402
FUNDATIUNEA REGELE FERDINAND I." DOCUMENTE PHIVITOARE LA ISTORIA ARDEALULUI, MOLDOVEI TARII-ROMANEgl VOLUMUL I. ACTE $1 SCRISORI (1527 - 1572) PUBLICATE DE DR ANDREI VERESS (CU d FACSIMILE) BUCURE5T1 CARTEA ROMANEASCA 1929 $1 www.dacoromanica.ro

Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

  • Upload
    kanites

  • View
    1.190

  • Download
    45

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Ţării-Româneşti. Volumul 1- Acte şi scrisori (1527-1572), Bucuresti, ed. Cartea Romaneasca, 1929. Digitized by dacoromanica.ro

Citation preview

Page 1: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

FUNDATIUNEA REGELE FERDINAND I."

DOCUMENTEPHIVITOARE LA

ISTORIA ARDEALULUI, MOLDOVEITARII-ROMANEgl

VOLUMUL I.ACTE $1 SCRISORI

(1527 - 1572)

PUBLICATEDE

DR ANDREI VERESS

(CU d FACSIMILE)

BUCURE5T1CARTEA ROMANEASCA

1929

$1

www.dacoromanica.ro

Page 2: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

www.dacoromanica.ro

Despot-Vodă (1560)

Despot-Vodă (1561) Şte fan-Vodă Mâzgă (1572)

Aron-Vodă (1558)

PECEŢI MOLDOVENE.

Ambele peceţi ale lui Despot. Vodă sunt !ăcute înainte de a fi intrat în Moldova. Pecetea mare, al cărui blazon e sculptat în toate conform descrierii scutului din privilegiul său dela 1555 (No. 200 al volumului nostru) are următoare legendă grecească: li ERAKLE(IDRS) • IAK(OBOS)'

CHAR(ITI) • TH(EO)V • DESP(OTHS) • SA(MOV) • MOL(DA VIAS) •

K(YRIOS). Pecetea o reproducem depe scrisoarea sa din 29 Noemvrie 1560 (No. 237 al volumului) iar cealaltă (aplicată pe toate scrisorile sale din 1561) are iniţialele 1 şi D.

Pecetea lui Ar01l-Vodă (care susţinea că e fiul lui Bogdan-Voăă Orbul) e reprodusă depe chitanţa sa din 8 Fevruarie 1558 (No. 211 al volumului) având legenda: ARVN· WEIWODA . DOM(INVS). DE· MOLDOWA· Afară de aceru;ta el are şi o altă pece te mai mare, descrisă pe pa­gina 166 a volumului.

Pecetea lui Ştefan-Vodă Mdzgă (care se numea asemenea fiul lui

Bogdan-Vodă Orbul) are legenda următoare : Iw GTlt". (BOIBOA4) Mo��nc"ol

şi cu toate că se găseşte pe multele sale scrisori, e abia legibilă.

Page 3: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

DOCUMENTEPRIV1TOARE LA ISTORIA ARDEALULIII, MOLDOVEI

SI TARII-RomANEm

VOLUMUL 1.

www.dacoromanica.ro

Page 4: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

FONDATION ROI FERDINAND I."

DOCUMENTSCONCERNANT

L'HISTOIRE DE LA TRANSYLVANIE,DE LA MOLDAVIE ET DE LA VALACHIE

VOLUME I.ACTES ET LETTRES

(4527 -4572)

PUBLIESPAR

ANDRÉ VERESSDOCTEUR ES LETTRES

ARCMS ARCHIVE:1TE

BUCARESTCARTEA ROMA NEASCA

1929

www.dacoromanica.ro

Page 5: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

FUNDATIUNEA REGELE FERDINAND I."

DOCUMENTEPR1V1TOARE LA

ISTORIA ARDEALULUI, MOLDOVEI$1 TAIIII-ROMANEM

VOLUMUL L

ACTE SI SCRISORI(1527-1572)

PUBL1CATEDE

DR ANDREI VERESS

(CU 4 FACSIMILE)

BUCUREMCARTEA ROMANEASCA

1929

www.dacoromanica.ro

Page 6: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

PR 1. ATA.

INI

ultimii cincizeci de ani istoriografia nqionald a feicut pro-

grese uricqe. Exemplul 0 indemnul dat de mar11inainta0, Nicolae

Bällcescu, Mihail Kogällniceanu §i Bogdan Petriceicu Ha§deu a

fost urmat cu ravnd 0: pricepere. S' au publicat in ultima jumd-late de veac un mare numdr de documente istorice, interne 0 ex-

terne, jar monograftile 0 studiile de sintezd au imbogeitit, in toate

domeniile, cuno0intele noastre des/are trecutul romeinesc, lar inunele, le-au schimbat radical prin noui explica0i 0 interpretdri. Se

poate spune cd istoriografia na4ionald, prin numeírul 0 calitalea

studiilor 0 documentelor apdrute, se geisqle asteizi inteun moment

de deosebitd strdlucire, neatinsd vreodatd in trecut.

Sub raportul publicatiilor de documente externe trebuie sei

citdm in primul reind marea colegie Hurmuzaki care a ajuns laal 33-lea volum. Addogeind la aceasta numeroasele publicatii ulte-

rioare, precum Acte 0 Fragmente" de N. Iorga, unele volumedin Studii 0 Documente" de acelcq, apoi Diplomatarium Ita-licum" al 5coalei Romeine din Roma, publicaOile privitoare la

Arhivele din Viena 0 multe altele pe cari nu le putem cità ad,i

Vezi pentra detalii : C. C. Giurescu, Considera/ii asupra Istoriogratieiromdne§ti fn uttimii doudzeci de ani, Bucure§ti 2926, 49 p. §i N. Iorga, Rou-manie in Histoire et historiens depuis cinquante ans, Vol. I, Paris 1927,

p.320-340.

www.dacoromanica.ro

Page 7: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

VIII Prefata

ar putea ,crede cineva cc-1 cea mai mare parte a documentelor ex-

terne privitoare la T ärile Romcine§ti s' a publicat. De fapt, nu e

a§a. O cercetare atentcl a arhivelor din centrul rdsdritul Europei

ne rezervä mcd mari sur prize. De curd' s' a gäsit, de pildid, la

lichen o cronicä a Moldovei din vremea lui 5tefan cel Mare,scrisä in limba germand ; arhivele V aticanului 0 ale V ienei ascund

mcd multe comori de informatii privitoare la Romdni ; acela§ lucru

se poate spune i despre bibliotecile i arhivele, din Polonia §i Rusia.

Ce se poate gäsi incet in arhivele euro pene privitor la tara

noastrd ne-o aratd volumul de f atd. Autorul sät t, pro/esorul Andrei

V er ess, s' a /d cut cunoscut inainte de räzboi istoricilor no§tri prin

volumele sale de documente, editate dupä regulele criticei moderne

intr' o formä din cele mai ingrijite. Dintre aceste volume., trebuie

amintit in primul réind acela privitor la relatiile intre Ungaria

0 7' drile Romline§ti in anii 1468-1540. El formeazä volumul IV

dint?' o mare publicaOune intitulatd Fontes Rerum Transyl-vanicarum" care avea sä cuprindä actele privitoare la trecutul

Ardealului.

Ritzboiul cel mare a intrerupt, pe ldngd atdtea alte opere

de §tiin?d, i aceastä pre0oasä publicaliune. Dupä rd zboi, in

urma unirii Ardealului cu vechiul regat, era logic ca publica0ade mai sus sä continue ca o publicatie româneasc5., intrucdt privia

o parte insemnald a noului stat roman. Déindu-§i seama de acestlucru, o meind de arturari i bibliofili luaserä iniOativa, in iarna

anului 1925, ca set se editeze aceastä colegie NO' o mare publicafie

romaneascä. Dif elite imprejurdri inset 0 mai ales greutegile ma-teriale au f äcut ca lucrul sit nu izbuteasai.

mire timp , intemeindu-se Fundatiunea Regele Ferdinand I,"

al cdrei scop principal este sprijinirea culturii romeine§ti in toate

manif estärile ei, m' am geindit cd s' ar putea tiptiti de aceastd

stitutie zisa colegie. Comitetul de conducere al F undatiunii , apreciind

www.dacoromanica.ro

Page 8: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Pref ata 1X

importanta acestui tezaur pentru istoria noastrd, a hotdrit ca elsä apara intr'o mare colectie, asemenea colectiei Hurmuzaki, §iaveind titlul : Documente privitoare la istoria Ardealului, Mol-dovei §i Tärii Romane§ti." In acelq limp a fäcut autorului acestor

rdnduri cinstea sa-1 inseircineze cu revederea manuscrisului pentru

ca sä nu se tipdreascd din nebdgare de seamä §i documente

deja publicate aiurea in conditiuni bune."

Am cdutat, pe cat mi-a lost cu putintd, sä implinesc aceastä

dorintd a Comitetului Fundatiunii. Volumul de /WI', dealtfel ca

;I: cele urmdtoare, nu va cwprinde deceit documente inedite ori

publicate partial sau imperfect in alte colectiuni.

Actele ce urmeazä n'au toate aceeq valoare. Unele sunt de

o insemndtate exceptionald. Acesta este cazul inventarului de vq-

minte §i giuvaeruri ale boerilor ref ugiati in Ardeal (documentul

No. 336 din 19 Fevruarie 1569) din care se vede extraordinarabogeitie a vechilor boieri, precum §i ele ganta §i luxul de care se

inconjurau. Tot ap de importantd este diploma data de CarolQuintul lui Heraclid Despotul (in anul 1555), diploma in care se

aratä toate meritele viitorului domn al Moldovei, §i care i-a fost

de mare ajutor in cariera sa aventuroasa. Citdm deasenienea in-

treaga corespondentä (de 22 acte) a lui Despot cu regele Ferdinand I

§i altii, inainte de intrarea sa in Moldova, corespondentd rämasä

necunoscutä pein'acum, precum i interesanta descri ere a Ardea-

lului de cätre cdpitanul Gromo, din anul 1564.

Aldturi de asemenea acte se afld insä §i altele de o impOr-

tanta secundara. In aceastä categorie inträ diferitele chitan te de

pläti /acule boierilor i domnilor din Principate, refugiati in Un-

gana, precum §i rapoartele, adeseaori sumare, ale baililor venetieni

dela Poarta otomand, despre evenimentele din Tdrile Romeine§ti.

Foarte importante sau mai putin importante, toate documentele

www.dacoromanica.ro

Page 9: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

PrefatA

volumului de fatä adaogà insá o informatie nota cu privire latrecutul nostru. Deaceea socotim cd aparitia acestui volum pri-

mul dintr' o serie de circa doucizeci, in care se va cuprinde

Bibliografia romeino-ungarci este inceputul unui insemnat monument istoriogralic i constituie in acelc4 timp §i una dinrealiarile cele mai de seamd ale Fundatiunii Regele Ferdinand I."

CONSTANTIN C. GIURESCUProfesor de Istoria Romilnilor la

Universitatea din Bucurepti

www.dacoromanica.ro

Page 10: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

PR 1FACE.

DEPUIS

cinquante ans, l'historiographie a considérablement pro-

gressé dans noire pays. Des prédécesseurs de marque, Nicolas

BlIceseu, Michel Kogällniceanu, Bogdan Petriceicu Ha§deu, entre

autres, trayèrent le chemin, et leur exemple tut suivi avec ardeur.

De nombreux documents concernant l'histoire interieure et exterieure

du pays ont été publiés pendant le dernier demi-siècle. De plus,

des monographies et des études de synthèse ont enrichi, dans tous

les domaines, nos connaissances sur le passé des Roumains ; des

explications ou des interprétations nouvelles rles ont méme, sur

quelques points, radicalement transtormées. Il n'est donc pas exa-

Ord d'altirmer que l'historiographie nationale, par le nombre etla qualité des travaux déjà parus, brille aujourd'huVd'un éclat in-

comparable.

Les documents concernant l'histoire extérieure sont publiés dans

la grande collection Hurmuzaki, qui en est a son trente-troisième

volume. Il taut y ajouter de nombreux travaux ultérieurs : Actes

et Fragments de N. Iorga, quelques volumes de la collection inti-

tulée : Etudes et Documents du méme auteur, le Diplomatarium

Italicum de l'Ecole Roumaine de Rome, les publications tiries des

archives de Vienne, d'autres encore que nous ne pouvons songer

www.dacoromanica.ro

Page 11: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XII Préface

énunierér ici 1). Un pourrait donc croire que la majeure partie

des documents concernant les pays roumains a été publiée. Enréalité, il n'en est Tien. Les archives de l'Europe centrale et orien-

tale réservent encore de grandes surprises au chercheur attentif. La

récente découverte à Munich d'une chronique sur la Moldavie en

allemand datant du temps d'Etienne le grand, le prouve assez.Des tréSOrS d'information sur la Roumanie gisent cachés dans les

archives du Vatican et de Vienne; on peut en dire autant de celles

de Pologne et de Russie.

Le présent volume va précisément nous montrer ce que les ar-

chives européennes recèlent encore de noire histoire. Il est l'oeuvre

du professeur André V eress, dont nos historiens connaissent les

séries de documents publiés avant la guerre, avec tout l'apparatcritique moderne et sous une forme très soignée. Parmi ses publica-

tions figure en première ligne celle qui concerne les relations entre

la Hongrie et les Pays Roumains, de 1468 es 1540. Elle forme le

IV-e volume d'une grande collection intitulée Fontes Rerum Tran-

sylvanicarum, qui devait comprendre les actes concernant le passé

de la Transylvanie.

Cette importante publication., comme tant d' autres, fut interrompue

par la guerre. La paix amena la r lunion de la Transylvanie

ancien royaume. La collection mentionnée ci-dessus, qui con-

cernait une contrée importante du nouvel Etat roumain, devait lo-

giquement devenir une publication roumaine. Se rendant compte

de ce fait, un groupe d' érudits et de bibliophiles prit l'initiative,

pendant l'hiver de 1025, d' éditer cette collection dans une grande

publication roumaine. Mais diverses circonstances et, avant tout,

des difficultés matérielles, en entravèrent la réalisation.

1 Voir pour les détails : C. C. Giurescu, Considérations sur l'historiogra-phie roumaine pendant les vingt dernidres années, Bucarest 1926, 49 p. (en rou-main) et N. Iorga, Roumanie dans Histoire et Historiens depuis cinquante ansVol. I, Paris 1927, p. 320 340.

www.dacoromanica.ro

Page 12: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

.Préf ace XIII

On venait de cyder, entre temps, la Fondation Roi Ferdinand

I-er". Comme elle a pour principal objet de favoriser toutes les ma-

nifestations de la culture rouniaine,l'idée me vint que cette institution

pourrait publier la collection précitée. Le comité-directeur de laFondation, appréciant l'importance de ce trisor de documents pour

notre histoire, dicida qu'elle la publierait dans une collection analo-

gue a celle d'Hurmuzaki el portant le titre : Documents concernant

l'histoire de la Transylvanie, de la Moldavie et de la Valachie. Elle

fit en méme temps a l'auteur de ces lignes l'honneur de la charger de

la révision du manuscrit, afin d' éviter l'impression des documents

publiés ailleurs en de bolines conditions.".

Jeme suis conformé de mon mieux au désir du comité de la Fonda-

tion.Le présent volume, comme tous ceux qui vont suivre, comprendra

done uniquement des documents soit inédits, soil publiés partielle-

ment ou imparfaitement dans d'autres collections.

Les actes qui suivent n'ont pas tous la même valeur. Les UM ont

une importance exceptionnelle : tel est l'inventaire des vétements et

des joyaux de boyards réfugiés en Transylvanie (document nr. 336

du 4 février 1569) qui atteste la richesse extraordinaire des anciens

boyards ainsi que l' élégance et le luxe dont ils s'entouraient. Tout

aussi important est le diplôme con, éré par Charles-Quint a Héra-

clide Despot (en 1555), relatant tous les mérites du futur prince de

Moldavie, et qui lui a été d'un grand secours dans sa carrière aven-

tureuse. Citons de méme toute la correspondance (22 documents) du

voévode Despot avec l'empereur Ferdinand I-er et d'autres, avant

son entrée en Moldavie, correspondance reside ignorée jusqu'a ce

four, ainsi que l'intérssante description de la Transylvanie par le

capitaine Gromo, de l'an 1564.

D'autres actes n'ont qu'une importance secondaire. Dans cette

catégorie rentrent les différentes quittances de paiements faits aux

boyards et aux princes des Pays Roumains réfugiés en Hongrie,

www.dacoromanica.ro

Page 13: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XIV Préface

ainsi que les rapports souvent sommaires des baillis vénitiens el la

Porte ottomane sur l' Rat des Pays Roumains. Quelle que soit cepen-

dant leur importance, tous les documents du présent travail ajoutent

la connaissance de notre passé. C'est pourquoi nous croyons que

l'apparition de ce livre le premier d'une série d' environ vingt

volumes, y compris la bibliographie roumaine-hongroise repré-

setae la première pierre d'un monument historiographique et consti-

tue en meme temps une des oeuvres les plus remarquables de la Fon-

dation Roi Ferdinand I-er".

CONSTANTIN C. GIURESCUProfesseur d'Histoire roumaine

l'Université de Bucarest

www.dacoromanica.ro

Page 14: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

INTRODUCERE.

piurasisEmin toamna anului 1891 Bucurestii, unde copilari-

sem s'i-mi fdcusem si o parte din studiile liceale, in romaneste,spre a ma' inscrie la facultatea de litere a Universitältii din Cluj,pentru studii istorice. Acolo vIzusem intdias datá hrisoave s'i maicu seamá scrisori domnesti (serse de diaci unguri) si de timpuriuluasem hotdrirea sd-mi fac din ele o colectiune de còpii privi-toare la relatiunile dintre Ardeal si tdrile romane, necunoscuteIn destul dupa publicatiunile existente. Ajuns ca bursierla Viena pentru absolvirea Institutului de paleografie, timpde doi ani (intre 1894-96) imi intregisem colectiunea cerce-tand bogatele arhive impärdtesti ; iar cand dela 19oi incoloavui prilejul säl fac cinci popasuri lungi la Roma s'i in alte orasedin Italia cu arhive de interes international, colectiunea mea aluat dimensiuni intinse crescand mereu prin cercetdrile siste-matice ce am fäcut in arhivele din Ungaria, Romania, Austria,Germania, Boemia, Polonia si Rusia, pentru intregirea cdrora pri-meam còpii s'i de prin Anglia, Olanda, Spania s'i din alte pArtiunde nu ajungeam, din lipsd de vreme ori mai adesea de mijloacemateriale.

Ma' specializasem cu timpul in literatura istoricd a Ardea-lului pentru studiul epocii principilor Báthory (dintre anii 15711613) in care epocd mica Transilvanie devenise obiect de interesuniversal, atrAgand asupra evenimentelor petrecute in cuprinsulei privirea papilor si a impdratilor precum si a oamenilor de räz-boi sau de artä cari s'au stabilit in ea, ori doriau sá afle cateceva despre imprejurdrile acestei regiuni indepdrtate, cu totuldeosebite de cele ale altor pArti din lume, lasandu-ne urme siinsemndri importante despre activitatea lor de acolo, interesantede privit si studiat.

Prima publicatie ce am fa:cut pe baza bogatului meu ma-terial adunat a fost (la sfarsitul anului 1906) Corespondenfa

www.dacoromanica.ro

Page 15: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XVI Introducere

I ezuitului All onso Carrillo, a duhovnicului principelui SigismundBathory, 1 cäreia i-au urmat Relqiunile nunfiilor din Ardeal 2precum 0 C or esp ondenta generalului George Basta, 2 (in dcuävolume) pline toate de amänunte noui 0 informatiuni largiprivitoare 0 la Istoria Romanilor. Intre timp intemeiasem intoamna anului 1911 publicatiunea mea specialà cu titlul deFontes Rerum Transylvanicarum" din care volumul al IV-lea(apärut in anul intai al räzboiului mondial) era rezervat cu totulrelatiunilor ungaro-romane, 4 prezentand un pretios mänunchiude acte 0 scrisori incepand cu anul 1468 0 mergand pang. la 1540,anul in care Ardealul s'a deslipit de Ungaria pentru a duce oviatá independentg., dar primejduitg ve§nic de tendintele cuce-ritoare a doug. Puteri : imperialg. 0 otomang, precum 0 de valulräzvrätirilor din tärile romane vecine, ale cdror Domni aveauIn ea din vremuri vechi chiar 0 doug cetg.ti cu intinse do-menii, unde se retrggeau de teama Turcilor in timpuri grele.

Publicatiunea fiind bine primità atat ca cuprins pentru bo-gätia materialului oferit, cat 0 ca editie, frumoasà din toate punc-tele de vedere ale artei tipografice, aveam de gand a continua§irul acestor volume cuprinzand material romanesc in seria publi-catiunii mele ungure§ti ; insá cu schimbarea imprejurgrilor dedupg rdzboi se impunea de sine ca colectiunea mea de acte 0documente sg aparà ca publicatiune romaneascà imbräti§and totmaterialul privitor la istoria popoarelor din Ardeal, Moldova 0Tara-Romaneascg in once limbä cules de mine timp de38 de ani cu un interes mereu crescand. Astf el am avut omare multumire de suflet cand Onoratul Comitet al Funda-stiunii Regele Ferdinand I" a admis sá se tipgreascà colecti-unea in publicatiunea de fatá pe cat de bogatä pe atat deelegantg, fäcand-o accesibilä §tiintei intru folosul ol*esc alomenirei, cgreia ea este consacratg. Ajutorului numitei F un-

1 Epistolae et acta P. Alfonsi Carrillii S. J. (1591-1618) Budapest, 1906(Monumenta Hungariae Historica. Diplomataria vol. 32.)

2 Relationes nuntiorum Apostolicorum in Transsilvaniam missorum aClemente VIII.(1592-1600) Budapest, 1909. (Monumenta Vaticana Hungariae.Series secunda, tomus tertius.)

8 Epistolae et acta Generalis Georgii Basta. (1597-1607) Budapest.1909-1913. (Monumenta Hungariae Historica. Diplomataria vol. 34 et 37.)

4 Acte §i scrisori privitoare la relatiunile Ardealului si Ungariei Cu Mol-dova §i Tara-Romäneascl. (1468-1540) Budapest, 19x4. (Fontes Rerum Transyl-vanicarum vol. IV. (In 80 mare pag. XII §i 342. Cu 264 documente, 5 facsimile§i prefatä romänä.

www.dacoromanica.ro

Page 16: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introducere XVII

datiuni se datoreste cà mi-am putut termina i cercetärileIn arhivele din Austria si Italia, Mil de care volumul n'arfi atat de variat precum este. Ajutat fusei incd (in aniitrecuti) intru complectarea materialului adunat si de cnre d-1Ing. Ionel Demetrescu, in numele socieatii Creditul Minier"de d-1 Ing. loan Ghica din partea societàtii I. R. D. P," prinintermediul d-lui avocat Albert Paucker din Bucuresti ; mentio-narea lor apartine istoriei colectiunii mete de acte externe.

Colectiunea mea ar fi i mai bogat5., dac'd n'ar fi suferitdealungul anilor pierden i repetite in urma diferitelor publicatiuniromanesti, in cari ap6reau ocazional serii intregi din actelemele copiate mai de mult, pe cari astfel eram nevoit a leindep6rta spre a nu da retipAriri, eliminate aci cu o deosebitàgrif61. Cu toate acestea cuprinsul chiar al acestui intai volum,ne inatiseaz'd multe lucruri necunoscute ori cunoscute numai intrdsnuri mari ; date si am5.nunte incepand Cu anul 1527 adicIprimul an in care dinastia habsburgid, cätità legaturi mai stransecu Moldova si Tara-Romaneasa asupra cArora avea pretentiunide suzeranitate, intemeiate pe relatiunile vechi dintre Ungaria

irile Romane. Materialul prezentat este insä de o valoare cu totulneegalà, cdci pe langà descrieri si scrisori domnesti ori privilegiiale implratilor sau rapoarte tainice sosite dela Poarta Otomanà,se aflä aläturi adeseori simple rAvase sau ordine de platä la vre-unDomn pribeag ori boier moldovean pretendent la tron, care afir-mind cä e fecior de Vodä" era bine primit la curtile dela Viena,Praga si aiurea, nu numai de min.', dar chiar i cu gandul (demulte ori räu tginuit) ca ocarmuirea sä." se foloseascA la nevoide acesti pribegi fatà de rätirea influentei principilor ardeleniori a Domnilor din Tdrile Romane, cum s'a si folosit de Despot-Vodä, care porni in Moldova cu ajutorul bä'nesc al imp6ratuluiFerdinand I.

Ca once istoric scrutätor al informatiunilor noui, in cursulcercetdrilor mele adunam i copiam tot ce prezinta vre-o mArturienouä la detaliurile Istoriei Romanilor si ale relatiunilor lor cupopoarele vecine, fiind pältruns de acelas fel de gandire ca regre-tatul profesor Constantin Giurescu, care zicea in una din pu-blicatiunile sale cò: nu a crezut nimerit a face o alegere in ti-pàrirea actelor a dunate de dansul, cáci informatia istoric'ä,oricat de màruntä, care aduce insl ceva nou, dar se afla trite°arhivá stráinà, unde nu oricand se pot face cerceari i unde gä-

Documente Vol. I. 2

www.dacoromanica.ro

Page 17: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XVIII lntroducere

sirea ei este de multe ori intampldtoare, ii are importanta satrebue datá la lumina."

Asa cer i astept a se primi de catre specialisti i criticáactele sau pártile de scrisori cate °data poate de o

secundará valoare ale volumului de fata, secundará privitecu ochii nostri, dar de o insemnatate vitalä la vremea lorpentru sá'rmanii boieri pribegiti prin Ungaria, lipsiti de ba-ni i vesminte, cari de multe ori trebuiau s'A facá drumul ierniidela Sätmar la Cámara din Casovia ori chiar i la Curtea impà.'rd-teascä dela Viena pentru a primi cativa fiorini din pensia lorrestantá ori macar un mandat de plata, care in vesnica lipsáde bani a oficiilor adeseori nu avea nici o valoare efectiva..

In transcrierea actelor i darea lor la tipar am urmärit ingeneral regulele de editiune pentru documente moderne,stabilitede catre istoricii germani in congresul dela Frankfurt din 1895. 2Aceste regule au trecut in toate publicatiunile apusene mai defrunte si ameliorate de mine ele ni se infatiseazá si mai simple.

Principiul fundamental al norme' or de edifiline este de apublica documentele asa precum ele se prezintä, pástrand toateparticularitatile lor, impreunä cu greselile i caracterul lor propriu.

Textul documentelor se publica conform regulelor paleo-grafice, iar scrisorile autografe ale oamenilor distinsi litera cu litera,relevand curiozitatile scrisului ori ale stilului in note. Tot in notese dan i deslusirile cerute, uzul vocabulei de sic! in textul docu-mentelor turburand cititul limpede i chiar impresia lor esteticä.

Mici erori ale documentelor se indreaptä färà observatii,cuvinte gresite asemenea, punand ing cele gresite in nota, precumse obisnuieste si de editorii sasi. 3 Cuvinte a caror citire e du-bioasà se inseamna cu un ( ?), iar expresiuni sau forme gramaticaleneobisnuite cu ( ! ), daca ele sunt prea báltätoare la ochi.

I Const. Giurescu qi N. Dobrescu, Documente qi regeste privitoare laConstantin Brâncoveanu (Bucure§ti, 1907) prefata.

2 peratung der dritten Versammlung deutscher Historiker zu Frank-furt ilber die Grundsätze, welche bei der Herausgabe von Aktenstiicke zur neue-ren Geschichte zu befolgen sind. Freitag, den 19. April 1895. Von ProfessorDr. Stieve. (In 80 pag. II cu 30 puncte.)

A§a de pildä de decedatul Dr. Francisc Zimmermann in publicatiuneaUrkundenbuch zur Geschichte der Deutschen in Siebenbiirgen" chiar§i la do-cumente medievale, co mare pricepere, fárá insa ca aceasta metodä foarte cu-minte sä se fi lAtit, cici de obiceiu documentele se tipäresc impreunä cu gre§eillelor, adeseori färá niel un comentariu.

www.dacoromanica.ro

Page 18: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introducere XIX

Un interes deosebit meritä datarea documentelor, care trebueintotdeauna deslegata la datari medievale, dandu-se in note eventua-lele inconsecvente ale scriitorului, cari de multe ori gresesc calendaruleclesiastic ; iar la calendarul venetian (incepand cu I Martie) ampus un an mai mult, farà sà deformam textul prin cuvintele MoreVeneto' ca i la calendarul romanesc vechiu, cu scaderea de5508, respectiv 5509 ani, la documente de dupa, I Septemvrie.

Cuvintele omise san ramase in con deiul scriitorului leam intregit in [paranteza dreaptä], iar cuvinte necitete ori dis-parute in urma vreunei pete de apä sau chiar rozaturi de soareci,sunt insemnate cu --- pe cand cuvinte i parti de documente ne-luate in seamä, cu gäsind cà de cele mai multe ori e Cu totulde piisos a mentiona lungimea locurilor necitite sau omise incentimetri precum fac paleografii nemti, panà si la documentedin veacul al XVI-lea si mai noui.

Parti citate ori scrise in alibi limba de cat a documentuluisau eventual cu semne tainice (cifru) le reproducem in cursiva,iar acte transcrise (interpolate) supt data lor originala, men-tionandu-se faptul in notä.

Numele proprii, atat cele de familii cat si cele geograf ice,le dau conform originalului, mai mult de hatarul filologilor, in-trucat se stie ca pe vremuri, neobservandu-se regule ortografice,In unul i acelas document gasim adeseori unul i acelas cnvant,scris in diferite feluri. Tot asa e i cu expresiunea de V alachi

Voevoda, aflätoare in cele mai curioase forme, ca Vallachi,Valacchi, Walachi, Wallacchi i chiar Balachi, respectiv Vaivoda,Waiwoda, Woyvoda, Waywoda . . . dupa obiceiul diferitelor po-poare cu cari Românii stateau in legaturä dearandul veacurilorori dupà obisnuinta diacilor cancelariilor.

Din economie de spatiu am omis in general formula titu-laturilor cu cari incepe i sfarseste vre-un act, respectiv raport,pastrandu-le in intregime numai la scrisori domnesti ori la scrisoride persoane mai insemnate ; tot asa cu semn4turile i chiar adreselescrisorilor. Spre a avea insà oarecari cunostinte despre felul acestortitulaturi omise, dam cateva din ele ocazional, pe cand cuvinteledela sfarsit omise le insemnärn cu etc., omitand insa chiar i acestelitere la parti de scrisori privitoare la Romani, scoase din rapoartelungi privind alte popoare i chestiuni. Prin felul acesta de pu-blicare facem economie de coale intregi färä sa pierdem ceva esen-tial sau important, lucrurile omise cu pricepere repetandu-semereu pana la plictiseala.

www.dacoromanica.ro

Page 19: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XX Introducere

Data documentelor o reproduc intotdeauna cu rand nou(capoverso) pentru ca ea sd se prezinte la prima vedere, insä incapul docum.entelor dupà nomenclatura oficiald de astäzi, asa depildä Targoviste (nu Tergovistye) Iasi (nu Jaszvásar) Cluj (nuKolozsvár) Istambol (nu Constantinopoli) Warszawa (nu Var-sovia) Breslau (nu Vratislavia) Beograd (nu Belgrad) ori Ko6ice(nu Kassa) cu trimiteri sistematice in indicele volumului, unde dupänumirile geografice se insirà toate variantele lor constatate intextul documentelor publicate. Am schimbat apoi de obiceiuIn cifre arabe numerile datelor scrise pe alocnri cu litere latine,läsandu-le numai acolo unde reproducerea lor era caracteristicàprin persoana scriitorului ori a oficiului care emitea documentulpublicat, ca la breve" papale i altele.

Mare necaz prezintä editorului scrisorile dela veacul alXVI-lea incoace Prin inconsecven(ele scrisului, de pildá folosirea li-terei i i j ori i §i y in acte latine sau ale literilor c i cz in acteitaliene i nemtesti, precum i greselile rezultate din in-terpunctiunea rea sau superficialà, care trebue indreptatá dupàsensul adevärat al actelor sau mä.car cum te taie capul.

Tot din motive economice reproduc documente mai putinimportante in formà de regeste i rezumate ronidnesti , iar inven-tarii i socoteli partial (nu rand cu rand conform. origina-lului) avand multe mii de documente de tipärit in volumele viitoareale publicatiunii noastre. Iatä i cauza pentru care nu &Am in-totdeauna localitätile de unde provin actele, la sfarsitul lor, maicu seamà dacà ele sunt asemänätoare termenului roman (caWien Viena, Venezia Venetia) ; pentru aceias pricinä, in-dicarea locului de unde am copiat documentul o facem in& unsingur rand, tipärit cu litere märunte.

In ce priveste abreviatiunile folosite, in special la reprodu-cerea titlurilor, am tinut sä fin consecvent, chiar dacä n'am reusitpretutindeni. De pildä titlul de impärat i rege (Imperator, Rex,Re) l'am scris cu literà micà, dacä Ii urmeaz6 numele impäratuluiori al regelui (imperatore Ferdinando, re Giovanni), insä cutell mare dacä se vorbeste de ei in genere, färä sä fie numiti. Pede alta scriem intregul titlu in nominativ (Serenitas, MaiestasSua) insä abreviat in celelalte cazuri (M-tis Suae, Ser-ti V-rae)prin care tiparul aratä mai frumos i totdeodatä se face o econo-mie simtitoare de spatiu.

La textele italiene am mentinut ortografia originalä, care nuprea cunoaste consonantele duble (ca de pildà avisi, obediente

www.dacoromanica.ro

Page 20: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introducere XXI

cu un singur v i b -- i altele), dar pune consonante dubleacolo unde n'ar trebui, ca in cuvintele commune,. communicare

altele, reproduse rectificat.Reproducerea textelor ungare am facut-o conform regu-

lelor stabilite de Societatea 'storied Ungara, 1 fire§te cu midmodifican; traducerea lor in limba romana a fost facuta de catreprof. Avram P. Todor, pe cat s'a putut cuvant cu cuvant i intr'unstil arhaic.

Urmand regulele de mai sus, ne-am straduit sa damun text curat, u§or de citit i ciar, fära sa fi stalcit originalul, pre-vazut cu note deslu§itoare sau mici descrieri ale documentuluireprodus. lar pentru ca publicatiunea noasträ sa fie intrebuin-tata cu cat mai mare folos, am adaogat volumului sub : II. Seriadocumentelor, facutä romane§te ; III. Lista scriitorilor i desti-natarilor ; IV. Lista localitatilor, unde s'au emis documentele ;V. Lista izvoarelor de unde am adunat documentele ; VI. Indicelede nume, benn i lucruri i in fine sub VII. Nota abreviatiunilor,pentru incepatori cari n'au ineä mare destoinicie in citirea lorcurentä. Tot ad mentionez cd depe pecetile documentelor pu-blicate in volum reproducem patru inedite desenate de catreIosif K. Sebestyén i stefan Tall din Cluj.

Documentele acum publicate (dintre anii 1527-1572)sunt cele mai multe serse in limba latinä i italiana, mai putinein limba germand, ungarä i spaniola. Am omis insa cu tot dina-dinsul documentele in bimba polona, avand de gaud a le tipariinteun volum deosebit suplementar, convins ca astfel el ne vareprezinta mai potrivit cadrul raporturilor intinse dintrePolonia 0 tarile romane mai cu seama Moldova de catdaca am publich documente poloneze raslete presärate intredocumentele de alta limbä. i natura. Am ajuns la aceasta hotarirecu atat mai mult cu cat Le0i obi§nuiau a numi Moldova con-secvent Valachia, lucru menit a face chiar §i in volumul de fataoare0care confuzie sau mäcar nepläceri in folosirea lui.

Multumesc d-lui ministru C. Hiott, pre§edintele Fun-datiunii Regele Ferdinand I" precum i d-lui G. T. Kirileanu,secretar general al ei, cari au inlesnit aceastà frumoasä publica-tiune. Multumesc deasemenea d-lui prof. I. Bianu, pre§edinteleAcademiei Romane, precum i d-lui C. Moisil, directorul

1 A Magyar Történelmi Tarsulat forraskiadási szabályzatai. Budapest,1920. In 80 prig. 24.

www.dacoromanica.ro

Page 21: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XXII Introducere

Arhivelor Statului, pentru sprijinul i deosebitul interes cemi-au arätat. Domnul C. C. Giurescu, profesor de IstoriaRomanilor la Universitatea din Bucuresti, luat asuprasisarcina de a ma sustine intru controlul bucatilor volumuluipentru ca nu cumva sa se strecoare intre ele documenteeventual tipärite aiurea, lucrare nu tocmai usor de facut fatàde marele numar al publicatiunilor mai cu seama roma-nesti de pan' acuma. Deasemenea a facut o corectura intregiilucrari. Pentru tot ajutorul i interesul aratat publicatiuniimele, Ii exprim aci deosebitele mele multumiri. Apoi multumescDirectiunilor diferitelor arhive i biblioteci, in cari mi-am adunatincetul cu incetul materialul aci reprodus, tinand a mentiona indeosebi bunavointa Directiunii Arhivei Nationale Scisqti, dela caream avut (cu o distinsà liberalitate) însäi copiile documentelor pas-trate de dansa in vastele ei fonduri. Sunt nevoit a le aduce mul-tumirile mele de recunostinta numai in genere" si diferitilorarhivari, de bunatatea carora m'am folosit dealungul anilor, nu-märul lor fiind prea mare ca sä-i pot insira aici pe toti, maiales ea' unii nici nu se mai aflà in viatä.

Porneascà deci in lume cu ajutorul lui Dumnezeu pu-blicapiunea aceasta noua, menita a lati cunostintele istorice,geograf ice i etnografice ale trecutului Romanilor, precumale raporturilor dintre ei s't popoarele cu cari au trait impreunàdearandul veacurilor, in räu i bine, cum le-a fost härazit de Soarte !

Dr. ANDREI VERESS

www.dacoromanica.ro

Page 22: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

INTRODUCTION.

pENDANTl'automne de 1891, je quittai Bucarest ou j'avais passé

mes années d'enfance et fait une partie de mes études, pouraller m'inscrire h la faculté des lettres de l'Université de Cluj.Je désirais m'y consacrer à l'étude de l'histoire. Là, je vis pourla première fois des chartes et en particulier des lettres princières(écrites par des secrétaires hongrois). Je pris bienta la réso-lution de copier ces actes pour en faire une collection ayant traitaux relations entre la Transylvanie et les Pays Roumainsrela-tions qui ne sorrt point encore suffisamment connues méme aprèsles publications existantes. Envoyé comme boursier à Viennepour y terminer mes études à l'Institut de paléographie, j' ycomplétai en deux ans (entre 1894-96) ma collection, en faisantdes recherches dans les archives impériales connues pour leurrichesse. A partir de 1901, j'eus l'occasion de faire cinq séjoursprolongés à Rome et dans d'autres vines d'Italie pourvues d'ar-chives d'un intérét international. Ma collection prit ainsi devastes dimensions, croissant sans cesse grace aux recherchessystématiques que j' ai pu faire dans les archives de la Hongrie,de la Roumanie, de l'Autriche, de l'Allemagne, de la Bohème,de la Pologne et de la Russie. Je recevais en outre pour lacompléter des copies venant de l'Angleterre, de la Hollande, del'Espagne et d'ailleurs, où je ne pouvais me ren.dre faute detemps et le plus souvent faute de moyens.

Je m'étais alors spécialisé dans une période de l'histoirede la Transylvanie qui comprend l'époque des princes Bathoryentre les années 1571 et 1613. Dans ce temps-là, la Transyl-vanie, ce petit royaume, était devenu l'objet d'un intérétuniversel. Les événements qui s'y étaient produits, avaient at-tiré l'attention des papes et des empereurs, ainsi que celledes hommes de guerre et des artistes qui s'y étaient éta-

www.dacoromanica.ro

Page 23: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XXIV Introduction

blis. Désireux de connaitre en détail les particularités de cetteregion écartée, absolument différente des autres parties dumonde, ils nous ont laissé d'importantes observations, inté-ressantes à divers égards.

Grâce aux documents recueillis j'ai pu publier en premierlieu (vers la fin de 1906) la Correspondance du jésuite AlfonsoCarrillo, le confesseur du prince Sigismond Báthory 1à laquelleon fait suite Les Relations des nonces apostoliques de Transylvanie 2puis la Correspondance du général Georges Basta,3 en deux volumes.Tous ces documents, tant les lettres que les actes, abondent en&tails nouveaux et en amples informations concernant l'histoiredes Roumains. Entre temps j'avais, en automne 1911, établi lesbases d'une publication spéciale sous le titre de Fontes RerumTransylvanicarum". Le volume IV (paru dans la première annéede la guerre mondiale) entièrement réservé aux relations bon-groises-roumaines 4 offre un précieux recueil d'actes et de lettres,allant de l'an 1468 l'an 1540, date à laquelle la Transyl-vanie s'est détacheé de la Hongrie pour mener une vie indépen-dante, mais sans cesse menacée par les tendances conquérantesde deux Puissances : l'Empire d'Autriche et l'Empire ottoman.Vie troublée d'autre part par les contre-coups des révolutionsdans les provinces roumaines avoisinantes dont les princes possé-daient ici depuis des temps anciens deux places fortes avecde vastes domaines, où ils se retiraient, par crainte des Turcs,dans les moments difficiles.

Cette publication fut bien accueillie tant pour la richessede son contenu que pour la perfection matérielle et la beautéde l'impression. favais l'intention de continuer la série de cesvolumes, concernant l'histoire roumaine, en les incorporant dans mapublication hongroise. Mais la situation ayant changé après lag-uerre, il allait de soi que cette collection d'actes et de docu-

Epistolae et acta P. Alfonsi Carrillii S. J. (1591-1618) Budapest, 1990.(Monumenta Hungariae Historica. Diplomataria vol 32.)

2 Relationes nuntiorum Apostolicorum in Transylvaniam missorum aClemente VIII. (1592-1600) Budapest, 1909. (Monumenta Vaticana Hungariae.Series secunda, tomus tertius.)

3 Epistolae et acta Generalis Georgii Basta (1597-1607) Budapest,1909-1913. (Monumenta Hungariae Historica. Diplomataria vol. 34 et 37).

4 Acte i scrisori privitoare la relatiunile Ardealului i Ungariei Cu Mol-dova si Tara-Romaneasa.. (1468-1540) Budapest 1914. (Fontes Rerum Transyl-vanicarum vol. IV. (In grand 80 pag. XII et 342. Avec 264 documents, 5 f ac-similés et une préface roumaine.

www.dacoromanica.ro

Page 24: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introduction XXV

ments devint une publication roumaine, d'autant plus qu' ellecomprend exclusivement des documents qui concernent l'histoire despeuples de la Transylvanie, de la Moldavie et de la Valachie,

documents en toutes langues réunis par moi pendant 38ans de travail, avec un intérêt toujours plus vif. Ce fut donepour moi une satisfaction profonde, lorsque le Comité de la Fon-dation Roi Ferdinand I" admit que cette collection de do-cuments fut publiée dans la présente édition aussi riche qu'é-légante et rendue ainsi accessible aux savants, au profit général del'humanité b. laquelle elle est consacrée. Et si j'ai pu termineraussi mes recherches dans les archives de l'Autriche et de l'Italie,sans lesquelles le volume actuel ne serait pas aussi varié gulll'est, c'est encore b. l'appui que m'a prété la dite F on dation que jele dois. Pour compléter les matériaux recueillis, j'ai été aidé en outreces dernières années par M. l'ingénieur Ionel Dernetrescu,de la part de la Société Crédit Minier" et par M. ling&nieur Jean Ghica de la Société I. R. D. P." et cela grace b.

l'entremise de M. l'avocat Albert Paucker de Bucarest. Si jementionn.e leurs noms, c'est qu'ils appartiennent de fait à. l'his-toire de cette collection d'actes concernant l'histoire extérieure dela Roumanie.

Ala collection serait encore plus riche, si elle n'avait passubi, au cours des années, des déperditions successives par suitedes publications faites en Roumanie, dans les quelles apparais-saient des séries entières d'actes que j'avais copiés il y a long-temps. J'ai donc été obligé pour éviter des réimpressions d'élimineravec soin ces textes-lb.. Malgré tout, le contenu de ce premiervolume nous présente bien des faits ignorés ou co-ir us seulementb. grands traits ; ainsi que bien des dates et des détails nouveauxà. partir de 1527. C'est en effet la premiére année oil la dynastiedes Habsbourgs cherche b. avoir des rapports plus étroits avec laMoldavie et la Valachie sur lesquelles elle prétendait avoir un droitde suzeraineté, fondé sur de vieilles relations entre la Hongrie et lesPrincipautés roumaines. Du reste, le contenu de ce premier volumeest d'une valeur fort inégale, car b. côté de descriptions, de lettresprincières, de diplomes impériaux, consacrant des privileges, oude rapports secrets, venus de la Porte ottomane, se trouventsouvent de simples quittar ces ou des ordres de payements b. faireb. un Prince fugitif ou b. un boyard moldave prétendant au trone,qui sur son affirmation qu'il est fils de prince" était bienreçu dans les cours de Vienne, de Prague et ailleurs. Et cela,

www.dacoromanica.ro

Page 25: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XXVI Introduction

non seulement par pitik, mais aussi avec la pensée (souvent maldissimulée) que le gouvernement pourrait utiliser au besoin cesréfugiés contre l'influence des princes de Transylvanie ou desvoivodes des Pays roumains, comme c'est le cas pour le princeDespot qui partit en Moldavie soutenu financièrement par l'empereurFerdin.and I-er.

Comme tout historien qui scrute les informations n.ouvellesqu'il découvre, j'ai recueilli et copié au cours de mes recherchestout ce qui présentait quelque donnée nouvelle filt-ce un détailinfime sur l'histoire des Roumains et de leurs relations avec lespeuples voisins. Je suis en effet penétré de la justesse de cettepensée du regretté professeur Constantin Giuresco. El disaitdans une de ses publications qu'il n'a pas jugé à propos defaire un choix dans l'impression des actes réunis par lui, attenduque toute information historique, si menue qu'elle soit, pour peuqu'elle apporte quelque chose de nouveau, a son importance etdoit être mise au jour, surtout si elle se trouve dans des ar-chives étrangères, où l'on ne peut pas faire des recherches entout temps et où dans la plupart des cas on ne la découvreque par hasard." 1

C'est pourquoi j'attends, des spécialistes et de la cri-tique qu'ils veuillent accueillir avec interèt les actes ou frag-ments de lettres parfois peut-étre d'un.e valeur secon-daire du présent volume, secondaire à nos yeux, mais d'uneimportance vitale à l'époque pour les pauvres boyards errants enHongrie. Dénués d'argent et d'habits, ils devaient maintes foisfaire en hiver le voyage de Satmar à la Trésorerie de Cassovieou méme jusqu'à la cour de Vienne, pour recevoir quelquesflorins en reste sur leur pension ou tout au moins un mandatde payement, qui lui aussi vu le manque perpétuel d'argentdans les caisses officielles n'avait souvent aucune valeureffective.

*

Dans la transcription des actes et pour leur impression,j'ai suivi en génkral les règles établies par les historiens alle-mands au congrès de Francfort en 1895 2, pour l'édition de docu-

1 Constantin Giurescu si N. Dobrescu, Documente si regeste privitoare laConstantin Brancoveanu, Bucuresti 1907, prefata.

2 Beratung der dritten Versammlung deutscher Historiker zu Frank-furt iiber die Grundsätze, welche bei der Herausgabe von Aktenstiicken zur neue-ren Geschichte zu befolgen sind. Freitag, den 19 April 1895. Von ProfessorDr. Stieve. (In 80 pag. II en 30 articles).

www.dacoromanica.ro

Page 26: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introduction XXVII

ments modernes. Ces règles ont été appliquées dans toutes lespublications de premier ordre en Occident et, améliorées parmoi, elles ont pris une forme plus simple encore.

Le principe fondamental de ces normes éditoriales est depublier les documents tels qu'ils se présentent, en conservanttoutes leurs particularités et leur caractère propre, y comprisles fautes.

Le texte des documents est publié conformément aux règlespaléographiques, les lettres autographes d'hommes illustres motmot et lettre pour lettre, quitte à relever les curiosités de la langueou du style dans des notes. C'est toujours en notes que sont don-neés les explications nécessaires attendu que l'emploi du vocableSic! dans les textes documentaires empéche de les lire aisémentet en gate m'éme l'aspect esthétique.

Les petites erreurs dans les documents sont corrigées san.sobservations, les mots fautifs de méme, en signalant cependantces derniers en note, comme ont coutume de le faire les éditeurssaxons de Transylvanie. i Quant aux mots dont la lecture estdouteuse on les marque d'un point d'interrogation ( ?) et lesexpressions on formes grammaticales non-usuelles d'un pointd'exclamation ( !), si elles sautent par trop aux yeux.

La datation des documents mérite une attention particulière.Au moyen Age, en effet, la fixation des dates doit toujoursétre verifiée en relevant, dans des notes, les inconséquenceséventuelles des rédacteurs qui, dans bien des cas, se trompentquant au calendrier ecclésiastique. En ce qui concerne le calen-drier vénitien (qui part du I-er mars) j'ai compté un an deplus, sans introduire dans le texte More Veneto" de méme pourl'ancien calendrier roumain, en défalquant 5508 ou bien 5509ans, pour les documents datés après le I-er Septembre.

Quant aux vocables défectifs ou restés dans la plume ducopiste, je les ai rétablis entre crochets. Pour ceux qui sontillisibles ou ont disparu par suite d'une tache d'eau ou mémerongés par les souris, je les ai marqués par une ligne en tirets.....tandis que les mots et les passages de documents non pris enconsidération sont indiqués par des points de suspension . . . j'ai

C'est ainsi qu'a procédé feu le Dr Francois Zimmermann dans sa pu-blication Urkundenbuch zur Geschichte der Deutschen in Siebenbiirgen"m'ème pour les documents médiévaux et avec beaucoup de perspicacité, sansabuser toute fois de cette méthode trés sensée, car d'habitude on imprime lesdocuments avec les fautes qu'ils contiennent, souvent même sans commentaire.

www.dacoromanica.ro

Page 27: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XXVIII Introduction

jugé superflu de mentionner en centimètres la longueur des pas-sages non cités ou omis, comme le font les paléographes alle-mands, même pour des documents du XVI-ème siècle et dedate plus récente encore.

Les parties citées ou écrites dans une autre lang-ue quecelle du document ou bien en écriture secrète (ou chiffrée)ont été reproduites en cursive ; s'il s'agit d'actes transcrits(interpolés) ils sont reproduits sous leur date originale. (le faitest d'ailleurs mentionné en note.)

Les noms propres de famille ainsi que les noms géographi-ques out été reproduits conformément a l'original, plutôt pour corn-plaire aux philologues, car on sait qu'au temps jadis les règlesorthographiques étaient peu observées et qu'on trouve souvent,dans le méme document, le méme mot écrit en effet de diffé-rentes façons. Il en est ainsi par exemple pour les expressionsde Valachi et de Voevoda qu'on rencontre sous les formes lesplus curieuses, telles que Vallachi, Valacchi, Walachi, Wallacchiet méme Balachi ; de méme : Vaivoda, Waiwoda, Woyvoda, Way-woda... selon l'habitude des différents peuples avec lesquels lesRoumains ont été en relations, à travers les siècles ou selon lacoutume des secrétaires de chancellerie.

Pour économiser la place, j'ai omis en génkral les formidestitulaires au début et à la fin des actes ou des rapports ; je neles ai maintenues intégralement, que dans les lettres princièresou dans celles des personnages plus illustres ; il en est de mémepour les signatures et les adresses des lettres. Cependant pourdonner une idée de ces formules titulaires élaguées, nous en repro-duison quelques-unes occasionnellement et nous avons indiqué parun etc. les fins de lettre supprimées ; nous avons omis même cetteindication dans les extraits de lettres relatifs aux Roumains,tirés de rapports plus longs concernant d'autres peuples et d'au-tres questions. Par ce procédé de publication, nous économisonsdes feuilles entières, sans rien perdre d'essentiel ou d'important,vu que ces phrases supprimées à bon escient vont se répétant jus-qu'à la satiété.

Quant à la date des documents je la reproduis tou-jours à la ligne (capoverso) afin qu'elle se présente en premièrevue. En téte des documents j'ai suivi la nomenclature of-ficielle d'aujourd'hui, par exemple Tárgoviste (et non Tergo-vistye), Iasi (et non Jászvásár) Cluj (et non Kolozsvár) Istambol(et non Constantinopoli) Warszawa (et non Varsovia) Breslau

www.dacoromanica.ro

Page 28: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introduction XXIX

(et non Vratislavia) Beograd (et non Belgrad) ou Ko§ice (et nonKassa) avec des renvois systématiques aux index du volumeoil, après les dénomin.ations géographiques, s'alignent Joules lesvariantes de chacune d'elles, résultant du texte des documentspubliés. De plus, j'ai transcrit d'habitude en chiffres arabes lesdates, écrites en certains endroits en lettres latines et n'aimaintenu celles-ci que là oil leur reproduction caractéri-sait la personne de l'écrivain oil l'office dont émanait ledocument publié, comme c'est le cas pour les brefs papaux etd'autres.

Les inconséquences graphiques à dater du XVI-ème sièclecausent à l'éditeur bien des ennuis : tel l'emploi divers de l'iet du j ou de l'i et de l'y dans les actes latins, ou celui deslettres c et cz dans les actes italiens ou allemands, sans parlerdes fautes qui proviennent de la ponctuation, fausse ou superfi-cielle, qu'il est nécessaire de rectifier d'après le vrai sens desactes ou tout au moins comme bon vous semble.

Toujours pour des motifs d'économie, je reproduis sousforme de résumés en roumain des documents de moindre impor-tance, et, sommairement ou par fragments, les inventaires etles comptes, attendu que les volumes futurs de notre publi-cation contiendront des milliers de documents de ce genre. Pourla même raison également nous ne donnons pas toujours leslocalités d'où pvoviennent les actes surtout quand elles sont à peuprès semblables au terme roumain. comme Wien.-Viena, Venezia-Venetia. J'indique d'autre part le lieu de provenance oil j'aicopié le document en une seule ligne en petits caractères.

Quant aux abréviations, dont j'ai usé spécialement dansla reproduction des titres, j'ai essayé d'être conséquent, même sije n'y suis pas parvenu partout. C'est ainsi par exemple quej'ai écrit en minuscules les titres d'empereur et de roi (Impe-rator, Rex, Re) quand ils sont suivis du nom de l'empereur oudu roi en question (imperatore Perdinando, re Giovanni) maisen majuscules lorsqu'on parle d'eux en général sans les dénom-mer. D'autre part nous écrivons le titre en entier s'il est au no-rninatif (Serenitas, Maiestas Sua) mais abrégé dans les autrescas (M-tis Suae, Ser-ti V-rae), grâce h quoi l'impression paraitplus belle, tout en comportant une sensible économie de place.

Dans les textes italiens j'ai maintenu l'orthographe ori-ginale qui n.e connait guère les consonnes doubles (comme parexemple : avisi, obedienteécrits avec un seul v et un seul b et

www.dacoromanica.ro

Page 29: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

XXX Introduction

d'autres), mais les emploie au contraire, où il ne faudraitpas, comme dans les mots : commune, communicare et d'autresque nous avons reproduits corrigés.

Pour la reproduction des textes hongrois, je me suis con-formé aux règles établies par la Société Historique Hongroise 1avec quelques légères modifications toutes naturelles. Ces textesont été traduits en roumain par le professeur Avram P. Todorautant que possible mot à mot et dans un style archaïque.

Nous conformant aux régles indiquées ci-dessus, nous n.oussommes appliqués a fournir un texte propre, clair et facile a.lire, sans altérer l'original, accompagné seulement de notes ex-plicatives et de courtes descriptions du document reproduit.Pour que notre publication puisse étre utilisée avec le plus deprofit possible nous avons ajouté au volume : II. La série desdocuments, en roumain ; III. La liste des expéditeurs et desdestinataires ; IV. La liste des lieux, d'où sont datés les docu-ments ; V. La liste des sources d'où provienent les documents ;VI. Les in.dex des noms, des lieux et des choses, et enfin sousle titre VII. Note des abréviations à l'usage des débutants quine sont pas encore suffisamment habitués à les lire couramment.J'ajoute encore que quatre sceaux inédits, trouvés sur les docu-ments publiés dans ce volume ont été reproduits ici, dessinéspar Ioseph K. Sebestyén et Etierne T('th de Cluj.

Les documents que nous publions à présent (datant desannées 1527-1572) sont pour la plupart écrits en langue latineou italienn.e, d'autres moins nombreux, en langue allemande,hon.groise ou espagnole. J'ai omis toutefois, intentionnellementd'ailleurs, les documents en langue polonaise, pour les publiera part dan.s un volume supplémentaire.

Je suis convaincu qu'un semblable recueil mettra beaucoupmieux en valeur les rapports multiples de la Pologne a vec lesPays roumains surtout la Moldavie que ne le ferait la pu-blication de ces mémes document isolés et éparpillés parmi desdocuments de nature différente. J'y tiens d'autant plus que lesPolonais avaient coaume d'appeler constamment la MoldavieValachie, désignation propre h. créer méme dans le présent volumequelque confusion ou tout au moins quelques inconvénients dansson emploi.

1 A Magyar Történelmi Társulat forráskiadAsi szabalyzatai. Budapest,1920. In 8° pages 24.

www.dacoromanica.ro

Page 30: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Introduction XXXI

Je remercie Mr C. Hiott, Ministre de la Maison Royale etprésident de la Fondation Roi Ferdinand I" ainsi que Mr G.T. Kirileanu, son secrétaire général qui ont pris l'initiative de cettebelle publication. Je remercie également Mr. le professeur I.Bianu, président de l'Académie Roumaine, ainsi que Mr. C.Moisil, directeur des Archives de l'Etat, pour l'aide et l'intéretparticulier qu'ils ont montré à cet ouvrage. Mr C. C. Giurescu,professeur d'histoire roumaine à l'Université de Bucarest, a bienvoulu se charger de m'aider à contrôler les pièces destinées àce volume, afin qu'il ne s'y glissat pas des documents déjàpubliés ailleurs, travail plutôt malaisé à faire, vu le grand nombrede publications surtout roumaines parues jusqu'à ce jour.Il a revu également les epreuves de l'ouvrage. Je lui ex-prime ici mes remerciements tout spéciaux pour l'appui etl'intérét qu'il a voué à ma publication. Je remercie égalementles différentes archives et bibliothèques où j'ai rassemblé peuà peu les matériaux reproduits ici et tiens à mentionnerparticulièrement la Direction des Archives Nationales Saxonnespour la bienveillance qu'elle m'a témoig-née en me procurant(avec une libéralité des plus obligeantes) les copies mèmes desdocuments qu'elle conserve dan.s ses vastes fonds. J'exprimeencore, d'une facon générale, ma reconnaissance aux diversarchivistes pour la bonté qu'ils ont raise à faciliter mes re-cherches au cours de tant d'années. Ils sont si nombreux queje ne saurais les nommer tous ici et quelques uns d'entre eux nesont mérne plus en vie.

Puisse done réussir cette publication si importante pourl'histoire intérieure et extérieure des Roumains et, Dieu aidant,prendre l'essor qu'elle mérite.

Dr. ANDRÉ VERESS"

www.dacoromanica.ro

Page 31: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

I.

ACTE I SCRISORI.

1.

Wien, 3 Ianuarie 1527.

Instructiunea lui Ferdinand I. regele Ungariei cAtre Laurentiu Misschil-linger trimes in Moldova.

Saluteind pe V odd sd-inotifice cei a lost ales rege alUngarieinddajduqte cd va fiintotdeauna in ajutorul cirii sale. Sd celytige apoisolul pe unul sau doi dintre boierii Domnului maicuinfluenVi pentrua-1 atrage de partea sa, fdgdduindu-le una sau doud mii de fiorini.

Instructio de his, quae Nobilis fidelis nobis dilectus Lauren-tius Misschillinger nuntius et commissarius noster apud Magni-ficum sincere nobis dilectum N. wayvodam Moldaviae, nostronomine agere et tractare debet.

Inprimis post exhibitas credentiales nostras et convenien-tem salutationem verbis nostris factam, et super his, quae in priorinostra instructione, sibi data, agere habet, exponet eidem way-vodae, qualiter nos die I7ma mensis Decembris proxime elapsi,divina aspirante gratia, in conventu, per See' Dominam Ma-riam reginam Hungariae et Bohemiae etc. viduam, sororem nos-tram dilectissimam, ac Spectabilem et Magnificum sincere nobisdilectum Stephanum de Bathor, regni Hungariae comitem palati-num, ac iudicem Comanorum, ad quem eiusmodi conventuum in-dictio ab antiquo spectare dignoscitur, de more ac secundum ritumet consuetudinem regni praefati indict°, sed postea ex certis etrationabilibus causis ad civitatem Posoniensem translato, perpotiores dominos, praelatos, proceres et nobiles regni, ibidem justonumero congregatos, in regnum Hungariae assumpti, electi etacceptati sumus. Quod ipsi wayvodae propter hoc potissimumnotificandum duximus, 2 quod scilicet minime dubitemus, eum hoc

Aceastá instructiune anterioarà nu ne e cunoscua.2 Prima redactare a textului, de ad p5n1 la sffirsit, o dAm mai la vale.

Documente vol. L

www.dacoromanica.ro

Page 32: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

2 No. 1 [3 Ian. 1527

pro sua in nos fide et affectione, solido gaudio suscepturum. Etpropterea idem nuntius et commissarius noster, nomine nostroaffectuose hortabitur eundem wayvodam, ut pro sua in iustitiamet aequitatem zelo ac virtute tam electionis illius, quam iuriumet actionum nostrarum, quae nobis et Ser' consorti nostraedilectissimae versus regnum illud competunt, et pro defensioneac conservatione regni praefati, et illius hostium, inimicoruniquedepulsione, totis viribus et auxilio 1 illudque disuaserit, idobmittat. In quibus omnibus et singulis Laurentius saepe nomi-natus nostram expressam executurus est voluntatem.

Datum Viennae, die 3-tia Ianuarii 1527. Regni etc.Quod si quoque Laurentius antedictus intelligeret, unum

aut duos ex potioribus dominis ipsius wayvodae, qui in magnapenes eum authoritate et rerum dirigendarum administrationeessent : idem Laurentius curabit cum talibus agere et tractare,quod ipsum wayvodam in partes nostras trahant, tantumque cumeo agant, ut petita nostra acceptet et iuxta votum nostrum con-cludat, quod, ut maiori successu obtinere possit, promittet talibusdominis unum aut duo millia florenorum Rhenensium, quos eis,negotio bene confecto, postea solvi faciemus. In quo similiter facietnostram voluntatem. Datum, ut supra. 2

(Hofkammerarchiv. Wien. Fasc. 15437. Instructiones.)

Notii. Aceastá instructiune" interesantá are o mica istorioaráintrucát primul text al ei (scris in ziva de 1 Ianuarie) n'a fost aprobatde cAtre cancelarul regal, dupà care ea a fost schimbaa in partea eia doua, suprimá'ndu-se urna6torul text al primului concept :

Quod ipsi wayvodae propter hoc potissimum notificandum du-ximus, quod scilicet minime dubitemus, eum illud pro sua in nos fide,affectione et observantia libenti animo et solido gaudio suscepturum, etquod vigore illius, iuriumque et actionum nostrarum, quae nobis etSer' consorti nostrae carissimae versus regnum praefatum, modiset conditionibus irrefragabilibus competunt, pro suo in iustitiam etaequitatem zelo et studio, proque defensione et conservatione eiusdemregni et illius hostium, inimicorumque depulsione, nobis adsistere etamriliari, partesque et iura nostra fovere, promovere et tueri debeat,pro quo sic obtinendo idem Laurentius apud eundem wayvodam modisomnibus instabit, eumque nomine nostro plurimum hortabitur, osten-

1 Cuvant probabil lips& in originalul (poate putrezit in acest loe) careazi nu mai exist5.

2 Aceastà instructiune ni s'a plstrat numai inteo copie oficial& facut& pela sfarsitul veacului al XVIII-lea depe originalul care azi nu se mai allá nid inArchiva Statului ori e latitent.

www.dacoromanica.ro

Page 33: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

deudo ei, quod ea res non solum rebus nostris atque suis, sed et totiregno Hungariae, atque ipsi denique Christianitati commodabit, nosquesuam erga nos constantiam et virtutem digno favoris et gratiae nos-trae monumento erga eum vicissim compensare velimus. Quare, utarctior nobis cum eodem wayvoda consuetudo coalescat, idem Lau-rentius commissarius noster, uti in alia instructione sibi commissumest, instabit apud eundem, ut propter certos evidentes respectus velitad nos suos nuntios et mandatarios pleno mandato suffultos destinare,quos sic ab eo destinatos et ad nos delegatos Laurentius antedictusstudebit in reditu suo sibi adiungere et ad nos reducere, quibus cumpostea tractabimus et disseremus super his, quae tam nobis, quam ipsiwayvodae utilia et honorifica esse poterunt.

Vidit Harrach cancellarius. Mutata in totum.Notd. Despre misiunea solului Laurentiu Misschillinger aveam

cuno*tiintá paná acuma numai din scrisoarea regelui Ferdinand I.cátre regele Poloniei, Sigismund I. (din i Ianuarie 1527) prin care-1roagá sä-i dea liberá trecere prin tara sa, fiind trimes de el in Moldova(Hurmuzaki : Documente vol. II/r pag. 31-32.) Zisa scrisoare se com-plecteazá frumos prin actul de fatá, care ne-a pástrat toate amänunteleinsárcinárii sale, spre indeplinirea eáreia plecá in ultimele zile ale luniiFevruarie. (Fontes Rerum Transylvanicarum vol. IV. p. 144-6.)

2.

Wien, II Martie 1527.Ferdinand I. regele Ungariei cätre Hofkammer.

Bani de drum pentru un sol trimes la Domnul Moldovei.

Veit Zollner, Camermaister.. . soll Hansen Swartzen, Burgervon Ofen, auf Abfertigung eines Poten mit einem Brief von HerrnStatthalter, Regenten und d.er Camer an den Weyda aus der Mol-daw neun phunt vier Schilling Phening auf sein Quittung bezah-len. Die sollen ihme darauf in seiner Raitung far guet Ausgabangenumben und passiert werden.

Actum Wien, den II. Tag Martii. Anno 27.(Hofkammerarchiv. Wien. Oestr. Gedenkbiicher 24 fol. Ioo.)

3.

Wien, 2 Octomvrie 1527.

Ferdinand I. regele Ungariei ease Hofkammer.

Mandat de platd pentru ducerea solului roman dela Vienaplinel in Cracovia, la regele Poloniei.

Marx Beckh, Vizthumb . . . soll Hansen Sturmb, Understatt-Camrer zu Wien, von wegen dass er die wallachisch Potschaft von

3 Ian. 15271 No. 2-3 3

www.dacoromanica.ro

Page 34: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

sasul George Reichersdorfer, care mai tarziu a publicat o descrieie aArdealului si una a Moldovei.

2 Reichersdorfer umbra in tarile romane trimes de regele Ferdinand invara anului 1527.

4 No. 4-5 [12 Apr. 1528

Wien aus bis fär Khrakaw hinaus zu dem Khunig von Poln ge-fiiert hat, fiir sein Fuerlon sechszehen Phundt Phening gegenseiner gebärlichen Quittung bezahlen ; die sollen ihme alsdannkhunftigklich in seiner Raitung fär guet Ausgab gelegt und pas-siert werden.

Actum Wien, den andem Tag Octobris. Anno im XXVII.(Hofkammerarchiv. Wien. Oestr. Gedenkbiicher 28 fol. 41.)

Buda, 12 Aprilie 1528.Samuel Pemfflinger provizor catre regele Ferdinand I.

A avut stiri dela unchiul sdu din Ardeal, cum cd secretarulGeorgetrimes acolo a uneltit multe lucruri rele cu Domnul Tdrii-Romdnqti.

Scribit michi Dominus Marcus Pempflinger, frater et avun-culus meus ex Transilvania, multum conquerens super Georgiosecretario, quem Maiestas V transactis temporibus illuc miseratad promovenda negotia Mus Vrae etc.

Intelligo autem ipsum Georgium cum nonnullis delicti suiprimatibus ex Transilvania aufugisse, eo animo, ut ad Mle"V' veniat et gratiam impetret, quod Maiestas Vrn consiliomeo facere nolit, ut intelligant omnes nationes Transilvaniae MtentV"' esse iustissimum principem, et ut caeteri quoque timeant.Intelligo etiam, Serenissime Rex, ipsum Georgium secretariummulta nociva perpetrasse cum woyvoda Transalpino, quae fortepossit emergere in futurum detrimentum Mus VT" et regno-rum suorum. Quae illa sint nescio, quia generaliter michi scribitur.2

Datum Thadae, in die Pascharum. Anno Domini 1528.(Autograf Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

[Wien J 12 Iunie 1528.Regele Ferdinand I. catre Veit Zollner.

Mandat de platd pentru expedierea soliei moldovene.

Veit Zollner, Ku. Maiestät Rat und NiederösterreichischerCamermaister . . . soil Petern Stern, bey der Hungrischen Camer

www.dacoromanica.ro

Page 35: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

13 Sept. 1528] No. 6 5

Secretarien, auf Abfertigung der Moldauischen Potschaft zu Ku.Maiestät fiinfzig Guldin Rheinisch gegen seiner Bekantnuss undObligation, dass er ihme dieselben in zwayen Monaten wider be-zahlen welle, färstrecken. Soferr aber gedachter Camermaistersolcher fiinfzig Guldin nit bezahlt wirdet, sollen ihme die auf diesGeschäft und die bemelt Bekantnuss und Obligation in seinerRaitung Camermaisterambts für guet Ausgab passiert werden.

Actum den 12. Tag Junii. Anno XXVIII.(Hofkammerarchiv. Wien. Oestr. Gedenkbiicher 24 fol. 145.)

6.

Buda, 13 Septemvrie 1528.Ferdinand I. regele Ungariei catre loan Szalánczy.

Intitrote donaOunea decedatului rege Ludovic II. datcl luiloan Szalcinczy in Dobra (dependentä de castrul Deva) ca secretaral lui Radu-Vodei din Tara-Romtineasa.

Super immunitate curiae nobilitaris Ioannis Zalanczii se-cretarii wayvodae Transalpinensis.

Nos Ferdinandus Dei gratia Rex Htmgariae et Bohemiaeetc. Infans Hispaniarum, Archidux Austriae etc. Memoriae commen-damns tenore praesentium significantes quibus expedit universis.Quod nos illas donationem, exemptionem et nobilitationem, quasalias Sermus quondam Dominus Ludovicus Rex, sororius et prae-cessor noster, i de et super totali curia nobilitari in oppido Joffewin pertinentias castri Dewa, in comitatu Hwnyadiensi existentefideli suo Egregio Ioanni Zalanczii de Zenth Thamas, secretarioSpectabilis et Magm Radwl Wayvodae sui Transalpinensi ac totali-bus directis quartis partibus et portionibus possessionariis nobilisdominae Annae consorti suae, in possessionibus Lapwg superioriet inferiori, item Hathar, Ohaba et Fynthoagh vocatis, in prae-dicto comitatu Hwnyadiensi .existentes, unactnn toto jure suoRegio, si quod in dictis curia nobilitari et directis quartis partibuset portionibus possessionarias qualitercunque habuisset, fecerat,easdemque quartas partes et portiones possessionarias ab omnibustaxis, oneribus et servitiis, ratione earundem ad praedictum cas-trum Dewa solvi et exhiben i consuetis in perpetuum exemerat

Aceasta donatiune e din 23 Innie 1526 0 fu reinoitä (dupä obiceiultarii) de catre regele loan Zapolia la t Ianuarie 1527. (Fontes Rerum Tran-sylvanicarum vol. IV. p. 143-4.)

www.dacoromanica.ro

Page 36: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

6 No. 7 [II Mai 1529

nobilitarentque, et dictae curiae nobilitari mediante suis literisannexuerat, ratas, gratas et acceptas habentes : easdem donationem,exemptionem et nobilitationem praefati Ser' Domini Ludoviciregis ratificamus, acceptamus et approbamus, et nichilominusvolentes eundem Ioannem Zalanczii fidelium servitiorum suorum,nobis et Sacrae Coronae regni nostri Hungariae exhibitorum intuituampliori nostra prosequi gratia, nobiles Nicolaum, Michaelem etIoannem Bhaar de praefata Lapwgh, affines suos modo similia praefatis omnibus oneribus, servitiis et taxis,r atione praescripta-rum possessionum superioris et inferioris, item Hathar, Ohaba etFynthoagh ad dictum castrum Dewa quomodolibet per eos fieriet solvi consuetos perpetuo duximus eximendos, liberandos etsupportandos, immo eximemus, libertamus et supportamus harumnostrarum vigore et testimonio literarum mediante.

