kur çdo qytet kishte një institution të quajtur “Komisioni i Internim-Dëbimeve”. Detyra e këtij komisioni qe zhvendosja nga qytetet e e l em ent ë ve t ë p op u l l s i s ë q ë konsideroheshin si “problematikë”. Diskriminimi në atë kohë kishte më së shumti karakter moral ose ideologjik. Njerëzit që konsideroheshin si me “moral të dyshimtë”, përgjithësisht gra, ose ata që konsideroheshin si armiqësorë ndaj regjimit komunist, zhvendoseshin me dhunë, nga qytetet e mëdha në qytete më të vogla ose në fshatra.

Në total, një pjesë e familjeve të përzëna u strehuan në këto kazerma të njohura si “Qendra Tranzitore e Emergjencave në Tufinë”, disa refuzuan dhe disa familjeve thjeshtë nuk iu dha kjo mundësi. Në çastin që familjet rome u zhvendosën në Tufinë, disa familje të zonës protestuan, duke deklaruar se toka në të cilën që ndërtuar reparti ushtarak në kohën e komunizmit, ka qenë pronë e tyre para se të rrëmbehej pa kompensim nga qeveria.

Qendra e “përkohshme”Menaxhimi i qendrës rezultoi një punë

aspak e lehtë për autoritetet, sipas zyrtarëve dhe aktivistëve që folën për BIRN në kushtet e anonimatit.

Kushtet në qendër janë krahasimisht shumë më të mira se sa jetesa në baraka,

fëmijët janë regjistruar për të shkuar në shkollë dhe përkujdesja shëndetësore nuk mungon. Qendra ka ujë të rrjedhshëm dhe energji elektrike të paguar nga shteti.

Por disa aktivistë kanë shprehur shqetësimin se ajo që u konceptua më 2013 si një zgjidhje emergjence e përkohëshme, siç e ka edhe emrin vetë qendra, mund të kthehet në një zgjidhje permanente, duke krijuar një kamp segregues për romët.

Autoritetet që drejtojnë Qendrën janë përballur me probleme nga më të ndryshmet, të cilat i kanë detyruar të vendosin rregulla nga më të ndryshmet, rregulla që jo gjithmonë tingëllojnë mirë.

Për shkak se një pjesë e familjeve rome të vendosura aty migrojnë për të lypur në Kosovë gjatë stinës së verës, shpesh duke shfrytëzuar fëmijët e tyre për këtë punë, autoritetet kanë miratuar një rregullore sipas të cilës, e drejta e qëndrimit në qendër humbet, në rast se largohesh për një periudhë të gjatë nga qendra. Zbatimi i këtij rregulli nënkupton nevojën që dikush të mbajë shënim se cili nga romët hyri apo doli në qendër. Rrjedhimisht ish baza ushtarake e rrethuar ka tashmë edhe roje dhe vizitat e gazetarëve në të nuk mund të bëhen pa lejen e Shërbimit Social Shtetëror, institucionit që menaxhon qendrën.

Megjithëse kushtet e ofruara në qendër janë shumë herë më të mira se sa jetesa në baraka, disa aktivistë kanë frikë se qendra, në vend që të jetë në funksion të integrimit të romëve në shoqërinë shqiptare, po kthehet në një lloj burgu të sigurisë së ulët.

“Unë nuk shkoj atje, nuk dua”, tha një rom nga Elbasani i pyetur nga BIRN pranë barakës së tij te Liqeni Artificial më 4 tetor, pa dhënë shpjegime. Në fakt, edhe nëse do, romit në fjalë mundësia e strehimit te ish kazermat ushtarake nuk ekziston.

Në njoftimin për shtyp, Bashkia e Tiranës bën të qartë se ka një dallim të

madh mes romit “tiranas” dhe romit të ardhur nga qytetet e tjera.

“Familjeve të komunitetit rom, të cilat do të zhvendosen nga zona në fjalë dhe që janë banorë të kryeqytetit, Bashkia e Tiranës u ofron një strehë me kushte shumë më të mira jetese dhe të gjithë ndihmën e nevojshme logjistike për sistemimin pranë Qendrës Tranzitore të Emergjencave në Tufinë”, thotë njoftimi.

“…Familjeve të cilat rezultojnë me vendbanim dhe të regjistruara në gjendjen civile të qyteteve të tjera të Shqipërisë, do t’u sigurohet transporti falas”, vijon ai.

Një zyrtar i Ministrisë së Çështjeve Sociale dhe Rinisë, i tha BIRN në kushtet e anonimatit se përpjekjet për të mbullur kampin e romëve pranë liqenit kanë nisur kohë më parë. Fillimisht, Bashkisë së Tiranës dhe Komunës së Farkës, u qe kërkuar para zgjedhjeve të qershorit të merrnin masa për të diskurajuar shtimin e familjeve rome në këtë vendbanim. Por, vijoi burimi, administrata e mëparshme e bashkisë nuk e kishte parë të arsyeshme të vepronte nga frika e pasojave “elektorale” që mund të kishte nga imazhi i keq që krijohet nga përzënia e një numri romësh.

“Është komunikuar me qytetet e tjera nga ku kanë ardhur romët për të marrë masa, por bashkitë e këtyre qyteteve nuk kanë reaguar [ndaj komunikimit të ministrisë].”

Përballur me perspektivën e kthimit në qytetet e tyre të lindjes, romët e pyetur nga BIRN te kampi i tyre te Liqeni treguan një farë stoicizmi. “Në Berat ne e kemi vendin, por nuk kemi shtëpi,” tha njëri prej tyre, duke shtuar se lagjja “30 vjetori” ku banojnë shumica e romëve në Berat përmbytet shumë shpesh nga lumi Osum. “Ne këtu do të kthehemi sërish, se nuk kemi çfarë të bëjmë,” tha ai.

Amnesty: Shqipëria të ndalojë përzënien e romëve te liqeniOrganizata ndërkombëtare e të drejtave të njeriut Amnesty International i kërkoi qeverisë shqiptare të ndalojë përzënien e familjeve rome nga Bashkia e Tiranës dhe të sigurojë strehim për ta para se të zhvendosen.

amnesty lëshoi një deklaratë të mërkurën me titull: “romët kanë nevojë për strehim të për-shtatshëm, jo për përzënie me dhunë”, në të cilën i bëri thirrje ministrisë së zhvillimit Urban dhe

ministrisë së mirëqënies dhe rinisë të ndalojnë procesin e përzënies së familjeve rome, i cili po kryhet aktualisht nga bashkia e tiranës. “amnesty i bën thirrje ministrive të ndalojë përzënien me dhunë të 44 familjeve rome dhe egjiptiane (200 individë) nga autoritetet e bashkisë së tiranës dhe të sigurohen se nëse përzënia është e nevojshme, ajo të kryhet në mënyrë të ligjshme dhe në për-puthje me standardet ndërkombëtare,” thuhet në deklaratë. bashkia e tiranës njoftoi më 2 tetor se do të heqë familjet që kanë krijuar një kamp me bar-raka në zonën pranë liqenit artificial për shkak të shqetësimeve të banorëve për ndotje dhe mungesë sigurie. që nga publikimi i deklaratave, zyrtarët e bashkisë dhe policia kanë bërë presion të vazh-dueshëm mbi këto familje që të largohen. një pjesë e familjeve janë larguar sakaq nga frika e dhunës, të cilën e kanë pësuar nga autoritetet edhe më herët. familja nuredini, nga elbasani, çmontoi barrakat të shtunën e kaluar, mblodhi plaçkat dhe i ngarkoi në disa automjete të paguara nga bashkia për t’u kthy-er në elbasan. “ne kemi frikë,” tha njëri prej tyre për birn. “ne na kanë përzënë më herët me policë dhe dhunë nga stacioni i trenit dhe nga pallati me shig-jeta, nuk kam qejf të rrihem,” tha ai. bashkia e tiranës thotë se ka ofruar alternativa strehimi për familjet që do të zhvendosen, si bonus social, rikthim në qytetet nga kanë ardhur ose strehim në qendrën e emergjencave në tufinë. por amnesty international i cilësoi këto oferta si të papër-shtatshme. bonusi i qerasë psh, propozuar nga bashkia, nuk është i vlefshëm për familjet rome, vëren amnesty, për shkak se këto familje nuk plotësojnë kushtet minimale të të ardhurave, nuk ka-në vende pune dhe nuk janë të pranueshëm nga pronarët e banesave që supozohet se duhet t’i mar-rin si qeramarrës. amnesty tërheq gjithashtu vërejtje për mungesën e procedurave ligjore të ndjeku-ra nga bashkia e tiranës në lidhje me këtë çështje dhe vëren se shqipëria po shkel në këtë proces angazhimin ndërkombëtar mbi të drejtat ekonomike, shoqërore dhe kulturore, të cilën e ka nënsh-kruar. “autoritetet e bashkisë nuk kanë marrë një leje gjykate për përzënien, siç kërkohet nga ligji shqiptar. kjo i ka mohuar familjeve rome dhe egjiptiane të prekura të drejtën për të apeluar ndaj urd-hërit të përzënies – një masë kyçe mbrojtëse kundër përzënies me dhunë të përcaktuar nga stan-dardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut,” thuhet në deklaratë.


kampi me baraka i romëve te liqeni artificial, i cili u shpërngul nga bashkia e tiranës. Fotot: ivana dervishi

flamUr vezaj | BIRN | tiranë

Tetor 201512

Ditën kur qeveria shqiptare vendosi të këmbente hotel Dajtin-godinë monumentale në zemër të Tiranës-

me 30 milionë euro, askush në Këshillin Mbikqyrës të Bankës së Shqipërisë nuk ishte në dijeni për blerjen e madhe. Vendimi i Këshillit të Ministrave i datës 12 maj 2010 ishte bërë fakt, kur mbërriti një muaj e gjysmë më vonë mbi tavolinën e nëntë anëtarëve të Këshillit Mbikqyrës, organi më i lartë vendimarrës në Bankën e Shqipërisë.

Më 26 qershor 2010, blerja u miratua ed-he nga Këshilli Mbikqyrës, ndërsa guverna-tori i kohës, Ardian Fullani doli para medi-ave dhe tha: “angazhohemi për gjallërimin dhe rikthimin e shkëlqimit të humbur të një prej godinave më të vlerësuara të Tiranës”.

Pesë vjet më vonë, ish-hotel Dajti mbetet gërmadhë, ndërsa ish-guvernatori Fullani po përballet me një proces gjyqësor, i akuzuar për shpërdorim detyre edhe me procedurat e blerjes së godinës, që në vitet ’40 njihej si “hoteli më luksoz i Ballkanit”.

Sipas hetimeve të Prokurorisë, një kopje e së cilës disponohet nga BIRN, Këshilli Mbikëqyrës ka marrë vendim për blerjen e hotel Dajtit, një muaj pasi qeveria ia kishte shitur këtë pronë Bankës së Shqipërisë.

“Personi nën hetim Adrian Fullani rezul-ton nga hetimet të ketë qenë personi që i ka bërë me dije anëtarëve të Këshillit Mbikqyrës të Bankës së Shqipërisë se do të blihej kjo pasuri e paluajtshme,” thuhet në dosjen e Prokurorisë.

Ardian Fullani u arrestua më 5 Tetor 2014, për shkak se drejtimi i tij 9-vjeçar në krye të Bankës së Shqipërisë u kompromen-tua nga vjedhja e 713 milionë lekëve prej një punonjësi të institucionit. Paralelisht me skandalin e vjedhjes, Prokuroria e zgjeroi hetimin edhe me prokurimet e diskutu-eshme, që Banka Qendrore kishte realizuar ndër vite. Në fund, ish-guvernatori u dërgua në gjykatë me akuzën e shpërdorimit të detyrës në dy episode; me procedurat e sig-urisë që sollën si pasojë vjedhjen e 713 mil-ionë lekëve dhe me transaksionin e blerjes së hotel “Dajtit”, pranverën e vitit 2010.

Gjyqi kundër Fullanit; ndër më të shkur-trit në historinë e drejtësisë shqiptare ndod-het në fazën e konkluzioneve përfundimtare të Prokurorisë. Megjithatë, hetimet e kryera nga Prokuroria e Tiranës kanë rikthyer në vëmendje projektet disa-milionëshe të Bankës së Shqipërisë për transformimin e ish-hotel Dajtit në zyra për punonjësit e saj.

Sipas hetimit të Prokurorisë, Banka e Shqipërisë ndërmorri prokurime të drejtpër-drejta dhe shmangu procedurat e tenderëve në projektet e saj për transformimin e ish-hotel Dajtit. Ky operacion i kushtoi Bankës së Shqipërisë rreth 1.5 milionë euro dhe u la në mes, duke thelluar degradimin e mon-umentit të kulturës në qendër të Tiranës.

Projekti “Petreschi”Një vit pasi bleu ish-hotel Dajtin përmes

një transaksioni që u denoncua si “operacion spekulativ për të mbushur arkën bosh të shtetit” nga Partia Socialiste asokohe në

opozitë, Banka e Shqipërisë nisi të vërë në jetë projektin për kthimin e godinës në zyra për punonjësit e vet.

Por një raport i Kontrollit të Lartë të Shtetit, i administruar në dosjen e Prokuror-isë kundër ish-guvernatorit Fullani thekson se projektet ishin të mangëta, ndërsa paratë janë shpërdoruar përmes procedurave të dubluara. Banka e Shqipërisë ia besoi harti-min e projektit dhe preventivit për shndër-rimin e ish-hotelit në zyra arkitektit Italian, Marco Petreschi, me të cilin po punonte ndërkohë për projektin e fasadës në godinën qëndrore të saj.

Më 23 nëntor 2011, përmes një prokuri-mi të drejtpërdrejtë, Banka Qendrore lidhi kontratën me Petreschin. Në dosjen e prokurorisë thuhet se Banka e Shqipërisë shmangu tenderin e hapur, në këtë projekt që do të kushtonte 700 mijë euro.

Prokurimet e drejtpërdrejta kanë qenë një procedurë rutinë, e ndjekur rëndom nga Banka e Shqipërisë përgjatë drejtimit të Ful-lanit. Sipas raportit të Kontrollit të Lartë të Shtetit për vitin 2014, tenderat e hapur zinin vetëm 18 për qind të numrit të përgjithshëm të prokurimeve.

Para se të lidhte kontratë me arkitektin italian, Banka e Shqipërisë kishte realizuar 17 prokurime “blerjesh të vogla” me vlerë 3 897 650 lekë, të fituara nga kompania “Al-tea Geostudio 200” në periudhën 3 shkurt-3 gusht 2011. Studioja kishte marrë përsipër të bënte studime gjeoteknike dhe analiza lab-oratorike mbi gjendjen e godinës.

Kontrolli i Lartë i Shtetit vlerëson se këto studime ishin të mangëta dhe me kosto shtesë për projektet e mëpasme, që u apli-kuan nga Banka e Shqipërisë.

“Studimi është bërë mbi bazën e çdo urdhri prokurorimi, pa pasur specifikimet e nevojshme teknike. Kryerja në këtë mënyrë

nuk siguron një studim të plotë dhe cilësor,” thuhet në dosjen e Prokurorisë.

Në prill 2011, Altea Geostudio 2000 dorëzoi studimin e saj dhe paralajmëroi se “betoni është i degraduar në shumë pjesë të tij, si rezultat i ujërave nëntokësore”. Para ndërhyrjeve në godinë, ekspertët rekoman-duan heqjen e ujërave nëntokësore dhe pastrimin e kateve nëntokë nga mbeturinat e dekompozuara.

Studimet gjeoteknike me vlerë rreth 3.8 milionë lekë nuk ishin të mjaftueshme për t’i dhënë Bankës së Shqipërisë lejen e ndër-timit dhe të zhvillimit për ish-hotel Dajtin. Në dosjen hetimore ndodhet përgjigja e Bashkisë së Tiranës, e cila pasi konstaton mungesën e raportit sizmiologo-inxhinierik, kthen mbrapsht dosjen e aplikimit të Bankës së Shqipërisë dhe kërkon plotësimin e saj.

Për këtë arsye dhe për shkak të ndryshi-mit të projektit të fasadës, kontrata 700 mijë euro e lidhur me arkitektin Italian, Marco Petreschi u amendua dhe një tender i dytë për shërbime shtesë projektimi u zhvillua nga Banka e Shqipërisë. Vlera e tij ishte 184 800 euro. Në dosjen e Prokurorisë thuhet se procedura e dytë tenderuese mund të ishte evituar, duke i kursyer buxhetit të Bankës shumën prej 184 800 eurosh. Gjithsesi, pro-jekti për transformimin e godinës shkoi sër-ish ters. Më 21 janar 2013, kohë kur kompa-nia që kishte fituar tenderin për prishjet në ish-hotel Dajti po kryente punimet, janë evi-dentuar dëmtime serioze në strukturën e go-dinës. Për këtë arsye, arkitekt Petreschi ka kërkuar studime shtesë dhe Banka e Shq-ipërisë ka ripunësuar studion “Altea Geostu-dio 2000”, përmes tetë prokurimeve të reja. Sipas Prokurorisë, vlera e kontratës së re ishte 2 200 000 lekë.

Për audituesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit, raporti i së cilëve ndodhet në dosjen

e Prokurorisë kundër Fullanit, studimi i dytë i dorëzuar ishte thuajse identik me të parin.

“Kontrata për shërbimet shtesë të projek-timit në vlerën 280 mijë euro për pjesën e rishikimit të projektit teknik me vlerë 184 800 euro janë ta pabazuara teknikisht. Ed-he kontrata 2.2 milionë lekëshe me Altea Geostudio është e pajustifikuar teknikisht,” thuhet në dosje. Audituesit vlerësojnë se dë-mi që i është shkaktuar buxhetit të Bankës shkon mbi 28 milionë lekë.

Faji i “forcës madhore”Paralelisht me procedurat e projektime-

ve, Banka e Shqipërisë nxorri dy urdhra prokurimi në korrik dhe Tetor të vitit 2012 për pëzgjedhjen e kompanisë që do të kry-ente prishjet në godinë. Tenderi me vlerë rreth 24 milionë lekë është anuluar dy herë, deri në lidhjen e kontratës me kompaninë ABG. Në dosjen e Prokurorisë thuhet se herën e parë munguan dy anëtarë të komis-ionit të vlerësimit të ofertave, ndërsa herën e dytë për shkak të kualifikimit të vetëm 1 kompanie, nga katër konkurrente.