Datum Budae, die Dominico proximo ante festum Exalta-tionis Sanctae Crucis 1528. Regnorum nostrorum praedictorumanno secundo.

(Liber Regius Hungariae. Budapest. Vol. I. fol. 129.)

7.

Lipova, .r.r Mai 1529.Secretarul regal catre un preot anonim.

Dupdce kaki nobilimea ardeleand s' a su pus regelui Ferdinand I.5i numai Sa5ii au rcimas protivnici, Domnii tdrilor române VOY intrain Ardeal pentru a-i supune. Aceste lucruri s' au (Oat dela solulmoldovean, care a sosit zilele trecute acolo la Lipova in drum sprecurtea regald. Tara de jos e kaki' de partearegelui, °tiara de Timipara,dar peste pulin se va supune 5i ea din cauza lipsei de ale mcinceirii.

Ex litteris Secretarii Regii ex 1.4yppa.

Tota nobilitas Transsilvaniae, paucissimis exceptis, quosDorainatio Vra Rma bene novit, et Siculi omnes ad obedientiamMus Regiae redierunt. Saxones duntaxat sunt adhuc rebelles,qui tamen ipsi respectu aliorum, parum possunt, sed et ipsi brevi,si mature neglexerint reverti, perfidiae eorum poenas dabunt.Credo enim vayvodam Transalpinae et alterum vayvodam Mol-daviae, qui uterque Mt's Regiae fidelis et obediens factus est,cura non paucis viribus propediem Saxones aggressuros et etiaminvitos ad obedientiam coacturos. His diebus fuit hic orator voye-vodae Moldaviae, episcopus in Moldavia primarius,medio cuiusipse vayvoda Moldaviae egit apud Mt' Regiam pro reconcilianda

www.dacoromanica.ro

Page 37: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

gratia Mtis Suae erga se. Omnes haec partes inferiores, cum omni-bus castris et castellis in ditionem Mtis Regiae redactae sunt, scriptoThemeswar, quod etiam ipsum, velit nolit, brevi Mtt Suae sededere cogitur, quoniam victualia undique intercepta stint, molen-dina omnia in Themesio sub Themeswar combusta, omniapecora et armenta eorum per nostros abacta, et pridem multi exeis primarii milites, qui eruptionem in nostros fecerant, interfecti ;ieliqua multitudine per portam, quam Chatakapw vocant, 1 fusatwine ad castrum ipsum fugata Sebewsiense et Lugasiense, adobedientiam Suae Mu' redierunt. Nos hic optimam spem habemusMt' Regiam brevi tota Hungaria potituram.

Ex Lyppa, H. Maui [1529.] 2(Copie contemporanl. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

8.

Beograd, 27 Iunie 1529.Scrisoarea unui anonim atre un anonim.

Domnii tarilor romeine intrati in Aydeal la chemarea regeluiUngar2ei, loan.

Summario de lettere scripte per persona fide digna, aduna peisona de qui.

Li vayuodi de Moldavia et Transalpina de commission delSer" Re Zuane erano entrati in Transilvania, et l'havevanoredutta alla obedientia regia ; etc.

Il Serm° Re Zuane si doveva aboccar cum il Sigrnor Turcoa Belgrado.

Date in Belgrado, a' 27 Zugno 1529.(arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 120 fol. 260.)

Notd. Din acest sumar" de scrisoare aflam douä lucruri nouisi anume : il a Domnii tgrilor romane au intrat in Ardeal din insgsinsgrcinarea .egelui loan si 2) cá aceastg a lor intrare a fost intaia oarg.In Iunie a amlui 1529, despre care avem singura insemnare a croni-carului sas Simon Massa cg Petra Rares-Voda intrand in tara Barsii,a devastat cele trei scaune sgcuiesti s'i bätand pe ardeleni sub Marien-burg (Feldioara) in ziva de 22 Iunie a nimicit toatä populatiunea. 3Interesant e de altfel pentru cunoasterea organizärii vietii de attmcicä stirea acestor lucruri a ajuns in abia cinci zile pang la Belgrad.

i. Cuvfint ungurese = csatakapu, hisettmând : poartl de bätAlie.2 Data andui e semnatá de cancelarla regall pe dosul scrisorii.3 Quellen zur Geschichte der Stadt Brassó, vol. IV. pag. 76.

Ii Mai 15291 No. 7-8 7

www.dacoromanica.ro

Page 38: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Bitilia aceasta a fost dati ad oppidum Mariaeburgum In terra Barcensidie io,000 Martyrum" dupi care (in ziva de 29 Octomvrie) Petm Vodi a cucerit

orasul Brasov ; Quellen vol. IV. pag. 6, rx, 40, 53 si zoo.2 Am publicat in intregime aceastA scrisoare pentru a avea in volum

un exemplar complect din scrisorile regelui loan Zapolia,

8 No. 9io [Nov. 1529

[Beograd, Noemvrie 1529.]Scrisoarea unui anonim citre un anonim.

Ama'nunte despre intrarea in Ardeal a lui Petru Rarq-Vodol&Italia dela Feldioara.

Item che si haveva havuta nove, si dal Re Zuane, comedal vayuoda de Bogdania, amico et adherente del Re Zuane, cheper ordine del Signor Turco lo exercito de Bogdania era entratone la Transilvania, dove si mandava bon numero de soldati delRe Ferdinando, et etiam de paesani che sequeno le sue parte, etvenuti alla giomata li Bogdani hanno havuta vittoria con occisionde più de persone io milla. Et che ditto exercito Bogdano congrandissima preda era ritornato nel paese. Et che cinque delleprincipal terre de la Transilvania havevano mandato ambassa-tori al Re Zuane facendo deditione, et che se teniva che a quelgiorno tutta. la Transilvania fusse redutta a sua obedientia, et cheBogdano haveva mandati alcuni prisoni fatti nel fatto d'armeal Ser' Signor Turco.

(Arch. di Stato. VenezialCodice Brera izo fol. 276.)

Buda, 7 Iunieloan regele Ungariei citre Stefan Báthory de Soinlyó voevodul

mugumqte pentru Orile din Moldova §i trimete scrisoarecutre Domnul ei. Dispune de plata qtilor sale din Ardetl.

Ioannes Dei gratia Rex Hungariae, Dalmatiae, Cr atiae etc.Spectabilis et Magnifice fidelis nobis sincere dil e.2 Rumo-

res Transalpinos a vobis loco magni nominis accepim . Et quodad waywodam Moldawyensem ex parte Nicolai Apafi et alterius,qui cum eo detentus esse dicitur, misistis, fecistis nobts rem gra-tissimam. In eandem sententiam scripsimus et nos ipsi waywodae.Credimus cum nihil in ea re neglecturum, praesertim cum intelligatin ferendo subsidio waywodae Transalpino se excessisse, et hocfactum suum non aliunde, nisi per nos restitui et refrmari posse.

www.dacoromanica.ro

Page 39: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Majestät von der Chamer.

7 lun. 15301 No. loIi 9

Quod vero ad solutionem gentium attinet, commisimus rursus ca-merariis nostris, ne quicquam salibus nostris parcant, sed utcunquepoterunt solutioni illarum gentium extra et ante omnes deputa-tiones nostras, consilio et auxilio vestro, omnibus modis satisfa-ciant. Restat, ut de bombardis, quas pro defensione illius regninostri dedimus, sollicitam curam et custodiam habeatis, ne autincuria, aut proditione, sive dolo aliquo custodum, illas amittatis ;scitis enim, quod istis casu aliquo amissis non esset facile rursusalias nunc istuc indurere. Praeterea scripseramus nuper de adventuGermanorum ad Vacziam, qui nisi auditis et intellectis copiisnostris, per quaedam loca stricta et angusta retrocessissent, nonfuisset dubium, quin auxilio Dei profligari et deleti fuissent, licetetiam alioquin non sine damno et clade discesserint ; consederantpostea parumper penes Komarom, miseramus et illuc adversuseos copias nostras et navales, et terrestres, sed nec illas exspectareausi, fugientes linguis retrocesserunt. Sunt nunc duobus miliaribusa Nythria, ex altera parte habebimus et illic curam de eis. Quic-quid Dei auxilio successerit, subinde rescribemus, modo et vosdetis operam, ut negotia istic nostra (quod non ambigimus) ea,qua debent, diligentia et sollicitudine exequantur ac peragantur.Reliqua committimus industriae vestrae.

Datum Budae, feria quarta inter octavas festi VisitationisBeatae Virginis. Anno Domini 1530.

Litteras autem nostras waywodae Moldaviensi sonantes,quae cum praesentibus vobis restituentur, quamprimum ad etunmittatis per aliquem nuntium vestrum.

Joannes Rex mpria.Adresa: Spectabili et Magnifico Stephano Bathori de Somlio,

Comiti comitatus de Zabolch ac wayvodae nostro Transylvano. Fidelinobis sincere dilecto.

(Coleetiune particularà. Ungaria.)

11.

Wien, 12 Septemvrie 1531.

Niederösterreichisehe Kammer eAtre autoriati.

Sit dea tot ajutorul cerut solilor Domnului Moldovei, cari mergla regele Ferdinand la Speyer.

Des Weyda aus der Moldaw Passbrief zu der 'Röm. Kun.

www.dacoromanica.ro

Page 40: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Regiae Maiestatis factae.

A tempore Ioannis Scepusiensis, quo se in Regem creanifecit circa festum Beati Martini Episcopi Anni 1526; ab eodemanno usque annum 1528 infra duos integros annos idem MarcusPemfflinger ad servitia Regiae Mtis tenuit singulis annis equiscentum levis armaturae per umunquemque mensem ad singulosequos fi. tres computando facit fi. Vijm ijc

Duobus wayuodis Transalpinensibus diversis vicibus, utin fidelitate Suae Mtis perseverent, dedit munera in valore fi. Vc

IO No. II-12 [12 Sept. 1531

Wir N. des Allerdurchleuchtigisten, grossmächtigisten Fiir-sten und Herrn, Herrn Ferdinanden, Römischen, auch zu Hun-gern und Behaim etc. Königen, Erczherczogen zu Oesterreich etc.verordent Räte der Niederösterreichischen Chamer entbieten allenund jeden, was Stands, Wirden oder Wesens die sein, so hiemitersuecht werden, unser gebiirend freundtlich und willig Dienstzuvor, wie uns nach jedes Stands und Wesen ze thun ziembt undgebiirte ; und begehrn onstatt und von wegen seiner Kun. Ma-jestät an Ew all unsernhalben freundtlich und fleissig bittendt,dass Ihr des Weyda aus der Moldaw Gesandten, mit Namen Gre-gorn Rosenperger, Zeiger ditz Briefs, und sein zuegeben Personen,weliche von bemeltem Weyda zu hochemennter Reim. Kun. Ma-jestät etc., unserm Allergnädigisten Herrn, gen Speyr geschicktwerden, wo Sie an Ew gelangen, mit Begleitung und in all anderWege, wie die Nodturft erfordert, fiirdersam, ratlichen und hilf-lichen erscheinet, auch solchs bey den Euern ze thun verfueget,damit Sie in solcher Reis sicher, unbeschwert und unverhin-dert von menigelichen zu Ihrer Majestät khumben mugen. Das wirdtsein Kun. Majestät etc. in Gnaden erkennen und wir unsemhal-ben in freundtlichem geneigten Willen gem geflissen sein, nachGebiir jedes Stands und Wesen, umb Ew zu verdienen.

Geben zu Wien, den n. Tag Septembris. Anno etc. im XXXI.

(Hofkammerarchiv. Wien. Oestr. Gedenkbiicher 33 fol. 171.)

12.

[Sibiu, 1532.]

Cartea de socoteli a lui Marcn Pemfflinger.

Felurite cheltuieli2.. donative privitoare la Romani.

Expensae et solutiones per Marcum Pemfflinger in servitiis

www.dacoromanica.ro

Page 41: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Wayvodae Moldaviensi similiter pro remuneratione deditin valore fi

Castrum Balwanos, quod Moldavus unacum Ioannistas a MarcoPemfflinger occuparet, habuit in pignorem pro fi. Vjm If XX

In conflictu wayuodae Moldaviensis demptis argentereis,vestibus ac aliis rebus paratas pecunias amisi fi Im IIc

Item ex summa debitorum meorum sunt defalcandi, qui adcastrum Balwanos inscripti sunt f/. ijmm Vc

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notii. Data aproximativá o fix5.'m prin faptul cà catastiful cu-prinde §i insemnsdri din anul 1532.

13.

Cluj, 26 lanuarie 1534.

Senatul orasului Cluj care parohul loan din releac.

Adeverinfd despre depunerile alma Romeini din Feleac cumcd plebanul loan este feciorul §1 moOenitorul legitim al episcopuluiDanciu.

Nos Stephanus Ethwes iudex caeterique iurati consulescivitatis Coloswariensis.

Memoriae commendamus tenore praesentium significantes,quibus expedit universis. Quod coram nobis personaliter consti-tutus, honorabilis Ioannes plebanus villae nostrae Felek, proposuitnobis, quemadmodum ipse certas haberet haereditates in eum apatre suo, quondam Dancho, ipso jure haereditario devolutas invilla nostra Felek et territorio eiusdem adiacentes, quae eundemet neminem alium concernerent, super quibus praemissis ipsecertos testes haberet, petens nos debita cum instantia, quatenusauditis suorum testium fassionibus super praef ata haereditateliteras nostras testimoniales dare et concedere dignaremur. Cuiuspetitionem tamquam iustam ac iuri consonam admittendam pro-duxit coram nobis Michaelem Wayda kenezium iuratum villaenostrae Felek, item Petrum Nago kenezium iuratum villae OlahBanabyky et Stephanum Erdew, in eadem villa residentem, itemMichaelem Deche, Georgium Roman, Georgium Demether, incolasvillae nostrae Felek. Qui quidem singuli, juramento deposito, unaet consona voce fassi sunt, praefatum Ioannem plebanum essefilium et haeredem legitimum quondam Dancho episcopi, et prae-terea nullum alium praeterquam eum haereditates suae concer-

26 Ian. 15341 No. 12-13 II

www.dacoromanica.ro

Page 42: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Urmeazá textul celor *ase documente dintre ami 1509-16 pe cari levom publica In volumul care va complecta materialul publicatiunii noastre de fatit.

12 No. 13 14 [8 Ion. 1535

nerent, domus videlicet una in Felek, quam ipse suus Danchoepiscopus pro se aedificari fecit in vicinitatibus domorum episco-palls ab una, necnon domus Kys Pasko partibus ab alia sita etadiacens, unacum terris arabilibus, foenetis et horto pomifero,ad eandem domum de iure et ab antiquo spectans. In quorumfidem et testimonium praesentes literas nostras testimoniales eidemIoanni plebano, haeredibusque suis universis perpetuo valiturassub sigillo civitatis, nostrae maiori et authentico subimpresso du-ximus concedendas communi iustitia suadente.

Datum ex consistorio nostro Coloswariensi, feria secundaproxima post festum Conversionis Beati Pauli Apostoli. Anno Mil-lesimo quingentesimo tricesimo quarto.

(Arhiva ora*ului Cluj. Copie simpll In Coll. Szilágyi vol. I.)

14.

Eigdrou, 8 Iunie 1535.

Stefan Mailath voevodul Ardealului catre boierul Balia de Berivoi.

Transcrie §i intdre§te vechile privilegii de boier" a familieiBalia de Berivoi §i, Coinkel.

Nos Stephanus Mailath, Waywoda Transilvanus et Sicu-lorum Comes etc. Memoriae commendamus tenore praesentiumsignificantes quibus expedit universis. Quod agilis Balya de Be-rywoy Boyaro ac familiaris noster exhibuit nobis et praesentavitquasdam litteras Egregiorum condam Pauli Thomorii comitis acStephani Thokos, huius castri nostri Fogaras piae rerniniscentiaecastellanorum, in pargameno privilegialiter confectas et emana-tas, sigilloque eorundem roboratas et communitas, supplicansquenobis ut easdem, et omnia in eisdem contenta et habita rata,grataque et accepta habere, atque pro innovatione sui Boyaro-natus litteris nostris similiter privilegialibus de verbo ad verbuminseri facere et perpetuo valitura confirmare dignaremur ; etc.'Nos igitur praemissa supplicatione dicti agilis Balya de Berivoy,familiaris nostri, nobis modo quo supra porrecta benigne exau-dita et clementer admissa, praescriptas litteras praefatorum PauliThomori et Stephani Thokus, castellanorum castri Fogaras : non

www.dacoromanica.ro

Page 43: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

abrasas, nee in aliqua sui parte suspectas, aut aliquo vicio vicia-tas praesentibus nostris litteris privilegialibus de verbo ad ver-bum, sine diminutione et augmento aliquali insertas, quoad omnes earundem continentes clausulas et articulos, riteet legitime existentes et emanatas, viribusque earundem etveritatem suffragantes acceptamus, approbavimusque et ra-tificamus, immo acceptamus, approbamus et ratificamus, ac an-notato agili Balya suisque heredibus ac posteritatibus universisperpetuo valituras confirmamus ; in cuius rei memoriam firmi-tatemque perpetuam praesentes nostras litteras pendenti sigillonostro munimine roboratas duximus concedendas.

Datum in Fogaras, feria tertia ante Beati Barnabae Apo-stoli. Anno Domini Millesimo Quingentesimo Tricesimo Quinto.

Pe dos, de nand posterioard : Beriv6i és kopaczeli boersAgt61 \Talkad masculinum sexum.

(Orig. perg. cu sigilin pendent. Colectiune particular& Ungaria.)

15.

Tdrgov4te, 20 belie .1535.

Radu-Voda Paisie catre voevodul stefan Mailath.

Multumindu-i pentru bundtatea freiteascd de care l'a asiguratil roagd sd-i trimeatd carte" despre ea, pecetluitd cum se cade, ju-ra'ndu-i 0 el credinfd cu toti ai sdi.

Nos Radul Dei gratia Dominus, verus haeres, Vaivodaqueregni Transalpinensis Spectabili ac Magnifico Domino, DominoStefano Maylad, terrae Fogaras Domino, Vaivodae Transilvaniensiet Siculorum Comiti fraternitatem semper et amicitiae dilectionematque commendationem perpetuam cum fidelitate.

Sumus recordati, recordamurque de omni sua diligentia acfavore, cum quibus Spectabilem et Magnfficatn Dominationem V'omnibus in negotiis nostris, ut fratrem, amicumque nostrum, ho-norationis erga nos, boyaronesque nostros fuisse apertissime in-telligimus, intelleximusque et absque omni procul dubio, ilia fra-ternali, amicitialique diligentia ac favore, sicuti hactenus, nosprosequi velle, deinceps etiam volumus. Itaque Vram Spectabilemet Magnificam Dominationem, tamquam frater, amicusque caris-simus in nobis certfficaretur, quo diligentius atque favorabiliusSpectabilis et Magnifica Dominatio Vra nos, nostraque negotia

20 Illi. 1535] No. 14-15 13

www.dacoromanica.ro

Page 44: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

14 No. 15 [20 Iul. 1535

suscipere dignaretur, atque prosit, si etiam casu vel eventu aliquo(quod Deus avertat) Moldavi vel etiam alii quicunque hostes, tamdomestici, quam extranei, nos in huiusmodi dominio, vaivodatuquenostro impedire aut perturbare voluerint, extunc Spectabiliset Magnifica Dominatio Vra nos cum omni potentia sua et omnibusviribus suis assistentes awdlietur. Si denique (quod Deus avertat)contingat, ut de regno isto nostro aliqualiter cedere aut exire co-geremur, in tali casu libere cum omnibus boyaronibus nostris,uxoribus ac filiis, ac tota familia, rebus, Ciganisque omnibus, adregna Seen' principis et domini, domini Ioannis regis Htmgariae,Dalmatiae, Croatiae etc., Domini nostri Clementissimi, ad quaecun-que loca voluerimus venire et condescendere valeamus cum Ci-ganis et rebus nostris om.nibus, salvis semper permanentibus subvestra tutela et protectione-speciali. Et cum temporum in successucommoditas et opportunitas ad haec dabitur, nos in pristina cedere,ac dominium una cum boyaronibus nostris, uxoribus, filiis, ac totafamilia nostra, rebusque nostris omnibus Spectabilis et MagnificaDominatio V' viribus suis totis reponere et reducere velit, inhis nos humillime supplicaturi : nos vero ad omnia atque singulapraemissa, quae ad Fidelitatem Vram pertinent nobis observanda,vobis propterea iuramus ad Deum vivum ac eius Genitricem Vir-ginem Mariam, Sanctamque crucem et fidem nostram christianam,ut temporibus nostris una cum boyaronibus nostris, summa semperfide et fidelitate iuste, vereque promittentes, tali vinculo obliga-mus mediante, quod si nos Spectabili et Magnificae DominationiVrae ad fidelitatem praestare nollemus, extunc semper et ubiqueSpectabilis et Magnifica Dominatio Vra cum praesentibus adeam praestandam compeliere nos valeat atque possit. Uncle posteanos vicissim postulamus, iuxta continentiam praesentis literaenostrae, ad eadem modo praemisso fraternali, amicitialique fidesua mediante, per literas suas, sigillo suo affirmatas, pollicitationi-bus et obligationibus suis, sese obligare nobis debeat atque teneatur.In cuius rei vigorem, firmitatemque perpetuam has praesentesliteras nostras sigillo nostro regnicolari firmatas atque roboratasSpectabili et Magnificae Dominationi Vrae, tamquam fratri etamico nostro carissimo damus, dedimus atque fecimus.

Datum Thergovistae, 20. die mensis Iulii. Anno Domini 1535.

(Colectinnea Carol Wagner. Budapest. 1)

1 Copia a fost luatä de Wagner depe originalul aflgtor intre documentelef amiliei stinse Szalay.

www.dacoromanica.ro

Page 45: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ko§ice, 6 Septemvrie 1538.

Paul Thornay atre Andrei Melczer.

La cererea lor regele Ferdinand a consimtit ca familiile Dom-nilor din Principate sci se addposteascd in Ardeal de frica Turci-lor cari au ntivellit de 16 zile in Moldova i s'ar putea sd iernezeacolo.

Regia Maiestas a wayvoda Moldavo uxorem et f ilium pro-mitti postulat, deinde ut et ipsemet cum omnibus suis in Trans-silvaniam ante Thurcam exeat. Id ipsum a Transalpino postu-latur et nunc pro educendo uxore et familia vayvodae et boye-ronum 1VIichael Horwath missus est. Verum iam hodie sextus-decimus agitur dies, quo Thurca Moldaviam ingressus, pro moresuae professionis illic grassatur, quamvis hactenus, forte ut po-pularem favorem allicent, ab igne temperavit ; habet secum duosfilios natu minores, nam natu maior duce bassa Natuliensi quamIndos profectus est, istos vero alterum cum beglerbeg Moldaviae,alterum cum Mehmeth bey Transalpini dominus statuere vult.Magna cum illis bombardarum copia, quas trah.unt bubali nu-merosissimi. Deus n.ovit quid futurum est. Quantum intelligo devestra restitutione nihil decernetur, nisi prius experiantur quantaintegritate principes germani hiis pacis contractibus respondeant,et cum proximus ardeat paries proculdubio respondebunt, namin hoc iuvandum erit ne Thurca in Moldavia hyemare possit.Alioquin actum Deus scit ; etc.

Datum Cassoviae, 6ta Anno Domini 1538.

Adresa : Charissimo atque Amantissimo fratri meo, dominoAndreae Melczer in Gwncz dentur.

(Colectiune particularà. Ungaria.)

Wien, 6 Noemvrie 1538.Privilegiul linpAratului Ferdinand I. dat Ronfinilor Zici" din Croatia.

Scutire de dajdii pe 20 de ani pentru Valachii refugiati dinlocul Obrovatz in Istria, asigureind ceipitanilor (ori voivozilor ) lorservind cu cel putin 200 de soldati o proviziune de ate 50 fiorinianual, fiind datori a preda fiscului a treia parte din once pradd cevor avea din incursiunile fäcute de ei pe pcimeintul Turcilor.

6 Sept. 1538] No. 16-17 15

www.dacoromanica.ro

Page 46: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

16 No. 17 [6 Nov. 1539

Privilegium pro Valachis.

Ferdinandus etc. Recognoscimus et notum facimus tenorepraesentium quibus expedit universis, quod Nos volentes Valachosillos, quos lingua Croatica sive Serviana antiquos Romanos etvulgariter Zytschy appellitant, i quique aliquandiu circa locumObrouatz in Istria sub ditione Turcae, licet inviti, sese continueruntet habitarunt, proptereaque diebus proxime praeteritis ex piosynceroque, quem erga Rempublicam Christianam gerunt animo,proque illius beneficio, devotionem fidemque nobis perpetuo ser-vandam re ipsa amplexi ad loca ditionemque nostram una cumServianis et Rascianis, qui etiam eo nomine ad id adducti suntcommigrarint, bonaque universa traduxerint, ita quod Turcanunhostes et Christianae Reipublicae strenui defensores perpetuo essevelint, aliquo Regiae beneficentiae et liberalitatis nostrae munereprosequi, eisdem Valachis suprascriptis pro huiusmodi erga nos[et] Rempublicam Christianam animi affectione, ut illam etiampraeclaris gestis et facinoribus egregiis contra Turcas comprobarestudeant, infrascriptum privilegium, exemptionem praerogativamatque libertatem promittendam, dandam, donandam atque conce-dendam dmdmus, prout promittimus, damus, donamus, concedi-mus atque elargimur praesentium per tenorem, videlicet, quoduna quaeque familia, quae scilicet in una domo et sub uno tectoet super uno fundo habitaverit, debeat, possit atque valeat perviginti annorum spatium a datis computandorum continue libereet sine aliqua censuum seu affictuum quorumque solutione indominiis nostris et locis eisdem assignatis sive assignandis degereet fundos huiusmodi colere seu coli facere, fructusque et emolu-menta quaecumque exinde percipere omni impedimento et con-tradictione cessante. Deinde, quod unicuique eorundem Valacho-rum sive antiquorum Romanorum capitaneo sive wayuodae, quiscilicet sub suo ductu sive regimine ducentos homines habebit,singulis annis quamdiu sese bene fideliterque in servitiis nostrisgeret et exhibebit, quinquaginta florenorum Rhenensium in monetaprovisionem dare, solvere et numerare faciemus. Praeterea, quodquicquid ipsi ex infidelium Christianae fidei hostium Turcarummanibus in potestatem suam redegerint et lucri fecerint id omne

1 Pe lângA acWia mai trAiau in Croatia si Valachi uscoci, numiti astf el :Uskokii sive prebeckii, qui scilicet a Turcis ad nos zelo religionis et fidei Christianaedefecerunt, et fidelitatem nobis perpetuo servandam amplexi sunt. (Viennae, 30.Octobris 1543.)

www.dacoromanica.ro

Page 47: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

praeter civitates, oppida, castra, arces, capitaneos, insignesquepersonas, quae omnia dispositioni nostrae reservamus, ipsorumValachorum sive antiquorum Romanorum esse debeant, ea tamenadiecta etiam conditione, quod si a nobis stipendia habuerint etsub huiusmodi stipendiis nostris, ipsis infidelibus aliquid ademerint,ultra dictam reservationem, tertiam etiam partem huiusmodilucri et praedae ad manus nostri pro tempore solutionis magistridare et consignare teneantur, quod quidem lucrum sive pecuniamnobis ex huiusmodi tertia parte cessuram non recusabimus, imovolumus cum opus fuerit, iterum in ipsorum Valachorum commodumatque utilitatem exponere et convertere, veluti in redemptionemcaptivorum, si qui fortasse ex eis in hostium manus et potestateminciderint, atque ad remunerandos eos et beneficentia [aliqua]afficiendos, qui prae caeteris aliquod egregium et laudabile factum[facinus] pro Republica Christiana contra dictos perpetuos eiushostes ediderint, quandoquidem plane confidimus, quod dictiValachi sive Zitschy ita se se pro bono nostro totiusque Reipubli-cae Christianae gerent atque demonstrabunt, ut non solum hocnostro eis concesso privilegio merit° gaudeant, sed etiam maioremet ampliorem gratiam et favorem tam apud nos, quam Rempub-licam Christianam mire possunt ; hoc autem privilegium nostrumeisdem firmiter manutenere spondemus atque proznittimus etab omnibus illud eisdem observan volumus et mandamus. Harumtestimonio [litterarum sigilli nostri impressione munitarum.] 1

(Staatsarchiv. Wien. Reichsregistratur Ferdinand I. Vol. 4. fol. 52.)

18.

SPiiské Podhradie, z lanuarie z539.

Matthias Loboczky cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Sultanul a pus doi sangiaci in Soroca §i in Bar ; lar noulDomn al Moldovei scoNnd toate clopotele din biserici§i meincistirivrea ca poporul sit' se turceascd. Mulli din pribegii tnoldoveni dinPolonia au fost exträdali pe baza ordinului sultanului.

Sciat itaque Maiestas Vra quod Caesar Turcarum in redituoccupata Moldavia Danubium traiecisset ; etc.

1 Cuvintele intregitoare in (parantez5] le-am luat din formularul aproapedentic al privilegiului dat pribegilor Sarbi, aflAtor in acelas volum.

Documente vol. I. 2

6 Nov. 1538] No. 17-18 17

www.dacoromanica.ro

Page 48: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

¡8 No. 18 [i Ian. 1539

Misit itaque ille Caesar suos Vlacos (quos nos postas vocamus)ad discordes Tartaricos Caesares, componendo inter eos pacem,et ut essent parati pro aestate futura ire in Hungariam. Suntquefacti concordes septem Caesares vel septem orde, qui possunt edu-cere quattuor centum millia Tartarorum, et sunt iam para,ti irein Hungariam ; adhuc duo Caesares sive orde, nunc debebantconcordare : Nohaiensis et Casanensis, qui etiam vires suas debentadiungere aliis, simulque ire in Hungariam.

De via transitus eorum in Hungariam hoc Maiestas V"sciat, Caesar Turcarum posuit duos sandzacos in Moldavia, ininferiori parte Moldaviae in castro Soroka, quod castrum est octotantum miliaria fortassis a confinibus regni Poloniae, et a castroBari, quod regina Poloniae moderna, in confinibus illis aedificavit ;fecit etiam Caesar Turcarum aedificare ex lignis alia duo castrafortissima nova, prope confinia regni Poloniae in Moldavia, inea via, qua Tartari ire debent in regnum Hungariae. Et hocCaesar ille facit propter regem Poloniae et in terrorem regisPoloniae.

Moldavus iste novus wayvoda, i quem Caesar Turcarumfecit wayvodam, omnes campanas omnium ecclesiarum et omniummonasteriorum in Moldavia accepit, et bombardas paran i iubet ;persuadet suis Moldavis, ut relicta fide Christiana, si alias quivolunt esse liberi et libertatibus gaudere, suscipiant fidem Tur-cicam, quam sanctam et bonam eis persuadet, ferturque iam multosex Moldavis Turcicae fidei consensisse, in Soczava, civitate capi-tali Moldaviae, quingentas domos plenas Turcis locavit, expulsisinde Moldavis suis. Viam ex commissione Caesaris paran i iussitpro Tartaris in Hungariam traducendis, illam videlicet per quametiam quondam Tartari in Hungariam ingressi fuerunt et septemannis Hungariam occupabant, quae via est inter haec duo flumina,quae ex Alpibus Hungaricis per Moldaviam usque in Tartariamfluunt, Nester videlicet et Prud. Et distat unus fluvius -ab alteroper quinque miliaria, conclusitque Caesar ille cum Tartaris, quodin transitu in Hungariam nullus Tartarorum debet transire aliquidistorum fluminum, commisitque iste novus wayvoda Moldaviae,ut gentes cum eorum gregibus, quicumque inter ista duo praefataflumina habitant, secedant cum omnibus ultra flumen Prud, subAlpes Hungariae, ut sic patens esset via Tartaris et ne populi illidamnificarent.

tefan-Voda Làcustá, numit in toamna =mini 1538.

www.dacoromanica.ro

Page 49: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

2.

Oct. 1539] No. 18-19

Caesar Turcarum miserat ad regem Poloniae, ut omnes Mol-davos, quicumque cum uxoribus, pueris et thesauris suis proptermetum Turcarum in dominia regis Poloniae fugerant, restitueret,fecitque (sed an bene fecerit Deus iudicet) rex Poloniae, ita utiCaesar ille cupiebat ; vinctique et catenati multi cum uxoribuset pueris reducti sunt in Turcicas manus. Proh dolor quid metusnon facit !

Datum ex Varalia, prima Ianuaiii. Anno Domini 1539.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica. Copie contemporand.)

19.

Sibiu, I Octomvrie 1539.Act de hotIrnicie al comunei

Se stabilqte hotarul litigios in spre Tara-Romeineasca prininterventia i narturia Romdnilor vecini, pentru pomenirea cdruilucru trei tineri dintre ei, numi0 in document, au lost bdtuti (disci-plina0) la lata locului, dupcl obiceiul vechiu.

Nos magister civium iudices, iuratique consules civitatisCibiniensis. Memoriae commendamus tenore praesentium signi-ficantes, quibus incumbit universis. Quod cum inter villicum etseniores iuratos, totamque communitatem villae Helthensis nun-cupatae, nostrae scilicet sedis districtus ab una, parte vero abaltera inter villicum iuratosque seniores ac totam communitatemvillae Kis Talmasch pertinentem huius civitatis Cibiniensis, ratio-ne certae particulae terrae litigiosae, territoria Helthensium, Trans-alpinensium et Kis Talmasch dirimendae variae controversiaeet contentiones, utrisque partibus damnosae et intolerabiles huc-usque subortae fuissent, quapropter nobis per dictas utrasquepartes continua prece fuerat supplicatum, quatenus huiusmodicontroversiarum anfractus opportune sopire et sedare, pacemqueperpetuae tranquillitatis inter easdem partes sancire, roborareet ordinare, metasque et limites dictorum territoriorum praemis-sarum partium reambulari facere dignaremur : nos igitur huius-modi petitionibus, utpote iustis et legitimis, nobis in hac parteoblatis annuentes, Prudentes et circumspectos Andream Byrknerac Martinum Pylgram iuratos consules et fratres nostros plenaauthoritate nostra, ac in personis nostris pro reambulatione li-mitum territoriorum praescriptarum villarum Helthau etTalmasch ad faciem eiusdem terrae transmisimus ; qui quideminde ad nos reversi recognoverunt conscientiose : se metas omnes

www.dacoromanica.ro

Page 50: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

20 No. 19 [1 Oct. 1539

in dictorum territoriorum limitibus, alias authoritate et volun-tate nostra erectas, iuxta ipsorum conscientias approbasse, ipsamvero particulam terrae litigiosae in praesentia providorum IoannisTetschelt villici, ac Petri Gengesch, Mathaei Sager, Ioannis Schmidt,Michaelis Schlech, Andreae Messen, Michaelis Schimert, IoannisBolkescher et Antonii Nagy iuratorum seniorum de Helthau, necnon Colomanni Sardoris, castellani Talmaschensis, ac Marci Herer,Bonae, Stenemyr, Kamenicz et Thudor, iuratorum de Kis Talmaschad diligentem etiam recognitionem certorum testium, videlicetPauli Bartmes ac Petri Lassel de Helthau, Michaelis Kis et Mi-chaelis Auner de Talmasch, Popa Stanczul de Janusfalva, Romande Westa et Roman Botezat de Boyza, ibidem constitutorum,de novo sequestrassent et limitassent eo, quo sequitur modo : itemprimo incipiendo a petra montana territorii, vulgo V om Hattertstein,magno videlicet lapidum acervo, (super quo etiam certos tresadolescentes, scilicet Schule . . . Georgium de Helthau, DragumirBorbos de Kis Talmasch et Janos Banchul de Zaadt, pro futurarei memoria, more alias solito et consueto, caedere et disciplinarefecissent) ac deinde directe procedendo et descendendo usque adaquaeductum sive fossatum. Cracz dictum, abinde tandem directequoque procedendo per sylvam fagoruni vulgo den Birchen W aldusque ad quendam rivulum aquarum vulgo die klein Lutterbachdictum, deinde ultimo tandem directe ascendendo usque ad quen-dam lapidum acervum seu cumulum, qui videlicet est cumuluslimitativus, vel segregativus Transalpinensis, Helthensis et KisTalmasch territoriorum vulgo der Grcintz Haufen dictus, quemetiam cumulum in signum perpetuae tranquillitatis, quovismodorenovassent et erexissent. Quamquidem praedictorum territo-riorum reambulationem, metarumque et limitum terminalium eorun-dem pro signatione ex ambarum praemissarum partium annuentiaet consensu praenaisso modo iuste et legitime factam agnoscentes,nos approbamus, roboramus et ratificamus, praesentium per vi-gorem, futuris successivis temporibus, perpetuo duraturam. Incuius rei memoriam, finnitatemque perpetuam has nostras lit-teras minoris provincialis sigilli nostri pendentis munimine con-signatas, ambarum praemissarum partium ad cautelam digneduximus emanandas.

Datum Cibinii, feria quarta proxima post festum Beati Micha-elis Archangel Anno vero Domini Millesimo quingentesimo tri-cesimo nono.

(Coll. Comides. Budapest, Vol. 2. Transumt din 1582.)

www.dacoromanica.ro

Page 51: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

2 Dec. 1540] No. 20-21 21

Eigclra, 2 Decemvrie 1540.

Stefan Mailath generalis capitaneus Transsilvanensis atre cumnatul situ,Toma de Nadasd tavernicorum Regalium magister et comes comitatus Castrfferrei.

Solul lui Radu-Vodd Paisie la voevodul Ardealului .7*. la Mailath,

rugtindu-i sit fie credincioi sultanului, cdci altfel vor pierde rara.

Erat et homo domini Transalpinensis cum eodem homine...hic, qui waydam 1 maxime rogat, ut a fidelitate Caesaris aliorsumne declinem, nam et ipsum unacum regno suo hoc quoque regnumsint et semel perdemus. Ego hanc ad istam clausulam feci relatio-nem, quod in eadem pristina fidelitate et obedientia sum, quasemper Suae Mu, tanquam domino clementissimo, reserviri volo,neque a fidelitate Caesareae Mus Turcarum alio declinabo.

Idem waydam percunc. tabatur, num ex voluntate dominorumtotius regni Hungariae isti duo domini intraverant erga Caesarem,quos non ex totius regni dominorum consensu, sed saltem ex vo-luntate quattuor dominorum intraverant, et cum ingressu eorumplus dissidium porta.verunt quam pacem ; etc.

Ex castro nostro Fogaras, feria quinta post Beati AndreaeApostoli 1540.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica fasc. 278.)

Notd. Mailath primise cetatea Fagarasului in stapänire prinactul de supunere al sau catre regele Ferdinand I. din 9 Aprilie 1528.

Wienerneustadt, [ I anuarie] 1541.

Actul de juramânt al lui Alexandru-Voa. Cornea cltre Ferdinand I.regele Ungariei.

Solid Domnului din Moldova e Alexandru.

Iuramentum Waywodae Moldaviae in Nova civitate Anno 1541.Ego Alexander t[itulus] nunctius Spectabilis et Magnifici

t[itulus] waywodae Moldaviensis, plena facultate ad tractan-dum suum et regni illius negotium ad Ser' principem dominum

1 voevodul Ardealului era acum Emeric Balassa, ales in locul lui Mailath,depus de regele loan (in primävara anului 1540) in urma conspiratiei f5.cuteimpotriva lui.

www.dacoromanica.ro

Page 52: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Loe lAsat gol pentru numele lui Vodà.2 Litere i abreviaturA nedescifrabile.3 Nu este cu neputintA ca solul aci numit Alexandru" sA fi fost insus

noul VodA care ocupl scaunul lui stefan Vod5 ',Acusa tocmai in aceste vremuri,prin Decemvrie 1540.

4 Data acestui act se determina prin scrisoarea regelui Ferdinand dinWienerneustadt, 22 Decemvrie 1540 (in Hurmuzaki : Documente vol. p. 214)care insA pomeneste de loan Diacul (Literatus) in drum spre acasA, de sigursecretarul solului.

22 No. 21-22 [2 Fevr. 1541

Ferdinandum etc. regem missus, in persona ipsius domini meijuro per Deum vivum et Beatissimam eius genitricem VirginemMariam, et omnes sanctos Dei electos, quod praefatus dominusmeus Waywoda Moldaviensis fidelis mg. Regiae erit, omnemqueobedientiam, servitia alia, quae ad constantiam eam 2 pertinentservitorem et subditum, instar praecessorum suorum, Mti Suaeexhibebit, commodaque sua et regnorum suorum ,pro suo posse,ut melius fieri ab eo poterit tuebitur et augebit.3 Ita me et dic-tum Dominum meum, cuius nomine hoc f acio iuramentum,[Deus] adiuvet et omnes sancti. 4

(Copie of. Codex Ferdinandaeus. Budapest. Fol. 75.)

22.

Wienerneustadt, 2 Fevruarie 1541.

Ferdinand I. regele Ungariei cAtre *tefan Mailath.

Ïi däruqte cetatea Ciceului cu obligatia a de o va cere vreunvoivod al Moldovei, regele o va reiscumpära dela da'nsul pe seama lui..

Inscriptio castri Chycho pro Stephano Maylad.

Anno quo supra (1541) in Nova Civitate Austriae, in f estoPurificationis Mariae datae sunt literae, manu Regia subscrip-tae, quibus mediantibus Sua Maiestas castrum suum Chycho,in Transylvania situm, Spectabili ac Mar Stephano Maylad etc.ac suis heredibus perpetuo contulit, ea -binen conditione, ut simodernus vel futurus vayvoda Moldaviensis ad fidelitatem SuaeM65 reverteretur, ac pro illo dicto castro restituendo Suam Mtemsollicitaret, Sua Maiestas illud pro viginti millibus florenis hungari-cales redimere debeat. Super quo Maiestas Regia eundem Stepha-num Maylad assecuravit.

(Liber Regius Hungariae. Budapest. Vol. II. fol. 24.)

www.dacoromanica.ro

Page 53: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Notd. Acest act de donatiune e foarte curios deoarece cetateaCiceului i-a fost daruità lui Petru-Vodà de cAtre regele Ferdinand inziva de 17 Ianuarie 1535 1 si dacá el o pretindea necontenit nu e deinteles altfel de ca't c'ál nu fusese introdus legal in stäpânirea ei (precumse cerea de legile tásii) si afarä de aceasta donatiunea a fost mai tarziuanulatà de cdtre Ordinele Ardealului.

23.

[Kraków, fine Fevruarie 1541.]Insemnare anonimg despre intAmplArile din Moldova.

Petru Rare§-V odd s' a intors din nou in Moldova cu abia 200de ai sdi §i dupdce fu ajutat de vornicul Tdrii de ¡os a fugeirit oasteaandrului Alexandru-V odd 2., a intrat in Suceava in 22 F evruarie 1541primit cu bucurie de tot norodul, pe and Alexandru fugi cu boeriisdi in Ardeal.

De rebus Valachicis.

Petrus voiewoda Valachiae 2 profugus et per Turcum eValachia eiectus, rediit in Valachiam,3 non plusquam 200 equi-tibus comitatus, quos ex colluvie Valachorum, Tartarorum, Grae-corum collegerat, duos tantum habebat secum Turcos, cum So-czawam ingressus est, permissu praefecti seu dwomik inferiorisValachiae. Alexander vero iuvenis palatinus Valachiae, cum pri-moribus Valachiae erat in armis. Erant cum eo ad quindecim milliahominum. Sed postea quam intellexit istum dwomik venire cummaioribus copiis in auxilium Petro, fugit ipse et alii primores inTransylvaniam, et Petrus ipse interim introivit Soczawam, caputet sedem Valachiae. Populus Valachicus multum est de redituPetri contentus, eo, quod tuebatur illos ab iniuriis optimatum a cdominorum suorum, et ita illi deserentes dominos suos, curruntlibenter ad ipsum Petrum, priorem woiewodam suum. 4

1 Actul de donatiune publicat (Cu foarte multe greseli) in Hurmuzaki :Documente vol. Hp pag. 91.

2 Recte : Moldova.3 Tot Moldova este a se intelege, pe care Lesii o numeau consecvent

Valachia, asa ca chiar o descriere a regatului Poloniei de pe la 1557 sfarsestecu urmAtoarele rânduri : Valachia. Fuit et ipsa quondam in clientela reg-umPolonorum, ac nunc rursus est denuo, quamvis Turcarum imperatori tributumpendat. Princeps eius palatinus sive voievoda dicitur. Gens Christiana est, Graecoritu, lingua peculiari utens, plurimis Latinis verbis intermixtis, ita ut intelligipropemodum possit ab Italo. Habet et ipsa nunc metropoliten suum. (Din Scrip-tores Rerum Polonicarum vol. XV. Cracoviae, 1894p. 174.)

4 E vorba de intoarcerea in Moldova a lui Petru Rares-Vodä.

Fevr. 15411 NO. 22-23 23

www.dacoromanica.ro

Page 54: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Petrus ille profugus et eiectus palatinus Valachiae ad 22-amFebruarii cum Turcicis et Tartaricis copiis Soczawam ingressuswoiewodatum amissum recuperavit. Deficiente ad eum promiscuamultitudine, et primores consiliarios ac magistratus ei tradente,qui in vinculis asservantur caeteri, qui poterint effugere, cumAlexandro, qui nuper factus erat palatinus, in Transylvaniam pro-fugerant. Valachi enim cum Stephanum palatinum a Turcarumimperatore, 1 Petro expulso sibi impositum publice trucidassent eo,quod nimium Turcis studeret, illum quem dico Alexandrum sibipalatinum creaverant, qui iam rursus e woiewodatu eiectus est.Vix autem quiescet inquietum illud et violentum Petri ingeniumTurcicis et Tartaricis auxiliis fretum ab invadendis nobis, belloquelacessendis, quibus ille hostis semper fuit.

Ut planius res intelligatur.Post eiectum fugatumque per Turcum Petrum Ion woiewo-

dam ex Valachia institutus illic erat, per eundem Turcum, novusvaida Stephanus, Valachus genere, Bohdani ohm waidae filius. 2Is, quod esset in curia Turci educatus, Turcoque nimium studeret,magnamque partem soli Valachici Turcis concessisset, publice aValachis necatus fuit. Quo sic trucidato Valachi alium sibi ipsiuspalatinum, Alexandrum nomine, constituerunt. Hunc Alexandrum,quia ignavus erat, et plebem a potentioribus non tuebatur : popu-lus sprenit, et Petro, priori vaidae adhaesit, qui antea illas abinjuria potentiorum defendebat. Sic Alexander proditionem me-tuens ex Valachia fugit, plebs vero primores ac dominos suosPetro reduci tradidit.

(Bibl. Ossolinski. Lw6w. Codex 179 fol. 103.)

24.

Lipova, 18 Octomvrie 1541.Isabella regina "Ungariei cAtre loan Tarnowski, castelanul Cracoviei.

I-a sosit la curte solul lui Petrie Rarq-V odd cerdndu-i re-stituirea celor cloud cetc4i, Ciceul §i Cetatea de baltct, ce i s'au leigd-duit de catre sultanul.

1 Sultanul Soliman al II-lea.2 tefAnit5.-Vodä care domni ro ani, pAnA In 1527; este confundat

ad Cu tefan-Vod'a' LAcustä, cAci urma§ul acestuia fu Alexandru-VodA Corneapomenit mal jos, gonit apoi de Petru Rare.5.

24 No. 23-24 [Fevr. ¡NJ

Ex alterius epistola.

www.dacoromanica.ro

Page 55: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Quae nos in tam dura et periculosa obsidione passae sumusSinceritas Vra pro sua prudentia existimare potest. i Statusenim noster si unquam alias, nunc est maxime incertus... Uni-versam enim pecuniam et clenodia meliora, quae habuimus, utnos e manibus Turcarum eliberaremus, distribuimus. CastrumCziczo et Kekellewar Caesar 2 commisit restitui Magnifico dominoPetro voievodae Moldaviensi, cuius nuncius nunc apud nos estet castra praedicta repetit.

Datum in arce nostra Lippensi, in festo S. Lucae Evan-gelistae. Anno 1541.

(Arch. de Stat. Moskva. Acta Tomiciana tom. XVI pag. 710.)

Lipova, 19 Noemvrie 1541.Isabella regina Ungariei atre Petru Kmita palatinul Cracoviei.

E amenintatd de Petru Rarq-V odd cel va infra in fard cuoaste pentru a-§i lua cetdtile cerute.

Manemus nunc in arce nostra Lippa, sed ineunte vere opor-tebit nos una cum hirundine, ut dicitur, mutare locum. Hic enimmanere non audemus, partim propter debilitatem loci, partimetiam propter vicinitatem Turcarum, in quorum manus nollemusiterum incidere et fidei eorum periculum facere. In Transilvaniametiam nollemus ire, quia illic propter diversitatem nationum suntsemper factiones et tumultus. Nunc etiam woievoda Moldaviaeminatur se cum exercitu ingressurum et vi castra sua Cziczo etKikellewar occupaturum.

Datum in arce Lippa, in die Beatae Elizabeth Viduae. AnnoDomini 1541.

(Arch. de Stat. Moskva. Acta Tomiciana tom. XVI pag. 735.)

Suceava, 27 August 1542.Petra Rares-Vocla atre Ferdinand I. regele Ungariei.

Trimitand solul sdu, lacob Fischer din Viena, roagdintervinä pe kind comitele Toma Nddasdy pentru a-i restitui oameniisdi inu0 in cetatea Eigdraplui.

Aluzie la asediul cet4ii Buda, suferit din partea Germanilor, insäfrânt de care apAratorii ei.

2 Sultanul, deoarece Ferdinand e intitulat (mai la vale) ca Imperator.

i9 Nov. 1541] No. 24-26 25

www.dacoromanica.ro

Page 56: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 lu loe de : Gefangniss. 2 Recte : Decollationis.3 Scrisoarea e scrisa' cu multe greseli i inconsecvente, aci pe cat s'a putut,

indreptate.

26 No. 26-27 [27 Aug. 1542

Petrus von Gottes Gnaden Vaivod und rechter Erbling ausder Mulda. Unsem Gruess und ganz willige Dienst zue vor an.

Durchleichtigister, Hochgepornister Khiinig. Euerlicher Majestät Gesundt wär uns ein besondere Freidt zue hören,als von ein genädigen Herm Khiinig. Da schick ich zue EuerMt. [ein] Poten mit Namen Iacub Fisser von Wien, und was erEuer Khii. Mt. sagen wirt, unser sein und ihm ganz Glauben gebt ;widerumb pit' wir Euer Khii. Mt. von wege unser Gefangne, diein Fängniss 1 sein, ob Euer Khii. Mt. mächt helfen gegen dem Na-dasdy Thomas, damit sie frei mächten werden, mit aller Dienst-perkheit verdienen wellen gegen Euer Khii. Mt. Damit geb GottEuer Khii. Mt. was lieb ist.

Datum auf der Socza, Sunntag vor Collationis 2 Iohannis.Anno 1542.

Adresa: Dem Durchleichtigisten, Hochgepornisten Herrn undHerrn Römischer, Ungrischer, Behemischer Khiinig etc. Meinemgenädigen Herrn. 3

(Originalul in cifra. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notd. intors din aceastä a sa solie Iacob Fischer fu trimesde Petru-Vodà in ziva de 6 Decemvrie 1542 din nou indärät la curtearegelui Ferdinand. (Cfr. Hurmuzaki : Documente vol. II/1 p. 239.)

27.

Kraków, lo Septemvrie 1542.

Sigismund I. regele Poloniei catre Petru Rares-Voda.

La cele cloud solii ale lui Petru Rarq-V odd Il asigurd cd vaporunci ca supu§ii sdi sel nu mai supere pe oamenii din Moldova,certind acelcu lucru din partea sa pentru supdrdrile suferite de cdtreLe§i din partea Moldovenilor.

Magnifice domine vicine sincere nobis dilecte.Binas huc, postquam Cracoviam venimus, legationes ad nos

Serenitas VT misit, petiitque, ut mandaremus capitaneis nostris,ne ullas injurias subditis Serenitatis inferri, a quoquamhominum nostrorum paterentur, et si quae forte fortuna damna

www.dacoromanica.ro

Page 57: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

essent illata, de eis, si esset delatum iustitiam, ut omnibus ad-ministrarent. Id nos mandamus severe, credimusque mandatisnostris capitaneos parere. Interim tamen perfertur ad nos subditosSerenitatis Vrae non cessare ab incursionibus, praedationibus vio-lentiisque, quibus homines nostros saepe numero vexant. Dequibus quoties capitanei nostri ad capitaneos Serenitatis V"ereferunt, nulla administratur iustitia. Quare quemadmodum nosSerenitatis Vrae postulationibus paruimus, nec patimur quaquamapud nostros culpae residere, quo vel iniuriae hominibus Sereni-tatis V' inferant, vel illatae non praestentur, ita aequum est,ut secundum tractatus et conditiones foederum Serenitas vranostros homines a suorum iniuriis tutos et immunes esse iubeat ettemerarios hostes, qui in iniuriis nostris esse pergunt, puniat et adresarcienda nostrorum damna compellat. Quam bene valere cupimus.

Datum Cracoviae, io. Septembris. 1542.

(Copie contemp. Bibl. Muz. Ard. Cluj. Vol. Cancellaria Polonica" fol. 117.)

28.

Turda, lo Octomvrie 1542.

Ordinele nobililor Ardealului &are episcopal Pratele George.

Sosind vestea cei voevozii din Moldova p: Tara-Romeineascclvreau set intre pentru ocuparea Ardealului, ii cer ajutorul, mai cuseamei a Petru Rarq-V odd a i plecat cu oastea sa din Suceavapentru a trece in Ungaria.

Reverendissime domine nobis observandissime. Salutem etservitiorum nostrorum commendationem.

Cum iam nomine totius regni, Egregium Petrum Hozzwazoy Iad v"m Reverendissimam Dominationem expedivissemus nu-diustertius novissime Maiestas Reginalis, Domina nostra Clemen-tissima, per specialem nuncium suum nos requisivit, ut ad def en-sionem et conservationem regni huius solertem gereremus curam.Inter caetera mandat Sua Maiestas, ut rursum post V' R. Domi-nationem denuo vocandum mitteremus. Nos enim bene perci-pimus, quod ad conservationem regni sine praesentia Dominatio-nis vrae Rdae insufficientes sumus, et nisi Vra R. Dominatio hoconus humeri suo assumere dignabitur, quemadmodum eadem seregno semper obtulit, actum erit de regno ; itaque supplicamus

1 Acest nume trebue citit si se citea in veacul al XVI-lea; Hosszuasz6i.

IO Oct. 15421 NO. 27-28 27

www.dacoromanica.ro

Page 58: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

28 No. 28 [io Oct. 1542

V"' R. Dominationi, dignetur periclitanti huic patriae adesse,et iuxta priorem regni admonitionem per Petrum Hozzwazoyactam, quo meliori apparatu et numero poterit venire, veniatquamcelerrime.

Ex significatione nonnullorum amicorum accepimus vaivo-das Moldavienses et Transalpinenses ad occupandum regnum hocvenire velle ac ipsorum subiicere ditioni ; id quod ex quo Domi-natio Vra Rma regno hoc abest, facile assequi et regno potirisperant ; absentia enim Dominationis Vrae ipsis vaivodis mani-festa est.

Caeterum cum tot tantaque regno immineant pericula, vi-debatur nobis, ut etiam Ill' dominus Marchio dux 1 expedi-tiones totius christianitatis per nos requireretur, id tamen consilioet prudentiae Dominationi V'e Rmae submisimus, itaque quicqui-dem Dominationi Vrae Rmae in hac parte videtur, agere dignetur.

Viso consilio expeditionis nuncii Dominationis Vrae R'ad ipsum dominum Marchionem, si videretur Dominationi VraeIt bonum esset per eundem Dominationis Vr" R'n" nuncium,etiam oratores nostros per literas admonere, ut iam tandem rever-terentur, ut quo in statu res nostrae etiam illic existerent,commode intelligere possimus.

Reliquum est Dominationem Vra" R."' felicissime va-lere optamus et eidem nos iterum commendamus.

Datum in oppido Thorda, feria tertia proxima ante festumBeati Galli Confessoris. Anno Domini 1542.

Universitas nobilium regni Transilvaniensis

Scriptis iam literis supervenit nuncius, qui retulit Petrumvaivodam Moldaviensem ex Zwchwa cum expeditione sua acbombardis quicunque murifragis, etiam quamvis munitam arcemet civitatem expugnantur, se movisse, venisseque ad oppidumsuum Bahlo vocatum, ubi quantum post numerum colligere pararet,hic nuncius cum ipso Petro vaivoda fuit, et vidit haec praedicta.Addidit etiam nuncius se audisse ex ore ipsius vaivodae plurimaconvitia, quibus dominos regni Hungariae, ac Dominationemquoque V' inter caetera exsecrabatur, tanquam perf idos etproditores, subiungens hoc quoque audisse, quod idem Petrusvaivoda quaerens a suis quot miliare civitas Albae Regalis, ubi

I Markgraful Georg de Brandenburg care intrase in Ungaria spre a in-cerca luarea cetätii Buda din maim Turcilor.

www.dacoromanica.ro

Page 59: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

corpus Ser" condam domini nostri regis, domini nostri Omen-tissimi, sepultum iaceret, a Buda distaret, quo ipsi declarato iurasselip. sum, quod ubi primum Albam Regalem pervenerit, statimquaesito sepulchro et effosso cadavere domini condam regis nostri,ipsum cadaver suspendi facere curaret, tanquam corpus proditorissui manifestissimi. 2

Etiam atque etiam Dominationi Vr" Rmae supplicamus,dignetur adventum suum accelerare, ne dilatione adventus eius-dem aliquid mali, quod Deus avertat, contingere possit.

Adresa: Reverendissimo domino Fratri Georgio, episcopoecclesiae Varadiensis ac thesaurario.

(Colectiune particular& Ungaria.)

29.

Bratislava, 26 Noemvrie 1542.

loan Zalay si Toma Nádasdy care presidiul cetAtii F'á'gAras.

Poruncesc ca indatä ce Petru Rare§-V odei ar incepe asediulceteltii Fägäraplui dea de §tire cä vor omori prizonieriidin cetate i anume zilnic cdte unid, cäci numai cu chipul acestava putea scäpa Nddasdy pe cumnatul säu (numit de &instil /rate)5telan Mailath, din cele 5a/te turnuri, unde zace de anul treciet.

Egregii fratres nobis dilecti.Literas vestras simul et dominae vestrae, sororis nostrae

charissimae, ac etiam oppressi domini et fratris nostris amantissimiintelleximus ; gaudemus ex animo, quod Deus dominam sororemnostram unacum liberis suis charissimis sanos ad Hwsth perduxit. 4Satius fuisset etiam prius id fieri iuxta voluntatem ipsius dominifratris nostri, et etiam nostram. Quantum ad captivos attinet, siadhuc vivunt, potiores mittatis ad Hwsth, reliquos quoque postea

1 Regele loan Zapolia mort in 1540 in Sebisul SAsesc si dus apoi la cate-drala din Székesfehérvár, locul de inmormántare strAbun al regilor Ungariei.

2 prezicerea a fost temeinicA cAci sultanul Suleiman II. ocupá'nd in toamnaanului 1543 cetatea Székesfehérvár Turcii au spart si devastat toate sicriurileregilor I intre ele si pe acela al lui loan Zapolia.

3 Cumnatul lui Toma NAdasdy, stefan Mailath, prins din porunca Tnr-cilor, de insu§ Petru-VodA, care %him de sotie pe sora sa, Anna Nádasdy.

4 Nádasdy si-a adApostit sorii-sa de teams Turcilor In cetatea Huszt, do-meniul ckeia i I-a procurat peste cátiva ani (la 21 Martie 1546) impreung cu ju-mAtatea venitului minelor de sare din Maramures dela regele Ferdinand, instinumai : durante nostro beneplacito.

26 Nov. 1542] NO. 28 - 29 29

www.dacoromanica.ro

Page 60: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

30 No. 29 (26 Nov. 1542

omnes paulatim exmittere poteritis ; sed si vaivoda Moldavusobsederit illud castrum nostrum, credimus, quod iam nullus sitvivus ex ipsis, sed omnes iverunt ad patres, iuxta informationemnostram per Mattheum Literati= vobis datam, quae talis erat,ut quamprimum vaivoda vel Turci ad obsidendum castrum ap-propinquarent, ex tunc omnes captivos communes, excepto uno,ad campum educeretis et omnes decapitaretis, unum tantum exillis relinqueretis et dimitteretis, per quem nunciaretis vaivodae,quod etiam alios potiores omnes, unum post alium, uno die unum,altero alterum, trucidaretis, et ita debuissetis facere, et credimusvos ita facturos, si nondum fecistis, eo videlicet in casu, si castrumobsidebitur. Nam cum retentione istorum captivorum, nunquamdimittetur frater noster, etsi interficientur isto casu, nihil etiamsibi nocebit.

Tres sunt causae, cur vaivodae et Turci cupiunt Fogaras.Inprimis, ut habeant uxorem et liberos fratris nostri, sed illi, lausDeo, iam non sunt ibi. Postea, uti liberent captivos obsides, dumerunt illi mortui, nec propter eos vos impetent, restabit sola cupi-ditas arcis Fogaras, pro quo solo certe caesar Turcarum non faciettantas expensas, vaivodae autem in aeternum non caperent Fo-garas. Sed si caesar Turcarum omnino adiiciet animum ad ca-piendam et subiugandam Transilvaniam, alium locum, prius quamFogaras, capiet, nihilominus, si obsides adhuc vivunt, exmittatiseos, sed caute et per vices, et si scivistis exmittere unam feminamcum suis parvulis et tenellis liberis, tanto plus poteritis etiamvestra prudentia exmittere ipsos captivos. Si aliquid proderit de-tentio istorum captivorum ad eliberationem domini fratris nostri,quanto longius illinc erunt, tanto melius erit. Sed si nihil dominofratri nostro proderunt, utique dum tam Turci, quam Valachiintelligent ipsos captivos non esse in Fogatas minus negotii vobisfecissent. Nos vero talem viam invenimus ad eliberandum f rat-rem nostrum, ut si per eam non liberabitur, aperte cognoscemusDeum repugnare eius eliberationi, cuius voluntati etiam resisteresi possemus, non deberemus. Sed speramus in clementia divinafratrem nostrum eliberatum iri ; quamprimum autem obsidesessent extra Fogaras, mox nos mitteremus nuncium ad utrumquevaivodam, nam prius minan illis non convenit.

Quantum ad vestrum auxilium et illius castri nostri conser-vationem attinet, non deerimus vobis, et etiam domina vestra nondeerit vobis ex Hwsth, quae iam habet ibi omnem potestatem, devestris quoque privatis personis et aliorum omnium, qui isthic

www.dacoromanica.ro

Page 61: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

vobiscum sunt, personis et servitiis, ita erimus memores, quametiam alii boni et probi viri, bonum exemplum capient de vobis ;vos de rebus omnibus frequenter dominam vestram certioremreddatis, ipsa tandem nobis significabit. Valete.

Datae Posonii, 26. Novembris 1542.Iohannes Zalay de Kerechen

et Thomas Nadasdi comites mpr.Salutetis omnes dominos familiares nostros ibi existentes,

nomine nostro, et neminem absque dominae vestrae et nostro scituex illis dimittatis. Volumus enim omnes contentare. Captivos dili-genter custodiatis, nam nunc per captivos Turcos castrum nostrumSthenysnyak captum est et sic a nobis alienatum.

(Colectiune particularà. Ungaria.)

In tabeird, leingii Be§ineu, 2 Decemvrie 1542.Petru Rares-Vocil cAtre senatul orasului Bistrita.

Sä dea crez celoy spuse de boerii säi trim4i acolo.

Petrus Dei gratia wayvoda, dominus et haeres verus terraeMoldaviae.

Prudens et circumspecte domine, amice nobis sincere dilecte.Salutem et omne bonum.

Misimus hos boierones nostros dilectos erga Vras Domi-nationes, medio cuius nonnulla nunctiamus intimando. Igiturrogamus Do. VT" quicquid nomine nostro retulerint, eisdem fidemcreditivam adhibere velitis. In reliquum et bene valere optamus.

Datae ex castris nostris nunc positis circa Besenye, Sab-bato post festum Catherinae virginis. Anno Domini 1542.

Adresa: Prudenti et circumspect° domino iudici civitatis Bis-triciae. Amico nobis sincere dilecto.

(Arhiva judetului Bistrita-Nasaud. Bistrita.)

Suceava, 8 Decemvrie 1542.Petru Rares-Voda &are comitele Toma Niclascly.

Drept räspuns la scrisoarea sa 'id face §tire cei lind ce nu vaslobozi pe ostatecii din cetatea Feigäraplui nu va putea fi vorbäde slobozirea lui Mailath, pe care o va milloci bucuros dacei ii va tri-mite 8000 de liorini ce ar trebui sä dea oamenilor dela Poartd.

2 Dec. 1542] No. 29-31 31

www.dacoromanica.ro

Page 62: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

32 No. 31-32 [29 Dec. 1542

Petrus Dei gratia waivoda, dominus et haeres verus terraeMoldaviae etc.

Magnffice Domine. Amice nobis sincere dilecte. Salutem etomne bonum.

Litteras eiusdem Magnificae D[ominatio]nis optime intellexi-mus, tum etiam nunctiata medio Iacobi Fysser. Ex parte verodomini Maylatis eliberatio secus nequaquam fore potest, nisi sic,quatenus primum fore potest dimittentur obsides ex Fogaras, quiaImperatoris sunt. Cum autem climissi fuerint ex tunc mittat Do-minatio V' Magnifica octo millia florenos, quos impertiri operaepraetium erit bassis, ita nos promittimus Magnfficae Dominatio-ni Vrae eum et studio nostro, tum etiam ad fidem nostram moxeliberaturum. Antequam autem dimissi non fuerint obsides, nul-lam commoditatem laborantes suae eliberationis erga potentis-simum Imperatorem non habemus. Caetera dicturus est oretenuspraesentium fidelis Iacobus Fisser. Quam in reliquo felicem etincolumem valere desideramus.

Datum Soschaviae, die Conceptionis Mariae Virginis. AnnoDomini XLII.

Adresa: Magnifico domino Thomae de Nad[asd] ConsiliarioRegiae Maiestatis etc. Am[ico] nobis sincere dilecto.

(Colectiunea II particularà. Ungaria.)

32.

Gildu, 29 Decemvrie 1542.Episcopul Pratele George care senatul orasului Bistrita.

Sel dea o ceilciumi solului turc, Cercel care merge In Moldova.

Prudent[es et c]ircumspecti amici nobis honorandi. Salutem.Orator Turcus Cz[ercz]iel, vadit Moldaviam ad Magnifi-

cum dominum wayvodam Moldaviensem, expeditus in negotiisReginalem M', dominam nostram Clementissimam et hocregnum concernentibus. Quare rogamus Dominationes V'eisdem nichilominus committentes, ut cum ipso Turco hominemvestrum idoneum, qui ad Moldaviam conducat, dare debeatis.Aliud non facturi.

Datum ex Gyalw, in festo Thomae episcopi 1542.Fr. Georgius Episcopus Waradiensis,

thesaurarius regni ac in regno Transylvaniaelocumtenens regius etc.

(Arhiva judetului Bistrita-N5saud. Bistrita.)

www.dacoromanica.ro

Page 63: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Egregii quondam Nicolai Berikouith in regno Ungariae habitorum,Egregiis Francisco Horwath Thykouith de Petropolya et LadislaoDragulia de Semtesth facta.

Anno Domini 1544 datae sunt Spyrae literae Regiae Wismanu Suae M'is subscriptae, quibus mediantibus totalem pos-sessionem Egregii quondam Nicolai Benkowyth Faydos vocatam,in comitatu de Zarand habitam, alia etiam universa bona et quae-

Documente vol. I 3

16 Apr. 1543] No. 33-34 33

Fägdra, 16 Aprilie 1543.

Dumitru Gerdy cAtre vAduva lui §tefan Mailath.

Radu-Vodd Paisie e gata sei trimeald la Poartii mia de lio-rini pentru slobozirea lui Stefan Mailath, indahl ce se vor fi liberalboierii ostateci din cetatea Feigetraului.

Az ezer forint fe161 nyilván vagyon te K[egyelmednél) hogyel kiildtem vala havasalyi vajdához, hogy segéjtené meg az miurunk szabadulását vele. Bátor az fi embere vinné be császárportháiglan, osztán te Kegyelmed [nevében] mutatnák be az bas-sáknak. Abba wayda kilemb kilemb fogá.sokat teszen ; azt ismondja, hogy az boyereket adjok kéz kézben, avagy Brassóban,avagy Szebenben, kész osztán nem ezert, hanem hat ezert is ad-nia ; etc.

Fogarasban költ, husvét után vale, harmad vosá.rnapnakhétfején 1543.

(Colectiune particularA. Ungaria.)

Traducere. in treaba celor o mie de fiorini Nária Ta stie bine atrimisesem la voevodul Munteniei ca sà." ne ajute cu ei intru slobozi-rea Domnului nostru, cu felul acesta ca banii ssa fie trimisi prin omulsau la Poarta imp'gratului si apoi sà.' fie prezentati pasilor in numeleMAriei Tale. Voevodul la aceastà propunere fAcu fel de fel de pri-cini, zicánd säl-i dgm boierii in man6 ori la Brasov, ori la Sibiu siatunci e gata sá ne dea si sase mii de fiorini, nu o mie. Scrisä in PI-gäras, in lunea dupá a treia duminea dela Pasti, 1543.

[Speyer, 1544.]

Ferdinand I. regele Ungariei cAtre Vladislav Draculea de SAntesti.

ii deirue0e mclia Faydos in comitatul Zeirandului.

Donatio possessionis Faydos et aliorum universorum bonorum

www.dacoromanica.ro

Page 64: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Scris consecvent gresit in loc de Drakulia Draculia.2 Diploma aceasta am publicat-o in Fontes Rerum Transylvanicarum vol. IV.

pag. 248-250 impreuná cu actul prin care Draculestii au primit mosiile lui loanSzalà.nczy devenit necredincios regelui Ferdinand prin faptul cá tinea partearegelui loan Zapolia. 3 Franciscus Bebek de Pelsticz.

34 No. 34-35 [14 Aug. 1545

libet jura possessionaria eiusdem quondam Nicolai Benkowyth,ubivis et in quibuscumque comitatibus regni Hungariae existen-tes habita, ad numerum, ut dicitur, quinquaginta colonorum omniahaec extendentia, per mortem et defectum seminis eiusdem Ni-colai Tywkowyth de Petropolya, necnon Ladislao Dragulia deSemtesth, ac per eos Andreae et Paulo, fratribus ipsius Francisci,necnon Ioanni Dragulia,1 fratri ipsius Ladislai, ipsorumque hae-redibus et posteritatibus universis dedit, donavit et contulit.Salvo iure alieno.

(Liber regius Hungariae. Budapest. Vol. II. fol. 86.)

Notd. Nu cunoastem meritele acestui Vladislav Draculia, a cäruinobilitate a fost reinoità de catre regele Ferdinand in ziva de zo Ianu-arie 1535 impreuna' Cu scutul su nobilitar ; 2 acum, pe Una pose-siunile sale din SAntesti (in comitatul Caras-Severin) el mai primeste

pe acele din nrand ale familiei stinse Benkowith.

35.

Bardijov, 14 August 1545.

Valentinus Ecchius ciitre Cristofot Hofkircher.

Prevede mare reisboiu deoarece Fratele George streinge oasteqi se aude chiar cd vrea set' vinei aci cu Turcii i Domnul Teirii-Romeinqti pentru a ocupa Ungaria de miazeinoapte pe seama sul-tanului.

Praevideo incendium belli magnum, quod nescio quo tan-dem pacto restinguet ? Monachus in locis Transtitianis summostudio conscribit militem, quem, ut constans rumor illic fert,missurus est ad Bebecum.3 Quamquam affirment quidam illumtimere Transylvaniae ab irruptione Transalpini waywodae, huncenim cives . Brassovienses significarunt omnino velle civitatemsuam Coronam obsidere, una cum Turcis, quos Imperatormittit subsidio. At alii suspicantur Monachum adiunctis sibi Tur-cis et Transalpino waywoda, in has propediem venturum partes,ut omnia Turcarum ditioni subiiciat, quos plane impios conatus

www.dacoromanica.ro

Page 65: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 fn loe de Bartfae, ceeace aratl c'ei scrisoarea a fost scrisä de vreun diacungur.

2 micul principe mostenitor loan Sigismund, rege ales----Ioannes ElectusRes Hungariae.