Gjithsesi, kontrata me kompaninë ABG u zbatua në masën 60 për qind. Një arsye objektive për këtë ndërprerje është konsid-eruar mungesa e një plani urbanistik për Ti-ranën në atë kohë, e rrjedhimisht edhe për territorin ku shtrihet ish-hotel Dajti.

Shkak i ndërprerjes së punimeve u bënë edhe strukturat e dobëta të godinës, të cilat duheshin forcuar para se të bëheshin prish-jet. “Palët nënshkruan një dokument, ku ka-në rënë dakord për mbylljen e kontratës. Diferenca e punëve të pakryera është 9.7 milionë lekë,” thuhet në dosjen e Prokuror-isë. Para se ky vendim të merrej, më 25 shkurt 2013 ish-guvernatori Ardian Fullani ngriti një grup pune për të analizuar vlerësi-met teknike dhe problemet e shpeshta që lid-hen me qëndrueshmërinë e godinës.

Ekspertët e këtij grupi arritën në përfun-dimin se “problemet nuk qe e mundur të vlerësoheshin më parë”. Ato u përkufizuan si “forcë madhore”; një ngjarje që nuk mund të parashikohej ose është jashtë kontrollit të arsyeshëm të palëve.

Për audituesit e Kontrollit të Lartë të Shtetit, nuk ka pasur “forcë madhore”, por mosndërhyrje në kohë në detyrat e projek-timit, që arkitekti Italian, Marco Petreschi mori përsipër në kontratën e projektimit me vlerë 700 mijë euro. Sipas Prokurorisë së Ti-ranës, anomalitë me projektet për ish-hotel Dajtin kanë ardhur pasi Banka e Shqipërisë nuk ndërmorri asnjë vlerësim real të kësaj pasurie, para se ta blinte atë. Hetimi akuzon ish-guvernatorin se shpërdoroi detyrën kur bleu me vlerën e një hoteli, një ambient që do ta përdorte për zyra pune.

Flamur Vezaj është marrës i grantit hulumtues të Rrjetit Ballkanik të

Gazetarisë Investigative në Shqipëri, BIRN Albania, bërë i mundur me mbështetjen e USAID. Opinionet e autorit të shprehura

në artikull jo domosdoshmërish reflektojnë ato të USAID apo të qeverisë së Shteteve të

Bashkuara të Amerikës.

Dosja “Fullani” nxjerr zbuluar milionat e harxhuara për ish-hotel Dajtin

InveSTIgIM

Pas blerjes së ish-hotel Dajtit për 30 milionë euro, Banka e Shqipërisë ndërmori një seri prokurimesh të drejtpërdrejta për shndërrimin në zyra, por projektet shkuan keq dhe thelluan degradimin e godinës.

lindita Çela | BIRN | tiranë

Tetor 2015 13

Faturimet aforfe prangosin dhe lënë në terr shqiptarët e varfër

AnAlIzë

Një konsumatore e rregullt e energjisë elektrike përfundoi e dënuar për vjedhje për shkak të faturave abuzive të prapambetura të lëshuara nga OSHEE - një nga mijëra shqiptarët e dënuar, arrestuar apo nën hetim për vjedhjen e energjisë elektrike.

Afërdita Kola, 52 vjeç, u trajtua butë nga sistemi i drejtësisë. Pasi u mbajt e ndaluar për 72 orë në tetor të vitit

2014, e arrestuar për veprën penale të vjedhjes së energjisë elektrike, ajo u dënua me 18 muaj heqje lirie në shërbimin e provës nga gjykata e Tiranës në prill të këtij viti, pasi gjykatësi mori parasysh gjendjen e vështirë sociale të saj.

Megjithatë, ajo nuk pati të njëjtin fat me Operatorin e Shpërndarjes së Energjisë Elektrike, OSHEE, i cili me anë të faturave abuzive aforfe i faturoi energji që ajo kurrë nuk kishte konsumuar, i preu energjinë elektrike, e burgosi dhe prej gati një viti e ka lënë familjen e saj pa energji elektrike. Afërdita thotë se ndërpreu pagesën e energjisë elektrike në mars të vitit 2009, kur i erdhi një faturë aforfe me vlerë rreth 9 mijë lekë për të cilën nuk kishte para për ta shlyer. Pastaj i erdhën fatura të tjera me vlerë të përafërt deri sa iu krijua një debi me vlerë rreth 1 milionë lekë të rinj. Me të ardhura të pakta në nivelin e dhjetë mijë lekëve në muaj të siguruara nga puna e dorës që bën në shtëpi, ajo nuk qe në gjendje të paguante faturat aforfe. Por ajo u rikthye në paguese të rregullt pas vitit 2010 kur faturat aforfe u ndaluan dhe faturat mujore filluan të reflektojnë sërish konsumin real të familjes së saj, i cili varion nga 1 mijë në 2 mijë lekë. Pavarësisht kësaj, OSHEE ia ndërpreu dritat Afërditës për shkak të debisë së papaguar të viteve 2007-2009. Në tetor 2014, qeveria shqiptare nisi një fushatë masive kundër vjedhjes së dritave duke arrestuar disa mijëra vetë si dhe duke shkëputur furnizimin për konsumatorët me fatura të papaguara. “Kur filloi dhe aksioni i qeverisë për energjinë erdhën dhe na prenë drita. Askush nuk të dëgjonte pse rezultonim debitor. Deri para këtyre faturave afrove unë dhe fëmijëve u kurseja bukën dhe dritat i paguaja, por kur erdhën faturat me 1 milionë lekë (të vjetra) çfarë mund të bëja,” thotë Afërdita.

Pasi OSHEE ndërpreu furnizimin, Afërdita u detyrua të lidhte llambën e ndriçimit të dhomës së ndenjes me rrjetin e komshiut, pas miratimit të këtij të fundit. Por pak ditë më vonë policia e arrestoi atë nën akuzën e rilidhjes së energjisë elektrike pa autorizim. Ajo u mbajt në paraburgim për 72 orë para se gjykata të merrte parasysh faktin se ajo është një nënë me tre fëmijë, e cila jeton në kushte të vështira në një ndërtesë të improvizuar në periferi të Tiranës. Në prill të këtij viti, gjykata vendosi dënimin e saj me 18 muaj heqje lirie. Gjendja vulnerabël e Afërdita Kolës ka bindur gjykatën që ndaj saj të vendosë masën e dënimit alternativ, atë të shërbimit të provës. Asaj i

duhet të paraqitet një herë në javë në zyrën e Shërbimit të Provës si dhe të mos dalë nga shtëpia për arsye tjetër.

Mijëra të dënuarPor rasti i Afërditës nuk është i izoluar.

Prokuroria e Përgjithshme bëri të ditur për BIRN pas një kërkese për të drejtën e informimit se në periudhën Tetor 2014 – qershor 2015 2,643 shqiptarë janë vendosur nën akuzën e vjedhjes së energjisë elektrike sipas nenit 137 të Kodit Penal.

Prokurorët kanë kërkuar masën e sigurisë “arrest me burg” për 536 nga këto raste, duke u kritikuar nga disa avokatë të të drejtave të njeriut për abuzim me masën e sigurisë, për shkak se kjo masë duhet të kërkohet vetëm në rastet kur i akuzuari përbën rrezik për arratisje.

Për një numër të konsiderueshëm personash, të cilët i janë referuar prokurorisë nga policia dhe OSHEE, është vendosur Pushimi i Procedimit apo Pezullimi i Procedimit, gjë që sugjeron se prokuroria nuk i ka konsideruar si të vlefshme dokumentet e referuara nga policia dhe OSHEE.

Prokuroria bën gjithashtu të ditur se për periudhën Tetor 2014 – qershor 2015, në gjykatat shqiptare janë shpallur fajtorë 1,629 vetë. Prokuroria e Përgjithshme tha se sistemi i saj statistikor nuk është në gjendje të nxjerrë masën mesatare të dënimit por tha se një pjesë janë dënuar me “masën minimale të dënimit dhe një pjesë me masën mesatare”, duke theksuar se nuk ka pasur dënime me masën maksimale. Vjedhja e energjisë elektrike dënohet sipas kodit penal me 1 deri në 5 vjet burg. Ndërkohë, disa qindra shqiptarë rezultojnë aktualisht të shpallur persona në kërkim për këtë vepër penale.

Vlerësohet se në Shqipëri janë rreth 60 mijë familje, (8 për qind e popullsisë së vendit), të cilat janë në pamundësi financiare për të paguar faturën e energjisë elektrike, për shkak të papunësisë si dhe ndihmës ekonomike në nivele të papërfillshme që ofrohet nga shteti për familjet e varfra. Por vështirësitë ekonomike, të shoqëruara me borxhet e prapambetura, kanë zhytur një numër familjesh në errësirë, duke i kthyer në kushtet e jetesës së epokës para elektrifikimit të Shqipërisë.

Pa drita, OSHEE shkel vendimin e EREPor ndërsa gjykata u tregua e butë me

Afërditën, ajo u përball me kalvar të ri për rilidhjen e energjisë elektrike. Duke qenë se ajo nuk është në gjendje të shlyejë debitë e vjetra, OSHEE nuk pranon të rilidhë dritat dhe rrjedhimisht, Afërdita dhe fëmijët e saj kanë një vit që jetojnë pa energji elektrike në shtëpi.

Afërdita u përpoq të zgjidhë në rrugë administrative problemin e debisë së vjetër te OSHEE por pa sukses. OSHEE i thotë se nuk do t’ia rilidhë rrymën për sa kohë nuk është zgjidhur problemi i debisë. Ajo nuk e pranoi ofertën e kompanisë për të lidhur kontratë për shlyerje me këste të detyrimeve të prapambetura duke thënë se i konsideron faturimet aforfe të viteve 2007 -2010 të padrejta.

Operatori i Shpërndarjes nisi një fushatë në fillim të vitit 2007 për të vendosur kontrata me një numër konsumatorësh, përgjithësisht në zonat e reja informale përreth qyteteve të mëdha, duke dërguar fatura aforfe. Kjo fushatë shkaktoi edhe shumë probleme, shpesh të lidhura me mbifaturimin.

Kështu, megjithëse teorikisht operatori duhet të ndërpresë furnizimin me drita në rast se klienti nuk paguan faturën për dy muaj, mijëra familje vijuan të furnizohen dhe të faturohen aforfe për shumë vite.

Nga ana tjetër, teorikisht, kompania duhet të instalojë një matës të ri kur klienti rezulton pa matës dhe faturimi aforfe duhet të jetë vetëm për një periudhë të shkurtër. Por në të vërtetë, konsumatorët historikisht kanë vuajtur për t’u pajisur me matës pasi kompania nuk ka pasur kurrë në dispozicion matësa për të plotësuar kërkesën. Duke e njohur këtë defekt të sistemit, ligji i ri i miratuar këtë vit për energjinë elektrike, zbatoi rregulloren e Bashkimit Europian e cila kërkon që faturimi me konsum referencë të mos vijojë për më shumë se tri muaj dhe se në rast se kompania nuk pajis konsumatorin me matës brenda kësaj periudhe, detyrohet që të faturojë konsum zero pas muajit të tretë për aq kohë sa nuk ka matës.

Faturat aforfe të cilat mori edhe Afërdita për periudhën 2007-2010 qenë rreth 4 mijë lekë në muaj për periudhën e verës dhe afro 8 mijë lekë në muaj për periudhën e dimrit.

“Unë nuk kisha në shtëpi as lavatriçe. Rrobat e fëmijëve i laja me kazan zjarri jashtë në oborr,” thotë ajo duke argumentuar se faturat aforfe qenë të padrejta.

Për Afërditën, dallimi nga faturimi i zakonshëm prej 1 apo 2 mijë lekë në muaj në faturim aforfe nënkuptonte kalimin nga konsumator i rregullt në konsumator në pamundësi për të paguar.

Por për autoritetet, kjo nuk duket se përbën arsye për mirëkuptim. OSHEE nuk e mori parasysh faktin që Afërdita i kishte paguar rregullisht detyrimet ndaj kompanisë para dhe pas faturimit afrove kur vendosën t’i ndërpresin dritat. Pas ndërprerjes së energjisë elektrike dhe vendosjen e saj në listën e zezë të debitorëve të OSHEE-së, Afërdita ka rilidhur energjinë vetëm për ndriçimin e një dhomës së ndenjes, akt të cilin e ka paguar me 18 muaj dënim nga Gjykata e Tiranës.

“Jam arrestuar si të kisha bërë krimin më të rëndë në këtë vend ndërkohë që nuk kisha vjedhur energjinë pasi lidhja që unë kisha bërë për një poç e energjia që konsumoja faturohej. Ditën që kam lidhur dritën kanë ardhur të policisë dhe më kanë shoqëruar në komisariatin nr. 1,” thotë Afërdita.

Shumë shkresa dhe asnjë zgjidhjeAfërdita dërgoi shkresa të vazhdueshme te

Operatori i Shpërndarjes së Energjisë Elektrike duke kërkuar anulimin e faturimit abuziv, por kërkesat e saj mbetën pa përgjigje. Ankesa e parë e Afërditës ndaj OSHEE për mbifaturimin abuziv të periudhës 2007-2009 është dorëzuar në fund të vitit 2014, por nuk ka marrë përgjigje. Pasi Afërdita u ankua te Enti Rregullator i Energjisë, ky i fundit në dhjetor 2014 urdhëron OSHEE-në të verifikojë faturimet dhe të anulojë ato faturime që konsiderohen abuzive. Por as urdhëri i ERE, institucion që mes të tjerave, ka për detyrë të mbrojë konsumatorët, nuk e bindi OSHEE-në të marrë ndonjë veprim në lidhje me ankesën.

Pas interesimit të BIRN, OSHEE bëri të ditur se e ka shqyrtuar edhe një herë ankesën e Afërdita Kolës dhe ka dalë në përfundimin se faturimi aforfe i periudhës 2007-2010 është i padrejtë dhe duhet të shqyrtohet.

Kërkesa e saj u mor në shqyrtim nga OSHEE nëntë muaj pas urdhrit të ERE. Ndërkohë, Afërdita Kola dhe fëmijët e saj vijojnë të jetojnë pa energji elektrike.

afërdita kola, e dënuar me kusht për mospagimin e faturave aforfe. shkresa e ere për verifikimin e mbifaturimeve

Në kuzhinën e hapur të një hoteli në qendër të Berlinit, një 32-vjeçar nga Korça po gatuan fërgesë me mëlçi.

Dy familje të tjera azilkërkuesish shqiptarë presin radhën për të përgatitur drekën e tyre.

Korçari, një ish-emigrant në Greqi ka aplikuar për azil në Gjermani disa javë më parë. Ai qëndron në hotel bashkë me të shoqen shtatzanë, në pritje të përgjigjes nga autoritetet gjermane.

“Ika prej kushteve të jetesës dhe papunësisë në Shqipëri,” thotë ai për BIRN, duke këmbëngulur që të mbetet anonim për të mos rrezikuar shanset për azil.

Pas emigrimit disa-vjeçar në Greqi, ai ishte kthyer në qytetin e tij të lindjes, në Korçë rreth 1 vit më parë. Kishte kërkuar punë, por nuk kishte gjetur. Të lodhur nga pritja, burrë e grua kishin udhëtuar sërish drejt Greqisë, por vetëm tranzit. Në Athinë i kishin hipur avionit për të zbritur pak orë më vonë në aeroportin Tegel të Berlinit.

I riu nga Korça është njëri prej mijëra shqiptarëve që kanë dorëzuar kërkesë për azil në Gjermani.Por ndryshe nga shumë të tjerë, ai e konsideron veten me fat.

Familjet në pritje të një fëmije marrin trajtim më të mirë nga shteti gjerman në pagesa që shkojnë 300 euro në javë, ndërsa strehohen në hotele dhe jo në kampe refugjatësh.

Qindra kilometra larg Berlinit, në Schawrzenborn të qytezës Hesse, 600 azilkërkues mes të cilëve edhe 12 shqiptarë jetojnë në çadra në mes të një zone pyjore.

“Këtu bën shumë ftohtë. Ne flemë dhe ushqehemi në çadra, por unë do të duroj deri në fund, pasi për mua në Shqipëri nuk ka asnjë shpresë,” thotë për BIRN G. Gj, një tjetër azilkërkues shqiptar që qëndron në kampin e Schawrzenbornit.

Pritja e vështirëMë shumë se 30 mijë shqiptarë ndodhen

aktualisht në kampet e refugjatëve në Gjermani, në pritje të një përgjigjeje për

kërkesat e tyre të azilit. Fluksi më i madh i të larguarve është shënuar në muajt e verës, kur mijëra shqiptarë injoruan thirrjet dekurajuese të autoriteteve shqiptare dhe atyre gjermane, duke mos hequr dorë nga mundësitë minimale për të fituar azil.

Përgjatë dy muajve të fundit, fluksi është në kahun e kundërt; autoritetet gjermane po kthejnë në Shqipëri një pjesë të të ikurve. Apeli i tyre i përsëritur është: “të gjithë do të kthehen”.

Megjithatë, paralajmërimet nuk e kanë vrarë shpresën në një kamp refugjatësh në periferi të Berlinit, i cili përbëhet nga dhjetra kontenierë.

Një 37-vjeçar nga Tirana, i cili qëndron prej javësh në këtë kamp i tha BIRN-it se u detyrua të linte pas familjen dhe të largohej prej vendit për shkak të gjendjes shëndetësore. Ai tregon se sëmundja i ka kushtëzuar jetën dhe se nuk mund të vazhdonte në atë gjendje.

“Në Shqipëri, askush nuk e mori përsipër operacionin tim, ndaj erdha në Gjermani,” thotë ai në kushtet e anonimatit.

Ndryshe prej azilkërkuesit nga Korça, 37-vjeçari nga Tirana ka mbërritur në Berlin

përmes aeroportit të Prishtinës. Më parë, ai kishte udhëtuar me autobus nga Tirana drejt Prizrenit dhe kryeqytetit të Kosovës.

Ai tregon se shumica e azilkërkuesve kanë kërkuar rrugë alternative për të mbërritur në Gjermani, pasi nuk kanë pasur mundësi financiare për të përballuar biletat e avionit. Të njohur të tij kanë udhëtuar me traget nga Durrësi në Itali, e më pas kanë përdorur autobusët dhe trenat për të mbërritur në Berlin.

Ai tregon se të gjithë azilkërkuesit dërgohen fillimisht në një kamp të stërmadh, që mes emigrantësh njihet me emrin “balona”. Brenda tij qëndrojnë bashkë njerëz të kombësive të ndryshme.