3'

io Aug. 1546] No. 35-36 35

facere dignetur irritos, qui sperantes in se non deserit unquamDorainus exercituum, Dominus victrix, omnipotens Deus ; etc.

Datum Bartpha, 1 die 14. Augusti. Anno 1545.

Adresa: Clarissimo Viro domino Christophoro Hofkyrcher, no-tario Semnitiae etc. Domino fratri et affini charissimo.

Cu mdna oficiului : Anno 1545 a di 29. Augusti allatae. Descri-buntur turbae regnicolarum.

(Colectiune particular5. Ungaria.)

36.

Alba Iulia, io August 1546.

Mandat de introducere al reginei Isabella atre Conventul din Cluj-Mdn5stur.

&I se introducd Wolfgang Bethlen §i Ladislau Deseo//y "inproprietatea mqiilor rimite 'in schimb pentru castelul Alma,cedat de ei anul trecut lui Petru Rare-Vodei.

Isabella Dei gratia regina Hungariae, Dalmatiae, Croatiaeetc. Fidelibus nostris Conventui ecclesiae Beatae Mariae Virginisde Colosmonostra. Salutem et gratiam.

Cum nos debitum habentes respectum ad praeclaram fidemet fidelium servitiorum gratissima merita fidelis nostri 1VIagnificiWolffgangi de Bethlen, quae ipse Sacrae primum regni Hungariaecoronae, ac deinde nobis et filio nostro charissimo2 pro locorumet temporum varietate cum summa semper fidelitatis constantiaexhibuit et impendit ; ideo et nos volentes ipsum reginali nostraliberalitate et munificentia prosequi et per eum Egregium Ladis-laum Deseeffy de Bohnya, fratrem suum, totalem possessionemnostram Naghzenth-Myhal vocatam, in pertinentiis castri nostriAlmas, in comitatu Colosiensi existentem et habitam, in assecura-tionem possessionis suae et Ladislai Deseeffy praedicti, ZenthMargitha vocatae, in comitatu Zolnok interiori adiacentis, quamipsi iure sanguinis pacifice possidebant, sed nos proxime praeteritoanno, pro bono regni, paceque et tranquillitate communi, medioReverendissimi domini Fratris Georgii, episcopi ecclesiae Wara-

www.dacoromanica.ro

Page 66: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

36 No. 36 [io Aug. 1546

diensis, thesaurarii, locumtenentis et iudicis nostri ac fui nostricharissimi generalis etc., de manibus eorum excepimus et manibusMagnifici Petri waivodae Moldaviensis assignavimus possidendam,eisdem Wolffgango de Bethlen et Ladislao Deseeffy ac eorumsuccessoribus universis, vigore aliarum literarum nostrarum su-perinde confectarum, sub certis conditionibus in eisdem expressisdederimus, donaverimus et contulerimus, velimusque eosdem indominium eiusdem possessionis per nostrum et vestrum homineslegitime facere introduci. Super quo Fidelitati Vestrae harum seriefirmiter committimus et mandamus... quo praesente Michael Gye-rewffy de Zamosffalwa aut Laurentius Nagh de Zenth Myklosvel Matthias seu Andreas de Thamasffalwa, sive Franciscus Syrokyde Zwthor, sive Georgius similiter Syroky de Kewzeplak, aliisabsentibus, homo noster ad facies dictae possessionis Nagy ZenthMihal, vicinis et commetaneis convocatis . . introducat praefatosWolffgangum de Bethlen et Ladislaum Deseeffy in dominiumeiusdem, statuatque idem, eandem eisdem . . . possidenda. Con-tradictores yero, si qui fuerint, evocet . . . in praesentiam Reve-rendissimi locumtenentis et iudicis generalis nostri etc., ad quin-tumdecimum diem a die huiusmodi executionis fiendae compu-tandae rationem superinde reddituros . . . et post huiusmodi in-troductionis et statutionis seriem . . . eidem domino locumtenentinostro fideliter rescribatis.

Datum Albae Iuliae, in f esto Beati Laurentii Martyris. AnnoDomini Millessimo quingentesimo quadragesimo sexto.

Adresa : Fidelibus nostris, Conventui ecclesiae Beatae MariaeVirginis de Colosmonostra pro Magnifico Wolfgango de Bethlen acLadislao Deseeffy.

Pe dos : Introductio et statutio facta est ad faciem dictae totalispossessionis Naghzentmyhal feria quinta in vigilia festi Beatae Mariaede Nive proxime praeteriti, 2 aliisque diebus immediate sequentibus,nullo contradictore apparente.

Datum sedecimo die introductionis et statutionis praemis-sanun 1547.

(Transumt. Colectiune particularà. 'Ungaria.)

Omis cuvintele obisnuite ale acestui fel de act public.2 Scriitorul notei contimporane a gresit data, cAci vigilia sArbAtorii pome-

nite e 4 August, pe and ziva de Joi (feria quinta) cade in anul 1546 tocmai inziva asbá,torii adicii 5 August.

www.dacoromanica.ro

Page 67: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

37.

Krak6w, 31 Decemvrie 1546.

Sigismund I. regele Poloniei cltre Ilias-Vodl.

intelegeind cele expuse de cdtre diacul sdu, Avram Bani-lowski, ordond cdpitanilor sdi sdprina pe acela care ziceind cd efiu de Vodd a intrat cu oaste in Moldova fdand stricdciuni. T ota§a va urmdri pe fdcdtorii de rele, conform tratatului dintre Polonia§i Moldova.

Magnifice domine sincere nobis.Reddidit nobis Serenitatis Vr" litteras Abraham Bani-

lowski, scriba Serenitatis Vrae, in quibus graviter queritur essequondam, qui palatini Valachiae filium simulans, collecta nonparva manu in regno nostro, terram Valachiae invaserit, acaliquot villis ingentem vastitatem intulerit, et cum SerenitasV" a finitimis praefectis nostris postulaverit, ut eos, qui damnaintulemnt, ad resarcienda ea cogerent, nullam esse postulaturisillius habitam rationem, addubitareque videtur, ne ea damnavoluntate nostra facta sint. Petit deinde a nobis pro jure foederum,quae se observare scribit vele, ut praefectis nostris finitimismandaremus, darent operam, quo hunc, qui sibi palatini nomenvendicat comitesque illius in potestatem redactos, SerenitatiV' traderent, ac damna, quae ditioni Serenitatis v illatasunt resarcirentur ; quod nisi a nobis fiat, expressuram a se ne-cessitatem scribit, ut de his rebus ad potentissimum CaesaremTurcarum quaeratur, a quo quicquid mandatum illi fuerit, id sesecuturam. 1 Postremo petit a nobis, ut nuntio illius, nomine Se-renitatis V"e dicendi fides a nobis habeatur. Quod factum anobis est non gravatim audivimusque cum benigne, sed nihil ta-men, quod in litteris scriptum non esse attulit ut autem ad eaprimum, quae nos maxime moverunt Serenitati vrae respon-deamus, miramur vehementer unde hanc de nobis opinionemconcepit, ut an voluntate nostra datrina ista, de quibus queritur,facta sint, dubitare videatur. Ita enim hoc principio domini suiSerenitas Vra erga nos se gessit, ut illam amicitia nostra dignamiudicaremus, mandaverimusque omnibus finitimis praefectis nos-tris, caverent diligenter, ne quam iustam de hominibus nostris

1 }In& ad la Engel : Geschichte der Moldau und Walachey, vol. II.(Halle, 1804) pag. 180.

31 Dec. 1546] No. 37 37

www.dacoromanica.ro

Page 68: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

38 No. 37 [31 Dec. 1546

querendi apud nos causam Serenitas Vra haberet, hominesquenostros ab inferendis damnis et iniuriis subditis SerenitatisVrae continerent, ac darent operam, ne qua in parte foedera,quae terra Valachiae a nobis regnoque nostro habet, violarentur.Quare nobis suspicionem hanc Serenitas V" deponat, sempernos ea, qua oportet religione foedera jure jurando nostro firmata,non christianis modo, sed et his, qui a fide Christi sunt alieni,servavimus, nec ulli aliquando violandorum eorum dedimus occa-sionem ; si quid a nostris hominibus factum esset, quo violan i foe-dera viderentur, corregere id semper studuimus, neque unquamaliquis jure quaeri potuit. Quo magis molestum nobis acciditSerenitatem V' in litteris suis ascripsisse, nisi illi, qui damnaista intulerint dedantur, nisi damna illa resarciantur, si apudpotentissimum Caesarem Turcarum questuram, cum quo eanobis intercedit amicitia, ut non facile dirimi possit, in qua reti-nenda animum nostrum spectatum iam habet, neque si rnaximeSerenitas V' de nobis apud illum quaesta fuerit, aliud illum anobis postulaturum credimus, quam quod ex foederibus tenemur :cum fortassis angustia temporis quid ex foedere vicissim nobisteneamur, cognoscere non potuerit, in quo illud diserte perscrip-tum est. Si quis ex Valachia in regnum nostrum profugus damnaex ditionibus nostris in Valachiam inferre vellet, cum ne in diti-onibus nostris esse pateremur, dedi vero cum necesse non esse.Quod sane fecimus non inviti, misimusque iam ad fines regninostri aulicum nostrum hominem spectatae virtutis et fidei,cui dedimus negotium, ut de homine isto, qui sibi Valachiae pala-tini nomen vendicat, diligenter inquireret, inventumque regnoet dominiis nostris excedere iuberet, ac mandaret omnibus fini-timis populis, ne quis eum domum suam recipere aut auxilio iu-vare audeat. Qui contra facere ausus fuerit, in eum nos secundumleges regni nostri animadversuros esse. Praefectis quoque nostrisfinitimis mandabimus, ut in prohibendis eiusmodi incursionibusex ditionibus nostris in terrain Serenitatis Vrae diligentioressint et in administranda iustitia Serenitati Vrae subditisque illiuspromptiores. Quod si nominatim aliquem accusare apud nosSerenitas Vra voluerit, id illi semper licebit, nos vero cognitacausa, id quod ex foederibus tenemur, quod iustum fuerit de eostatuemus, omniaque a nobis in Serenitatem V' proficiscentur,quae ad conservandam amicitiam pertinere putabimus. Quae quamdiligenter se observaturam promittit et nobis gratissimum gratiusetiam futurum, si ea ipsa foedera jure jurando, quod et pater

www.dacoromanica.ro

Page 69: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Cuvintele acestea din urm5. (ad unum quartale anni) au ilmas ne-scrise in ordinul regal, sunt insA usor de inlocuit din ultima fraz5, a man-datului.

2 Gre*it : MDXXXVIII.

21 Sept. 15481 No. 38 39

et maiores illius fecerunt, firmaverit, ad quam rem libenter nun-tium nostrum missuri sumus, si modo de voluntate sua certioresnos fecerit. Caetera ref eret nuntius hic Serenitatis Vrae AbrahamBanilowski, quam benigne a nobis habiturum ad illam salvumremittimus. Cupimus Serenitatem V"m bene valere.

Datum Cracoviae, ultima die mensis Decembris 1546. Regni 40.

(Copie. Bibl. Ossolinski. Lwów. Codex 174 fol. 457-459.)

38.

Niepolomice, 21 Septemvrie 1548.

Sigismund August regele Poloniei care un cApitan polon anonim.

MuOmindu-i pentru tirile avute din Moldova ii ordonctsei se tinci de tractatul existent cu Turcia i astlel scl nu cumvaprimeascd in cet atea sa pe Teodor, fratele Domnului Moldoveipe altii de ai

Sigismundus Augustus Dei gratia rex Poloniae, magnus duxLithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae etc. Dominus et haeres.

Generose fidelis dilecte.Gratum est nobis Fidelitatis Tuae officium, quod nos cer-

tiores fecit de omnibus iis, quae a Turcis agi in Valachia intel-lexit. Quid deinceps erit etiam nobis scribere non praetermittat,cui podvodas propterea mittimus, volumus autem, ut isti pedites,qui isthic adhuc sint, suscipiantur a Fidelitate Tua ad aere nostromilitaturi propter arcis securitatem ad unum quartale anni. 1

Datum in Niepolomice, die 21. mensis Septembris 1548. 2Neque Theodorum fratrem Vaidae, neque alios Valachiae

homines, neque arcem hinc nobis suscipere propter foedus, quodcum imperatore Turcarum nobis intercedit, proinde FidelitasTua excuset se in similibus potius quam obsequitur illorum volun-tati. Quare suscipiet Fidelitas Tua ad istius quartale anni istospedites, qui istic sunt.

(Copie contemporang. Bibl. Osso/inski. Lwów. Codex 184 fol. 364.)

www.dacoromanica.ro

Page 70: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Sol din Ungaria imperiala catre stapInul sau anonim.

Unul din Domnii romeini a grimes solie cu multe §tiri tai-nice, insd e bine sei yid pcizifi, mai cu seamd de Domnii romdni,ca nu cumva sci vd pierdeti Ora §i Turcii sd ocupe §i Ardealul.

Ez el mult napokban egyik az két oláh vajdának izenteide az portára im ezt, hogy az .T.1 Römai királ hivségére Mottvolna, és medját sokképen izeni mint lett az meg ; az az hogyezek hiszik sabasson ( !) hogy ugy vagyon, kit igen eremest megirnék, de levélre nem merem biznom. Azt is meg izené, hogyA 2 ki akarna menni az országb61. Azt is meg, hogy Furko Mi-hált, császár szolgáját, a .T. eletette 3 volna. Egyéb dolgokatis nagy sokat.

Az wayda emberét az basa én hozzám kiildte és as f6Iwnwz tolmácsot, és énnekem ezeket mind meg izente as basa,Es azt hagyá, hogy valamit az wayda izent volna oláhul énne-kem, meg mondaná., és én deAkul meg irnám, hogy azböl as f6Iwnoz dragoman törek nyelven fordétaná., kit énnekem nem kénketelen meg kellye mielnem. Azért Ferencz uramnak izend meg,mondja .T. hogy ha ezekbe valami volna hát titkon kellyenecselekedni, mert meg higgyjék, hogy kégyét viselnek kebelekben ;jelesiil az két oláh vajdátul igen 6rizzék magokat, mert el vesz-titek az országot. Mindent akarnak ezek érteni, és annan is kém-lik fiket, az honnan ingyen sem vélnék. Annak kecliglen meg izendC-till, hogy ez császár hire nelkiil semmiképpen az országból kilne mennyen, mert az fi kimenésével ugyan bé pecsétli T-rul mitizennek, és az én hitemre, hogy azonnal Buda után leszen Erdél,kitfil Isten oltalmazzon.

Vélem, hogy .T. igen eriilne A el menésén, fi magáért, hogynagyobb birodalma lehessen, de bizom igen hitván tanks, kibfilnyilván vale) veszedelem kevetkezik.

Kewlt ez levél 4 9-bris 1548.

(Colectiune particular& Ungaria.)

1 poate T[ransylvanus] Cu toate cá nu prea era vorbá ca principele minoral Ardealului sa abdice pe vremea aceasta.

2 Nu stim pe cine 11 citeaza astfel. 3 Scris asa : eletete.

40 No. 39 [4 Nov. 1548

39.

[Istamboli 4 Noemvrie 1548.

www.dacoromanica.ro

Page 71: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

21 lun. 1549] NO. 39-40 41

in zilele trecute unul dintre cei doi voevozi români a dat destire aici la Poartä., ar fi stat pe credinta regelui roman si in multefeluri dà de ytire, cum a fost aceea ; cà adicà acestia cred ea: asa este,ceeace as i serie cu mare plAcere, dar nu indräznesc sá o incredintezunei scrisori. A mai instiintat 61 A ar vrea sá iese din tarä i el peMihail Furko, slugà a impäratului, .T. 1-ar fi oträvit. i multe altelucruri.

Pasa a trimis la mine pe acel om al Voevodului Cu tälmaciulde apetenie Iwnwz i m-a instiintat Pasa despre toate acestea si mi-aporuncit cà once mi-ar fi vestit voevodul româneste i mi-ar spune,eu sá scriu latineste, ca din aceea dragomanul de capetenie Iwnozsà le tradua in limba turceascä, ceeace eu de voe de nevoe a trebuitsà o fac. Asa dar vesteste pe stäpanul Francisc, sà spuná lui .T. cà dacdar fi ceva in& acestea, ar trebui sà se säväreascA in bina, cálci säcredeti cà poartä sarpe in sän ; apriat sä vä päziti foarte de cei doivoevozi romäni, cdd vä pierdeti tara. Acestia vreau sä le inteleagdtoate i Val iscodeste si de acolo, de unde nici n'ati bänui. Iarà aceluiavesteste-i prin C ca in nici un chip s'a' nu iese din tara al-6 stirea impà-ratului, cAci cu iesirea lui ar intäri cele ce sunt stiricite despre T i pelegea mea, ea färä zálavá. dupä. Buda Ii vine rändul Ardealului, de cesà ne päzeascá Dumnezeu.

Cred cà .T. s'ar prea bucurà de plecarea lui A, pentru el, ca sä.aibä o impärätie mai mare, dar zá.0 cá e un sfat prea prost din careIn chip vädit urmeazA primejdie.

40.

Suceava, 21 Iunie 1549.

catre Capitolul de Alba, in Ardeal.

Roagd Capitolul sel faca dreptate n afacerea supusului sducare a suferit mari injurii din partea a trei slujkui, numiti inscrisoare.

Blias Dei gratia woivoda, dominus et haeres verus terrarumMoldaviae etc.

Venerabiles domini amici nobis sincere dilecti. Salutemet omnis felicitatis continuum incrementum.

Venit in praesentiam nostram praesentium videlicet sub-ditus noster, qui nobis conquestus gravissimis suis querelis superquosdam officiales Dominationum Vestrarum, videlicet penes Alber-tum de Wylak et Laurentium de Köbölkut, Brayka de Kychyt,ab Mis maximis iniuriis affectus, quis nullo modo tamen adhucius suum assequi potest. Itaque tot iam laboribus fractus et sump-tibus exhaustus accurrit ad nos, supplicans, ut nostram operam,pro eo apud Dominationes Vestras per literas interponeremus,

www.dacoromanica.ro

Page 72: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

42 No. 40-41 [9 Apr. 155o

quo iam tandem, quod ei istic exstat sine ulteriori difficultate etmolestia, et rerum suarum iactura authoritate et mandato Do-minationum Vestrarum adipiscatur ; qua in re subdito nostropro officii nostri debito deesse noluimus, itaque postulamusiterum jis mandare velitis, ad quos pertinet, ut sine quibusvisulterioribus dilationibus huic subdito nostro pecora sua, econ-verso plerumque restituant, id quod et iustitia ipsa postulat etunicuique suum reddere iubet. Neque illum denuo iustitiae peten-dae causa revocare rem aut novos sumptus facere cogant. Namnisi huic homini nostro debita iustitia ita, ut quemadmodumscripsimus, istic administrata fuerit, quorsum ea nos spectabitfacile Dominationes Vestrae intelligent, cogemurque rerum ra-tiones, quibus subditum nostrum ab jis iniuriis vindicemus, quotsi res ablata per subditos supradictos nostro subdito non resarcie-tur. Utrum ad retinenda foedera et bonam vicinitatem pertineatDominationes Vestrae iudicium estote. Quos in reliquo bene etfeliciter valere desideramus.

Datum Sochaviae, in crastino Sacratissimi Corporis Do-mini. Eiusdem anno 1549.

Adresa: Reverendissimis Dominis nostris ecclesiae et capituliAlbensis. Amicis nobis sincere dilectis.

(Arhiva Muz. Ard. Cluj, Col. Contelui Iosif Kemény.)

41.

Wien, 9 Aprilie 1550.

Ferdinand I. regele Ungariei cAtre Camera Ungarà.

Sd-i pldteascd lui Aron-V odd, care suqine cd e feciorul luiBogdan-Voda, i cd fiind gonit de cdtre Petru Rarq-Vodd, a venitIn curtea impärdleascd, o pensie de zoo liorini pe an.

Aron Waywoden Bewilligung umb Ioo fi. jährlicherProvision.

Ferdinandus etc. Fidelibus nostris, Reverendo ac EgregiisFrancisco Twrzo de Bethlehenfalwa, episcopo Nitriensi, praefectocaeterisque consiliariis Camerae nostrae Hungaricae, modemisscilicet et futuris. Salutem et gratiam.

Quum hic Egregius vir Aron se ex genealogia verorumwayvodarum regni Moldaviae, filium nempe ohm Bogdan way-wodae esse dicat, qui patrio solo ab Petro waywoda eiusdemregni Moldaviensis mortis periculo eiectus, nunc supplex ad che-

www.dacoromanica.ro

Page 73: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

nonnihil relaxetur ex subsidio debito, prout intra est signatum.

Scripsit ad Nos Camera nostra Austriaca septem civita-tes nostras Montanas in Hungaria humillime supplicare, ut nontam erga Turcas, quam etiam Mortalozos quosdam, qui in sylvisillic vagantur, ipsis praesidio esse vellemus. Cum etiam hactenus,ea de causa, pro eorumque defensione centum Balachos propriisexpensis intertenuerint, ac propterea in solutione debitae con-tributionis mille quingentorum florenorum deficiant, eos prorelaxatione huiusmodi debiti orare, sicuti ex incluso exemplofusius intelligetis. Cum itaque omnino aequum esse videatur, dictiscivitatibus in eiusmodi necessitatibus opitulari, nesciamus autemcerto, an praedictos Balachos, qualemve eorum numerum, utpraescriptum est, intertenuerint, quibusve et quantis expensisid ipsum constiterit, volumus et committimus vobis, ut de eocerto inquiratis. Etsi ad ipsum, sic ut ipse civitates exponuntdepraehenderitis, pro expensarum qualitate ipsis in praedictiscontributionum pecuniis summam aliquam remittatis, sic tamen,

12 Dec. 1550] No. 41-42 43

mentiam Maiestatis nostrae profugerit, in quem nos, pietate nostraRegia moti, misericordiam a nobis optatam ostendere volentes,in subsidium vitae eius, durante nostro beneplacito, ab hac Cameranostra Hungarica singulis annis centum florenos Hungaricossolvendos ipsi deputavimus. Quocirca vobis per praesentes fir-miter committimus, ut praefatos centum florenos, iuxta hancnostram benignam sibi factam deputationem, quotannis nostro,ut praefertur, beneplacito durante, illi continue exsolvere, atquequicquid super huiusmodi mandato nostro illi solveritis, ad annoset tempora in tergum literarum istarum nostrarum fideliter conscri-bere et ab eo quietantiam sufficientem recipere debeatis. Secusnon facturi. Praesentibus perlectis exhibenti restitutis.

Datum Viennae, nona mensis Aprilis. Anno etc. XXXXX.(Hofkammerarchiv. Wien. 'Ungarische Gedenkbiicher 387 fol. 48.)

42.

Augsburg, 12 Decemvrie 1550.

Ferdinand I. regele Ungariei cAtre Camera Ungarä.

Sel se scazei birul anual al celor ate orcqe montane din.Ungaria de Sus cari in spre paza lor /ad de mortalor .roo deV alachi pe banii ora§elor proprii.

Ut civitatibus ratione intertentionis Valachorum centum

www.dacoromanica.ro

Page 74: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

ut ipsi, partem aliquam praesidii intertenuisse videantur. Quodautem ad futuram ipsorum defensionem attinet, de eo Generalinostro, Nicolao Comiti a Salmis mandata dedimus. Quod vos laterenoluimus. Nostram in eo omnimodam exequuturi voluntatem.

Datum in Nostra ac Imperiali civitate Augusta Vinde-licorum, 12. die mensis Decembris. Anno Domini 1550.

(I,iber Regius Hungariae. Budapest. Vol. II. fol. 274.%

43.

Oradea, 7 Ianuarie 1551.Pratele George Martinuzzi catre principele Frideric palatinul Renan.

Intrarea lui .5tefan, fratele lui Ilia-Voda in Ardeal i alun-garea lui din Ord , dupci care a intrat Domnul Tiirii-Romcinqti,care a fost apoi fugcirit de care loan Kendi lucindu-i-se 5000 de cai.Dupci aceasta Ilicu-Vocici a intrat iarc4 in Ord cu frate-sciu p: cuhordele turco-tiitare, devastand-o grozav. Avcind teamci ca pikcinii sil nuintre la anul din nou cere intervenp sa pe lcingel impciratul Carol V.pentru ajutor ca rara sci nu ajungei pe meina lor.

Illustrissime Princeps, et Domine, Domine mihi omni obser-vantia colendissime.

Obsequiorum meorum in benevolentiam Dominationis VraeMan et commendationem.

Quo in discrimine per hoc decennium regnum hoc sub Turcicoimperio versaretur, et literis, et nunciis multorum DominationemVrara Mama certiorem factam esse non dubito. Hac tamen ae-state, quo animo Turca in nos esset, cognovimus, cum apertum senobis hostem declarasset, Stephanus enim, frater germanus Eliaevayvodae Moldavus, mandato Caesaris Turcarum, exercitum nos-trum contemnendo, in fines regni Transylvaniae eruperat ; convo-catis igitur regni Ordinibus, praemissisque quinque minibus homi-num, dum maiores copiae sequerentur, intra Alpes se reciperehostis coactus est. Interim tamen et bassam Budensem cum 16millibus exercitatorum militum, qui pro custodia finium in arcibusconstituti erant, venire nunciatum est ; cuius adventu, etsi nonmediocriter essemus commoti, memores tamen antiquae virtutis,honestamque mortem servituti anteponentes, coactis undiqueregni viribus, hosti, priusquam locorum angustias superaret, obviamprogredi visum est. Qui cum per exploratores nos in tuenda patriaelibertate unanimes esse cognovisset, veritus locorum quorundam an-gustias, et ne a nostris intercluderetur, tanta celeritate rediit,

44 No. 42-43 [7 Ian. 1551

www.dacoromanica.ro

Page 75: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Pink' ad scrisoarea e aproape identicA cu celAlalt exemplar al ei, trimes inaceia§ zi nuntiului apostolic dela Viena, abatele Ieronim Martinengo ; Hur-muzaki : Documente vol. X. p. 41.

2 Tanarul principe loan Sig,ismund.

7 Ian. 1551] No. 43 45

ut fugae similem in omnibus discessum exhiberet ; vastatisqueigitur omnibus locis, in quibus consederat, magna etiam cladeper eos, qui viarum angustias obsederant, hostibus illata. Quibussic repulsis Transalpinus vayvoda subita eruptione Turcis in de-vastando hoc regno successit, quem nobilis Ioannes Kendi, quinon parvam opinionem rei militaris inter praecipuos regni Tran-sylvaniae milites obtinet, adiunctis sibi viribus, non solum fuditfugavitque, verum et praeda quinque millium equorum potitus,tribusque vayvodae ipsius vexillis ereptis, insignem ab hostibusvictoriam reportavit. Cumque adhuc de Turcis, quonam illi se con-tulissent sollicitus essem, Elias vayvoda Moldavus, de quo supe-rius memini, eiusque frater germanus, adscitis in societatem Tur-cis et Tartaris, iterum fines Siculorum invaserunt, cumque ea ce-leritate, quam res postulabat, in tanta locorum distantia (16 enimmiliaribus ab hostibus aberam) in repellendis hostibus uti nonpossemus, humi per incendium, plerisque possessionibus aequatis,multisque nostris in servitutem adductis, prius hostis e regno dis-cessit, quam nos illum consequi possemus. Itaque, cum Turcanunquam non deinceps hoc regnum intentatum reliquerit, suaequeditioni futura aestate illud omnino subiicere contendat, rogoDominationem Vram Ma'am, misericordia Iesu Christi, velitanimum Sacratissimae Caesareae ac Maiestatis Regiae ad tuendumhoc regnum sedula monitione excitare, ne in potestatem Turcarumredactum, perpetuum non solum nobis, sed toti Reipublicae Chri-stianae luctum relinquat, et honesta conditione huic puero Regio 2pro eius dignitate constituta, toto hoc regno potiantur. Quae res,cum in causa tantum pueri huius consistat, facile erit, optimisillis principibus, hac occasione oblata, publicae saluti consulere.Deus Dominationem Vrambilmamconservet incolumem.

Varadini, die 7. Ianuarii 1551.Eiusdem Dominationis Vrae Ill"e Deditissimus

Frater Georgiuspiscopus Varadiensis, Thesaurarius et Locumtenens

Adresa : Ill-mo Principi et Domino, Domino Friderico S. R.Imperii Electori Palatino Rheni, ac Superioris et Inferioris BavariaeDuci et Domino suo omni observantia colendissimo.

(Bibl. Ambrosiana. Milano. Cod. ff. 6. 2)

www.dacoromanica.ro

Page 76: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Datat More Veneto, anul incepand cu z Martie.

46 No. 44-43 [1 Fevr. 1551

Augsburg, 1 Fevruarie 1551.Domenego Moresini e Federigo Badoer ambasciatori cltre dogele Venetiei.

Ilioq-Vodd intreind in Ardeal, impotriva jurdmeintului sdudat Fratelui George, a ars toatd tara Beirsii.

Un servitor di Fra Giorgio che è. gionto qui, riferisce chehavendo il vaivoda di Moldavia data la sua fede al Frate dinon esser per moversi contra di lui, il detto Frate ha cassato lamaggior parte del suo essercito, il che inteso esso vaivoda, venuepoi a dare l'assalto ad una terra nominata Barza, la quale ha presa,saccheggiata et brugiata, et ha menato via un gran numero dianime ; poi si dipartl con grandissima fretta, havendo presentitoche'l Frate andava a ritrovarlo. Avanti che esso Frate si sia par-tito di Transilvania, ha congregato la dieta in una terra chiamataTorda, dove si ha fatto giurare fedeltà da tutti i sudditi di quellaregione, e partendosi ha lasciato in guarnisone 5/m cavalli et 2/infanti nella detta Transilvania, et se ritrova nella città di Vara-dino che è suo Vescovato.

Di Augusta, a primo di Febraro 1550.(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Germania vol. 3. pag. 83.)

Augsburg, _To Fevruarie 1551.Federigo Badoer ambasciator cAtre dogele Venetiei.

Fratele George a plecat din nou in Ardeal, aveind teamel caDomnul Moldovei sci nu intre iare4 acolo.

Per li ultimi avisi d'Hongaria s'intende che Fra Giorgi s'erapartito del suo vescovado di Varadino per causa di certo tumultoche haveva fatto la città di Sebes contra li agenti del Conte Petro-vich, onde che '1 temeva che il Moldavo da novo non intrasse nellaTransilvania a far di da.nni.

Di Augusta, a' ro di Febraro 1550. 1(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 112.)

Notd. Acest codice (aflat de mine in numita bibliotecà in varaanului 1901) formeaz6 partea mijlocie a registrului de scrisori al ba-ilului Badoer, cuprinz'and paginile 378-574 i cu toate cà astfel estefragmentar are o mare importanta" chiar i prin faptul cà rapoartelelui originale nu se mai aflà intre Dispaccile dela arhiva de stat in Ve-netia unde de altfel din intamplare s'a pa'strat si o altà partea rapoartelor cari lipsesc din volumul de fatà, al bibliotecii Correr.

www.dacoromanica.ro

Page 77: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Vezi documentul No. 41.

Provision zu raichen.

Etsi vobis nona die mensis Aprilis nuper elapsi Quinqu a-gesimi anni, speciali mandato iniunxerimus, ut Egregio Aaroniwaywodae pro sustentatione sua et iuxta clementem ordinatio-nem nostram, durante beneplacito nostro, singulis annis centumflorenos Hungaricos ex Camerae nostrae Hungaricae vestraeadministrationis proventibus exsolvere deberetis, i consideravimustamen dicti Aaronis inopiam et necessitates, adeoque quod se exgenealogia verorum wayvodarum regni Moldaviae esse dicit, acpropterea iam denuo clementer et expressim concessimus, ut ipsieiusmodi centum floreni Hungaricales et hoc Quinquagesimo pri-mo anno et imposterum singulis annis consignentur. Quare iniun-gimus et committimus vobis, ut eidem Aaroni praedictos centumflorenos Hungaricales in moneta tum hoc praesenti Quinquagesimoprimo, tum etiam caeteris sequentibus annis, sine difficultate autmora, ex Ca merae nostrae vestrae administrationis proventibusexsolvi et consignan i curetis, ne toties nos ea de causa interpellarecogatur. Nostram in eo expressam exequuturi voluntatem.

Datum Vienna e, n. die Aprilis. Anno etc. LI.(Hofkammerarchiv, Wien. Ungarische Gedenkbiicher 387 fol. 197.)

Wien, 17 Mai 1551.Federigo Badoer ambasciator cltre dogele Venetiei.

Domniifetrilor romdne au avut ordin scl ajute pe regina Isabella.

La Regina ha dato già ordine a' tutti quei sudditi che lapossono aiutar, che siano preparati con le loro armi per prohibirl'entrata delle genti Regie, et ha havuto comandamenti dal SignorTurco di potersi servire de Valacchi et Moldavi, et de loro ne potràhaver più di 30/m s'ella vorrà introdur loro in quel stato.

Di Vienna, a' 17 di Maggio 1551.(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 416.1

ii Apr. 1551] No. 46--47 47

Wien, zz Aprilie 1551.Ferdinand regele Ungariei atre Camera Ungarl.

Reinoqte pensia de zoo fiorini a lui Aron-Vodei.

Aaron Waiwodae hinfüro jährlichen loo Gulden hungrisch

www.dacoromanica.ro

Page 78: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Cum a aceste regaste sunt fAcute inteadevar pe baza rapoartelor baililor,ne-o dovedeste data uneia dintre ele, unde din intfimplare se mentioneazitcurat : In lettere del baylo in Constantinopoli de 12 Zugno 1565.

48 No. 48-49 [14 lun. 1551

Istanzbol, 14 Iunie 1551.

Bernardo Navagero bailo cltre dogele Venetiei.

Iliay-Vodä Turcitul trimes in sangiacatul Silistria.

Riferisce che '1 Signor Helia Bogdano, il quale ultimamentesi fece Turco, era sta mandato al sanzacato di Silistria, donatoprima dal Signor Turco d'una scimitarra giogielata, de valor deDucati io su 15 mila, et di molti a/tri presenti.

Da Constantinopoli, de 14 de Zugno 1551.Die 18. Iulii .r55.1 in Rogatis. 114 o o.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 22.)

Notd. Codicele acesta cu simplul titlu de Sommari d'avisi"cuprinde procesele-verbale originale ale sedintelor Senatului venetian,fácute despre afacerile aduse in fata sa, avand la sfarsit si numArulvoturilor pentru §i contra. Codicele e de o rarà insemnätate, mai cu seam'ipentru data timpurie a rapoartelor,1 ale cAror originale nu mai existäori sunt latitente, astfel cá extrasele privitoare la Romani, pe earlle am aflat in el au o importantà indoità, complectând cunoasterea lu-crurilor românesti dela Poaxta otoman6 dintre anii 1551-1572 cumulte amànunte interesante. Dealtfel din data rogatelor putem con-stata s'i timpul cg.t le-a trebuit dispaccielor ambasadorilor venetienis'blajung6 dela Poartà la Venetia, respectiv la desbatere.

Wien, 26 Iunie 1551.

Federigo Badoer ambasciator care dogele Venetiei.

Expunerea unui raguzan venit dela Constantino poi desprenavalirea Ronanilor in Ardeal (acum zece luni) de unde s'au intcrsdupel invoiala dintre regina Isabella i Fratele George.

Il Raguseo che 6 ritornato a questa Maestà rimandato dall'Im-perator con lettere, che vanno a Constantinopoli in risposta dequelle che nella materia d'Africa già scrisse il Signor Turco a SuaMaestà Cesarea et alla Regia sopra la fortezza di Zolnok, et tic/stato della Transilvania, 6 stato espedito per Constantinopoli,

www.dacoromanica.ro

Page 79: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

et per quello che ho potuto intendere Sua Maestà Regia quantoa Zolnok sta sopra quello, che più volte ha detto, che per via dei commissarii si risolverà tal materia. Quanto a Transilvania dicenon esser lei stata autore di questa novità perchè i Turchi et Val-lacchi introrono già fa X mesi a' danni di quel stato contra Chri-stiani, et furono esclusi con l'accordo che segui tra la Regina etil Frate, et che hora vedendo lei tal discordia esser renovata, chelei l'ha acquistata, et che per questo quei popoli ben che si sianodati sotto la protettione di Sua Maestà che però il Signor Turcoritroverà quel utile, che pagaya quel stato di X mila Hongari pertributo all'anno, fondando il Re per quanto di sua bocea ha detto,le sue ragioni sopra alcune parole ne i capituli della tregua, chedicono, che le città et castelli, et tutte le cose che sono sotto Chri-stiani debbano star in man de Christiani, et che però non havendoil stato di Transilvania fatto in questa parte mutatione, che'l Turconon si può dolere, ma la capitulation, per quanto dicono altri,non vuol intender d'altri stati che de quelli del Re et Imperator,et che la Transilvania non è nonainata come quella che paga giàmolti anni carrazo al Signor Turco. 1

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 426.)

50.

Istambol, 13 Iulie 1551.

Sultanul Soliman II. catre Pratele George.

Afleind din scrisoarea sa despre intrarea N emtilor in Ardeal,a dispus sci-i meargei in ajutor oOirile sale rara fiind a Portii,care nu suferd altd domnie acolo.

Superioribus diebus miseras litteras tuas ad Excelsam Por-tam nostram, in quibus scripseras Petrum Petrovich ad regnumTranssylvaniae se cum gentibus movisse, et duo castella expugnasseillaque demoliri fecisse. Item, quod Melchior Balassa castram uniuspraecipue nobilis regni istius expugnaverit, matremque, uxoremet liberos captivos duxerit, ut res eius in praedam converterit, etde tributo quoque nostro aliquam partem pro se usurpaverit. Regni-colae yero visa insolentia istorum non potuere pati, sed una vo-biscum insurrexere et se ipsos versus Albam moverunt. Quod

1 La aceste rapoarte ale lui Badoer omitem data (din economie de spatiu)tiparind-o numai cand ea dif era de numirile de azi ori cand sunt puse More Veneto,adica cu anul vecblu pana la i Martie al noului an.

Documente vol. I. 4

13 Illi. 1551] No. 49-50 49

www.dacoromanica.ro

Page 80: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Continuarea scrisorii e publicatà in Hurmuzaki : Documenti vol. XL p. 43-44

50 No. 50-51 [26 Iul. 1551

ubi regina intellexisset, timore percussa ad Zassebes se contulit.Regnicolae igitur Albam obsederunt, illamque manibus suis re-ceperunt, iamque nobiscum concordes sunt, et post duas septi-manas, Deo iuvante, tributum per nostrum chiaussum et nuntiisvestris ac regnicolarum intromissuri estis, et si quis alter ex partevestri locutus fuerit, fidem illi nullam faciemus. Deinde, quod adPetrum Petrovich litteras miseratis, illumque rogatum habuistis,ut omissa discordia intrare deberet et vobiscum una ad defensionemregni provideret. Iam enim et gentes regis Ferdinandi in finibusregni sunt, ad istudque regnum intrare volunt, curaturus tamen,ut quan.docunque fieri posset, Germanos ex regno isto ablegares,My chiaussum autem per exiguum tempus detineretis, brevi tamenuna cum ipso censu intromitteretis.

Haec omnia per litteras tuas nobis significan curasti ; sciastamen regnum Transsylvaniae sicuti alia regna, nostrum esse,filius regis Ioannis est fidelis et praecipuus noster servitor. Regni-colas vero omnes tamquam subditos et nostra mancipia, omnigratia et clementia nostra prosequimur, litterasque ad mandatumnostrum eis misimus, ut nobiscum concordes sint et in puniendisseditiosis turbatoribusque simul vobiscum esse debeant ; etc.

Datum Constantinopoli, 13. Iulii [1551.](Bibl. Ambrosiana. Milano. Codice S. roz fol. 8.)

51.

Wien, 26 Iulie 1551.rederigo Badoer ambasciator cltre dogele Venetiei.

Expunerea sosi0 In Ardeal pentru a impiedica pre-darea tarii cdtre regele Ferdinand, asigurdnd pe Ardeleni cd Turciile vin In ajutor cu o oaste de peste 20,000 de oameni, alarci de Romeiniidin tdrile romiine, cari sunt asemenea gata de intrare.

In questi trattamenti sono arrivati dui chiaussi da Constanti-nopoli in Transilvania, lassando prima a Petrovich comandamentidel Signor Turco efficacissimi, che gli commette non si lasciarvaglier l'animo ad aderirsi a questo Re, ricordandogli di haverhavuto in gratia il contado, ch'egli hora possiede, et il stendardo suocon titolo di Sanzaccho al governo di quel stato. Poi alla Reginahanno fatte caldissime eshortationi a non partir del regno del suofigliolo et dalla protettione del Signor Turco, et cosi al Frate, ch'egi

www.dacoromanica.ro

Page 81: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Generalul Giovanni Battista Castaldo. 2 stefan Rares-Vodà.

4.

31 lui. 1551] No. 51-52 51

non debba acconsentire a questo per non manchar della fede, chelui già promesse quando il Signor Turco insieme con Petrovichlo lasciò al govern° del figliolo, et di quel stato. Dapoi al luogo-tenente di questa Maestà 1 hanno parlato con parole superbissimeet piene di sdegno, et minaccie. In ultima hanno detto publicamentealli popoli et Signori del paese, che non debbino mancar del lorogiuramento già fatto di fideltà, promettendogli ogni stato quietosotto l'ombra del Signor Turco, minacciando loro all'incontro senon seranno fideli, la ruina delle loro terre et case, et di dovermetter a ferro et a fuoco ogni cosa, dando voce che viene grandis-simo numero di gente per aiutar loro sotto un begliarbei, che se-ranno più di 20/m Turchi, senza i Valacchi et Moldavi, che se-ranno altrettanti et più ; et dicevano che Oh erano stati buttati iponti sopra il Danubio per passar verso Temisvar, et poi in Tran-silvania ; cosi scrive a punto il luogotenente a Sua Maestà dimandan-dogli soccorso, et mostra di temer molto per diversi rispetti a starin quel paese con si puoca gente, facendo giuditio di quella proprianon si poder confidar per non esser atta alla guerra, et richiedebuon numero de soldati Italiani et Spagnoli, et qualche parte decavalli, ricordando per suo parere, et del Frate, che non si mandinoTedeschi, perchè non sono atti a tal bisogno, et perchè non son.oin niuna estimatione presso Turchi, aggiungendo a Sua Maestàche per conto di far fortificar bene i passi, per i quall Valacchi,Moldavi et Turchi potriano entrar, che sono in quel paese, ellastia sicura, che ha mandato tal ordine, ch'egli non teme punto, senon se gli mancherà de i altri presidii, perchè venendo occasione dicombatter egli operarà di modo, che Sua Maestà et l'Imperatore lolauderanno o vivo, o morto. fl Re dapoi molti consigli fatti tutti questigiorni sopra ciò, ha fatto risolution di mandar a tuor 600 cavalliin Bohemia et 400 in Slesia, et cinque bandiere de fanti del Tiruol.

(Bib!. correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 434.)

52.

Cluj, 31 Iulie 1551.Generalul Giovanni Baptista Castaldo atre Ferdinand L regele Ungariei.

Ameindoi voezozii (drilor romeine aratei bund" fa(cide Ferdinand, regele Ungariei.

Moldaviensis vaivoda 2 ad me multotiens misit, bonum eiusanimum erga M' V demonstrando et servitia sua com-

www.dacoromanica.ro

Page 82: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Sigismund II. 2 Soliman II. 3 Mircea Ciobanu.

52 No. 52-54 [r Aug. 1551

mendando et exhibendo, Mt' etiam Vrae obedire se paratumoffert. Cupit enim, ut Maiestas V" apud Polonorum regem 1 cle-menter elaborare dignetur, ut ipsum in pace dimittat, cum ser-vitia principis Turcarum, 2 qui signum suum sibi miserat, accep-tare noluerit.

Idem etiam Transalpinensis vaivoda 3 Mri Vrae SUppliCat.Ex Coloswar, 31. Iulii 1551.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Istambol, .r August 1551.Bernardo Navagero bailo catre dogele Venetiei.

RelaOunea lui Bogdan-Vodd" turcitul despre intelegerea fra-telui sau, Domnul Moldovei, cu regele Poloniei.

Riferisce che li diceva che il Bogdan, che si è fatto Turco,haveva fatto intender alla Porta, che suo fratello successo nelstado, era fatto ribelle, et se intendeva cum il re di Polonia, per ilche era sta expedito uno chiaus per verificarsi di tal cose, et dapoiera sta ditto che per la venuta de uno chiaus se haveva inteso,che il ditto Bogdan accusato si era contentà pagar al Signor Turcoducati 5/ra de più di carazzo et che '1 non se intendeva cum il redi Polonia.

Da Constantinopoli fin primo Austo 1551.Die 29. Augusti 1551 in Rogatis. 162I-1.

(Arch. di Stato. Venezia. Cod. Brera 131 fol. 28.)

Wien, lo August 1551.Pederigo Badoer ambasciator catre dogele Venetiei.

Sultanul alllind cd predarea Ardealului era cu §tirea regeluiPoloniei a dat ordin Romdnilor ca sd neiväleascd in Polonia i sdarzd tot plind la Cracovia. Noul V odd al Moldovei temlindu-se deurmdrile acestuilucru a trimes soli la regele Poloniei of erindu-i credinkii supunere, de fricd sd nu vind frate-sdu turcitul peste el in tart&

Da diversi avisi venuti da Polonia s'intende, che'l SignorTurco è oltra modo adirato con quel Re, havendo opinione che SuaSerenità sia stata favorevole secretamente a questa Maestà in far,

www.dacoromanica.ro

Page 83: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

che la Transilvania sia pervenuta nelle sue mani, onde ha datoordine efficace a Valacchi e 1VIoldavi, che abbrusciano il paese d'essore di Polonia fino in Cracovia potendo, et che attendino a far unafortezza alli confini di Podolia, la qual 6 gran tempo, ch'esso SignorTurco, per tenersi amico quel Re, si ha contentato di non la far fare,che 6 cosa di momento, perchè con questo muodo veneria ad esserintaccato 70 leghe di paese d'esso Re. Il Valaccho, fratello di quelloche novamente si ha fatto Turco, temendo, ch'egli habbia procuratoo sia per procurar, che'l Signor Turco lo metti per principal vaivodadi quel paese, ha destinati ambasciatori al Re di Polonia, con farlisapere che per comune interesse, esso con tutti i suoi sudditi, vo-gliono essere uniti con Sua Serenia et haver la sua protettioneper non voler tolerar con i popoli suoi insieme, che ritorni più inquel stato uno, che habbi lasciata la vera religione christiana, etche sia di natura si cattiva come lui, et già si sono partiti moltiper tal timore, che habitavano quei luoghi, et ritirati nel paesed'esso Re, il quale per questo nuovo accidente ha mandato ordinein Cracovia et per tutti i luoghi suoi, perchè si riduchi la Dieta,nella qual più tosto si potrà dire, di volersi ritrovare per occorren-tie importanti del regno, et innanzi il suo ritorno vuole veder queiconfini di Podolia per dar ordine a' diversi suoi luoghi, et spetial-mente per veder questo, che 6 in diferentia alli confini di Moldaviet Valacchi.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 438.)

55.

Wien, 19 August 1551.

Federigo Badoer ambasciator &are dogele Venetiei.

Soli iei din Polonia in afacerea moldovenilor, cari nu vreausci primeascci pe pe care Poarta dorege aducd in-ddrcit, mai cu seamci dupd ce au ales pe frate-sclu, 5tefan, un Mize&de 20 de ani. Regele .Poloniei nu oate insci sci la sub ocrotireasa pe noul Vodd fcird consimtimeintul regelui Ferdinand I.

L'ambasciator del Re di Polonia, del qual scrissi alla SerenitàVra, fu da questa Maestà nella prima audientia, ch'egli dimandò,ricevuto con molto honore, havendolo mandato a levare per un dei principali ministri, et con la guardia degli allabardieri. Diversesono le cause della venuta sua, et quelle, che significai alla SerenitàVm ch'io haveva inteso, le quali da lui mi sono state confirmate,de negotii de confini, et di quello di Prussia, et per far officio per

19 Aug. 1551] No. 54-55 53

www.dacoromanica.ro

Page 84: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

54 No. 55 [19 Aug. 1551

il successo di Transilvania, et il principale è per l'andata de queiambasciatori de Valacchi a trovar esso Re, perchè da Sua Serenitàsiano tolti in protettione, havendo deliberato loro di non voleraccettare più il Signor Helia, che si fece Turco, per loro Signore,ma haver eletto in luogo suo il fratello, nominato il Signor Stefano,giovane d'anni 20 in circa, il quale con loro popoli si sono offertidi dar tributo, et i principali luoghi nelle mani del Re per sicurtà, chequesta sia la loro voluntà, richiedendo, che lo defendono da essoSignor Helia, se con le forze del Turco egli volesse tornar al governodi quel paese, anchora che'l Turco habbia mandato a far loro in-tender d'esser contento della nuova elettione, et mandato il sten-dardo, ch' egli suol dare a tutti i Vaivoda, dissimulando questa malasatisfattione de loro popoli, che hanno di esso Signor Helia, et chevogliono darsi al Re di Polonia, il qual non si ha voluto risolverdel tutto di pigliar nella sua protettione essi Valacchi, se primanon l'ha fatto sapere a questa Maestà, promettendo essa, comeRe d'Hongaria, che loro da lei dependano, se ben già molti annisono tributarii del Turco, et siano ancho stati di Polonia, et nelragionamento d'esso ambasciator di ciò fatto col Re, ha mostratoad un certo modo, che con questa occasioneil Re suo non correriadi pigliar la guerra col Turco, dicendo che la pace non si ha da lui,se non per quel tempo, che la gli torna bene fino ch'egli concia glialtri suoi negotii con altri Principi, et che però è meglio pigliar deprima assai, e forze, e riputatione per poter poi contender meglioquando farà bisogno, usando molte altre parole con questo Re perindurlo ad acconsentir in scrittura a questo, perchè in qualchealtro tempo non occorresse tra loro alcuna discordia per tal causa,mostrando esso ambasciator nel suo parlar meco, che questo of-ficio il suo Re l'ha più tosto fatto fare per mostrar la sua amore-volezza, che per che'l fosse necessario, dicendo, che loro Valacchihanno pagato tributo a i Re di Polonia per molti e molti anni,et che a i Re d'Hongaria loro pagavano per alcuni castelli chesono vicini a Transilvania, et in quel territorio. La risposta di que-sto Re fatta all' ambasciator 6 stata di parole generali, dicendo inconclusione, che ben che la pertinentia de i Valacchi sia veramentesua et non d'altri, pensaria sopra per questi nuovi accidenti delle cosedel Turco, et gli risponderia, dimandandoli un memoriale delle cosedette, et di quello ch'egli desiderava, il qual dall'ambasciator è statodato, e sollicita Sua Maestà che l'espedisca, ma ho inteso ch'ellanon farà tal espeditione si tosto, et vorrà il consiglio dell'Imperator,

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 441.)

www.dacoromanica.ro

Page 85: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

?6 Aug. 1551j No. 56 55

56.

Wien, 26 August 1551.

Federigo Badoer ambasciator catre dogele Venetiei.

Plecarea solului olon.5tiri din Moldova cum cci noul Damn,5tefan-V odd inclinad prea mult spre Turci, boerii fi-au ales unalt Domn trimiVind din nou solie de supunere la regele Poloniei,dela care venind un cdpitan cu 30 de ccildreti in favorulunui al treileaDomn, Lefii impreund cu aderen0i lor moldoveni au lost ornori0mai to0.

L'ambasciator del Re di Polonia è stato spedito da questaMaestà et parti bien, havendogli dato lei buona speranza di dovercompiacer il suo Re in quello, che la potrà, et quanto più tostopotrà, dicendogli, che di ciò lei gli farla saper la voluntà sua, o perlettere, o con inviarli persona a posta ; sopra le qual parole mi dissel'ambasciator ch'egli faceva giuditio, che il Re a lui non havessevoluto dar la risposta per haver occasione di mandar a trattarlega contra il Turco col Re suo, il quale dicono hora i ministri prin-cipali di questa corte ch'el sash necessitato a questo, havendo fattomolti segni di voler tuor dall'obeclientia del Turco i Valacchi de iquali è venuto nuova che havendo loro scoperto, che'l Signor Ste-fano vaivoda, che novamente elessero, che è fratello del SignorHelia, vento da i prieghi et dal timor delle forze d'esso fratello,et da i muodi, ch'hanno saputo tener i Turchi, inclinava moltoa depender dal Turco dapoi havuto il stendardo, ne hanno elettoun altro, mandando da nuovo ambasciatori al Re di Polonia adofferirsi tributarii et per assicurarlo l'hanno certificato, che man-dando un suo ministro gli darianno quelle tre fortezze, che si ri-trovavano havere. Il Re mosso da queste promissioni, vedendo, cheinstava il negotio senza aspettar risposta di questo Re s'el conten-tava o non per la pretension, che l'ha sopra loro Valacchi, inviòcon 30 cavalli uno suo honorato capitano ad andar a pigliar questefortezze, senza mandargli presidio di più gente con artigliaria,et altre cose necessarie, et gionto in Valacchia, quei che seguenola fattione delli due fratelli ci sono contraposti a quei del Re, etdel terzo Vaivoda, et hanno ammazzati i Poloni quasi tutti et altride loro Valacchi, et il Vaivoda eletto con altri suoi che lo seguivano,sono fuggiti sopra i confini della Polonia, et ben che col mezzo demolti de i principali si sostenga il Sig-nor Stefano, nondimeno una

www.dacoromanica.ro

Page 86: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ex inclusa supplicatione latius cognoscetis, nos a fideli nostroAaron Waywoda Moldavie_nsi perquam humillime interpellari,dignaremur ei restantes sexaginta octo florenos Hungaricalesde annua provisione sua, quam illi antea ex Camerae nostraeHungaricae proventibus Vestrae administrationis exolvendamdeputavimus, clementer exolvi atque enumerari facere. Cumigitur dictus waywoda satis longinque a vobis distet et percep-tionem per singulas angarias requirere minime potest : idcircovolumus et committimus vobis praedictas 68 florenos praefatosupplicanti in completionem centum florenorum Hungaricaliumannualis suae provisionis una vice quamprimum persolvi cu-retis efficiatisque. Executuri in eo expressam voluntatem nostram.

Datum in civitate nostra Vienna, 2. die Septembris. Annoetc. Quinquagesimoprimo.

(Colectiune particular& Ungaria.)

Wien, 6 Septemvrie 1551.Federigo Badoer ambasciator catre dogele Venetiei.

Raportul generalului Castaldo despre starea de lucruri dinArdeal. Solul Domnului Moldovei, un episcop, primit rau de cdtreFratele George.

Il Signor Gio : Battista Castaldo ha mandato un suo nipotea dar conto al Re in che stato hora si ritrova la Transilvania, etle ha detto, ch'el Prate sta nel letto indisposto, o che finge il maleper qualche suo rispetto, et che nel volto de tutti i suoi principali

No. 56-58 [2 Sept. 1551

gran parte del popolo non lo vuol tolerar per l'opinione, che ha,ch'egli sia di voluntà schiavo del Turco. Questa nuova è statadivulgata da due principali ministri di questa Maestà i quali ra-gionando meco di ciò, accusarono il Re di Polonia, che in questonegotio s' havesse implicato poco giudiciosamente.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 443.)

Wien, 2 Septemvrie 1551.Ferdinand I. regele Ungariei càtre Camera Ungar&

Sci trimeatel lui Aron-Vodä suma restantii de 68 fiorini.

Ut Aaron Waywodae Moldaviensi dentur fl. 68.

www.dacoromanica.ro

Page 87: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Din catastiful de conturi al vistierului Petru Haller atlà.'m si numele acestuiepiscop roman, care a primit si un plocon de 24 fiorini conform insemnarii urmil-tcare : Litterae Ftancisci Hentet, qtibus fatetur Egregium Petrum Haller episcopode Rew, legato Mcldaviensi, cmnitus computatis pro donativis dedisse et expen.sisflor 24. (Colecliune Haller, Budapest )

2 Se intelege episcopul de Oradea, Fratele George Martinuzzi.

18 Sept. 1551] No. 58-60 57

capitani si vede tanta mestitia, che più non si potria dire, rac-contando questto particolare che havendogli mandato il Mol-davo un ambasdator vescovo honorato per pregarlo a fargli haverla protettione di Sua Maestà et offertosi con tutto il poter suo aservirla, non se obligando quando il Turco venisse personalemente,esso Frate Giorgio lo licentiò con un modo di dispreggiarlo 1 senzamandar innanzi a pigliar ordine dal Re, anchora, che il vescovol'accertasse che'l Suo Signore faria molti seg-ni d'esser fidele aSua Maestà et piglieria una moglie Tedesca, quella che piùpiacesse a lei.

(BiLl. Cotrer. Venezia. Cod. 2789 fol. 445.)

Sibiu, x8 Septemvrie 1551.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Solul lui 5tefan Rarq-Vodd la Fratele Geo,ge.

Vaivoda Moldavus oratorem suum ad episcopum 2 denuomisit, ab eo opem et consilium petendo. Dii velint, quod ipse etSiculi idem, quod Rasciani non faciant ; hac etiam de causa noluitepiscopus, ut hinc recederem.

Ex Zibinio, 18. Septembris 155 I.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, 19 Septemvrie 1551.Generalul Castaldo c5.tre Ferdinand I. regele Ungariei.

Oferd ajutor lui 5tefan Rarq-Vodd, inset din precautiune,Fratele George merge cu oaste in tara Bdrsii.

Quid legatio vaivodae Moldaviensis contineat, ex litterisRmi Varadiensis Maiestas V' cognoscet. Cum enim hoc nego-tium Moldaviense tanti momenti nobis omnibus videatur, hoctandem inter nos conclusum est, quod R" ipse ad partes in-feriores, uti decreverat, ire nequaquam debeat, sed praecipuis

www.dacoromanica.ro

Page 88: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

suis servitoribus, qui sunt, circa Varadinum comittat et DominatioSua Rma Barczam versus, ad confinia scilicet Moldaviae, seconferat, quo vaivoda ipse Moldavus, qui non verbis, sed re ipsaali poterit, in officio contineatur et Turcae, si aliquem motum adpartes illas fecerint, pro posse reprimantur et absque obstaculoirruere et bellum gerere non possint, et si necesse fuerit et con-sultum, ipsis Moldaviensibus auxilium ferri possit ... Praetereanobis omnibus videtur, ut statim Maiestas V" ad Stephanumvaivodam Moldaviensem litteras daret, in quibus dicat, se fidemet constantiam suam erga Deum fidemque Christianam et MtemWan' intellexisse, et Maiestas V" non derelinquet eum, sed omni suagratia prosequetur. In eandem etiam sententiam scribat MaiestasV" Magnifico provisori supremo inferiori partium Moldaviae.

Debebit insuper Maiestas Vra curare, ut Poloniae rex ali-quas gentes ad Poloniae fines transmittat, qua si Moldavis nocerevellet, ut ea ration e possit se Mcldavus ab insurrection e contranos excusare. .

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

61.

Bistrita, 22 Septemvrie 1351.

Vincent PeRio judele comitatului Bistrita atre Pratele George.

Soli turci ai lui Ilicq-Vodei Turcitul sositi in Moldova lafratele sciu, 5tefan Rarq-Vodd.

Ad commissionem R' Do. Vr" assidue unum certumhominem in regno Moldaviae hactenus habui, atque hesterna dieillinc unus rediit, qui nihil aliud refert vel certi quid perciperepotuit, praeter quod Helias, waywoda qui fuit, aut tertio, autquarto die, certos suos nuncios turcicos ad fratrem Stephanum,modemum waywodam transmittit. Quid illorum velle et statueresit, nemo intelligere potest, communis tamen rumor est, illos inunum et idem spirare et consentire. Hodie itaque et alterum inMoldaviae regnum misi hominern, quam primum quippiam certiintellexero, R' Do. V' scribere non cessabo. Deus OptimusMaximus servet Rmam Do. V' felicissimam.

Datum Bistricie, feria tertia post diem Beati Matthei Apo-stoli. Anno 1551.

Pe dos, Cu creion contemporan : Von Martinuzzi an Castaldogesandt.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

58 No. 6o-61 [22 Sept. 1551

www.dacoromanica.ro

Page 89: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Gresit deoarece Dias n'a fost nici cAnd Domn al TArii-Románe§ti,confundatA aci cu Moldova, unde domnise pánA in luna Mai 1551.

26 Sept. 1551] No. 62-63 59

Wien, 26 Septemvrie 1551.

Federigo Badoer ambasciator cAtre dogele Venetiei.

Relatiunea unui secretar polon despre intronarea luiVodei in Moldova dupd ce a bettut in Podolia pe Lei, unlind sclomoare pe top: cari treceau veirsta de .r8 ani.

Da un secretario del Re di Polonia, passato hieri per questapartito per Italia (ha detto per negotii suoi particolari) ho

inteso che'l Signor Helia Valaccho era ritornato nel governo delstato, come egli era prima della Valacchia Transalpina,' et che percomandamento del Signor Turco egli haveva rotta la guerra alRe di Polonia nelli confini di Podolia e Lituania, havendo, secobuon numero di gente de i suoi sudditi et 15/m cavalli de Turchicon una quantità de Ianizzeri, et ch'egli havea già preso doi eastern,facendo tagliar a pezzi tutti quei che erano di più età che di 18anni, et dapoi questa impresa andava all'assedio d.'un altro castellodi molta importantia. Il Re non havendo anchora inteso tal suc-cesso, ma parte de tali movimenti, havea espedito molta gente persoccorrer quel luogo. Stava Sua Serenità in Lituania per dar espe-dition alla Dieta già incominciata, nella qual si tratta di riformargli ordini vecchi in materia della giustitia, et trovar denari et altripresidii per le cose della guerra.

(Bibl, Corre/. Venezia. Cod. 2789 fol. 452.)

Sibiu, 27 Septemvrie 1551.

Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Pregettiri pentru pclzirea hotarelor in spre Moldova.

Quo autem aliqua reputatione confinia istius regni versusMoldaviam foveamus, inter nos decrevimus, ut dominus Tho-mas de Nadasdi Segeswarium se conferre debeat, et ut regnicolaeetiam ab illa parte, et Siculi praesertim, eo citius insurgant.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 90: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Anexele pomenite, din nefericire, lipsesc.

6o No. 64-65 [27 Sept. 1551

Wien, 27 Septemvrie 1551.

Ferdinand I. regele Ungariei cltre generalul Castaldo.

li trimite scrisorile sale cdtre 5tefan Rareq-V odd # vorniculTdrii de ¡os.

Quod vero cum Ser' rege Poloniae tractandum esset,scribis, ut ad confinia Moldaviae aliquas gentes mitteret, idquepropter causam nobis praescriptam, videtur nobis cum Sera'Poloniae rex in remotis nunc sit a nobis partibus, huiusmodi hor-tationem etiam si susciperetur pro nunc, nimis tardam fore. Sedin futurum huius consilii clementer memores erimus.

Litteras ad Stephanum waivodam Moldaviensem, necnonsupremum inferiorum Moldaviae partium provisorem, prout vobisconsultum visum est, expediri fecimus, quas tibi hic adiunctasuna cum earum exemplis transmittimus.1

Datum Viennae, die 27. Septembris 1551.(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Wien, 28 Septemvrie 1551.

Federigo Badoer ambasciator atre dogele V ene0ei.

5tiri din Moldova despre unirea oastei romdne cu a Ditarilor.

Il Re di Polonia ha mandato un suo gentil'homo a questaMaestà per significarle il gionger di un ambasciator del Turco manda-togli per assicurarlo dell'amicitia sua, della quale esso Re mostracon questa Maestà poco fidarsi, et in segno di ciò gli ha mandatouna lettera di esso Signor Turco ; etc.

Alla partita di esso gentil'homo polono di Lituania, ne haveaquella Maestà inteso i progressi del Valaccho contra di lei, et cheTartari dapoi si fossero mossi insieme col Valaccho, il qual, hointeso, che ha fatto salvocondutto al fratello et agli altri principalifuggiti già dal paese, che ritomando gli lasciera viver nel suo primostato.

(Bibl. Correr. Venezia. Ccd. 2789 fol. 455.)

www.dacoromanica.ro

Page 91: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

29 Sept. x5511 No. 66-67 61

Sibiu, 29 Septemvrie 1551.

Generalul Castaldo cStre Ferdinand I. regele Ungariei.

Impeicarea lui 5tefan Rarq-Vodci cu Iratele sdu turcit.

Nuncii vero, quos e Moldavia in hoc momento habemus,afferunt id, quod Maiestas Vra ex inclusis literis videbit, quodin substantia est, quod vaivoda conciliatus est cum fratre suo,qui apud Turcam manebat, et magno Turcarum et Tartarorumnumero expedire fecerunt quosdam passus, in quibus ex iudicioet ordine Mfis Vrae succisae fuerunt arbores ad impediendum,ita, quod libere venire possint cum sarcinis, ingeniis curribus etcaeteris, et iam in promptu sunt, et dubitatur, quod non multumtardabunt. Si ego hinc, secundum detenninationem, discedo,regnum praesidio derelictum remanebit, quia quos non abducam,sunt taliter infirmi, quod vix credi potest eorum calamitas etpraecipue cat afractorum.

Zibinii, 29. Septembris 1551.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Wien, 5 Octomvrie 1551.

Federigo Badoer ambasciator &are dogele Vene¡iei.

5tiri despre ordinul dat de Poartä Domnilor fdrilor românesti intre in Ardeal.

Frate Giorgio ha da nuovo scritto a Sua Maestà ch'egli ha-veva posto all'ordine tutte le cose per andarsene verso Temesvaret sperava far pigliar l'armi a tutti quei popoli sudditi di Sua Ma-està, alla qual scrive il Luogotenente che'egli resterà in Transil-vania, volendo cosi esso Frate, et richiedendo ciò il gran bisogno,perchè si ha inteso che'l begliarbei ha mandato un comandamentoal Moldavo, ch'entri in Transilvania a nome del Signor Turco, etdubita esso Luogotenente et il Frate, ch'esso Moldavo obedirà,et che entreranno ancho i Valacchi con lui ; però dice che'l starà inZibinio, che 6 la frontiera, mezza lega discosta dai passi, che ten-gono in quei monti essi Moldavi. Dice che rimane ancho per essernecessaria una persona, che habbi grande autorità per contener

www.dacoromanica.ro

Page 92: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

62 No. 67-69 [9 Oct. 1551

in officio molti de quei popoli di Transilvania, non cosi ben stabi-liti in fede, per timor che hanno, che entrando Turchi o Moldavi,non abbruggiassero li loro vilaggi et case, et perchè ve ne sonoancho de quelli inclinati a i Turchi.

(Bibl. Correr. Venezia. Ccd. 2789 fol. 458.)

Wien, 9 Octomvrie 1551.Federigo Badoer ambasciator cAtre dogele Venetiei.

Solia Domnului Moldovei la Fratele George, incredinVindu-1cd nu se va supune ordinului Porfii de a intra n Ardeal.

Il Moldavo ha mandato un ambasciator al Frate per certifi-carlo, che non solo egli non obedirà al comandamento del Turco,che 6 di pigliar le armi contra di lui, ma che si colligerà con lui,se esso gli vuol prometter di non gli mancar di presidio, quandoTurchi lo volessero offender ; sopra le quali sue parole non è statofatto fondamento, perch6 lui et i suoi passati sono stati per loinstabili et mendaci, ma dicono, che queste parole haverannoalmeno giovato, che'l Signor Gio : Battista Castaldo lascierà inZibinio a quella frontiera il Signor Nadasdi Hongaro, senza tantotemer ch'esso Moldavo voglia offender da quella parte, et poterlui andar verso Temesvar seguendo il Frate. Dicesi che'l begliarbeisi moverà dal luogo, ch'egli 6 secondo le risposte ch'egli haverà,che l'aspetta d' hora in hora, cioè quella dell'homo mandato alFrate, et quello alli bassà. di Buda et Bossina, per haver più genti,et al Valaccho, che'l lassi, potendo, l'impresa, che'l tentava di pi-gliar il terzo castello del Re di Polonia, et si congionga con essobegliarbei, o vero entri per la Moldavia in Transivania per più facili-targli l'impresa di Temesvar, et secondo le risposte egli si governerà.

(Bitl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 459.)

Praha, 2 Ianuarie 1552.

Federigo Badoer ambasciator cAtre dogele Venetiei.

Tratativele generalului Castaldo cu Domnii cìrilor romeinepentru a-i ct4tiga de partea regelui Ferdinand.

Dicesi che il Luogotenente di questa Maestà già alcuni giornitratta per commissione di lei accordo con i Valacchi et Moldavi,.

www.dacoromanica.ro

Page 93: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

facendo loro promissioni grande, acciò, che dependano da SuaMaestà, verso la qual scrivono alcuni di Transilvania, che queipopoli mostrano di esser tanto inclinati, che sperano, che si parti-ranno dalla devotion del Turco, ma i ministri di questa Maestàprincipali, con i quali ho havuto occasione di parlar in questamateria, dicono ne di creder alle loro parole della buona speranza,che danno, nè meno di veder effetti buoni, tenendo per fermo,Che parte per la loro volubile natura, e parte per l'obligo di essercarazzari del Turco, e molto più per il timor, che hanno di lui s'elvenirà personalmente in queste parti, che non solo loro non siaccosteranno a questa Maestà, ma la offenderanno con mandargente in Transilvania, come hanno fatto altre volte.

Di Praga, alli 2 di Gennaro 1551.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 500.)

70.

Sighipara, 5 Ianuarie 1552.

Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Rela(iunea lui Francisc Daròczi intors din Moldova.

Regnicolae, qui conventum celebrant, cum eorum hic alli-gatis litteris ad me miserunt Franciscum i illum in eis nominatum,qui refert vaivodam Moldavum dicere, se velle semper W vracfidelem esse, cupereque, ut in regnum istud mittat aliquem exSerenissimis eius filiis, ut personaliter pcssit illi inservire ; verumquod penes ipsum sunt duo nuntii imperatoris Turcarum, quiiubet, quod in promptu sit pro futuro vere, ut regnum istud in-tret ab illa parte, dum ipse ex altera invadet, sicut cogitavit etdeliberavit facere, et quod in hoc Maiestas Vra non dubitet,quin sic facturus sit. Petit insuper quoddam castrum, quod sibia Fratre Georgio promissum fuisse dicit. 2

Segesvarini, 5. Ianuarii 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

1 Francisc Dar6czi, intors tocmai din Moldova.2 E castml (castelul) Alvincz (Vintul de Jos) despre care se afld anexata"

scrisorii o notà (a cancelariei lui Castaldo) cum cá castelul a fost donat de regeleUngariei Vladislau II voevodului Tdrii-Rom5ne§ti, dup5, moartea aruia a fostocupat de loan Zapolia i donat lui Stefan Mailath, careil stdp5.ni pâtia la moartearegelui loan (adie& 154o) i dupl aceea reveni Fratelui George care construise

5 Ian. 1552] No. 69-7o 63

www.dacoromanica.ro

Page 94: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

64 No. 7.i [6 Ian. 1552

71.

Sighipara, 6 Ianuarie 1552.

Generalul Castaldo citre Ferdinand I. regele Ungariei.

Sosind secretarul lui 5tefan Rarq-V odd il asigurd de build-voinfa sa cdtre regele Ferdinand, inset cere sei i se restitue cele cloudcastele avute in Ardeal, unde sci se poata retrage la vreme de nevoie.

In isto momento venit ad me orator sive secretarius Mol-daviensis vaivodae, cum hie alligatis litteris credentialibus, superquibus mihi narravit dictum eius dominum perpetuam fidelita-tem et servitium Mti V"e iurare, mihi vero amicitiam et obe-dientiam paternam, multo meliori animo, quam antea FratriGeorgio teneret. Secundo autem certificat Mtem Vram, quodTurcarum imperator ipse, in anno praesenti, personaliter adven-turns est, ut regnum istud occupet, et quod ipsi mandavit, ut subpoena vitae praeparatus maneat cum gentibus suis, quod ni exe-quatur igni et ferro omnes perdere minatur. Dicit insuper, quodquando Lippae eramus, ordinaverat quoque, quod in campoponeret eius sangiacos, sed ipse modum reperiit id evitandi, etpost regressum Fratris in Transilvaniam, sollicitatus fuit a duobuschiaussiis Turcicis, ad arma capiendum et aliquos motus contraregnum excitandum, sed nec id facere voluit, tamquam servusAvis Vme et bonus christianus ; et quod id verum sit, narravit,quomodo pater cum esset Mti Vrae fidelis a rege Ioanne in manusTurcarum traditus, fuit sub specie illum mittendi ad duo castella,quae hie tenebat, de quibus Mtem V' supplicat, ut illa sibiconcedat, ut aliquod habeat refugium., quando eius mala sorspermitteret, quod a Turca pelleretur. Sed super omnia supplicatmtem vram, ut velit ei indicare et mandare, quomodo se gereredebet ad haec praecepta Turcarum imperatoris, et rebus Transil-vaniae taliter providere velit, ne possit illam absorbere, sicut mi-natur et cogitat illico facere ; et hoc sit quamcitius, nam multiiam sunt dies, quod ipse Turca monitus fuit, ne tempus et com-moditatem loca muniendi Mti Vrae concedat, et quod hue ve-nerant homines, qui bellum intelligunt, et res alio, quam anteafiebat modo gubernant.

apoi castelul cu banii sii proprii. Diplomele acestui castel ping la 1540 sise vadi in volumul meu cu titlul (Acta et epistolae relationum TransylvaniaeHungariaeque cum Moldavia et Valachiao apirut in anu] 1014 ca vol, IV-lea alpublicatiunii mele : Fontes Rerum Transylvanicarum, citat i mai sus.

www.dacoromanica.ro

Page 95: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Principium vero et finis eius verborum fuit, quod MaiestasVra omne dubium removeat et pro firmo credat, quod quam-primum eius gentes movere poterit, personaliter veniet, et cummaiori quam unquam fecerit apparatu. Eiusdem opinionis suntisti regnicolae ; etc.

E Seghesuar, 6. Ianuarii 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, 20 lanuarie 1552.Generalul Castaldo cátre Ferdinand I. regele Ungariei.

Boieri cari s' au of erit a rdzvreiti poporul impotriva lui Mircea-V odd Ciobanul.

De motibus Transalpinensibus et Moldavorum, post cbitumFratris Georgii nihil amplius audivimus. Res praeterea regniistius multa cum tranquillitate procedunt, adeo, qucd consultumfuit a conductione Germanorum substitisse et tales sumptus evi-tasse, nam cum necessitas postulaverit, ut gentes ipse conscri-bantur, mtem \Tram certiorem reddam.

Dominus Bathori ex aliis inclusis pariter litteris,2 buyaronesillos, qui contra Transalpinam motus facere vellent mihi commen-datos facit. 3 Ego illis hactenus verba dedi ; videat Maiestas Vraquid eis deinceps respondere debeam.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Praha, 23 Ianuarie 1552.Federigo Badoer ambasciator cátre dogele Venetiei.

5tiri despre intelegerea secretä a regelui Poloniei cu Domnii¡drilor romtine pentru a reduce pe nepotul sdu, principele loan Si-gismund in Ardeal.

Un Hongaro consigliere di questa Maesth ha detto saperper certo, che'l Turco manda e al Re di Polonia, e a i Valacchi e

1 Pu °moral in castelul sAti din Vint, din porunca lui Castaldo, in zivade 17 Decemvrie 1551.

2 Scrisoarea lui Andrei Báthory datatá Ex arce Eched, 12. Ianuarii 1552.3 Ace§ti boieri au fost : Stephanus Ban §i Stephanus Asztalnok, adicA

Stolnic.

Documente vol. I. 5

20 Ian. 1552] No. 71-73 65

www.dacoromanica.ro

Page 96: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Csikszentmihály din judetul Ciuc.

66 No. 73-74 [28 Ian. 1552

Moldavi spesso suoi chiaussi per tener questi disposti contra questaMaestà et quel per eccitarlo ad aiutar a metter il nepote nel regnodi Hongaria ; aggiungendo esso Hongaro, che a i muodi, che tienhora il Turco, par ch'egli non sia nè di animo, nè di forze intrin-sicamente di quel tanto poter, che tutti credeno, perchè egli mostramendicar quasi tali favori, et che'l non spieri di poter far niunaimpresa in Hongaria, mancandogli i predetti aiuti, tenendo lui perfermo, che nè il Re di Polonia si moverà, nè forse i Valacchi e Mol-davi, dal Signor Elia in fuori con quel puoco seguito, che hora l'ha.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod 2789 fol. 501.)

74.

Milidileni, 28 I anuarie 1532.

Mihai Sinclor citre municipiul orasului Sighisoara.

51iri despre nelini#ea din Moldova, de unde venind cdtivaboieri au sus ccl nu se poate avea increderein Domnul eirii, ori aidsupunere ar (Jolla.

Allatae sunt ad me literae Do: Vm', quibus rogantme, ut fidem dictus homini ipsarum adhiberem ; qui rogavit me,ut si quid ex parte Moldavi cognoscerem, quo illi animo erga hocregnum esset, Do: Vris perscriberem. Do: autem Vr" cogi-tare possunt, eiusdem rum.orum disseminationem non ad me per-tinere ; habet enim Maiestas Regia locumtenentem suum, quemcredo diligentem curam habiturum, non solum de internis, verum-etiam de externis rebus, qui negotia quoque Moldavi meliusnovit, quam ego, et amicitiam, et inimicitias ; etc.

Illi vero, qui ex Moldavis nobis favent, pro Deo nos rogant,ne ulla ratione waywodae crederemus, quandoquidem etiam datanobis fide desisteret.

Nunc una tantum ebdomada est, quod subito Moldavi ca-pitatim ad bellum ire cogerentur vulgo domi relict°. Nobiles inbello sunt, dicunt, sibi ex Polonia esse metuendum. Verum qui-dem est, magnam partem boyeronum in Poloniam ascendisse,praecipui et multi sunt, qui eo ascenderunt ; nihil tamen certide illis habemus, quomodo illic se habeant. Habeo nunc unumhominem in Moldavia ... cumprimum tamen redierit, perscribamomnia ab illo allata Do: \Tr's diligenter.

Datum ex possessione Zentmyhal, 1 28. Ianuarii. A. D. 1552.(Copie oficialà. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 97: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1. Intelege relatiunea sa principa1á cu aceia§ datl, publicat6. in Hu-muzaki : Documente vol. II/1p. 271.

2 Franciscus de Megies-=-Meggyesi, vicarul episcopiei Alba-Iulia.5.

5 Fevr. 1552] No. 75 67

75.

Cluj, 5 Fevruarie 1552.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Convorbirea lui Mircea-V odd Ciobanul cu solul ardelean,trimes'in fara sa sub pretextul de a cumpara cai, de unde apoi s'aintors cu solul lui Vodd.

Istis iam scriptis 1 dominus Franciscus Kendi et vicariusAlbensis 2 ad me venerunt, nunciantes, quod Andreas Bathoride Somlio hominem suum sub praetextu, quod equos emere vellet,in Transalpinam miserat, et cum homo iste pro licentia impetrandaad vaivodam profectus esset, ut equos tute extrahere posset,cum ipso vaivoda sermonem habuit, qui ei dixit, an seditionesaliquae in Transilvania adhuc excitatae essent ? Et cum respon-disset, quod non, eum interrogavit, quomodo se haberent Hungaricum Germanis ? Cum enim respondisset, quod bene et in paceviverent, vaivoda postquam dixisset : Ah Ungari, Ungari, ad-iumdt, dicas Domino tuo, quod hoc pro certo dicere scio, quodMagnus dominus Tran3ilvaniam recuperare, et hoc anno Viennamdebellare intendit, et hac de causa in propria persona maioriapparatu, quam antea nunquam, descendere debet, et in sua per-sona cum Turcis, Tartaris, Moldavis et Transalpinis Viennamobsidebit, ac per Transilvaniam tanta potentia ingredietur, quodnullibi ei resisti poterit." Istis dictis conclusit, quod si ipse adRegem ire vellet, bene faceret, ut nomine suo Mtem V' deadventu et apparatu imperatoris Turcarum certiorem redderet,n am id indubitanter erit, et quod nunc ex subditis suis sex milliahominum tantum ad usum classis super Danubium appromptuarefecit, et quod citissime ex omnibus partibus tentabit, ut populosad eius obedientiam et devotionem adducat, remque frumen-tariam, et alias victualias comparet. Sed si Maiestas Vra con-tentaretur, regnum istud filio regis Ioannis relinquere, ita, quodsolitum tributum ei persolveret, quod pro bello gerendo Tran-silvaniam non ingrederetur, sed ipsam in tranquillitate relinqueret.

Praeterea dictus vaivoda unum ex suis servitoribus adipsum Bathori misit, et Bathori ad dominum Franciscum Ken-di. Credo enim, quod pro exploratore missus sit potius quamalia de causa, quod in hoc serviunt ipsi vaivodae, sicuti etiam

www.dacoromanica.ro

Page 98: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

68 No. 75-76 [io Fevr. 1552

Moldavus facit, qui nunc, ut intelligo, bonam multitudinemequorum, ad sexcentos fere, aut dono, aut tributi causa ad prin-cipem Turcarum mittit.

Hic duodecim equos ad mensem heredi Transalpinae per-solvimus, et eis expensas in castro Alvincz, ubi ante mortemFratris Georgii morabatur, subministramus.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

76.

Wien, .ro Fevruarie 1552.Federigo Badoer ambaciator cAtre dogele Venetiei

FaOi de opiniunea dela Curte a ardelenii sunt linistiO si mul-OsmiO cu noul regim, generalul Castaldo raporteazci lucruri cu totulcontrarii, deoarece nobilimea One cu Domnii tdrilor romline, delacari au sosit soli, in cari insci Castaldo n'are nici o incredere, ti-nându-i de vr iijmasi ca si pe Turci.

Dapoi che Sua Maestà hebbe con la solita sua attentione udi-ti i summarii da Constantinopoli, e ringratiata la Serenità Vtadell'usato suo officio, mi disse, che le nuove erano di grande im-portantia, et che in quanto a quelle che a lei appartenevano lafaria tutto quello, che la potrà per difesa delle cose sue contra ilTurco, ponderando quel passo, che a i Valacchi e Moldavi eranostati mandati i comandamenti per che stessero all'ordine a cavalcaral bisogno, dicendo Sua Maestà che loro erano costretti a far quelche'l Turco le comanderia quando cavalcherà personalmente inquelle parti, perchè havevano il loro paese aperto, che non havevanoda potersi defender contra si gran forze. Entrando poi a ragionarSua Maestà della buona qualità de i tempi, che si haveva havutinel ritorno di Bohemia in questa città, et a dimandarmi moltoparticolarmente, come io era satisfatto d'haver fatto la strada,che lei mi haveva consigliato per veder quelle sue terre et altriluoghi di quel regno, ringratiai Sua Maestà dell'avvertimento datomiet ad ogni dimanda, che ella mi fece, le diedi quella satisfattionedelle cose sue, ch'ella poteva ragionevolmente da me desiderare,conoscendo, ch'ella secondo la sua natura e costume grandementedesidera, che le cose sue di consideratione siano vedute e iodate,et mi tene longamente in questo ragionemento. Passando poi inaltre di varie cose, venendo a dirmi, ch'ella haveva havuto letteredi Transilvania dal suo Luogotenente, che quel stato era tantoquieto, quanto questa città di Vienna, cosa che generalmente ho

www.dacoromanica.ro

Page 99: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

13 Fevr. 1552] No. 76-77 69

ancho audit° dire a questi della Corte, ho però da alcuni inteso,he Luogotenente ha per più mano di sue lettere scritto a Sua Mae-stà ch'egli trova i nobili Hongari di puoco buon animo verso dilei, et la maggior parte de Siculi di peggior volunfa, et che se laterza nation chiamata i Sassoni, che sono Tedeschi, non le fossecog favorevole, come veramente ella è et è sempre stata, che loroforse mostrariano la sua mala intentione, et che havevanoeletti ambasciatori per inviarli a Sua Maestà per voler far escusa-tioni loro di non poter mandar commissarii alla Dieta di Possonioper varie loro cause, ricordando esso Luogotenente a Sua Mae-stà ad haver quella consideratione all'occasioni, che loro potesserohavere s'el Turco dissegnarà andar a quella impresa, che meritacosa di tal momento, et spetialmente s'egli vorrà ciò fare col mezzode i Valacchi e Moldavi, con i quali tengono e parentela, e amicitia,et pratiche molte ; de i quali Valacchi e Moldavi egli scrive havernovamente havuti ambasciatori a proferirsi di star aderenti aquesta Maestà volendo lei dar qualche poco numero de fanti, chepossino, e mantener quei passi contra il Turco, per i quali possonoesser sforzati a servirlo, e recuperar alcuni luoghi loro, che giàfurono tolti da esso Signor Turco. Con tutte queste cose egli con-siglia Sua Maestà ad haver loro non solo per sospetti, ma giudi-carli quasi come Turchi, perchè egli conosce, che sono ministri etspie del Turco, nutrendo con molti mezzi in Transilvania le discor-die, e facendo saper a Turchi tutto ciò, che si operano in quelstato, et il medesimo egli dice et pronostica, che è et sarà de i popoliRasciani, de i quali in conformità scrive Aldana, mastro di campo,che 6 al governo di Temesvar, che in niuna operatione mostranod'esser fideli vassalli di Sua Maestà. Et che non faranno risolutione,se non sforzatamente, et favor de chi sarà pia potente in campagna.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 503.)

77.

Sibiu, 13 Fevruarie 1552.Senatul oraplui Sibiu cltre generalul Castaldo.

Solia lui Mircea-V odd vestind in numele sultanului ca nucumva sa dea voie ca sd se exporteze victualele din tara sa in Ardeal,pentru care a inchis trecdtorile. De altfel 4i of erd tot prietqugul,inset numai dacct or apl nu va ajuta pe pribegii munteni addpostiti acolo.

W" Do. Ill-mae significandum duximus, hesterna dievayvodam Transalpinensem ad nos misisse nuncium suum,

www.dacoromanica.ro

Page 100: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

70 No. 77-78 [15 Fevr. 1552

per quem exponere fecit, imperatorem Turcarum ipsi mandasse,ne victualia ulla in Transylvaniam ex terra sua passare permit-tat ; cogeretur igitur ad mandatum imperatoris Turcarum itineraclaudere, ne victualia educantur. Itinera ex terra Transalpinensiclausa sunt, neque aliquis permittitur egredi. Nos vayvodae re-nunciavimus, multo crebrius in terra sua penuriam esse alimentorumsuosque subditos Mile necessaria sua petere et educere, ac Regni-colas hos facilius sua terra, quam sui subditi hoc regno carereposse, neque nos suas gentes permissuros, ut egrediantur. Et sivero speramus itinera eum propediem aperturum, oramus tamen\Pam Ill' Dominationem, dignetur nobis dare informatio-nem, quid ea in re deinceps nobis sit faciendum.

Praeterea ipse Vayvoda nobis nunciat, se voluisse cumIllma Do" Vra amicitiam contrahere, id tamen hucusque nonfecisse, quod intelligat, Dominationem V' Illmam profugos boye-rones et emulos suos fovere istic et apud se tenere. Eos si IllmaDominatio Vra non foveret, se paratum fore, omnibus amicitiaeet vicinitatis bonae officiis. Nunciat autem tres zanchyacos esseordinatos, qui utramque Valachiam sollicitent, et prope Brasso-viam in hoc regnum egrediantur. Habemus nostros speculatoresin ea terra, si quid illi attulerint, quod necessarium fuerit, eandemscire, Dominationi Vrae Illmae nota faciemus. Eandem felicis-simam valere precamur.

Ex Cibinio, die 13. Februarii 1552.Magister Civium, Iudices et Senatus Cibiniensis

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

78.

Cluj, .15 Fevruarie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

5tire despre tractatul incheiat de catre 5tefan Rarq-Vodä curegele Poloniei, dei cauldi'. protegiunea regelui Ungariei.

Supervenere mihi a Cibiniensibus et Petro Haller istaehic alligatae litterae, quas ideo Mti Vrae transmitto, ut ad un-guem intelligat, quid de Transalpino vaivoda scribant. De Mol-davo autem nunciaverunt quoque mihi hodie Siculi, per quendamipsorum praecipuum nobilem, foedus cum Polonorum rege mis-se, qua de causa ipsi valde sibi timent et anxii sunt. Cui respondi,quod propterea dubitare non debent, quia dictus Polonorum rex

www.dacoromanica.ro

Page 101: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

nil absque scitu et voluntate M"s Vrae fecit, Moldavum veromagnopere laborare, ut in amicitiam et protectionem Mtts vrae

recipiatur ; quod quando etiam aliter esset, brevi Mtem V'talem in promptu exercitum habituram, ut de Moldavo et aliisparum curet.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

79.

Wien, 17 Fevruarie 1552.redetigo Badoer ambasciator catre dogele Venetiei.

S' au trimes soli la regele Poloniei pentru a-1 indupleca sä iaarmele impotriva Tatarilor ci Moldovenilor cari au läcut mari pagubeocupéind mai multe locuri de sub impärätia yegelui Ferdinand.

Ha già Sua Maestà espediti li due ambasciatori che scrissialla Serenità Vra, eletti al Serum Re di Polonia, et aggiuntolinovamente il terzo, che 6 il Vescovo di Vratislavia, 1 i quali sihanno da ritrovar nel principio, e finir di questa Dieta et si 6 re-dutta in Petricovia, nella qual principalmente si ha da trattar,che havendo i Tartari e Valacchi tolto a quel regno già alcuni mesidiversi luoghi et fatti gravi danni, si debba pigliar l'arme contratali popoli per ricuperar il perduto e vendicar l'offese. Et perchès'intende, che molti de i principal Signori non vogliono ascentira tener questa via di recuperar i danni già fatti per non irritar troppoil Turco, ma vogliono, che siano eletti ambasciatori ad esso SignorTurco, prima a pregarlo a remediar alle cose passate con questipopoli, che da lui dependeno, e far saper poi sia l'animo del Ree tutto il regno in questa materia, pens:1i detti ambasciatori di questaMaestà sono andati per tener inanimati quei che vorriano, che sipigliasse l'armi contra tali popoli, et rimuover l'animo di quelli,che a tale effetto fossero contrarii, si perchè pigliando la guerrai Poloni contra Tartari e Valacchi, questa Maestà sarla certa,et di non poter esser da questa gente offesa, essendo occupataper la defesa loro, et che al Turco mancando si gran presidio, glimancasse la speranza anchora e le forze insieme di poter farniuna impresa importante in questi parti l'anno futuro, come quimostrano molti di temer, che avvenga, considerando quanto grandisono i apparati, che si ragiona de i Turchi, et che qui non si ve-gano quelle che a si gran bisogno doveriano esser già in pronto.

(Bibl. Cone. Venezia. Cod. 2 789 fol. 506.)

5 Balthasar von Promnitz cuno!..cut §i in diplomatia austriacd.

57 Fevr. 15521 No. 78-79 75

www.dacoromanica.ro

Page 102: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

72 No. 8o-81 [18 Fevr. 1552

Sibiu, 18 Fevruarie 1552.Primarul Petru Haller cAtre generalul Castaldo.

Architectul Alessandro da Urbino trimes in teérile romeinepentru fortificarea treceitorilor,

Misit autem ad me Ill' Do. Vra capitaneum Alexandrumde Urbino architectum, ut passus et itinera versus Moldaviam etValachiam perspiciat. Eum ego ducere feci ad civitatem Bras-soviensem,. ac per meas literas ipsis informationem dedi, ad quaeloca architectum ipsum ducere debeant, adiuncto ei hominelocorum illorum gnaro, ac ut id caute fiat, admonui. Sunt ad easpartes duo passus patentes, quorum unus in Moldaviam, alterin Valachiam ducit, per quae loca hostes iam aliquoties in hocregnum cum satis numeroso exercitu ingressi lateque grassatisunt. Neque sunt alia loca, quantum ego novi, per quae hostestam facile irruere possint. Ea si praesidio mediocri intercipiantur,hostes illinc ab ingressu arceri poterint. Ut igitur loca illa mu-niantur, operae pretium est Ill' Do. Wain curam gerere ; etc.

Nova nulla habeo, nisi, quod vayvoda Valachorum spargitvarios rumores, in gratiam Turcarum, ram ex aliis suis rumoribusab eo divulgatis dinoscitur eum partibus Turcarum favere. Homonoster ex illis partibus cum redierit, faciam Eandem certioremde jis, quae attulerit.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Wien, 22 Fevruarie 1552.Pederigo Badoer ambasciator cAtre dogele Venetiei.

Vestea generalului Castaldo cd Romeinii au trimes soli laSecuii i Ungurii din Ardeal spre a-i ateita pentru omoreireaFra-telui George care era intotdeauna bun cu tara i n' a meritat moarteacrude", pe care a suferit-o.

Scrive ancho il Luogotenente, che i Valachi e Moldavi ha-vevano mandati de i suoi messi alle dette nazioni de Siculi eHongari ad eccitarli a non sopportar la morte del Frate, per esserstato loro buon padre e benefattore, et che tra questi maliof ficii fatti, e altri, che fanno con mormorementi quei propriidi Transilvania, si comprende hora più, che si habbi fatto undispiacer non picciolo in molti della morte del Frate. Scriveno

www.dacoromanica.ro

Page 103: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

25 Fevr. 1552] No. 81-83 73

altri di Transilvania il medesimo del despiacer, che molti sentenoin quel stato della morte di esso Prate, ma questo causar o pervedersi privi d'un homo di tal qualità, che conoscendo ottimamentele cose loro, sapeva a quelle dar i remedii, e governarli secondoi loro muodi, et chi perchè tanti doni, che lui dava a i princi-pali, saranno cessati, et che da questa Maestà non credenopoterli haver, et a chi dispiace essa morte per il timor grande,che hanno per haver seguito la fattion del Frate contra questaMaestà in tutte le cose, che a qualche tempo non incontri loroquel che è successo del Frate.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 507.)

Cluj, 25 Fevruarie 1552.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Depunerile a doi pribegi rnoldoveni veniti dela PoarteiDuo transfugae Moldavienses a Porta Turcarum princi-

pis in Poloniam, ubi sedes sibi delegisse asserunt, euntes, prolitteris assecuratoriis ad me venerunt, dicuntque venisse cumduobus chiaussis, quorum alterum ad Moldavum, alterum adTransalpinum vaivodas Turca misit eorum medio nuntians, utad secundum mandatum cum omnibus eorum apparatibus prae-sto sint. De quo vaivoda videbit Maiestas Vra quid quoque PetrusHaller scribat. Dicunt isti praeterea in Turcia famam esse, quodtam tempestive ab omnibus partibus, et tantis copiis Turca reg-num istud aggredi statuit, quod Maiestas Vra ad defensionemparata esse non poterit. Aceste stiri au inspelinteintat asa de muttnorodul, in cdt nu vrea sci iasd in amp la luptei i sd-si facddatoria intru apeirarea

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cliff , 2 Martie 1552.Generalul Castaldo eAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Solul lui 5telan Rares-V odd sosit eri din Moldova.Waivoda Moldavus oratorem suum ad me expedivit, et

heri huc pervenisset nisi currus per quem vehebatur, cecidissetet ipsum aliquanto laesisset. Ipso audit° Mtem Vram de omnibuscertiorem reddam.

(Staatsarehiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 104: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

74 No. 84 [4 Mart. 1552

84.

Sibiu, 4 Martie 1552.

Primarul Petru Haller catre generalul Castaldo.

5tirile unui sol sosit din Turcia despre poruncile date Domnilorromeini pentru a fi gata cu °Vile lor la sosirea Turcilor, cu carivine si Ilia§-Vodci Turcitul.

Significavi in literis meis Ill' Do. V"' me exspectarehominem quendam ex partibus Turciae. Ille ad me rediit ac de mo-tibus Turcarum haec refert. Imperatorem Turcarum in Adriano-poli vidit, refert eum magno cum apparatu expeditionem instruereac dare larga stipendia suis militibus, atque solutionem stipen-diorum facere cum vetustis admodum monetis, ut omnes miren-tur quam ob rem id fiat, singulorum militum id esse studium,ut quam optimos habeant equos. Sed cui bellum inferre velit,id certo nondum constare. Esse famam, qua eum in Hungariamventurum, item qua eum contra regem Persiae iturum spargatur.Est mandatum wayvodae Valachorum, ut prope Danubium conve-hat septuaginta mille cubulos tritici et hordei. Hoc indicium tamenfore illud, si ab Adrianopoli versus Constantinopolim divertat,eum contra regem Persiae iturum. Si vero ab Adrianopoli versusSophiam moverit, eum in Hungariam venturum. Refert itempontem exstrui super Danubium prope oppidum Kilia, quod infinibus Moldaviae est situm. Nam isthac in Moldaviam treszanghyaci essent ituri, qui cum Tartaris per passum Oytos,quem Alexander architectus perlustravit, in hoc regnum cumMoldavo irrumpent, et Helia wayvoda, frater wayvodae moderni,et wayvoda Valachorum, per passum Busau veniendo in Burciasuas copias cum Moldavis coniuncturus sit. Item pons exstruitursuper Danubium circa oppidum Dien, non procul e regione Karan-sebes. Beglarbegum, qui anno praeterito circa Themeswar erat,Caesar ab officio amovit. Haec Illmae Do. Vrae significare volui,ac Eandem Gro, ut de comuniendibus duobus passibus praedictis,Oytos et Busau, quos architectus Alexander perspexit, curamhabere velit ; etc.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 105: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Solul moldovean fu trimis indSrät a doua zi, despre care lucru CastaldoraporteazA (la 8 Martie 1552) astfel : Oratorem Moldaviensem hodie expediviac bene contentum remisi.

7 Mart. 1552] No. 85-86 75

Sibiu, 7 Martie 1552.

Generalul Castaido cAtre Ferdinand I. regele Ungariel.

Sosirea unui sol moldovean, §i cele comunicate de ddnsulnumele Domnului sciu.

Istis iam scriptis, supervenit quidam orator Moldavus, unusex bayaronibus et principalibus illius reg-ni, cum viginti equitibus,qui eum comitantur ; mihi cignificavit, nomine vaivodae, a prin-cipe Turcarum sibi mandatum esse, ut triginta millia bovum ettotidem pecudum ac innumerabilem quantitatem frumenti ethordei praeparare debeat, et quod Tartaris etiam mandaverit,ut ad bellum sint parati ; quod ipse vaivoda credit principemipsum Turcarum, auditis apparatibus Christianorum tantas copiasappromptuare, quantas Ottomanorum familia hactenus unquam innulla alia expeditione paraverint, ut Transilvaniam ingrediaturvel Hun gariam. Ipse enim se offert Tartaris se opponere, quiavult vivere et mori Christianus ; nescio, si id re ipsa praestabit.Petit insuper, ut consilium meum, quomodo bellum gerere debeatsibi praestare velim, sed postquam Aldana illud sequi noluit nescioquomodo credere debeam, quod Moldavus id facere debeat. 1

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, 20 Martie 1552.

Electus Vesprimiensis o George Wernher cAtre regeie Ferdinand I.

Porunca sultanului datd Domnului Moldovei pentru apro-vizionare.

Ex Moldavia renunciatur Turcam imperasse wayvodaeMoldavo decem millia modiorum ordei et avenae, quinque milliaremigum, tria ovium et boum duo ad futuram suam adversusSacram Mtem \ram expeditionem. Transalpinus quoque eodempraetextu vetuit, ne quid frumenti in Transylvaniam ex pro-vincia sua importetur.

(Hofkammerarchiv. Wien. Hoffinanz.)

www.dacoromanica.ro

Page 106: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Sibiu, 22 MaYtie 1552.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Un nou sol moldovean *rind ajutor militar in caz dacii Turciiar intra in Ardeal.

Vaivoda Moldavus alium oratorem suum cum tribus equi-tibus ad me misit. Nescio, si hoc iter munerum recipiendorumgratia, explorationumve aut recta et bona intentione, tam saepesuscipiant. Mihi nihilominus cognoscere videtur, quod recta pro-cedat, nam id, quod sibi in animo est, libere dicit, videlicet, quo-niam imperator Turcarum validum exercitum per eius ditionemcontra hoc regnum ducturus est. Me admonet, ut cum gentibus MilsVrae Brassoviam pergam, quod ipse, ut mu V ac christiani-tati serviat, post terga exercitum Turcarum aggredietur, ut, sia tergo et a fronte ipsum adorti fuerimus, eo facilius dissolvaturet profligetur. Res tamen male se haberent, si spes nostra in ipsocollocata foret, nam potius illud auxilium, quod ipse post terga milipraestare pollicetur, a fronte habere vellem, si cum inimicis fcr-tuna tentanda foret.

Praeterea, cum Heli chiaus, qui apud ipsum voivodam est,eidem litteras principis Turcarum dedisset, ut illas aliquibuscivitatibus et particularibus huius regni transmitteret, utputaFrancisco Kendi, Paulo Bank, Brassoviae et Bistriciae, ipsaslitteras ad praefatos dare noluit, sed illas ad me transmisit, liceta vaivoda Transalpinensi litterae in eandem sententiam prae-dictis iam transmissae fuerint.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Bratislava, 23 Martie 1552.Federigo Badoer ambasciator atie dogele Venetiei.

Sosirea solului moldovean, aVeptat de multel vreme, cu inten-fiunea de a se oferi credincios yegelui Ferdinand, de teama Tur-cilor. Curtenii inset* n' au incredere in 5telan-V odit ziand cel i-atrimes solii pentru a spiona ce se face la curtea imparäteascii delaViena.

Questa Maestà havendo udito molto attentamente gli ultimiavisi da Constantinopoli, che li comunicai, mostrò molta satisfat-tione in haverli intesi, usando queste formal parole, ch'ellavolentiere sentiva, che in essi non fosse fatta mentione circa

76 No. 87-88 [22 Mart. 1552

www.dacoromanica.ro

Page 107: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

la persona del Turco, ch' egli fosse per venir personalmentecon l'esercito, et al passo dove 6 detto ch' esso Signor Turcohaveva oltra le sue forze quelle de Tartari e Valacchi, mi dissech' ella attendeva di hora in hora un ambasciator del Signor Mol-davo, dal quale lei udiria quello ch' egli le portasse di nuovo ;entrando a ragionar assai a longo meco della natura di quellegenti e di molte cose già successe, et trattate con lei, et dapoialcune mie risposte fatte a Sua Maestà di mostrar di tenermemoria in conformità delle cose da lei dette, essa sopra questamateria concludendo disse, che era tanti anni ch' ella negotiavacon queste genti, quanto era l' età del Serm° Massimiliano, suofigliolo, e che molto ben la poteva conoscer il loro proceder, eche ella anderia si avertita con lui hora nel negotiar, ch' essale crederia fin a quel termine delle cose, che le potesse apportarsicurtà. Poche hore dapoi arrivò esso ambasciator, al qual 6 statodato stantia fuori della terra ne i borghi con guardia. Vieneda alcuni di questi Hongari di autorità fatto giuditio, che possiesser veramente, ch'esso Moldavo habbi mandato l' ambasciatorper volersi sinceramente offerir al servitio di questa Maestà etche'l desideri depender da lei principalmente perchè egli teme,che quando venirà l'esercito del Signor Turco verso la Transil-vania, e che lui vadi secondo i comandamenti, ch' egli ha conle genti a servirlo, che all'hora le sia fatta tagliar la testa,come 6 avvenuto ad uno de i Signori de i Valacchi dapoi, che'lFrate diede la Transilvania al Re, per che egli non obedi allicomandamenti suoi, mandategli, che in caso che'l Frate volesseintrodur gente del Re contra la Regina, che'l volesse entrarsubitamente in aiuto di essa Regina, il che non fece egli all'hora, 116 esso Moldavo. Onde ch' egli 6 quasi nella medesimacolpa. Dicono poi, che par ragionevole, ch' havendo esso SignorStefano Moldavo fatta, e facendo tuttavia profession di Christianocon tutti i suoi popoli, se gli possi prestar fede, ch' egli procedidirettamente. Alcuni delle altre nationi, come Tedeschi e Spagnolicredono, che questo Signor habi mandato qui l'ambasciator suoper ingannar Sua Maestà e per veder e intender, che prepa-rationi si fanno qui per la guerra contra il Turco, del qual diconoesser non minor schiavo di voluntà, e obligo, di quel che 6 ilSignor Helia, suo fratello, ch' era Signor de Valacchi, e chegià si fece Turco et hebbe il sanzacchato di Silistria.

Di Possonio, alli 23 di Marzo 1552.

(Bibl Correr. Venezia. Cod 2789 fol 523.)

23 Mart. 1552] No. 88 77

www.dacoromanica.ro

Page 108: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

No 89-91 [9 Apr. 1552

Cristian, 9 Aprilie 1552.Ladislaus Ewdenffy de NagymihAly, comes Siculorum, cAtre generalul Castaldo.

Domnul Moldovei a plecat din Bdrlad la Galati 0 de acolointr'o directie necunoscutcl.

Certam vero fama in non habeo, quamvis etiam habeamhominem in Moldavia, hoc communi tantum fama relatum mihiest, quod waiwoda Moldaviensis ex Barlad ad Galacz venerat,ibique occulte adeo de medio suorum discesserat, ut cognoscerenon potuerint, quo venisset. Communi fama dicit, quod cum illofratre suo, qui Turca effectus est, coram factus est ; etc.

Datum ex Kereszthenffalwa, Sabbato ante DominicamRamispalmarum. Anno 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, .ro Aprilie 1552.Generalul Castaldo case Ferdinand I. regele Ungariei.

Aly ciaus a impacat pe Stefan Rarq-V odd cu fratele sclu.

Praeterea ab homine proprio, quem medio Petri Halleniad Moldavum miseram, certior factus sum Aly chiaus vaivodamipsum Moldavum cum fratre concordasse et composuisse, etquod ille, qui a fide Christiana defecit, ad colloquium cum ipsovaivoda venerat.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, II Aprilie 1552.Raportul unui anonim despre evenimentele din Moldova.

V estea unui Ungur din Piatra Neamtului cum al Domnultdrii dorqte sei boteze in legea romeineascii pe totii Ungurii din Mol-dova, impotriva ceirui lucru s' a reizvrcitit un secretar al lui ungur.5tiri aduse de ceitre solul Sturza din Polonia. Sosind in Moldovavreo 8o de negustori turci, au fost omoriti din porunca Domnului,iar a4ii aruncati in temnitele dela Neamtu. Tot a§a °moll 0 multiboieri, chinuind i doi arma0.

In primis 25. die Martii in oppido Moldaviae Karachon Kew-wy 1 ab uno Hungaro auditum est, se intellexisse, quod wayvoda

A se citi : Karckson ledve, adicA Piatra Neamtu, pe vremea aceastá cumulti locuitori unguri ceangAi.

www.dacoromanica.ro

Page 109: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

ix Apr. 1552] No. 91 79

1VIoldaviensis omnes Hungaros in regno suo existentes in Vala-chicam fidem baptisari vellet, ex qua re, si ita esset, Hungarisnihil boni futurum ; imo et hoc ille se audivisse dixit, quod Way-voda ad omnes partes in regno suo literas circumferri iussisset,ut viae ubique in limitibus regni custodirentur, et quod Georgiumquoque secretarium suum intercipi iussisset, propterea, quodin fide illorum baptisari noluisset, constanter affirmantem, sebaptismum non suscepturum, etiam si eum occidendum iusserit.

Illinc ad Zuchwa profectus sum, ubi audivi, oratorem way-vodae, Strucza vocatum, qui magnus hatman de Zuchwa appel-latur, qui circa festum Michaelis ad regem Poloniae profectus erat,iam rediisse, id quod revera ita esse intellexi, et quod multi Polonicum eo venissent, quos oratores regis Poloniae dicunt. Ex cuiusreditu turn boyerii, tum communis plebs gratulatur vehementer,propterea, quod bonam pacem inter Moldaviae wayvodam et regemipsum procurasset.

Ulterius illinc profectus sum ad quendam amicum dominimei, qui dominum meum de certis et veris rebus semper fecitcertiorem. Hunc ex parte caesaris Turcarum quaerebam, qui itarespondit : Caesar, inquit, magnum faciebat apparatum, ut inHungariam exiret, certo tamen Caesari relatum est, Hungarosunacum Germanis paratos esse, statimque Caesarem propositumin Hungariam exeundi mutasse, nec aliquo nunc Caesaremire vele, id quod domino tuo certo referre potes ; verum siCaesar non intelligeret bellum sine exercitum Germanicum inHungaria esse, procul dubio exiret, et revera exibit quoque, siexercitum Germanicum dimissum esse cognoverit, quod dominusquoque noster nunc descivit a Caesare et ad Hungaros se vertit,cuius rei argumentum esse, Trod dominus noster Wayvoda com-misit, ut ubicunque in regno suo Turci teperiuntur, supprimantillos, occidantque et cadavera illorum in aquam proiiciant ; etidem homo hoc quoque recensuit, quod venissent in Moldaviammercatores quidam Turcici, numero f ere octuaginta, qui versusZuchwam proficiscebantur, Wayvoda missis suis, illos omnesinterfici iussit, multasque merces ab illis eripuerunt. Ex equisego quoque vidi, quibus illi privati sunt, licet vivi quoque aliquosex illis erant intercepti et ad carcerem Nemeczii deducti, quotalii viginti, alii plures fuisse dicunt, tamen et istos non ita multopost occiderunt, proiectis illorum cadaveribus in caminum ce-mentarium. Dixitque idem ille homo, clic, inquit, hoc quoquedomino tuo, quod rex Poloniae contra Tartaros proficiscetur,

www.dacoromanica.ro

Page 110: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

8o No. 91-92 [II Apr. 1552

ob eam tantum causam ne Caesar Turcarum vires Tartaricasin suum praesidium recipere posset.

Illud quoque intellexi a quodam communi homine, Turcumquendam ad Wayvodam venisse, qui magnas querelas nomineCaesaris apud Wayvodam fecisset, quod Turci in eius regno occi-derentur, quod quidem Wayvoda negavit ; Turcus autem ultimumteloneatorem indicat, qui iam multos Turcos occidisset, Wayvodateloneatorem ilium statim comprehendi iubet, et in conspectuipsius Turci suspenden i fecit, ut se tantum a suspicione liberaret.

Hoc etiam affirmant, Wayvodam multos iam ex boyeronibussuis perdidisse, cum alios interfici iubeat, abso verberar. Nuperquoque duos praecipuos Armasch, quos inquit nos Poharnokappellamus, ita baculis fatigan i iussit, ut parum abfuit quinmoreretur, eumque e curia sua expeliere iussit, eumque ad boyerossuos dixisse : Ite, inquit, in diabolum omnes, cum inepti sitis adres lilas, ad quas boni esse deberetis.

Istud quoque audivi communi fama, Wayvodam quaesi-visse a suis boy eris, an sciret aliquis ex eis statum arcis suae The-genye, quam nunc Turcus possidet, si pedestribus copiis ilia invadiposset ; unus ex illis respondet se optime scire, cum in arce iliafuisset, possetque facile aggredi. Ad cuius dictum Wayvoda res-pondit : brevi, inquit, fortuna nobis tentanda erit quamcunquenobis Deus obtulerit.

Ista ad me per Egregium Ladislaum Ewdenffy, Siculorumcomiti, quem cum certo praesidio in finibus Siculorum interteneo,per Siculum quendam ad eum in lingua Hungarica descripta missasunt, quae in latinum versa M" V'e transmisi.

Cibinii, II. die Aprilis. Anno Domini 1552.(Copie oficiala. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

92.

Wien, n- Aprilie 1552.Federigo Badcer ambasciator cAtxe dogele Venetiei.

Generalul Castaldo cere ajutor urgent deoarece Turcii au sositIn Tara-Rom(ineascei si ameninN" i Ardealul, unde afarei de Sa5iregele Ferdinand nu prea are partidd. Solul moldovean a fost li-cogiat de cettre regele Ferdinand cu mari fikeidueli, in cari inseisolid nu are nici o incredere, aa cei a plecat indeireit in rara sa foartenemulfumit.

Il Luogotenente di Sua Maestà che 6 in Transilvania conpiù mani di sue lettere la sollecita a mandargli i presidii neces-

www.dacoromanica.ro

Page 111: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

II Apr. 1552] No. 92 81

sarii a quel stato, e tosto, si per che la voce è generalmente, chel'esercito del Turco anderà a quell' impresa, che già sono arri-vati nel paese del Valaccho Transalpino gran numero de Turchi,si per che de i popoli della Transilvania non si dee compiutamentefidare per diversi rispetti, il che per molte vie s'intende, et ap-presso, che quei ambasciatori de i Hongari habitanti in quellaparte, e quei de i Siculi quando partirono dalla Dieta di Hon-garia dissero di male parole quasi ad ogniuno, che ragionavaseco, et cosi fanno tre ambasciatori della terza natione de iSassoni, che sono anchor qui restati per haver la confermationedei privilegii loro, gib, concedutoli in Possonio da Sua Maestà,lamentandosi, che il grancancellier di lei non voglia loro espedir,havendogli dimandati 2/m fiorini per suo pagamento, cosa chele è parsa molto nuova, che a questa Corte le sia successa, nonmeritando cosi la fede loro dimostrata prima, che le altre duenationi in darsi a Sua Maestà et haver seguita la parte sua quasiin ogni sua fortuna, dicendo ciò proceder da Sua Maestà che horanon tien conto di loro, che le par non haver più bisogno, ma ch'ellaresterà ingannata, se il Turco anderà all' impresa di essa Transil-vania, conciossia che tutti quei popoli, vedendo esser poco amore-volmente trattati fuori della loro speranza, et che il presidiogrande, che era stato promesso per la difesa non si manda, cheloro vorranno più tosto trovar muodo di pagar il solito tributoal Turco acciò non pericolino poi del tutto, che restar sudditia questa Maestà con continuo pericolo loro di non esser ben defesi,e poi convenir pagar maggior quantità de denari, che al Turconon hanno mai dato, ne dariano, et uno di loro ha havuto adire, che s'el figliolo del Re Gioanni con la Regina sua madrefosse cosi hora in Cassovia, città dell'Hongaria, come sono inOppolio, Ducea di Slesia, che si vederia, che tutto il popolo an-deria a levar il figliolo, e da nuovo introdurlo in quel stato persuo Signore, il che dicono sperar, che'l Turco vorrà far luiin qualche modo ; et da persona di quel paese ho inteso, che moltidei principali secretamente si sono redutti insieme a parlamento,e pensano alli casi loro venendo il Turco. L'ambasciator del Mol-davo fu espedito da questa Maestà con promettergli, ch'ella inricompensa dell'aiuto, che'l Signor suo s'era offerto di dare a leiper la conservation della Transilvania, che le manderà gente apiedi, e a cavallo in buon numero per la defesa del suo stato dalTurco, se lo farà constringer con le armi a intrar in Transilva-nia, o per volerlo offender per altra causa, il che da esso amba-

Documente vol. T. 6

www.dacoromanica.ro

Page 112: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

82 No. 92-94 [14 Apr. 1552

sciator 6 stato richiesto ; non però si 6 partito contento della ris-posta, havendo egli havuto a dire a quel gentil'huomo Hongaro,che le teneva compagnia, che '1 non pensa per la risposta, cheSua Maestà le ha fatto, ch'ella sia per far nulla, et che per() egliteme, che '1 Signor suo sarà sforzato a entrar a danni di lei inTransilvania s'el Turco venirà potente in quella parte. Da unministro Hongaro di Sua Maestà ho inteso, ch'ella per ragionenon poteva farle altra risposta, perchè il Moldavo non ha man-dato ad altro fine l'ambasciator suo qui, che per poter esser es-cusato presso Sua Maestà caso ch'ella prosperasse, si come altrevolte ha fatto il padre suo, sapendosi ben conservar in stato contali muodi, e poi per che egli possedendo due castelli nella Tran-silvania, possi ritrare l'utilità solite con buona gratia di Sua Maestà,la qual gli ha de, conceduto, e fatto presentar l'ambasciator suo,l'ha espedito.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 530.)

Sibiu, 14 Aprilie 1552.

Generaiul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Des re mipcdrile din Moldova, unde pi-a tritnes omul.

Ex Brassovia litteras, Germana lingua conscriptas, habeode motibus Moldavorum, quas Mt' Vr" transmitto. Eis respondiet annui, quod ego quoque contra Moldavos illico moturus sum,si audivero, quod unicum hominem ad requisitionem Turcaruminsurgere faciant. Exploratorem quoque expedivi, qui meliusconatus ipsorum Moldavorum intelligat et de illis me certum reddat.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sibiu, 16 Aprilie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Sosirea unui sol din Tara-Romiineasa cu 40 ailelrefi.

Appulit nunc orator vaivodae Transalpinensis cum qua-draginta equitibus cum ipsum audivero, licet credam nonnisifictiones, ut consuevertmt afferre.

(Staatsarc.hiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 113: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

25 Apr. 1552] No. 95 83

95.

Leliaklu, 25 Aprilie 1552.Ladislau Evidenffy comitele Secuilor care generala! Casta/do.

5tiri desprepregcsitirile Turcilor in Tara-Romlineascd.

Demum Ill' Do. Vrae aliam famam scribere non possum,quam sicut etiam Ill Do. Vra mihi scripserat, allatum essead dominum magistrum civium Cibiniensem, octo millia hominumad trahendas naves, ex mandato imperatoris Turcarum, mitterevelle wayuodam Transalpinensem, et me homo meus, quem Trans-alpinam miseram, certiorem reddidit de eo, quod quotidie hominesad Danubium compellentur pro trahendis navibus. Licet numerumnon significavit, tamen per singulos quosque colonos unummodium tritici ad easdem naves pro victualibus colligi. Habeoet nunc hominum illic, ac quaecumque cognovero Ill' Do.ve faciam certiorem ; etc.

Novit enim Ill' Do. V', quod eadem cum literis suis mead illam terram, ut venirem misit, et profecto in finibus commo-rantes Walachi, tam Transalpinenses, quam Moldavienses, cunaintellexissent me ex mandato Ill' Do. Vrae in illam terramvenisse et eandem mandasse inhabitatoribus terrae illius, ut siopus esset mecum consurgerent, acceptis his finitimi omnino erantperterriti, adeo ut plerique rebus suis in tutiore [loco] praemissis,eventum soli cuna metu exspectarent. Nunc vero postquam intel-ligunt me per eos tali ignominia affectum tam hi, quam illi proridiculo habent, quod mihi ita difficile est, ut unquam gravioremexistimationis meae in tota vita iacturam habuerim, nam et modoSiculos in medium eorum venientes provocant et in meam con-tumeliam irritant, quo illorum animos erigant, ut et hinc expel-lant ; quod certe mihi multum difficile est, nana ab adolescentiausque huc existimationem de me retinueram, nunc in senectahaec mili multum onerosa ignominia illata est ; etc.

In fine hoc annectere volui, quod prius omiseram, quodubi scribit Illma Do. Vm, quod si wayuoda Transalpinensishoc fecerit, ut homines ad naves trahendas mittet, statim regnumeius invaderet, ne possit esse quietus. Haec Siculi in finibus istiscommorantes summo desiderio audiunt ; cuperent enim iamaliquando partem aliquam damnorum saepius per Walachos illa-torum sunt felici ductu Ill' Do. Vrae recuperare.

Datum ex Leeczffalwa, die Beati Marci Evangelistae. 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 114: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

84 No. 96-97 [25 Apr. 1552

Linz, 25 Aprilie 1552.Federigo Badoer ambasciator atre dogele Venetiei.

Mari neintelegeri /ad de politica regelui Poloniei in privintachestiunei cu Moldoveni i, ajutat fiind i de cdtre regele Franciei.

Qui si fa giuditio che ciò sia nato (oltra la disposition ordi-naria del Turco di voler far ciò) dall'andata dell'agente del Re diPolonia in Andrinopoli, che se ben la voce era per reclamarsi edimandar, che da lui fosse fatto giustitia contro Tartari e Valacchi,spetialmente che le havevano fatto delle offese allí confini di Polo-nia, et ritornato l'ambasciator del suo Re, che non di meno essoagente sia più tosto stato mandato dal Re dapoi l'abboccamento,che Sua Maestà fece con sua sorella, la Regina Isabella, et figli-olo, quando andarono a pigliar il possesso della Ducea in Slesia,assegnatale da questa Maesth per ricompensa della Transilvania,et tanto più si confermano questi principali della Corte di questoeffetto dal Re di Polonia, quanto dicono conoscer assai chiaro,che Sua Maestà non manda qui i ambasciatori come le fu promesso,per farla risposta delle richieste fatte far da questa Maestà, di unolega defensiva contra il Turco, o di sovvenirla di gente a cavalloin questa guerra, che lei le pagheria. Et dicono che dalla Maestà.Christianissima sono nati tutti questi impedimenti, havendoscritto due volte longhe lettere al Re di Polonia innanzi la riso-lution di quella Dieta per eshortar quel regno a trattar per via diragione, et non con l'armi, quello ch'el pretende contra Valacchi,accertando quella Maestà, che le cose si componeriano con suocomodo et honore, alla qual cosa si offeriva mediator del tutto,et che haveva già mandato ordeni circa ciò all'ambasciator suopresso il Turco.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol 537.)

Linz, 30 Aprilie 1552.Federigo Badoer ambasciator &are dogele Venetiei.

Regele Ferdinand a rdspuns sultanului la scrisoarea sa princare l'a vestit cd va introduce din nou in Ardeal pe regina Isabellacu fiul ei, cu atat mai mult cu at lucrul acesta se cere nu numai deArdeleni, dar chiar i de popoarele vecine Ardealului.

Et ha Sua Maestà fatto la risposta alla lettera del SignorTurco in materia di rimetter nella Transilvania il figliolo, che fu

www.dacoromanica.ro

Page 115: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

del Re Gioanni, nè si sa in che lei si sia risoluta cerca ciò, nè chealtro ordine habbi dato in particolar per ottener una sospensiond'arme, cosa per molte cause molto bramata, et tra le principali6 per il timor, ch'ella ha non solo di non poter mandar presidioin Hongaria di gente e denari et altre cose necessarie, durantequesti gran moti di Germania, e conseguentemente, che la lasciaquasi in preda dei Turchi, tutta la parte di Hongaria ch'ella possiede,ma perchè più, che mai Sua Maestà dubita della Transilvania,havendole scritto il Luogotenente, che più volte quei principaliLe han detto, eshortandole e promettendole, che se l'esercito delTurco tenterà quell'impresa, et che non habbino da Sua Maestàtutti quei presidii, che faranno bisogno, et che Lei ha promessoche loro per non perder la robba, figlioli e vite loro, saranno costrettia pigliar quei accordi, che stimeranno minor male, delle qual paroleteme assai Sua Maestà, e tanto più essendo avisata di Vratislavia,che di continuo la regina Isabella, che è in Oppolio con il figliolo,riceve et manda lettere e messi al Re di Polonia, ultimamenterisoluta era stato concluso di mandar X mila cavalli pagati etartegliaria alli confini de Valachi, et bisognando poi per defesadel regno andare tutti, come sono gli ordeni vecchi, quando vadila persona del Re bisognando per offender Valachi, cosa che par invoce per defendersi da Turchi ; ma sospetta questi primi dellaCorte che voglia quel Re all'occasioni, ch'el Turco venga o mandiil suo esercito sopra la Transilvania, rimetter il nepote suo in quelstato con la Regina, sua sorella, desiderando questo sommamenteper varii rispetti, et cosi quei popoli Poloni, e tutti i confinantiMold avi e Valacchi.

(Bibl. Correr. Venezia. Cod. 2789 fol. 540.)

98.

Turda, 28 Mai 1552.Paul Bank i tovará.5ii si catre voevodul Andrei Báthory.

Eqirea Tätarilor din Moldova. aduse din Moldova deun Scicui cum cel te fan Rarq-Vodd se aflet cu oaste la Roman,gata de plecare ca sit intre n Ardeal.

Hiriink itt most egyéb nincsen, hanem a mit ez elíittvale, leveliinkben irtunk vala Modua feliil, hogy az tatárok kiil-teztenek volna Moduába. Most Dacho Pál és Zenthivany jános,ldemffy szolgája, ezt hozák, hogy ismét az tatárok hátra kültüz-tenek volna. Dombay Mihal jiive Kaztaldo uramhoz, û beszillé,

28 Mai 1552] No. 97-98 85

www.dacoromanica.ro

Page 116: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

hogy az Duna mellett vale) törökök mind Buda felé mennekfel, mert hogy az sekkedi törökök is mind oda fel mennek, csakaz bék az u maga nipivel maradott volna ott. Hogy ez levélirá.st el nem vigeztilk volna, ¡jive hozzánk Dacho Pál, ugyan azZenthivanival egyetembe. Ezt mondá minekiink, im ezenttil jutaKun Lázár, ii is ezt mondja, hogy az tatár had hátra költözöttvolna és az tatá.rok mellett két török had volna, ezek pedig Nezterfeiruar mellett volnának, és hogy az Kun Lázár embere Moduábavolt volna, az vayda udvarbiráival szembe volt, és az udvarbir6izente volna ezt Kun Lázárnak : Az én uram kiszen vagyon, mertmost az török császá.r az vajda öccsit 2 Id kiildötte neki és az miadóval tartozott volna csá.szárnak, annak felit meg hadta volna neki,hogy ez országra hadakoznék ; mostan az vajdát kiszen mondják,és bizonnyal beszillik, hogy Románvásárán volna, onnat ha ki akarjiini, más szállása Bákón liszen, harmadik Tatrosson liszen. Ezeknekiink ezt mondják, hogy ezeliitt mikor az méduai vajda enn) ire

hát mindenkor bé jiitt és soha kár nekii.1 ki nem ment ; etc.Tordár6I irtuk áldoz6 napján 1. 5. 5. 2.

Bank Pál, Peter porkoláb, Chakor ferench :(Colectiune particularA. Ungaria.)

Aici nu avem acum alte stiri, deat numai cele ce le-am scrisIn scrisoarea trecutà.' despre Moldova, a Tátarii s'au mutat in Moldova.Acum Paul Dacz6 0 loan Szenthivány, sluga lui Bödönffy, ne aducaceasta, cä. Tätarii s'ar fi mutat inddrät. Mihai Dombay a venit ladomnul Castaldo, el spune cä Turcii de läng5. Dunäre merg toti in susdtre Buda, ck'd i Turcii dela Seghedin s'au dus toti acolo, numaibegul cu norodul sdu ar fi rámas acolo pe loc. inainte de a mântui cuscrisul acestei scrisori, a venit la noi Paul Daczò impreung. cu Szenth-ivanyi spunându-ne cà iatá eh' apoi sosi 1,azdr Kun i el tot asa zicecà oastea tätärascà s'ar fi mutat indärät i a.' pe läng6 oastea tätärasciar fi douä osti turce0i i anume pe längä Cetatea-Albä i ca omul luiLazär Kun ar fi fost in Moldova, s'a intálnit cu ispravnicul Voe-vodului i ispravnicul ar fi spus acestea lui Lazär Kun Stäpänul meueste gata, cäci impäratul turcesc i-a trimis pe fratele mai mic al voe-vodului si din aceea ce-i datorà in bir impäratului, i-a ingäduit jumätateca sä se osteascä asupra acestei tári ; acum spun ea.' Voevodul e gatasi spun de bunä seamä, cà ar fi in Roman, dacá vrea sà iese de acoloal doilea popas i-ar fi in Badu, al treilea la Trotus. Acestia ne spunnouä cà odinioarä. cänd Voevodul moldovean a ajuns panA aici, a intrattotdeauna i nici odatd nu a iesit färä pagub6 ; etc.

Am scris in Turda, in ziva Inältànii Domnului 1552.

Scris asa : twrrtuktuk, Ins& este a se ceti cu ô deoarece tot asa scrie diaculcuvintele având litera aceasta, lar Turcii n'au fost numiti ungureste niciodatil

tfiriilifik cum ar rezulta dupA ortografia grea a acestei scrisori.2 Scris =kith fiind a se ceti: öccsit.

86 No. 98 [28 Mai 1552

www.dacoromanica.ro

Page 117: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

99.

Cluj-McIncl§tur, 3 Iunie 1552.

Generalul Castaldo atre arhiducele Maximilian.

Prinderea unui negustor polon, care aducea pe ascunsele scri-soli dela Turci §i Domnul Tiirii-Romline§ti ad in Ardeal.

Non parum semper laboravi, ut scirem quorum medioTurcae tot litteras in regnum istud, et praecipue ad reginam Isa-bellam mitterent. Denique repertus est quidam Polonus mercator,qui tres Transalpini vaivodae ad ipsam reginam et Petrovith,omnes tenoris huic extracto similes deferebat ; ex quo SerenitasVra videre poterit, quidnam facere intendant hostes. Si egogentes solistas habuissem, non exspectassem praeveniri a Trans-alpino, imo favorem et auxilium boiaronibus inde expulsisdedissem, ut ei quammaximam potuissent molestiam dedissent.De quo cupiebam tractare .cum Bathori, si venisset, et iam trac-tavi cum Francisco Kendi, sicut Maiestas Sua mihi ordinaverat,sed defectus pecuniarum omnia impedit. hall ad hoc idoneiessent, sed antequam adsint dubito, quod ad alia necessarii erunt,quia Turcae non cessant se praeparare.

Colosmonstore, 3. Iunii 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cluj-MtinclOur, 4 Iunie 1552.

Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Pdrerea lui Francisc Kendi ca set' se trimealci boierii pribegide aci in Tara-Romcineascd pentru rdsvrcitirea ei.

Quantum ad negotium Transalpini et Moldavi vaivodaeattinet, iam dixi, quod si Andreas de Bathori advenisset, aliquidcondusissemus, postea peragendum, quando modum et gentesnecessarias haberemus. Franciscus enim Kendi eius est opinionis,ut quantocitius boiarones a Transalpino expulsi licentiarentur,ut ad ilium infestandum irrumperent, tanto melius esset ; sedilli hoc absque auxilio Mt's V"' facere nequeunt.

x Colosmonostor, 4. Iunii 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

3 lun. 1332] No. 99-100 87

www.dacoromanica.ro

Page 118: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Passau, 9 Iunie 1552.

Federigo Bodoer ambasciator catre dogele Venetiei.

Regele Poloniei stninge oaste la hotarele Moldovei cu scopul dea introduce pe nepotul sdu in Ardeal.

Havendo a i giorni passati questa Maest'a inteso, che dapoila risolutione della dieta di Polonia quel Re faceva far X/m ca-valli per mandarli a i confini de' Valachi, per le cause dette nellemie di ultimo di Aprile passato, et dubitando che questo fosse pervoler rimetter nel stato della Transilvania con l'occasione il suonepote, figliolo del quondam Re Giovanni, ch'hora con la reginasua madre si ritrova nella Ducea di Oppolio in Slesia, scrissi all'ar-ciduca Ferdinando che dovesse mandar, come da se un gentil'-homo a quel Re per intender amorevolmente la causa del far quellegenti e richiedendole liberamente a dir di che voluntà si ritrovavacon la Maestà del padre suo.

(Bibl. Correr. Venezia. Codice 2789 fol. 556.)

Cluj, ii Iunie 1552.

Generalul Castaldo catre magistratul orasului Brasov.

5tiri rele despre In4cdrile Moldovenilor si ale Tdtarilor.

Nachdem uns allerley seltsam Rumor von den Tatern undMoldauer zuekommen, Va intimdm, ca sd Mi gata in ajutorulnostru Cu oastea voastrd und mit Herrn Grafen Laszlen Eödönffiguete Correspondenz halten.

Clausenburg, ir. Iunii 1552.(Arhiva orasului Brasov. Copia lui Marienburg.)

Cluj-llidne4tur, 12 Iunie 1552.

Generalul Castaldo catre Maestrul de camp Bernardo de Aldana.

Apropierea Domnilor fdrilor románe cu Turd i Tdtari.

Turcos y Tartaros ya se an juntado con Moldauos al pie4zle los montes que diuiden esta prouinçia de aquella, y quiza al

88 No. to1to3 [9 lun. 1552

www.dacoromanica.ro

Page 119: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

in lun. 1552] No. 103-105 89

dia de hoy hauran passado. El mismo se entiende de Transalpines,y es da creer que todos teman conçierto con Mahmet passa porentrar en un mismo tiempo.

De Colosmonostor, 12 de Junio 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cluj, 12 ittnie 1552.

Voevodul Ardealului, Andrei Báthory cgtre Maidmilian, regele Boendei.

5telan Rares-Vodd se alld in tabd'rei la Trotus.

Rumores, qui ex parte Moldaviensi ac etiam Turcarumhactenus huc allati sunt, credo quod dominus Castaldus Suaemti vrae satis abunde perscripsit. Si qui huiusmodi rumoreset imposterum huc perferentur, arbitror, quod ciare idem dominusCastaldus Suae Mti vrae perscriberi curabit. Hoc unum egoSuae Mtt Vrae scribere possum, quod wayvoda Moldaviensisuna cum exercitu suo iuxta oppidum Thatros est castrametatus,Turcae similiter cum eorum copiis sunt prope Haram castra-metati. Nos autem quibus apparatibus hic adversus copias ho-stium simus, Sua Maiestas Vra bene scit ; etc.

(Staatsarchiv. Wien. Htmgarica.)

Turda, 17 lunie 1552.

Generalul Castaldo cgtre arhiducele Maximilian.

Apropierea Domnului din Moldova cu 24 tunuri.

Primesc zilnic vesti despre venirea inamicilor si se zice, quadMoldavus hodie aut eras ad tardius Seculiam cum vigintiquatuorbombardis intrare debebat, ubi populi illi in armis sunt, ceeacea impresionat atit de mult pe voivodul Ardealului, Andrei Báthory,care si altfel e pe jumdtate mort, in urma podagrei de care sulerd,cd nu mai nciddjdueste sd poatd scdpa si apdra tara.

E Torda, 17. Iunii 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 120: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

90 No. 106-107 [19 Jun. 1552

Turda, 19 lunie 1552.

Voevodul Andrei Báthory catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Domnii (drilor roméine vor trece mungi in trei zile.

Tenemur enim undique, nec scimus, quid in tanta praesi-diorum et sumptuum penuria agere debeamus, certo autem etfidorum exploratorum, et aliorum quoque nunciis ad nos per-feruntur utrumque waiwodam, Moldaviensis scilicet et Trans-alpinensis, maximis Turcarum et Tartarorum copiis ad 22. diemistius mensis Alpes superaturos et contra nos venturos esse.

Datum ex Thorda, 19. Iunii. Anno Domini 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cluj-Mcin4tur, 27 lunie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Pentru intimpinarea Domnilor ;drilor romeine se trimitevoevodul Andrei Bathori cu cavaleria i boierii pribegi.

Viendo el Reyno tam atemorizando e tomado por parti-do mostrar de embiar gente contra los dos vaivodas, y e echosalvi el capitan de la Corona con çien hombres darmas, y con doscompannias de Alemanes, si querran yr sin hazer como los de Zibin,e tambien ordenado a Bathori de Somlio y a Ladislao Edenfi,conde de los Sicolos, que con sus compailias de cavallos vayancon los boyarones hasta los confines mostrando que yo seguiredespues con mayor numero de gente. Mas le tengo ordenado queen ninguna manera se arisgen, y esto mas para sennal, que paraeffetto. Todavia podria suçeder algun bien dello.

Melchior Balassa me scrive que la Reyna Isabel ha embiadoun su secretario al vaivoda Moldavo, lo que yo no puedo creer.

De Monostor, a 27 de Junio 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 121: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Aceasta propozitie se afla inteun alt raport din aceias zi ca acesta.

28 lun. 1552] No. 1o8-110 91

Cluj-McindOur, 28 Iunie 1552.

Generalul Castaldo atre arhiducele MRvimilian.

5tiri allate despre cele comunicate de Mircea-V odd Sibienilor.

Vá trimit scrisoarea voevodului Munteniei Mircea, din 16 Iu-nie, In care enumer5nd ostiile turcesti, cari vin impreunA cu alesale si ale Tgtarilor impotriva färii. Ardealului, indeamnä pe Sibienica sà se supun5., ceeace usor se va putea intâmpla, c6ci norodule tare mahnit pentru cà e silit 01 dea alimente militarilor.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cluj-Mcinc4tur, 29 Iunie 1552.Genera1121 Castsldo cAtre arhiducele Maximilian.

AproPierea Domnilor farilor romtine de Ardeal.

De Moldavo et Transalpino continue fama increbrescit citoad nos esse venturos, et quamdiu morantur tanto maiori apparatuvenient. Tartaros iam iam adesse, et alia huiuscemodi.

riliis vaivodarum Moldavi et Transalpini exulibus, etquibusdam aliis adolescentibus nobilibus circa alios centum equi-tes solvuntur. 1

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

[Brapvi 2 _Tulle 1552.Municipiul orasului Brasov cltre generalul Castaldo si voevodul Andrei Báthory.

5tiri des/re venirea Domnilor romiini, aduse de cdtre spioniioraplui trimi§i in tdrile lor.

Rediit nobis ipsa die datarum praesentium, homo nostermissus speculatorem in Valachiam, qui significavit sangiacumde Bruzza cum quadam Turcarum manu non usque forti a Ni-copoli inMoldaviam esse profectum, aliumvero sangiacum de Bozna,apud Dinarn super Danubio construere pontem per quem transirevaleat, nunc vocari tam a Valacho, quam a Moldavo pro certoretulit. Quo autem profecturus sit incertum est. Ipsum quoque

www.dacoromanica.ro

Page 122: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

i Scrisoarea insàs e tiparitl in Hurmuzaki : Documente vol. II/I p. 278.

92 No. iloiii [8 Iul. 1552

Valacum cum exercitu suo paululum Moldaviam versus decli-nare. Eadem f ere hora speculator noster ex Moldavia rediens in-dicavit vaivodam Moldaviensem cum collecto regni sui populoin Tatros oculis suis se vidisse, denique decem et septem Turcarumcastra ibidem posita, ea quidem non fortia. Fertur autem vai-vodas utrosque eius esse animi, ut in terrain nostram erumpant.Postremo se audiisse, inquiebat, nobilem Franciscum N. Specta-bilium et Magnificarum Do. V"rum nuntium, simul cum nostroex commisso earundem eo quoque misso, in vinculis detineri.Quid vero de ipsis statuerit non satis nobis constat ; etc.

Datum in festo Visitationis Mariae. A. D. 1552.Iudex et iurati cives Brassovienses

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Noici. Scrisoarea aceastä fiind trimisä de Castaldo (E Monostor,4. Iulii 1552) arhiducelui Maximilian, 1 aflara anexatà ei o härtioaradeosebità, Cu urmätorul cuprins : P. S. Venit ad nos familiaris E[gregii]Stephani Lazar, qui retulit nobis quosdam Siculos ex castris waywodaeMoldaviensis effugisse, qui dicant Franciscum Dobokai, quem nos eomiserabimus, coepisse ac compedibus strinxisse. Nunctium quoquecivium Brassoviensium simili modo coepisse asseruerunt, qui filiumse cum habuit, illum tonsis crinibus eorum more, inter suos adolescen-tes statuit. Ad haec rectius intelligendas misimus, tandem eidem sig-nificare curabimus.

111.

Cluj-M eindOur, 8 lithe 1552.Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

Pleacd impotriva lui 5telan Rarq-Vodd care a Fi. intrat inArdeal, devastdnd Ora.

Moldavus iam Transilvaniam cum eius copiis intravit, re-gionemque depraedari et comburere, iuxta solitum, coepit, quade causa Brassovienses, ad quos appropinquare videtur, auxiliumimplorant ; quodquidem dare vellem et laborabo, etiam si soluspergere ad eos debebo. Quamvis enim eorum civitas immunitasit, est tamen magnae importantiae, et non minoris forsan, quamZibinium. Igitur eras hinc movebo cum Germanis istis Comitisab Helfenstein, quibus si ulterius trahi debebant, necesse fuitquatuor milk florenos diversi modi emendicatos dare, et illuditer tenebo, quod indies expedire cognoscetur.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 123: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 E voevodul Ardealului, Andrei Báthory de E,ched.

8 Iul. 1552] No. 112 114 93

Cluj-Mänd§tur, 8 Iulie 1552.Generalul Castaldo care arhiducele Maximilian.

Lipsa de mijloace in momentul de crizd latd de vrdjma.yii cariau ndpustit Ardealul.

Hostes enim a duabus partibus imminent i cu bate acesteaOrdinele cir'ii nu numai cd nu vreau sd se scoale si sd la arme, sedet nobis infensos se praebent, zicdnd a am bani destui, iar voevodulBathori e atit de bolnav, quod nulli modo negotiari potest. Cu toateacestea coactus sum cum his qui me sequi volent, quicunque sint,Moldavo obviam ire, aliter de regno actum est, nam civitates,quae nos recipere possent, nos aperte recusant, dicentes, quodcum pecunias non habeamus ipsi victum suppeditare cogentur ;aliae vero, quae hoc facere possent, sunt immunitae.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Cluj-MändOur, 9 lulie 1552.Generalul Castaldo cAtre arhiducele Maximilian.

Domnul Moldovei prddând toatd Secuimea a trecut pe pd-naintul Sa§ilor, , urmat de DomnulT drii-Romiine0i.

Hostes autem undique se appropinquant et sic absqueoppositione, nec difficultate regnum omne occupabunt, nosquein perditionem ibimus ; etc.

P. S. Moldavus iam Seculiam depraedatur et hactenus re-giones Saxonum attingit, Transalpinus subsequitur, et ego hiccum Germanis pugnare cogor.

(Staatsarchiv. Wien. Flungarica.)

Turda, lz Iulie 1552.Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

Domnii fdrilor rOMalle in Ardealul slab Mil de ei.Vaivoda 1 Serenitati Vrae non scribit, quia valde gra-

vatus est, magis prae rerum istarum dolore, quam ex podegra.Numerum Moldavorum qui in Transilvaniam ingressi sunt,

ultra alios qui cum Transalpino venient, ex alligatis litteris Se-renitas W8 videbit.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 124: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

94 No. 115-116 [12 Iul. 1552

115.

Turda, 12 Iulie 1552.

Generalul Castaldo cAtre arhiducele Maximilian.

Spaimd mare /ad de intrarea vrdjmayilor romdni in fard,cari se rice cd sunt in numdr de 8o,000.

Nobiles et alii regnicolae hic se uniunt, quamvis lente admo-dum. Ego eos omnibus modis sollicitare non desisto, quia autcum paucis, aut cum multis et cum bombardis istis, quomodo-cumque potero, Moldavis obviam fieri necesse est ; qui nimis iamprogrediuntur et quamvis ascendant, sicut omnes concludunt,ad numerum octuaginta millium, ego vero quot habiturus sumadhuc ignoro. Tamen ibo, ut saltem in aliqua munita parte castracollocem eorumque motus reprimam, ac civitates in offitio con-tineam, ne cum se derelictas viderent aliquam mutationem fa-cerent, sicut Siculi, qui quamvis primi incendia, rapinas et infi-nita damna patiantur, tamen sunt quales a principio Seel vmeperscripsi ; et non est dubium quin potius contrarios, quam ali-ter eos habeamus.

(Staatsarchiv. Wien. Hwagarica.)

116.

Turda, 1-8 Iulie 1552.

Generalul Castaldo care arhiducele Maximilian

Se aude cd Domnii romdni VOY infra peste cinci zile.

Sciat propterea Serenitas Vra, quod inimici tantum exparte Moldaviae, quam Valachiae et Temesvarii transiveruntlimina regni p: dupd ce nu soseyte armata de ajutor,pe care o a#eptam,nihil magis sperare possumus, quam quod regnum universum unotempore corruat.

Ex explorationibus hoc quotidie certius intelligimus, quodvaivodae Moldaviae et Transalpinae ad partes Siculorum tresdies post novilunium, ad diem scilicet vigesimamquintam prae-sentis mensis in regnum irrumpere debere, et eadem die Mahametpassa cura exercitu suo Themesvarium obsidere.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 125: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 11.11. 15521 No. 117-119 95

Sighipara, 22 Iulie 1552.Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

5tire nesigurd despre retragerea Dornnului Moldovei.

Scripsi [Losonczio] super tractatu Transalpini vaivodae,de quo cum vaivoda Andrea de Bathor investigabimus an rescum aliquo fundamento mota esset ; etc.

In isto autem momento superveniunt litterae, quibus in-telligitur Moldavum reverti, quod suspicor esse, quia cum Transal-pino se coniunxerit, quod si est, credi potest, quod talibus viribusadvenient, ut ad conflictum deveniendum sit. Quod non solumnon recusabo, verum etiam libentissime ad ipsum devenirem,ut aliquem finem rebus istis demus, quia aliter omnia in perdi-tionem ruunt ; ccici in Secui nu ne putem bizui, nobiles, quoque,pauci scilicet illi, qui hac de causa convenerant, intellecto Moldavirecessu, statim recesserunt ; dar cu toate acestea trebue set ne batemcit mai curcind cu inamicii, deoarece armata noastril nu se maipoate intrqine mult, din cauza lipsei de bani i de-ale mânctirii.

E Seghesuar, 22 lulii 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sighipara, 26 Iulie 1552.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Domnul Moldovei s'a retras n spre munti noaptea trecutd.