“Me krevate marinarësh dhe pa asnjë lloj sigurie për sendet vetjake, ai vend ishte gati i pamundur për të jetuar,” tregon azilkërkuesi 37-vjeçar.

Kushtet e mëpasme të jetesës për azilkërkuesit në Gjermani varen prej vendimit që marrin autoritetet. Të strehuarit në hotele; gra shtatzana apo aplikantë me probleme shëndetësore mund të gatuajnë vetë në kuzhina të përbashkëta, të përdorin lavanterinë kundrejt pagesës apo t’u

shpëtojnë kapriçove të motit.Azilkërkuesit e tjerë në kampe duhet t’i

kalojnë ditët përmes sprovës së durimit.“Shumë shqiptarë që kam takuar në

balonë kanë tërhequr pasaportat mbrapsht dhe janë kthyer në Shqipëri,” thotë 37-vjeçari nga Tirana.

Vetë ai ka provuar pak nga të gjitha. Nga “balona” ka kaluar në hotel dhe më pas është vendosur tek kampi i kontenierëve në periferi të Berlinit. Ai tregon se ka qëndruar 9 orë në radhë për të realizuar intervistën me autoritetet e kampit dhe i caktuan një kuotë mujore prej 365 eurosh.

Ai e përshkruan pritjen si pjesën më të vështirë, ku çdo azilkërkuesi i duhet të bashkëjetojë me frikën e refuzimit të azilit.

“Në çdo lloj shërbimi, shqiptarët nuk janë prioritet,” thotë ai.

Ballkanasit si refugjatëAzilkërkuesit nga Ballkani janë një telash

i shtuar për Gjermaninë, vend qëu shenjua si destinacion i preferuar për mijëra refugjatëve sirianë që i largoheshin luftës. Vetëm në periudhën janar-gusht 2015, në Gjermani mbërritën 257 mijë azilkërkues, një pjesë e mirë e të cilëve ishin nga Shqipëria, Kosova, Serbia apo Bosnje Hercegovina.

Për të përshpejtuar kthimin e tyre, autoritetet gjermane i shpallën shtetet e Ballkanit si “vende të sigurta”, por ky vendim ka lënë të zhgënjyer mijëra njerëz në kërkim të një jete më të mirë.

Shqetësimi i autoriteteve gjermane shkon për azilkërkuesit nga Siria; ata marrin ndihmën më të madhe dhe trajtim të dorës së parë. Emigrantët ballkanas të intervistuar nga BIRN thanë se përballen shpesh me bezdinë e gjermanëve, të cilët pyesin se pse njerëz nga vende në paqe vijnë në vendin e tyre.

“Njerëzit këtu e lidhin azilin vetëm me luftën, por dikush mund të kërkojë azil për shkaqe të ndryshme. Çdo njeri ka të drejtën të largohet nga vendi ku ka lindur apo ku jeton, kur gjendja e tij është e vështirë,” tha për BIRN një 40-vjeçare nga Bosnje-Hercegovina.

Në hotelin që ndodhet në qendër të Berlinit, 40-vjeçarja nga Bosnja ndan me azilkërkuesit shqiptarë ditët e pritjes dhe njësoj si ata, nuk ka ndërmend të kthehet pa ndryshuar gjendja në vendin e saj.

“Nuk mund të rrija pa e provuar mundësinë,” thotë ajo.

Një i moshuar sirian ndez një cigare në oborrin e hotelit, ndërsa azilkërkuesit shqiptarë sapo kanë përfunduar së gatuari ushqimin e tyre. Ndryshe nga qytetarët gjermanë, ai nuk habitet me arsyet që shtynë fqinjët e rinj ballkanas të ndajnë të njëjtin fat me të në Gjermani.

“Bota është një republikë e vetme, ku njerëzit kanë të drejtë të lëvizin sipas dëshirës dhe të shkëmbejnë kulturën e tyre. Unë mendoj se edhe shqiptarët kanë të drejtë të kërkojnë kushte më të mira jetese, edhe pse vendi i tyre nuk është në luftë si ai i imi,” thotë ai për BIRN.

RepoRTAzh

Shqiptarët e dëshpëruar sfidojnë shanset e vogla për azil në gjermaniAzilkërkuesit shqiptarë përballen me vështirësi të shumta në kampet e refugjatëve apo në vendet e strehimit, por nuk dorëzohen pa e testuar deri në fund mundësinë e tyre për azil në Gjermani.

Tetor 201514

ivana dervishi | BIRN | berlinkampi i kontenierëve në periferi të berlinit, ku qëndrojnë disa shqiptarë. Foto: i.dervishi

RepoRTAzh

Fronti Kristian i “shpall luftë” pllakës së Sulejmanit të MadhërishëmVendimi nga Ministria e Kulturës për të rivendosur një pllakë 5-shekullore që përkujton rindërtimin e kalasë së Lezhës në vitin 1522, solli protesta të zemëruara nga një grup i njohur si “Fronti Kristiandemokrat”, nën udhëheqjen e kandidatit për deputet Eduart Ndocaj, të cilët thonë se pllaka fyen ndjenjat e tyre.

Tetor 2015 15

lindita Çela | BIRN | lezhë

Dedë Margjoni ka 33 vjet që punon me monumentet e kulturës. Ai është përgjegjësi i Kalasë së Lezhës, bën

ciceronin për vizitorët dhe njëkohësisht biletashitësin për shkak të fondeve të kufizuara.

Ai e prezanton veten si besimtar katolik, por pavarësisht kësaj, u gjend në mes të një sherri të papritur këtë muaj me disa njerëz që duket se e konsiderojnë veten edhe më shumë katolikë. Atij iu desh të përballej me disa të rinj që protestonin si dhe të kujdesej për pastrimin e shkrimeve vandalizuese të protestuesve mbi muret e lashta.

Mëngjesin e 3 tetorit, Margjoni u përball me një numër vizitash të pazakonta në kala. Ai u vizitua nga zëvendësministri i Kulturës Zef Çuni dhe deputeti Gjovalin Kadeli mes të tjerëve. Një ditë më parë, kishte fituar “betejën” me disa djelmosha që donin të protestonin në hyrje të klasë.

Udhëtimi i pllakësMëngjesin e 22 Tetorit, Deda, së bashku

me skulptorin vendas Petrit Bilali dhe dy mjeshtër të punimit të gurit, rikthyen në kalanë e Lezhës një artefakt të çmuar, një pllakë të shkruajtur në Osmanisht, si pjesë e një projekti më të gjerë për mirëmbajtjen e kalasë.

Objekti në fjalë ka një histori të gjatë, të cilën Deda e njeh me detaje.

Sipas tij, në vitin e largët 1522, kalaja e Lezhës u rindërtua nga osmanët pasi qe pushtuar prej tyre disa dekada më herët. Osmanët lanë një pllakë në nder të Sulltanit Sulejman. Pllaka me mbishkrimin u zbulua më vonë nga një mision austriakësh, i drejtuar nga albanologu i famshëm kroat

Milan Shuflaj. Misioni nuk arriti ta lexojë se çfarë shkruhej në të. Më pas, pllaka humbi, por në vitin 1968, Frano Prendi, një arkeolog i njohur, gjithashtu katolik, e gjeti atë në muret e një fshatari. Prendi e hoqi pllakën nga muri i fshatarit dhe e dërgoi në depon e bibliotekës së qytetit, ku mbeti deri këtë Tetor, kur u vendos që të rikthehej te hyrja e kalasë.

Por ajo që për Dedën qe një punë e vlefshme restauruese për trashëgiminë kulturore të qytetit, për disa bashkëqytetarë të tij është fyerja më e madhe e mundshme.

Që nga dita e vendosjes së pllakës, ai është përballur me agresionin verbal dhe vandalizimin e Kalasë së Lezhës nga një grup njerëzish që thonë se pllaka në fjalë fyen ndjenjat e tyre si shqiptarë. Luftëtarëve të krishtërimit, si dhe u pëlqen ta quajnë veten, u prin Eduart Ndocaj, president i Frontit Demokristian Shqiptar.

Ndocaj, i cili garoi për deputet me listën e Partisë Socialiste në zgjedhjet e vitit 2013, është aktualisht në kërkim të mandatit të deputetit pas vakancës së krijuar në parlament për qarkun Lezhë për shkak të dorëheqjes së deputetit Arben Ndoka.

Ndocaj e quan vendosjen e pllakës së Sulejmanit një “xhest të osmanizimit radikal islamik të historisë, kulturës, dhe traditave etnike shqiptare”.

Eduart Ndocaj nuk e mohon se përkrah aktet që mund të çojnë në shkatërrimin e mbishkrimit 500 vjeçar dhe kërcënon autoritetet se duhet ta heqin atë ose të përballen me pasojat.

Pal Trashaj është një kundërshtar tjetër i paepur i pllakës. Para se të flasë, i ulur në një

lokal në Lezhë, ai porosit një pije të fortë dhe thotë më pas me krenari se ka arritur të ndezë fitilin e “nacionalizmës shqiptare”.

“Ajo pllakë është një turp dhe ne do ta heqim atë deri më datë 28 nëntor. Pasardhësit e Skënderbeut, që mposhti turqit për 25 vjet, nuk do e lejojnë që t’i bëhen lavde gjakatarit që e quajnë të madhërishëm”, thotë Trashaj, i cili prezantohet si historian.

“Jam i sigurtë që këtë e kanë bërë ose injorantë të historisë ose persona me ndjenja filo-turke dhe të paguar për të ndezur debatin ndërfetar në vend,” – thotë ai.

Më 24 Tetor, disa ditë pasi u rikthye pllaka, njerëz të paidentifikuar vandalizuan kalanë duke shkruar mbi të: “Albania. Mos u shitni te osmanët”. Më vonë, vandalizime u dalluan edhe te vetë pllaka e debatuar. Autoritetet u detyruan ta heqin atë më 6 tetor për të shmangur dëmtimet e mëtejshme. Kalaja e Lezhës nuk ka roje 24 orëshe dhe rrjedhimisht, dëmtimet janë të lehta për t’u kryer gjatë natës. Heqja e pllakës u konsiderua nga kandidati për deputet Ndocaj si një “çlirim i dytë”. “E çliruam përsëri Lezhën,” shkroi ai në Facebook. “Kjo s’ka qenë betejë për fe, por për shqiptarizëm,” shtoi ai.

Pllaka e Sulltanit Sulejman shkaktoi gjatë javëve të fundit një debat më të gjerë; lidhur me mënyrën se si duhet të trajtohen artefaktet historike të kohës së Perandorisë Osmane, si dhe të vetë marrëdhënies së shqiptarëve me këtë pjesë të historisë, debat ku morën pjesë komentatorë dhe historianë. Ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro, dënoi vandalizimin e Kalasë së Lezhës dhe pllakës si barbari dhe primitivizëm.

Auron Tare, drejtor i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit, e quajti sulmin një “barbari e cila në emrin e antiosmanizmit dëmton trashëgiminë kulturore dhe historinë e këtyre trojeve”. Profesor Aurel Plasari u shpreh i shqetësuar për rikthimin e pllakës duke e konsideruar atë si një orvatje për ta paraqitur Sulltanin Sulejman si “rindërtues”.

Për Plasarin dhe shumë kritikë të tjerë, përmbajtja e shkrimit në osmanisht te pllaka në fjalë ka rëndësi vendimtare.

E përkthyer nga ekspertët e Ministrisë së Kulturës, pllaka në fjalë thotë:

“Sulltan Sulejmani ka rikonstruktuar këtë kështjellë të bekuar, Zoti e përjetësoftë mbretërimin e tij dhe i dhëntë jetë të gjatë. Me ndihmën e Dervish Muhamedit, i biri i Uzgur. Kryelarta, kështjellë e fortë e Sulejmanit. Viti 1928 ose me kalendarin Gregorian, viti 1522”.

Ministria e Kulturës thotë se bëhet fjalë thjesht për një artefakt që vlerësohet vetëm si i tillë dhe se prania e artefaktit në Kalanë e Lezhës nuk ndikon në mënyrën se si lexohet historia.

Por për specialistin përgjegjës të kalasë, Dedë Margjoni, debati mbi pllakën është i tepërt.

“Do të doja që këta njerëzit që janë prekur në ndjenjat fetare të flisnin pse qyteti i Lezhës nuk ka një muze, pse Kalaja është e vizitueshme vetëm për 1 Maj dhe Ditës së Verës, pse nuk ka një muze arkeologjik me tërë atë fond që ndodhet nëpër depo. Ja, këto do të ishin debate që do i shkonin një atdhetari të flaktë dhe jo t’i shpallnin luftë një pllake pse ka emrin e një Sulltani,” thotë Margjoni.

Pllaka e Sulltanit Sulejman shkaktoi gjatë javëve të fundit një debat më të gjerë; lidhur me mënyrën se si duhet të trajtohen artefaktet historike të kohës së Perandorisë osmane...

dedë margjoni duke treguar pllakatën mbi kalanë e lezhës. Foto: l. Çela

Tetor 201516

Blog

Jo më pak se katër skuadra futbolli nga Ballkani, Shq-ipëria, Kroacia, Rumania dhe Turqia, janë kualifikuar tashmë për Kampionatin Europian të vitit të ardhshëm

ndërsa Bosnja mund t’u bashkohet atyre nëse fiton kundër Irlandës muajin e ardhshëm. Është numri më i madh i shteteve në rajon që është kualifikuar ndonjëherë në një kompeticion kaq të madh, por analistët thonë se suksesi është vetëm relativ, për shkak të gjendjes së keqe që ka prekur futbollin në Ballkan.

Ndërsa dhjetëra mijëra njerëz në Shqipëri mbështetën skuadrën kombëtare dhe shprehën gëzimin për kualifikim-in në Euro 2016, disa tifozë në Kroaci dhe Rumani shpre-hin zhgënjim rreth një loje që nuk e shohin më si të tyren.

Në Zagreb, 30-vjeçari Ivan, i cili punon në zyrën e avo-katisë, tha për BIRN se megjithëse skuadra kombëtare kroate e futbollit fitoi një vend në Euro 2016, ai nuk kishte qëllim ta ndiqte lojën. “Kryesia e Federatës Kroate të Fut-bollit, HNS, po përdor skuadrën dhe federatën për intere-sat vetjake dhe nuk dua të bëj tifozllëk për një skuadër suk-sesi i të cilës mund të forcojë vetëm pushtetin e tyre,” tha ai. HNS drejtohet nga ish-sulmuesi i famshëm, Davor Suker, ndërsa Zdravsko Mamiç, drejtor i klubit të fuqishëm Dina-mo Zagreb besohet se ka një ndikim të madh.

Tifozët kroatë kanë shkaktuar disa skan-dale në dy vitet e fundit. Në më të fun-dit, në qershor, një kryq i thyer u valëvit në stadiumin e qytetit Split. HNS është ndëshkuar disa herë nga UEFA. Shumë mbështetës thonë se janë të zhgënjyer me mënyrën sesi HNS e dre-jton futbollin në Kroaci, ashtu edhe në disa klube. Tifozeria fanatike e Dina-mos, njohur si Djemtë e Këq-inj Blu, e kanë bojkotuar klubin për vite, duke këmbëngulur që Mamiç të largohet dhe duke e quajtur atë të korruptuar dhe autoritar. Mamiç është akuzuar disa herë se ka detyruar kontrata të pafavorshme te lojtarët që mendohet se ishin të detyruar t’i jepnin atij 25 për qind të rrogave. Raportet dolën në vitin 2009 pasi lojtari Eduardo da Silva paditi Mamiçin për kushtet e kon-tratës së tij. Silva fitoi çështjen në janar 2014, kur gjykatësi e shpalli kontratën të pavlefshme. Mamiç dhe vëllai i tij Zoran, menaxheri i Dinamos, u arrestuan me dyshimin e aktiviteteve korruptive në korrik. Më vonë ata u liruan, por hetimi po vazhdon. Situata është e ngjashme në Rumani ku disa tifozë nuk kanë të njëjtin entuziazëm për perfor-mancën e skuadrës kombëtare. Gazetari Andrei Craciun thotë: “Ne ishim me fat që zumë një vend në Euro 2016, por e ardhmja është e zymtë”. “Duhet të jemi të ndershëm dhe të pranojmë se kombëtarja rumune ka luajtur një lloj futbolli të shëmtuar dhe të dobët… kryesisht për shkak të mungesës së strategjisë nga trajnierët dhe nga kryesia e fed-eratës kombëtare”. Adhuruesit dhe analistët e futbollit tho-në se futbolli rumun është në një gjendje të keqe për shkak të korrupsionit dhe mënyrës së dobët të financave të klubeve. Gjashtë klube në ligën kryesore e kanë filluar këtë sezon pa para dhe janë përfshirë në procedurat e falimen-tit. Disa zyrtarë futbolli gjithashtu janë dënuar për korrup-sion. Në qershor, prokurorët anti-korrupsion akuzuan Ghe-orghe Chivorchian, sekretarin e përgjithshëm të Federatës Rumune të Futbollit, FRF, se ka abuzuar me pozicionin dhe ka falsifikuar dokumente.

Vitin e shkuar, tetë drejtues të lartë dhe personalitete menaxhimi u dënuan me burg nga gjykatat që i shpallën fa-jtorë për transferimin e çrregullt të lojtarëve të futbollit jashtë shtetit. Rastet e ndeshjeve me rezultate të manipulu-ara dhe transferime të paligjshme të lojtarëve janë ekspo-zuar vazhdimisht nga media. Lidhja e futbollit me politikën është një tjetër arsye për uljen e reputacionit. Shumë në Ru-mani thonë se kryesia e FRF përbëhet tani nga njerëz që ja-në të afërt me koalicionin qeverisës, ndërsa trajneri i skuadrës kombëtare të futbollit është një ish-deputet bren-da një partie në koalicionin qeverisës. Politika dhe fubtolli janë gjithashtu të ndërthyrura në Kroaci, ku Mamiç dhe kryesia e HNS janë të lidhur me Bashkimin Demokratik Kroat, HDZ, nga qendra e djathtë në opozitë. Mamiç nuk e ka fshehur lidhjen e tij me HDZ gjatë viteve, duke marrë pjesë në protestat politike dhe duke financuar fushatat ele-ktorale të presidentes kroate mbështetur nga HDZ, Kolin-da Grabar Kitaroviç. Dinamo e mbështeti publikisht HDZ në zgjedhjet parlamentare të 2007 me një reklamë ku deklar-onte mbështetjen, firmosur nga lojtarët dhe stafi.

Nga ana e tyre, politikanët kroat shuajnë borxhet e ish-klubeve të zotëruara nga shteti si Dinamo dhe Hajduk Split, që u privatizuan, duke i kushtuar publikut miliona euro.

Marko Mustapiç, një kërkues na Instituti i Kërkimit Social Ivo Pilar në Zagreb,

thotë se politikanët e kanë për-dorur prej kohësh popullarite-

tin e futbollit për arsye poli-tike. Politikanët shqiptarë gjithashtu janë përpjekur të përdorin entuziazmin e publikut për skuadrat e futbollit dhe ta përdorin atë në avantazhin e tyre.

Pas kualifikimit të papritur të Shqipërisë në Euro 2016,

kryeministri Edi Rama iu bash-kua festimeve në Tiranë, ku fishek-

zjarrët shpërthyen gjatë natës dhe mori pjesë në një program televiziv duke komentuar

për ngjarjen. Ai gjithashtu u përpoq të promovojë veten si një ndërmjetës pas incidentit në të cilin një dron me një fl-amur të Shqipërisë Etnike fluturoi mbi fushë në ndeshjen e parë shkatërrimtare mes Shqipërisë dhe Serbisë në Beo-grad në 2014. Analistët thonë se ndërsa format e naciona-lizmit sportiv kanë evoluar gjatë dekadave të shkuara, spor-ti mbetet një mjet i fuqishëm për të përhapur ndjenjën kombëtare ose ideologjinë. “Megjithëse përdoret për qël-lime politike dhe bashkëdrejtohet nga elitat politike, është bërë më banal,” vëzhgon Dario Brentin, kërkues në Qen-drën e Stuimeve Europiano Juglindore në Universitetin Grac. “Nacionalizmi sportiv sot strehon lidhje emociona-le me kombin dhe shkakton patriotizëm fakultativ çdo ditë. Këtu për fat të keq shoh një vazhdim të fortë të viteve 1990, kur futbolli kryesisht funksiononte si një tregues i diferen-cave,” shtoi ai. Në disa vende të Ballkanit, veçanërisht në Rumani dhe Kroaci, futbolli ka nevojë për katarsis. Klu-bet tradicionale të futbollit po falimentojnë prej pretendi-meve për nepotizëm, korrupsion, strukturave alla mafia të klubit, dhunës që lidhet me futbollin dhe mungesës së përgjithshme të cilësisë ose konkurrencës.

“Të gjitha këto zhvillime tregojnë për seriozitetin e çështjes në të gjithë rajonin,” thotë Dario Brentin. “Nuk mund të bëj parashikime, por kultura e tanishme e futbol-lit në rajon nuk duket se do të jetë e qëndrueshme në kup-tim afatgjatë”.

Fëmijët ‘Kuq e Zi’

ndërkohë që zhvillohej ndeshja Shqipëri-Serbi, nga jashtë dritares dëgjoheshin zëra fëmijësh që thërris-

nin në kor Shqipëri Etnike! Shqipëri Etnike! nuk kanë faj- i thashë një mikut tim, është gjëja e parë që mësojnë kur shkojnë në shkollë. Me këtë i referohesha një kronike që pashë në lajmet televizive për ditën e parë të shkollës, ku ndërkohë që fëmijët e klasës së parë shfaqeshin me tufa lulesh në duar, në sfond dëgjoheshin tinguj të këngëve Xhamadani vija-vija dhe Kuq e zi. Kronika ishte filmuar në shkollën 9- vjeçare Vasil Shanto. Nuk mbaron me kaq! Bashkëbiseduesi im më tregoi që në fakt kjo ishte një praktikë që përdorej gjerësisht në shkollat shqiptare.

Çdo ditë –më tha- përpara orës 8 të mëngjesit, kur kaloj përpara shkollave ‘Sabaudin Gabrani 2’ dhe ‘Vasil Shanto’, më ndodh të dëgjoj këngën Kuq E zi! Kështu i mirëpresin shkollat në Tiranë fëmijët çdo mëngjes. Dhe menjëherë m’u kujtua një fragment nga kjo verë, ku isha në dasmën e një mikeshës sime. Dasma po shkonte për mrekulli dhe në kulmin e kënaqësisë së kërcimit, dixhej vendosi të ele-ktrizonte disi më shumë atmosferën dhe vuri njëra pas tjetrës këngët Xhamadani vija vija dhe Kuq e zi. U habita me reagimin që shkaktuan këngët në sallë. njerëzit si të orkestuar nga ndonjë koreograf që kishte dy muaj që bënte prova me ta, u mblodhën në një formë rrethi e ndërkohë në mes, hyri një fëmijë, djalë, rreth 7 vjeç i cili mbante një flamur kuqezi mbi supe (po flamurin ku e gjeti?!) dhe vra-ponte në mes të rrethit i ekzaltuar dhe njerëzit ulërsinin dhe duartrokisnin për fëmijën që po performonte.

Pasi ka lexuar këto radhë, dikush mund të pyesë me të drejtë: Po ç’të keqe ka që fëmijët të rriten me ndjen-jën e atdhedashurisë? Shkolla është pikërisht institucioni që e ka edhe për detyrë një mision të tillë. Po a është kjo atdhedashuri? Një ndjenjë e tillë nuk mund të thjeshtëzo-het në tekstin patetik të një këngë patetike. Atdhedashu-ria nuk duhet të jetë vetëm gjesti i adhurimit të flamurit të vendit tënd, pavarësisht gjithçkaje. Atdhedashuria duhet të jetë shumësi i ndjenjave të tjera që e shoqëro-jnë njeriun. Dashuria për dinjitetin tënd si qytetar, i cili duhet të të bëjë të reagosh sa herë dikush përpiqet të ta nëpërkëmbë atë. Dashuria për vendin ku jeton e gjithë pasuritë e tij natyrore, që të të bëjnë të mos pështysh e hedhësh plehërat në rrugë e të gjykosh këdo që bën ash-tu. Dashuria për tjetrin, për familjen, për komshiun, për qytetarin, që të të bëjnë të mos mendosh sikur jeta jote fillon e mbaron tek pragu i derës së shtëpisë tënde. Si i mësojnë fëmijët këto duke kënduar Kuq e Zi?

ndërkohë që në dasma gjithkush ka të drejtë të fes-tojë si të dojë, nuk besoj se shkollat duhen kthyer në një dasëm. Pyes veten se çfarë ndodh me nxënësit kur sapo kanë dëgjuar në mëngjes këngën Kuq e zi me fjalë të tip-it ‘Shqipëri e madhe’ e pastaj në histori dhe gjeografi më-sojnë se Shqipëria është në fakt një vend i vogël, nga më të vegjëlit në Evropë. Se ne kufizohemi me Kosovën, Maqedoninë, Greqinë, e asnjë nga këto nuk është Shq-ipëri. Do ishte mirë sikur një nga këta nxënës të ngrihej në mësimin e gjeografisë e t’i ngulte këmbë mësueses duke i thënë se:- Po, ekziston Shqipëria e madhe, nuk ka si të mos ekzistojë, e thotë kënga, kënga me të cilën na bëni lavazh truri çdo mëngjes!! Kujtdo që mendon se kjo këngë ushqen atdhedashurinë tek fëmijët, personalisht do i sugjeroja edhe këngët: ‘o sa kam By..n e mirë’- si një këngë që rrit dashurinë për një trup të shëndetshëm tek fëmijët, ose këngën, ‘Të ka lali shpirt’- si një këngë që ushqen dashurinë e nxënësit për mësuesen.

nuk e di nëse Ministria e Arsimit ka ndonjë grup pune funksional që merret me çështje të formimit ekstra- kur-rikular të nxënësve. Mjafton një vizitë në shkollat 9- vjeçare të Tiranës për të parë se çfarë mësimesh jashtë-kurriku-lare marrin nxënësit çdo mëngjes. E di që kjo është një përpjekje pak e tepërt për ministren apo politikanë të tjerë pozitarë e opozitarë pa përjashtim, sepse nuk është ako-ma as 28-29 -Nëntori, as Krishlindje e Viti i ri e as 7- Mar-si. E dimë që në këto festa do vraponi të jeni pranë fëmi-jëve në shkolla e kudo, t’i përqafoni, të bëni selfie e mad-je edhe të kërceni me ta Xhamadani Vija-vija. E ne do ke-mi rastin që në mediat tona spektakolare të shijojmë gjithë performancat tuaja me fëmijët. E pastaj nuk është aspak për t’u habitur që shikon në ekrane kronika për fëmijë që gjuajnë me gurë këdo që perceptojnë si armik të ‘këngës së tyre të çdo mëngjesi’ apo që braktisin mësimin e ren-din turravrap nëpër sheshe duke ulëritur po atë këngë.

Triumfet sportive fshehin gjendjen e mjerueshme të futbollit në Ballkan

skuadrat e ballkanit duken të vendosura të prezantohen mirë në euro 2016, por shumë

tifozë ende po largohen nga një sport që e shohin si të zhytur në politikë dhe korrupsion.

Po ç’të keqe ka që fëmijët të rriten me ndjenjën e atdhedashurisë? Shkolla është pikërisht institucioni që e ka edhe për detyrë një mision të tillë. Po a është kjo atdhedashuri?

emiljanO kaziaj | BIRN | tiranë

fatjOna mejdini, sven milekic, marian chiriac | BIRN | tiranë, zagreb dhe bUkUresht

02No.

October 2015Monthly

The health ministry has awarded a ten-year multi-million contract to a little known company with no experience - but whose owner is linked to the American Hospital in Tirana

humble Firm Wins huge dialysis Contract in albania

Ilir Beqja, the minister of Health during a conference in Tirana. Foto: Light Studio Agency

Glitches Plague albania’s new online Tax System

tirana to Evict Roma after Park attack

After three years of work and nearly 16 million euro spent, Albania’s new e-taxation system is still not yet ready, with businesses struggling to file reports and facing arbitrary fines.

After a group of Roma assaulted a German, the authorities started to expel their entire camp from the park in which they live, sparking condemnation from rights activists.

InveSTIgATIon AnAlySe

September 201518

albanian Local government Reform ‘Chaotic’Holding mayoral elections in Albania before passing legislation defining municipal powers will cause problems for years to come, warns expert.

When heavy rainfall hit southern Albania for three consecutive days las t week caus ing

widespread flooding, many newly-elected mayors realised they were ill-prepared to deal with this type of crisis and unable to answer voter concerns.

The municipality of Fieri was one of the hardest-hit by the floods, as the Gjanica River that flows through the city of Fieri overran its banks, flooding houses and shops. Its new mayor, Armando Subashi, says the floods threw the potential difficulties he will face into sharp relief.

“The municipalities still lack some important functions like emergency and rescue services and the administration of the water drainage systems. These functions have been managed by [central] government, but now they are going to assign those to us,” he says.

Subashi is just one of a number of mayors calling on the government to urgently pass legislation that would enable them to establish and staff new service providers that will be administered by 61 newly-formed municipalities.

Albania has just reorganised its local governance structures, creating 61 new municipalities after merging 373 smaller communes. The aim is to decentralise power and enhance local accountability. The problem is that the reorganisation took place before legislation has been passed setting out the new mayors’ powers and responsibilities.

The 61 mayors took office for four-year terms in July after elections in June, but the Law for the Organisation and Function of Local Government will not be enacted before January next year.

The new law will formally assign responsibility for a range of essential public services – including fire and rescue, school, kindergarten and health appointments, road and drainage

maintenance and agricultural land management.

The new major of Kukes, Bashkim Shehu, told the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, that the decision to reorganise local government first but pass the necessary legislation later has rendered the directly-elected mayors unable to deliver on their election promises.

Accountability ‘on hold’With the public unable to hold local

mayors responsible for the delivery of emergency and public services, Shehu says the authority of the new municipal leaders has been effectively undermined.

“We are acting as territory coordinators and not as mayors because we don’t have a lot of functions. The citizens come and ask us for solutions, but we can’t help them in all the cases because we still have not acquired the promised functions from central government,” he said.

“I cannot tell people to go and find solutions to the regional ministries’ agencies because they are now transferring some of their functions to us,” he said, adding that this entire situation is very confusing for both local officials and voters.

Niko Shupuli, Mayor of Permet, describes the situation as “chaotic” and says if citizens visit municipal offices to ask for solutions, the mayors are powerless to act. He says he can only reply to complaints by saying he will have the power to act next January.

Many are not only concerned that voter accountability is effectively on hold, but say they are unable to start serious work on establishing the new local service providers and – crucially – budget for staffing and equipment.

Shupuli, who is also calling on the government to enact the new law as soon as possible, says his hands are tied in the absence of a legally-binding framework

for local government. “We just got a manual from the prime

minister telling us how we have to create the new structures in our municipality. It was not even a Council of Ministers’ decision,” he said.

“The core law for of our functions is not yet ready. We are not clear on how to act in certain situations and [we are] afraid of how we are going to deal if an emergency situation occurs.”

Tirana’s decision to reorganise the municipalities before enacting legislation has drawn fierce criticism from local governance experts.

Problems ‘for years to come’Agron Haxhimali, former director of

the now defunct Albanian Association of Communes, also describes the situation as chaotic and says the government has mismanaged the decentralisation process, telling BIRN legislation should have come

into force before creating new territorial units. “Decentralisation followed by clear functions for new mayors should have been the first phase of the administrative and territorial reform, not the last one,” he said.

Haxhimali also notes that the new mayors will have a difficult time establishing budgets given another law regulating local government finance and revenue raising is yet to be drafted and is not expected to go before parliament until next year.

Enea Hoti, adviser to local government minister Bledi Çuçi, rejected the notion there is a legal vacuum as the government is operating to current legislation and there is, he says, no gap in service provision.

“The law will enter into force in January 2016,” he confirmed, adding that the financial side would be clarified once the finance law as passed.

But Haxhimali believes that mayors are not going to settle into their new roles in the very near future, even when the much-anticipated law enters into force. Aside from the as yet undrafted finance law, he says a further 23 laws must be amended before the 61 mayors can function properly.

He says the mayors will need to manage far more complex areas comprising rural and urban neighbourhoods and oversee far larger budgets – something that is enormously challenging in a country already struggling with a weak economy.

On top of that, he remains sceptical about the government’s time frame for handing new powers to the 61 mayors in the form of enacted legislation.

“It can take more than two years. This means that local government will face difficulties in the coming years as well,” he warns.

“We just got a manual from the prime minister telling us how we have to create the new structures in our municipality. It was not even a Council of Ministers’ decision".niKo SHuPuLi, MAyoR oF pëRMeT

fatjOna mejdini | BIRN | tirana

little boy is painting the albanian map . Foto: i.dervishi

armando subashi, mayor of fier during a meeting . Foto: facebook

September 2015 19

In a street named The Barricade on the out-skirts of the city of Berat, the Fetiu family owns a bar that has no sign.

The bar is on the first floor of a grey apart-ment building, with violet coloured umbrellas lined outside, where the owner, Sali Fetiu, sat last Wednesday drinking beer from a bottle.

Built where Fetiu’s father’s tire repair shop once stood, the bar - according to neighbours - has been the bread and butter of the Fetiu family for a decade.

However, unknown to them, this unassum-ing business premise is the origin of Evita sh.p.k, a little-known company that has won one of the largest tenders in the history of Al-bania’s healthcare.

On October 20, the Ministry of Health de-clared Evita Sh.p.k the winner of the bid for the dialysis service for patients with kidney fail-ure. The ten-year contract is worth 8.6 billion lek (€61 million).

Evita sh.p.k is a pharmaceutical reseller with offices in Tirana. Founded in May 14, 2013, the sole owner of the company is Sali Fetiu’s wife, Majlinda. Another woman Elona Saraci, is named as the company administra-tor. BIRN tried several times to interview Ma-jlinda Fetiu on the telephone but was unable to reach her. In the family bar on the outskirts of Berat her husband said she was out of town in Tirana for health reasons.

He admitted that the company owned by his wife had won the lucrative tender but re-fused to give further details.

“I spoke too much, because I have only a six grade education,” he added.

Queried on the experience and the capaci-ties of Evita Sh.p.k, the administrator of the company, Elona Saraci, also refused to com-ment. “According to the draft contract that we are signing with the Ministry of Health, all in-formation regarding this procedure is confi-dential and any breach could lose us the con-tract,” Saraci said by telephone.

Contacted by BIRN, the Ministry of Health also refused to explain the selection criteria that had propelled Evita Sh.p.k ahead of its competitors to win the contract.

While the selection criteria are unclear, BIRN has learned that Majlinda Fetiu resides in Berat and has no professional ties to the health sector.

Although unconnected to the health sector, she is, however, connected by blood to the ad-ministrator of the American Hospital in Tira-na, Klodian Allajbeu.

The hospital is already a major beneficiary of contracts awarded by public hospitals to care for patients who need dialysis.

Fetiu is a first cousin to Allajbeu, while the administrator of Evita sh.p.k, Elona Saraci, is a previous procurement specialist at the Amer-ican Hospital, raising questions about wheth-er the hospital stands behind the unassuming company that won the lucrative tender.

Evita’s sudden rise:The Ministry of Health opened the proce-

dures to award the ten-year concessionary con-tract for the dialysis service in an announce-ment on the Public Procurement Agency on May 25, 2015.

The announcement said the service would be offered to a concessionary company to pro-vide dialysis services to areas outside Tirana, including Shkoder, Lezhe, Korce, Vlore and Elbasan. The procurement document reveals that the concession will run for ten years and have a value of 8.6 billion lek (€61 million), which will be covered by the Medical Insur-ance Fund. Evita Sh.p.k was declared the win-ner of procurement process, although it is un-clear what experience and capacities the com-pany has to implement the dialysis process.

Business registrar data show that Majlinda Fetiu founded the company on May 14, 2013 with an initial capital of 100,000 lek (€800).

Although still living with her husband in Berat, she has managed to develop her com-pany that operates in Tirana in a short period of time.

Two years after first registering, the com-pany has 30.1 million lek in assets. According to the company’s 2013 financial report it reg-istered a profit of 5.8 million lek (€43,100) in 2013 and 35 million lek (€249,000) in 2014.

Public Procurement Agency data show that Evita Sh.p.k won a tender for 18.8 million (€134,000) from the Mother Theresa Univer-sity Hospital in 2014.

The company’s main operating address is in the village of Kashar, on the highway con-necting Tirana with the port city of Durres. However, one of the company’s business ad-dresses is on the second floor of the American Hospital in the Tirana suburb of Laprak.

Queried by BIRN, the head of the Ameri-can Hospital, Klodian Allajbeu, did not re-

spond to questions about whether his compa-ny was tied to Evita sh.p.k. He also refused to discuss his ties with his cousin, Majlinda Fetiu.