El Moldauo con su numeroso exerçito se vyo de noche,y si los Siclos o los Nobles quixeran no escapara nenguno antesque passaran los montes, mas yo hallo que no hay que fiar sinoen la gente de V. Magestad, y de los otros, sino son los Saxonestodos se pueden contra por enemigos.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sighipara, 26 Iulie 1552.Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

tire despre trecerea munOlor de aire Domnul Moldovei.

Caeterum dum apud nobiles et Siculos instarem, ut insur-gerent, quo ad persequendum Moldavum pergeremus, qui, uti ex

www.dacoromanica.ro

Page 126: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Scris gresit : Moldaviae.

96 NO 119 - 121 [29 IU1. 1552

antecedentibus litteris meis scripseram, a Brassovia se retra-hens, sex miliaribus a dicta civitate cum toto eius exercitu con-sederat, nobis per exploratores nuntiatum est ipsum Moldavumalpes traiecisse, in suamque provinciam se recepisse ; quod milinon molestum fuit, vdilind cd nobilii 0 Secuii audito recessu Mol-davi 1 ex Brassovia, omnes dispersi sunt 0 astfel md trudesc sdfin pe Secui in tabeird apud Brassoviam ad Moldavorum irruptionesvitandas, lar nobilii sei vinei Cu o parte a iobagilor lor saltem usqueDevam sub conducerea mea, impreund cu Sa0i, qui soli in omnibusrebus servitium regium concementibus se promptos et alacresexhibent.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sighipara, 29 Iulie 1552.

Generalul Castaldo care arhiducele Maximilian.

Se svone0e cei Domnii fdrilor romdne VOY mal intra incd oda-td in Ardeal.

Praeterea pro firmo tenetur, quod uterque vaivoda, Molda-vus scilicet et Transalpinus, denuo in regnum erumpent ab istaet aliis partibus, ubi ego quascunque possibiles praesidiorumprovisiones feci, quamvis cum milites non habeant unde vivant,parum durare poterunt.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Sighipara, 29 Iulie 1552.

Voevodul Andrei Báthory care Ferdinand I. regele Ungariei.

Prime jdia ce ameninfd Ardealul din partea Domnilor romdni.

Hinc Moldaviae et Transalpinensis waivodae cum Turciset Tartaris nobis imminent, Siculorumque fines ferro et ignevastant. Bassa quoque Budensis nihil omittit, quod ad expugnan-das arces pertinet. Nos vero inter tela hostium constituti, ac adresistendum impares, ad solam Mtem V' Sacra' et oculos,

www.dacoromanica.ro

Page 127: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Soliman al II-lea. 2 Scris astfel : hii.

Documente vol. I. 7

22 Aug. 1552] No. 121-122 97

et mentem defixam habemus, omnem libertatis recuperandaeoccasionem a clementia Mtis Vr" Sacramae exspectafrtes ; etc.

Quantum vero ad negotium vaivodae Transalpinensis at-tinebit, id in ea causa una cum ipso Ulm° domino generali ac-turi sumus, quod et res, et tempus a nobis postulare videbitur,ne nos ipse res illi boni quovismodo fallere possit.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

122.

0314ZdUj 22 August 1552.

Mircea-Vodà Ciobanul ell:re Petru Haller primarul oraplui Sibiu.

Trimite copia scrisorii sultanului cdtre cllinsul, coqindndplanul campaniei sale impotriva Ungariei, a cetätii Timipara

allele.

Mirche divina favente gratia Waivoda, Dominus heres-que perpetuus terrae Transalpinensis.

Prudens et Circumspecte Domine frater et Amice singu-larissime. Salutem et nostram commendationem.

Ex quo Nos tuis in literis, iam proxime ad nos missis, ro-gatum habueras, ut iuxta tenorem tuarum literarum, ac medionunctii nobis narratorum citissime respondere deberemus, ac deconservatione vestrae reipublicae cum Imperatore 1 consulta-remus, exinde vos habita veritatis notitia de omnibus certifi-caremus : nunc autem, omnium rerum ac negotiorum eorundemcertificate misimus ad vos pariam literae Imperatoris nobis missas,quarum tenor taus esse cognoscitur, ut iam sequitur :

De tuis literis ad nos missis, ac nunctiatis, quas nobisdederas, pro parte Themeswar, quod me certum reddideris, utcastrum illud a nostratibus sit captum et omnes ii, 2 qui in eafuere, capite privatae sunt, ac omnino interfecti nunctiata, eius-dem sane intelleximus, ac letanter accepimus. Caeterum nunc-tiasti nobis ex parte Cibiniensi, quod idem Cibinienses fidelescoloni, ac sese subdere, et censum nobis consuetum persolvereconarentur ; provideatis bene, utrum illud promissum sit verum.Easdem literas, quas ad nos misisti, misi Ahmath passae, pronegotio praesente terrae Transsilvanensi ; quoniam etiam ante hacfideles ac veri coloni nobis Transsilvanenses fuere, nunc autemipsi Germani intraverunt in medium illorum, ac eos perturba-

www.dacoromanica.ro

Page 128: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

98 No. 122 123 [22 Aug. 1552

verunt plurimum, cognita perturbatione illorum, dimiseramusnostrum exercitum ad partes Themeswarienses, ut eos ipsos meosfideles ac colonos de perturbatione praesente Germanica expe-dire valeremus. Nihilominus tamen, si ipsi Transsilvanenses eamipsam fidelitatem erga nos ostendere conantur, qua antea fuere,omnia erga nos commissa, ac crimina perpetrata, condonavimus.Exinde cum suis filiis et filiabus libere vivere permittimus, pa-ceque fruentur perpetua, eisque nullus aliquid mali moliri potestminime, Easdemque literas, quas vobis tam proxime scripsimus,transmisimus etiam Ahmat passae, quot si in eadem fidelitateipsi Transsilvanenses, quam nobis scribitur, perseverare no-luerint, quicquid dampni postea evenerit super eo, anime ipsorumreddant rationem ; verum enimvero Nos sane intelleximus, quodipse Petrowyth 1 ac Thesaurarius 2 praesentem exercitum Ger-manicum ad partes Transsilvaniae introduxerunt, vicioque eorumamborum praelatorum, terra tota desolare videtur ; propterea:hortare eos ipsos Transsilvanenses, se praesentem nostrum exer-citum a limitibus ipsorum repeliere desiderant, amoveant prae-sentem Germanicum exercitum, ac e regno excludant. Eam ipsarnmonitionem erga Transsilvanenses, ut mittat, scripsi Ahmatpassae, ut eos suis certificet literis, compatior etenim regno, acincolarum eiusdem, se in nostra clementia perseverare voluerint.Mittant iam statim ad Ahmat passa, de quo plenarium habebantdocumentum. Vale."

Praesentibus vos certifican voluimus, ut tenore vestrarumliteramm satisfaceremus, quem et felicissime valere optamus.

Datum in castro nostro ultra montana posito, die Lunaepost Stephani Regis 1552.

Adresa: Prudenti et Circumspect° Domino Petro Haller, ma-gistro civium civitatis Cibiniensis. Domino fratri ac Amico singularis-simo, amantissimoque.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

123.

[Buzau j 22 August 1552.Mircea-Vodà Ciobanul catre Petru Haller primarul orasului Sibiu.

Solul 5telan Pitar grimes de Mircea la or4enii din Sibiu.

Mirche divina favente gratia waivoda dominus heresqueperpetuus terrae Transalpinensis.

I. Petru Petrovith guvernatorul Ardealului. 2 Fratele George Martinuzzi.

www.dacoromanica.ro

Page 129: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

7*

24 Aug. 1552] No 123-125 99

Prudens et Circumspecte Domine ac amice singularissime.Salutem et nostram commendationem. En misimus ad V'Dominationen et Arnicitiam hunc nostrum servitorem, StephanumPithaar nomine, in certis nostris negotiis vestrae palam oretenusreferendum, indicendo eadem vra Dominatio et Amicitia fidemadhibere velit indubiam, tamquam per nos edoctum. Quem etfelicissime valere cum suis perbelle optamus.

Datum in castro nostro prope Montano metato. Die Lunaepost Stephani Regis et Confessoris. Anno 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Teirgovi)cte, .24 August 1552.

loan Tartler dare senatul orasului Brasov.

Cere sei se trimeatei un cetatean pentru a-i comunica cele ciliate.

Notum facimus ac damus Vrae Dominationi,. quod iamInvictissimus imperator destinavit me ad Mag' dominumMyrche wayvodam propter negotia vestra, ac propter bonitatemet permanentiam regni Transylvaniae. Quare rogamus Vras

Dominationes, ut visis istius literis, velitis unum ex civibus de-stinare ad nos usque ad Targowystyam et ad dominum wayvodam,ut de illis verbis, quas nobis Imperator ac supremus bassa docuit,apertus vobis notum faciamus ac daremus ; deinde sciatis essenos sanum et quid Paulus servitor domini wayvodae dicet nominenostro, fidem eius credere velitis, sicut nobis.

Ex Targowystya, feria quarta in festo Bartholomaei Apo-stoli. Anno 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Himgarica.)

Säsesc, 26 August 1552.

Generalul Castaldo care Ferdinand I. regele Ungariei.

Mircea-V odd cere armistitiu dela Castaldo prin Haller.

Transalpinus vaivoda sollicitat Petrum Haller pro indutiis,dicens, quod secum est chiaussius quidam Turcicus haec de causa ;quod quamvis non sit credendum, posteaquam tot habueruntvictorias, tamen ei respondere feci, sicut Maiestas vra ordinavit.

E castris ad Zassebes constitutis, 26. Augusti 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 130: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

zoo No. 12¢ [28 Aug. 1552

126.

Sibiu, 28 August 1552.

Primarul Petru Haller catre generalul Castaldo.

Des pre tratativele sale avute cu Mircea-V odd, prin soliisdi i ordinele lui Ahmet paga PO de Ardeal.

Quae ego cum vayvoda Transalpinensi ex commissioneIllmae Do. Vrae egerim aut tractaverim hucusque, ego et scriptismeis, et proximo meo colloquio IIPnae Do. V omnia declaravi.Nunc, hac hora, qua domum redii, nuncios vayvodae Transalpi-nensis, qui meum reditum exspectabant, ad me vocavi. Illi adme et litteras vayvodae attulerunt, et Imperatoris Turcarum,et ab Ahmet bassa. Eas omnes Eidem transmitto. Literas trinasin sindonem inclusas, prior nuncius Stephanus Pythar attulit, alternuncius quidam Lucas uno die post priorem sequutus reliquasliteras Turcicas tulit. Vayvoda quidem ad meas literas et conditionesin literis (quarum paria cum scriberem eidem miseram) expressas nihilad rem videtur respondere. Universas literas ad Eandem misi,ut quid in hac re sit agendum, consulat mature. Ego nunciosapud me detineo, donee ab eadem Illma Do. Vra habeam in-structionem, quid porro sit agendum, aut quid vayvodae renun-ciem. Nam ad eiusmodi relationem, qualem fecit, vix novi, quidrespondeam. Oro igitur me informare dignetur, quid deincepsagam. Cum autem deliberatum erat, dum isthic essem, ut Ladis-laus Machasdy intromitteretur, Illma Do. V" poterit aliquan-tum protrahere, donee res mature deliberata fuerit. Vayvodaquidem ad me nunciat, bassam Ahmet in mandatis habere, utsi Transilvania id, quod Caesar optat, fecerit, Eum statim exerci-tum abducturum, sed Mina Do. Vra sibi persuasum habeat,nos illud, ut faciamus, in animum non inducturos. Literae quidcontineant, ignoro, nam interpretem, qui legere et interpretaninovisset, neminem habere potui. Bonum esset, mea ex sententia,ut Vayvoda admoneretur ad priorem suam renunciationem, quanunciabat, regno pacem futuram, si tributum Imperatori solvatur,quemcunque pro domino regnicolae haberent. Tamen Illma Do.V' videat, quid bonum sit agere. Eandem in reliquum benevalere precor.

Ex Cibinio, 28. Augusti 1552.

www.dacoromanica.ro

Page 131: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

30 Aug. 1552] No 126-128 loI

Ill' Domine. Radera dignetur deliberare diligenter, cumquibus de hoc negotio et negotii huius circumstantiis consultabit.1

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notd. La aceastä. serisoare Castaldo respunse astfel : Iuxtainstructionem Illmae Do. Vrae responsum dedi Myrehae vaivodaeTransalpinensi. (Ex Cibinio, 31. Augusti 1552.)

127.

5ebipel Sdsesc, 30 August 1552.

Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Rdspunsul lui Mircea-V odd in afacerea de mai sus.

De hostibus hesternis litteris abunde scripsi quid habemus,cum quibus missi responsionem Transalpini vaivodae circa trac-tatum tributi per Transilvanos Turcae, si velit eos in pace de-sinere solvendi. Omnipotens mti Vr" concedat, ut possit dehostibus victoriam reportare et din felicissime vivere.

(Staatsarchiv. Wien. Ilungarica.)

128.

Brapv, 4 Septemvrie 1552.

Secretarul Banul blihaiu citre primarul Petru Haller.

A#eaptd rdspuns urgent la afacerea tratatd pdnd acum pentrumeintuirea Ardealului.

Post servitiorum meorum commendationem. Perpetuamtamquan domino unice michi singularissimo.

Licet me eadem Tua Dominatio tamquam ignotum habet,qui tanto temporum discursu discriminibusque e memoria exci-derim eiusdem, cum ille ipse tuus Michael sim, qui quendamregestum vestrum in praesentia domini Kendy Viennae omnemquemeam commendaveram operam. Nunc verum missus sum legatusad dominum Ioannem Benkner iudicem Coronensem, si quis verbadomini Mtn' vayvodae Transalpinensis monitionesque meaeemolumento futura forent. De quibus idem dominus Illustrissimus,mediante suarum literarum, nunc proxime medio domini IoannisBenkner ad V' Dominationem missarum eandem commu-

1 Aceste doul rânduri sunt scrise pe o tidula alaturata scrisorii.

www.dacoromanica.ro

Page 132: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Cuvintele tiparite in cursivä sunt serse in original cu semne secrete.

102 No. 128-130 [8 Sept. 1552

nicare voluit. lis literis domini 111m1 perlectis ac eruminatis tuamconsulo tamquam dominum et patronum dominationem, praevisaprius religione christiana re tota privat respublica praesensqueinclitissimum conservetur regnum consultamini, ac dominum

vayvodam Transalpinum, fratrem et amicum Tuae Do-minationis amantissimum, meque nunc Coronae agentem certi-ficate ac per praesentem tabellionem, ostensorem praesentiumscilicet, omnia rescribite. Nisi eadem invigilaverit citissime, mag-num instat periculum, ut eadem ex literis Dominationis IIlm"praesentibus omnia intelligere potest. Relationem bonam acperfectissimam pro conservatione vestrae nostraeque reipublicaeiam citissime eadem facere velit. Post nullum habere possumusremedium. Quem tamquam dominum et patronum felicissimecum suis liberis charissimis valere optamus.

Datum Coronae, die dominica post Egidii Abbatis. Anno 1552.Eiusdem Vestrae Dominationis servitorMichael Ban secretarius Wayvode Myrchye Transalpinensis

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

5ebi§ul Säsesc, 8 Septemvrie 1552.Generalul Castaldo care Ferdinand I. regele Ungariei.

Nu are incredere in fdgeiduielile lui Mircea-V odd.

Quid vaivoda Transalpinus, Ali chiaus et alii scripserintPetro Haller circa tractatum motum soliti tributi, ex ipsorumlitteris hic alligatis Maiestas V"' videre poterit. Iudicio meosunt verba inania, in quibus nihil fundamenti fieri potest el sic egoe contra eis verbo do, quae demum nihil prolicient.1

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

5ebi§ul Sdsesc, ri Septemvrie 1552.Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Des pre omorirea lui te fan Rare§-Vodcl, din ordinul lui Cas-taldo, svonindu-se cd se pregate§te din nou impotriva Ardealului.

tst adeo contraria hoc anno Mtl Vrae fortuna, ut a suispropriis servitoribus et militibus detrimentum accipiat potius,

www.dacoromanica.ro

Page 133: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

quam ab ingenio aut viribus hostium. Nec magis milli secundaest cum omnes meos conatus, quibus res substinere studeo et eni-tor vanos reddat, et si ab una parte aliquid efficio, in aliis resmala succedunt. Tamen spero, quod a parte Moldaviae per aliquodtempus quieti esse poterimus, cum enim yaivoda ille ad aliampotentissimam expeditionem contra nos se pararet viri busqueuti non possemus coacti fuimus ad artem recurrere taliter, quod dumTartaris et Turcis, quorum non parva manu uti debebat ob-viam fieret, occisus fuit in tentorio ipse, 1 et credo aliqua parsTurcarum. De qua quidem re cum diffusius eam intellexerim, sicutexspecto, statim Mteni V' diffusius certam reddere curabo,quam supplico, ne interea omittat saltem aliquam demonstrationem¡acere utputa salient usque ad Posonium exeundo aut quid simile,aliter si hucusque res male pergunt tanto peius exspectandum erit,quia omnia penitus in praecipitium ruent.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

131.

Sibiu, 15 Septemvrie 1552.

Primarul Petru Haller catre generalul Castaldo.

Desbaterile cu solii turci i trimisul lui Mircea-V odd, loanPitar precum i scrisoarea lui Ladislau Machasdi sositil din Tara-Româneascd.

Hora decima antemeridiana servitor, quem ad wayvodainTransalpinensem miseram, redut. Turci illi, Haly chaus et Kivanbeg, habito consilio cum wayvoda, acceperunt literas salvi con-ductus et huc venient, Haly chaus saltem usque ad Kinien acce-det, sed Kivan beg ad me usque veniet. Optavit Haly chaus,ut ad se, ad vadum yenirem, sed id facere non possum, forsitanadduci poterit, ut ad me veniet wayvodae homo, qui una venit.Ioannes Pythar a me salvum conductum petit, cum propter lin-guam Hungaricam cupio adesse, dabo igitur ei salvi conductusliteras.

1 Despre aceasta Castaido fu in5tiintat de insi§i boerii moldoveni, prinscrisoarea lor din 19 Septemvrie 1552 in care ei declara, ca au omorit pe tef anVoda, deoarece din pricina cruzimii i tiraniei lui nimeni nu mai era in sigurantlde viata, alegand de Voda pe Alexandru, feciorul fostului Bogdan Voda ; boieriiasigura atat pe Castaldo, cat i pe Báthory, ca le vor fi i pe viitor credincio§i.(Hurmuzaki : Documente vol. p. 288.)

15 Sept. 1552] No. 130-131 103

www.dacoromanica.ro

Page 134: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

104 NO. 131-132 [25 Sept. 1552

Servitor meus refert, Turcas Rios a Caesare habere inf or-mationem et potestatem de pacis conditionibus tractandis, atqueipsos eam ob rem in illis partibus versan, si de pace agere oporteret.Cras mane descendam ad Thalmacs, spero eos adventuros crastinodie, vel ad diem Sabbathi. Quod autem attinet ad adhortationemwayvodae, de homine ad Portara Imperatoris mittendo, petoMum Do. \Pa mihi informationem dare velit, quid mihi de hocsit respondendum. Caetera cum Turcis, ut informationem habeo,tractabo. Mitto hic quoque literas L'adislai Machasdi, ex Valachiaad me datas, ut Eadem videat, quo in statu sint negotia sua.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

132.

5ebi§ul Säsesc, 25 Septemvrie 1552.Generalul Castaldo c5.tre arhiducele Maximilian.

Solia noului Domn al Moldovei, Alexandru Lcipupteanuslujbele regelui Ferdinand impotriva Turcilor.

Quod reliquum est misil ad nos Alexander novus vaivodaMoldaviae cum suis literis credentialibus quendam suum, quirefert ipsum esse tantummodo praemoneum duorum oratorum,quos sicut ex brevi ad nos missurus est, et quod cum ipse in graduillo constitutus sit Dei gratia primo deinde auxilio Mg" vrae etregis Poloniae, sit que Christianus et satis esse vult donec vivatet M" Vrae servire iam contra Turcas pro substentatione regniistius, et sic se offert paratissimimum ; petit insuper alium, quihic penes me est, cui de iure Transalpinensis vaivodatus perti-neret, quem speraret occiso vel expulso Tyranno in eius statum re-ponere, ut tanto melius una ambo ad communem defensionem etMg" rae servitium concordes esse possent. Eos ei amica verba,sicut decebat retulimus, sed quo ad vaivodum istum, quamvismaxime interesset ambas provincias illas amicas habere, tamenquia vaivoda Transalpinensis modernus nunc tractatum istumprae manibus habet, visum est istud parumper differre, donecvideatur exitus non solum tractatus dicti, ex quo nihil boni spero,sed etiam rerum Hungariae; quia si Agriae subsidium afferetur,aut a se ipsa defendetur, adhuc bene sperari posset, sicut speroMtem Vram contentam et felicissimam videre.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notcl. Acest raport apäruse deja in Hurmuzaki : Documentevol. II/I pag. 288-9 lug färà sá se fi arätat cuvintele scrise cu cifresecrete si astfel retiparit din nou, ni se prezintá cu totul altfel.

www.dacoromanica.ro

Page 135: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

133.

5ebipl Stisesc, 26 Septemvrie 1552.Generalul Castaldo catre arhiducele Maxitnilian.

Tyimite scrisoarea boieriloy pribegi din Moldova.

Quid Alexander novus 1VIoldaviae vaivoda nobis nuntiave-rat aliis praecedentibus meis Maiestas Vra intelligere potuit.Videbit nunc quid boiarones pariter scribant. Verum ista omniaintempestive veniunt, posteaquam cum nostrismet maim nego-tium habemus, quam cum Turcis. Faxit Deus, ut de occasioneista aliquo modo nos valere possimus et Mt' Ve omnem fe-licitatem cum regnorum incremento concedat.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Wien, 28 Septemvrie 1552.

Hippolito Pallavicino catre Ercole II. duce de Ferrara.

5tire despre faptul cel 5telan Rares-V odci a lost omorit din ordinulgeneralului Castaldo.

Questo gentilhomo dice anchora per cosa certa come ilCastaldo ha fatto ammazzare il Moldavo, qual era alla divotiondel Turcho et haveva 300 Turchi alla guardia sua, che son statiamazzati con lui, et haveva il ditto Moldavo da cinquanta milliapersone in esser per intrare in Transilvania, che son andati tuttiin fumo, et ha creato ivi uno voivoda amato dalli popoli et alladivotion di Sua Maestà, alla qual è piaciuto molto questa nova.

Di Vienna, alli 28 Settembre 1552.(Arch. di Stato. Modena. Dispacci Ambasciatori Estensi, Germania, busta 16.)

Ebersdorf , 18 Octomvrie 1552.

Ferdinand I. tegele Ungariei catre generalul Castaldo.

Noul V odd al Moldovei se oferci bucuros a-i sluji impotrivaTurcilor, astfel solul sclu trebue intretinut bine, lar de ay avea &btu-ialci in voevodul din Tara-Romcineasai poate scoatei din drum,dacd i se va parea de trebuinftl.

Porro gratissimum nobis est, quod modernus Moldavus sesetam promptum et paratum offerat ad serviendum nobis contra

26 Sept. 1552] NO. 133-135 105

www.dacoromanica.ro

Page 136: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

to6 No. 135-136 [22 Oct. 1552

Turcas pro regni istius nostri Transylvaniae defensione, quia nosnon parva admodum spes tenet eius amicitiam rebus nostris acconservationi regni illius nostri iam nominati multum momentiallaturam esse. Q.uod cum ita se habeat non ambigimus quinpro tua singulari urbanitate et rerum istarum gerendarum dexte-ritate eiusdem oratores, quos ad te misit humaniter tractaverisatque expediveris, ut woivoda ille istiusmodi praeclaram suamvoluntatem erga nos non solum non deponat, sed magis etiaminduret atque confirmet, ne quid amplius ex illa parte regni istinostro extimescendum sit ; sed quod ad tollendum e medio Va-lachum etiam attinet, nobis idem, quod tibi videtur, nempe remillam parumper differendam esse, quoad videatur, quid de trac-tatu pacis, quem idem Valachus trae manibus habet, futurum sit,quamvis plurimum protect° regni istius nostri intersit ambasprovincias illas amicas habere. Quare ages in hac re quicquidex usu nostro ac regnorum dominiorumque nostrorum foreiudicaveris.

Datum in Bberstorff infra civitatem nostram Viennae,die 18. mensis Octobris. Anno Domini 1552.

(Bibl. Ambrosiana. Milano. Codice ff. 6.)

136.

5ebi§ul Scisesc, 22 Octomvrie 1552.

Generalul Castaido cdtre Ferdinand I. regele Ungariei.

11 face §tire cd noul V odd al Moldovei e o creaturei a regeluiPoloniei.

Rogo dignetur Maiestas Vra concedere ad ipsam me conferrepossim quamcitius, postquam Maieslas Vra advertat ad lila verbain litteris Reginae contenta, quibus se excusare vult si ad rem filiisui cogitare cogitur ; dubito enim non sine aliquo misterio hocfuisse dictum, tanto magis propter novum vaivodam Moldaviae,qui est creatura re gis Poloniae, a quo si aliquam recuperandi regnispem haberet magnum auxilium habere posset.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 137: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ebend011, 22 OCiOlInTie 1552.

Ferdinand I. regele Ungariei catre generalul Castaldo.

Cu voevodul din T ara-Romdneascd poatd sit 1 acd acela§ lucruce a fdcut cu 5tefan-V odd al Moldovei, dacd il va putea °moll cu u§u-ring De altf el ii trimete §i textul jurdmeintului Mast de Alexandru-V odd al Moldovei regelui Poloniei.

Ex parte Moldaviae Stephano wayvoda sublato, nihil esttibi vel regno isti metuendum, ita quod diversas ob causas pericu-lum tam magnum amplius non sit, quam exactis mensibus fuit.Praeterea videbis ex adiuncto novitatum extractu, quae nupernobis allatae sunt, in quo statu res principis Turcarum versentur,quae non modicum momenti ad securitatem tranquillitatemqueregni istius nostri adferre videntur ; etc.

Deinde nobis etiam videtur necessarium fore de V alachotandem idem facere, quod Stephan° quo que Moldaviae accidit, quandovero id conzmode fieri possit propter tractatum pacis, quem in manibushabes tu melius, quam nos videre poteris; etc.

Quod reliquum est tibi clementer communicamus adiunctumexemplum iuramenti per novum Moldaviae wayvodam AlexandrumSeri" principi domino Sigismundo Augusto regi Poloniae, magnoduci Lithuaniae ac Russiae, Prussiae etc., filio et cansanguineonostro charissimo praestiti, 1 ut a nobis etiam novitates, et quaein illis partibus geruntur intelligas.

(Bibl. Ambrosiana. Milano. Codice ff. 6.)

5ebi§ul Sdsesc, 23 Octomvrie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Domnul Moldovei cere restituirea mo§iilor sale din Ardeal.

Petit Moldavus, ut bona sua in hoc regno existentia, sibirestituantur.2 Propterea a Mte Wa informationem expectabo,quid mihi sit faciendum, ac quibus legibus ipsa bona sibi sintrestituenda, postquam erga regem Poloniae iuramentum eo modopraestitit.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

1 Nu se an.' anesat scrisorii. 2 Ciceul si Cetatea de Balta.

22 Oct. 1552] No. 137--138 107

www.dacoromanica.ro

Page 138: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

108 No. 139-140 [24 Oct. 1552

Istambol, 24 Octomvrie 1552.

Domenego Trevisan bailo dare dogele Venetiei.

Soli din Moldova cu rugiimintea ca sd se confirme Alexandru-Vodd ales de ei, fecior al unui frate al lui Petru-Vodd.

Riferisce che erano venuti al Signor Turco ambassatori dellipopuli de Bogdania, dimandando la confirmation del suo vayvo-da, eletto da loro, nominato Alexandro, che fu figliolo di uno fra-tello del Signor Pietro vayvoda, la qual confirmation li è sta fattaet li 6 sta mandà a donare il stendardo, uno cavallo fornito, unasimitara et alcune veste, secundo il solito in simile occorentie.

Da Constantinopoli, 24 Ottobre 1552.Die 26. Novernbris 1552 in Rogatis. 142 I 3.

(Arch di Stato Venezia Cod. Blera 131 fol. 68.)

5ebi,sul Seisesc, 30 Octomvrie 1552.

Generalul Castaldo care Ferdinand I. regele Ungariei.

Cere set scrie lui Mircea-V odd cci nu e vina sa, dacd nu i-aputut trimite mai mu4i bani, conform tractatului de pace fdcut cuddnsul.

Quo autem ad Transalpinum quamprimum tractatus pacisresolutus erit rem omnibus modis possibilibus tentabo, temporiqueme accomodabo, supplico Wen' Vram quid waivodae taliterscribi mandet, ut cognoscat non ex culpa mea non fuisse adhucintegre persolutum, sicut forsan ipse credit, sed ex pecuniarumpenuria, hortetur que ad se contentandum de ea pecuniarum parte,quae nunc ei tradi otest, quia deinceps quo que pro possibilitatesemper subvenietur ipsum ex multis iam prius mihi subiratum novi,de quo profecto nullam causam ego dedi, immo eum semper honori-fice, sicuti decebat, habui et tractavi, sed ut hic ab aliquibus ma-lignis falso relatum est, aut quidam suus, qui nuper e curia MtiaV"' venit, aliquid sinistri notificavit, sive hoc modo discedendicausam quaerit. Quomodocunque sit, scio nullam me de hoc ha-buisse causam.

E castris prope Zassebes positis, 30. Octobris 1552.

(Staatsarchiv. Wien. liungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 139: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

141.

5ebipl Sdsesc, 30 Octomvrie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Raportul solului lui Alexandru-Vodä despre §tirile aduse denitre un sol al fostului .5tefan Rarq-Vodd la Poartd. PrieteniaDomnului Moldovei cu regele Poloniei.

Postquam ea omnia, quae usque ad hodiernam diem vi-gesimam octavam praesentis mensis Octobris acciderunt, MtiV"' perscripsi, orator Alexandri moderni vaivodae Moldaviensishue applicuit ac per eum mihi vaivoda nunciavit quendam nun-cium reversum esse, quem Stephanus vaivoda ad principem Tur-carum transmiserat, qui nuncius sibi pro certo retulit regem Per-sarum omnes Turcarum copias ad confinia sui regni profligasse, etnon solum omnia loca arcesque olim suas recuperasse, verumquaedam etiam ipsius principis Turcarum loca occupasse. Qua-propter Rustan passa maxima cum celeritate ac cum omnibuscopiis, quas ex improviso cogere potuit, versus illa confinia iteraccepit, et ipse Turcarum princeps in persona eo profectus esset,nisi satis periculosa infirmitate praemeretur. Qua clade com-pulsus universum exercitum sub Ahamet passa in Hungaria mili-tantem revocare fecit. Dicit praeterea Constantinopoli maxi-mum terrorem ortum esse, verentes, ne secundogenitus cum in-telligentia ipsius Persae patri bellum inferat. Bassa autem ille,qui ad Persarum confinia profligatus et captivatus est, mox vivuspalo infixus et concrematus fuit. Quae omnia dictus Moldavusme rogavit, ut tamquam verissima, Mu V nunciarem, nametiam si credat me prius haec intellexisse, fortassis non omniatam clara et certa sunt nunctiata. Credentiam autem ipsius ora-toris, etiam si de verbo ad verbum per literas manu GasparisLiterati scriptas, qui inter nos interpres fuit, Mti V" trans-mittam, in substantia hoc concludit, quod cum Mu V"' ac suisministris se waivoda adeo obligatum videat, oratorem suum adeandem mittere decrevit, cuius medio omnem humilem servi-tutem et amicitiam Mti vrae pollicetur. Interim me rogavit,ut ipsum tamquam amicum et fratrem habere velim, nam semihi particulariter devinctum esse cognoscit, nec unquam, quan-tum in se erit, protectioni huius regni ac aliis rebus servitium Mt'Vrae concernendum, cum persona propria et gentibus est de-futurus.

30 Oct. 1552] No. 141 109

www.dacoromanica.ro

Page 140: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Sfarsitul acestui raport vezi-1 in Hurmuzaki: Documente vol. H/r pag. 294-

II0 No. 14.1-142 [30 Oct. 1552

Insu per me certiorem reddit, Hungaros huius regni a MU Vradeficere ac ad eum effectum,quem iudicare possum, Turcis adhaererevelle in et meo iudicio hoc dicere voluit, ut /ilium regis Ioannis inregnum reducant, nam optime Moldavus hoc scire potest, cum re gisPoloniae sit amicissimus.

Dicit insuper, quod si Ahamet passa cum exercitu ex Hun-garia revocaretur, prout pro certo credit, Maiestas Vra pro _Lip-pe recuperanda omnes conatus faciat, nam ipse cum copiis suisconabitur aliquas arces Turcarum sibi finitimas recuperare, quodsibi successurum sperat, et in omnibus rebus reciprocam auxiliorumcorrespondentiam cum ministris semper est habiturus; hoc enimse tamquam Christianum dicere affirmat et iurat, et non eodemanimo, quo pater Stephani waivodae ac ipse Stephanus tyranniverba dare consueverant, se vero non solum bonum Christianumesse, sed servitorem et humilem amicum Mtis vrae. Concludit,quod si Christiani de perdendo Turca unquam cogitaverunt, nullumcommodius tempus unquam accidisse, nam hi, qui ad haec con fi-nia remanebunt, nullum subsidium operare possunt ; etc.

Datum ex castris, die 30. Octobris 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

142.

[5ebiyul Silsesc, 30 Octomvrie 1552.]

Legatiunea lui Alexandru-Voclii rdpusneanul la Castaldo.

Expunerea solului lui Alexandru-Vodä reamintind perfidialui Petru Rarey, care cu toate c jurase credintä regelui Ferdinanda inut cu Turcii yi a devastat Ardealul. Íntdlnirea lui Ahmat payacu Domnul Tärii-Romdneyti la Bräila.

Primum enumerat Petrum wayvodam, quoties 111e fidemdatam principibus violasset, quem liberi quoque eius, Elias etStephanus sequuti, in ea perfidia semper reperti extitissent,maxime vero Stephanus, qui cum per oratorem suum Mti Regiaeiurasset se a fidelitate Regis non discessurum, postea vero immemorfidei suae, una cum Turcis regnum Transsilvaniae invasisset,ferroque et igni pleraque loca vastasset, ubi multi Christiani a Turcisin servitutem abducti essent. Verum cum parens suus, Stephanuswayvoda illiusque maiores, singulari semper fide in rempublicam

www.dacoromanica.ro

Page 141: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

7 Nov. 1552] No. 142-143

christianam extitissent, ne et ipse alienum aliquid a maioribussuis faceret, Sacrae Coronae M ti Regiae et regno quoque se fi-delem futurum promittit.

Nunciavit praeterea de clade quam princeps Turcaruma Persa accepisset, ubi passam praecipuum et qui exercitui praeerat,interceptum esse et vivum in manus Persarum delatum esse,et verum affixum ad ignem assatum nunciavit, deleto illius exer-citu, ut pauci ex eo evasissent. Et quamvis princeps Turcarumreceperat, nunquam Rustanum passam in aliquam expeditionemse missurum, qui comitem se illi adiungeret, tamen cum tantaCaesarem praemeret necessitas, nee per valetudinem illum sequiposset, maioribus quibus potuit copiis illum expeditum dimisit,solus vero Constantinopoli valetudinarius decumbit.

Mandasset praeterea et Ahmat bassae, ut relicta Hungariaad se, quo citius fieri possit, properaret, cum sibi ultima nuncin hostem immineret necessitas.

Hoc ipsum et sanchaco, qui ad Barillam erat cum Trans-alpinensis wayvoda conventus, Caesarem mandasse, et qui infinibus Moldaviae fuerat, wayvoda ipse nunciavit, ut omnesvires suas undique propter Persam contrahere cogeretur.

Nunquam igitur maiore occasione recuperandarum amissarumarcium oblatam fuisse, quam nunc, wayvoda indicat, hortaturque,ut nunc Therneswarum, Lyppa, Becheque et Bechkereke obside-retur, de qua re ubi Wayvoda certior fieret, subito et ipse arcesTurcicas in finibus Moldaviae sitas, esset obsessurus, quando-quidem Turci, qui in Hungaria sunt, nullum a Caesare praesidiumessent habituri.

Pe dos: Legatio oratoris Vaivodae Moldaviensis, qui adhuc hicpenes me est.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

143.

Sibiu, 7 Noemvrie 1552.Primarul Petru Haller care generalul Castaldo.

Sosirea a doi soli ai lui Mircea-V odd cu asigurarea cd va facetot ce oate ca Turcii sit* nu intre in Ardeal, trimitdnd i scrisoarealui Ahmat pa§a cdtre deinsul.

Hesterna die cum domum rediissem, me duo nuncii vay-vodae Transalpinensis accesserunt, et obtulerunt mili fasciculumliterarum, quas universas Illm" Do. Vme transmitto.

www.dacoromanica.ro

Page 142: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

112 No. 143 [7 Nov. 1552

Praeterea nuncii sui domini verbo retulerunt, ipsum vay-vodam nunciasse, quae iam saepius repetivit, suo solito more,ipsum sua opera et studio Turcas, ne contra hoc regnum venirentavertisse, et ab extructione quorundam fortalitiorum ipsos sedasse.Penique se pro regno hoc apud Imperatorem, caput suum, uxoremet liberos suos obligasse, neque se posse liberan, nisi aliquis trac-tatus pacis cum Imperatore determinetur. Ne igitur ipse cumliberis suis mancipia fiant, rogaret, ut Regnicolae ipsum a taliobligatione eximerent, ac tractatus coeptus ad finem perduceretur.Postremo rogabat reddi certior, quo authore et ex qua causahinc hostes erga se venirent, cum ipse bonam vicinitatem praesti-terit huic regno. Ego Legatis responsum dedi eiusmodi benevolen-tiae eins et beneficiorum, quae Dominus Vaivoda regno huic prae-stitit, Regnicolas ob ea erga ipsum gratos eorumque semper me-mores fore, ac officiis suis recompensaturos. Tractatum pacifi-cationis cum Imperatore coeptum, neque a dominis Regnicolisintermissum in. Cum enim literas suas et sententias eorum adImperatorem miserint Regnicolae, quae addixerunt uti viri boniet constantes praestabunt, dummodo non aliquid novi expectatur.Quod adversarii eius in terram suam ingressi sint, excusavi Ill'Do. V"m et Dominum Vayvodam, illud neque voluntate, nequeauxiliis Dominationis Vrae Ill' fieri. Si qui yero hinc in-gressi essent, illos Dominationem V"' Illmam severe puniturum.

Id iiim Dominationi Vrae significandum duxi. Ac Eandemfelicissimam valere precor.

Anexa urmatoarea scrisoare a lui Ahmed pava cAtre Mircea-Vodä :

Exemplum literarum Ahmat passae ad Vayvodam Transalpi-nensem.

111'domine, domine amiceque amantissime. Literaseiusdem ad nos delatas sane intelleximus, arcem ipsam Themes-war auxilio ac voluntate Imperatoris Invictissimi recuperavimus,Imperator ipsum Kazon Passa arci Themeswar praefecit, acuniversis, quae fuerant in circumiacentiis eiusdem Themeswarfortalitiis erga eandem arcem coadunavit. "Vide tamen frater etdominum chauzium quam fidelitatem erga Suam Mtem, motamerga Transalpinos ostendere curasti, nunc quoque Eandem prae-stare fidelitatem. Ego etenim scripsi Imperatori tuam omnemerga Suam Mtem fidelitatem. Exinde intuere praesentes literasmedio Vrae 1flfllae Dominationis servitore missas, quas statimper hominem fidelem vestrum magistro civium Cibiniensi sine

www.dacoromanica.ro

Page 143: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

omni mora mittere V" Eadem Ill. Dominatio velit, qui prae-sentes literas hungaricales omnibus dominis M. aliorumque do-minis personis diversis dividere malit. Verum enimvero veneruntad nos literae ipsius Reginalis 1Vris condam Ill' dominis IoannisRegis piae memoriae hominis ac filii sui Stephani, qui petit regnumsibi in pace ut conservetur perpetua, a primo ab Invictissimo Im-peratore sancita, quod ipse Imperator Eidem suo filio conserva-turum ac restituturum promisit. Nunc autem, domine et fraterIllme te praesentibus rogo, tamquam dominum et amicum, siubi falcones in partibus illis inveniantur, nobis Eadem transmitterevelit. Quern in aeternum felicem valere optamus. Ex castro nostro,

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

144.

Ebersdorf, 8 Noentvrie 1552.

Ferdinand I. regele Ungariei &are generalul Castaldo.

inplegeind raportul sdu despre amdnuntele ntotlii voevoduluiMoldovei ii mugume§te pentru energia §i dibdcia cu care sluje§teinteresele sale, chiar §i pe cdi tainice. Ntldtljdue§te cei noul V odd vafi bun prieten §.i credincios, inset' in chestiunea restituirii rno§iilorsale din Ardeal sei nu-i facei vreo fdgeiduiald care l-ar obliga pe el

regele lap de deinsul.

Intellexiraus etiam seriem ac successum mortis woyvodaeMoldaviensis, et delectavit nos plurimum istiusmodi clistinctaet absoluta tua rei gestae narratio, et tanto magis, quod ingeniitui acumen ac sollertiam procurandi promovendique per omnes,etiam abstrusas vias et rationes comm.odi nostri inde perspeximus,idque admodum clementer abs te accepimus ; non dubitantes,quin modernum woyvodam Moldavum nobis amicum et fidelemretinere omni studio sis laboraturus, cuius oratorem etiam cum adnos pervenerit benigniter excipiemus ; verum quo ad bona sua indicto regno n.ostro Transylvaniae existentia, quae sibi wayvodarestitui petit, volumus, ut cum bonis verbis in suspenso teneas,sed nihil promittas, quod nos ligare possit, sicuti prudenter fa-cere scies.

(Bibl. Ambrosiana. Milano Codice fi. 6.)

Documente vol. I. 8

8 Nov. 1552] No. 143-144 113

www.dacoromanica.ro

Page 144: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

"4 No. 145-146 [20 Nov. 1552

Alba lidia, 20 Noemvrie 1552.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Des pre tratativele Cu Mircea-Vodd i uneltirile sale tainiceimpotriva lui, tindind in casa sa pe fratele Domnului omorit sprea-1 pune in locul lui Mircea.

Escribi los dies passados a V. Magestad como io tenia pla-tica de hazer el bayuoda Mirce lo que del Moldavo se hauia hechosy el se descubries enemigo de V. Wad y que a tal fin io hauiaentertenido el bayuoda con migo que pretendia al reyno y tambien muchos boyarones a ora siendo llegado dela Puerta del TurcoAli ziaus con tratado dellos nobles y dela reyna de secarnos dessereyno y no querer mas por via de Pedro [H]aller trattar cosa non-guna y esso creo por consese de Francesco Quendi me pareciode no perder mas tiempo y mostrando de no saver donde yuan hizeentrar los boyarones que eran con migo juntamente con el bayuodaque e tenido en my casa desde la muerte del frayle aca con ordende haver preso o muerto a Mirce y sy en sus manos podiessenhaver Aly ziaus que mele inbiassen, lo que a sucedido por estacarta V. M'ad lo podra ver que enbio enclusa y cierto quen fuesassy V. Mtad se haveria quetado otro enemigo mayor quel Mol-davo, el qual cierto no mono sy no dela manera que io escribi aV. Mtad y assy espero que sera muerto o preso este y dican loque les parecien. Despues los que no saven la verdad bien creoque en la fiesta del Quendi esta no sera buona vigilia si sera verdad,la qual io savere enre hoy mañana dal proprio vayvoda.

De Alba Iulia, a 20 de Noviembre 1552.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Brapv, 21 Noemvrie 1552.

Municipiul orasului Brasov atre generalul Castaldo.

invingerea lui Mircea-Vodd de cutre Radu in Muntenia.

Pridie datarum praesentium, hoc novi profugis boyeris,quos hactenus ex voluntate ac commissione Ill' V' D omina-nationis apud nos passi sumus et fovimus, pro certissimo ex Transal-

www.dacoromanica.ro

Page 145: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 E voevodul Ardealului, Andrei Báthory.

pinis significatum esse, nobis illi ipsi retulerunt, vicinum nos-trum Mirche waywodam in Transalpinis una cum fratre suo B ano,a suis esse trucidatos et dominum Radwl potenter agere in regnopaterno ; cuius imperio precamur, ut Dii superi adsint.

Datum Corone, 21. Novembris. Anno Domini 1552.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

147.

Alba Iulia, 23 Noemvrie 1552.

Generalul Castaldo cátre impáratul Carol V.

ii cere o scrisoare prin care va putea sustine noul Domn alTdrii-Romelne§ti pentru a nu cddea cu totul in mdinile Turcilor.

S[agra] C[esarea] R[egiaque] M[agestad.]Por la enclusa V[ostra] M[agestad] vera el esito delas pla-

ticas del bayuoda Myrce y los nobles que esperauan con deseoAly ciaus, seran necesitados esperar otra conjuntura para llamaral hiso del Rey Joanes. Prometto a V. Mt. sobre my fe que destamanera hize matar al Moldauo mas como el Rey de Polonia hasiempre entertenido todos aquellos boyarones en sus tierras, a else attribuyo el effetto de todo, mas io no curo sy no que Dioslos castigue segun sus malas obras y entenciones y que sendrecenlas cosas come conuiene a la buena voluntad de V. Magestad, la qualsupplico enbie alguna forma con que io pueda por el presente sos-tener este nuevo bayuoda, por que sy no le soccorro con algunagente, los Turcos le saccaran, porque esta en las entrannas dellos.Bathor 1 se ydo y me adexado con enfenito trabaso en este passode Deyua casy desemparado, sy no son dos compannias de Spa-noles y cien cauallos Ungaros. V. Mt. prouea de dineros y no confiesy no en lo que sabe de sus manos y crea que del mayor al menortodos piensan a sus proprios enteresse. Las regales manos deV. Mt. quedo besando.

De Alba Julia, a XXIII de Noviembre 1552.De V. Mt. fiel seruidor

Ioannes Baptista Castaldo mpr.Adresa: Sacra Catholicae Regiae IRomanorum, Hungariae

Bohemiaeque MI etc. Domino, domino meo Clementissimo. Ad pro-prias manus Suae Maiestatis.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

8*

23 Nov. 1552] No. 146-147 115

www.dacoromanica.ro

Page 146: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

116 No. 148-149 [23 Nov. 1552

Alba Julia, 23 Noemvrie 1552.

Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

Svonul morii lui Mircea-Vodci dupti fuga sa din bcitcilie.

Ex literis Petri Hallen, quas una cum literis ad M' V'transmitto, videbit mortem Mirche vaivodae Transalpinensisconfirmatam esse. De My chiaus nihil hactenus intelligo, sedfacile esse posset, nisi fugam ante conflictum accepisset, ut ipsequoque captivus esset ; quod buyaronibus ante omnia, ut facericonarentur, rogaveram, nam ab eo melius quam ab alio quoquamomnes practicae secretae istius regni intelligi possent.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Alba Julia, 23 Noemvrie 1552.

Raport anonim despre lupta lui Mircea-Voda Ciobanul cu Radu.

Anuinunte despre billcilia dintre Radu §i Mircea-Vodcl, alceirui frate a i murit, pe and el a fugit. Cruzimile celor doi Domnilap de ai ion, Mircea omorind §ase boieri chiar in ziva Inittiliei.

Illustre Signore,Da/ Seri' Re di Romani so che Vostra Signoria intenderà

della morte di Mirce Vayvoda di Valachia et Transalpina, il qualesotto spetie di buon Christiano voleva dar questo regno in man'di Turchi con intelligenza d'alcuni Regnicoli, et non obstante,che'l verno gli era contrario, haveva ridotti insieme molti Turchisotto quattro Vayvodi, et con uno My chiaus della Porta delTurco pensavano d'entrare, non ricordandosi del Vescovo delMoldavo, che veniva col medesimo pensiero. Et noi, non possen-doci valer d'altro, fecemo entrar nel suo regno un' altro, che te-neva ragione al stato, et co' intelligenza de' suoi boyaroni s'hannodata la battaglia, la qual ha vinta questo nostro con morte dicinquecento Turchi da cavallo, et presi 26 pezzi d'artiglieria, etmorto il Bano, zio et capitano generale, ch 'era fratello di Mirce,che è morto anchor lui o preso. Et certo a tanta forza de nemicidi questo anno solo la bonti del Re si pub dire ch' ha resistito. Et

www.dacoromanica.ro

Page 147: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

che sia '1 yero il caso admirabile d' Agria ne fa fede. i Hor si puesdire, che Sua Maestà s'ha tolto d'innanzi dei grandi nemici, etquelli doi regni o provincie, doi tyranni più crudeli che Falariso Dyonisio, che doppo haver fatto horribilmente morire infinitihuomini et donne con suoi figliuolini in braccio, alcune che ne re-stavano vive, con graffii di ferro appiccate per gli piedi, le faceaextirpare le marnille ; che di prima che gli fosse data la battaglia,alla sua propria tavola ne fece crudelmente aminazzare quaranta-sette, et sei altri il di ch' hebbe a combattere, sacrificandogli alDiavolo che lo aiutasse. Noi restamo anchor in campo con trebraccia di neve attorno. Però hoggi me son ritirato in Albagiuliaforzato dal male del proprio corpo et dagli disaggi de' soldati,che in questo di finiscono d'esser stati sei mesi sotto tende, trava-gliati da tutti gli pericoli et incomodi, che può apportar una tra-vagliatissima guerra, et pur spero che a questo anchora Dio daràbuon fine et V. S'a di ciò che desidera.

D'Albagiulia, alli 23 di Novembre 1552.(Arch. Vat. Roma. Ntutziatura di Germattia vol. 63 p. 145.)

Notd. Aceastà scrisoare a fost trimis6 la Vatican de catrenunciul sä.'u dela Viena, abatele Martinengo, anexatä raportului sä.0din 6 Decemvrie 1552.

150.

Alba Iulia, 23 Noemvrie 1552.Marco Antonio Ferrari cdtre Simon de Favis la Milano.

Nota amilnunte despre Miaja dintre Mircea-Vodd i Radul,noul Domn, trimes i ajutat de cdtre generalul Castaldo.

Di novo posso dir a V. S. che il vaivoda di Transalpina,ii quale fingeva di trattar pace tra il Turco e il Nostro Re, havearivolto tutta la pratica a solicitar i nobili de Transilvania ch'accettassero il figlio del Re Giovanni, pagassero il tributo al Turcoet tagliassero a pezzi le genti del Re; onde il Señor Generale feceintrar in Transalpina uno che pretendeva esser herede di quelloregno e con favor de la parte, e con l'industria e aiuto che se gli

dato qua in pochi di messe insieme circa 15 milla homini e siimpatroni di alcuni luochi assai importanti. Il vaivoda si messein campo con quattro sangiachi e 500 Turchi con bon numerodi nobili che domandano buyeroni, e con infinito numero di gente

1 Aluzitme la celebrul fapt de arme, clnd Ahmed pasa Invins supt ce-tatea Agria (Eger) de catre ap5ratorii cet'atii a trebuit sa se retragá de acoloIn ziva de 18 Octomvrie 1552.

23 Nov. 1552] No. 49-15o 117

www.dacoromanica.ro

Page 148: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

)18 No. 150 152 [i Dec. 1552

colletitia, e dubitando di esser tradito da i nobili fece otto di pas-sati tagliar la testa a 47 d'essi. Gli altri dubitando del medesimofuggirno la notte e andorno dal Radul, suo contrario, il qualemartedi, cioè il di seguente, andò ad incontrar el vaivoda edette la battaglia e reste) superior. Fece pregione il capitano gene-rale del campo e cacciò in fuga il vaivoda, il quale seguitato il mer-core dalli cavalli più veloci e spediti fu preso e morto, i 500 Turchie dui sangiachi furono tagliati a pezzi e guadagnati 26 pezzi deartigliaria nova, bonissima per il Re, che havrà in quel regnoun vaivoda suo devoto, che promesse dargli 30 mila homini pagatiin ogni expeditione contra il Turco.

De Albagiulia, a 23 de Novembre 1552.(Archivo general de Simancas. Estado Alemania. Legajo 647, folio 159.)

Alba Julia, i Decemvrie 1552.Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Solía noului Domn al Tdrii-Romeinqti cerdnd ajutor.A novo Transalpinae vaivoda oratores habui, quorum rela-

tiones a Gaspare secretario, qui etiam interpres inter nos fuit,scribere feci et Alti vr" mitto, sed angor vehementer, quodid quod melius erat, aut oblitus fuerit, aut omiserit data opera.Narraveram enim sibi quantae importantiae foret Ali chiausintercipere, quem in manibus habuit et dimisit, deceptus forsanab eius verbis, quibus pollicitus est ei Turcam ita conciliare, utvaivodam illius regionis ipsum esse permittat. Ego evitare nonpotero quin aliquod subsidium, quamvis exiguum, sibi dem, sicfacerem cum Moldavo, sed nequeo tot locis et rebus supplere.

(Staatsarchiv. Wien, Hungarica.)

Olerla, 3 Decemvrie 1552.Voevodul Andrei Báthory cAtre generalul Castaldo.

Scrisoarea lui Radu-Vodd purtarea sa fatd de Ali cialq.

Spectabilis ac Magnifice domine. Amice observandissime.Salutem et obsequii mei commendationem.

Literas waywodae Transalpinensis Radul ad me scriptas,cum non habuerim, qui eas mihi interpretaretur, intelliger e nonpotui. Ex literis tamen Spectabilis et Magnifici DominationisVrae omnem successum negotiorum illius intellexi. Ea est Dei

www.dacoromanica.ro

Page 149: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Optimi atque Maximi beneplacita voluntas, ut principes tyrannospropter eorum tyrrannidem de sedibus ipsorum deiiciet ac aliisimperium eorum conferet.

Praeterea optat Spectabilis et Mar Dominatio V", utcogitarem, quibus modis pedites in auxilium Radul waywodaeeadem mittere posset, utque subito meam hac de re sententiameidem perscriberem ipsa me rogat. Ego sane nunquam in huiusmodirebus versatus sum, nec modum talium rerum scio, pedites quoquequi mittendi essent, ubi sint ignoro. Sed cum dominus vicarius etEgregius dominus Petrus Haller in tali negotio saepissime versatisint sciantque modum et formam talium rerum, possunt ipsi meliushac de re, quam ego, Spectabili et Mag"e Dominationi Vrae consulere.

De Egregio Petro Gerendy aliud eidem scribere non possum,quam ex meo iudicio melius esset, ut ale mitteretur ad custodien-dum castellum Branchyka ; plus siquidem in hoc castello et Sa-cratissimae Regiae Mli, et patriae suae posset inservire quamvisitare Radul waywodam.

Radul autem waywoda conventionem suam cum Aly chyauzad quem finem interpretatur credere non possum, sed puto potiuseum ea de re cum ipso Aly chyauz convenisse, quomodo negotiissuis per eum fundamenta aliqua in Porta Caesaris Turcarumcomponere posset. Sed omnis laus in fine canitur. Quod reliquumAltissimus Spectabilem et Mag' Dominationem Vram con-servet ad sua vota diutissime felicissimam.

Datum ex Wyiwar, 3. Decembris. Anno Domini 1552.Andreas de Bathor Comes comitatuum Zathmar et Zabolcz

thavernicorum Regalium Magister, Waywoda Transsylvaniae acSiculorum comes.

Pe dos cu mind oficiald : Ultimae literae Domini Bathori.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

153.

Alba Iulia, 13 Decemvrie 1552.Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regeie Ungariei.

Respingerea unei cete depcségdni condu§i de un pod romdn.Vd comunic cd o ceatel de vreo 600 Turci §i 400 Tdtari, qui

a quodam cleric° Valaco conducti loca versus Devam exploratumvenerant, surprilui de ai noVri non procul ab Yllies, 8o din eiau fost tdiati, iar 35 prilui impreund cu multi Turci, pril'qi de 'in-sisi prizonierii lor.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

13 Dec. 1552] No. 152-153 "9

www.dacoromanica.ro

Page 150: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

120 No. 154-155 [16 Dec. 1552

Alba Julia, 1-6 Decemvrie 1552.

Generalul Castaldo catre arhiducele Maximilian.

Despre boierii munteni de pe leinget Radu-V odd .

Francisco Calderono commiseram onus centum equitumHungarorum ; ultra boiarones illos, qui nunc Transalpinae Dominisunt, ut cum illis custodiae meae assisteret ; etc.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

[Mercurea-Ciuci 18 Decemvrie 1552.

Emeric Lazar de Szárhegy catre Niculae Kornis de Szent-Pál.

Intrunirea nobililor seicui. Alexandru-Vodd aduneinduii oOilela Roman plecd treceind chiar 2., Prutul, temlindu-se de ndveilireaTdtarilor. 5tiri despre polonezul Therebyth, gonit pe vremuri decdtre Ilicq-V odd.

Post servitiorum meorum commendationem.Scit Dominatio V" quomodo Dominatio wa conventum

commisit ad sedem Chyk. Hodierno igitur die conventum habui-mus, commisimusque ad feriam quintam, quod omnis homo adSuam Magnificentiam adducatur. Walachi sunt hic, sed qui addu-cere nollet, intercipiant et ipsum, tum caput, tum res omnes,sed quicquid erit Dominationem Vra" certiorem faciemus, quodconventus iste non deberet fieri, si fieret quod unam tantum per-sonam Dominatio V" mitteret ad Wayvodam. Sed qui con-queratur ne unus quidem erit, quod auxilio Dei, qui hactenusfuit, illum contentum reddemus, sed Dominationi Vrae haec scri-bere possum. Scit Dominatio Vra, quod antea quoque dixi, quodde alio negotio timeo, ut alia causa est. Nunc wayvoda Moldavi-orum gentes regni in bellum cogit easque ad oppidum RomAn-wásá.ra venire iubet, ut iam bellum quoque se movit eo nomine,quod Tartari vellent invadere regnum Moldaviae ; hoc quoqueaudimus, quod iam fluvium Pruth exercitus traiecisset, sed quacausa id fiat, hoc nescimus.

Praeterea praecipuus dominus Polonus, nomine Therebyth,quem audimus, quod ex regno Poloniae cum exercitu descendit,

www.dacoromanica.ro

Page 151: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

nitnis aperte dicunt, ilium ipsum esse qui tertio ab bine annoexercitum Eliae wayvodae profligaverat, quando miser dominusnoster thesaurarius Meggyesii erat, tum exercitum Eliae wayvodaeprofligaverat idem Therebyth. Memineram Dominationemantea quoque de eiusdem negotiis, Dominatio Vra habeat curamtum de nobis, tum de sede Chyk. Dominatio Vra si quid intel-liget, det mihi ad scitum. Caeterum Nicolaus Alard et BalthasarPolyak redirent, Franciscus Kendy ibidem remansit. Audio iliumPosonium profectum esse. Intelligeret Dominatio Vra, quomodose habeat, nunc quidem Dominatio V' intelligit, faciat ut sciam.Deus Dominationem V' conservat.

Feria secunda proxima ante festum Beati Thomae Apostoli.Anno Domini 1552.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

156.

Alba Iulia, 19 Decemvrie 1552.

Generalul Castaldo c5tre Ferdinand I. regele Ungariei.

Alexandru-Vodä ISpuneanul favorabil Iui loan Sigismundcare vrea sä se intoarca in Ardeal.

Am aflat dela Nicolaus Cornis, primus inter Siculos, multedespre nemultumirile nobililor i a tärii pentru halul in care aajuns i mai cu seamä, quod Moldavus filio regis Ioannis CUMregnurn ingredi voluerit auxilio erit, quern filium intelligo unacum regina, eius matre, ad confinia se appropinquare.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

157.

Alba bulla, 25 Decemvrie 1552.

Generalul Castaldo care Ferdinand I. regele Ungariei.

Ar trimite un om in Moldova pentru a alla lucrurile de acolo,insä e lipsit de bani.

Ego cogitavi ad Moldavum hominem mittere et ei significare, quodM[aiestas] V[-estra] contentatur bona sua sibi concedere, postquamexiguae sunt importantiae et sub hoc colore, quid in illis partibusmoliantur replorare faciem et M. V" quo que versus Poloniam

19 Dec. 1552] No. 155-157 121

www.dacoromanica.ro

Page 152: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1. Urmarea scrisorii priveste stirile zilnice mai dese, cum c5. regina IsabellaCu fin] ei loan Sigismund sA fie introdus din Polonia in Ardeal, cu ajutorul Dom-nilor tárilor romAne, cum si a regelui Poloniei, care ii era frate de sange

122 No. 157-158 [4. Ian. 1553

practicas istas investigare posset; sed super omnibus hoc necessa-rissimum est, ut M. Vra per postam pecunias citissime mittat,etiam si credere non possim, quod tam tempestive veniant, utmagno usui esse possint, post quam isti tantum accelerant eorumnepharias cogitationes exequi. 1

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

158.

Alba lidia, 4 lanuarie 1553.

Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regeie Ungariei.

Alexandru-V odd a trimes a patra oard soli'in afacerea restitui-rii mcliilor sale, pe cari acum le One Francisc Kendy i astfel Ca-staldo propune regelui restituirea lor spre a evita neplekeri din partealui V odd .

Id quod novi scribere possum, praeter ea, quae in aliis iamscripta sunt, est, quod gentes, quae in Polonia et Moldavia diebuspraeteritis cogebantur, dicunt coactas fuisse contra quasdamTartaromm excursiones. Ipsi Moldavo hucus que verba dedi circapetitionem bonorum, sicuti fieri debere Maiestas Vra scribit sicquo que in futurum lacere studebo ; sed cum iam quater hac de causamiserit, si adhuc quoque res in longum protrahitur, dubitandumest, ne, re percepta, amplius mittat et in aliquam sus picionem cadat.Meo autem iudicio, melius ipsi talla bona dan i possunt, quam Fran-cisco Kendi dirnitti, qui nunc ea tenet, et absque dubio, si ea, quaeundique intelliguntur, vera sunt, MOtUUM iPSOTUM author autparticeps est. Convenit enim cum Petrovich et regina Isabella, etcolloquio una habito quendam castellanum arcis Sidowar ad PortamTurciae miserunt, qui in hebdomada praeterita rediit cum expe-ditione ad satisfactionem reginae Isabellae, quae statim alium castel-lani dicti socium itemm eo expedivit, unde iudicarem, non absre esse, si Maiestas V" ipsum Kendi tali modo ad se vocaret, utcogitare posset M' Vfl" aliquod munus hoc in regno sibi commit-tere velle, utputa waivodatum vel quid simile et sub aliqua postearecusatione apud se detineret.

Ex Albajulia, die quarta anni 1553.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 153: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

159.

Sibiu, 14 Ianua7ie 1553.

Primarul Petru Haller care generalul Castaldo.

Solia lui Radu-Vodd des/re cele allate dela Ali cial.q.

Nuncius wayvodae Transalpinensis hodie venit, literasqueTurcico et Valachico sermone scriptas attulit, unas, ut mihi dictumest, Dominationi Vrae Illmae, unas Spn Domino Wayvodae,praeterea etiam nobilibus et huic civitati Cibiniensi ; quas lite-ras ego Dominationi Vrae Illame per praesentem tabellariumseu postam mitto, ex quibus eadem intelligere poterit, quid CaesarTurcarum ad tractatum cum Ali chauz habitum responderit.Quare (nostro quidem iudicio) videretur operaepretium fore,ut haec Regiae Mt', Domino nostro Clementissimo, primo quoquetempore perscriberetur, et haec, quantum fieri posset, clam etpro secreto haberentur (ne animi variorum hominum ad practi-cas exercendas excitatorum, huiuscemodi pollicitationibus Tur-cicis commoverentur) quo in hac causa Domini nostri Clementis-simi consilium sententiamque intelligere ac sequi possimus.

Caeterum cum wayvoda Transalpinensis per eundem nunciet,.Aly chyausium io. Ianuarii proxime praeterita ad Tergowysthad se venise, admoneatque, ut eum de tractatu illo quid facerevelimus, quamcitissime certiorem faciamus ; ego eum nunctium.per tres dies detineri faciam quousque quid in eo negotio respon-dendum sit a Dominatione Vra Ill' accepero instructionem.Nam arbitror (ut est ingenium Turcarum et mos in rebus et le-gationibus expediendis) eum variis ac multis conditionibus in-structum rediisse, ut si una non essemus contenti, aliam offerrepossit conditionem. Quare oro Dominationem \Pam Ill'eadem velit quamcitissime respondere, ac quid agendum sitmihi indicare. Mitto ad Dominationem vr Illmam hisce in-clusum exemplum literarum, quibus Radulae wayvodae (utnobis videtur) respondere volebamus ; si id Dominationi VraeIllmae probaretur, et si eidem videretur in eandem sententiamAly chyausio quoque scriberemus. Quod si Dominationi Vraesecus videbitur, eadem emendare ac corrigi literas pro suo arbitriofaciat ac ad nos scribat cuiusmodi literae ad Radul wayvodamdandae sint.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

14 Ian. 15531 No. 159 123

www.dacoromanica.ro

Page 154: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

124 No. 16o [16 Ian. 1553

160.

Tärgovi0e, 16 Ianuarie 1553.

Radu-Vodà Paisie 0.tre generalul Castado.

Multumiri pentru buneivoinfa sa fa(d de deinsul. Murindarchitectul italian, Alexandru, treintit depe cal, cere un altul.

Illustrissime Domine, Domine singularissime. Post officiorumperpetuam commendationem.

Allatae sunt nobis literae quaedam de parte CaesareaeMu, quas medio nostri tabellionis ad Vram Ill' Dominati-onem mittere iam proxim.e curavimus, haud immemores tantorumbeneficiorum eiusdem Vrae Ill. Dominationis ; praecipue autemde eo condimento salis ac panis, in praesentia eiusdem mensenobis administrato, deque eo sacramento nostro, quod palamfecerimus, erga Suam Mtem onerum praestare fidelitatem, au-ribus erectis, oculis quoque intensis, invigilandum erit. Caeterumea nota facere voluimus, quoniam magister Alexander cum ra-tione visendae quendam claustrum, adiisset, divino quodam nutu,inde reversus ac equo in terram prostrato obiit, quare in prae-sente nostra necessitate (cum plurima essent exercitia, suae ma-gistratus) alium loco suo praenotati Alexandri V Ill' Domina-tionem rogamus, quae res utcumque fuerit, praesens tabellioIoannes ordine recenset, qui ad eo in praesenti casu praesens fuerat,cui Vra eadem Illustris Dominatio fidem adhibere velit credi-tivam. V' Illmam Dominationem felicem valere optamus,cui Nos nostraque servitia unice commendare volumus.

Datum in oppido nostro Thargouista, decimo sexto diemensis Ianuarii 1553.

Radul divina favente gratia Wayvoda,Dominus heresque perpetuus terrae Transalpinium

Adresa: Illustrissimo Domino et Domino Io. Baptista Castaldo,Marchioni de Cassano, Comiti Platinae, Romanorum Regiae Will acsupremo consiliario, ac in rebus bellicis vicegenerali. Domino et tam-quam patri singularissimo.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 155: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

17 Ian. 1553] No. 161-162 125

Alba Julia, 17 Ianuarie 1553.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Expunerile unui om, cerut pe vremuri de cdtre 5tefan Rarq-Vodd §i predat Turcilor, din mana cdrora a scdpat.

Nescio an Maiestas Vra memoriae teneat, quod guandoStephanus Moldaviae vaivoda in anno praeterito ad istius regnidamna se accingebat, a Brassoviensibus aliquem ex civibuspetiit cui colloqueretur. Qui ex consensu Andreae Bathori etmeo missus, ab eo retentus et in Turciam abactus fuit. Illi ad sevocato Rustan passa tali 'conditione libertatem obtulit, si quaedammihi verba fideliter nuntiare promittebat, quod cum ille libenterfacturus promisisset, iussit, ut mihi nomine suo et aliorum qua-tuor principalium passa referret, quod si ego operam darem, utMaiestats Vra solitum pro regno isto tributum penderet, in pacereliqueretur et Temesvarum, et Lippa restituerentur. Aliter nonsolum ipse, sed et omnes dicti quatuor passae personaliter adextremam regni intemicionem in futuro vere infallanter venturierant ; et cum tali commissione eum dimisit, sed dumper Valachiamrediret, iterum a Mirche interceptus, non prius eliberari potuit ,quam ille a Radul expulsus fuerit. Demum ad me hodie venit,supradictaque omnia retulit, quae quamvis tarda et extra tempusesse videantur, tamen qualiacunque sint, volui statim Mtiperscribere, sicuti de caeteris omnibus semper feci et facio.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Istambol, 31 Ianuarie 1553.

Dcmenegc Trevisan bailo cale dogele Venetiei.

Ordin cdtre voevodul Moldovei sd meargl impotriva lui Radu-Vodzi din Tara-Romeineascd unde Poarta vrea sd introduciz' din noupe fostul domn Mircea.

ve

Riferisce che si diceva che era sta mandato ordine al vayvodadi Bogdania, che come si era effetto, cussi debba andar contra

www.dacoromanica.ro

Page 156: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

126 No. 162-164 [4 Fevr. 1553

Radouich novo vayvoda de Valachia, discaziandolo del stato,volendo il Signor Turco rimetter in quello Milz vayvoda scaziato,promettendo se'l haveva fatto male di punirlo.

Da Constantinopoli, fin ultimo Zener 1552.Die 9. Martii 1553 in Rogatis. 187 2 2.

(Arch. di Stato. Venezia. Cod. Brera 131 fol. fir.)

163.

Cluj-Mcin4tur, 4 Fevruarie 1553.

Generalul Castaldo catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Raport secret despre expunerea solului intors din Moldova.

Hodie ab uno, quem ad Moldavum miseram, mihi nunciaturaest, qualiter ei isthuc appulerant duo chiaussii a Turca missi ethonorifice associati, et sicut ab uno ex boiaronibus illis intelligipotuerant ad id venerant, ut ei nunciarent, ut quamcelerrime sepraepararet, quia magnum subsidium sibi mittetur et Turca ipsepersonaliter veniet, quia regnum istud omnimode occupare vult.Subiungit etiam iste, quod in itinere reliquit alium oratorem Mol-davi, qui ad repetendum eius bona venit, sed ego scio, quod potiusvenit, ut videat statum regni et meum, et sic utrum que ad eorumvotum invenient; quibus et aliis de causis cum videam hostiumintentionem et apparatus et Mt"' non omnia, quae defensioninecessaria essent tot disturbiorum causa parare posse, ego me reperiocum ea animi tristitia, quae consideran i potest.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

164.

Cluj-Meindgur, 5 Fevruarie 1553.

Generalul Castaldo atre Ferdinand I. regele Ungariei.

Uneltirile de reizboi de prin Polonia i Moldova se lac cuajutorul regelui Franfei.

Am aflat csá regele Poloniei, voivodul Moldovei i Kassumbeg au amanat intrarea lor in Ardeal (din diferite cauze) la pri-mälvarl §i toate aceste lucruri se intâmplà cum consensu el fa-yore Gallorum regi, fat'd de cari pregairi tara e slàbità i lipsitàde once apArare, a§a cA e expusä.' cu totul inamicului.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 157: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Giläu, 8 Fevruarie 1553.

Generalul Castaldo atre Ferdinand I. regele Ungariei.

Solia lui Alexandru-V odd Läpuneanul. Starea penibilä alui Castaldo mai cu seamä cd dintre Säcui numai trei boeri in partearegelui Ferdinand.

Quod Turcarum princeps cum primum festum Sancti Geor-gii appulerit, unum bassam cum bono exercitu, quemadmodumsuperiori anno fecit, adiectis sangiachis istarum partium et vai-vodis Moldaviae et Transalpinae, qui velint nolint sibi obedirecoguntur, nec sine eius vexillo regnare possunt, ad has partestransmittet, vaivoda autem in Transilvania constitutus man-dabit, ut regnicolae insurgent.

Iam multi sunt dies, quod Moldavus sex ad me expedivitoratores, quos tamen prius ad Andream Bathori de Somly6 in Fo-garas divertisse audio, accersivit is Nicolaum Kornis forsan in-tentione, ut eum detineat, sciens illum solum inter Siculos partibusM"s VT" adhaerere. Ego eidem Kornis nunciavi, ut nullo modoad eum pergat, imo se cum adversa valetudine aut aliquo alio modoexcuset, quia certe inter Siculos vix illum et duos alios habemusamicos. Millo illius et Moldavi hileras, ut ex illarum lectione quaescribant, Maiestas V" tanto melius intelligat.

Ex Gialu, 8. Februarii 1553.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Giläu, 8 Fevruarie 1553.

Generalul Castaldo &are Ferdinand I. regele Ungariei.

Se teme al in douä säptilmeini vor infra Moldovenii in Witpentru a-1 infrânge cu Secuii i Turcii impreunä.