The dialysis concession:Dialysis treatment in Albania for the 900

patients that suffer from kidney failure is cov-ered in full by the Medical Insurance Fund. However, patients have long complained about queues in the hospitals and about treatment in shifts.

To address these problems, the Ministry of Health last year proposed a private-public part-nership to improve the service. On May 25, the concession tender was announced, de-signed to improve the dialysis centres and of-fer a better service. Queried by BIRN through a freedom of information request in July, the ministry explained that the contract provi-sioned the reconstruction of two dialysis cen-tres in Shkodra and Vlora and the establish-ment of three others in the hospitals in Fier, Korca and Elbasan.

Another goal, according to the ministry, was avoiding the social costs associated with the service by providing dialysis treatment to patients in areas where they live.

“The contractor will cover the construction of the centres, their equipment with dialysis machines, their medical and support staff,” the media advisor of the health ministry, Thanas Goga, told BIRN.

“The health system in Albania will gain five functional [dialysis] centres,” he added.

According to Goga, the winning company would be selected based on the financial offer and the quality of the service.

However, the documents obtained by BIRN show that Evita Sh.pk made the second high-est bid in the tender, while it is unclear what guarantees the little known company have pro-

vided about offering a high quality service. Data from the Public Procurement Agency

show that nine companies were involved in the concession bid, of which three were disquali-fied in the initial phase after failing to make an offer.

The companies left in the tender were 2T, with an offer 10,080 lek (€77) for a unit, Blin-di with an offer of 10,458 lek (€74.6) for a unit, Evita with 11,203 lek (€80) per unit, Di-amond Skopje, offering 11,095 lek (€79) per unit, Spindal, with an offer of 13,180 lek (€94) for a unit and Hygea Hospital Tirana with 10,740 lek (€76.6).

Although the private-public partnership for the dialysis service was presented as a fresh approach, this practice has been around since 2012.

Data obtained by BIRN show that due to the overload in public hospitals they have been transferring patients to the American Hospi-tal and the Hygia Hospital for at least three years.

In 2014, Hygea Hospital received 239 mil-lion lek (€1.7 million) from the Mother The-resa University Hospital to treat dialysis pa-tients. The American Hospital otherwise re-ceived three times more public funds for the same service. Treasury data show the Ameri-can Hospital was paid by the National Trauma Center in Tirana, also known as the military hospital, the regional hospital of Fier and the Mother Teresa University Hospital in Tirana. In total, the American Hospital during the last fiscal year received 865 million (€6.16 million) in public funds to treat patients in need of di-alysis. The amount is almost identical to the sum that Evita sh.p.k will receive every year over the next ten years for the contract it has been awarded.

humble Firm Wins huge dialysis Contract in albania

InveSTIgATIon

The health ministry has awarded a ten-year multi-million contract to a little known company with no experience - but whose owner is linked to the American Hospital in Tirana

aleksandra bOgdani and besar likmet | BIRN | tirana and berat

September 201520

On January 1st 2015, Albania should have had ready a new encompass-ing electronic system for the online

management of taxes, facilitating most of the filing needs of taxpayers with the tax au-thorities. Albania has made use of informa-tion technology in its taxation management system for a number of years.

The new software aimed to make use of the accumulated experience and expand into new functions, both for taxpayers and for the internal management of the tax authorities.

However, in January 2015 many busi-nesses faced difficulties in electronically fil-ing their monthly reports of social security contribution and tax payments.

These problems were due to the fact that the electronic platform project, that was sup-posed to be used by more than 200,000 tax-payers registered in Albania, had been poor-ly implemented since the start in 2012.

At least five tenders were added to the initial project, financed through a loan from the Austrian government, which aimed to fulfill components that were incomplete un-der the original contract with an Austrian company.

Documents obtained by BIRN as well as interviews with experts with knowledge of the project suggest that the e-taxation proj-ect suffered from many problems that led to a lack of functionality in key components and raised the initial costs.

The general director of Albania’s tax of-fice, Briseida Shehaj, would not comment to BIRN on the problems encountered in implementing the e-taxation project, but sug-gested that businesses facing problems would be offered help through training to

use the platform.“Regarding the complaints of the taxpay-

ers in connection with the system I would kindly ask these taxpayers to head to the tax office and receive training, like 80,000 oth-ers have done already,” Shehaj said.

Fines blamed on system failure:In Albania, it is mandatory to file decla-

ration forms with the tax authorities for any tax owed before it is paid. Failure to file translates into an automatic fine of 10,000 lek (78 euro).

Through a number of announcements made in January 2015, the General Direc-

torate of Taxation said its online e-taxation system was undergoing scheduled mainte-nance at certain periods, during which busi-nesses could not file forms.

However, many businesses struggled to file the forms when the system should have been properly functioning, and were auto-matically fined. Those who complained about the fines were simply told by tax offi-cials that there was “a system failure.”

Nine months later, in September 2015, acting on the request of the government, par-liament introduced a new article to the tax law forgiving the fines imposed by software on taxpayers.

According to the document accompany-ing the amendment bill, in January 2015 al-

most 90 per cent of taxpayers had received a fine for filing late.

“Imposing fines in such a massive man-ner breaches the trust of taxpayers in the tax administration, which could result in lower self-declarations of tax obligations,” the doc-ument said.

The government said that the level of fines was so high that its Appeals Tax Direc-tory, a review body for tax fines, could not handle all the complaints.

The accompanying document for the amendment does not explain how the mal-function in the system occurred, however.

The fines were not the only malfunction in the new system, which BIRN calculates has so far cost more than 16 million euro, although the initial contract was only 10.3 million euro.

In the summer of 2015, officials from the Ministry of Finance told BIRN on condition of anonymity that the new system was un-able to generate statistical reports, leaving the government in the dark over the reve-nues it was raking in.

Some components of the software, like the risk analysis management module, had also not been made functional by Septem-ber 2015.

Lack of faith in tax officials:Lack of trust between the tax administra-

tion and taxpayers has been the main prob-lem in the fiscal system since Albania emerged from communist rule in 1991.

A confidential report prepared by the In-ternational Monetary Fund, IMF, in 2008 blamed the lack of trust between taxpayers and tax officials on management problems and corruption in the tax administration.

To resolve both corruption issues and the arbitrary behaviour of tax officials to busi-nesses, in 2006 Albania undertook to move tax declarations online, in order to minimize contacts between taxpayers and the tax ad-ministration.

In 2009, an IMF consulting mission of-fered a series of recommendations for the use of information technology in the tax ad-ministration.

The report said the Albanian tax admin-istration had been organized since 2006 un-der modern principles of division of labour in accordance with fiscal functions and geo-graphical characteristics.

However, it underlined that professional employees in the administration were few and that the system had serious problems in auditing businesses, collecting overdue tax-es and investigating complex fraud.

The report suggested that Albania should tap donors in order to digitalize the fiscal administration system and its relationship with taxpayers.

Among other things, the IMF recom-mended drafting clear protocols of informa-tion programs for taxpayers and their obli-gations under the tax system.

Loan with conditions attached:To realize the digitalization of the tax sys-

tem the government accepted a soft loan

Glitches Plague Albania’s New Online Tax System

InveSTIgATIon

After three years of work and nearly 16 million euro spent, Albania’s new e-taxation system is still not yet ready, with businesses struggling to file reports and facing arbitrary fines.

lindita Çela, gjergj erebara | BIRN | tirana

REnaLd RiSta, FoRMeR heAd oF ITToday an IT consultant, he is convinced that the contract signed in 2013 was not completely implemented because the fiscal administration lacked the capacities to monitor the project.

September 2015 21

from the government of Austria for 10.3 mil-lion euro. The contract stipulated that the project would be implemented by an Austri-an company.

In January 2013, the General Directory of Taxation signed a contract with the Aus-trian companies Qualysoft Ressource und Entwicklung für Informations technologie GmbH and WedoIT-solutions GmbH to im-plement the e-taxation project.

The contract obliged the seller to supply Albania with the hardware and the COTS software and create a module for risk anal-ysis management, which would be adapted to the needs of the Albanian tax administra-tion.

The contract would create the conditions for Albanian taxpayers to file declarations for 12 different taxes online. The system would than analyze automatically the late dues of taxpayers by communicating direct-ly with the treasury database.

The system also would carry out the ac-counting of all the transactions of the tax-payers and analyze automatically the risk of tax evasion, following up on audits and the collection of payments.

Despite the many benefits spelled out on paper, documents and testimonies collected by BIRN suggest that the contract that Alba-nia’s tax administration signed with the Aus-trian company never became functional in many fields.

Although the company was supposed to supply the hardware for the project, for ex-ample, in October 2014, the Albanian tax authority held another tender for 101 mil-lion lek (€720,000) for supporting equip-ment for the e-taxation project. Four com-panies participated in the tender, which In-foSoft won for 91 million lek (€650,000).

Queried by BIRN the General Director-ate of Taxation declined to explain why new equipment needed to be procured when the first contract should have covered the hard-ware infrastructure.

Another component that was also part of the first contract was the module for risk management.

In November 2014, the General Direc-torate of Taxation held another tender worth 23.3 million lek (€160,000), to procure “The Development and Implementation of Business Intelligence.”

The tax authority did not explain why, following the first 10.3 million euro con-tract, it kept holding new procurement pro-cesses for hardware and software that were part of the deal with the Austrians.

Albania thus spent several more million euro more to complete parts of the projects that should have been covered by the first contract.

Another 9.5 million lek (€68,000) were spent on two other tenders for equipment that should have been part of the original e-taxation project.

Immediately after completion of the con-tract for the installation of the COTS software, a need for maintenance arose, which had not been stipulated in the original contract.

The Directorate of Taxation launched ne-gotiations with one of the Austrian compa-nies that was part of the original tender. We-doITsolutions GmbH won a contract for 560 million lek (4 million euro) in March to maintain the system it had just installed for four years.

Renald Rista, former head of IT in the General Directorate of Taxation, was one of officials who negotiated the conditions of the contract with the Austrian company. To-day an IT consultant, he is convinced that the contract signed in 2013 was not com-pletely implemented because the fiscal ad-ministration lacked the capacities to moni-tor the project.

“The stipulations in the contract for the Austrian side were clear, and to my knowl-edge what was expected of the contract has not been implemented,” Rista said.

Rista backs his claim by pointing to the lack of implementation of electronic pay-ments for taxpayers, which according to him should have been implemented since 2012.

“With the new system, electronic pay-ments should be the primary element for payments from business but this option does not exist at all,” he said.

“Today the tax administration has no con-trol over businesses in Albania, it is not able to say how much money it has collected and from who, who is paying and who is not pay-ing,” Rista added.

According to Rista, the 10.3-million-euro project was procured to provide this kind of information, but instead of improving the situation it has actually made it worse.

Fiscal evasion still an issue:Due to the failure to implement the e-tax-

ation project, the government’s plans to im-prove the fiscal administration through in-formation technology have been shelved for the time being.

The government had planned in its 2015 budget to raise revenues by 13 per cent, a rise that should have come partly through more taxes collected through better fiscal administration and the drive against fiscal evasion.

Prime Minister Edi Rama and Minister of Finance Shkelqim Cani have denied that the poor tax collection rates in 2015 are due to the quality of the fiscal administration, blaming the shortfall in collections on fac-tors outside its control, such the drop in oil prices and lower interests rates on bank de-posits.

However, the IMF representative in Al-bania, Jens Reinke, has underlined that al-though the outside factors indicated by the government have had effects, Albania still has a problem with fiscal evasion.

“Contraband and fiscal evasion affect the revenue collected through VAT and excise duties,” Reinke told the business week-ly Monitor last month.

In the meantime, the government has launched a campaign against businesses who do not install business registers, arrest-ing some small taxpayers, while one of the most important components of fiscal eva-sion control system, the risk analysis, has been postponed.

The risk analysis system in an automatic system is able to spot declarations that have a high probability of having been manipu-lated, and informs tax inspectors in real time.

The government had envisioned the use of similar systems in several sectors, such as the drug reimbursement scheme, in which a multi-million euro fraud case was discov-ered recently.

As part of the first contract for the COTS system, the risk analysis module should have been in use last year, but it is not active yet - despite the outlay of more than 16 million euro spent of taxpayers’ money.

Lindita Cela is the recipient of a Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, in-vestigative journalism grant made possible with the generous support of the U.S. Agency for International Development (USAID). The author’s views expressed in this article do not necessarily reflect the views of USAID or the United States Government

Despite the many benefits spelled out on paper, documents and testimonies collected by BIRN suggest that the contract that Albania’s tax administration signed with the Austrian company never became functional in many fields. Although the company was supposed to supply the hardware for the project, for example, in October 2014, the Albanian tax authority held another tender for 101 million lek (€720,000) for supporting equipment for the e-taxation project.

the imf report for the implementation of the project e-taxation in albania.

September 201522

Under heavy rain at dusk on Saturday, the Nuredinis, an extended family of Roma, dismantled their shacks on

the shores of a man-made lake in Tirana City Park, collected their belongings and waited for municipality-funded motor tricycles to take them back to their hometown of El-basan. “We are afraid,” one of them told BIRN. “We have been evicted before by the police by force, I don’t like the beatings,” he added. The Nuredinis are one of 48 families currently living in the largest Roma camp in Tirana, which the municipal authorities an-nounced last week will be dismantled after a German citizen was beaten up there.

The camp’s inhabitants will be returned to their hometowns and those from Tirana will be rehoused just outside the capital. The decision to remove the camp came after a gang attacked Gregor Mahr on September 29 following a dispute about pollution caused by the Roma burning plastic waste. One of the Roma involved in the fight told BIRN that they had beaten up the German, but claimed they were provoked. The camp is situated in the middle of the city park in the richest and most expensive suburb of Ti-rana. “Due to continuous concerns ex-pressed by the inhabitants of the area… who demanded that we resolve the problem of pollution, security and the occupation of the public space, the municipality of Tirana is announcing a detailed action plan to inter-vene and relocate the families of the Roma community,” the municipal authorities said in a press release. They said that the Roma in the camp had “in an abusive way but also in cruel conditions, without the minimal liv-ing standards, occupied a public property for years”. Under the plan, those Roma reg-istered as inhabitants of Tirana will be of-fered resettlement in a former army barracks at Tufina, six kilometres outside the capital, in an institution known as the Transitory Emergency Centre. Those registered as in-habitants of other towns will only be offered free transportation elsewhere.

The planned evictions drew criticism from some human rights activists.

“The decision to evict Roma and Egyp-

tian families is rushed and violates interna-tional standards of human rights,” said Vasi-lika Laci, an activist from Civil Rights De-fenders, an international NGO. The munici-pality said on October 2 that the Roma have ten days to leave. The announcement caused several rights organisations and the country’s Ombudsman to issue a joint statement of condemnation. “This eviction is being car-ried out with a lack of consultation between the municipality and the affected communi-ty,” the statement said. It also accused the authorities and media of using language that could create the conditions for “the incite-ment of hate” against the Roma. But Tirana mayor Erion Veliaj said the NGOs were mis-informed and that the municipality has a clear plan to ensure the Roma families are rehoused. “This is an amazing opportunity to say ‘How can I help?’ rather than ‘How can I criticise?’” Veliaj said in an email to dif-ferent organizations obtained by BIRN.

Deputy mayor Arbjan Mazniku went fur-ther, accusing the protesting NGOs and the Ombudsman of making a living out of the problem. “I have strong concerns that some organizations are afraid that they are losing their projects,” he said. The municipality says it will offer to pay the rent for resettled families, or that they can live in Transitory Emergency Centre for free.

However, some Roma said that renting was not possible since no landlord is willing to accept them, while BIRN has learned that the Emergency Centre currently lacks the ca-pacity to shelter the entire displaced commu-nity. Ombudsman Igli Totozani also ex-pressed doubts about the municipality plan.

“The current resettlement of the [Roma] community is being conducted without a written order,” Totozani told human rights blog Historia Ime.

Exodus to the capitalMany Roma have come to Tirana from

towns such as Elbasan and Berat because liv-ing standards are higher and because recy-cling waste, from which the Roma make a living, is much easier. “In Berat there is not much garbage to collect because the place is so small,” one young Roma said. While gar-

bage collection is a source of income for the Roma, the municipality sees this activity as a problem. It complains of the “abusive pro-cessing of waste” and says that at the camp “there are vehicles without license plates, carts or scooters”. Many of the tens of thou-sands of migrants to Tirana havebuilt illegal constructions on land they occupied. The government has since started legalising ma-ny of these homes and offering the land al-most for free. However, as owners of shacks, the Roma are not entitled to legalise their homes because shacks are not classified as “constructions”. In the same way, while most of the newcomers to Tirana transferred their status to the civic register of the capital, the Roma people did not because they have no official homes. In March 2014, while the gov-ernment was discussing yet another law to legalise illegal constructions, a group of Ro-ma and Egyptian activists petitioned to have their shacks made part of the process as well.

The activists hoped that if the government allowed the Roma to legalise their huts, they might obtain eventual ownership of the land, which would protect them from the risk of evictions. Some MPs attacks the petitioners, however, arguing that their inclusion on the law would de facto legalise living in shacks. Confronted with activists on a TV Show, one official told them: “You are not even Roma, you are jevgj [a racial slur].”

This year, some Roma and other non-Ro-ma poor families were evicted from their homes in an area known as Selita to open the way for the construction of a highway.

Media reports on the event and appeals from the Ombudsman and foreign diplomats did not help. Roma people have been evict-ed often in recent years in Tirana. In Novem-ber 2012, a Roma camp near the train sta-tion was cleared to open up the site for new apartment blocks. In October 2013, another Roma camp was destroyed when the land that it occupied was cleared for construction.

Edi Rama’s centre-left government, which took power in September 2013, transformed some of the former army barracks built on the edge of Tirana into housing units for Ro-ma. Army units transferred the Roma there

at midnight on October 16 2013, causing much fear. “Are we being interned?” one Roma women asked in front of cameras while army officers were carrying away her belongings. Internimi is a Communist-era term in Albania, recalling the times when ev-ery town had an institution known as “The Commission for Internment and Eviction”.

The duty of such commissions was to re-locate people from towns to the countryside who were seen as “problematic”. Those deemed “morally doubtful” or enemies of the regime were forcibly relocated.

‘Institutionalised discrimination’While living conditions at the Emergency

Centre are comparatively much better than in the shanties, some activists are concerned that what was conceived in 2013 as an emer-gency solution is turning into a permanent solution - a segregated government-run camp for Roma people. “I will not go there, I don’t want to,” one of the Roma from Elbasan told BIRN. In its press statement, however, the municipality made it clear that Roma from the rest of the country would not even be of-fered a home at the Emergency Centre.

“For families of the Roma Community who … are inhabitants of the capital city, the municipality is offering much better shelter with much better living conditions… in the Transitional Emergency Centre,” the state-ment said. “For families … registered in oth-er towns of Albania, we will provide free transportation,” it added.

Laci said this solution was an example of institutionalised discrimination. “Buying tickets and sending Roma and Egyptian fam-ilies back to their towns of origin is a deci-sion made to get rid of them rather than pro-tect their livelihoods,” she said.

“This decision demonstrates that discrim-ination against Roma and Egyptians is deep-ly entrenched in Albanian institutions,” she added. Faced with the possibility of enforced return to their hometowns, Roma at the Ti-rana camp reacted stoically.

“In Berat we have a place but don’t have a house,” one of them told BIRN.

“We will return here [to Tirana] again, we don’t have another choice,” he said.

tirana to Evict Roma after Park attackAfter a group of Roma assaulted a German, the authorities started to expel their entire camp from the park in which they live, sparking condemnation from rights activists.

gjergj erebara | BIRN | tirana

Roma's camp on the outskirts of Tirana. Photo: I.Dervishi

September 2015 23

flamUr vezaj | BIRN | tirana

On May 12, 2010 the Albanian gov-ernment announced that it reached a deal with Central Bank to sell it

the historic Dajti Hotel, located in Tirana’s central Heroes of the Nation Boulevard.

The decision of the Council of Ministers was sent for approval by bank management only one month later in mid-June that year.

On June 26, 2010 the bank board ap-proved the purchase of the building, while former bank governor Ardian Fullani prom-ised to restore the historic site to its “former glory”.

Five years on, the hotel remains a ruin while Fullani faces trial, accused of abusing his powers over the purchase of the build-ing, which in the 1940s was called “the most luxurious hotel in the Balkans”.

According to the prosecutor’s investiga-tion against Fullani, a copy of which BIRN has obtained, the former bank governor is accused of overstepping the authority of the bank’s supervisory council in the transac-tion to buy the hotel from the government.

“It turns out from the investigation that the defendant [Fullani] was the person who notified the supervisory council of the Bank of Albania that this estate would be bought,” the prosecutor’s file reads.

Fullani was arrested on September 5thlast year following a 5.1-million-euro theft from the bank by a single employee. In parallel with the investigation into the theft, the pros-ecutor’s office expanded its probe into pro-curement procedures at the bank.

After a year-long investigation, Fullani was charged with dereliction of duty over the lapses in security that resulted in the theft and the transaction to acquire the Da-jti hotel.

In one of the shortest trials in Albania’s history, on October 12th, the Tirana First In-stance Court freed Fullani of charges. Pros-ecutors have appealed.

Despite the not-guilty verdict, the prose-cutor’s investigation has shed light on the bank’s multi-million expenditures to trans-form the hotel into one of its office.

BIRN calculations show that a series of procurements that did little to transform the building cost more than 1.5 million euro.

The Petreschi projectA year after it bought the Dajti hotel, in

what the opposition at the time called “a speculative operation to fill the empty cof-fers of the government”, the bank initiated the project to transform the building into of-fice space.

However, a report of the High State Au-dit Office, which forms part of the prosecu-tor’s file against the former governor, under-lines that the projects drafted were inade-quate, while some of the services to upgrade the building were paid for twice through dif-ferent procurement processes.

The bank entrusted an Italian architect, Marco Petreschi, who had also conceived the project for the revitalization of the bank headquarters, with drafting a project for the

hotel. On November 23rd 2011, through a sin-

gle-source procurement procedure, the Cen-tral Bank signed a contract with Petreschi.

The prosecutor’s file says that Bank of Albania failed to open the procurement pro-cess to bids at a cost of €700,000.

Non-competitive single source procure-ment methods were the norm in the Bank of Albania during Fullani’s nine-year reign. Ac-cording to the report of the State Audit Of-fice, competitive bidding accounted for only 18 per cent of the total number of procure-ments at the bank.

Before signing the contract with the Ital-ian architect, between February 3rd and Au-gust 3rd 2011, the bank held 17 non-compet-itive single source tenders worth 3.89 mil-lion lek (€27,900), all won by the company Altea Geostudio 2000.

Altea Geostudio 2000 was charged with carrying out the geological study and labo-ratory analysis of the condition of the build-ing.

According to the State Audit Office these were poorly done and added additional costs to subsequent endeavours by the bank to re-store the historic hotel.

“The study was based on the procure-ment order that did not have technical spec-ification,” the Audit Office writes in its re-port. “Such procurement does guarantee a qualitative study,” it added.

In April 2011, Alter Geostudio 2000 filed its report with the bank and warned that the building’s “concrete was degraded due to underground waters.”

Before intervening in the building the ex-perts recommended removing the under-

ground water and a clean-up of the decom-posed waste deposited on the first floor.

However, the study was not enough to grant the bank a development and building permit for the hotel.

The prosecutor’s file contains a response to the application from the municipality of Tirana, which noted that the bank lacked a seismological and engineering study and re-turned it to the applicant to be completed.

For this reason and for planned changes to the façade of the building, the €700,000 contract with Petreschi was amended through a second single-source tender worth €184,800.

The prosecutor’s office underlines in its file that the second procurement process could have been avoided. But there were other problems with the project to transform the building.

In January 2013, when a company con-tracted to carry out demolition inside the building was at work, serious structural damage was uncovered in the hotel.

For this reason the architect asked for ad-ditional studies and the bank re-employed Altea Geostudio 2000 for a contract valued at 2.2 million lek (€15,760).

According to the State Audit Office, the second report issued by the studio was al-most identical to the first.

“The contract for additional design ser-vices for a value of €280,000 contained at least €184,800 that was not technically jus-tified,” it said. “Even the contract for 2.2 mil-lion lek (€15,760) with Altea Geostudio 2000 was technically unjustified,” the office added.

The auditors evaluated that the total cost of unjustified additional design and geolog-ical services at 2.8 million lek (€20,000).

Force MajeureIn parallel with the procurement of the

design services, the bank issued two pro-curement orders in July and September 2012 to select a company to carry out the demolition in the building.

The open tender valued at 24 million lek (€170,000) was annulled twice before the bank signed a contract with a company called ABG.

According to prosecutors, the first ten-der was annulled because two members of the evaluation commission were not present while the second time this happened was be-cause only one of four bidders qualified.

However, only 60 per cent of the contract signed with ABG was actually implemented because Tirana and the area where the Da-jti Hotel lies lacked an approved urban and development plan.

Another reason to halt the works was the poor structure of the building that needed to be reinforced.

“Parties signed a document when they agreed to end the contract; however, the dif-ference with the work that was not carried out is [worth] 9.7 million lek,” prosecutors say.

Before deciding to scrap the works on February 25th 2013, former governor Ful-lani set up a working group to evaluate the technical problems with the structure of the building.

The experts in this group concluded that “the problems could have not been evaluat-ed before. They defined this circumstance as “force majeure”, an event that could not have been foreseen and was outside the con-trol of the contracting parties.

However, the State Audit Office says the conditions for force majeure never existed; what transpired was a lack of intervention by the Italian architect Petreschi.

The Tirana prosecutor’s office says the anomalies in the project designed for the ho-tel were the result of poor evaluation of this property by the Central Bank before it actu-ally bought it. They accuse the former bank governor of abuse of office for buying a der-elict building for the price of the hotel.

A date in the Tirana Court of Appeals for Fullani’s case has yet to be set.

Albania Bank Wasted Millions on Ruined Hotel

InveSTIgATIon

After it bought the historic Hotel Dajti for 30 million euro, the Central Bank spent millions more in procurement processes that have failed to transform the building into an office.

HotEL PRoJECt ContinuES

On april 1st, the central bank now headed by gent sejko restarted procedures to reconstruct the building of the dajti hotel. a decision of its supervisory council spells out that the new project will be realized within three years. the national council of territorial planning approved the reconstruction of the building on july 21st, 2015. the new transformation will protect the façade, reflecting the building’s status as a category two national heritage monument.

Despite the not-guilty verdict, the prosecutor’s investigation has shed light on the bank’s multi-million expenditures to transform the hotel into one of its

office. BIRN calculations show that a series of procurements that did little to transform the building cost more than 1.5 million euro.

opinion

I was only 14 when the Albanian Secret Services, SHIK, abducted my father, Remzi Hoxha on October 21, 1995 –

more than 20 years ago.At the time, the roads that led to Albania

were almost goat tracks, so it took my moth-er and uncles 10 hours to get to Tirana and start knocking on the doors of institutions, trying to find out where had they taken him to after they got a call that he had disap-peared.

This was the beginning of a strange story where, under a post-Enver Hoxha ruthless regime, i.e. in Sali Berisha’s democracy, nine secret service men came in three cars, took my dad away from his workshop for “verifi-cation” and promised to release him after 48 hours – after which they killed him and hid his remains. Remzi Hoxha was an entrepre-neur running an aluminum processing com-pany. Our family had been dealing with man-ufacturing and trade in jewelry since 1965. When Slobodan Milosevic came to power in Serbia and stripped Kosovo of its autonomy, my dad joined the resistance movement called the Front for Resistance and National Unification that later melted into the Kosovo Liberation Army, KLA. As he became a want-ed man under the Milosevic regime, he had to move his business from Kosovo and start-ed running a small factory in Albania. To this day, we suspect that the secret services tar-geted my dad because during one of his fre-quent travels between Albania, Macedonia and Kosovo, he once ran into a meeting tak-ing place between Berisha, Kiro Gligorov, the Macedonian President, and Milosevic on May 31, 1993.

This meeting took place in St Naum, an idyllic lake resort on the Macedonia-Albania border.

Berisha was considered “father of the na-tion”, and for Albanian patriots like my dad and his friends, the possibility that Berisha was wheeling and dealing with Milosevic while he was waging war in Bosnia and ter-rorizing Albanians in Kosovo was a betray-al.

On another occasion, some months later, my father and his management team from the aluminum company went to inspect one of his projects in Shkoder, north Albania.

After they were done with the work, they went for lunch in a restaurant where they saw Bashkim Gazidede, head of the Alba-nian Secret Service, having lunch with

Zeljko Raznatovic “Arkan”, Milosevic’s right-hand man and underworld boss.

My dad’s colleagues describe my dad be-ing “completely shocked” by this sight. Fol-lowing this, he phoned Pjetër Arbnori, the speaker of the parliament of Albania, with whom he was friendly and asked: “What is going on? While we are preparing to go to war with them, your people are having lunch with likes of Arkan and Milosevic.”

My dad was relentless. He raised this is-sue also with Ibrahim Rugova, leader of the Kosovar independence movement at the time. What we suspect happened is that both Arbnori and Rugova called Berisha to en-quire about this. It was no secret that my dad was the source who had seen these meetings taking place. Clearly, my father by this stage knew “too much”, and was not going to let this go. By erasing my dad, they would erase all memory that these meetings ever took place.

Some cynics would say that dissidents, espe-cially passionate patri-ots like my dad, are nat-urally prone to paranoia about betrayal and read too much into such meetings.

But I have read countless reports in the Serbian, Montenegrin and international media that prove that Yugoslav leaders at the time, such as Montenegro’s Momir Bulatovic, were openly speaking about meeting their friend Berisha, urging him to “close one eye” and break the international embargo and al-low smuggling to Yugoslavia.

Did Berisha “close one eye”? The New York Times reported in 1995 that Albania, in particular northern Albania, the heartland of Berisha’s voters, was openly breaking the UN embargo against Yugoslavia, supplying vast amount of fuel to the Serbian tanks fight-ing the war in Bosnia.

This article wrote that Bill Clinton’s US administration was even considering send-ing an official diplomatic note to Berisha, as Albania “was becoming the fuel highway to its pariah neighbor”.

While this was known in the internation-

al press, Kosovo Albanians, also under sanc-tions, still romanticized Albania.

To patriots like my father who were fight-ing from the underground, preparing for war, they would never believe - unless they saw it with their own eyes - that key figures in Albania would knowingly break the em-bargo and trade with Milosevic.

Berisha has denied claims that he broke the embargo. Ever since his disappearance, Berisha has also been repeatedly asked about Rezmi Hoxha’s fate and he has denied hav-ing any knowledge of him. Bashkim Gazid-ede has also denied that SHIK had anything to do with my dad’s disappearance.

But this is not what Xhevat Hana, the brave prosecutor of the Albanian Serious

Crime unit, thought. During a lengthy trial that began in 2008 and ended in 2012, the prosecutor argued that after being placed in a SHIK safe house in Lezha, in northern Al-bania, Hoxha died as a result of the wounds in-flicted during torture.

Hana, the driving force behind evidence collection in this case, died from an enigmatic illness in January 2012. While the Albanian state run by Berisha paid for the cancer treatment of the head of

SHIK, Gazidede, in 2008, Hana’s family’s requests for the state to financially aid get-ting him medical treatment abroad met si-lence.

While campaigning for justice in this case over the last 20 years, our family learned that the torturers wanted to extract whatever proof my dad might have had about these controversial meetings.

The plan might have been to extract this “proof” and let him go. But he had none. There were no smart phones at the time. All they could do is increase the torture until my father died, four or five days after his arrest, after which we suspect they tried to hide the body in the hope that if there was no body, there was no crime.

In November 2012, a court found Ilir Kumbaro, one of four SHISH officers, guilty

of the abduction and jailed him in absence for 15 years. Ironically, however, none of the people accused of my dad’s disappearance is serving time today. Three were released, as the charges fell under the category of “am-nestied crime”, while Kumbaro is believed to be living as a free man in the UK.

Kumbaro claimed asylum in the UK in 1996 by posing as a Kosovar refugee, and was then living under a false identity as Shaqa Shatri.

After his real identity was discovered by a British court and after Albania sought his extradition, Kumbaro disappeared and he has not since been found by the British au-thorities.

Although Amnesty International has cam-paigned for years for those responsible for my father’s enforced disappearance to be brought to justice, not much has happened.

The current Albanian Prime Minister, Edi Rama, has proven that when he wants rule of law to work, he can make things happen, such as the successful fight against the well organised drug lords in Llazarat in south Al-bania and the speedy arrest of the murderer of some Czech tourists in northern Albania this year. In my dad’s case, Rama’s govern-ment, needs to show the political will to push for the search for Kumbaro to take place in the UK, where he was last seen.

There is currently no effort being invest-ed by institutions in Albania to execute the decision for Kumbara’s arrest. The fact that it has not happened begs the question: is Kumbaro still being protected by certain peo-ple in the Albanian state?

Many governments have changed in Al-bania since the murder and each one has failed to push for justice to be done. But, above all, apart from formal justice being put in place, we want to find the body of my dad and bury him so that future generations of my family have somewhere to lay flowers.

Solving this crime will not only show the world that Albania is ready to join Europe but will also take a burden from Albania’s shoulder and show that it is able to deal with its past. It is simpler than ever before to solve this ugly and painful crime, as there is a con-victed criminal, and the fate relies only at the political will of Albania Prime Minister, Edi Rama.

Ardian Hoxha is an entrepreneur and founder of the private primary and high school American School of Kosova, ASK since 2003

Many governments have changed in Albania since the murder and each one has failed to push for justice to be done

Rama Must End the Agony Over Remzi HoxhaIt is time that the Albanian government solved the fate of my father, Remzi Hoxha, a Kosovar Albanian activist who vanished and was almost certainly murdered 20 years ago.

September 201524

ardian hOxha

Solving this crime will not only show the world that Albania is ready to join Europe but will also

take a burden from Albania’s shoulder and show that it is able to deal with its past. It is

simpler than ever before to solve this ugly

and painful crime, as there is a convicted

criminal, and the fate relies only at the

political will of Albania Prime Minister,

Edi Rama.

AnalysesThe Albanian government launches

news website to ‘correct false media reports’, but analysts recommend focusing on transparency instead.

September 2015 25


chris patten | lOndOn

The Albania Government has created its own website to correct what it describes as false or biased news reports

published by online news portals or disseminated by the opposition Democratic Party. The move has caused some concern among media analysts, who believe the government should focus on transparent governance overall, and not just selectively respond to allegations, with some concerned the site could become a propaganda tool.

In addition, experts believe the press and broadcasters should be allowed to get on with the job of reporting the news and ensuring government accountability to the public.

The Albanian-language website –transparenca.al– was officially launched last Thursday via a video message from the government’s director of communications, Endri Fuga.

Fuga described the site as an “anti-defamation” initiative that would enhance

transparency and allow the government to respond to allegations of government-level corruption.

“This initiative came [about] for giving responses to the ongoing allegations coming from the Democratic Party, but also to some portals which are offering the public false or distorted information,” Fuga said.

Two of the first four articles, tagged as ‘latest news’, give the government’s response to corruption allegations published by Albanian media outlets and others made by the opposition parties.

Another item on the new government site addresses, on behalf of the Prime Minister Edi Rama, concerns raised by the Orthodox Church of Albania. Other stories provide, claims the government, “facts” in response to allegations against one of the government agencies.

Rama, in a Facebook comment posted just after the launch, said: “This portal comes as a need to directly communicate with the public without political rhetoric gloves and third party mediators, who often distort [the information].”

Robert Rakipllari, Editor-in-Chief of the daily Panorama newspaper, told the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, that the government is right to say there has been an increase in Albanian news portals that do not publish credible information.

“The problem comes because some of these portals don’t have the necessary staff to produce highly professional information [reports]. Often, they just take and interpret the news produced by the mainstream media,” he said.

However, he believes that it is the role of media, not government, to hold those in power to account while ensuring transparency. “It does not make sense that government aims to make transparency to itself,” he said.

Despite this, Rakipllari says the move is good news of a sort as it shows the executive has started to react to allegations raised in the media. However, he wants to see the government give timely and transparent responses to all media outlets publishing critical stories.

“It is important that the government

reaction becomes a standard, not just for selected cases. Otherwise, the portal could be just an instrument of propaganda,” he said.

Lutfi Dervishi, a media trainer at Albania Media Institute and analyst told BIRN the government has a lot of other steps to take in order to improve transparency.

“For government, media, politics and above all citizens, it would be more valuable if the government created a website where everybody can see where public money is going,” he suggested.

He believes that if the executive will make transparency about public money less governmental correction will be needed. This is not the first time that the Albania government has launched websites it says will enhance transparency and tackle corruption. In February, the government launched the stopkorrupsionit.al site, allowing citizens to anonymously report cases of alleged bribery. Some cases were later published on the site, but the government has not yet released statistics showing how many complaints were resolved.