MA aflu intr'o stare deplorabild, cAci si militia germanAcere solda, ca sa plece si ea pe urmà dupg cuirasieri i militariispanioli, iar armata ungarà de 2000 cAlAreti si moo pedestri seinarmeazI contra noastrA, asa cá sunt amenintat sà ajung lasoarta lui Gritti, mai cu seaml quia ab exploratoribus omnibus

1 Venetianul Aloise Gritti, guvernator al Ungariei, omorit la Media' decAtre armata resculatilor unguri in anul 1534.

8 Fevr. 1553] No. 165-166 127

www.dacoromanica.ro

Page 158: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

128 No. 166 168 [to Fevr. 1553

et undique intelligitur mira quindecim dies ad tardius convenientomnes, tam Moldavi, pant Siculi et Turcae in nostri perniciem"

astfel Wept ofiterii mei, ut si ad defensionem non sulliciemussaltem de modo gentes salvandi tractemus i de aceea cer ajutorurgent, deoarece numai am de cat ioo de cäläreti.

(Staatsarchiv. Wien. Hungaria.)

ro Fevruarie 1553.Generalul Castaldo cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Sosirea a doi soli moldoveni, pentru a trata cu nobilimea, subpretextul chestiunii restituirii

E mare primej die si asa plec maine in persoanä la voevodulBathori pentru ca sä-1 induplec, ca sà nu-si depunä oficiul in astfelde vremuri grele. Totdeodatä alios quo que nuncios ad Siculos, adMoldavum ac ad Transalpinum misi, insä. VA rog sä-mi trimitetibani, cäci altfel nici nu mä pot misch din loe, fiind lipsit cu totulde mijloace bänesti.

P.S. In isto momento refertur adesse duos Moldavi ora-tores. Quid attulerint aliis postea Mu Vrae scribam, quarn-vis certificatus sim, quod sub specie repetendi bona solita in effectuexplorandi et aliqua cum regnicolis tractandi gratia missi sunt.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Gherla, 16 Fevruarie 1553.Generalul Castaldo cltre Ferdinand I. regele Ungariei.

Senatul oraplui Sibiu cere restituirea mo§iilor Vinf i Bor-berek pe cari inset le pretinde i Radu-Vodei.

Zibinienses V"' petunt Vincz et Borberek, de quare dicunt haber privilegia et confirmationem eorundem 1 a ! mte

Vra. Quantum vero ad iurisdictionem colonorum et reddituumattinet, haeredes condam Maylath, et Radul vayvoda Transal-pinensis praetensionem habent. Si vero Maiestas Vra praedictaloca Saxonibus conceden i voluerit opus erit videre, quod aliquapecuniarmn sumrna haeredes Maylath contentos reddant, ne omniaex aerario mtf. sint accipienda.

Ex Wyuar, 16. Februarii 1553.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 159: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Ladislaus Mikola de Szamosfalva.2 Felul acesta de scris ne aratà ca' scrisoarea e scrisä de un diac ungur.3 In loc de aufugit, forma obi§nuitä pe aceasta vreme.

Documente vol. I. 9

7 Mart. 15531 No. 169 129

169.

Tdrgoviste, 7 Martie 1553.

Radu-Voda' Paisie càtre generalul Castaldo.

L'asigurd ad va primi bine pe Mikola, luiindu-1 chiar in rdn-dul boierilor, precum i se leagd si prin jurdmant, de-1 va sluji cre-dincios. 5tiri despre pregdtirile Turcilor la Poartd, unde si-a trimessoli pentru a atla lucrurile mai pe larg.

Illustrissime Domine, Domine et pater nobis observan-dissime. Post servitorum nostrorum commendationem.

Literas V[estrae] I[llustri] D[ominationis] nobis scriptas exparte Micolal et comitiva sua sane intelleximus. Credat V Ill.Dominatio, quod nunquam fuit nobis animus, ut ipsi Micola velcomitiva eius, aliquid adversi faceremus, cum nobis bene et fide-liter serviverunt et nos in futurum quoque cum omni fratemi-tate esse volurnus, quemadmodum illi iuravimus, literas iuramentiVrae Ill. Dominationi unacum bis misimus, quod nos illum gratoanimo exspectamus et in societatem boyaronum nostrorum acci-piemus et in pristinum statum suum ponemus. Rogamus VramIll. Dominationem, ut illum verbis corrigere velit, ut alium modumsibi accipiat et maturius se in comitiva boyaronum nostrorumservet, nos et boyarones nostri in honore illum servare volumus.

Caeterum V"e Ill. Dominationi novitates istas scriberepossumus, quod quidem Caremanyai béklerbék 2 depositus estde offitio suo, per Rustam passam, et ad Portam Imperatorisductus est, et cum omnes passae simul in consilio essent in Porta ;ira motus iste béklerbék, maledixit Imperatori ac etiam passis,et inde reversus ad Caremaniam collectis omnibus gentibus regniillius, et duodecim minibus Janiczarorum, quos sub potestate suahabuit, et cum omnibus illis afugit 3 ad regem Persarum. Nunc Turciita tristes sunt, quod obliti sunt invadere hoc anno regnum Hun-gariae. Si Regia Maiestas Dominus, dominus noster Clementissi-mus, voluerit aliquid tentare contra Turcas, nunc est tempus,quia omnes Turci pelluntur vi ultra mare, et omnem apparatumbellicum Imperatoris traiecerunt mare, et in propria i personacontra regem Persarum vult proficisci. Caeterum misimus ora-

www.dacoromanica.ro

Page 160: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

130 No. 169-170 [9 Mart. 1553

tores nostros ad Portam Imperatoris hesterna die, commisimusqueut omnia bene perscribuntur, quomodo se res habet cum

Turcis et quidquid inde adduxerint Vrae Ill. Dominationi re-scribere curabimus. Denuum V' Ill. Dominationem quam feli-cissime valere optamus.

Datum ex castro nostro Targowyszthya, VII. die mensisMartii. Anno Domini 1553.

Radwul Dei gratia Wayuoda et dominusverusque Heres Regni Transalpinensis etc.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notd. AceastA scrisoare a fost transmisä. regelui Ferdinandde care Castaldo (din Eperjes, 20 Martie 1553) cu urmaoarele alesale randuri : Has litteras, quae in isto momento mihi redditae sunt,statim M-ti V-rae transmittendas duxi. Micola autem ille, de quoTransalpinensis waivoda tractat, est quidam Aydonum capitaueus,qui expulsioni Mirche interfuit, et non parva forsan pars iilius vic-toriae fuit. Et quamvis postea aliqua inter eos discordia intervenisset,tamen cum ipse Radul denuo auxilium imploraret nemoque magisipso Micola idoneus se offerret, illum cum quadringentis Aydonibusrenaisi et is est, de quo Radul in istis litteris loquitur.

170.

Istambol, 9 Martie 1553.

Domenego Trevisan bailo care dogele Venetiei.

5tire cum cd noul Vodd al Tdrii-Romeine§.1i, Radu, era binepregiltit de oaste pentru a infreinge pe Mircea-Vodd.

Riferisce che di Valachia era venuto l'aviso che Radovich,novo vayvoda, era ben ad ordine di gente per difendersi dal vayvodadiscacciato, ditto Milz, il quale haveva persentito andarli contraper ritornar a quel governo, per il che si diceva che il Signor Turcohaveva mandato ordine al vayvoda dell'altra Valachia che debbacum le sue gente andar contra il ditto Radovich, et che si man-deria in quelle parte Ianizari 3000 et che forse si daria ancho ordineal beglarbey della Grecia contra il preditto novo vayvoda Radovich.

Da Constantinopoli, fin g Marzo 1553.Die ... Aprilis 1553 in Rogatis. 156 3 2.

(Arch. di Stato. Venezia. Cod. Brera 131. fol. 85.)

www.dacoromanica.ro

Page 161: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

171.

Kraków, io Martie 1553.

loan Lang care arhiducele Ferdinand.

5tiri despre bdtdlia datd voevodului din Moldova i soli mol-doveni cerdnd ajutor dela regele Poloniei.

Turca rem omnem de vaiwoda in Moldavia caeso, et alioin locum eius a Polonis eo introducto, dissimulat, quem maio-rem in modum bello Persico premi credunt et iactant. Nec rexPoloniae defendendi novi istius Moldavici vaiwodae magnamcuram gerere videtur, paci et otio intentus. Qua securitate einset negligentia offensus comes Tarnoviensis senior in conventumhunc venire noluisse fertur.

Venerunt hue a vaiwoda Moldavico primo huius tres ora-tores ; eis heri audientia est a Rege data, praesidium a Polonis contraTurcas et Tartaros petentibus. Nam se vaiwoda iste dudum Regiet regno Poloniae iure clientelae et feudi, quod vocant, subdiditet obstrinxit. Quid responsi hinc relaturi sint, in expectatione est.

Datum Cracoviae, ro. Martii circa vesperam. Anno 1553.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

172.

Sibiu, 14 Martie 1553.

Primarul Petru Haller care generalul Castaldo.

Convorbirea lui Alexandru-Vodd in V aslui cu solul lui Nicu-lae Kornis, trimiVind vorbd nemqilor din Ardeal cd nu se va odihnipeind ce nu va aduce pe fiul regelui loan inddrat in tard.

Hisce enim diebus servitor E[gregii] Nicolai Kornis ex Mol-davia rediit, quem (ubi Dominationem "Warn Illmam ex hocregno discessisse intellexisset) cum suis literis, quas hisce inclusasmitto, ad me misit, a quo omnia ex ordine intellexi hoc modo :Ego Laurentius servitor Egregii Nicolai Kornis die 17. Februariiproxime elapsa ex domini 111m1 Generalis consensu, a dominomeo missus fui ad Alexandrum wayvodam Moldaviae, quem inWazlo conveni, ibique wayvoda Alexander haec ad me dixit :Eam ob causam tui domini apud me praesentiam optabam,quod quomodo regnum meum et Transylvania in pace manerepossent cum ipso tractassem ; et credo, si ipse ad me venis-

9'

IO Mart. 15531 No. 171-172 131

www.dacoromanica.ro

Page 162: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

132 No. 172-173 [22 Apr. 1553

set, quae ad horum regnorum utilitatem attinent conclusis-semus. Ea etiam de causa cum domino tuo loqui volui, ut ineo laboraremus quo filium regis Ioannis in Transylvaniam redu-ceremus. Propterea dominus tuus conveniat Martinum Andrássy,Michaelem SAndor et Paulum Dacho, scio quod Franciscus Kendyid volet. Se dominus tuus etiam conveniat Franciscum Kendy,Melchiorem Balassa et Antonium Kendy, ac cum illis de hoc negotiotractet. Sed oro dominum Nicolaum Kornis sic id negotii agatne regius vicegerens generalis eam tractationem animadvertat.Praeterea etiam oro, ut ab omnibus personis supradictis literasaccipiat, quibus fidelitatem suam filio regis Ioannis promittant,easque literas cito per aliquem suum fidum hominem ad me mittat.Eum hominem (si dominus tuus voluerit) illico ad regem Poloniaecum meo homine mittam, ac ut ei donum pulchrum detur effi-ciam. Hoc tempore meum habeo nunctium apud regis Ioannifilium, in eo elaboro, ut ad manus regís Poloniae ípse deveniat,unde ad me ducatur ; ego autem inde eum in Transylvaniae reg-num pacifice reducam atque restituam."

Haec itaque Dominationi Vrae Illm" scribenda duxi, uteadem intelligeret quo animo wayvoda Moldavus erga nos sit,quod etiam Dominatio Vra Ill' Regiae Mu, domino nostroclementissimo scribere dignabitur.

Cibinio, die 14. Martii. Anno 1553.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

173.

Alba Julia, 22 Aprilie 1553.

Franciscus de Meggy es vicarius et administrator episcopatus Albensisatre Thomas Warkoch capitaneus Varadiensis.

Turcii vreau sd aducci pe Mircea-Vocld inddrcil in tard.

Ex Transalpino haec nova possumus Do. Vrae Egregiaescribere, quod 'knum turcicum est circa Nicopolim, qui voluntreducere waivodam Myrche. Iste autem waivoda habet HungarosHuzarones bis mille, pixidarios quoque similiter Hungaros habetmille. Totum denique illud regnum in unum convenit. Credimus,quod infra paucos dies confligent.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Nota'. Fatá de aceastà stire, despre lucrurile din MoldovaPetru Haller vestWe (din Sibiu, 25 Aprilie 1553) urmätoarele : Resautem Moldavienses in tranquillo hucusque statu existunt.

www.dacoromanica.ro

Page 163: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Istambol, 23 Aprilie 1553.

Domenego Trevisan bailo cdtre dogele Venetiei.

Veste dela Alexandru-Voda din Moldova cci nu a putut mergeincit impotriva lui Radu-Vocki deoarece sangiacii n' au vrut sea ajute.

Riferisce che havendosi habuto aviso dal vayvoda de Bogdaniache'l non si era per ancor mosso per andar contra Radovich, novovayvoda de Valachia, non si havendo voluto unir cum lui quellisanzachi, se intendeva esser sta mandato novo ordine del SignorTurco a' prefati sanzachi, che debbano andar contra il predittoRadovich.

Da Constantinopoli, da 23 April 1553.Die 21. Maii 1553 in Rogatis. 15o i 1.

(Arch. di Stato. Venezia. Cod. Brera 131 fol. 91.)

Targov4te, 19 Mai 1553.

Mircea-Vod5. Ciobanul care sfetnicul Francisc Kendy.

Trimildnd pe oamenii sdi venig dela Poarta Il roaga eli-bereze pe boierii sai fuggi in Ardeal impreunci cu birul drii,pentrua-1 putea trimete apoi sultanului.

Magnifice domine, domine et amice sing,ularissime. Salutemet officiorum commendationem.

Emlékezhetik te Nagyságod rölla, hogy én magamatketettem vala Erdél országért, te Nagyságod és ez országnak in-tésé1361 az hatalmas császár el6tt kezességbe, kit mostan, sokkárommal megbizonyitottam az portán az hatalmas császár el6tt,hogy én te Nagyságod és Erdél országnak igaz és jAmbor atyjafiaés szomszédj a voltam, ki te Nagyságod országának utolsò sziikségébeakartam szolgálni és ennek utánna akarok, látván ti Kegyel-metek és ez országnak hozzám val6 j6 akaratját ; mind az általis nem tudtam szomszédság levin ellenségt61 tartanom, miérthogyte Nagyságod és ez ország mutatta énnekem hozzám yak") jo aka-ratj át. Ez el mult napokban jöve reám némii vethetetlen ellenség,az el futott bojárokkal, kiket az biinek lelkekben fuldál és azhitetlenség meg vakitotta 6ket, hogy nem esmerik az istent,

23 Apr. 1553] No. 174 - 175 133

www.dacoromanica.ro

Page 164: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

134 No. 175 [19 Mai 1553

kit61 minden j6 és fejedelemség vagyon gonoszoknak megfeddé-sére szereztetett, kiknek álnok sziveket nem értettem, országombabe jövének és nagy dúlást t6nek, annakfelette az császáradaját elvíinek és ez országb61 szökve ki menének. Meg értveezt az hatalmas császár rajta meg háborodék és választa ki zan-csákot és az moldwai waydAt és Hawaselfeoldet ezeknek meg-keresésére ; kik mostan az havas alatt vadnak ; amint meg értet-tiik az hitetlenek mastan vadnak te Nagyságod országában.En választattam arra, hogy azokat meg keressem, de nem akar-tam addig, miglen az te Nagyságod atyjafiai, kik ezt j61 látták,az portárul meg térnek, kiket im mostan az én szolgáimmalegyetemben te Nagyságod országába békeséggel kevettettem, kiketaz Uristen minden joval hozott meg ; minek el6tte ez gonosz dologvégre követtetnének te Nagyságod szöljon az országgal, hogyaz császár ad6j a mind az hitetlenekkel egyetembe meg kerestessék,mert az császár semmiképpen el nem engedi az 6 adóját az hi-tetleneknek, de meg kévánja, mert ha te Nagyságod az országgalazt nem mivelendi, félök, hogy az császár haragja te Nagyságodraés az országra esik, kit el kell távoztatni embernek. Toábbá énez hadat sok ideig ez országba nem tarthatom, te Nagyságodmind országgal egyetembe ugy gondoljon rea, hogy ha te Nagy-ságod az országgal gondot nem visel rea, akaratom nelkiil kellkeresnem az hitetleneket te Nagyságod országában, ki nagy kárnelkill nem lehet, azt j61 érti te Nagyságod, j61 volna rea gondolni,mert ez el nem mtilik, hanem kézbe kell kelniek az hitet-leneknek mind az adéval egyetembe ; ha penig valami gonosztörténnék Erdél országba, bizonságom az isten, hogy nem vagyokEn oka, ki 6 felsége el6tt is nyilván lészen az itiletben, hanemazoké, az kik fejedelmek az országban és az gonoszt el szenvediklenni. Err61 én te Nagyságodnak sokat nem irhatok, irtam azegész országnak fel6le, kir61 ha válaszom nem lészen, az császárparancsolatja szerént el kell járnom, kirül lelkemet nem féltem,mert meg jelentettem te Nagyságodnak mind országol. Cui memeaque servitia tanquam domino et fratri commend°. Eandemquefeliciter valere opto.

Datum ex castro nostro prope Targawistia metato, feriasexta ante Pentecosten. Anno 1553.

Mirce divina favente gratia Wayvoda,dominus heresque perpetuus Transalpinensis

Adresa : Magnifico Domino Francisco Kendi Consiliario regniTransilvaniensis. Domino ac fratri unice singularissimo.

www.dacoromanica.ro

Page 165: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Pe dos: Ez 6rában hozák énnekem Mercse wayda levelét, más-sát Kegyelmednek kiildtem ez lovassal, i legyen az ki ez levelet hozza ;Zukel2 Sebestyént, Budai Istvánt Fekete halomba hadta, 3 ott pat-koltatnak volt.

(Colectiune particulard. Ungaria.)

Poate iti aduci Maria Ta aminte, ca en, pentru tara Ardealului,din indemnul Mariei Tale 0 al tarii, am luat chez4ie inaintea Puterni-cului impärat, ceeace am dovedit acum cu multd pagubà a mea lapoarta inaintea puternicului imparat, cà eu am fost al 1Vlariei Tale 0al tárii Ardealului prieten i vecin de omenie, care am vrut sä slujesctara Mariei Tale in nevoia ei cea mai mare 0 o vreau i dupa aceasta,vazand bruiávointa Milostivirii Voastre 0 a Tarii fata de mine; 0 cutoate acestea nu am §tiut sä ma tem de du§man prin vecinatate, caciMaria Ta i Tara aceasta mi-a arätat bunavointa sa. in aceste ziletrecute a venit asupra mea un du§man, cu boierii pribegiti, pe cariIi musträ sufletul pentru päcatele lor i i-a orbit necredinta, cat nucunosc pe Dumnezeu dela care purcede tot binele i Domnia pentrupedepsirea celor raj, al caror suflet hain nu 1-am inteles, au intrat intara mea 0 au facut mare pradare, pe deasupra au luat i birul impal-rdtesc 0 au scäpat afard din tara. Intelegand aceasta sultanul a trimesun sanciag cu Domnii tarilor romane in tara voasträ pentru cautarealor, dar inainte de a intra la voi rog vorbete cu tara" ca sä aflatibirul i talharii cari l'au furat ca sa nu o patiti. Iarä de s'ar faceceva pradaciuni in tara cu intrarea mea, eu de villa nu voiu fi 0 numa tem pentru acel lucru cu sufletul. P. S. Vä. trimet scrisoarea luiMircea-Vodä in copie ; oamenii au potcovit in Codlea.

176.

Istambol, 2 Iunie 1553.

Domenego Trevisan bailo cAtreidogele Venetiei.

5tire din Tara-Romeineasa cum cd Mircea-Vodd cu ajutorullui Alexandru-Vodd a gonit pe Radu-Vodd.

Riferisce che di Valachia era venuto aviso che Milz vayvodacum aiuto delle gente del Signor Turco et di Alexandro vayvoda erasta introdutto nel stado, discaziato Radovich, il qual per esserinferior di gente si era retirato.

Da Constantinopoli, de 2 Zugno 1553.Die 6. lulii 1553 in Rogatis. 131 o o.

(Arch. di Stato. Venezia. Cod. Biers 131 fol. 97.)

Seria fonetic : loassal. 2 De sigur Zekel = Székely. 3 Latta.

2 lun. 15531 No. 175-176 135

www.dacoromanica.ro

Page 166: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

136 No. '77- 179 [28 Iul. 1553

Gherla, 28 Iunie 1553.Andreas de Bathor vaivoda Transilvaniae care vistierul Petru Haller.

Sit ingrijeascci de plocoane pentru solii lui Mircea-Vodd.

Visum est nobis et dominis consiliariis Sacrae Regiaeut nuncius imperatoris Turcarum et alii nuncii Myrchae wayvodaeTransalpinensis, digno aliquo munere munerentur. Vd rugdmdeci sd-i dap: 200 11. ungurqti, boiero vero primario kuppamunam, continens marchas argenti tres et mediam, alteri veroiterum boiero pannum Skarlatin pro una veste dare debeat.

Datum ex Wywar, 28. Iunii. Anno Domini 1553.(Colectiune Báthory. Budapest.)

Notd. Folosit de Iorga, in Maruntisuri p. 19-20.

Turda, 25 lidie 1553.Voevozii Ardealului : Kendy i Do136 cátre vistierul Petru Haller.

Mandat de platd solilor trineci in Moldova.

Cum oratoribus in Moldaviam et Transalpinam ex decretodominorum regnicolarum profecturis expensae necessariae sint,Do: V' hortamur, ut Martino Chorongh et Ladislao Kemen,oratoribus ad Moldavum delegatis, quadraginta florenis, Mel-chiori Nagh et Francisco Myko, ad Myrche wayvodam Transal-pinensem euntibus, triginta duos florenis deferri faceret.

Thordae, 25. lulii. Anno Domini 1553.(Colectiune particulaa. Ungarier

Media, 20 August 1553.Voevozii Kendy i Dob6 cátre vistierul Petru Haller.

Sci abet- grije ca solii veniti din Tara-Romeineascd §i Moldo-va sd lie bine inu(i i sd aibd ploconul cuvenit.

Hisce diebus venerunt ad nos nunctii wayvodarum regniTransalpinae et Moldaviae. Committimus autem Do. Vrae Egregiae,ut de illorum victu, donec apud nos fuerint, prospicere, et cumdomum reverti voluerint, Ioanni Pythar nunctio Transalpinounam cuppam donare, et pro expensis florenos octo, nunctio veroMoldavo Wssar [et] Werdzer pro expensis sex fi. dare debeat ; etc.

www.dacoromanica.ro

Page 167: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Caeterum. quia Martinus Chorongh, aliis regni negotiis exnostra commissione occupatus, eo tempore, quo in legatum elec-tus fuerat, in Moldaviam proficisci non potuit, sed iam eo pernos est missus unacum Melchiore Nagy, proinde Do. \Tram hor-tamur, ac eidem quoque committimus, ut Martino Chorongh flo-renos decem, et Melchiori Nagy florenos quinque ad priores ex-pensas addere debeat.

Ex Meggyes, zo. Augusti Auno Domini 1553.Franciscus Kendy de Zenthywan et Stephanus Dobo de

Rwszka waywodae Transsilvanenses et Siculorum Comites.(Colectiune Haller. Budapest.)

180.

Cojocna, 14 Octomvrie 1553.

Melchior Nagy atre vistierul Pettu Haller.

Adeverintd de banii dati solului aflcitor in Moldova.

Ego Melchior Nagh fateor.. et recognosco praesentibus meisliteris me a Mar domino Petro Haller, regni Transilvaniae the-saurario, pro expensis Egregii Martini Chorongh, qui orator apudMoldavum nunc detentus est, florenos viginti septem et denariosquinquaginta levasse et accepisse ; etc.

Datum Colosii, 14 die Octobris. A. D. 1553.(Colectiune Haller. Budapest.)

181.

Cluj, 3 Decemvrie 1553.Paul KéthAzy si tovaasul säu catre Petru Haller.

AdeverinVi despre banii de drum in Tara-Româneascit.

Paulus KéthAzy et Franciscus Bay fatemur per praesentesliteras nostras Egregium dominum Petrum Haller thesaurariumregni Transilvanensis in legatione dominorum wayvodarum adregnum Transalpinensem, erga Magcum dominum Mirche wayvo-dam, in negotiis Regiae Mus et regni expeditas pro expensis nobisquinquaginta florenos dedisse, de quibus dominum thesaurariumquietem reddimus et expeditum.

Datum in civitate Coloswariensi, Dominica post festumAndreae Apostoli. Anno Domini 1553.

(Colectiune Haller. Budapest.)

14 Oct. 15531 No. 179-18t 137

www.dacoromanica.ro

Page 168: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

138 No. 182-183 [7 Dec. 1553

Cluj, 7 Deceinvrie 1553.

Voevodul Prancisc Kendy catre vistierul Petru Haller.

Des pre banii dati lui loan Pitar §i altor doi soli romlini.

Franciscus Kendy de Zenth Iwan wayvoda Transilva-nensis et Siculorum Comes etc. Fatemur per praesentes Egregiumdominum Petrum Haller thesaurarium Regiae Mtis pro solu-tione vigintiunum equitum ad rationem duodecim dierum a 19Octobris usque ad primam Novembris debitorem remansisse,quam solutionem nobis modo plenarie persolvit, quae faciunt com-putando florenos triginta. Item tempore obsidionis arcis Bethlenad Ioannem Pitar, nunctium wayvodae Transalpinensis, pro usueius exposuimus florenos duodecim. Item wayvoda Transalpi-nensis miserat Coloswarinum ad nos suos nunctios, Teodorumet Stephanum, in quorum usum donec a nobis responsum ha-buerunt, insumpti sunt floreni sex, quos omnes dominus thesau-rarius nobis plenarie persolvit ; quae faciunt in simul computandoflorenos quadraginta octo, de quibus eundem dominum thesau-rarium quietum reddimus et expeditum.

Datum in civitate Coloswariensi, in profesto ConceptionisMariae Virginis, feria quinta. Anno Domini 1553.

(Colectiune Jerney. Ungaria. Vol. I. No. zo.)

Simleul Silvaniei, 9 Decemvrie 1553.

Radu-Voda pribeagul catre comitele 'roma Nadasdy.

V oind sd mire din nou in Tara-Romaneascil, chemat de aiseii a lost oprit de oastea lui Francisc Kendy i astfel il roagel sd-iscoatei dela impetrat carte de liberel trecere prin Ungaria, deoarece ehotärit cei ti va intotdeauna credincios, lupteind impotriva Turcilor.

Spectabilis et Magnifice domine, domine mihi semper ob-servandissime. Post servitiorum meorum perpetuam commen-dationem.

Spectabili et Magnificae Dominationi V' forsitan estnotum, quum ego unacum gente mea militari ac populo meocommuni de regno meo Transalpinensi huc in regnum Transilva-niense veneram, hicque in isto regno Hungariae per aliquot spatiumperseveravi. Nunciatum fuit mihi de regno meo a populo meo,ut iterum in regnum meum intrare decernerem. Itaque gentem

www.dacoromanica.ro

Page 169: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

9 Dec. 1553] No. 183 139

meam ac populum communem, quem una mecum adduxeram,in unum congregavi et sic decrevi, Deo dante, iter aggredi versusregnum meum Transalpinense cum meis. Spectabilis et Magni-ficus dominus Franciscus Kendi, nescio ex cuius consensu et vo-luntate, gentem suam multam, quum iam in itinere eram, ad meimmisit et sic cum eis graviter me afflixit et vix egomet evasiservitoresque meos omnes potius nece prostrari fecit, resque measomnes, quas habui accipere fecit, quum tamen nihil unquam admalum regno isto Hungariae fui ; ego tamen propterea in regnummeum volui intrare, ut ego cum Turca pro patria ac regno meooppugnarem. Spectabilem et Magnificam Do. V"m rogo, immoquidem Dei Omnipotentis supplico, dignetur de vestra pro me,misero exule [amicitia] hominem apud Regiam Mtem, dominummeum Clementissimum, summopere laborare, ut Sua Maiestasliberam eundi mihi facultatem in regnum meum concederet,cui ipse semel fide adstrictus sum, nec unquani servare cum Turcavolo ; sed semper cum Christianissimo principe adhaerere me volo,sanguinemque meum penes Sacram Regiam Mt' semper pa-ratus sum fundere, ubicunque Sua Maiestas optaverit. Nani etregnum meum Transalpinense Suae Mti cum populo meo communiconvertere feci eidemque Sacratissimae NI" fidelitatem meamme promitto servaturum. Spectabilis et Magnifica Do. V" quid-quid boni apud Suam Mtem pro me, misero exule homine, im-petraverit, quidquid apud me erit a Spectabili et Magnifica Do-minatione Vra unquam sum denegaturus. Caeterum nunc hicsum in castro Magnifici domini Andreae Bathorii de Somlio, do-mini mei confidentissimi ; proinde is Egregius Cozma, familiarispraedicti Magnifici domini quidquid Spectabili et MagnificaeDominationi [Vrae] nomine meo est dicturus, Spectabilis etMagnifica Do. Vra eidem fidem indubiam praestare digneturrogo. Relationem a Spectabili et Magnifica Dominatione V"gratiosam expecto, eidemque servitutem meam semper paratamoffero, eandemque Dominationem V' quamdiutissime Deusex sua immensa bonitate conservare dignetur.

Datum ex castro Somly6, Sabbato post festum ConceptionisBeatae Mariae Virginis 1553.

Radul Waywoda Transalpinensis etc.Adresa : Spectabili et Magnifico domino, domino Thomae de

Nádasd, perpetuo comiti terrae Fogaras et iudici curiae Regiae Maie-statis ac supremo regni Hungariae capitaneo. Domino nostro semperobservandissimo.

(Arch. fam. Nadasdy. Budapest.)

www.dacoromanica.ro

Page 170: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Adeverinfit despre banii ce a dus sipredat in Tara-Romd-neasai lui Mircea-V odd.

Ego Gaspar Gereb de Neppendorff recognosco per praesen-tes, quod ego in anno quinquagesimosecundo supra Millesimumquingentesimum, ab Egregio domino Petro Haller de Haller-stain ad meas manus percepi florenos mille aureos hungaricales,quos ego ex commissione ipsius domini Petri Haller in Transalpi-nam, ad Myrcza wayvodam duetos, illi ad manus tradidi, atqueipse wayvoda aureos illos, mei in praesentia, ad manus Halii chauzii,ad portam Imperatoris, Hrustan bassae, ex decreto dominorumregnicolarum perferendos tradidit ; etc.

Actum Cibinii, die 20. mensis Ianuarii. A. D. 1554.

(ColEctiune Haller. Budapest.)

185.

Sibiu, 17 Fevruarie 1554.

Anton Balogh atre vistierul Petru Haller.

Adeverintei despre banii primiti pentru a merge la Mircea-V odd.

Ego Antonius Balogh Brassoviensis fateor et recognoscoper praesentes, quod tempore thesaurariatus Egregii domini Pe-tri Haller Ioannes Maylad famulus civitatis cum certis litterisdominorum regnicolarum ad Caesarem Turcarum et passas in-scriptis, quas ipse wayvoda ad portam mitteret in Transalpinamad Myrche wayvodam missus fuisset, me praesente, eidem IoanniMaylad pro expensis dedit florenos 4, de quibus per eundem do-minum Petrum Haller requisitus fide mea mediante fateri et testi.monium praesentium literarum, sigillo meo munitarum, dare volui

Datum Cibinii, 17. Februarii. Anno 1554.

keclectiune Haller. Budapest.)

140 No. 184-185 [2o Ian. 1554

184.

Sibiu, 20 Ianuarie 1554.

Gaspar Gera catre vistierul Pettu Haller.

www.dacoromanica.ro

Page 171: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Augusturn cum. Catsare Turcorurn

Caesar Przecopseensis durante hoc foedere nulla damnaditionibus nostris inferre debebit. Nos vero stipendium solitum,ut nobis contra hostes nostros assistat, dare illi debebimus.

Quod si ipse aut subditi illius .nobis, subditis et ditionibusnostris damna et injurias aliquas intulerint, id totum ex man-dato Altis Suae Caesareae sarcire tenebitur.

Similiter Palatinus Valachiae et subditi ipsius nulla damnanobis, subditis et ditionibus nostris inferre debebit. Et si quaeintulerit, ex mandato Suae Mtis Caesareae in instanti sarcireilla tenebitur. Ex parte vicissim nostra, si quod damnum ab ho-

1 Scris grept in loc de : Valachia.

27 Fevr. 15541 No. 186-187 141

183.

Istambol, 27 Fevruarie 1554.

Domenego Trevisan bailo atre dogele Veneiiei.

Se trimite un dog in Tara-Romeineascd pentru a intronabe Pcitraou-V odd in locul lui Mircea-V odd.

Riferisce che erano gionti in Constantinopoli tre chiaus,doi con ordine di andar al imperator de Tartari, sollicitarloa levarsi quanto più presto, et in quel maior numero di gente chefusse possibile a' danni del Sophy. . . et il terzo chiaus cum ordine,come si diceva, di andar nel stato di Bogdania, ad intronar inquello Petrasco vayvoda in loco di Milz vayvoda, il quale SuaMaestà haveva deliberato di levar per le molte querele che eranosta fatte contra de lui da quelli populi.

Da Constantinopoli, de 27 Fevrer 1553.Die 27. Martii 1554 in Rogatis. 178 2 I.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 125 )

187.

Lublin, 12 Martie 1554.

Din tratatul de pace al Poloniei cu Turcia.

Polonia va ajuta Moldova impotriva Tdtarilor cu conditiaca Domnul ei sci nu lase pe Moldoveni sci ndmileascd in tara sa, underegele Poloniei nu va addposti pe pribegi.

Forma foederis per Ser-mum regem Poloniae Sigismundum

www.dacoromanica.ro

Page 172: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

142 No. 187-188 [22 Mart. 1554

minibus nostris Tartarorum Przecopsiensium Caesari et palatinoValachiae, aut hominibus, aut ditionibus illorum illatum fuerit,id totum nos, cum requisiti fuerimus, nulla interposita mora,sarcire illis mandabimus.

Maleficis hominibus damna et incursiones in terras Moldaviaefacientibus, ex Valachia profugis, receptum in regno, et dominiisnostris non dabimus. Et si qui eiusmodi in regno nostro repertifuerint, eos ad M's Suae Caesareae requisitionem in ditionibusnostris non retinebimus.

(Copie oficiara. Staatsarchiv. Wien. PoIonics.)

188.

Lechin(a, 22 Martie 1554.

Voevozii Kendy i Dob6 catre Scaunele Ciuc i Ghirghá'u.

Deoarece Doninul Moldovei se aratd vrdinuq latii de Ardeal,cu toate idgdduelile sale de bund vecindtate, íi veste#e sel fie intot-deauna gata intru apdrarea tdrii sei nu permitd ninainui atrece in Moldova.

Egregii et agiles fratres charissimi. Salutem.Quamvis saepius vos et antea fueritis hortati, ut pro tuenda

salute vestra, defensioneque coniugum et liberorum vestrorum,ad insurgendum ita parati essetis, ut ad subitam quamque hostiumeruptionem, statim armati consurgere, coniunctisque et adimatisviribus vitam, libertatem, charosque liberos et uxores tueri etdefendere possitis ; sed nostra eiusmodi monita, quantum apudvos profecerint, inopinatus iste adventus hostium, qui nunc pro-xime accidit, satis declarare potest, quibus si pro tuenda patriavestra vigilaretis, non solum resistere, sed etiam cum ignominia,a finibus vestris illos propulsare possetis, quos nunc quoque nullaalia res tam audaces fecit, nisi vestra, in agendis vigiliis cessatio ;hortamur igitur iterum vos, vobisque auctoritate regia mandamusfirmiter, ut deinceps ita parati sitis, ut ad omnem eruptionemhostium statim ad unum omnes consurgere, armatique hostibusobviam ire possitis, certo vobis persuadentes, quod nos violatoreshuiusmodi mandati nostri, non solum ablatione rerum, sed etiamcapitis supplicio, puniri faciemus.

Et licet nos iam aliquoties vaivodam Moldaviensem et perliteras, et per nuncios nostros, requisiverimus de bona vicinitate

www.dacoromanica.ro

Page 173: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

23 Apr. 1554] No. 188 189 143

conservanda, ad quam rem ultroque ille se aliquoties nobis obtu-lerat, verum cum facta illius diversa ab eius sermone esse videa-mus, subque amici persona, inimicum se declarare, hortamur voscum facultatem recuperandarum rerum vestrarum per Mol-davos direptarum antea quoque vobis per nos concedi, postulassetis,ut nacta occasione, pro conditione loci et temporis, ubi aliquamcommoditatem ad ea recuperanda, quae per illos a vobis direptasunt, esse videritis, vos quoque vicem illis rependere velitis.

Quicunque autem ex hoc regno in Moldaviam ingredi vo-luerint, quicunque tales sint, eos sine aliquo respectu personarum,penes quas hterae nostrae non fuerint, intercipere, captosque adnos mittere debeatis. Quod de illis quoque, qui Moldavia egrediun-tur vos facere iubeamus ad augendas tamen vigilias sitis dili-gentes, ne inopinatos vos hostis opprimat.

Ex Lekencze, 22. die Martii. Anno Domini 1554.Franciscus Kendi de Zenthiwan et Stephanus Dobo de Rwzka

Vaivodae Transsilvani et Siculorum Comites etc.

Adresa: Egregiis et agilibus capitaneis, iudicibus, primipilis,senioribus ac universitati Siculorum sedium Chyk et Gyergyo. Fratribuscharissimis.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

189.

icqi., 23 Aprilie 1554.

Alexandru-Voclii Läpupeanul cAtre primäria comunei Vint.

0 vestqte de apropierea fiului regelui loan, pe care-1 va aducein Ord impreund cu PdtraKu-Vodd.

Alexander Dei gratia verus haeres, dominus et Waywodaterrae Moldaviensis.

Conspicui prudentes ac Circumspecti domini, si bene vale-tis, est nobis auditu omni tempore gratum. Quernadmodum anteaquoque ad vos scripsimus Imperatorem Turcarum nobis scrip-sisse, ut essemus auxilio filio quondam Ioannis regis, ita ut locumparentis sui obtineret et Rex in Hungaria constitueretur ; itavobis nunc quoque significamus, quod idem Ioannis regis filiusiam appropinquat cum magno exercitu, et imperator Turcarumqucque commisit Petrasko waywodae Transalpinensi et Petro-wyth, necnon passis Budensis, Themesiensis et Bosnensis acbeglerbego, ut ipsi omni adsint auxilio ; quicunque facile et bona vo-

www.dacoromanica.ro

Page 174: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Gre§it in loe de : erftihren.2 Pe vremea aceastä eran doi voevozi : Kendy s'i Dob6.3 Scrisoarea scrisä foarte prost, pare de vreun disc" ungur care nu stia

mult nemteste.

144 No. 189-190 [28 Apr. 1554

luntate illi se subdiderint, bene cum illis agetur, qui vero nonmale se habebunt. His estote Deo commendati.

Scripturn in oppido las, 23. Aprilis 1554.Adresd : Prudentibus ac Circumspectis dominis senatoribus

de Wynci. Amicis nobis dilectis.Pe dos : Translatio literarum waywodae Moldaviensis.

(Copie contemporand. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

190.

1*i, 28 Aprilie 1554.Alexandru-Voda LApusneanul c6tre Niculae Kornis de Szentpal.

11 invitd sd se supund fiului regelui loan pe care il VOY aducein lard, cdci altfel se va rdsbuna pe toti cari in cu voevozii Ardealului.

Alexander von Gottes Genaden ein rechter Erbherr undein Woyde im Muldener Landt.

Nanahaftiger, Ehrsamer, weiser Herr. Wenn Ihr frischund gesundt wärdt, das erfir 1 wir alle Zeit gerne. Wisset auch,wie wir Ruch vormals geschrieben haben, wie dass der TyrkeseKaiser hot zu uns geschrieben, wie dass wir sollen gehilflich seindes Kinigs Janus seinem Sohn, dass er wirdt auf den Maiestätkummen und auf das Reich wieder, wie sein Vater gewesen ist,Janus Kinig im Ungerlandt, also soll Er auch sein. So bitten wirRuch sehr, ihr wollt also wol tun und wollt ihr Euch undergebendes Kinigs Janus sein Sohn, wenn wir werden kummen mit unseremHeer, denn noch andere werden noch mehr mit uns sein : derPetrasko Woyevoda und Petrovith, und Bassa de Buda, und Bassade Timeszero, und Bassa de Bozna, und Beller Begk, und wirbitten Euch sehr, ihr wollt [Euch] den Siebenbyrgesen Woyevoden 2nit untergeben und wollt ihm kein Volk schicken zu Hilfe, undwerdt Ihr Volk ihm schicken zu Hilfe, so sollt Ihr wissen, dass wirwollen Euer Kinder und Euer Weiber den Tyrken gar geben ; undzum letztem so wollen wir Euch mit samt den Woyevo den aus demLandt ausjagen, aus dem Landt. Darmytte seidt Gotte befohlen. 3

Gesryben in J oss Markt, am XXVIII. Aprilis und am Jar 1554.Adresa: Dem Namhaftigen, thrsamen weisen Herrn Kornys

Myclos, unserem lieben Freundt zukumme dieser Brief.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 175: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

191.

la§i, z Mai 1554.Petru Gerendy care Petru Haller la Sibiu.

Raport despre adunarea o§tilor moldovene la Bacdu cu ordi-nul de a merge patine aducerea fiului regelui loan. A§teaptei ordincum sa se poarte mai departe.

Magnifice domine et compater mihi observandissime. Postservitiorum meorum commendationem.

Vestra Maga Dominatio bene novit quomodo hic detentussum omnia quae committunt oportet me in his stare. V" Mag"Dominatio pro certo habeat, quod ad diem Dominicam SanctaeTrinitatis 1 exercitus Moldaviae erit congregatus in oppido Bako,quod distat a regno Transilvaniae octo miliaria. Nunquam itasurrexerunt quemadmodum nunc, habebit secum ingenia 24Tartari, qui dicuntur Dobrwgzii, erunt cum Transalpino, qui seomnes coniunget prope domum Francisci Beldii, in possessioneUzon 2; Petrowyth et Karansebesenii, Lwgosenii, una cum Kassonbassa de Themeswar intrabunt per Portarn ferream et sese coniun-gent prope Sassebes, secundum eorum opinionem, et si qui exregnicolis se dederit in ditionem filii regis Iohannis, ille pacfficepermanebit, qui autem fuerint rebelles, igne et gladio punientur. IdeoV" Mar Dominatio habeat curam de pauperibus Saxonibus, nedevastentur, ut caeteri quoque regnicolae possent unanimiterpermanere. Hic pro certo habetur comitatum Hwnyad sese dedissein ditionem filii Iohannis regis, si Georgius Machkássy volueritomnia sciet dicere, quomodo se res comitatus Hwnyadiensis ha-betur ; sicut ego intellexi a Ladislao Ewsz.8 Paria literarum im-peratoris Turcarum in praesentibus inclusis misi Vrae MareDominationi. Caeterum Vram Mag"m Dominationem rogo, tam-quam compatrem et dominum mihi confidentissimum, velitmihi dare informationem, quid sim facturus, vel ex una, vel exalia parte ; ea quae mihi consuluerit omnia faciam. Caeterum V'Mar" Dominationem quam felicissime valere opto.

Datum ex oppido Iaswaszar, 1. die Maii 1554.Petrus Gerendy manu ppria

Adresa : Magnifico domino Petro Haller a Hallerstayn, Magistrocivium Cibiniensi, domino etc.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Documente vol. T. 10

I Mai '5541 No. 191 145

1 AdiCa 20 Mai 1554. 2 SeTiS : Wsson. 3 De citit : Eösz.

www.dacoromanica.ro

Page 176: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Folosit de Irga, 1, c, pag, zo,

146 No. 192-193 [26 Mai 1.554

Sibiu, 26 Mai 1554.Francisc Henther ckre vistierul Petru Haller.

Adeverintei despre banii rimii pentru plocoanele de datsolilor lui Mircea-Vodd.

Ego Franciscus Henther fateor et recognosco per praesen-tes has literas, quod Egregius dominus Petrus Haller ab Haller-stain 14. Iunii 1553 cum me cum aliis suis servitoribus pro dedu-cendo Messzyt wayvodae, legato Turcico, ad dominum wayvodam,et inde Coronam mitteret, pro expensis septem florenos hungari-cales nobis dedit. Item fateor eundem dominum thesaurarium excommissione domini wayvodae per me domino Andreae Bathorywayvodae, ducentos aureos Hungaricales, quos Messzyt wayvo-dae, et cuppam unam deauratam, quam Stanislao Komiz boieroniTransalpino, et ex ulnas Scarlati medii, quas Ioanni Pythar ser-vitori Myrchae wayvodae nomine huius regni dominus wayvodadonaret misisse, et me res praedictas manibus domini AndreaeBathory wayvodae assignasse.

Actum Cibinii, 26. die Maii. Anno Domini 1554.(Colectitine Haller. Budapest.)

Istambol, 23 Iunie 1554.Dcraenego Trevisan bailo atre dogele Venetiei.

Solii lui Alexandru-Vodet aduccind o parte a tributului. 5tiridin Polonia a V odd va pleca cu o oaste niare pentru a introducepe fiul regelui loan in Ardeal.

Riferisce che si attrovavano a Constantinopoli li oratoridel Bogdan, venuti per portar parte del tributo che paga ogn'annoquella provintia al Serm° Signor, dalle quali si havea inteso chel'orator del duca di Moscovia era stato al Seen° Re di Polonia,accompagnato da 1500 cavalli per concluder pace per quattroanni con quella Regia Maestà, si come havea fatto, et che il Bogdan,suo Signore, cavalcherebbe con 50/m persone per aggiutar a metteril figliolo del quondam Re Zuane nello stato di Transilvania.

Da Constantinopoli, di 23 Zugno 1554.Die 21. Iulii 1554 in Rogatis. 199 5 I.

(Arch di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 136.)

www.dacoromanica.ro

Page 177: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Scris curat a§a, färà sá aibä vre un inteles.

10'

30 Oct. 1554] No. 194i 147

Breaza, 30 Octomvrie 1554.

Andrei Báthory de Somly6 cAtre voevodul Prancisc Kendy.

Una din slugile sale prinaind nilte Moldoveni cere sfatulsdu ce sd faca cu ei, fiind oameni de reind. El insiq pribegqtecu toatd familia din sat in sat pe supt munti.

Továbbá valami moldovai oláhokat fogott vala egy szol-gám ez nyáron, kiket te Kegyelmednek tudására adtam vala,Azolta nalam voltak. Mostan is nálam vadnak. Azt értem, hogycsak valami szolga legények. Nem tudom mit kelljen velek ten-nem. Ha te Kegyelmednek jo akaratja volna, az mely szolgamfogta volt, annak adnám, nitalám vehetne valamit rajtok.

Továbbá, hogy én ideiglen te Kegyelmedhez nem mehet-tem, nekem Kegyelmed meg bocsásson ; oka ez, hogy miultaBarczab61 ki jöttem minden házam nipivel budostam dewanelött. Mostan is havas alatt budosom egy falurul másikra.

Ez levél költ Brazan, kedden Szent Symon és Judá.s Apas-tal nap után 1554.

(Autograf. Colectiune particularà. Ungaria.)

Mai departe, o slugá a mea a prins in vara aceasta niste romá'nidin Moldova, despre ceeace am ilwtiintat pe Domnia-Ta. De atuncisunt la mine. $i acum sunt la mine. inteleg eh' sunt numai n4te slugi.Nu §tiu ce trebue sà fac cu ei. Dacà ar fi voia Domniei-Tale, daslugii care i-a prins, poate cà ar luà ceva pe ei.

Mai departe, cá eu pán'acuma n'am putut merge pela Domnia Ta,s6 mà iertati ; pricina este c6 decánd am iesit din tara Bársei, pribe-gesc cu tot norodul casei mele dinaintea lui dewan ( ?) i acum chiarpribegesc pe sub munti dintr'un sat intealtul.

Scrisu-s'a aceastä scrisoare in Breaza, Marti dupä praznicul Sf.Simion i Apostolul luda, 1554.

Cluj, 17 Fevruarie 1555.

Solul loan Pitar cátre vistiezul Petru }faller.

A deverin0 despre banii iplocoanele primite.

Ego Ioannes Pythar Transalpinensis. Fateor et recognoscoper praesentes, quod cum ego Anno Domini 1553 a domino meo

www.dacoromanica.ro

Page 178: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

wayvoda Transalpinensi nunctius missus fuissem ad dominoswayvodas Transylvanenses, tempore thesaurariatus domini PetriHaller, die Augusti 18 idem dominus Petrus Haller Meggiesii promunere dedit mihi cuppam unam in valore florenorum 22 dena-riorum 39 ac pro expensis in pecunia florenos 8. Idem quoque do-minus Petrus Haller eodem tempore nunctiis wayvodae Molda-viensis Wsaar et Wercher, me praesente, dedit florenos 6. De quibuseundem dominum Petrum Haller reddo quietem et expeditum,testimonio harum mearum litterarum sigillo meo munitarum etfide mediante.

Datum Coloswari, 17. Februarii. Anno Domini 1555.Ioannes Pythar ppria

(Colectiune Haller. Budapest.)

Tiirgu-Mur, 27 Aprilie 1555.

Francisc Milt6 cAtre vistierul Petru Haller.

Adeverinfd despre banii primiti cand a nzers in Tara-Roma-neascd.

Ego Franciscus Myko de Sepsi. Fateor et recognosco perpraesentes me a domino Petro Haller theasurario Anno Domini1553 cui. ex commissione dominorum regnicolarum missus fuissemlegatus in Transalpinam, prima die Septembris, in expensas re-cepisse florenos i6; etc.

Datum in oppido Wasarhely, 27. die Aprilis. Ab Incarna-tione Domini anno 1555.

(ColecOune Haller. Budapest.)

Istambol, 3 lunie 1555.

V. Z. B. cAtre Dominico de Gaztelu conseglier et orator del Ser" Re di Romani.

Sol moldovean la Poartd primind ordin ca Domnul scfu sciintroducd pe fiul regelui loan in Ardeal.

Alli 26 del passato il Mar bailo over ambasciatore Vene-tiano ha havuto nova dal suo dragoman, che si ritrova in Amasia,

1 Sigilul de inel apAsat in hârtie lipseste de pe actul semnat de insusloan Pitarul.

148 No, 195-197 [27 Apr. 1555

www.dacoromanica.ro

Page 179: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

iusvis status et conditionis homo sit, tam in Hungaria, Molda-via, Transalpina audeat pelles agninas, vulpinas, mardurinasemere, occupare aut ad aliena loca et regna educere, sub poenainfra nominata factus.

Anno quo modo fato 27. die Augusti Augustae Vindelicorumdatae sunt literae Suae Regiae Maiestatis in pargameno patenterconfectae, manu Suae Maiestatis propria in margine inferiorisignatae ac sigillo suo secreto, quo ut Rex Hungariae impendentiutitur, communitae, quibus mediantibus Maiestas Sua literasConventus Monasterii Beatae Mariae semper Virginis de Colos-monostra in pargameno patenter confectas, sigilloque eiusdemauthentico impendenti communitas, continentes in se literasSerenissimi principis condam domini Ludovici regis Hungariae,praedecessoris et sororii sui charissimi, piae memoriae, super con-firmatione, salvo iure alieno, literarum Serenissimi quondam prin-cipis domini, domini Wladislai regis Hungariae etc., genitoris

27 Aug. 15551 No. 197 198 11-9

alla corte del Gran Signor, che l'ambasciator del Sophi over Redi Persia era venuto et haveva basciatali la mano con gran trionfi,pace et allegrezza et gl'haveva portato presenti assai et di valuta,et per esser de 11 alcuni Francesi di questo ambasciator andativicon un messo della regina et Petrovicio, et anchora era andatol'ambasciator del re di Bogdania, con presenti ; et subito per haverfatto la pace col detto re di Persia, comandò che fussero mandatichiausi in Valachia, Bogdania et Budua, et altri suoi luoghi, concommisioni che si faccia gente et che mettano in Transilvaniael figliolo del re Giovanni et poi che fin' a dui mesi lui vuol venirqua in Constantinopoli per far anchora lui campo.

Adi 3 de Giugno 1555 in Pera.(Staatsarehiv. Wien. Tutcica fase. izó.)

198.

Augsburg, 27 August 1555.

Ferdinand I. regele Ungariei, care Universitatea Natiunii Slsesti.

Reinoie§te privilegiul vechiu al Sa§ilor, avut 'ilia dela regeleVladislau ca nimeni sei nu indrdzneascd a cumpdra, a aduce sau aduce piei crude de miei, vulpi, jderi ori alte bldnuri in Moldova §iTara-Romeineascoi.

Ferdinand I. regis Hungariae consensus, ne quis, licet cu-

www.dacoromanica.ro

Page 180: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Din Buda, 9 August 1513 ;in Hurmuzaki : Documente vol. XV. p. 224-5.2 E interesant ca. acest consens" e mai am'anuntit ca textul privilegiului

transcris §i aprobat.

150 No. 198-199 [17 Oct. 1555

sui, 1 ne scilicet cuipiam, nee tantum mercatoribus et negotiatorumhominibus, tam in regno Hungariae, quam Moldaviae et Transal-pinae existentibus, praeterea cunctis officialibus et factoribus,tam in vigesima sua Cibiniensi, quam etiam alias ubilibet consti-tutis, in literis paternis nominatis, sed etiam alterius cuiusvis statuset conditionis hominibus, ecclesiasticis videlicet et saecularibus,ac nobilibus et ignobilibus, ubivis in partibus Transsylvaniae,praesertim autem in Cibiniensi, Brassoviensi, Segeswariensi,Megyesiensi, Bistriciensi, Zazsebesiensi, Coloswariensi et Enye-diensi civitatibus constitutis et commorantibus, pelles agninas,vulpinas, mardurinas vel alias quascunque crudas et nondumlaboratas emere vel occupare aut ad Moldaviam et partes Trans-alpinas educere et educi facere audeat, qua praerogativa etiamantea usi fuisse dicebantur, sub amissionis talium pellium, apudquos reperirentur, poena ; quarum duas partes ipsi magistri pel-lifices ad suos usus convertere, tertiam vero partem pro se ipsisrecipere valerent, acceptavit, approbavit, roboravit, ratificavitac pro universis magistris pellionibus ipsorumque posteris etsuccessoribus universis innovando perpetuo valituras gratioseconfirmavit. Salvo iure alieno. 2

(Colectiune particulard. Ungaria.)

199.

Dej, 17 Octomvrie 1555.Ladislaus Was de Gyalu care Ferdinand L regele Unganei.

Despre doud apdr(inittoare ceicqii Ciceului.

In urma ordinului avut Vd comunic, cd possessiones Peter-haza et Felsewgyekenes, pe cari le cere Petrus Hagymassy magistercuriae Spectabilis et Mae' domini Stephani Dobo waywodae,per defectum seminis cuiusdam Petri Zwchaki sive Rawaz nomi-nati, sunt adniinistrate de mine ca moii fiscale una cum aliis pos-sessionibus ad arcem dirutam Chycho pertinentibus, quas posses-siones a temporibus condam Ser' Matthiae regis semper adeandem dirutam arcem Chycho waywodae Moldavienses posse-derunt ; etc.

Ex Dees, 17. Octobris. Anno 1555.(Hofkammerarchiv. Wien. Hungarn fasc. 14340.)

www.dacoromanica.ro

Page 181: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Oct. 15551 NO. 200 15X

200.

Bruxelles, 22 Octomvrie 1555.

impäratul Carol V. care Heraclide Despot Basilicos.

Decret solemn cu privilegiul de a crea notan i publici si Doc-tori dintre absolventii universitdilor, ddndu-i i titlul de cavalercu stemd nobilitard, folosindu-se de bate drepturile nobililor Im-periului Roman.

Privilegium Caroli Imperatoris Despotae collatum.Carolus Quintus Divina favente clementia Romanorum

Imperator Augustus, ac Rex Germaniae, Hispaniarum, utriusqueSiciliae, Hierusalem, Hungariae, Croatiae, Dalmatiae, InsularumSardiniae fortunatarum et Indiarum, ac terrae firmae, MarisOceani etc. Archidux Austriae, Dux Burgundiae, Lothrici, Bra-bantiae, Tyburgae, Lucenburgae, Geldriae, Wirtembergae, etc.Comes Habspurgi, Fland.riae, Tyrolis, Arthesii et Burgundiae,Palatinus Hamoviae, Hollandiae, Zeelandiae, Ferreti, ICiburgi,Namurti et Zutphauiae, Landgravius Alsatiae, Marchio Burgoviaeet Sacri Romani Imperii etc. Princeps Sueviae etc. Dominus Fri-siae, Molinae, Salinarum, Tripolis et Mechliniae etc. Magnificostrenuo fideli sincere Nobis dilecto Heraclidi Iacobo Basilico De-spotae Sanii, Principi Pari, Doridos et caeterarum insularum,domino Militi sive Equiti aurato ac Sacri Lateranensis palatii,aulaeque nostrae Caesareae et Imperialis Consistorii Comiti, gra-tiam nostram Caesaream et omne bonum.

Imperialis Celsitudinis diguitatem nihil aeque commendatquam bene de humano genere promereri, qua via plerique Ro-manorum Imperatores maiores nostri immortalitatis gloriam sibipepere, dum virtutem excolunt, praeclaris hominum meritis suoshonores suaque praemia decernunt. Nos vero laudata eorumvestigia sequi, eosque pro meritis extollere et augere cupientes,qui non solum generis nobilitate et maiorum imaginibus, verumetiam virtute nobilitatis alumna, prudentia, eruditione, industria-que habentur insignes, et nostris Sacrique Imperii, terrarumqueac dominiorum nostrorum patrimonialium servitiis omne suumstudium ac labores impendunt. Ac proinde attendentes praeternatalium splendorem et prisca gentis atque familiae tuae decora,insignes animi et corporis tui dotes, singularem prudentiam, eru-ditionem et rerum experientiam, quibus apud Nos fide digno tes-timonio commendaris, tuum praeterea in Nos, Sacrum Romanum

www.dacoromanica.ro

Page 182: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Imperium, regnaque ac dominia nostra patrimonialia sincere fideiet devotionis affectum, studium et observantiam, ad haec grataet fidelia obsequia, quae Nobis, Sacro Romano Imperio, regnisqueac dominiis nostris patrimonialibus maiores ac praedecessores'fui variis in rebus et expeditionibus nostris bellicis, quibus plureseorum non solum interfuere, verum etiam fortiter pro Nobis saepepugnando, in nostro servitio vitam amisere, praecipue vero qui-dam tuus avunculus, qui primum in Corenensi expeditione pro-pria triremi nobis inservivit, atque deinde iam ante quinque anuoscirciter, nostro iussu et mandato in Graeciae partes ablegatusab implis Turcis captus interemptusque est. Ac demum tu quoqueillorum exemplo in aliquot bellis et expeditionibus nostris, prae-sertim vero anno superiori ad castrum Rhentiacum, durn illudobsidione, qua turn temporis ab hoste nostro rege Gallorum acer-rime premebatur, liberaremus (ubi in aliquot levioribus preliiscum hoste subinde commissis) haud vulgaria virtutis, fortitu-dinis, imperitique animi tui documenta edidisti, Generoso ac nobilinostro tura temporis colonello super mille equitum Germanorum,ac Imperii Sacri fideli dilecto Gunthero comite a Suarzenburgduce testante, strenuo ac indefesso studio, posthabita vitae etsalutis ratione, magna cum laude singularis virtutis ac fortitu-dinis Vestrae, nostra vero satisfactione praestitistis, tuque etiam-num praestas, ac te in posterum praestiturum esse plane confi-dimus eo quidem ferventius, quo maioribus ac dignioribus hono-rum ornamentis te a Nobis donatum et condecoratum senseris :Dignum te omnino duximus, quem peculiaribus nostrae clementiaedonis prosequamur. Proinde motu proprio ex certa scientia, animodeliberato, ac sano principum, baronum ac procerum nostrorumac Sacri Imperil fidelium dilectorum accedente consilio, ac denostrae imperials potestatis plenitudine, te praenominatumHeraclidem Iacobum Basilicum Despotam, Equitem auratum, acSacri Lateranensis palatii, aulaeque nostrae Caesareae Imperialisconsistorii Comitem fecimus, creavimus, ereximus et comitatusPalatini, militiaeque titulo clementer insignivimus, atque tenorepraesentium facimus, creamus, erigimus, attolimus atque insignimus,ac aliorum equitum ac militum, ac comitum Palatinorum numeroet consortio gratiose adscribimus et aggregamus : Decernenteset hoc Imperiali statuentes edicto, ut ex nunc in antea pro sus-ceptae Equestris dignitatis et militaris titulo ornamento, torquibus,gladiis, calcaribus, vestibus, phaleris sive equorum ornamentisaureis, ac omnibus et singulis privilegiis, iuribus, gratiis, immuni-

152 No. zoo [22 Oct. 1555

www.dacoromanica.ro

Page 183: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Oct. 1555] NO. 200 153

tatibus, franchisiis, honoribus, dignitatibus, exemptionibus aclibertatibus uti, frui et gaudere possis et debeas, quibus alii militessive equites a Nobis stricto ense creati ac Sacri Lateranensispalatii Comites potiti sunt, seu quomodolibet potiuntur consue-tudine vel jure; Dantes et concedentes tibi, praef ato HeraclidiIacobo Basilic° Despota facultatem, qua possis et valeas per totumRomanum Imperium et ubilibet terrarum facere et creare notariospublicos seu tabeLliones et iudices ordinarios, ac universis personis,quae fide dignae, habiles et idoneae fuerint (super quo conscientiamoneramus) notariatus seu tabellionatus et iudicatus ordinariiofficium concedere et dare, ac eos et eorum quemlibet per pennamet calamarium, prout moris est, de praedictis investire. Dum modotamen, ab ipsis notariis publicis seu tabellionibus et iudicibusordinariis per te creandis et eorum quemlibet iure et nomine vestire,ac Sacri Romani Imperii ac pro ipso Romano Imperio debitumfidelitatis recipias corporale et proprium iuramentum, in huncmodum videlicet, quod erunt Nobis ac Sacro Romano Imperio,et omnibus successoribus nostris Romanorum Imperatoribus etRegibus legitime intrantibus fideles, nec unquam erunt in consilio,ubi nostrum periculum tractetur, sed bonum et salutem nostramdefendent et fideliter promovebunt, damna nostra pro sua possibi- -litate vetabunt et avertent. Praeterea instrumenta, tam pu-blica, quam privata, ultimas voluntates codicillos, testamentaquaecunque iudiciorum acta, et omnia alia et singula, quae illiset cuilibet illorum ex debito dictorum officiorum facienda occur-rerint, vel scribenda iuste, pure, fideliter omni simulatione, machina-tione, falsitate et dolo remotis, scribent, facient atque dictabunt,non attendendo odium, pecuniam, munera aut alias passiones velfavores. Scripturas vero, quas debebunt in publicam formam re-digere, in membranis mundis aut papireis non tamen chartisabrasis, fideliter secundum terrarum consuetudinem conscribent,facient atque dictabunt. Causas hospitalium et miserabilium per-sonarum, nec non pontium et viarum publicarum emendationespro viribus promovebunt. Sententias et dicta testium donecpublicata fuerint et approbata, sub secreto fideliter retinebunt,omnia alia et singula iuste, recte et pure facient, quae ad dictaofficia quomodolibet pertinebunt consuetudine vel de iure. Quod-que huiusmodi notarii publici seu tabelliones et iudices ordinariiper te creandi possint et valeant per totum Romanum Imperiumet ubilibet terrarum, facere, scribere et publicare contractus etinstrumenta, quaecunque iudiciorum acta, ultimas voluntates,

www.dacoromanica.ro

Page 184: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

154 No. 200 [22 Oct. 1555

decreta et authoritates interponere in quibuscunque contractibusrequirentibus illa vel illas, ac omnia alia facere, publicare etexercere, quae ad debitum officium publici notarii seu tabellioniset iudicis ordinarii pertinere et spectare noscuntur : Decernentes,ut omnibus instrumentis et scripturis per huiusmodi tabelliones,notarios publicos sive iudices ordinarios fienclis, plena fides ubiqueadhibeatur, tam in iudicio, quam extra constitutionibus, ordina-tionibus, statutis et aliis in contrarium facientibus, non obstantibusquibuscunque. Insuper tibi praedicto Heraclidi Iacobo BasilicoDespotae concedimus et elargimur, quod possis et valeas natu-rales bastardos, spurios, manseres, nothos, incestuosos copula-tive et disiunctive, et quoscunque alios ex illicito seu damnatocoitu procreatos, viventibus vel etiam mortuis parentibus eorum, ettam absentibus, quam praesentibus (Illustrium tamen Principum,Comitum et Baronum filiis duntaxat exceptis) legitimare, eosqueet quemlibet eorum ad omnia et singula restituere et reducere,omnemque geniturae maculam penitus abolere, ipsos habilitandoet restituendo ad omnia et singula jura successionum et haere-ditatum, bonorum paternorum et maternorum, fundalium etemphyteoticorum, etiam ab intestato cognatorum et agnatorum,et ad hos honores, dignitates, officia et omnes actus legitimos, acsi essent de legitimo matrimonio procreati, obiectione prolislegitimae penitus quiescente. Quodque ipsorum legitimatio, utsuprafacta, pro legitime facta maxime habeatur et teneatur, acsi forte cum omnibus iuris solennitatibus, quarum defectus spe-cialiter authoritate Imperiali suppleri volumus et intendimus,dummodo tamen legitimationes huiusmodi per te fiendae nonpraeiudicent filiis et haeredibus legitimis et naturalibus ; sintqueipsi per te legitimati, de familia, agnatione, et casata parentumsuorum et arma ac insignia eorum deferre et gestare possint etvaleant, efficianturque nobiles, si parentes eorum nobiles fuerint,possintque et debeant omnibus actibus publicis et privatis, officiis,iuribus, honoribus ac dignitatibus quibuscunque uti, frui et gaudere,quibus veri, legitimi consuetudine vel de iure gaudent, utunturet fruuntur, non obstantibus aliquibus legibus, quibus cavetur,quod naturales bastardi, spurii, manseres, nothi, incestuosi copu-lative vel disiunctive, vel alii quicunque ex illicit° coitu procreativel procreandi non possint, nec debeant legitiman, liberis natura-libus legitimis existentibus, vel sine consensu et voluntate filio-rum naturalium et legitimorum aut agnatorum, aut feudi do-minorum et specialiter in authentica quibus modis naturales effi-

www.dacoromanica.ro

Page 185: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

ciantur legitimi et quibusmodis naturales efficiantur sui per totum etnaturales, si de feudo fuerit contentia inter dominum et agnatos, etLex iubemus Codex de emancipationibus liberorum et aliis similibus,quibus legibus et cuilibet earum volumus expresse et ex certa scien-tia derogan et etiam non obstantibus in praedictis aliquibus con-trahentium dispositionibus et defunctorum ultimis voluntatibus,aut legibus aliis et locorum statutis et consuetudinibus, etiamsitales essent, quae deberent exprimi, et le illis fieri specialis mentio,quibns obstantibus et obstare valentibus in hoc casu duntaxatex certa scientia et de plenitudine Nostrae Caesareae potestatitotaliter derogamus et derogatum esse volumus. Similiter tibipraenorninato Iacobo Heraclidi Despotae, damus et concedimus,ut possis et valeas tutores et curatores confirmare, dare et consti-tuere, ipsosque causis legitimis subsistentibus amovere ; nec nonfilios adoptare et arrogare, et eos adoptivos et arrogatos facere,constituere et ordinare, insuper filios legitimos et legitimandos ad-optivosque emancipare, et adoptionibus, arrogationibus et emanci-pationibus quibuscunque omnium et singulorum etiam infantiumet adolescentium consentire, veniamque aetatis supplicantibusconcedere, authoritatem et decretum in omnibus interponere,servos etiam manumittere, manumissionibus quibuscunque .curnvindicta vel sine, vel minorum alienationibus et alimentorumtransactionibus authoritatem et decretum interponere, minoresquoque ecclesias et communitates laesas altera parte ad id priusvocata in integrum restituere ac in integrum restitutionem eisvel alteri eorum concedere. Eosdem filios, familias emancipare,a patria potestate liberare, nolentibus et invitis eorum parentibus,praesentibus vel absentibus authoritatem et decretum in omnibusinterponere, iuris tamen ordine semper servato. Praeterea, utmaioribus gratiis et praerogativis te a Nobis donatum sentias,motu consilio, scientia et authoritate supradictis tibi concedimuset elargimur, ut possis et valeas, in omni licita facultate unumquolibet anno Doctorem, Licentiatum, Magistrum et Baccalaureumartium, nec non poëtam Laureatum creare, promovere, ordinare,constituere et facere, adhibitis tamen in cuiuslibet Doctoris velLicentiati creatione Doctoribus eximiis de professione creandi,ad. minus tribus, qui una pariter promovendos huius-modi per ri-gorem examinis dignos, sufficientes, idoneosque iudicent atquecollaudent et quos idoneos, sufficientesque repereris et compro-baveris, ipsos more, consuetudine et ceremoniis in generalibusstudiis desuper observari solitis consueta ornamenta et insignia

22 Oct. 1555] NO. 200 155

www.dacoromanica.ro

Page 186: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

156 No. 200 [22 Oct. 1555

doctoralia, sive sertum laureum, sive baccam lauream, licentiamsive magisterium in eadem facultate, nomine et authoritate nostratradere, ita, quod illi qui per te eiusmodi insignibus et ornamentisdonati fuerint, in omnibus civitatibus, locis et terris Sacri RomaniImperii et ubique terrarum, libere possint ac debeant omnesactus doctorales, legendi, docendi, interpretandi, cathedramascendendi et glossandi ac caeteros quoscunque actus licentiae,laureae poeticae, baccalaureatus et magisterii facere et exercere,omnibusque et singulis gaudere et uti privilegiis, praerogativis,exemptionibus, libertatibus, concessionibus, honoribus, praeerni-nentiis, favoribus, indultis, gratiis atque aliis quibuscunque, quibuscaeteri doctores, licentiati poëtae laureati, magistri et baccalauri,qui in gymnasio Bononiensi, Patavino, Papiensi, Perusino, Pisano,et quolibet alio publico gymnasio, sive quomodocunque vel quali-tercunque, aut ubicunque tala insignia acceperint, gaudent velde iure aut consuetudine utuntur et potiuntur, non obstantibusin praedictis quibuscunque legibus, constitutionibus, decretis,consuetudinibus, ordinationibus, reformationibus, rescriptis, pri-vilegiis, beneficiis, exemptionibus, gratiis et praerogativis quo-cunque nomine censeantur, cuiuscunque tenoris et munitionisexistant, tam factis quam fiendis, tam pet nos, quam per prae-decessores nostros, vel per quoscunque principes, duces, mar-chiones, communitates, universitates, vel abso cuiuscunque ge-neris vel conditionis sub quibuscunque clausulis vel expressioneverborum, etiamsi tala essent, de quibus de verbo ad verbumnecesse esset hic facere mentionem. Ad demonstrandum veronostrae erga te, Heraclidem Iacobum Basilicum Despotam, de-mentiae abundantiam, et ne posteritas tua suo decore defraudetur,tibi avita armorum tuorum insignia per te Nobilem et Regiam fa-miliam tuam, uti fide digna relatione accepimus, deferri solitavidelicet scutum secundum longum, latumque in quatuor partesaequales divisum, in quarum inferiori sinistra albi seu argenteicoloris chrysophoris piscis genuinae, suae formae et coloris, oreaperto, annulum aureum, cum Draconite gemma conspicuum gerens,caudam deorsum in interiorem scuti angulum, caput sursum tendenset in superiori dextra itidem albi seu argentei coloris, templumteretis formae, azurei seu coelestini, cum nigri coloris porta seuostio continetur. Inferior autem dextra et superior sinistra scutipartes crocei seu aurei coloris existunt, quarum haec laurum ar-borem cum radice naturalis suae formae ac coloris, cuius caudiciaspis sive serpens viridis maculis azurei coloris conspersus, caput

www.dacoromanica.ro

Page 187: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Oct. 1555] No. zoo '57

in anteriorem caudam in posteriorem areae partem porrigenscircumvolutus est. lila vero leonem rubrum unguibus albi seuargentei coloris, exerta lingua, caudaque post tergum reflexa, an-trorsum scandentis instar, versum et ab eius capite paululuminfra superiorem eius areae extremitatem, undulam albicantemin anteriorem scuti partem vergentem continet. Supra scutumcorona ethnica aurea insignitum, galeam apertam cancellatamsive torneariam, tenis sive laciniis nigri seu sabellini colorisredimitam, ac diademate ethnico coronatam ; e cuius cono caputleonis rubri cum collo, exerta lingua antrorsum verso eminet, acex huius vertice rosarum caulis quinque ramorum, aequis spatiisab invicem distantium, quorum singuli singulos flores rubescentescum flavi coloris apicibus gestant, exurgit, et desuper in schedaalbi seu argentei coloris in semicirculum reflexa haec sequentiaverba literis maiusculis graecis nigris conscripta extant : ZAMOIOPNIOSW TAA A 4)EPEI. Non modo laudanda, confirmandaet approbanda, verum etiam augenda et exornanda duximus,atque tenore praesentium laudamus, confirmamus, approbamus,augemus et ornamus, addentes in vertice scuti aquilam nigrambicipitem, lingua exerta rubea oculisque itidem rubeis, ac alisexpansis, pectore tenus prominentem. Quemadmodum haecomnia praesentium in medio artificis ingenio accuratius depictacernuntur : Volentes et decernentes, ut tu, praefate HeraclidesIacobe Basilice Despota, et filii, haeredes ac descendentes tui ante-dicti, praescripta armorum insignia habeatis ac deferatis, illisquein omnibus et singulis honestis, decentibusque actibus et expediti-onibus militarium, nobilium armigerorum more, tam ioco, quamserio, in torneamentis, hastiludiis, bellis, duellis, duellis, singu-lar certamine et quibuscunque pugnis, vexillis, tentoriis, annulis,signis, signetis, sigillis, aulaeis, tapetis, monimentis, aedificiis,picturis, sculpturis, et universa supellectili vestra, et aliis in rebusomnibus, pro vestrae voluntatis arbitrio, uti fruique possitiset valeatis, absque omni impedimento et contradictione. Nulliergo omnino hominum liceat hanc nostrae creationis, erectionis,concessionis, confirmationis, additionis Decreti, voluntatis de-rogationis, privilegii et gratiae paginam infringere aut eo quovisausu temerario contraire. Si quis autem id attentare praesum-pserit, nostram et Imperii Sacri indignationem gravissimam acpoenam quinquaginta Marcarum auri puri, toties, quoties contra-factum fuerit, se noverit ipso facto incursurum, quarum medietatemImperiali fisco seu aerario nostro, reliquam vero partem iniuriam

www.dacoromanica.ro

Page 188: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1. Acestea au fost retiparite de Emile Legrand sub titlul : Deux vies deJacques Basilicos. Paris, 1880.