Two hundred years have passed since the battle of Waterloo, where Napoleon’s calamitous defeat made such a huge

dent in his country’s self-image that General Charles de Gaulle, in his history of the French army, simply omitted it. Nonetheless, Napo-leon, like de Gaulle, would both easily make it onto any list of history’s great leaders – assum-ing, of course, that one considers “greatness” to be an individual trait.

Marx and Tolstoy would say that there is no such thing as a “great leader.” For Marx, the class struggle in France created the circum-stances in which a “grotesque mediocrity” – that is, Napoleon – was morphed into a hero. As far as Tolstoy was concerned, Napoleon was not a particularly good general, and was car-ried to victory by the courage and commitment of all of the individual French soldiers who won the Battle of Borodino.

We need your help to sustain our not-for-profit mission: ensuring that readers around the world have equal access to ideas and anal-ysis from the world’s leading thinkers.

There seem to be two particularly impor-tant criteria for great leadership, both noted by the political philosopher Isaiah Berlin. First, does the leader recognize which way the winds of history are blowing? Otto von Bismarck did, as did his fellow German Konrad Adenauer; both, in Bismarck’s memorable phrase, could

hear “the rustle of God’s cloak.”Second, does a leader have important

choices to make? Of course, if decisions are forced upon a leader, he or she cannot really be credited with (or blamed for) them. So the key is that the leader has the opportunity to consider alternatives, and choose the right one for his or her country.

This is why de Gaulle is almost certain to be on any list of great leaders. Almost single-handedly, he rescued France from the relega-tion zone after World War II. After returning to power in 1958, he rescued his country a sec-ond time, putting down two attempted coups, ending the war in Algeria, and inspiring the Fifth Republic’s constitution.

Much like British Prime Minister Winston Churchill, de Gaulle gave the French a new worldview that established their place in the post-war global order. In fact, the worldviews that de Gaulle and Churchill established for their countries turned out to be a little too in-fluential. Their successors continued to per-ceive the world – and their countries’ role in it – in ways that constrained rational discus-sion and distorted decision-making for years. As a result, no subsequent leader of either country has matched them.

But there is one other British prime minis-ter who may come close: Margaret Thatcher, a highly contentious figure, who was loved by some and loathed by others. Even her resigna-tion, 25 years ago this year, was spurred by a mutiny in her own cabinet and party. But one does not need to be universally liked – or even likable – to be a great leader. And the fact is that not even Thatcher’s detractors can deny

her impact. Beyond being the first woman prime minister in Britain, and among the first anywhere, Thatcher helped to reverse Britain’s economic decline. Her assault on excessively powerful trade unions, moreover, made Brit-ain governable, at a time when the country seemed to be slipping into drift and disorder. Given this, she is certainly a candidate for “great leader” status. Similarly, China’s Deng Xiaoping may qualify as a great leader, despite having a record that is far from squeaky clean. Beyond undertaking dark deeds as one of Mao’s lieutenants, Deng played a decisive role in ordering the massacre in Tiananmen Square in 1989. But Deng also unleashed the market, setting the country on the path toward unprec-edented growth and prosperity that ultimately lifted hundreds of millions of Chinese out of poverty. Many would regard Lee Kuan Yew, Singapore’s founder and longtime prime min-ister, as great, though he probably would have welcomed the opportunity to test his mettle in a larger arena. And, in fact, it seems that size does affect one’s ability to secure great-leader status. I mean no insult to the House of Lux-embourg when I say that it is unlikely that a great leader will emerge from that tiny coun-try, especially given its generally uncontentious politics.

The United States is certainly big enough to produce great leaders. And some presidents have indeed done great things. Harry Truman and Dwight Eisenhower – no intellectual gi-ants, to be sure – showed excellent judgment as they established the post-war international order that has supported peace in much of the world for decades. Others, including Ronald

Reagan and Bill Clinton, have had great gifts – say, the ability to inspire or a talent for per-suasion.

John F. Kennedy was a little of both. He did one great thing: resolving the Cuban Missile Crisis. And his gift for motivating people was unmatched; indeed, it outlasted him, with his assassination cementing a powerful legacy.

In Africa, there has been no great figure since the death of South African President Nel-son Mandela, who combined courage, author-ity, and magnanimity in graceful abundance. In fact, he is among the most charismatic and charming leaders I have met; the other two – former United Nations Secretary-General Ko-fi Annan and former US Secretary of State Co-lin Powell – also are either African or African-American.

And what of today? The only contemporary European who can lay claim to the mantle of greatness is German Chancellor Angela Merkel, the European Union’s de facto leader. Like former Chancellor Helmut Kohl, she tends to be underestimated at first, but gets the big decisions right. Kohl delivered generous terms for German reunification; Merkel has stood up to Russian President Vladimir Putin on his interventionism in Ukraine, and she has taken a generous approach to the migration crisis.

Marx and Tolstoy were, I believe, wrong. Political leadership – and the men and women who exercise it – can make a real difference, for better or worse. Merkel is today’s leading example of that, as she provides the direction Europe needs to tackle the challenging exis-tential crisis that it faces.

Albania’s ‘News Correction Site’ Concerns Experts

The Great Leader Revival

Protesting opposition parliamentarians b l o c k e d t h e w o r k o f t h e Kosovo parliament on Thursday,

demanding that Prime Minister Isa Mustafa withdraws Kosovo’s signature from the agreement with Serbia.

They blocked the speaker’s pulpit in parliament making the work of the session impossible. The three opposition parties, Vetevendos je [Sel f -Determinat ion Movement], the Alliance for the Future of Kosovo, AAK, and the Initiative for Kosovo, Nisma, demand that the government scrap the recent agreement with Serbia, which among other things, opens a way for the establishment of an Association of Serbian Municipalities with wide-ranging powers. “No matter what shape the confrontation of the ruling parties takes, we are prepared for it and will persist until our requests are met,” Donika Kadaj Bujupi, an MP from the AAK, said. Although the EU hailed the agreement between Belgrade and Pristina on August 25 as a landmark, it has caused deep tensions among political parties in Kosovo.

The government has defended the deals on energy, telecommunications and Association of Serbian Municipalities, claiming they are in line with the constitution and will not allow Serbia to interfere in Kosovo. But the opposition says granting broad powers to the Association will create extra room for manipulation by Serbia, which still claims power over its former province and effectively controls the Serbian community in the country.

“If intervention from Serbia is allowed in Kosovo, those who will suffer most are the Serbian community. This intervention will transform the Serbs into a political instrument of Belgrade and their genuine political wishes will not be considered,” Visar Ymeri, head of Vetevendosje, told BIRN. “The formation of the Association [of Serbian Municipalities] will lead to the preservation of an illusion that one day Serbia will return to Kosovo – as a consequence, many will decide not to integrate into Kosovo because they think that one day all of this will fall apart,” he added.

Long campaign of dissatisfactionYmeri’s party was the most vocal in

launching a nationwide petition to overturn of the agreement, which has gathered more than 100,000 signatures in less than two weeks. According to Ymeri, the petition will give the citizens of Kosovo the ability to voice their opposition to the agreement – something that he says “the government has not done.”

They have also launched a call for volunteers to assist them in “defending the Republic” from the “corrupt government officials.”

The call says that the government “promised economic development, sovereignty and democracy but in its place brought the ‘Association’, which stymies development, reduces sovereignty and ethnically divides the country”.

The call also appeals for assistance with protests, organizing meetings and rallies to prevent the formation of the Association. The opposition began voicing its dissatisfaction with the government’s diplomatic action in late August, directing most of their frustration at the Prime Minister. On August 25, they organized a march to Isa Mustafa’s family home, with a sign reading: “Sell your own property, not Kosovo’s.” The police, who they claim “acted harshly towards the protesters” and used tear gas on them, stopped them midway.

In early September, they protested at an official ceremony marking the anniversary of the Kosovo Police, with the slogan “Don’t obey unfair orders!” and “The police belong to Kosovo, not to Isa Mustafa!” Days later, they ambushed the Prime Minister’s car and his escort on their way to the government building and threw paint at them. Two activists were arrested at the time. “The idea was de-functionalize the person who is de-functionalizing Kosovo,” Frasher Krasniqi, one of the activists, said at the time. Last week’s incident in parliament was the most serious action taken by the opposition, when opposition MPs pulled out eggs they had brought into Thursday’s session and began throwing them at the speaker’s podium,

pRoTeSTS Opposition Campaign Risks Destabilizing KosovoThe opposition’s latest move to block the work of parliament could foment dangerous tensions in the unstable country, experts fear.

Una hajdari | BIRN | pristina

where the Prime Minister was standing. The opposition coalition of Vetevendosje, the AAK and Nisma said the goal was to “stop the untruths of Isa Mustafa, through which he intends to lie to citizens and to MPs about the Brussels agreement”. As a final step, on Thursday, the opposition fully blocked the work of parliament, preventing the session from continuing.

Opposition actions could damage Kosovo: The opposition’s grudge against the

current Prime Minister dates back to last year, after a coalition formed after the June 2014 elections failed to secure a majority in parliament.

At that time, Mustafa’s Democratic League of Kosovo, LDK, sided with the opposition in forming a coalition with the aim of preventing previous Prime Minister Hashim Thaci and the Democratic Party of Kosovo, PDK, from forming the new government. However, after a six-month political vacuum, Mustafa and his party abandoned the coalition and formed a new government with Thaci, who became Foreign Minister, while Mustafa became the head of the new government. The opposition claimed that Mustafa prevented the post-election coalition from changing things in the country. They had “tried to do something to change things, but Isa Mustafa ruined it by abandoning them”, they said. However, some say that the anger stirred up by the opposition’s actions could have damaging consequences for a country where ethnic tensions between the Albanian majority and the Serbian minority remain high.

“These actions could provoke sentiments, which could then provoke certain actions. If, fol lowing the pet i t ion, there are demonstrations… they could easily turn extreme,” Dukagjin Gorani, a Pristina-based analyst, said.

“If that happens, we can forget all about the petition and the Association and all that. The tensions and conflicts will be the sole political event in the country,” Gorani added.

Many claim that the core problems lie in the non-transparent way that the government has handled the EU-mediated negations with Serbia.

“The dialogue with Serbia has proven very ineffective. For example, we have been discussing the issue of license plates [for drivers] for five years, and this was one of the first topics of the dialogue,” Arben Ahmeti, a Kosovo analyst, noted.

“This has made the agreements impossible to enforce, which tends to block processes in Kosovo and have a negative impact on the country and not lead to normalization, which is the goal,” continues Ahmeti. The Council for the Defense of Human Rights and Liberties, an NGO, said the agreements with Serbia should only pass in a climate of complete consensus. In a statement, the NGO lamented a “lack of transparency” regarding the agreements reached in Brussels.

“However, the inter r upt ion of parliamentary sessions and the threats of a blockade risk blocking Kosovo’s institutions entirely, and are unacceptable – the citizens of Kosovo would suffer the most in this case,” it added.

Political analyst Artan Muhaxheri says it is unclear how the situation will develop, as neither of the two sides seems ready for concessions.

“Political life in the country is blocked because the positions of the ruling parties and the opposition are completely incompatible,” he warned.

“This situation will continue, as there are no indications that either side will try to work on their differences to find a way out of the crisis,” he concluded.

September 201526

Montenegrins who have been pro-testing for weeks for the resigna-tion of veteran Prime Minister

Milo Djukanovic’s government took to the streets led by an opposition which is calling for fair elections and a tougher fight against corruption and organized crime.

But for most of the protesters, the dem-onstrations in the capital Podgorica were inspired by poverty and their everyday struggle for survival.

“I don’t care about the parties, politi-cians, and integration [with the EU]. All I want is to have a job from which I can live and take care of my family,” said Marko Vlahovic, a 32-year-old protester from Pod-gorica.

The round-the-clock demonstrations be-gan in September, as the opposition de-manded the creation of an interim govern-ment to organize what they say would be Montenegro’s first ever free and fair elec-tions. The rallies were marred by vio-lence for the first time on October 17, with police firing tear gas to disperse protesters. Police fired teargas for a second successive weekend on Saturday to break up around 7,000 people who marched on parliament to demand Djukanovic’s resignation.

The opposition says the tiny Adriatic country is being run as the fiefdom of Dju-kanovic, who has been in power since 1990, and the political elite surrounding him. “He has been in power more than 25 years, that was enough. Now it’s time for him to go,” said Zoran Vujovic, a 48-year-old protester from the town of Herceg No-vi. Montenegro has an unemployment rate of 15 per cent. But the jobless rate in the north of the country is higher, according to estimates. A third of the jobless are univer-sity graduates under 30 years of age.

The average monthly salary in the coun-try is around 490 euro, but, according to recent data from the Tax Administration, one in every eight people lives on less than 200 euro a month.

Another protester, Vladimir, from the town of Berane, said he joined the protests not because he supports everything the op-position says, but because he believes “it is time for citizens to take things in their own hands”.

“I am 24 now. I was not even born when Djukanovic took office. Do I have to wait another 25 years for someone new to come and do something?” he asked. Djukanovic has rejected demands to resign, but has of-fered to call early elections after Decem-ber’s NATO meeting when Montenegro is expected to be invited to join the alliance. He has accused the opposition of trying to prevent the country joining NATO, saying he is convinced Russia is behind the pro-tests. The opposition movement combines pro-Western parties and pro-Serb elements who cherish close ties with Serbia and Rus-sia.

During the weeks of protest, some of the demonstrators carried banners reading “No to NATO” and “For the military neu-trality of Montenegro.” But Marica Krkes, a 57-year-old hairdresser from the town of Niksic, said the issue was irrelevant com-pared to ordinary people’s living standards.

“We don’t care about NATO, most of us are hungry,” she said.

A student called Jovana said meanwhile that the protests were “not about NATO, Serbia or Russia, but about poverty, nepo-tism and corruption”. “Djukanovic and his friends in the government and in business are millionaires. The rest of us have no hope,” Jovana said. Djukanovic won re-election as premier in 2012, marking the third time he has held the post since Mon-tenegro gained independence from neigh-bouring Serbia in 2006. He has been at the center of power since 1990, and was presi-dent of Montenegro between 1998 and 2002.

The next parliamentary polls in the country with a population of some 630,000 are due early next year.

Montenegro pM Says he Will not Bow to ProtestsMilo Djukanovic has said he will not resign in face of protest demands and accused opposition parties in Serbia opposed to the country’s independence of attempted destabilization.

Dusica Tomovic, BIRN, Podgorica

Montenegrin Prime Minister Milo Djukanovic on Thursday said that his government had full legitimacy and will not quit in the face of opposition

protests in the capital, Podgorica. The protest organisers, an alliance of several opposition parties calling itself the Democratic Front, have promised fresh demonstrations and have said “the whole of Montenegro will come” if Djukanovic’s government does not resign by Saturday. They demand the formation of a transitional government in place of Djukanovic, who has been at the centre of power since the early 1990s.“After serious consideration, the government rejected the request of the part of the opposition to resign because it has full legitimacy and continues its work,” Djukanovic said. He said Montenegro will not allow growing civil unrest and street protests to stall the country’s drive to join the European Union and nATo.

Djukanovic also said that “certain political circles” in Serbia openly supported the protest movement, referring to the Democratic Party of Serbia, a Serbian opposition party once led by former Yugoslav President Vojislav Kostunica.

“It is a continuation of the policy of the nationalistic circles gathered around Vojislav Kostunica who have done everything to try to prevent Montenegro’s independence,” Djukanovic told reporters.

He said he was convinced the state leadership of Serbia “had done nothing against Montenegro” and that opposition protests were the “last attempt inside Montenegro and outside Montenegro “ to prevent its nATo membership.

In a separate statement, the Deputy Prime Minister, Dusko Markovic, said that “state institutions had obtained evidence” that Russia supports the protests of the Democratic Front.

He added that the protests were also supported by nationalist circles in Serbia, but not by the government of Prime Minister Aleksandar Vucic. Asked whether he had financial and intelligence evidence for his claims, Markovic said: ‘’Yes, we have that information.”

After the protests in Podgorica turned violent over the weekend and police used tear gas to try to remove demonstrators from their camp near parliament, the opposition announced it will gather on Saturday and that they are certain that Djukanovic will resign.

They said that the goal is not just to remove Djukanovic but to ensure a fair electoral contest. Markovic said that the rally on Saturday will be authorized although the government considers that the protests could be used to cause instability.

People have been demonstrating for almost a month in Podgorica, but despite the opposition’s slogans about democracy, many say they’re angrier about unemployment and low wages.

Montenegro Protesters Fired Up by Poverty

Montenegrin protesters on the streets of Podgorica

September 2015 27

dUsica tOmOvic | BIRN | pOdgOrica

albania’s Young artists give up on Their homelandIn a country where the appetite for modern art is minimal and cash is short, ambitious have to shift for themselves to survive - or go abroad.

The life of Ardian Pepa, a 35-year-old sculptor in the Albanian capi-tal, illustrates the hardships facing

the younger generation of artists in a country that lacks much understanding of art, and where reforms of the cultural sector are only beginning.

He has a studio in the dusty outskirts of Tirana, a suburb with unpaved roads filled with piles of garbage, but his job is not what he imagined.

Instead of expressing his artistic and aesthetic views through his work, Pepa makes decorations for graves and tomb-stones. Occasionally he gets a commis-sion from a rich businessman or a hote-lier. But most of his artworks have lain for years on shelves around his atelier, unseen by any audiences, and likely to be forgotten.

It is not the life he imagined as a stu-dent at the High School of Arts and the Academy of Arts – that he would win fame and adorn his environment with his creative ideas.

He has never been selected for the few competitions held by the Culture Minis-try.

In 2012, he was among the top five art-ists competing with sculptures of histori-cal figures for the centenary of Albania’s independence.

However, after he was turned down, his unused works returned to gather dust at his atelier.

“Talent is not enough. I have created other works for the Sculpture Park but they remain in the studio. Nobody cares

about sculpture parks today,” Pepa sighs.The few sculpture parks in Tirana are

filled with works from the communist era and new ones are rarely added.

The Ministry of Culture explains that the commissioning procedures for sculp-tures to commemorate events or individ-uals are either run by the ministry or by other public institutions, such as the Na-tional Art Gallery.

BIRN was informed by the Ministry of Culture that it was preparing a project to turn the space surrounding it’s building into a “sculpture and art park”.