2 Dintre poetii astfel laureati de catre Despot potestate D. Caroli V.Caesaris" in Wittenberg (4. Cal. Iunii 1556) cunoa4tem trei, impreuna cu poe-ziile lor ; tipärite de Legrand, I. c. p. 265-278.

3 Despre acest lucru biograful sail italian scrie astfel : Et egli con questspatente navie verso Brema et quell' altre città maritime, dove, mostrandoquesta sua patente, come a Signore che era stato scacciato da Turchi fu usataliberalith et cortesia : passò al Re di Danimarcha et quel di Svetia, di poi alDuca Alberto di Prussia, et tutti gli donorno, et volendo egli andare al Redi Polonia, il quale era in Vilna, questo principe lo raccomana molto calda-mente al palatino di Vilna, il quale lo ricevette in casa sua, et in tutti i modil'honorò; N. Iorga : Nouveaux matériaux pour servir ii. l'histoire de JacquesBasilikos l'Héraclide dit le Despote prince de Moldavie (Bucarest, 1900) p. 2-3.

158 NO. 200 [22 Oct. 1555

passi vel passorum usibus decernimus irremissibiliter applicandam.Harum testimonio litterarum sigilli nostri Caesarei appensionemunitarum.

Datum in oppido nostro Bruxellensi, Ducatus Brabantiae, die22. mensis Octobris. Anno MDLV. Imperii nostri 35. Regnorumnostrorum quadragesimo.

CarolusAd mandatum Caesareae et Catholicae Mtis proprium

Phfinzik secretarius

(Copie of. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notci. Cunoasterea acestui document pretios este de o deosebitainsemnatate prin faptul ca ne desveleste tot trecutul lui Despot-Vodä,aratandu-ne unde si cum a slujit pana la data documentului ; desprecare trecut aveam pana acum numai doua biografii, aproape contem-porane 1 si foarte putine amanunte.

Textul documentului ne-a pAstrat si mentiunea cum ea' privi-legiul acesta a fost dat de catre marele impärat Carol al V-lea dinproprie initiativà (motu proprio) lucru foarte rar pe aceste vremuri.Dealtfel pe lang6 privilegiul de a crea notan i publici si a indeplini toatefunctiunile unui notar public, Despotul a mai primit si dreptul ca fie-care an sa poata" inaugura cate un Doctor i poet laureat dintre aceibacalaureati cari au absolvit universitätile din Italia si aiurea, de-punand examenele severe prescrise, 2 iar dark' de aceasta fiind numitcavaler a primit si un scut nobilitar descris precum se obicinuia.

Aceasta diploma i-a servit lui Despot asa de mult, ca. dupdo insemnare contemporana cu si prin ea a avut intrare la toatecurtile europene, pe cari le-a vizitat 3 ca sa-si intinzà cercul relati-unilor pentru scopurile sale tainice de a ajunge pe scaunul Moldovei.

www.dacoromanica.ro

Page 189: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 A§a numeau Turcii pe principele loan Sigismund (fiul regelui loan)care primi in botez si numele de stefan.

2 In original : mandamus.

Fevr. 1556] No. 201 159

201.

gstambol, Fevruarie 1556.1Sultanul Soliman II. cAtre Alexandru-Voclà Upupeanul.

Voind a ajuta pe fiul regelui loan ii porunce0e st'i-i adunegrabnic otile pleand f cird zeibavel in ajutorul lui indakice va ficheinat de el.

Scias nos diebus superioribus litteras Stephani regis Hun-gariae Transylvaniaeque 1 accepisse, nosque informatos esse, qua-liter Germani in quibusdam locis regni sui Hungariae ac Transyl-vaniae impetum cum magna devastatione depopulationequefecissent, Nosque pro auxilio tandem implorans, illi subveniendigratia curam clementissime haberemus. Admittimus idcirco lit-teras nostras mandatorias, ex Sublimi Excelsaque Porta poten-tiae nostrae ad te Fidelitatique Tuae (erga nos semper sinceramconservatam hucusque) praecipientes, firmissime mandantes,2 qua-tenus modo visis his nostris eidem mandatoriis continuo omnibustuis rebus bellicis, exercituque tuo sis promptissimus, sciscitando-que semper sic animadvertens ad partes dicti regis Stephani secun-dum, ut ab eo informaberis melius. Praemissis itaque nostrismandatis te memorem esse volumus, ac eadem sinceritate, fideli-tateque, qua hactenus nobis inservivisti, et modo et deincepsillum te nobis firmissime permanentem volumus, ac videas, tebene omnibus rebus bellicis compositum inveniri, praecipue cumlitterae nostrae proxime per fidelem nostrum Mustapha chausumad te deferentes ; si tamen casu praedictus Stephanus Rex a suishostibus molestari videretur, teque suis litteris pro auxilio invo-caverit, tu ipso personaliter cum omni tuo bellico apparatu pro-cedere debeas et tenearis, quo ipsum regnumque eius ab suisquibuslibet hostibus protegere et tueri queas ac iterum atqueiterum mandamus, te in hoc vigilantissimum, bellicoque tuo appa-ratu promptissimum, sicque fideliter erga nos constantem per-sistere, ut hactenus te erga nos animadvertimus. Cum autem tetuosque movere proponis praescire nos fac quam certissime.

In capul scrisorii: Paria litterarum imperatoris Turcarum 12.Februarii nocte per Mustapham chausum praesentatarum in BachloAlexandro wayvodae.

(Copie contemporanA. Arh. jud. Bistrita-NA'sàud. Distrita.)

www.dacoromanica.ro

Page 190: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

160 No. 202 [28 Sept. 1559

202.

Sdtmar, 28 Septemvrie 1556.

Fátra§cu-Voda care Niculae Báthory de Eched.

V estindu-1 cd din porunca sultanului a adus in lard pe /hitregelui loan, ii comunicei cd de nit i se va supune îl va luatoate caste-lele impreumi cu Alexandru-Vodd al Moldovei, sci dea credintd la totce-i va spune Bogdan Logolet.

Magnifice Domine, nobis tanquam frater et Amice hono-rande. Post salutem et nostri commendationem.

Notum damus et ad scitum facimus Vrae Mare Dominati-oni, quod voluntas potentissimi imperatoris Turcarum, domininostri semper Clementissimi sic est, quod regnum Hungariae etTransylvaniae filio regis Ioanni dedit ac concedit, et, ut omnesprincipes ac domini ipsum audiant et serviant ; sed si aliquosinveniamur, quod ipsum filium regis Ioannis audire ac servirenoluerint, illos punire debemus cum igne et ferro, sed qui sibiinclinaverint, illi nobis fratres et amici esse debent. Sed si V"Mae Dominatio inclinare nolueritis, sicut vos monimus, sciatis,quod in bonis ac heredibus vestris intrabimus, ac qui ad WasMars Dominationes se pertinent, omnes illos punire volumusinsimul cum fratre nostro Alexandro wayvoda Moldaviensi, acab bine non recedemus, quousque unum castellum aut castrumvestrum non faciamus et seis inclusus permanebitis. Ita et Ste-phanum Dob6 monimus, ut filio regis se indinet, et si ipse in-primis se inclinasset maiorem honorem et dignitatem habuisset,sed [si] ipse se considit in castro suo et nihil ei profuit, sic et V"Mar Dominatio vult ambulare,1 sicut Stephanus Dob6 ; sed ro-gamus, ut, quid facere velitis, nobis ad scitum ac perscriberevelitis. Si in castro F,ched considitis paucum fiduciam habetis,si autem in rege Ferdinando nullum castrum et donum regni Hun-gariae adiuvavit, sed propter ipsum totum regnum Hungariae pe-riit et usque nunc sic fuit. Sed iterum rogamus, ut alias non sitisfacturi, sed inclinare debetis filio Regis, sicut vos inprimis vosmonemus ; deinde, qui boyaro nostro Bogdan Logoffeth et PetrusNagy dixerit, fidememorum credere velitis, sicut nobis. Deusconservet V' Dominationem Magnificam.

1 Forma' curat ungureasca' : Nagyságod is ugy fog járni.

www.dacoromanica.ro

Page 191: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ex castris Zakmar, feria secunda ante festum Michaelis.Anno Domini 1556.

Petrasko Dei gratia Wayvoda et Dominus,verus heres regni Transalpinensis

Adresa: Magnifico domino Nicolao de Bathor, fratri et Amiconostro semper honorandissimo.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

203.

Settmar, 29 Septenwrie 1556.

Alexandru-Vodl 1.46pusneanu1 ease Niculae Báthory de Hched.

Dupdce toatd nafiunea ungard i ardeleand s' a supus fiuluiregelui loan il invitd sd-i facd asemenea jurdmiint de credinici, id-.slindu-se de Nemli, ceici altfel ii va präda Mate mo*le impreund cuPdtraou-Vodd.

Alexander Dei gratia Waywoda Moldaviensis ac eiusdemterrae dominus et verus perpetuus heres etc.

Magnifice nobis dilecte. Salutem.Quoniam domini Magnates et universa quoque Transsil-

vanica et Hungarica natio, iuxta mandatum potentissimi impera-toris Turcarum et nostram piam admonitionem ad eos creberrimafactam, Illm° principi, filio regis Ioannis defuncti, Sanctissimaememoriae, fidem et integritatem praestitissent, tu autem, nesciturqua temeritatis audacia ductus, in pemiciem capitis ac amissionemomnium bonorum tuorum dignitatem dicti principis tui contemp-nendo hactenus fidem praestare recusaveris ; quocirca volumus,ut acceptis praesentibus, sine omni procrastinatione principi tuofidelitatem praestare Germanicaeque factioni penitus abrenunctiareet ultimum vale dicere et obviam dicti principis tui medio nostrite accingas, alioqui certus esto Nos cum Spectabili et Magnificodomino Petrasco wayvoda Transalpino paratos in procinctuhabere et universa bona tua diripere depraedareque et depopularifacere, igneque consumifacere et arcem praesidio munitum ignemconfidis diruere in nihilumque redigique facere velle decrevisse.Nam hactenus quoque in bonis tuis direptionem et depraeda-tionem fecissemus, verum per Magnates exorati sumus, ne in bonistuis faceremus depraedationem, eo, quod post introitum SuarumMaiestatum in hoc regnum fidem praestaturum allegaveris, iam

Documente vol. I.

29 Sept. 1556] No. 202-203 x61

www.dacoromanica.ro

Page 192: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

162 No. 203 205 [23 Nov. 1556

enim Suas Maiestates infra quattuor dierum futuras speramus.Quicquid autem in hac re feceris, nos per ostensorem praesentiumfacias certiorem.

Datum ex oppido Zathmar, 29. die Septembris. A. D. 1556.

Adresa: Magnifico Domino Nicolao de Bathor. Nobis dilecto.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.

Edirne, 23 Noemvrie 1556.

Antonio Brizzo bailo catre dogele Venetiei.

Regele loan II. intrand in Ardeal, Domnii färilor romane,cari l-au ajutat, se intorc indärdt.

Rif erisce che se havea habuto nova, che il Re Stefano eraentrato nella Transilvania, et che nella eft-a principale era statoaccettato per Re di quella provincia, et se diceva che'l havevalicentiato li Signori Valacco et Bogdan che'l havevano favoritoad entrar in quella.

Da Andrinopoli, fin 23 Novembre 1556.Die 17. Decembris 1556 in Rogatis. 161 1.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 204.)

Alba Iulia, 15 Fevruarie 1557.Mandat de urrnarire al reginei Isabella catre autoritatile

intamplandu-se ca un popii roman omoare pdstorul or-dond sel fie prins i judecat dupd cum merit&

Isabella Dei gratia regina Hungariae et Dalmatiae etc.Fidelibus nostris universis et singulis Magnificis, Egregiis, nobi-libus, comitibus, vicecomitibus et iudicibus nobilium quorumcun-que comitatuum, item Prudentibus ac circumspectis magistriscivium, iudicibus villicis, caeterisque iuratis civibus civitatum,oppidorum, villarum et quarumcunque possessionum et alteriuscuiusvis status et conditionis hominibus praesentes visuris, sa-lutem et gratiam.

Expositum est Magnificentiae Nostrae in persona fidelisnostri Prudentis ac circumspecti Andreae Birkner, iudicis secliscivitatis nostrae Cibiniensis : Qualiter dipbus superioribus proxi-me praeteritis quidam presbiter Valachus, nescitur quo spiritu

www.dacoromanica.ro

Page 193: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

11*

ductus, pastorem ipsius exponentis in campo boyes ac pecudespascaturus, potentia sua mediante interemisset. Supplicatumitaque exstitit Maiestati nostrae, ut sibi circa praemissa, de con-digno iuris remedio clementer providere dignaremur, et quiajura contenta generalis decreti nostri inter caetera scripta editiet stabiliti universos malefactores, manifestum homicidium per-petrantes ubicunque et per quoscunque reperiri poterunt, libereet semper captivari et puniri possunt : proinde FidelitatibusVestris harum serie committimus et mandamus firmiter, qua-tenus ,durn et quandocunque praesentibus requisiti fueritis, autalter vestrum fuerit requisitus, ex tunc praefatum Valachumupresbiterum homicidam ubicunque reperire poteritis, iuxta con-tenta decreti praescripti nostri captivare, captivum iure et iusti-tia mediante pro eiusdem demerito punire debeatis ac teneamini.Secus non facturi. Praesentibus Perlectis exhibenti restitutis.

Datum in civitate nostra Alba Iulia, feria proximo. postValentini martyris. Anno 1557.

Ysabella regina mpr.(Copie. Bibl. Muz. Ard. Cluj. Kemény : Adparatus epistolaris tom. I. p. 583-4.)

Nota. Depe aceastà vreme mai avem i urmatoarea seurtä tire:Hoc autem eo tendere intelligo, quod metuunt incolae regni Molda-vorum et Transalpinensium Volachorum irruptione ? Franciscus Bebekapud Alexandrum waywodam Moldaviae in captivitate habetur. (Si-gismund Torda, Ex arce Sésos, Io. Iulii 1557.)

206.

7 Mai 1557.

Alexandru VodA-Läpusneanu cltre ora.jul Bistrita.

Ordond sd se curefr drumurile deoarece are de géind sd intrein Ardeal. Comandd si cinci rddvane.

Alexander Dei gratia vaivoda Moldaviensis ac eiusdem terraeDomnius et verus perpetuusque haeres etc. Prudentibus ac circum-spectis iudici et iuratis civibus civitatis Bisztriciensis. Salutem.

Cum revera intellexissemus vos uno consilio, unanimiquevoluntate deliberasse literas nostras clause confectas ad vos missasin contemptum dignitatis nostrae perlegere aspernari : proptereavisual est nobis ad vos literas patenter mittere, ut singuli singil-latini perlegere possint. Quocirca nos propediem exercitum nó-strum versus Transylvaniam mover iubebimus : igitur vos requi-rimus, quatenus vias per alpes et montes Zuhard et Borgow ubi-

7 Mai 1557] No. 205-206 163

www.dacoromanica.ro

Page 194: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

provisionis suae debetur.

Conqueritur apud nos Aron Wayvoda Moldaviensis solu-tionem annuae pensionis, etiam ad mandatum nostrum, quodmaxime a nobis propterea accepistis, se nullo modo assequiposse. Cum autem praesertim talibus, qui alias, unde vivant,nec habere, nec acquirere possunt, omnimodo satisfieri cupiamus :Vobis denuo seriosius iniungimus, curetis, quatenus dicto Way-vodae, nulla ulteriori mora interposita, id, quod sibi solvendumrestat, debito modo numeretur, eaque solutio nequaquam ulteriusprotrahatur. Satisfacturi eo modo estis clementissimae volun-tati nostrae.

Datum in civitate nostra Vienna, die 15. Octobris. A. D. 1557.(Colectlune particular& Ungaria.)

208.

Edirne, 17 Decemvrie 1557.Giovanni lialvezzi orator cdtre regele Ferdinand I.

Sosind doi soli dela regina Isabella s'a chit ordin voevoduluidin Moldova sci o ajute la caz de nevoie.

Li giorni passati viene un homo della regina Ysabella et dis-se come la Maesth Vostra haveva in ordine molta gente et che lei

r64 No. 206-208 [15 Oct. 1557

cunque dirutas curare, et praeparare facere velitis et debeatis,tit exercitus noster commode transcedere queat, ne per difficulta-tem itineris exercitus noster aliquam moram trahere cogatur, simaiora damna evitare vultis. Nihilominus petimus, quatenus sicurrus vestros quinque praeparari fecistis, ad mittendum Bras-soviam dirigere et transmittere velitis. Pretium horum persolvemus.

Datum in civitate nostra Jess, 7. die Maii. A. D. 1557.(Copie simp1à dupà una autenticl din 2768. Ungaria.)

Notä. Din scrisoarea lui Vodä. din 12 Iulie 1557 aflam cà rAdva-nele s'au i fa'cut i pentru marea lor in primire se trimite Cristea.(Hurmuzaki : Documente vol. XV. p. 526.)

207.

Wien, 15 Octomvrie 1557.Ferdinand I. regele Ungariei c5.tre Camera Ungari.

Ordond sä se pliiteascel lui Aron-Vodei restul pensiei sale.

Ut Aroni Wayvodae Moldaviensi detur, quod illi ratione

www.dacoromanica.ro

Page 195: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

dubitandosi di ciò ha dimandato agiuto dal bassk de Buda. et aquelli sanziacki, et loro non hanno voluto dargli agiuto alctmo,dicendo che la Maestà Vostra potria voltar la gente alli danni delGran Signor, et per questo rispetto s'hanno scusato. Rustan basskha risposto che loro han fatto ben a non lassar le frontiere sole,e cosi il Gran Signor ha mandato lettere allí Moldavi che dianoagiuto alla regina Ysabella, quan.do lo richiederà.

Quest' homo della regina Ysabella disse come il Bebek eraa Buda et che voleva andar dalla regina, et la regina et suo fi-gliol gli faranno bona ciera per amor del Gran Signor.

Poi alli 26 de Novembre viene un'altro homo di detta regin.a,qual disse che la regina ha saputo de certo che la Maestk. Vostragli vol dar fastidio, per la qual cosa gli fecero lettera al Moldavocome in prima che lui gli dia agiuto ; ma questo homo non si con-tentò et fece gran instantia che gli dessero lettere al bassh de Budaet a quelli sanziacki, che loro dessero agiuto alla regina Ysabella.Rustan bassà prima non voleva, poi fece lettere al bassk de Buda eta quelli sanziacki che dessero agiuto alla ditta regina, potendo ;ma se si dubitano, che quelli confini non lassino li luoghi vuodi, mapotendo dar agiuto comodamente alla regina Ysabella, non man-chino da farlo. Con queste tal lettere l'homo della regina si partedoman.

Alli 17 de Decembre [1557] d'Andrinopoli.

Adresa fictivei Domino Francisco Straub, mio honorando.

(Staatsarchiv. Wien. Turcica. Cifra.)

299.

Bratislava, 3 Ianuarie 1558.

Aron-Vodi din Moldova cltre Camera Ungar&

Adevereqte primirea unei pensii de io fiorini.

Ego Aron waywoda Moldaviensis profugus. Recog-noscoper praesentes literas meas, me ad rationem provisionis meaeannuae a Revm° Mar et Egregiis dominis, Camerae Hungari-cae Sacrae Regiae Mt praefecto et consiliario, accepisse et le-vasse florettos hun.garicales decem, pro quibus praen.ominatosdominos quietos reddo et expeditos, harum mearum sigillo meo etmanuscripto, vigore et testimonio mediante munitarum.

Posonii, 3. die men.sis Ianuarii. An.no Domini 1558.

3 Ian. 1558] No. 208 209 165

www.dacoromanica.ro

Page 196: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Urmeazi douà rinduri autografe slavoneste cu semnitura s'ipecetea lui Aron-Vodg (de 32 mm. in diametru) cu legenda latineascg :S. ARVN- WEIWODAE DOM- DE- MOLDOWA.

(Collectio litt. part. Budapest )

Nota. Am dat acest act de niki insemnitate pentru a se vedeacum se ficea o adeverinti pe la mijlocul veacului al XVI-lea la unoficiu public cum era acela al Camerei Ungare din Pojon. Pe rangaaceastg adeverintà se mai afli insi si alte 20 (si anume patru din 1558,trei slavonesti din 1560, sapte din 1561 si sase din 1562) ale lui Aron-Vodi, care trebuia si facg de cite cinci-sase ori pe an lungul drum pingla Pojon din micul sat Zekula, unde se retrásese din mila comiteluiMihai Révay, pentru a-si ridica mica pensie ce o trägea inci din pri-mgvara anului 1550. Aceste adeverinte impreung cu cele ale vgduveilui Aron Vodä, au fost semnalate intaias datä de B. P. Hajdiu (Columnalui Traian I. No. 6) s'i apoi folosite de N. Iorga In: Märuntisuri istoriceculese in Ungaria, p. 17-18 si astfel din economie de spatiu nu le ti-pgrim aci, nici micar in rezumat.

210.

Bratislava, lo I anuarie 1558.Din inventarul averii succesorale a judelui orasului Buda, Petru Palchan.

Manta romeineasa in coinparatie cu alte mantele.

Inventarium rerum Egregii domini condam Petri Palchan,alias iudicis Budensis Posonii mortui 8. die mensis Ianuarii....lo. Ianuarii factum 1558.

Tria mantilia Walachica... Una vestis Damascena deaurataTurcica... Una vestis Polonica ex panno, mardurinis subductapellibus... Una vestis Supicza ex rubeo veluto... Una Supicza nigraDamascena 1; etc.

Duo regesta domestica. Biblia Hungarica lingua ; etc.(Hofkammerarchiv. Wien. Hungarn fase. 14344.)

211.

Bratislava, 8 Fevruarie 1558.Aron-Voda pribeagul catre Camera Ungara.

Adeverintä de primirea unei rdni4ite de 15 fiorini din pensiape anii trecuti.

Ego Aaron waywoda Moldavienvis profugus. Recognoscoper praesentes literas meas, me ad rationem provisionis meae

1 Aceste din urma le am extras Cu gandul de a putea da o ideie cum nuan fost cele trei mantale romane§ti, de cari e vorba.

166 No. 209-211 [ro Ian. 1558

www.dacoromanica.ro

Page 197: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

annorum praeteritorum restantis a Reverendissimo, Magnificoet Egregiis dominis Camerae Hungaricae Sacrae Regiae Maiestatispraefecto et consiliariis accepisse et levasse florenos hungaricalesquindecim, pro quibus praenominatos dominos praefectum etconsiliarios dictae Camerae Hungaricae Sacrae Regiae Maiestatisquietos et expeditos [lacio] harum mearum sigillo meo et manu-scripto munitarum vigore et testimonio literarum mediante.

Actum Posonii, octava die mensis Februarii. A. D. 1558.

t 4011 ROCHOAA npliwon AO HOH(OH ar KOM063A H oystit -1 altaTR AATO 2ISHH iNifC1111,11 4fR. li. 1

(Colectiunea II. particularä. Ungaria.1

Istambol, 12 hilie 1558.

Antonio Ba/betigo bailo catre dogele Venetiei.

Ordin nitre voevodul din Moldova pentru a merge 'in ajutorulTätarilor.

Riferisce che'l ambasciator de Tartari andato a Constanti-nopoli a dimandar aiuto a quel Serm° Signor contra Moscoviti,era partito per ritornar cum comandamento a li sanziachi di quelliconfini et al Signor di Bogdania, che debbano dar aiuto a' Tartari.

Da Constantinopoli, de 12 Luio 1558.Die 14. Augusti 1558 in Rogatis. 165 0 2.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 13i. fol. 353.)

Turda, 28 Iulie 1558.

Ordin deschis al regelui loan al II-lea.

Treand prin Ord oastea auxiliarä a lui Mircea-Vodei impo-triva NemOlor ordonä set i se dea pretutindeni de-ale meinceirii.

Ioannes Secundus Dei gratia Electus Rex Htmgariae, Dal-matiae, Croatiae etc. Fidelibus nostris universis et singulis, Specta-bilibus, Magnificis, Egregiis, Nobilibus et Agilibus, Comitibus,Vicecomitibus, Castellanis, Officialibus, Capitaneis, Iudicibus Re-

1 Pe ronifineste : Aron-Voda a mers la Pojon la Cámara o a primit 15zloti in anul 558, luna Fevruarie in 8.

12 la 1558] No. 211-213 167

www.dacoromanica.ro

Page 198: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

gis, quorumcunque comitatuum et universarum sedium nostrarumSiculicalium, item Prudentibus et circumspectis magistris ci-vium, iudicibus, villicis omnium sedium nostrarum Saxonicalium,caeterisque iuratis civibus et universis inhabitatoribus civitatum,oppidorum, villarum et quarumlibet possessionum, praesentes nos-tras visuris salutem et gratiam. Veniunt auxiliares copiae Specta-bilis, Magnifici Domini Myrchae, wayvodae Transalpinensis, quocontra Germanos hostes nostros ad defensionem ditionis nostraein Hungariam expediemus ; quibus fidelis noster Egregius Iohan-nes Lugassay praeerit. Mandamus itaque Fidelitatibus Vestris fir-missime, ut ad requisitionem ipsius Iohannis Lugassay gentibusauxiliaribus ipsius wayvodae Transalpinensis victualia necessariaadministrare debeatis et teneamini, ne ob victualium non admini-strationem in rebus et bonis vestris aliquid damni patiamini.Secusitaque nullo modo facturi. Praesentibus perlectis exhibenti resti-tutis.

Datum Thordae, 28. die Iulii. Anno Domini 1558.Joannes Sigismundus

(Copie. Muzeul Brukenthal. Sibiu. Collectanea Rchner vol. VII.)

214.

Bistri(a, r August 1558.

Declaratia lui Radul (fiul lui Socol) datà lui Leonard Szöcs.

Adeverintei des/»'e lucrurile tatälui seiu primite irtapoi.

En Radwly havaselfekli Zokoly fia. Adom emlékezetiremindeneknek, hogy az én atyámnak az minemii marhája ZewchLenartnál volt, beszterczei házánál énnekem épen és minden fo-gyatkozás nélkiil, azon pecsétek alatt, kikkel meg voltanakpecsételvén, én kezemben adta. Kir61 6 neki menedéket adtamés ez levelet megerésitettem kezem irásával és pecsétemmel

Datum in civitate Byztriciensi, feria 2. post festum Philippiet Iacobi Apostolorum. Anno Domini

Idem Radwly Manu propria

(Arh. jud. Bistrita-NAsAnd. Bistrita.)

Eu Radul, fiul lui Socol din Tara-Româneasc6. Dau de stiretuturora, cä sculele tatälui meu cari le-a avut depuse la Zewch Lenart,la casa sa din Bistrita, mi le-a dat la mana" intocmai i fàrà nici o sc6-dere cu acelea§i peceti, cu cari fuseserà pecetluite. Despre care lucrui-am dat aceastà scrisoare cu scrierea mânei mele i Cu pecetea mea.

z68 NO. 213-214 [i Aug. 1558

www.dacoromanica.ro

Page 199: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Oct. 1558] NO. 215-216 169

Alba lulia, 22 Octomvrie 1558.

Ordin deschis at reginei Isabella.

Primind in ocrotirea sa e Zamfira alfi pribegi din Tara-Romdneascd ordond ca nimeni sit nu-i supere.

Isabella Dei gratia Regina Hungariae, Dalmatiae, Croatis.eetc. Fidelibus nostris universis et singulis, Spectabilibus, Magni-ficis, Egregiis et Nobilibus capitaneis, comitibus, vicecomitibus,castellanis, provisoribus, officialibus, eorumque vices gerentibus ;item iudicibus et iuratis civibus quarumcunque civitatum, oppi-dorum et villarum, cunctis denique aliis quocunque officio etpraefectura fungentibus praesentes visuris salutem et gratiatn.Quoniam nos relictis quorundam boeronurn TransalpinensiumZaphirae videlicet et alfis cum ea existentibus liberam in hoc regnonostro Transylvaniensi et Hungariae ubilibet cum omnibus rebusearundem condescendendi et agendi dedimus facultatem : Fide-litatibus Vestris harum serie mandamus firmissime, quatenus accep-tis praesentibus libere praedictarn Zaphiratn, sed et alias relictascum ea existentes, cum omnibus rebus ipsarum, ubictmque ma-luerint, condescendere et agere permittere debeatis, nec ipsas inpersonis vel rebus quoquomodo damnificare praesumatis. Secusnon facturi. Praesentibus perlectis exhibenti restitutis.

Datum Albae Iuliae, 22. die Octobris. Anno Domini 1558.Ysabella regina mpr.(Copie. Mizell! Brukenthal. Sibiu. Collectanea Reschner vol. VII)

Alba Julia, 5 Fevruarie 1559.Ordin deschis al reginei Isabella.

Afltindu-se cci boierii pribegifi din Tara-Romeineascd lac marineordndueli in fard, porunce0e sub pedeapsd de moarte con-form cererii lui Mircea-V odd i ordinul sultanului, ca nimeni sdnu-i mai addposteascd si ocroteascd in casele lor.

Isabella Dei gratia Regina Hungariae, Dalmatiae, Croatiaeetc. Fidelibus nostris universis et singulis, Egregiis nobilibus,comitibus, vicecomitibus, iudicibus et universitati nobilium co-mitatus Albensis salutem et gratiam. Ouoniam animadvertimusbayerones transfugas Transalpinenses non conquiescere, sed indies tumultus et seditiones, ac insurrectionem et conductis mili-

www.dacoromanica.ro

Page 200: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

In copia contempotanA; vel Septembris.

170 No. 216-217 [26, Sept. 1559

tibus stipendiariis equitibus et peditibus introitum regnum Trans-alpinense in pemiciem publicum regni Transilvaniensis moliriet decrevisse, nec a factionibus praeattactis se se continere velle,contra mandatum potentissimi imperatoris Turcarum, benefacto-ris nostri clementissimi, ac nostrum etiam, filiique nostri Serenis-simi, volentes igitur pro functione nostra Regia malomm quo-rumlibet ausus praevidere, praesertim cum toties a Spectabili,Magnifico domino Meyrchen wayvoda Transalpinensi super expellen-dis bayeronibus ipsis transfugis familiariter requisiti simus, etimperatoria Maiestas hoc ipsum creberrime per chausios et literassuas strictissime mandaverit, Fidelitatibus igitur Vestris harumserie sub amissione capitum et omnium bonorum vestrorum stric-tissime committimus, ut universos et singulos boyerones trans-fugas Transalpinenses, e bonis et aedibus vestris, si qui fortesint ibi, expeliere, nec in aedes aut bona vestra quoquomodo re-cipere, aut illos sub tutela vestra fovere debeatis, nec sitis ausimodo aliquali. Secus, poena sub praemissa amissionis capitum etbonorum, nullo modo facturi.

Datum Albae Iuliae, 5. die mensis Februarii. A. D. 1559.Ysabella regina mpr.(Copie. Muzeul Brukenthal. Sibiu. Collectanea Reschner vol. VII.)

217.

Istambol, 26 Septemvrie 1559.

Malin di Cavalli bailo c5tre dogele VeneVei.

Scrisoare dela Alexandru-Vodel prin care °tent un numb'de bol pe seama republicei Venetiei, cdrei area& toad buncivointa.

Si ha che il vaivoda di Bogdania li ha scritto la lettera cheegli manda con le sue, per la qual offerisse al Dominio una summadi animali bovini, facendo dir a se che desiderava esser tenutodal Dominio per bon figliolo et servitore, al qual è sempre prontoa far ogni servitio. Appresso la facea pregar a consigliarlo in chemodo havesse a governarsi col Signor Turco, et con li figlioli inqueste loro divisioni, et egli rispose al messo, ringratiar quel Signordel suo bon animo ; che quanto alli bovi, ne scriveria al Dominio,ma che gli parea meglio che qualche persona di quel paese li con-ducesse fino verso Zagabria o Lubiana. Quanto al consiglio risposedel suo Signor assai prudente.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. vol. I. p. 40.)

www.dacoromanica.ro

Page 201: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Istambol, 18 Octomvrie 1559.

Marin di Cavalli bailo catre dogele Venetiei.

5tire despre moartea lui Mircea-Vodd in Tara-Romeineascd,In locul cdruia Poarta vrea sd numeascd pe fiul sdu de 16 ani.

Questi giorni venne nova che era morto il vaivoda di Valachiaet la regina di Transilvania, per finire il numero de 12 principichristiani che in poco più di uno anno sono morti. Fu expeditosubito la concessione della ditta Valachia al figliuolo che è rima-sto de circa anni 16 con la istessa pensione che'l padre pagava descudi 50 mine a l'anno et al Re di Transilvania si 6 scripto unalettera consolatoria et mandatogli a donare due veste prometten-dogli che si continuarà in tenere la protettione sua.

Queste expeditioni sono state fatte preste perchè in quelleparte per mancamento di Signor non seguisse qualche sollevatione.

Pera, 18 Ottobre 1559.

(Arch. di Stato. Venezia. Disp. di Cosp. Cifra )

Istambol, 12 Decenivrie 1559.

Malin di Cavalli bailo calla dcgf..le Venetiei.

Soli din Tara-Romeineascd cu mari pldngeri impotriva cru-zimiloy noului loy Vodd, care indemnat de mamd-sa a omoreit petoti boierii lostului Mircea-Vodi, into* in tare'.

Pare anco che in Valachia si dubita di qualche rumore per-chè quei populi hanno mandato qua oratori per remotione di questofigliuolo giovane che fu del Signor Mirce vaivoda passato, il qualha usato una crudeltà ultimamente molto grande, perchè havendocome novo Signor intrato al governo fatto gratia a più di mine-cinquecento sui sudditi, che erano stati banditi dal padre, che po-tessero ritornare alla patria loro, fu dalla madre advertito che ha-veva fatto error grandissimo, perchè a questi banditi erano statimorti dal Signor suo padre chi fratelli, chi padre, chi li figliuoliper sicurarsi della sospitione che haveva della infideltà loro, dimodo che essendo essi ritomati hora a casa, non haveranno altroin pensiero, se non di vendicarsi con il figliuolo delle ingiurie ri-cevute dal padre ; la qual materna admonitione valse tanto nello

r8 Oct. 15591 No. 218-219 171

www.dacoromanica.ro

Page 202: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

172 No. 219-220 rt Mart. 1560

animo del troppo obediente figliuolo che comandò che ad uno trattotutti li banditi ritornati fussero morti, il che ha mosso cosí quellipopuli che si tiene che alla prima occasione faranno qualche grandemoto di arme.

(Alta. di Stato Verezia. Dispacci di Cosp Cifra.)

220.

Keimarok, i Martie 1560.Iacob Heraclide Despot cAtre Ferdinand I. regele Ungariei.

Cerdndu-i protectiunea prin prietenul sdu Sigismund Tordail4Ya cd-i va fi intotdeauna credincios i recunoscdtor.

Sacratissima ac Potentissima Imperatoria Maiestas. Domine,Domine mihi semper Clementissime.

Servitutis, subiectionis et fidelitatis perpetuae in gratiamSacratissimae AV' V'e promptissimam commendationem.

Dedi negotium Sigismundo Tordae, quem fidelem ergamtem vram Sacra' cognovi, et prudentia atque integritate nonmediocri praeditum, ut res meas apud Mtem V"' Sacra'agat. Verbis eius quaeso Maiestas V' Sacra' non secus ac meisdeque ore meo prolatis, fidem habere dignetur. Si me MaiestasVra Sacra' favore et auxilio suo promoverit, dabo operam peromnem vitam, ut maximos ex me fructus beneficii in me collaticapiat. Illud autem recipio ac sancte promitto, me f ore semperin potestate Sacra' mtis V"e non aliter ac unum ex minimis etobligatissimis servitoribus, eiusque iussa omnia, sine excusatione,quantum in me erit, executurum. Non adfecto ego magna acsublimia mihi, pro me ipso aut ad implendam meam aliquamvanam cupiditatem, sed gloriae Dei et christianitati servire acprodesse cupio. Ideo ad Mte" V"' Sacra' confugi et beneficiumab ea accipere malui, quam a quoquam regum aut principumalio, cum sciam, vram Sacra' unicam esse christianaemtcm

fidei scutum ac munimen. Responsa a Mte V' Sacra' gratahumiliter expecto. Quam bene beateque vivere et feliciter regnaresummis votis cupio.

In Kessmarck prima Martii. Anno Domini 1560.Mria Vrae subiectissimus servitor ac subditusSacra'

lacobus HeraclidesDespotas mpr.

Adresa: Sacratissimae Caesareae semper Augustae Regiae etCatholicae Maiestati. Domino, domino Clementissimo.

(Staatsarchiv Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 203: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Istambol, 13 Martie 1560.Marin di Cava111 bailo catre dogele Venetiei.

Un mare numeir de bol §i un dar de piei de samur au sositdela Alexandru-V odd din Moldova.

Riferisce che è gionto a quelle coste un noncio del vaivodadi Moldavia, mandato al Dominio, con partito di grossa summadi bovi et porta in dono dui mazzi de zebellini.

(Arch. di Slam Venezia. Rubricano di Cosp. vol. I. p. 40.)

Istambol, 22 Martie 1560.Mann di Cavalli bailo catre dogele Venetia.

Bailul a lost rugat in taind de ceitre solul Domnului din Moldovacare pleacei la V enqia, ca impdratului Ferdinand sd-i trimeafd soli(imbreicafi ca negustori) voind a porni impreund cuDomnul Tdrii-Romaqti o campanie impotriva Turcilor.

Riferisce che'l noncio del vaivoda di Moldavia che vieneal Dominio gli con secretezza detto haver pregato l'Imperatorche mandi doi soi noncii sotto coperta di mercanti al suo vaivoda,perchè desidera accordasi con Sua Maestk per far guerra al SignorTurco et che haverà in sua compagnia il vaivoda di Valacchia,li quail intra lor dui possono far 8o milla cavalli, et si offerisse difar che'l Moscovito farà pace col re di Polonia et si collegerà contrail Turco, et che desidera che Sua Maestà si mow. in Ongaria. Alche Sua Maestà ha detto che risponderà quando esso noncio ri-tornarà ivi da Venetia.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricarlo di Cosp. vol. I. p. 40.)

Keimarok, 9 Aprilie 1560.Iacob Heradide Despot catre arhiducele Maximilian.

ll roagd sd-i lacei rost de vre-o oaste spre ali ocupa scaunulMoldovei, pentru ca apoi sei-1 poatii ajuta in afacerile sale.

Serenissime Rex Domine Clementissime.Post humillimam servitiorum meorum commendationem

in gratiam Mtis Tuae salutem, pacem, stabile regnum, victoriam

13 Mart. 1560] No. 221-223 173

www.dacoromanica.ro

Page 204: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

adversus hostes ac omnia felicia, a patre coeli et terrae per Chri-stum Dominum salvatorem et sufficientem unicum mediatoremnostrum Mt' Tuae multis in saeculis precor.

Nomine omnium piorum hic venerunt illi, de quibus anteMti Tuae scripsimus, quae vero tractata sunt, Mag" dominoLaski Maiestati Tuae notificare commiserunt. Spes magna estnostros omnes conatus in negotio Mus Tuae, Deo volente, exequiposse, modo Moldaviae sceptra capere possem, nullus tum nequeadversarius contradicet. Mtem Tuam humillime rogo, ut prosua pietate agat me aliquem posse habere exercitum, quoniam etMtis Tuae res agitur, in negotio Mfis Tuae magnam peperitnobis difficultatem, Mtis Tuae concionatoris dimissio. Commi-serunt mihi, ut nomine ipsorum Mti Tuae scriberem, atque omniumnomine peterem, ut si est dimissus, ut iterum revocetur. Si autemnon est dimissus, propter Deum, Maiestas Tua non dimittet,imo scribat Maiestas Tua literas, ut possemus ostendere piisad eorum satisfactionem, quoniam plurimi commoti sunt fama illa,e contra plurimum iuvit, quod romanus petit ab InvictissimoCaesare, ut Wen' Tuam hereditate privaret. Plura papiro com-mendare non audeo, nisi, quod Deus, qui AV Tuae est propi-tius, omnes actiones contra omnium spem fortunat, nos certenihil ad hoc negli[ga]mus.

Ducem nuper creatum Maiestas Tua non faciet inimicum,neque cum illo alat amicitiam, neque tractatus impedire parumpotest iuvare prorsus nihil. Haec ex commissio[ne] Mti Tuae scribo.Maiestas Tua teneat cum nostris fratribus, qui cum timore ettremore Dei vivi omnia faciunt, caeteri vero, qui se obtruderevolunt, frustra laborant, nostri sunt plures, quam illi, atquemaioris ponderis apud omnes, etiam si illi sunt maiores domininos promissionis minis et precibus spretis constantes erimus etMtl Tuae partes tenebimus usque ad mortem. Deus postea patermisericordiae progressum fortunabit. Quern supplex rogo, utMtem Tuam in omnibus iuvet atque fortunet. Amen.

Raptim ex arce Chesmark, die 9. Aprilis. Anno Domini 1560.Sacrae Tuae Regiae Mtis

Servitor minimus et fidelis Despotas mpr.

Adresa : Ser-mo principi ac Domino, domino Maximiliano Deigratia Regi Boemiae, Archiduci Austriae, Duci Burgundiae etc. Dominosuo clementissimo. Ad manus proprias Suae Maiestatis.

(Autograf. Staatsarehiv. Wien Hungarica.)

I74- No. 223 [9 Apr. 1560

www.dacoromanica.ro

Page 205: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Avand data de 9 Aprilie 1560 e publicat in Hurmuzaki : Documentevol. II/r p. 376.

2 Diploma cu privilegiul de a crea notan i publici oriunde in Imperiul Ro-man, avutà dala impäratul Carol V. in Bruxelles, 22 Octomvrie 1555 o publi-can:I mai sus sub No. 200.

25 Apr. 1560] No. 224 175

224.

Keinzarok, 25 Aprilie 1560.

Iacob Heraclide Despot care Sigismund Torda.

Primind reispunsul impeiratului repetä cci-i va fi crediticios,insci cere scl i se dea un salv-conduct cu care sci poatei sta linitit inimperiu §i apoi sei i se confirme privilegiul avut dela imparatul Ca-rol Quintul.

Charissime frater amice obligatissime, unice et singulariterhonorande.

Responsum. Sacrae Imperatoriae 1tis accepi 1 et siquidemlonge aliud, quam sperabam, tamen Suae Mti ago immortalesgratias, quod non est dedignata de meo negotio consultasse. SiMaiestas Sua precibus nostris locum dedisset futurum, foretexistimo, quod Dominationi Tuae gratias egisset. Quomodo.-cumque sit ego Suae Mu sum minimus et fidelis servitor, Vraevero Dominationi ago gratias non minus ad qui si res pro votosuccessisset, id Deo volente, re ipsa ostendere non negligam.Est nunc prae manibus alia via, qua, Deo iuvante, regnum po-tiri. Spero nihilominus non inconveniens mili videtur a SuaCaesarea Mt' ad tempus opportunum aliquam sustentationem etsalvum conductum petere. Cupio salvum conductum, ut sim tutus,volo tamen quovis jure respondere de privilegiis confirmandis.Dominatio Tua sciat, quod Caroli diploma est in pergameno,manu scriptum et subscriptione ipsius Caroli et sigillum impe-rialis appensione solemniter munitum, quod Phfinzik 2 secre-tarius Noribergensis expedivit, quem adhuc vivere spero. Dictumdiploma habuit in manibus secretarius Suae Mtis Gallicus Pragaeet Doctor lonas vice-cancellarius, viderunt etiam legati Suaemtis, qui fuerunt Vilnae, pro pace componenda cum Livonibuset Polono. Quamprimum accepero, mittam reliqui ad fidelesmanus, nolui enim mecum circundare, sed impressum ad Osten-dendum habui parum, quamvis de confirmatione sum sollicitusauxilium indigeo, illa postea sunt adiafora. Dominationem Tuarnergo rogo, ut meas literas offerre velet tam Suae Caesareae

www.dacoromanica.ro

Page 206: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

quam Ser' Regi et suas interponere ab utrumque preces. SiDeus alia via mihi regnum concesserit, Maiestas Sua habebit mesemper fidelem et paratum servitorem. Sin minus tamen poterotam in rebus bellicis, quam aliis Suae Mt' inservire et melioremexpectare occasionem. Literas Blectoris 1 rogo, ut mihi DominatioTua fideliter restituere velit. Causam Chesmarcensium Domina-tioni Tuae commendo, rogoque obnixe, ut Dominatio Tua juraet libertates eorum tutetur et dominum Georgium, qui propterhanc causam aulam ad iudices regni venit, habeat commendatum,et in quibus potest, promoveat. Mag' Dominus Lasky non eritinmemor beneficii et cives respondebunt pari gratitudini.

Datae in Kesmark, die 25. Aprilis [I560.] oe ma& rcetvT a cr6c 2

Despotas mpr.

Adresa : Clarissimo et Egregio viro, domino Sigismundo Tordaetc. Domino et amico unice observando et honorando.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

225.

Keimarok, 4 Mai 1560.

Iacob Heraclide Despot ciltre arhiducele Mavimilian

Roagd sei intervind'in cauza sa pe llingd impdratul.

Serenissima Maiestas Regia. Domine, domine Clementissime.Praemissa in gratiam Ser' Mt's Vr" Regiae, domini mei

Clementissimi. Humillima perpetuorum servitiorum meorum com-mendatione.

Scripsi ad Suam Mtem Caesaream, dominum meum Cle-mentissimum, litteras quasdam, quarum exemplum M" vraehisce inclusum adiungere volui. 3 Peto autem humiliter, ut MaiestasV' causam meam apud eius M' clementer atque benignepromovere dignetur. Nam, secundum Deum, omnis spes mihi inipsius Mte ac Serte Vra Regia posita est. Ego vero ohm, ubiDeus Altissimus et fortuna concesserit, re ipsa vicissim studiumet promptitudinem, animique mei summam gratitudinem ergaMt' ipsius ac Ser' Vram Regiam ostendere non praetermit-tam. Mar dominus Albertus a Lasko interponeret quoquepreces suas ad Mtern V', verum Magnificentia Sua in nego-

1 Scris greOt : Electionis. 2 Romfine.5te : intru totul al Ulu.3 Vezi flurmuzaki : Documente vol. II/I pag. 377.

P76 No. 224-225 i4 Mai 1560

www.dacoromanica.ro

Page 207: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

fiis V"' in feriis Paschae bine in Poloniam recessit. Domi-nus Deus adsit ac promoveat omnes conatus Mtis Via', cui mepro gratiosa intercessione ac clementi responso humiliter commendo.

Datae ex arce Kesmarcensi, 4. die Maii. Anno Domini 1560.Tuae Regiae mus

servitor minimus et fidelisDespota mpr.

Adresa : Serenissimo principi et domino, domino Maximilianoetc. Dei gratia regi Bohemiae, archiduci Austriae, duci Burgundiae etc.Domino, domino Clementissimo.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

226.

Wien, 22 Mai 1560.impäratul Ferdinand I. pentru Iacob Heraclide Despot.

Salvconduct universal (deschis) catre bate autoritcltile Impe-riului Roman §i toti supu§ii aceluia, in favoarea lui Despot, catie ocrotit i ajutat oriunde ar umbla, contravenientii fiind amenin-tati cu o amenda de zece märci aur curat" pe seania vistieriei impa-rdte0 §i a lui Despot, de incasat färd erutare.

Protectio et salvus conductus pro Iacobo Basilico He-raclide.

Ferdinandus etc. Recognoscimus et notum facimus tenorepraesentium universis, quod Magnificum fidelem nobis dilectumIacobum Basilicum Heraclidem Despotam Sami et Pari etc.,ob eius in nos praeclaram fidem, devotionem et observantiam, innostram et Sacri Romani Imperii regnorumque et dominiorumnostrorum protectionem, tutelam, salvum conductum et fidempublicam assumpsimus et recepimus, ac harum litterarum vigorescienter animoque deliberato, et de Caesareae ac qualiscunquead nos spectantis potestatis plenitudine assumimus et recipimus,volentes et hoc nostro firnaissimo statuentes edicto, quod idemIacobus Basilicus Heraclides una cum omnibus eius famulis,servitoribus, rebus ac bonis, tam mobilibus, quam iramobilibus,praesentibus et futuris, in hac nostra et Sacri Imperil regno-rumque et dominiorum nostrorum protectione, tutela, salvoconductu et fide publica esse, haber et manere, nec a quoquamtemere aut de facto et illicite impediri vel molestan i debeat, sed

22 Mai 1560] No. 225-226 '77

Documente vol. I. 12

www.dacoromanica.ro

Page 208: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

178 No. 226-227 24 Mai 1560

omnibus et singulis iuribus, privilegiis, gratiis, libertatibus, immuni-tatibus, exemptionibus et praerogativis uti, frui et gaudere possitet valeat, quibus alii sub nostra et Imperii Sacrii regnorumqueet dominiorum nostrorum haereditariorum protectione, tuitione,salvaguardia et fide publica constituti utuntur, fruuntur, potiunturet gaudent consuetudine vel de iure, dummodo tamen unicuiqueactionem adversus se habenti in locis debitae iuris dictionis respon-deat ac sese fidei publicae et huic salvo conductui nostro confor-mem gerat. Quocirca serio ac firmiter mandamus universis ac sin-gulis Principibus ecclesiasticis et secularibus, archiepiscopis,episcopis , ducibus, marchionibus, palatinis, comitibus,baronibus,militibus, nobilibus, clientibus, praefectis praesidentibus, ca-pitaneis, gubernatoribus, vicecomitibus, iudicibus, civium magis-tris, consulibus, civibus et aliis quibuslibet nostris et Sacri Im-perii ac regnorum dominiorumque nostrorum haereditariorumsubditis, ac fidelibus nobis dilectis cuiuscunque status, gradus,ordinis, dignitatis et conditionis existant, ut praefatum IacobumBasilicum Heraclidem cum praefatis suis famulis et servitoribus,rebusque ac bonis in hac nostra protectione, fide publica etsalvo conductu integre conservent et manuteneant, conservan-que et manuteneri faciant et adversus praemissa nee in personis,neque in rebus aut bonis eius impediant, molestent, perturbent autquoquomodo ei gravamen seu damnum inferant, sive ab aliisfieri et inferri permittant, quatenus nostram et Sacri Imperiiindignationem gravissimam et poenam decem marcharum autipuri fisco nostro et ipsi Iacobo ex aequo sine ulla gratia solvendamvoluerint evitare. Harum testimonio litterarum, manu nostrasubscriptarum et sigilli nostri impressione munitarum.

Datum Viennae, die 22. Maii. Anno Millesimo Quingente-simo Sexagesimo.

(Staatsarchiv, Wien. Registratur Ferdinand I. vol. 12 fol. r7o.)

227.

Wien, 24 Mai 1560.Ferdinand I. regele Ungariei cAtre Sigismund Torda.

In urna recomandatiunii sale a fixat o psenie anuald de 400fiorini lui Heraclide Despot, trimiNndu-i salv-conductul cerut.

Ferdinandus etc. Egregie fidelis nobis dilecte.Quas ad nos dedisti die quinta praesentis mensis litteras

ex Sancto Nicolao, Liptoviensis comitatus oppidulo, una cum illis,

www.dacoromanica.ro

Page 209: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Actul acesta a se vedea sub numärul de mai sus.2 Exemplarul scrisorii sale citate, care arhiducele Maximilian a se vedea

subt No. 225.

12*

24 Mai 1560] No. 227-228 179

quae adiectae fuerunt, Iacobi Heraclidis Despotae, clementeraccepimus ; qui cum humiliter postulet salvum conductum ethonestam sustentationem, quo rectius possit tempus aliquod com-modius in Moldaviam, auxilio nostro, penetrandi exspectare,habita sane benigna ratione, quam prae se fert eximiae erga nosfidei observantiae ac sinceri studii, et egregiorum obsequiorum,quae se nobis exhibiturum pollicetur, non potuimus huiusmodiillius humillimis precibus deesse. Itaque constituta ei annuaesustentationis nomine quadringentorum florenorum Hungarico-rum pensione, ipsum in nostram protectionem et fidem recepimus,litterasque annexas publicae fidei vel salviconductus pro co ex-pediri iussimus. i Quod vero ad confirmationem et augmentumpiivilegiorum illius attinet, quando ad nos miserit fidedignumeorum exemplum, et clare atque expresse ostenderit, qualia aug-menta a nobis sibi concedi cupit clementer deliberabimus. Quo-circa poteris eum de hac nostra benigna resolutione certioremreddere, litterasque salviconductus ad eum perferendas curare ;in jis enim litteras, quas nos illi rescribimus, illum ad te remittimus,ut cui negotium dederimus decretum nostrum illi significandi.

Quae praeterea ad nos pro tua fide ac diligentia scripsisti,clementi animo abs te suscipimus ; etc.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

228.

Wien, 24 Mai 156o.

Ferdinand I. regele Ungariei cätre Iacob Heraclide Despot.

Primindu-1 in protegiunea sa i-a fixat o pensie, trintiVindu-isalv-conductul dorit.

Ferdinandus etc. Magnifice fidelis nobis dilecte.Cum per literas die quarto praesentis mensis datas 2 nobis

humiliter supplicaveris, ut quoniam tibi ad praesens propter in-ducias, quas cum Turcarum principe habemus, in promovendoinstituto tuo opitulari non possumus, dignaremur, donee meliortibi commoditas offeratur, animi tui propositum ad affectumperducendi, te interea saltem in protectionem et tutelam nostram

www.dacoromanica.ro

Page 210: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

suscipere, et commoda aliqua ac honesta sustentatione iuvare.Nos sane considerata fide integritate qua polliceris te nobis servi-turum, non dubitantes quin id sedulo quoque praestabis, consti-tuimus tibi annuam pensionem et iussimus fieri literas salvicon-ductus, sicuti ex Egregio fidele nobis dilecto Sigismundo Torda,proventuum in superioribus regni nostri Hungariae partibusperceptore, nostro latius intelliges, cui etiam memoratas salvi-conductus literas transmisimus, ac mentem nostram uberiuspatefecimus, quo maiore namque fide studio et diligentia nosdemereri conaberis, eo maiore quoque gratia nos te in futurumproseqemur teque benigne admodum commendatum habebimus.

Datum Viennae, 24. Man 1560.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

229.

Keintarok, 24 Mai 1560.

lacob Heraclide Despot catre arhiducele Maximilian.

Multumindu-i pentru favorul artitat ii cere interventia pelângd imptirat pentru a avea un ajutor cu care sit in/re in Moldova,de unde i-a sosit o solie prin care e chiernat de tofi cari suferii UraniaDoinnului lor, sd le meargel in ajutor ceit ntai curéind.

Serenissime Rex Domine, domine Clementissime.Post humilem fidelium ac perpetuorum servitiorum meorum

commendationem. Salutem et illam rerum prosperitatem, quamcaelestis pater, in filium suum Christum Iesum sperantibus,largitur, ab eodem parte luminum Mt' Tuae multis in saeculis opto.

Quod Maiestas Tua apud Sacram Caesaream Wen', domi-num et genitorem suum colendissimum, causam meam tam sedu-lo ac diligenter proponere, suaque promotione adiuvare benignesusceperit, est quod mirifice gaudeam, eidemque M" Tuae ex totocorde meo, sempiternas gratias agam, quod me, miserum exulem,sua gratia atque patrocinio non destituat, neque aversetur, Deum-que veris gemitibus rogo, ut pro tam pia ac benigna affectioneerga me Mti Tuae eiusdemque familiae splendidissimae vicissimbenefaciat. Scripsi autem nunc denuo ad Sacram Mtem eiussupplex rogans, ut Maiestas eius auxilia aliqua pro commodo acbono totius reipublicae christianae, iarh tandem, si quo modofieri potest mittere dignetur ; nam Tyrannus ille, qui hactenussaeviit in bona et in corpus, iam conscientias etiam miserorum

z8o No. 228-229 [24 Mai 1560

www.dacoromanica.ro

Page 211: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

25 Mai 1560] No. 229 230 181

hominum laedere non veretur, propositis nescio quibus eertisconstitutionibus ac caeremoniis, contra purum ac syncerum ver-bum Christi Domini (quamvis satis maculatam alias habeantreligionem,) prout Legati ex illa terra, alter spiritualis, alter veroex senatoribus, sed nunc dignitate privatus, decima die Maii adme missi, praesente Sigismundo Torda, satis magno cum doloreexposuerunt. Id quod me maxime urget, ac facit, ut magis etiaminstem et sollicitem, quo res, iuvante Deo Vivente, eo citius adeffectum deduci queat. Qua in re, ut Maiestas Tua preces suasapud Sacram eius Maiestatem Caesaream, etiam porro clementerinterponere non dedignetur, humillime iterum atque iterum peto.Quod si vero Maiestas ipsius omnino tam cito, ex certis rationibusauxilia mittere non posset, extunc dignetur Maiestas Tua, apudSuam Mt' eius sua intercessione benigne efficere, ut intereaexilii mei aliqua ratio habeatur, ac sustentatio et locus aliquissit in servitiis Suae Maiestatis. Caetera rogavi Clarissimum virumEgregium Sigismundum Torda, Mt' Tuae fidelissimum, oretenusexponere. Cuius gratiae me humillime commendo.

Datum ex arce Kesmarcensi, 24. die Maii. Anno Domini 1560.Eiusdem Ser' M' Vrae Regiae

Humilis ac perpetuus servitorDespotas mpr.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

230.

Keimarok, 25 Mai 1560.

Iacob Heraclide Despot cAtre arhiducele Maximilian

Fiind chiemat grabnic de cdtre boierii din Moldova cere sei in-tervind feird reigaz pe leingd impdratul, ca sei poatä merge la deinsuland se va fi declarat in favoarea lui.

Serme Rex Domine Clementissime.Post servitiorum meorum humilem et perpetuam commen-

dationem. Gratiam illam, quam pater misericordiae iis, quos insanguine agni sui immaculati ante saecula ex mera sua gratia,nullis nostris praecedentibus operibus dilexit, largiri dignaturMu Tuae, ad omnium fidelium consolationem et ecclesiae suaeafflictissimae edificationem, multis saeculis ab eodem coeli et terraernonarcha, precor.

www.dacoromanica.ro

Page 212: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

182 No. 230 [25 Mai 1560

Literas Mus Tuae mensis Maui expeditas, eiusdem mensis20. maxime expectatas accepi, nec omnes Mtl Tuae fidelissimosadversa valetudo mediocriter perturbavit, gratias tamen patriluminum agimus, quod morbus est in declinatione ; omnes enimfratres, qui propter singularem 1VIus Tuae pietatem extremaquaevis perpeti non dubitamus, immo decrevimus antequamalium aliquem Mti Tuae praeferri pateremur vitam pro diviniset adorandi nominis gloria et proximi utilitate amittere in nostrisecclesiis pro salute et omni prosperitate Mti Tuae oratur et siqui-dem non nominando, quoniam adhuc sumus Nicodemi tamenetiam non nominando fidelium orationes Dei aures penetrant.

Certiorem Mtem Tuam reddo, quod in proximo conventu,ubi principaliter de successore agetur, nostri iam omnino decreve-runt, etiam collo suo, nulli impio lauream concedere et quamvisMaiestas Tua tanta est virtute et pietate praedita, ut facile quivis,quod laudet et quodammodo admiretur inveniat, tamen quaecum-que iuste excogitan possunt ad huius negotii promotione, occasionon negligitur. Et si non pauci sint adversarii, tamen maior parspenes quos haec sita est potestas, nobiscum tenet ; et iam taleshabemus, et ita instructos, ut nihil in eorum eloquentia authoritateet gravitate fidelitateque desideretur. Speramus compotes forementis nostrae, quandoquidem nos non Mu Tuae utilitatem tantum,sed Dei honorem et christianae ecclesiae augumentationem querimus.Sunt et ex fariseis, qui se nobis adiungere cupiunt. Ego tamenpro nunc nulla ratione admittere volo, vereor enim ne sint tales,sicut illi, qui a Christo Domino querebant an Caesari tributum dareliceat.

Quod autem de mea restitutione in regnum attinet, Maie-stas Tua sciat, nunc habito Caesareae Mus responso, pii et omnesfautores debent non longe ab hinc congregan, ubi et me quamvisnon sine periculo adesse oportebit ; ibi omnino querentur rationesquocitius, Dei Vivi auxilio, terram occupem. Volunt enim omnino,ut postposita vitae et salutis ratione, omnia experiar, qualiter-cunque tandem eveniat et sine Mu' Suae Caesareae auxilio,quae tamen maxime cupio, volunt et parva manu me tirannumaggredi. Quid demum ibi tam de uno, quam de altero negotioconclusum fuerit, Mtl Tuae fideliter, iuvante Deo, significabo,et si tale aliquid fuerit, quod requirat, ut ipse ad Wen' Tuamadvolem, per postam, omnibus insciis, et ipso Imperatore curram,non mihi gravis erit omnis labor, cum et vitam pro Mu Tuaeservitio exponere apud me dudum conclusum sit. Maiestas Tua

www.dacoromanica.ro

Page 213: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

17 Ion. 1560] No. 230-231 183

fidelitatem et in hoc negotio diligentiam meam resciet, unus exlegatis gravior, per occasionem tacite Viennae aderit, ut tantumM" Tuae °culis videat. Tempus M" Tuae ante significabo.Haec et alia omnia Maiestas Tua ex sua innata clementia et be-nignitate a me dextre ac benigne accipere velit, tamquam abhomine simplicitatis et virtutis integritatisque studioso et 151"Tuae fidelissimo, jis gratiae et favori Mu Tuae me humilitercommendo.

Datae ex arce Kesmarcensi, die XXV. Maui M. D. I,X.Ser' Tuae Mtis Regiae Servitor humilis,et fidelis

Despotas mpr.

Adresa : Ser-mo principi ac Domino Maximiliano Dei GratiaRegi Bohemiae, Archiduci Austriae, Duci Burgundiae etc. DominoSuo Clementissimo. Ad manus proprias.

Anexa a. Pro negotio pio nostro Mag-cus dominus Lasky equitavit.In...timeo, ne omnia nunc perturbentur. Ego tamen nihil impediereconabar, quinpotius prout incepi, promovebo. Sed vereor, ne illi animodespondeant. Et spurium aut barbarum praeferant, male est nego-tium hoc modo gubernatum, pro minima re potest magnum, quidperdi, intelligenti pauca.

Anexa b. Quod autem ad sustentationem attinet, quam a SuaCaesarea M-te, si nulla ratione pro nunc amcilia dan i possint, et aliaoccasio esset exspectanda, petii, hoc ad omnem eventum, ex consiliopiorum confoederatorum factum esse Maiestas Tua sciat, quod negotiumper eandem, si senserit causam principalem non procedere, promo-veri apud Suam M-tem Caesaream, humiliter rogo, de quo etiam nondubito Maiestas Tua ex sua innata dementia et pietate gratiose essefacturam.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

231.

Alba Julia, 17 lunie 1560.

Regele loan II. cAtre Nicolae Herczeg.

nteére§te actul de danie slavon al Roxandei asupra nuniilordin Rugo§e§ti, depe teritoriul cetc4ii Ciceiului, avute dela AlexandruVodei Läpu§neanul.

Nos Ioannes Secundus Dei gratia Electus Rex Hungariae,Dalmatiae, Croatiae etc. Memoriae commendamus tenore prae-sentium significantes, quibus expedit universis, quod fidelis nosterEgregius Nicolaus Herchegh nostram personaliter veniens inpraesentiam, exhibuit et praesentavit nobis quasdam litteras

www.dacoromanica.ro

Page 214: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Scris gresit : Hwszth.2 Vleatul 7068 °Aka anul 1560.

184 No. 231 [17 lun. 1560

Spectabilis et Magnifici domini Alexandri vaivodae et perpetuihaeredis terrae Moldaviensis, super perpetua donatione et colla-tione totalis possessionis Ewr vocatae ac cuiusdam loci molendiniinter possessiones suas Felseokosal et Alsokosal, intra metaseiusdem possessionis Felseokosal, in pertinentiis arcis Chychyoexistentibus, eidem Nicolao Herchegh suisque haeredibus etposteritatibus utriusque sexus universis ac legitimis eorum suc-cessoribus facta, ideomate Rasciano, per manus Pan Movyle,cancellarii sui, in pargameno patenter confectas ac sigillo suoauthentico impendenti communitas, in civitate Hwz 1 vocata,quarto die mensis Aprilis, anno a condito mundo septies milleet sexagesimo octavo emanatas ; 2 supplicans nobis idem NicolausHerchegh humillime, ut nos easdem litteras ac omnia et singulain eisdem contenta ratas, gratas et accepta habenda, eisdem nos-trum regium consensum praebere dignaremur. Quae quidemlitterae iuxta phrasim Latinam declarabant : Qualiter idemdominus Alexander vaivoda, habita ratione sanguinis, quo idemNicolaus Herchegh Generosae ac Magnificae dominae Roxandae,consorti suae, proximus esset, praedictam possessionem Ewr acquendam locum molendini inter possessiones Felsewkosal et Also-kosal, iuxta vadum rivuli ibidem praeterlabentis, in loco Rwgo-sest vocato, intra metas dictae possessionis Felseokosal, in per-tinentiis arcis Chychyo existentibus habita, simulcum cunctissuis utilitatibus et pertinentiis quibuslibet earundem, sub suisveris metis et antiquis limitibus, memorato Nicolao Herchegh,suisque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus universis,eorumque legitimis successoribus jure perpetuo dedisset, donassetet contulisset, tam eodem Alexandro vaivoda, quam etiam prae-fata domina Roxanda consorte, ac Iwachko, Bogdan et Petro,filiis suis charissimis, necnon boheronibus suis, Pano Mochok,Dwornyk Negre et Weskana Mowyla, castri Hothyn, IosephWeweryche et Alexa, castri Bodeyw, Petro Krvowyth, Joanai Pana Crezthe, castri Nemech castellanis, Waskana i Pana Comyzase, alios etiam universos boherones, tam maiores, quam minores,praesentes et futuros, illos etiam, qui temporum in processu,vaivodae et haeredes dictae terrae Moldawiensis futuri essent,ad hanc donationem firmiter observandam, fide mediante obli-gandos : Nos igitur praemissa humili supplicatione memoratiNicolai Herchegh, nostrae modo, quo supra porrecta Maiestati,

www.dacoromanica.ro

Page 215: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

regia benignitate exaudita et clementer admissa, praedictas lit-teras donationales, non abrasas, non cancellatas, nec in aliquasui parte suspectas, sed omni prorsus vitio et suspicione carentes,secundum sensum earum, praesentibus literis nostris insertas,quoad omnes earum continentias, clausulas et articulos, eatenus,quatenus eaedem rite et legitime existunt emanatae, viribusqueearum ventas suffragatur, ratas, gratas et acceptas habenda,eisdem literis donationalibus nostrum consensum [regium] tri-buimus, praebemusque benevolum pariter et assensum, harumnostrarum pendentis et authentici sigilli nostri munimine robo-ratarum vigore et testimonio literarum.

Datum Albae Iuliae, feria secunda proxima post festumBeatorum Viti et Modesti Martyrum. Anno Domini Millesimoquingentesimo sexagesimo.

Ioannes Electus Rex fecit

(Orig. pergament. Bibl. Muz. Ard. Cluj. Arch. fam. Matskásy.)

Notii. Din acest document foarte pretios, prin care regele loanal II-lea transcrise cu consens regal" actul de danie al lui Alexandru-Vodá Lapusneanul (din 4 Aprilie 1560 scris slavoneste in Husi) asupracâtorva sate depe teritorul cetätii Ciceiului, date Roxandei, maritatecu un ungur ardelean, afam urtnátoarele importante lucruri, pan'acum necunoscute i anume cá :

I. Domnul Moldovei se afla din nou in stápánirea realä a ce-tátii Ciceiului, care precum se stie i se luase incà din anul 1535.

Domeniul Ciceiului (qi fárá indoialá i acela dela Cetatea deBaltá adica Kiikiillövár) restituit Moldovei dupá atâtea zoririale Domnilor ei, afl6toare si in volumul nostra de fatä prin dietaArdealului tinutá in toamna anului 1558 in Alba-Iulia, cu conditiuneaca oamenii Domnilor depe domeniile lor ardelene sà fie supusi dárilortárii, i iar in cazuri de judecatá autoritätilor i legilor ei.

Daniile Domnilor români depe teritoriile lor feudale din Ardealtrebuiau sä fie preväzute de consimtitná.'ntul principilor ardeleni res-pectivi, Ltd de care consens regal" acele danii nu erau valide.

1 Restituirea clomeniilor ardelene ale Domnilor Moldovei s'a facut prinurmatoarea deciziune a Ordinelor Ardealului din dieta dela Alba-Iulia, terminatäIn ziva de 4 Octomvrie 1558: Dignentur Maiestates Suae Sacrae bona Spectabilisac Magnifici domini Vayvodae Moldaviensis, per Maiestates Suas Sacras Domina-tioni Suae Magnificae concessa eiusdemque servitores ita in hoc regno habereet conservan i facere, ut aequalia onera publica contributionis et emergentiumnecessitatum, iuriumque processus subire tollerareque debeant, et pro factis eo-rum contra comites de remedio opportune animadvertere, ne de caetero similiafacinora perpetranda attentae audeant. (Monumenta Comitialia regni Transyl-vaniae vol. II. p. ro6.)

17 lun. 1560] No. 231 185

www.dacoromanica.ro

Page 216: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 in original gresit : Georgium.

No. 232-233 [20 lun. r560

Keimarok, 20 lunie [1560.]Despot-Vod5 care senatul orasului SelmeczbAnya.

Lutind in slujba sa pe Georgie Schertling meter de tunuri, dupeiceauzi cd nu prea e om cum se cade cere sd i se comunice tot ce se tiedespre el, nevoind a favoriza bdrbcgi infami" pe leingei deinsul.

Heraclides Iacobus Basilicus Despotas Sami, princeps Dori-dos, Moldaviae, Pari et caeterarum insularum etc.