The ministry also claimed it was doing all it can to help artists through support-ing events, exhibitions, spaces, residen-tial programs, by participating at the Ven-ice Bienalle and by becoming a part of Creative Europe.

It notes that several international fes-tivals take place in Albania, as well as co-operation projects with international art centres, and promises more money for funding contemporary art and still more as a result of increased public-private partnerships.

But this support is not happening quickly enough according to most artists. Pepa has almost lost hope of getting his works purchased in these occasional pub-lic competitions.

The lack of commissions and of space to exhibit is not the only problem that art-ists in Albania face.

No contemporary art museum in Al-bania exists to focus on presenting the achievements of the younger generation of artists.

The ministry says there is not enough cash in the budget to build a contempo-rary arts museum. In the meantime, it of-fers alternative centres, galleries such as the National Art Gallery, revitalized indus-trial heritage and events held in the open.

Sculptors have to become plain workers: The destiny of a sculptor in Albania

is no different to that of any other art-ists, but Pepa sees it as a more difficult because it costs more money to produce sculptures, while there is nowhere to ex-

fatmira nikOlli, ben andOni | BIRN | tirana

September 201528

“Talent is not enough. I have created other works for the Sculpture Park but they remain in the studio. nobody cares about sculpture parks today,” Pepa sighs.The few sculpture parks in Tirana are filled with works from the communist era and new ones are rarely added.

Artist Ardian Pepa in his studio in Tirana

hibit or sell them.The skill that he obtained from the

academy where his teachers were famil-iar names, sculptors with titles like “Mas-ter of Labour”, and his reputation of a good student have got him nowhere.

“I was fortunate to work since I was a student. Now, I create pre-ordered art-works for which I get paid. I work for businessmen who want sculptures for ho-tels, houses, bars and restaurants, or in other cases I decorate tombs,” he says.

Albania offers few opportunities for artists to grow, the director of the Nation-al Gallery of Art, Artan Shabani, agrees.

“We have a weak art scene because we do not have many structures that pro-mote contemporary art. We don’t have a network for contemporary art, or even a museum,” he says.

Artists that BIRN talked to also claimed that the Culture Ministry makes no real effort to promote contemporary art.

There is no space for artist to express their ideas and no audience because the lack of activities in this field makes the concept of contemporary art foreign to most Albanians.

The painter Helidon Gjergji left Alba-nia in the 1990s and now lives in the US. Looking at the Albanian cultural scene he says that cultural policy does not en-courage the development of public art in Albania

“In a country with healthy legislation, when planning a park, or any kind of pub-lic space, together with other elements, some space is left for artworks,” he says.

The lack of public art is a big issue, ac-cording to Gjergji, because it should com-municate and arouse public interest.

Andi Tepelena, who spent years in Venice before returning to Albania, now organizes the international contempo-rary art festival, Artkontakt, which has been running since 2007.

For him, the key problem is lack of un-derstanding of contemporary art in sculp-ture, as audiences expect the realistic pre-sentations of human figures that they are used to.

“The contemporary artist is a committed ar t is t who presents ‘uncomfortable’ issues… but state institutions often do not care to support this,” he says.

The well-known sculptor Ardian Isufi, who lectures at the University of Arts, says Albania needs more activities involv-ing both Albanian and international art-ists.

“There is a lack of activities to help sculptures, which should be organized by the Ministry of Culture and the munic-ipalities. These would let art breath and let artists present their works. We need artworks in public spaces,” Isufi says.

Young artists advised to go abroad:Beyond Tirana, which hardly fulfills

the minimum cultural needs of its few cit-izens interested in art, the rest of the country is almost completely empty of cul-tural content. That means hard times for young artists longing for professional suc-cess.

Young graduates in art have little to hope for in Albania generally. For jobs, careers, audiences, success and recogni-tion, they need to look in other places.

Besim Tula, an artist and critic respect-ed in the Albanian art community for his independent expression, esteemed also by Edi Rama, the Prime Minister - also a painter by profession - says nothing has changed for artists since the fall of com-munism.

“I would advise young artists with am-bitions not to stay in Albania. It does not offer them any possibilities to express themselves in the visual arts. I can prove it to you: in competitions for jobs in art institutions, priority is given to those who graduated abroad,” Tula told BIRN.

The bitterness felt by Albanian artists is not only the result of the dysfunctional institutions in a country that for decades had one of the most brutal communist re-gimes in the world.

The disappointment also reflects the failed expectations and hopes aroused in the arts world by the elections in 2013, which brought to the power Edi Rama, a painter by profession.

Expectations were huge, as Rama comes from a family with an artistic back-ground.

His father, Kristaq, was the most fa-mous sculptor in the communist era. His works are dotted all over the country, but mostly lie in the National Museum in Ti-rana and the Skenderbeg Museum in Kruja.

His sculpture, “Mother Albania” is considered one of the most representa-tive sculptures of the communist era. It was expected that after the son of Kristaq Rama took power, a new environment for artists in Albania would be created.

Yet, after two years of Rama’s govern-ment, and after more than two decades since the fall of the totalitarian regime, artists still find it hard, not only to live from what they create but be visible in so-ciety.

“There is no market, there are no in-ternational activities… no real competi-tion and the greatest misfortune is when politics takes part in estimates. So, I ad-vise young people to leave Albania, be-cause it is better for them to become fa-mous abroad,” Tula continues.

“If had stayed in Albania, we wouldn’t have such successful artist as Anri Sala in France; painter Ardian Paci in Italy and the famous soprano Ermonela Jaho in America and Europe,” he recalls.

“I am sure that in future other young talented people will come back like the ones I mentioned before, but I do not wish them to fail. I advise them to find different ways just of escaping. Even abroad it is difficult, but at least there are more alternatives,” he explains.

Emir Hoxha, an artist and professor of visual arts at the Academy of Tirana, agrees.

“Most of them [young people] are not yet aware that the real opportunities re-served for them are minimal ... The re-sponse must be quick before pessimism disappoints their ambitions and expecta-tions,” he says.

This article is funded under the Invisible Art project, supported by the

Prince Claus Fund.

September 2015 29

“albania is out of the ‘international art system’ and we cannot be opti-mistic about the future or about ‘representation’ on the world map and international agendas. budgets for artists keep shrinking more and more.”

Ardian Isufi, Professor at the University of Arts.

“When the communist regime fell, many thought that life would be-come beautiful. however, they were wrong. it is still very difficult. capi-talism is not a field full of flowers - everything is business. art comes last.”

Andi Tepelena, artist

“for film artists, especially young people, the possibilities are almost minimal. but also it is utopian to think of living just on films as pro-fession. you cannot get alternative sources of financing, while the na-tional centre of cinematography has limited funds.”

Ledi Kasapi, young film maker

“We confront a lack of funds for al-banian literature. it is very difficult for us to work… publishers do not give money and are not interested in our publications. the lack of pub-lication and encouragement makes many talented authors give up the serious commitment that requires writing, and take other jobs.”

Lindita Koman, writer

Sculpture dedicated to the victims of comunism Tomb sculpture of Ardian Pepa

albania offers Rewards to tax Fraud SpiesAlbania is setting up a fund to reward citizens who report on fiscal evasion as part of the government campaign against the informal, cash economy.

Albanians who report fiscal eva-sion in businesses can now

seek a reward from the general taxation directorate as part of new measures to fight fraud. Taxation officials covertly acting as custom-ers will also be identifying busi-nesses that do not generate the required cash register receipts.

Albania’s council of ministers is setting up a fund of around 72,000 euros, which will be used for the rewards, and for the goods that tax officials buy in shops while checking up on receipts.

The finance ministry has yet to decide on the exact sums of mon-ey that citizens can claim in re-wards if they hand in useful fiscal evasion information.

The initiatives are the latest re-sult of the so-called “war against informality” campaign,which Edi Rama’s government launched in September. Rama said that within 300 days the government would take whatever steps it needed to end informality and fiscal evasion.

Small businesses have since be-come particularly subject to in-spections. Fines, confiscations of goods and even arrests have fol-lowed in the wake of the campaign against fraud and fiscal evasion.

The government is taking action under pressure from the Interna-tional Monetary Fund, IMF, to halt a fall in revenues.

However, data released by the Ministry of Finance suggests that in September the campaign has had limited results so far.

Statistics show that the overall fiscal revenue from taxes and cus-toms for September 2015 was around 1.6 million euros less than in September 2014.

neWS EConomY

Albania To open Communists’ Secret Files

albanian tV in deadlock over new Chief

The Albanian parliament has started the process of selecting the members of the state office that will be in charge of opening up Communist-era secret police files.

Stalemate continues at Albania’s public broadcaster - which is being urged to implement reforms - as yet another attempt to appoint a new director got nowhere.

September 201530




The board of the Albanian Public Broadcaster has failed to appoint a new director, avoiding the vote on

Wednesday when the topic was excluded from the formal meeting agenda. RTSH, which is financed by Albanian taxpayers, failed to appoint a top manager after three previous attempts failed in the last four years. The mandate of the former director of RTSH ended in November 2011. Since then, the managing directors have all been temporary appointees. The new 11-member board, made up of six ruling party represen-tatives and five from the opposition have not been able to elect the new director for four years since the appointment requires a qual-ified majority of seven votes. In the three un-

successful rounds, the two candidates split the ballot on the board, winning five and six votes each. The election of a new manager is required by the OSCE office in Tirana as a precondition for starting its transforma-tion into a “sustainable, independent and credible public broadcaster”. Addressing criticism that RTSH’s reporting is biased in favour of governments, the two main parties in Albania adopted a new Law on Audiovi-sual Media on April 2013. The law, pushed by the the OSCE and the European Com-mission offices in Tirana, requires a qualita-tive majority of the RTSH steering board to elect a new, consensual director, uninflu-enced by political parties. Under the media law, the 11-member RTSH steering board received a mandate from the parliament to elect the much-anticipated TV chief. Years on, it appears impossible for the board to

elect a director with a qualified majority. During a visit to Tirana in May, the OSCE Representative on Freedom of the Media, Dunja Mijatovic, urged the TV board to ap-point the new director as soon as possible, to open the way for required structural re-f o r m s i n t h e m e d i a o u t l e t . “The newly established steering board should now use the positive developments by appointing a director and moving ahead with much-needed structural reforms to strengthen the functioning and indepen-dence of the public service broadcaster,” Mijatović said. The OSCE office in Alba-nia in its September annual report consid-ered the previous ballots “politically moti-vated. “After initial attempts to elect the top management, the new board has again become stalemated along party lines,” the report said.

The first of five candidates for the of-fice in charge of opening up secret police files that were compiled dur-

ing the reign of Albanian Communist dic-tator Enver Hoxha is expected to be ap-proved by parliament on Thursday.

The first candidate was nominated by Albania’s Council of Ministers; two more will be proposed by the parliamentary ma-jority while the other two will be nominat-ed by associations representing people persecuted by the Communist regime.

Under Communist rule, Hoxha impris-oned tens of thousands of people with the help of the secret police, but until this year, Albania was one of the few countries in Eastern Europe where Communist-era se-cret police files remained confidential.

The ex-director of the state-funded Al-banian Institute of Formerly Persecuted People, Simon Mirakaj told BIRN that he has put himself forward as a candidate for the new office.

Mirakaj said the new body would stop the practice of alleging that people were collaborators in order to smear their rep-utations for political advantage.

“This initiative will stop political alle-gations through disclosing who really was and was not a collaborator with the com-munist Sigurimi i Shtetit [Secret Police],” he said. A law came into force in May to open up the files, although it was not sup-ported by the opposition, which argued that Albania should not open the former secret files just for transparency’s sake, but should instead ‘lustrate’ former col-

laborators, restricting them from holding public office.

The law that was passed makes it pos-sible for people who were persecuted un-der Communism and their families to ask to see the files on them and know the names of the people who spied on them.

The body overseeing the initiative will also have the authority to do check-ups on political party officials and holders of pub-lic office to see if they were police collab-orators. It is further expected to disclose for the first time the exact number of se-cret police files that were compiled under Communism in Albania.

Bilal Kola, the director of the Albanian Institute for Formerly Persecuted People, told BIRN that his organisation had also

put forward a candidate for the new body.“The associations of formerly persecut-

ed people have supported [the inititaive] but they also have high expectation about this new body. We hope that the members of this authority will do their best,” he said.

Enver Hoxha ruled Albania with an iron fist for nearly half a century, building a personality cult often compared to to-day’s North Korea.

Albania’s Association of Former Politi-cal Prisoners believes that about 5,577 men and 450 women were executed for political crimes during the Communist era from 1946 to 1991. Tens of thousands of others were imprisoned or sent to labour camps.

Merchants protesting in front of Tirana Municipality after their goods were

confiscated | Photo: LSA/Malton Dibra.

No less than four football squads from the Balkans, from Albania, Croatia, Romania and Turkey, have already

qualified for the European Championship next year while Bosnia could also join them if it wins a play-off against Ireland next month.

It is the highest number of countries in the region to have qualified for such a major tour-nament, but analysts say the success is only relative, given the deep malaise affecting foot-ball in the Balkans.

While tens of thousands of people in Al-bania supported the national team and ex-pressed joy over its Euro 2016 qualification, some fans in Croatia and Romania voice bit-ter dissapointment about a game they no lon-ger see as their own. In Zagreb, 30-year-old Ivan, who works in a lawyer’s office, told BIRN that although the Croatian national team had won a coveted place at Euro 2016, he has no intention of watching the games. “The leadership of Croatian Football Feder-ation, HNS, is using the team and the federa-tion to pursue their private interests and I don’t want to cheer on a team whose possi-

ble success could only strengthen their pow-er,” he said. The HNS is led by famous for-mer striker Davor Suker, while Zdravko Mamic, director of the powerful club Dina-mo Zagreb, is widely believed to exert a strong influence.

Croatian fans have themselves caused nu-merous scandals in the past two years. In the latest, in June, a swastika was brandished at the stadium in the city of Split. The HNS has been sanctioned several times by UEFA.

Many supporters say they are disappoint-ed in the way that the HNS runs football in Croatia as well as in some of the clubs. Din-amo’s hardcore fans, known as the Bad Blue Boys, have been boycotting the club for years, insisting that Mamic steps down and calling him corrupt and authoritarian.

Mamic has long been dogged by reports that he forced unfavourable contracts on players who allegedly had to give him 25 per cent of their salaries. The reports surfaced in 2009 after the player Eduardo da Silva sued Mamic over his contract terms. Silva won the case in January 2014, when the judge voided the contract. Mamic and his brother Zoran, Dinamo’s manager, were ar-rested on suspicion of corrupt activities in July. They were later released, but the inves-

tigation is ongoing.The situation is similar in

Romania where some fans do not share the of-ficial enthusiasm over

national squad’s per-formance.

Journalist An-drei Craciun says: “We were lucky to

book a place for Eu-ro 2016, but the fu-ture is grim.

“We have to be honest and accept that

the Romanian national team has played an ugly

and poor type of football … mainly due the lack of

strategy of the coaches and the leadership of the national federation.”

Fans and sports analysts say Romanian football is in a sorry state because of corrup-tion and the poor way that football clubs are run financially. Six clubs in the top league have started this season without any money and are embroiled in insolvency proceedings. A number of top football officials have also been convicted of corruption. In June, anti-graft prosecutors charged Gheorghe Chivor-chian, the general secretary of the Romanian Football Federation, FRF, with abusing his position and forging documents. Last year, eight senior executives and management fig-ures were given tough jail sentences after courts found them guilty of irregular transfer of football players abroad.

Cases of alleged match-fixing and illegall transfers of players are routinely exposed by the media. Football’s connection to politics is another reason for the decline in its repu-tation. Many in Romania say the FRF leader-ship is now made up of people close to the ruling coalition, while the coach of the na-tional team is a former MP within a junior party in the coalition.

Politics and football are also intertwined in Croatia, where Mamic and the HNS lead-ership were connected to the opposition cen-tre-right Croatian Democratic Union, HDZ party. Mamic has not hidden his connection to the HDZ over the years, attending politi-cal rallies and financing the election cam-paign of HDZ-backed Croatian President, Kolinda Grabar Kitarovic.

Dinamo publicly backed the HDZ in the 2007 parliamentary elections with an adver-tisement declaring its support, signed by its players and staff.

For their part, Croatian politicians wrote off the debts of former state-owned clubs like Dinamo and Hajduk Split when they were privatised, costing the public millions of eu-ro. Marko Mustapic, a researcher at the Ivo Pilar Institute for Social Research in Zagreb, says politicians have long used the popular-ity of football for political reasons.

“One of the goals is the promotion of na-tional identity, especially in situations like the former Yugoslavia, where there was the con-struction of new nation-states and their na-tional identity,” Mustapic told BIRN.

Albanian politicians have also tried to cap-ture public excitement over football teams and use it to their advantage.

Following Albania’s unexpected qualifica-tion to Euro 2016, Prime Minister Edi Rama joined the celebrations in Tirana, where flares and fireworks erupted long into the night, and participated in a TV show com-menting on the event.

He also tried to promote himself as a me-diator following the incident in which a drone with a flag of Greater Albania was flown over the pitch at the disastrous first match be-tween Albania and Serbia in Belgrade in 2014. Analysts say that while forms of sport-ing nationalism have evolved over the last de-cades, sport remains a powerful tool to dis-seminate national sentiment or ideology.

“Although still utilised for political pur-poses and co-opted by political elites, it has become more banal,” Dario Brentin, re-searcher at the Centre of Southeast Europe-an Studies of the University of Graz, ob-serves. “Sporting nationalism today fosters emotional attachments to the nation and elic-its voluntary patriotism on an everyday ba-sis. Here I sadly see a strong continuation of the 1990s, when football predominantly functioned as a marker of ‘otherness,’” he added.

In some Balkan countries, especially Ro-mania and Croatia, football is definitely in need of catharsis. Traditional football clubs are collapsing amid claims of nepotism, cor-ruption, mafia-esque club structures, football-related violence and general lack of quality or competition.

“All these development indicate the seri-ousness of the issue in the entire region,” Dario Brentin says. “I cannot make any pre-dictions, but the established culture of foot-ball in the region does not seem to be sustain-able in the long run.”

Balkan teams look set to be well represented in Euro 2016 - but many fans are still turning away from a sport that they see as mired in politics and corruption.

fatjOna mejdini, sven milekic, marian chiriac | BIRN | tirana, zagreb, bUcharest

Sporting Triumphs hide Balkan Football’s malaise

September 2015 31

Croatian national football celebrating Euro Championship qualification Albanian Prime Minister Edi Rama greeting the national football team

Zdravko Mamic