Superioribus diebus, Viri circumspecti et Egregii, veneratad nos Georgius i Schertling magister tormentorum, qui nobissua obtulit servitia, nos pro necessitate temporis, nostro illumadiunximus famulitio. Sed cum intellexerimus Andream aurifabrumcivem inclytae vestrae civitatis quibusdam hic civibus, et prae-sertim Christophoro Möllero hunc praedictum Georgium virumesse improbum et malae famae dixisse, ad Dominationes Vestrashas praesentes exarare voluimus, ut velitis, tanquam iustitiaeamatores, serio exquirere ab illo praedicto Andrea atuifabro,utrum se sic res habeat et eius testimonium authentice scriptumsigillo vestro ad nos transmittere. Nolumus enim viros infames,quantum in nobis est, apud nos fovere ; facturae hac in re Domi-nationes Vestrae mihi rem gratam et iustam. In quibus prae-terea nos Dominationibus Vestris recognoscere potuerimus facturisumus lubentissime. Dominationes Was diu et feliciter valerecupientes.

Datum in arce Kesmarcensi, 20. Iunii.Despotas mpr.

Adresa : Inclyto Senatui Civitatis Schemniciensis. Amicis charis-simis. Schemnycz.

Pe dos : 1560. Ad 9. Iulii schreibt der Despota ausm Käsmarktund pitt, man welle den Ander Goltschmidt von wegen seines Pichsen-maister verhören.

(Autograf. Colectiunea II. particulara. Ungaria.)

Istambol, 13 Iulie 1560.Marin di Cavalli bailo care dogele Venetiei.

5tire dela Alexandru-Vodd cum cei impeiratul Ferdinand vreasd pund in locul sdu pe un Despot din Serbia.

Il bassà. di Buda ha scripto per certo che'l Signor di Tran-silvania piglia una figliuola di Cesare per moglie et il Signor di

www.dacoromanica.ro

Page 217: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Underhaltung zu raichen.

Moldavia ha scripto di più haver inteso esser stato concluso trali dui sopraditti che voleno far Signor della Valachia et della dittaMoldavia uno che descende delli despoti di Servia et cazar quelliche sono al presente, il che se ben non è creduto di qua, non è peròpiaciuto intendere.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

Wien, 21 lulie 1560.Ferdinand I. regele Ungariei cätre cämära§ul Francisc Pesti.

Fixeind un ajutor anual de 500 honni lui Heraclide Despotordonci sit i-o pldteasai regulat.

Iacobo Heraclite Despote jährlichen 500 Gulden Rheinisch

Clementer tibi significamus, nos considerata singulari vir-tute, fidei constantia animique sinceritate fidelis nobis dilectiIacobi Heraclide Despotae, ipsum ex munificentia nostra hacsingulari gratia prosecutos et in eius sustentationem, donee eaindiguerit, in singulos annos quingentos florenos Hungaricos avigesima quarta die proxime elapsi mensis Maii inchoando, expartium regni nostri Hungariae superiorum proventibus, tuaecurae et administrationi nunc commissis, eidem Despotae dandoset numerandos clementer annuisse ac consensisse. QuapropterFidelitati Tuae serio praecipimus mandantes, ut praehbatosquingentos florenos Hungaricos dicto Despotae in eius, ut prae-missum est, ,sustentationem, in singulos annos, incipiendo a dictovigesimoquarto die Maii, ex proventibus tibi concreditis, citradefectum et dilationem quovis auno numeres atque assignes,quas quidem expensas ad hoc nostrum mandatum et legitimamexhibitam quietantiam in rationibus tuis acceptas et ratas ha-bebimus, praesentibus pro tua expeditione servatis, expressamea in re executurus voluntatem nostram.

(Hofkammerarchiv. Wien. Ung. Gedenkbiicher 391 fol. 157.)

Bratislava, 23 Octamvrie 1560.Camera tIngarä cätre oficiul de tricesimä din Szakcicza.

Sci pleiteascd proviziune de 25 fiorini lui Aron-Vodä.

Egregii Domini Amici honorandi. Salutem et omne bonutn..

21 luI. 15601 No. 233-235 187

www.dacoromanica.ro

Page 218: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

188 No. 235-236 [30 Oct. 156o

Mittimus praesentibus inclusam copiam mandati Suae Cae-sareae et Regiae domini nostri clementissimi, ad Do. VIII",in quo mandat nobis Sua Maiestas Sacra, ut Aroni profugo wayvo-dae Moldaviensi, pecuniam provisionis suae pro una angaria ex-solvi faciamus. Iccirco Dominationes v requirimus serio, aceisdem nomine Sacrae Caesareae Mus iniungimus, ut statim exproventibus istius tricesimae vestrae administrationis, vel exrestantiis apud vos habitis, vigintiquinque florenos pro una angaria,ad rationem provisionis suae dicto wayvodae dare et numeraredebeant. Aliud ne faciant. Quas bene valere cupimus.

Datum Posonii, 23. die Octobris. Anno Domini 1560.Camerae Hungariae Sacrae Caesareae

et Regiae MtiS Consiliarii

Adresa: Egregiis dominis tricesimatoribus Sacrae Caesareaeet Regiae M-tis in Zakolcza. Amicis honorandis.

(Collectio lift. personaium. Budapest.)

236.

Istambol, 30 Octomvrie 1560.

Hietonitno Ferro bailo cAtre dogele Veneliei.

Dumitrcqcu ruteanul amenintand a intra Cu oaste in Moldovapentru a rdsturna pe Alexandru-Vodd s'a poruncit sangiacilorchiar voevodului Tdrii-Romeine0i ajute impotriva lui.

Quel Conte Dimitrasco Rutano, del quale più volte ne scripsea Vostra Serenità il Clarissimo mio precessore et io anchora, s'di novo fatto sentire, essendo uscito con molta gente in campa-gna per impatronirsi della Moldavia, il vaivoda della qual ultima-mente mandò alcuni sui a questo Ser' Signor per dimandarleaiuto, il qual ha expediti sui comandamenti alli sanzachi vicini alDanubio, che essendo ricercati da esso Moldavo gli prestinoloro aiuto, havendo anchor imposto al Valacco che lo debbi aiutare,il qual gli ha mandati Lt000 cavalli et si dice che esso Moldavohavendo fatto quel maggior numero di gente che ha potuto conmetter severissime pene a tutti quelli che possono portare le armiet non anco erano seco : è uscito in campagna et fermatosi vicinoal Danubio, stava espettando di havere qualche novella dell'ini-mico.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

www.dacoromanica.ro

Page 219: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

237.

Koiice, 29 Noemvrie 1560.

Despot-Vodi. catre senatul orasului Ldcse.

invoindu-se Cu Toma Messerschmidt sd-i Pea nige pustiroagd sd i se dea e socoteala sa .ro

Clarissimi Domini amid honorandi.Salutem et eam felicitatem, quae ad beato vivendum con-

ducat, nominisque immortalitatem pariat, a patre luminum VestrisClarissimis Dominationibus : Nestoreos in annos feliciter praecamur.

Praesentium exhibitor, fidelis noster Thomas Messer-schmidt pixidarius, promisit nobis aliquot igneos globos conficere.Rogamus itaque Dominationes Vras tanquam amicos honorandos,eidem decem florenorum necessaria requirentia ad huiusmodiglobos ex vestro promptuario in gratiam nostri dare velitis, quosfideliter, cum ad vos venerimus, persolvemus, aut fideliter mit-temus ; quod Dominationes V"' spero facturas. Praeterea siidem, de equo, quem secum adduxit, a rusticis molestaretur, v-e Do-minationes eisdem nullum ius administrent, cum nostro scitu illumhabeat. His nos Vris Dominationibus commendatos cupimus.

Ex Cassovia, 29. Novembris 1560.Vestrarum Dominationum bonus et integer amicus

Despotas mpr.

Adresa : Inclyti senatui, iuratisque civibus civitatis Leizoviaeetc. Amicis honorandis.

(Colectiunea II. particulara. Ungaria.)

238.

[Ardealul, 1560.]

Anonim (ungur) catre regele Ferdinand I.

Descrierea Moldovei de un anonim bun cunoscdtor al

Sacratissimae Rex Domine, Domine Clementissime.Statui Maiestati Vestrae pro eiusdem desiderio, atque meo

qualicumque ingenio et experientia, totius terrae Moldaviae situmet ambitum brevi quodam compendio praesentibus describere, uteo maiorem vra Maiestas illius cognitionem et iudicium, quantumtemporis huius angustia clamo complecti liceat, habere possit,

1 In original gre*it : commendatum.

29 Nov. 1560] No. 237-238 189

www.dacoromanica.ro

Page 220: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

190 No. 238 [1560

vel minus fortasse utilem aut non multo necessariam. Arbitrortamen in eo Vtae Mu me non ingratum obsequium facturum,si modo meis hisce scriptis, a vera diametrali depictione istius locinon prorsus aberravero.

In primis itaque, Serenissime Rex, dum per Poloniam acivitate Cracoviensi iter versus Moldaviam ingreditur, plana estterra atque rebus victui necessariis accomodatissima, montibuset alpibus minime impedita, donee per Russiam propemodum de-sertam, usque Leopolim, civitatem metropolitanam Russiaeinsignem, quae a quinquaginta passibus aut miliaribus ab ipsacivitate Cracoviensi distat, atque non adeo procul a confinibusregni Moldaviae sita pervenitur. Illic arx in excellenti monte huiccivitati coniuncta est munitissima, utraque ad regem Poloniaespectantes, unde non longe duo sunt flumina satis profunda etlatissima : Nester et Moldava, a quo flumine Moldavo regnum istudinprimis nomen accepit. Quae quidem flumina, antea quam veraeterrae Moldaviae metae attingantur,traiicere oportet, tandem nonlongo itineris intervallo Moldaviae limites iniicientur atque rectotramite totius regrii Moldaviae ambitus per longitudinem justocalculo emetitus, usque ad alpes transylvanas, ubi illius terraefinalis meta est et ultima ad sexaginta et quatuor miliaria hunga-rica se extendit, inde per dictas alpes et asperam admodum atquesaxosam, strictamque viam, qua vix dum currus unicus procederecommode potest, per unum et alterum diem non multo laboread civitatem Brassoviensem, quae montibus prope est, appli-catur ad Transylvaniam.

Est autem ista regio Moldavia satis amoena et planissima,atque vallibus et oppidis, et villis undequaque copiosissima. Nullistamen arcibus aut civitatibus, dempta unica arce Szuczawa appel-lata, praecincta muris, sed sola fluminibus quasi a natura aptismunita, in qua regione nil deesse cernitur, quod vel ad humanumusum aut delitias spectare videatur, quandoquidem et vinearumpromontoria, item frugum et agrorum undecumque, et victuali-bus omnibus felicissima et refertissima, imo piscinarum, lacunarumet paludum longe locupletissima, adeo ut nihil magis ad vitae ne-cessitatem a mortalibus unquam desiderari possit. Praeterea ineadem regione Moldaviensi sunt montana et aureis, et argenteisfodinis ditissima, quae nullo labore intermisso non sine magnofructu et commodo coluntur indies. Verum illic populus est bar-barus et agrestis, tamen rebus militaribus et bellids, suo morésatis insigniter instructus, qui fidem Divi Pauli hactenus ab initio

www.dacoromanica.ro

Page 221: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

156o] No. 238 tgot

non sine summa veneratione et devotione coluere, illic quoquediversae religiones et sectae habentur, utpote Ruthenorum, Rascia-norum, Armenorum, Bulgarorum et Tartarorum, atque etiam nonminima pars Saxonum Christianorum terram hanc passim inha-bitat, imperio eiusdem wayvodae Moldaviensi subiecti sunt. Una-quaque autem natio suis legibus et ritibus utitur et fruitur pro suolibito, eodemque modo monachi ipsi christiani religionem pro-fitentes sacris suis officiis et caeremoniis iuxta Ecclesiae atqueordinis constitutionem potiuntur libere. Hic summa subditorumerga principem Moldavum obedientia atque delinquentium gra-vissima et extrema correctio et emendatio.

Ut autem Maiestas Vra cognoscere possit per quam viam etper quae flumina gens illa turcica ad regnum Moldaviae et deindeTransylvaniam ingredi queant, quantum meo et aliorum iudicioliquet, Vrae Mti designare, non video commodiorem eorundemTurcorum accessum ad Moldaviam, quam ex Nicopoli civitate,quae ripis Danubii proxima est, recta traiicere Danubium atquetandem non multis passibus per alia duo flumina praescripta nondispari magnitudine existentia ; quae toti huic regioni suo meatuundequaque circumferunt, nonnisi navali praesidio pervenire posseingentibus, cum curris, tum laboribus. Quoniam Moldavus ipse,qui quotidianum alit exercitum, paratum quemlibet praedictorumfluminum, si modo de hostium adventu avisatus fuerit anteafacile occupare poterit demum ex Moldavia per alpes praedictas,quae civitati Brassoviensi contiguae sunt, ipsi Turci ad Transyl-vaniam progressum suum habere posunt non difficilem.

Ex maiori Walachia scilicet Transalpina, Turci ipsi per Ru-beam Turrim, quae sub alpibus, prope Danubium, cum quodanifortalitio seu propugnaculo munitissimo sita est, atque ingentibusmontibus circumsepta, perque tam ang-ustam viam et saxosam,ut ne quidem equus unus pedetentim satis commode incederequeat, penetrare coguntur magna cum difficultate, ubi sedulo ipsiCibinienses suas excubias necessarias tenere solent ob insperatumhostium quandoque accessum.

Haec sunt, Serme Rex, quae non alieno testimonio, sedpropria rerum experientia vrae Mti de situ terrae Moldaviensisdescribere constitui, etsi nonnulla minus fortasse approbata fuerint,

Maiestas ea in singularem Regiam emendationem suam re-ferre et conscribere dignetur gratiose, in cuius gratiam mea semperfidelia servitia iterum atque iterum quamhumillime commendo.

(Bibl Vat. Roma. Codex ms. 3922 pag. 12. Copia Czeles.)

www.dacoromanica.ro

Page 222: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

192 No. 239 - 24o [14 Ian. 1561

239.

Istambol, 14 lanuarie 1561.

Hietonimo Ferro bailo chtie dogele Venetiei.

5tiri dela Alexandru-V odd despre apropierea lui Dimitrcucucu consimfimiintul principelui Ardealului, loan Sigismund, cerlindastlel ajutorul sultanului.

Il Moldavo ha scripto a questo Seel° Signor tenere avisodal Ser" Re di Transilvania che quel conte Dimitrasco congrande esercito veniva contra la Moldavia, et che se bene eglinon haveva mancato di dare quelli ordini nella Transilvaniache gli erano parsi necessarii per impedirgli il passo, si dubitavanondimeno che il dito exercito devesse passare, o per quella, oper altra via ; di che ne havea voluto avvertire esso Moldavoacciochè entrando nel suo paese egli non havesse causa di do-lersi di lui, dal qual aviso scrive il ditto Moldavo al Magnifico bassà,comprendere certissimo, che il ditto Re di Transilvania ne siadel tutto consentiente, et per-6 ricercava aiuto da questo SerumSignor, dal quale si crede che saranno rinovati li comandamenti,che già tre mesi in circa furono dati alli sanzachi vicini al Danu-bio, che bisognandogli aiuto gli lo devessero prestare.

Pera, 14 Gennaro 1560.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

240.

Keimarok, 30 Martie 1561.

Despot-Vocll chtre senatul orasului Löcse.

Fiind gata a-i indeplini cererea roaget sit a#epte pad la 'in-toarcerea lui Albert Laski din Polonia.

Optimae famae Circurnspecti ac prudentes viri et amicihonorandi. Salutem plurimam in Christo Jesu omnium nostrumSalvatore et nostram commendationem.

Quo satisfiere desiderio ac voluntati Dominationumut in absentia Magnifici domini Alberti Lasld litterae DominationumVra' mihi redderunt, quas legi, petita Dominationumintellexi. Ego pro Dominationum V"' erga me conservantiavoluntati Do. V'' ad praesens ex animo satisfacerem. Postea-quam vero negotium hoc ablatorum boum mihi non constat,

www.dacoromanica.ro

Page 223: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

neque praefectus quadragesimae sit nunc, ad manus Do. V"'aliquam adhuc ferant patientiam usque ad felicem reditumex Polonia Magnifici domini Alberti Laski, domini ac fratrismei charissimi, ego pro meo in Dominationes Vestras amore motusDo. V' observantia dabo omnem operam omnem movenslapidem, quo Magnificus dominus Albertus Laski id, quod iurisac aequitatis erit, ac bonae vicinitatis officium ad mea petitaDominationibus Vestris satisfaciet. Valere Dominationes Vestrasfeliciter cupio.

Datae in Kesmark, 30. Martii 1561.Dominationum Vestrarum bonus amicus ad omnia paratus

Despotas mpr.

(Colectiunea II. particular. Ungaria.)

241.

Kogice, II Iunie 1561.

Francisc Zay de Chemer atre Ferdinand I. regele Ungariei.

Raporteazd cd folosindu-se de permisiunea avutd Despot §i-astrdns in tainii o oaste de 900 de oameni, care cre§te din zi in zi, a§tep-téind intdiul semi bun din Moldova pentru a putea pleca §i intra acolo.

Cum iam clementem voluntatem Mus V' Sacramae indeducendis illis pixidariis Flandrids humillime intelligam, vi-deamque in hoc me maxime errasse, quod M' Vram Sacra'de huiusmodi militum conductione per litteras meas prius noncertfficaverim atque non perscripserim, supplico Mu V Sacramaedignetur mihi ex sua benignitate hunc errorem, quem ignoranterpropter illas causas in prioribus meis litteris perscriptas, feceram,clementer ignoscere.

Et, ut de caetero, ne in alium errorem incurrerem, volui amte vra Sacra' humillime informan, cum semel Maiestas V"Sacra' ipsi domino Despotae conducendas gentes in regnosuo clementer concesserit, eique ex sua innata clementia in aliisquoque necessitatibus benigne prospexerit, qui ex eadem gratiamtis vrae Sacram" iam habet circiter sexingentos equites ettrecentos pedites, augetque in dies numerum (secreto tamen)conaturque, ut postquam militem sibi necessarium conscripserit,iter suum aggrediatur, cum omnia in regno Moldaviae sibi provoto succedere intelligat, nihilque obstare, praeter solam moram ;essetque eius intentionis, ut postquam Dei misericordia in regnum

II lun. 1561] NO. 240-24/ 193

Documente vol. I. la

www.dacoromanica.ro

Page 224: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

.194 No. 241-242 [17 hill. 1561

patemum ingrederetur, Mu V." Sacra" eam pecuniae summam,quam dudum obtulerat, per certos et fideles probataeque fideihomines, semel et simul remitteret, in quo Mu Vr" Sacra" fidei suaeintegritatem ostendere vellet, rogat me ac etiam maxime instat,ut ego illi aliquos fideles atque probatae fidei homines adhiberem,quibus ea, quae Mu Vr" Sacra' mittenda erunt, tute etsecure committi possint. Quare Sacratissime Imperator, cum resad hoc devenerit, ut iter suum ipse Despotas aggressus fuerit,si adhibeantur illi secrete aliqui fideles homines pro hac praescriptacausa ipsius nomine, vel autem nullus adhibendus sit, meo enimexiguo iudicio non esset haec occasio abiicienda, si Mu vraeSacra' clementer ita visum fuerit, a Mte Vrn Sacra' humillimeinforman i supplico ; etc.

Cassoviae, II. Iunii. Anno 1561.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

242.

Wien, 17 lunie 1561.

Ferdinand I. regele Ungariei atre clpitanul Prancisc Zay.

Relspunza'nd la raportul sdu repetei di a dat permis lui Despotpentru a-fi putea strange aci un numeir oarecare de soldati, inset'lucrul set se facii in taind.

Literas, quas undecima die praesentis mensis ad nos dedisti,clementer accepimus, humillibusque precibus tuis, ut scilicet tibiignoscere dignaremur, id quod accidit in conducendis hic pixi-dariis pro Despota, benignum locum dedimus, non dubitanteste gratiosae admonitionis nostrae posthac memorem fore.

Caeterum quemadmodum antea clementer concessimus,quod idem Despota possit in usum suscipiendae expeditionis suaeMoldaviensis (quam fortunatam ei evenire cupimus) conducerein regno nostro Hungariae certum militum numerum, sic etiamhodie in eadem sententia persistimus, dummodo omnia cauteet secrete gerantur, ne forte nobis ea res fraudi sit, et ipso quoquemale cadat, quemadmodum te antea fusius commonefecimus.Quod autem putas, illi adiungendos esse viros aliquot militares,probatae et spectatae fidei, per quos pecunias sibi mutuo dataset ab ipso antea promissas remittere queat, id nee tutum, necconsultum fore censemus, propter causas minime leves. Quare tibiclementer mandamus, ut illum convenientibus aliquibus rationi-

www.dacoromanica.ro

Page 225: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

bus ab huiuscemodi petitione removeas, dicasque nos radius defide et integritate ipsius iudicare, quam ut hanc ob rem quemquamisthuc ex nostris expediremus, modo Deus fortunaverit coeptaipsius, non defuturis illi in posteram commoditatem huiusmodipecunias mittendi.

Datum in civitate nostra Vienna, die 17. mensis Iunii.Anno Domini 1561.

Adresa: Magnifico fideli nobis dilecto Francisco Zay de Chemer,nostro consiliario ac supremo civitatis nostrae Cassoviensis capitaneo.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

243.

Istambol, 30 Iunie 1561.

Hieronimo Ferro bailo arse dogele Venetiei.

Plecarea lui Ali feciorul lui Alexandru-V odd .

Parti di qua ultimamente uno Ali, figliolo del Signor Mol-davo, cioè il legittimo, essendo il naturale restato in Constanti-nopoli si come soleva fare gli anni passati.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

244.

Keimarok, 3 Iulie 1561.

Despot-Vocia &are arhiducele Maximilian.

Lueind in slujbd cdgva ofiteri, pe cari cdpitanul Zay nu vreasd-i lase sd meargd cu el in Moldova cere sei i se permita' ca sei steacu deinsul mdcar pe un timp de pase siiptamdni, cdt va tine probabilexpeditia sa.

Serenissime Rex Domine Clementissime.Post servitiorum perpetuorum ac fidelium meorum humi-

lem commendationem. Gratiam, quam antiquus 1 dierum suisfidelibus largiri dignatur, cum optata felicitate ac corporis valetu-dine, mti vrae precor.

Cum Deus benignissimus pater, qui cor regis in manu suatenet, ex sua singulari misericordia concessit, ut ante faciem Cae-

1 Scris cu forma italiana : anticus.

I:*

30 II1/1. 1561] NO. 242-244 195

www.dacoromanica.ro

Page 226: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

196 No. 244 (3 Iul. 1561

cepra. 2 Gre§it ; eonfideratis.

saris Invictissimi, et Mtis Vrae gratiam invenerim, ac mihi colli-gendi exercitum facultas ac subsidium (modo clam, quoque fa-cío) intercessione, mtis vrae domini mei clementissimi, concessumsit, conduxi clam ac caute sufficientem exercitum, quae Dei Viviauxilio, ad occupanda paterna sceptra sufficiet. Inter caeterosquoque, quos conduxi, nonnulli sunt, qui Mtis Suae Caesareaeservierunt, et a me nitro sponte servitium susceperunt, illisquepecuniam dedi ; Mar vero capitaneus Cassoviensis eos ad measervitia dinaittere minime vult, et quamvis ipsi sibi impedimentumfieri non patiuntur, animadvertentes hanc expeditionem nonsolum illis ipsis, istique inclitae coronae, sed toti reipublicae chri-stianae utile fore, tamen praedictus dominus capitaneus contraeorum voluntatem detinere eos conatur, humillime igitur rogomtem vram tamquam dominum meum Clementissimum acunicum post Deum meum refugium, dignetur ex sua gratia acsingulari dementia, ad praedictum dominum capitaneum litterasexarare, ut eis, qui sponte ac nitro servitia mea petierunt, acpecuniam acceperunt, liberum sit saltem ad sex septimanasmecum proficisci : ne iam expeditio in procinctu itineris impe-diatur, si isti, quibus et officia distribui, et non parvam pecuniamdedi, abdicarentur. Haec a Mte V, dominum meum Clementis-simum, humillime petere audeo, nam ad quem alium confugerenon habeo. Deus, quem voco mihi in auxilium, est testis, quod inbac expeditione Vra5 Mus quoque negotiurn agitur ; rogo itaquehumiliter, ut ante faciem Mtis Vrae gratiam inveniam, quemad-modum ex Dei misericordia semper inveni, ac isti iam militesconducti iussu Mt' Via` libere possint, quandoquidem eorumest voluntas, mecum proficisci, cum non nomine Mtual Vestrarum,sed meo nomine conducti sunt. Servitiis meis fidelibus ac humi-libus conabor meren, gratiosum ac citum a Mte V" responsumet mandatum ad dominum capitaneum expecto, quoniam iambrevi, Deo iuvante, iter aggrediar, nam nonnulli ex confoederatis 2in finibus proficisci incipiunt ; is me gratiae ac favori Regio Mu'V"' humillime commend°.

Ex Chesmark, die 3. Julii 1561.Vestrae Mtis Servitor humilis perpetuus atque fidelis

Despotas mpr.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 227: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

245.

Keimarok, 7 August 1561.

Despot-Vod6 care arbiducele Maximilian

inscriindu-§i trei (cunosctind cdte unul din ei limbalatind, ronaind i sarbeascd) roagd sd mijloceascd pe ltingd cdpi-tanul Zay ca sd ti dea pe cloud sdptdmdni, obligdndu-se a-i trimeteinddrät dela hotarul Moldovei.

Serenissime Rex. Domine, domine Clementissime. Postfidelitatis ac perpetuae subiectionis meae, in gratiam Serm"Mtis vme humillimam commendationem.

Superioribus diebus humillime Mti vrae supplicavi de qui-busdam militibus, a me iam in servitium susceptis, ut illis ve-nia per Marm dominum capitaneum Cassoviensem Mtis vraefidelissimum servitorem, mandato Mt' Nr"e concederetur. Sedquia fortassis Maiestates Vrae numerum aliquem eorum esseexistimant, duxi humillime Mti vrae significare, omnem meumexercitum ferme esse collectum ex adversa parte, qui et nunc inomnibus necessitatibus praesentibus inservit, prout spero, quodMars dominus capitaneus significavit, saltem esse tres personas.Quorum alter Latine, alii vero Valachice ac Service callent, quimecum loqui possunt, quibus plenam regendi exercitus potestatemconcessi, non Maiestaturn Vestrarum nomine, sed meo. Quos,Deo volente, attingendo fines regni paterni, bene remuneratosdimittam. Tantum eorum opera duas circiter septimanas indigebo.Pro eo M' V"m Ser", dominum meum Clementissimum,humillime etiam atque etiam rogo, dignetur ex sua singularigratia ac Regia dementia, praefatis tribus personis ad tale spatium,cum se nitro obtulerint, facultatem illam per dictum dominumcapitaneum permitti ac gratiose concedi facere. Postea ego ipse,cum omnibus meis, fidelissime Maiestatibus Vestris, in omnibuset singulis, quae quidem per me humillirne fieri atque praestaripoterunt, pro commodo ac bono Maiestatum Vestrarum stu-diosissime inserviam perpetuo. Dominus Deus Mt' V' Ser' om-nem optatam felicitatem concedere dignetur.

Datae ex arce Kesmarcensi, 7. die Augusti. A. D. 1561.Eiusdem Ser' mtis vrae Regiae

Humilis, fidelis ac perpetuus servitorDespotas mpr.

Pe dos cu mdna cancelariei: Fiat dem Despota in Recepisse mitkuerzem Anzeig, was man dem Hauptmann zu Cascha schreibt. Den

7 Aug. 1561] No. 245 197

www.dacoromanica.ro

Page 228: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Hauptmann Ferenczen sei zu schreiben und zu befallen, wofer diesedrei Personen, so der Despota auf 14 Tag zu seinem Fiihrnemen begehrohne Versaumbnus oder Nachtl der Kays. Mt. etc. Dienste abkommenkhiinden, so soil Er sie mit Ihme auf 14 Tag oder 3 Wochen ziehenlassen. Im Fall aber, dass an Ihren Personen der Kays. Mt. was gelegen,und versaumbt ware, so soll Er's nit thun, sonder einstellen. DatumViennae, die 27. Augusti. Anno etc. im 61.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Istambol, 30 Septemvrie 1561.Exploratorul secret catre imparatul Ferdinand I.

Petru 5chioPul din Tara-Româneascci allcind de moartea ma-relui vizir, temlindu-se sci nu lie schimbat de urntapl sctu, a rugatpe principele Ardealului a scrie in lavorul &tit, ceeace el a i *let,ziclind a e slufbcq credincios al sultanului.

Li vaivodi di Valachia et Moldavia. Oltra di qnesto pregail Gran Turcho che gli siano concessi li confini, quali già tantotempo dimanda, anchora non gl'hanno fatto risposta alchuna,come gli sarà fatta, procurare) di saperla, et subito avisare) la Cae-sarea V. Maestà.

Il Valacho havendo inteso la morte di Rustan bassà se hadubitato che Haly bassà non lo faccia cambiare, et cosi ha pre-gato il Transsilvano, che debba scriver al Gran Turcho de la suafideltà et raccomandarlo, et cosi il Transsilvano lo riccomandaal Gran Turcho dicendo che gl'è fidelissimo servitore. Ditto Valachoha mandato a donare al Gran Turcho sei millia scudi, et Halybassa quattro millia, et alli altri bassk dua millia per uno.

Da Constantinopoli, alli 30 di Settembre 1561.(Orig. in cifra. Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

Nola. Scrisoarea e adresatà care episcopul Delfin, nunciu inViena, pentru a induce in eroare pe cetitorul ei, la o eventualitate,cà ea ar fi prins6 pe cale, de vreun inamic al curtii impärdtesti, in alcArei serviciu stätea scriitorul ei dela Poartä.

Istanzbol, 30 Septenwrie 1561.Daniel Barberigo bailo catre dogele Venetiei.

Dimitrcqcu voind sci mire in Moldova a lost bcitut de ccitresangiacul de Silistria.

Si ha che'l Conte Dimitrasco volendo passare con 7oo cavallidi Rossia in Bogdania, fu rotto dal sanzacco di Silistria. Il prin-

198 No. 245-247 [30 Sept. 1561

www.dacoromanica.ro

Page 229: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

cipe di Transilvania ha mandato a ricercare che si dia ordine albassh di Buda, al Valacco, et al Bogdano, che gli diano agiutocontra le genti Cesaree, che lo molestano, nè fino all'hora gli erasta risposto.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Ccsp.)

248.

Praha, 8 Octomvrie 1561.

Ferdinand I. regele Ungariei atre Despot-Vodà.

A luat §tire de holdrirea sa de a pleca in Moldova, insd noulimprumut de 8000 liorini nu i-1 oate da din lipsd de bani.

Ferdinandus etc. Magnifice fidelis nobis dilecte.Redditae nobis fuerunt literae tuae, quas die 21. proxime

elapsi mensis Septembris ad nos dedisti, et inde intelleximus,te cum eo militum numero, quem conscriptum habes, ad finesnostros, ubi a Turcis et filii quondam regis Ioannis adhaerentibuspericulum incursionis immineat, profectum et paratum esse,et nobis adversus hostes et adversarios nostros cum tuis fideliterservias. am sane animi tui promptitudinem grato et benignoabs te animo accipimus, ita tamen, ne vel contra praefatum quon-dam regis Ioannis filium, vel contra rebelles nostros Hungarosquicquam hostilitatis suscipias, vel armata manu moliaris, nisicum a capitaneo nostro Cassoviensi, Mar fideli nobis dilectoFrancisco Zay de Chemer expresse iussus fueris, sicuti etiamipsemet te facturum polliceris.

Quod autem praeterea nobis humiliter supplicas, ut tibirursus alia octo florenorum millia mutuo dare dignemur, nosetiamsi erga te clementem habeamus voluntatem, in hac tamenre praecibus tuis annuere non possumus, quandoquidem ob summamrei pecuniariae difficultatem, quae manifesta est, ipsimet mili-tibus nostris multorum mensium stipendium debemus, quarenecesse erit, ut necessitati tuae aliunde succurras. Id quod tibiad memoratas literas tuas gratiose respondendum duximus. 1

Datum Pragae, die 8. mensis Octobris. Anno Domini 1561.

(Copie of. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

1 Cu toate acestea tot a primit banii de mal sus, f&r5. de care n'ar fiputut porni spre Moldova.

8 Oct. 1561] No. 247-248 199

www.dacoromanica.ro

Page 230: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

200 No. 248--249 [I Nov. 1561

inainte de expediere scrisoarea a fost trimis6 fiului re-gelui, arhiducelui Maximilian cu urmAtoarele rânduri : TransmittimusDilectioni V-rae literas, quas proximis diebus a Despota accepimus,una cum responso nostro et eius exemplo, ut si Dilectioni V-rae nihiloccurrat, quod videatur in eo nostro responso mutandum, addendumvel detrahendum, id recta ad illum perferri iubeat, sin minus nos desuae sententiae et opinione certiores reddat, factura secundum pater-nam voluntatem nostram. Quae bene valeat.

249.

Vereczke, i Noemvrie 1561.

Edictul public al lui Despot-Vodà la intrarea sa in Moldova.

Face de §tire ob§tei intregi din lume cd dupitce anul trecut nui-a reuA sel mire in Moldova acuma and din mila lui Dumnezeua putut porni, nu are de géind sci lacci striceiciuni cu oastea sa, singurulselu fel liind a ocupa Moldova i roagyi asftel sä i se dea toate de-ale

fiind cu voie blind ipaynial

Heraclides Iacobus Basilicus Dei gratia Despotas etc. Mol-daviae princeps.

Superiori anuo, cum ad regnum nostrum Moldaviae profi-cisceremur, a nonnullis Contra omnem nostram spem impeditisumus. Nunc vero misericordia Dei et principum christianorumauxilio, tantum habemus exercitum, quod non nisi solum Deumtimemus. Propter quod Dominationes Vrae aliquo modo terrentur,ne forte nos aliquid hostil, pro praeterita illata injuria inferre-mus, vobis innocentibus. Nos us publicis nostris litteris assecu-ramus et certos reddimus, non ea intentione exercitum hunc col-legisse, ut damna inferremus, vel illatam iniuriam ulcisceremur,sed ut divino auxilio regnum nostrum Moldaviae occuparemus.Et si quis porro nos impedire conabitur, sanguine et igni visitarepossemus. Mirad itaque satis non possumus, a vobis impedimentaaliqua viarum esse facta, cum vos non lateat Transylvani binumexercitum, qui nobis vias impedire conabatur, clementia Dei pro-fligasse et castella aliquot conflagrasse. Quam cladem miserarumchristicollarum, non nisi coacti fecimus. Pro quo DominationesWas hortamur ad colendam pacem et sanguinis christianaeeffusionem vitandam, ut nobis victualibus et aliis necessariis,pro justo pretio, provideatis, nihil a nobis nisi amicitiam exspec-tare debetis, nisi nobis causa detur. Ad utrumque sumus parati

www.dacoromanica.ro

Page 231: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

et ad bellum, et ad pacem. Harum litterarum testimonio, sigillinostri regii appensione munitarum.

Datae Veretzki, 1. Novembris M. D. LXI.DespotasAd mandatum proprium principis Despotae :

Prudentius secretariusPe dos: Despota. Forma edicti ab ipso publicati, Caesareae M-ti

per oratorem Polonum exhibita 6. Decembris 1561.(Copie contemporanl. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

250.

Istambol, 8 Decemvrie 1561.

Daniel Barberigo bailo catre dcgele Venetiei.

Despre intrangerea lui Alexandru-V odd de cdtre Despot-Vodd.

Riferisce che era venuto aviso di Modavia che quel vay-voda, nominato Alessandro, feudatario del Signor Turco, erastato rotto da uno ditto Iacobo Despoto di Servia, il qual si eraimpatronito del stato di esso vayvoda, et esso era fuggito adun castello vicino al Mar maior, ditto Moncastro, il qual doman-dava aiuto al Signor Turco per ritornar nel suo stado, et se di-ceva, che era sta mandato ordine a li sanzachi a li confini, chelo debbino aiutar.

De Constantinopoli, de 8 Decembre 1561.Die 17. Ianuarii 1561 in Rogatis. 197-3o.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Bteta 131 fol. 455.)

251.

Vaslui, II Decemvrie 1561.

Despot-Vodà catre doi pribegi : Lasocki si Filipowski.

Fiind gata a addposti once strdin, lard deosebire de credinfd,auzind cd num4ii doi preoti n'au primit voie dela regele Polonieide a se wza in Litvania, ii invitd in Ord pentru propdvdduireanumelui lui Dumnezeu.

Heraclides Iacobus Basilicus Dei gratia Despotas Sami,regni Moldaviae princeps.

Generosis dominis Lasocio et Philipovio, fratribus nostrisin Christo sincere nobis dilectis. Laudetur Deus arbiter omnium

8 Dec. 1561] No. 249-251 201

www.dacoromanica.ro

Page 232: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

202 NO. 251 252 [15 Dec. 1561

regnorum, qui oblitis peccatis nostris, ad solium nos eveheredignatus est, cui soli laus, honor et gloria in saecula.

Postquam Deus benedictus nos ad regnum paternum eve-here dignatus est, duxi omnibus viribus reipublicae christianaepro posse inservire. Itaque cum intelligimus multos propterverbum Dei exules esse tam ex Gallia, Hispania, Germania et aliislocis, cupimus eos, ut ad regnum nostrum se conferant, omnemenim libertatem christianam et facultatem habitandi illis con-cedemus, ac ut sibi civitates aedificent auxilio esse promittimus,nec non agros et alia ad sustentandam vitam necessaria largiripromittimus. Pro quo fraterne petimus a Dominationibus Vrts,ut quamprimum dictis exulibus mentem nostram declarare velitis,ubicumque fuerint. Nam audio, quod aliqui a Seel° rege Poloniaepetierunt, ut illis liberum sit in Lithuania habitare : quod SuaMaiestas, episcoporum suasione, minime concessit. Cupimus, utDominationes Vms quamprimum veniatis pro aedificationedivini nominis, et quamprimum nobis de hac re responsum darevelitis. Cum his feliciter valere Dominationes Was cupimus.

Datum in oppido nostro Vasluii, die Ir. Decembris 1561.Despotas

(Copie contemporana. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

252.

Kaice, .15 Decemvrie 1561.

Capitanul Francisc Zay catre arhiducele Maximilian.

Sosind solul lui Despot-Vodci cu o descuere ananunPa abeitclliei dela V erbia precum §i a fugirii lui Alexandru-V ode 1, Il asi-gurei de credinta sa .neclintitä in impärat i cauza cre#incl.

Rediit ad me hodie homo domini Despotae ex Moldaviacum litteris eiusdem domini Despotae, qui significavit mihi perlitteras suas, quod Dei auxilio et gratia Mtum Vestrarum Alexan-drum tyrannum profligasset ac regnum Moldaviae feliciteroccupasset, dominioque illius iam libere frueretur, arces omneset curias atque oppida in manibus suis haberet. Pugnatum estautem 18. Novembris post meridiem apud quandam possessionemBotusan appellatam, ubi fluvius quidam paludosus fluebat etsupra fluvium Pons erat. Alexander ultra pontem extra possessio-nem in quodam monticulo agmen suum cum decem et sex tor-mentis collocaverat, antesignanos vero sub monticulo prope

www.dacoromanica.ro

Page 233: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

15 Dec. 1561] No. 252 203

villam ordinaverat, pedites suos omnes, inter quos ducenti se-xaginta Turcae Janicharii in armis Persicis ferme omnes deau-ratis, ac pixidibus sirniliter deauratis, erant, posuerat intra domoset curias possessionis, per quam nostris eundum erat, ut ita a suis,qui sub v lila nostros exspectabant, adorirentur ; pedites vero cumpixidibt s a latere eos iacularentur, ipse vero solus ex monticulo,tormentis eos obrueret, sed res aliter quam ipse sperabat, accidit,praecesserat enim Antonius Zekely cum trecentis ferme equiti-bus Hungaris et centum catafractis, necnon ducentis et sexagintapeditibus Hungaris, quos nunc Haydones solemus dicere. Ioannesvero Williey cum sexaginta Flandricis pixidariis, qui omnes inequis erant, qui sine omni cunctatione collocato et ad pugnamparato exercitu dominum Despotam atque Albertum Lasky inalio monticulo reliquerant, pontem transierunt, equites omnesunacum catafractis et Flandricis pixidariis aciem illis oppositamirruerunt, quos Valachi propter pixidum multarum iaculationes,quas ipsi non consueverant, ferre non valentes in fugam conversisunt, Hungari vero pedites cum Janicharos ac alios pedites inpossessione in curiis esse cognovissent, licet portae curiarum, ubiJanicharii erant clausae, fortiter erant, nihilominus ipsi Hungariquasi in momento sepes curiarum transcenderunt, ac parva pugnaomnes Janicharos usque ad unum trucidarunt, Haydonibus tri-bus amissis. Similiter et cum alio peditatu Alexandri factum est.Alexander visis suis ita male tractatis atque in fugam conversis,ipse quoque, relictis omnibus tormentis et aliis impedimenntis,ac ditissima praeda, in fugam se cum omnibus suis convertit.Insecuti nostri circiter duo miliaria eum fortiter sunt, non sinemaxima strage Valachorum, ut enim his nuncius, qui proelio in-terfuit, narrat, demptis peditibus, duo millia Valachorum suntinterfecti, quidam pauper eques Hungarus, Ioannes Szerémyvocatus, cum casu Alexandrum insequendo appropinquasset,framea pileum suum ex pellibus sebellinis factum, ex capite suodeiecit, sed postea equo Alexandri melius currente, eum ampliusattingere nullo modo potuit ; sic tandem Alexandro propulso totumregnum dominus Despota occupavit, ad quem omnes proceresregni atque magnates, simul et nobiles confluxerunt, seque firmojuramento ad fidelitatem suam se astrinxerunt, et licet adhucante pugnam Alexander uxorem suam cum parte thesauri versusTurciam praemiserat, reliqua tamen pars in arce Zuchwa inventaest, occupatis igitur arcibus et castellis ac civitatibus relicto An-tonio Zekely in arce Zuchwa, solus Despotas cum viginti octo

www.dacoromanica.ro

Page 234: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

204 N O. 252-254 [24 Dec. 1561

millibus hominum et sedecim bombardis ad insequendum Alexan-drum profectus est, tali victoria Dei auxilio potitus. Scribit mihiposse M"us V.'s Sacratissima ex parte suis tute scribere,Valachiam esse pro voto et in potestate Munn Vestrarum, ipsumvero fidelem et perpetuum servitorem ad omnia mandata para-tissimum, atque omnia pollicita brevi re ipsa ostensurum. Haecmti vrae Sacrae humillime volui significare ; etc.

Cassoviae, 15. Decembris. Anno Domini 1561.Maiestas V" Ser' dignetur Sacrae Caesareae M" ista nova

elementer significare.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Nola. Acest interesant raport cuprinde cea mai fidell descrierea 136t5.1iei dela Verbia 0 a evenimentelor moldovene de dupà bätälie.

Istambol, 24 Decemvrie 1561.

Daniel Ba rberigo bailo cAtre dogele Venetiei.

Sultanul trimete oaste impotriva lui Despot-Vodä.

Scrive particularmente il successo del Moldavo cacciato distato dal Despoto di Servia, et che quel Signor Turco mandagente contra il detto Despoto per haverlo nella mano, o, per cac-ciar anco lui.

(Arch di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

Istambol, 25 Decemvrie 1561.

Daniel Barbetigo bailo atre dogele Venetiei.

Adeverindu-se tirea beltelliei dintre Alexandru-Vodd i Des-pot-Vodei s'a hoar/it a se trimite oaste impotriva acestuia din urmei.Sosind 'ilia ieri solie dela Despot-Vodcl, aceasta a comunicat Poqiidi Despot-Vodei a fost chemat de ceitre boeri impotrivalui Alexandru-V odd', care a comis cruzimi i tiranie.

Riferisce che confirmandosi la rotta data dal Despoto alMoldavo et che havessi impatronito di quel stado, se diceva ch'ilditto Despoto haveva exercito de più de cavalli 60/m. Che sediceva che per ordine del Signor Turco Pertav bassà et il be-

www.dacoromanica.ro

Page 235: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

gliarbey della Grecia cum tutte le sue gente et cum 2/m Iani-zari, andariano contra il ditto Despoto et dovevano li ditti bassàet begliarbey partir tra X giorni per far la massa delle gente delà. da Andrinopoli, et che non sanano manco de cavalli 50/m.

Che il giorno de 24 Decembre gionse a Constantinopoli unoambasciator del Despoto preditto cum sue lettere et de moltibaroni di quel stado al Signor Turco, et se diceva haverli scritto,che essendo sta chiamato da quelli del ditto stado di Moldavia,per la tirannide del vayvoda Alessandro era andato,et si havevaimpatronito di quello, come suo stado hereditario, et cum opi-nione de non far dispiacer al Signor Turco, offerendosi de populiil tributo ordinario o maior, secundo il-voler di esso Signor Turco.

Da Constantinopoli, fin 25 Decembre 1561.Die 7. Februarii 1561 in Rogatis. 170--o-3.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 457.)

255.

Alba Julia, 1 Ianuarie 1562.

Ioannes Electus Rex Hungariae unchiului sail, Sigismund August, regele Poloniei.

Descrie partea lui Alexandru-Vockl in &Italia dela Verbia §iretragerea sa in cetatea Chiliei. Cu toate cil Despot-Voclei i-a leigiduitbunci vecincitate, se teme de ansul, Ardealul steind intredoi vrcijma0p: anume pe de o parteDespolul,iay pe de alta impciratulFerdinandp:astfel il roagcl sci intervincl pe lcinget acest din urmci pentru un armi-stitiu de vre-o doi ani.

Sub haec tota aestate proxima Caesariani milites, equiteset pedites, adornati sunt, et nunc sub hoc, nunc sub illo coloreet praetextu tergiversantes, saepius convenerunt, invasionemin ditionem nostram, et nostris oppressionem minitantes, saepiusetiam irruptione facta in nostros subditos, dispersi dissolutiquesunt. Nuper autem mense Octobri in Moldaviam vayvoda desig-natus Despotus introductus et in sedem Stephani vayvodae col-locatus est, dum Alexander vayvoda neque regnicolas suos adplenum levavit, neque retrocessit, sed obviam hosti nimis audenteret temere profectus est, cum quinque propemodum minibusValachis, magna ex parte e plebe de repente collectis, ibiqueintrepide proflixit, Deo parum propitio, et se in periculum aper-tum praecipitavit. Nam postquam ad equites cataphractos et

I ian. 1562] No. 254-255 205

www.dacoromanica.ro

Page 236: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

206 NO. 255 [1 Ian. 1562

pixidarios Hispanis et Hungaros ventum est, simulque falconetaesex exoneratae sunt, et ex latere equites Hungari hastis hosti-liter urgere Moldavos equites coeperunt, paucis extinctis, pro-tinus turpi fuga sibi Alexander consuluit. Pedites Moldavi ferequadringenti in eo proelio desiderati sunt. Praeda omnis, una cumrebus Alexandri, ad Despotum pervenit, simul cum undecim ma-ioribus bombardis, in Zuchwa collocatis, ac aliis ornamentis mi-litaribus, auro item et argento, et toto thesauro inibi habito.Arx enim illa statim illi sponte patuit.

Aliquantulo post, cum Alexander convocare suos ad Husz-waras, prope flumen Prut, coepisset derepente Hungari equites,deinde totus exercitus Despoti haud cunctanter insecuti, in fugameum converterunt, exercitum dissipaverunt, ac paucis cum adNezterkyllye se recepit, quo uxorem et liberos, cum nonnullisrebus praemiserat, Moldavi vero ad Despotum deflexerunt.

Etiamsi autem Despotus bonam viciniam suam nobis com-mendet, tamen cernimus iam nunc oyes nostrorum ex alpibusnostris Gyrgyo abigi coeptas.

Haec M" V. Sera' fusius perscripsimus, ut clarius remintelligeret. Alexander vero wayvoda ipse nunc colligit praesidiaExcelsae portae, deputatique sunt ei zanchyakii sex et tota

Turcarum a Belgrado, ultra, et cis Danubium, in decursufluminis degentium.

Conveniunt Acangzye certatim, aderunt et Tartari, intel-ligimus etiam complures baiarones ex Moldavia ad eum trans-fugere. Turcae animose conantur Despoto Moldaviam eripere.Iam vero quid futurum sit, brevi experientia docebit.

Etiamsi autem nos quoque, pro nostra functione, invigi-lamus, nihil praetermittentes in publicam commoditatem per-tinens, tamen serio consideramus, nos inter duo ingentia bellaconstitutos esse. Ex Moldavia Despotus imminet, ex Hungariavero expeditio Germanica. Capitaneus enim Cassoviensis, cumcaeteris praenominatis, iam et murifragas machinas tres movetet ad Zemlyen consedit, suorum adventum expectans. Quae omniacitra praesidia Turcarum depelli non poterunt. Illorum veropraesidia, quid publico regni statui advehere possint, cordatissimusquisque facile diiudicat.

Rogamus itaque Mt`m V. Ser' considerata rei mag-nitudine, non gravetur efficere apud Caesarem Mtem Romanorum,ut induciae duorum vel trium annorum nobis concedantur ; etc.

(Copie oficialL Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

www.dacoromanica.ro

Page 237: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

15 Ian. 1562] NO. 256-258

Istambol, 15 Ianuarie 1562.

Daniel Barbetigo bailo care dogele Venetiei.

Sultanul s'a hoteireit a confirma pe Despot-Vodd.

Il Signor Turco s'è risoluto di confirmar il Despoto neldominio della Moldavia con le conditioni contenute nelle lettereche Sua Maestà gli scrive di augumento di tributo, et di esseramico d'amici et nemico de nemici. Manda copia di dette lettereet del titolo di detto Despoto.

(Atch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

Oradea, 21 Ianuarie 1562.

Stefan Báthory de Somly6 catre cápitanul Ungariei de Jos, LadislauKerecsenyi de Kányafölde, comitele comitatului Zaránd i Békés.

Soldaffl unguri de pe angra Despot-Vodd s'au impr4tiat.

Dezpot me1161 az magyLrok kijöttek, várj a 6 maga az zász-; de igen nagy kevetet választott hozzá. császár, Perthaw

passát bocsátta el, az tengeren innet vale) hada leszen vele.

(Autograf. Hofkammerarchiv. Wien. Sieb. Urkunden fasc. I.)

Ungurii au plecat de lang5. Despot, asteaptà el insus steagul;dar impdratul a ales pentru el un sol foarte mare, pe pasa Perthav,cu oastea de dincoace de mare.

Istambol, 21 Ianuarie 1562.

Daniel Barberigo bai o catre dogele Venetiei.

Sultanul a con firmat Despot-Vodei in scaunul

Riferisce che il Signor Turco ricevute le lettere dal Des-poto, mandatogli per ambasciator, haveva confirmato esso Despoto,nominato Heraclide, in vaivoda di Moldavia, congionta al tri-buto ordinario di ducati XX/m et gli sana mandata la bandiera,et più non si parlava di far campo per quella impresa.

Il vaivoda Alessandro discacciato, sana condotto a Con-stantinopoli.

www.dacoromanica.ro

Page 238: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

208 No. 258-259 [23 Ian. 1562

Da Constantinopoli, di 21 Gennaro 1561.Die 24. Februarii 1561 in Rogatis.-170 2 O.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 459 )Notd. Intr'un alt rezumat al raportului de fata mai gälsim

urmätoarea notità foarte importantä. : Il Moldavo ch'era in Aleppo amorto. (Rubricario di Constantinopoli.)

259.

Wi/no, 23 lanuarie 1562.Valentin Saurman eAtre implratul Ferdinand I.

Atitudinea Lqilor tap' de Despot-V odd, pe baza tratativeloravute in Lamza.

Literas Mus V. Caesareae, die 30. Decembris anni nuperexacti, ad me benigne datas, blosequenter accepi, atque mentembenignam eiusdem, cum in negotio Despotino, tum vero etiamTransylvanico, intellexi ; etc.

De negotio Despotino aliud Lomzae actum non est, nisiquod, paucis diebus ante discessum regium, cum eo venisset pa-latinus Russiae atque de re tota cum ad regem, tum ad senatumretulisset, quaesitus fuerit modus, quo Poloni, qui quidem f re-quentes in Valachiam ad Despotam militatum confluunt, revocaninde commode possint, idque eam maxime ob causam, ut si in-stituta Despotina Turcae non probentur, rationes in promptu ha-beant, quibus culpam omnem rei istius a sese removere possint.Licet autem in eo variatum sit sententiis, ut cum alii proscri-bendos tales, alii vero aliter mulctandos censerent, tamen tan-dem praevaluit illorum sententia,qui benigna potius adhortatione,quam severioribus edictis atque muktis a proposito ipsos retra-hendos esse putaverunt. Sed quam illi futuri sint obedientesdicto, ut qui maximam licentiam rerum omnium usurpare hac-tenus consueverunt, exitus commonstrabit.

Legatus Transylvani Lomza Vilnam profectus est ... Putaturautem idem legatus de negotio Despotino etiam aliquid manda-torum ad regem habuisse. De quo tamen certi nihil resciscerehactenus potui, nisi quod ex jis, quae quidem ducem Radiuillumsuper eadem re mecum communicasse, mti vrae obsequentersignificavi, satis adparet, et suspectum illi esse Despotam, etmetuere, ne per eundem Maiestas V quidpiam in illum moliaturgravis. Quod ipsum plures alios etiam sermone suo confirmare audivi.

Vilnae, 23. Ianuarii 1562.(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

www.dacoromanica.ro

Page 239: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

.260.

Istambol, 9 Fevruarie 1562.Daniel Barberigo bailo cltre dogele Venetiei.

S'a trimis stindardul lui Despot-Vodei in Moldova.sta mandata al novo duca di Moldavia la bandiera

dell'Investitura di quel stato col tributo che pagava quello ch'èsta scacciato.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

Istambol, 4 Martie 1562.Flimonimo Ferro bailo atre dogele Venetiei.

Alexandru-Vodel sosit la Constantinopol, va fi exilat inínsula Rhodos.

Riferisce che era gionto a Constantinopoli il vayvoda Mol-dava discacciato et si diceva, che'l sana confinato a Rhodi.

Da Constantinopoli, sin 4 Marzo 1562.Die 9. Aprilis 1562 in Rogatis.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 463.)

Wilno, 7 Martie 1562.Valentin Saurman atre implratul Ferdinand I.

Solul lui Despot-Vodci la regele Poloniei oferindu-i junimeintde credinlä.

De statu vero Despotae ex eiusdem Transylvani literisMaiestas Vra quaedam cog-noscet. Sed interea legatus ipsius,quem Lomzam ad regem ab Alexandro Moldavo, cum Despotaefuerit, venisse, ad Mtem Vram antea perscripsi, huc sequi iussus,non ita dudum a Rege demum auditus est. Is aliud non egit, quamquod studium atque obsequentiam sui principis, pro veten jure,quod reges Poloniae in provinciam Mara sibi vendicant, commen-darit, atque iuramentum fidelitatis quoque pro maiorum ante-cessorumque suorum consuetudine, Regi huic, ubi visum fuerit,ipsum praestare paratum esse ostenderit ; rogans denique, ut cau-sam suam apud Turcarum principem tuendam, provehendamquesuscipere velit. Sed hactenus nihil dum responsi de super tulit.

(Staatsarehiv. Wien. Polonica).

Documente vol. I. 14

9 Fevr. 1562] No. 260-262 209

www.dacoromanica.ro

Page 240: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

210 No. 263-264 [24 Mart. 1562

Istambol, 24 Martie 1562.

Hieronimo Ferro bailo catre dogele Venetiei.

Sultanul roagcl pe regele Poloniei sa arate bundvointcl fafride Despot-Vodd, confirmat de déinsul.

Fu ultimamente expedito da questo Serm° Signor il nonciodel Serm° Re di Polonia con risposta alle lettere di quella Maestà,che havendo questo Serm° Signor accettato per suo vassalloDespoto, novo vaivoda della Moldavia, voglia amorevolmentevicinare seco, si come solea fare col vaivoda Alessandro.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

Istambol, 24 Aprilie 1562.

Andrea Dandolo vicebailo care dogele Venetiei.

Des pot-Vodd n'a vrut sd primeascd investitura tronului Mol-dovei de cdt numai cu tributul obi§nuit ziceind a nu vrea sd ruinezenorodul, nici n'a dorit scl ictsci pentru intronarea in cm p precume obiceiu in Moldova" temeindu-se de vre-o batjocurd.

Il Despota Heraclide non ha altrimenti voluto accettare lainvestitura della Moldavia da Ferrat agh capigi bassi di questoSerm° Signor, andato a ritrovarlo per questo effetto, con dire chenon essendo possibile che egli possa pagare l'augumento delli vin-timille ducati al tributo ordinario, se non con ruina delli suoipopoli, non la volea altrimenti ; di modo che esso Ferrat agh haexpediti a Sua Maestà due capigi con questa risolutione, li qualdi subito gli sono stati rimandati da lei, ne si sa con che ordine,ma credesi che l'habbia a fargliela col tributo ordinario, il qualFerrat agh ha scripto anchor che quel Signor fingendosi ammalatonon vorrà uscire di certa fortezza, dove si ritrova, per far questacerimonia in campagna, com' 6 l'usanza di quel paese, dubitan-dosi forse che non gli fusse fatta alcuna insolentia, si come altrevolte fu fatto ad uno altro vaivoda che impatronitosi a questomodo di quella provintia fu amazzato da uno Turco, mentre chegli era fatta la investitura di essa.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

www.dacoromanica.ro

Page 241: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

le

i Mai 1562] No. 265-266 211

255.Istambol, i Mai 1562.

Andrea Dandolo viceabailo cdtte dogele Venetiei.

Ferhat aga intors din Moldova vorbqte loarte bine de mdrinimiabundtatea de sullet fatd de popor a lui Despot-Vodd, care de altfel

cere exilarea predecesorului sciu, Alexandru Vodd , ziceind cd altfelnu va putea domni liniOit.

Ritornò a 20 del presente mese Ferrat agh capigi bassi di questoSet' Signor, havendo investito della Moldavia il Despota Era-elide, nè per() fino hora s'intende l'obligatione del suo tributo,ma credesi che quello non sarà più che dell'ordinario. Dice questocapigi bassi tanto bene di quel Despota, che è una meraviglia,laudandolo di bontà, di giustitia, di amore verso gli popoli, volendoche cadauno sia patrone del suo et possa far mercantia a suo piacereil che era prohibito sotto il suo precessore che non volea che pochialtri che lui solo, la potessero fare, et spetialmente di cuori, degliqual ne faceva bon picciolo guadagno, et perche, come dissi a VostraSerenità per le ultime, che erano qui gionti dui capigi expeditidal ditto Ferrat agh, nè si sapeva per qual cagione, hora havendointesa gli la dire, riverentemente : opens) il ditto Despota col mezzo,come si crede, di presenti col ditto capigi bassi, che gli facesse in-tendere a questa Maestà che se il vaivoda Alessandro non fosserelegato in akun loco lontano di qua, egli malamente potrebbegovernare quelli popoli, essendone pure alcuno di loro, et degliprincipali ancora, affettionato al suo nome, il qual seppe far tantocon l'autorità sua, che il Ser" Signor questi passati giornil'ha confinato in Cogna, nel che gli fu dato molto favore dal Marbassà, che se si fusse fatta inquisitione sopra di lui facilmente gliandava la testa, havendo il Despota mandato di qua più di quat-trocento persone a dolersi di ditti, affermando che egli mentreha havuto il governo di quel paese havea fatti tagliare a più didieci mille persone il naso, le orecchie et le mani, secondo che glipareva bene, confiscandogli la roba senza alcuna cagione.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

266.Wilno, 8 Mai 1562.

Valentin Saurman care impgratul Ferdinand I.Expedierea solului lui Despot-V odd, refinut in Lomza.Dimissus est etiam diebus proximis legatus Despotae, qui

per sex fere menses, ab eo tempore quo Lomzam primum venit,

www.dacoromanica.ro

Page 242: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

detentus fuit. Sed illi aliud responsum non est, nisi Des-potam de voluntate Regis ex literis, quaequidem illi exhibitaefuerunt, intellecturum. Caeterum additus salvus conductus, quoalios legatos suos, cum plena potestate agendi, ad Regem mitterepossit. Quodquidem Despota ita postulasse fertur ; etc.

(Staatsarchiv. Wien Polonica.)

267.

Ia§i, 9 Mai 1562.

Despot-VodA cltre Maximilian regele Boemiei.

Cere peqaport pentru un Italian al sdu, pe care-1 trimete InItalia pentru cumpardturi.

Heraclides Iacobus Basilicus Dei gratia Despotas Sami etc.,regni Moldaviae princeps, palatinus Walachiae, gentis utriusquedominus et haeres etc.

Serenissime princeps ac domine, domine et tamquam fraternobis observantissime.

Mittimus eximium virum, fidelem nobis sincere dilectum,Iosephum Mediolanensem, praesentem scilicet exhibitorem, utin Italia aliisque locis pro necessitate nostra, quasdam res neces-sarias nobis ordinet, emat et adducat. Quem cum si per regnaSer' V'e transeundum oportet, litteras illi salviconductusdare, teloneum tricesimamque relaxare benignissime dignetur.Nobis vicissim (quod si e regno nostro quidpiam desiderabit)mandet, tamquam suo servitori atque fratri, et in maioribus itidernVrae Serti morem geremus.

Datae in oppido nostro Iazzensi, septimo Idus mensis Maii.Anno salutis 1562.

Mtis V"' addictissimus servitorDespotas mpr.

Ad mandatum principis Despotae proprium :Georgius de Revelles

Secretarius manupropria

Adresa: Ser-mo Bohemorum Regi et Domino, domino et tam-quam fratri nobis observandissimo.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

212 No. 266-267 19 Mai 1562

www.dacoromanica.ro

Page 243: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

13 Mai 1562] No. 268 - 269 213

258.

Linz, 13 Mai 1562.

Arhiducele Maximilian care tata sau, Ferdinand I.

Slätuqte sä se trimeap in tainä cineva la Despot-Vodä' pen-tru a se cunoa#e atitudinea sa.

Sacrae Caesareae Mtis vrae paternum responsum sextadie praesentis mensis ad me in negotio praesentis rei beLlicaestatus et oratoris Constantinopolitani reditus, datum, subiectionequa decet, accepi, mentemque Mt Vrae Caesareae una cumquae ab eiusdem illic oratore et servo occult° perscripta fuerunt,submisse cognovi. Ubi inter caetera etiam intellexi, quod nonsolum filius quondam regis Ioannis, sed etiam rex Poloniae Des-potam principi Turcarum, nomine Mtis Vr" Caesareae, su-spectum reddere atque in odium trahere conentur. Etsi autem nondubitem, Despotam ipsum hoc exploratum ac perspectum habere,tamen Mtem V' Caesaream humillime admonere volebam, utsi consultum videatur, Despotam huius rei certiorem redderet,quo ipse Mtts V"e Caesareae hoc nomine erga se affectum animum, -curamque quam sua nomine gerit, cognoscere, et rebus suis eomelius prospicere possit. Quod tamen cautissime et perquamocculte faciendum censerem, quibus Caesareae Mtis Vrae favoriet gratiae me quam humillime

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

239.

Linz, 13 Mai 1562.

Arhiducele Maximilian ca'tre Ferdinand I. regele Ungariei.

Transmite rapoartele celor doi soli veni(i din Moldova.

Reversus nuper e Moldavia Mt' V"' Caesareae servitor,Marcus Berkowith hac transiens, adiectas hasce binas mili exhi-buit litteras, ciphris occultis exaratas. Quarum copiam et expli-cationem adeptus earum sensum iamprimum assecutus sum.Etsi autem Mtem Vram Caesaream similes forsan accepisse nondubitem, tamen has quoque Mu transmittere atque eandemobsequenter admonere volebam, ut Despotam pro suo et reipu-blicae christianae commodo, optimis quibusque rationibus in

www.dacoromanica.ro

Page 244: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

.Atál aceste, cât i celelalte rapoarte ale acestor doi soli imp5.15.testi depelângä Despot-Vodà ne sunt cunoscute din Hurmuzaki : Documente vol. II/I.

214 No. 269-27o [19 Mai 1562

sui observantia ita fovere et studiose retinere velit. Atque his,tisNI \Tr" Caesareae favori paterno me quam humillime dedico.

Pe dos: Transmittit Ioannis Belsii et Marci Berkowith binaslitteras de statu Despotino.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

270.

Praha, 19 Mai 1562.

Ferdinand I. regele Ungariei care arhiducele Maximilian.

Ii coinunicii scyisoarea cdtre Despot-V odd, care trebuetat in taind despre intrigile fiului yegelui loan i ale regelui Polonieiimpotriva lui la Poartd.

Redditae fuerant nomine Dilnis Ve, quas Dilectio Vraternas 13. et unas 14. praesentis mensis ad nos dedit, una cum litterisIoannis Belsii et Marci Berkowith de statu rerum Despotae inMoldavia, quas quidem litteras nos hactenus non vidimus, nequeetiam similes ab ipso Marco accepimus. Quo quidem in negotioDespoti non subscribimus filiali sententiae Vrae eundemscilicet Despotam omnino fovendum et quibuscumque rationibusin observantia retinendum esse ; eamque ob causam existimavimusnon abs re futurum, ut ipsimet quoque eius praeclarum studiumper adiunctas litteras commendaremus. Id quod etiam DilectioV" per se faciet et litteras nostras, quarum etiam copiam hisaddi iussimus, ad illum primo quoque tempore tuto perferri cu-rabit.

-Quod autem ad arma alio sque bellicos apparatus et instru-menta attinet, quibus Despota iuvari cuperet, relinquimus Dilnivrae perpendendum, an et qua via, vel quibus modis hac inparte dicto Despotae favor et auxilium praestari possit aut debeat.

Praeterea et illud non improbamus, quod Despota occulteadmoneatur de jis, quae non solum filius quondam regis Ioannis,verum etiam Sermus rex Poloniae apud Turcarum principemcontra ipsum machinantur, quae ipsum et suspectum reddant,et in odium eiusdem principis trahunt. Sed satius fore putamus,quod Dilectio V" id nomine nostro exequatur.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 245: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

20 Mai 1562] NO. 271 272 215

Hotin, 20 Mai 1562.Albert Laski care arhiducele Maximilian.

Incredinteindu-1 de buna sa purtare, zice cci Teltarii au lostalung4i din Moldova de ccitre V odd.

See' Regia Maiestas. Domine, domine mihi Clementissime.Praemissa in gratiam Mus *V" Sermae, fidelium serviti-

orum meorum humillima commendatione, salutem plurimam, cumfelici incremento regnorum in longa tempora a Deo Optimo Ma-ximo Mu Vrae Sermae dan i cupio.

Ser' Rex, Domine, domine Clementissime. Redditae suntmihi mtiS Was Ser ms binae litterae, ex quibus Mus V'Ser' clementem gratiosamque voluntatem intellexi. Quodautem attinet de negotio illo Maiestas V" Ser' sciat, quemad-modum coepi fideliter Mu V' Ser" inservire, ita et nuncnullam occasionem ex omni parte praetermittere non patior,quod latius brevi Mu V"' Ser' significabo, nam nunc eome inde conferendum duxi, eam potissimum ob causam, con-tulissem me antea, sed rumor erat de Tartaris, qui decreverantMoldaviam irruere, sed ex Dei misericordia iam sunt a Moldavisprofligati, multique capti. His me meaque perpetua servitia Muvrae Ser' humillime commendo. Quam feliciter multos in annosvalere ac fortunate regnare cupio.

Datae ex Moldaviensi arce Chotino, 20. Maii 1562.Serenissimae Mus V' Regiae

humilis subditus fidelis ac perpetuus servitorAlbertus a Lasko manu propria

Pe dos: Responsum 15. Iulii.(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Linz, 22 Mai 1562.Maximilian regele Boemiei cAtre cApitanul Francisc Zay.

ii comunicci cd Turcii impreuncicu 1 iul regeluiThan 2., Alexandru-V odd vreau set omoare pe Despot-Vodel pe motivul cd acesta e binecu curtea impeireiteascd. Astfel ti poruncute sci dea de tire acestelucruri lui Despot-Vodä 'in taincl, ca scl fie prevenit la timp.

Certissimo authore nobis relatum est, Turcarum principernuna cum filio quondam regis Ioannis in necem Despotae conspirare,

www.dacoromanica.ro

Page 246: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

216 No. 272 [22 Mai 1562

eo praetextu, quod ipse cum Sacra Caesarea M,' domino acgenitori nobis observandissimo, et nobiscum sentiat, et consiliacommunicet. Author autem huius facinoris Transylvanus fertur,qui litteras, quas filius quondam Hieronymi Laski ad SacramMtem Caesaream et nos gerebat, intercepisse et Turcae misisse,quibus enim 1 in perniciem ipsius Despotae abusurus dicitur.Fertur itaque Transylvanum et Alexandrum cum Turca hunc inmodum convenisse : Primo, ut, si fieri possit, veneno tollatur. Se-cundo, proposita sunt ingentia praemia, tum a Turca, tum ab Ale-xandro, quibusdam, qui illum de improviso putantur posse interi-mere. Tertia, ratio erit illum e medio tollendi, si haec minus proce-dent, ut Turca ei bellum ex una parte, ex altera moveant Tartari.

Transylvanus vias omnes diligenter observet, ne possitelabi. Huic autem tempus destinatum est post messem. Quo veroab omni suspicio, ne longius abducatur Despota, ac proinde in-cautius agat, et insidiis magis pateat, Alexander vaivoda rele-gatur Iconium. Ita quoque accepimus regis Poloniae nuncium,qui proxime fuerat Constantinopoli, conatum fuisse ipsum Despo-tam apud Turcarum principem graviter traducere et in illius odi-um pertrahere. Ad haec novissime ad nos certo perlatum est, Tran-sylvanum nuper dedisse suas ad praefatum Turcarum principemlitteras, quibus inter alia gravissime in memoratum Despotaminvehitur, rogans, ut illum regno expeliere et Alexandrum con-firmare velit, alioquin enim non solum Moldaviam, sed et caeterossuos vicinos ipsum proditurum dicit. De bis itaque omnibus, cumdictum Despotam quamprimum et secreto quidem certiorem reddisummopere desideremus, tibi perquam benigne mandamus, utratione, qua potes, occultissima, ciphris seu notis secretis idipsum praedicto Despotae nomine nostro quamprimum fieri potest,significes, ut hisce insidiis septus eo diligentius sibi caveat, ne quidsinistri sibi accidat. Qua re pergratum nobis tribues of ficium.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

i Ad primul concept al scrisorii continua astfel : a quibusdam Polonisesset intellectum, filium Laskii per confinia Moldaviae in Hungariam facere iter,Id Transylvano significarunt, ac simul eum hortati aunt, ut is Laschum exciperetipsumque cum omni comitatu interficeret, ne ullum unquam facinoris indiciumexstaret. Non detrectavit Transylvanus, hominesque suos misit, qui viam obside-rent, qua iter Lascho faciendum sciebat, a quibus exceptus, aut solus, aut cumpauds pedes per loca avia et montes mortem effugit, si modo evasit. Nam illiipsum pedibus edam persecutl dicuntur. Reliqui comites illius interfecti litterae,de quibus dictum est, inventae, quas praefato Turcarum principi Transylvanusmisit.

www.dacoromanica.ro

Page 247: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Linz, 23 Mai 1562.Arhiducele Maximilian catre capitanul Francisc Zay.

Fiind convins de credi* lui Despot-Vodä e gata a-i trimetearmele cerute de el, 'inset' trebue sä ftie mai intdi dela deinsul cumce fel crede cä i se pot trimete Pint' ca Turcii sd alle de acestlucru foarte delicat.

Cum proxime ex nunciorum nostrorum relatione, quos su-perioribus mensibus ad Despotam vaivodam Moldaviae misera-mus, ipsius erga Sacram Caesaream Wen', dominum ac geni-torem nobis observandissimum et nos ipsos, atque rempublicamchristianam praeclarum studium et sinceram voluntatem cogno-vissemus, Maiestas Sacra Caesarea per nos certior reddita et nosquoque iam hasce eidem scribendas duximus, quibus omni nostrierga ipsum optime affecti propensionem gratiose declaramus :Tibi benigne mandantes, ut hasce litteras binas dicto Despotaetuto et caute prima opportunitate perferri atque reddi cures.

Caeterum ex praefata quoque relatione memoratum Despotamarma et instrumenta bellica, quibus plurimum iuvaretur, hincad se perferri cupere accepimus. Etsi autem ipsi, quo ad eius fieripossit, gratifican simus propen.si, tamen cum alioquin graviapud Turcarum principem suspicione laboret, et huiusmodi resoccultissime eo perferendae sint, non videmus sane modum, quoipsum nunc temporis citra discrimen commode noti compotemreddere queamus. Verum tamen tibi perquam benigne commit-timus, ut tu ex ipso Despota, quanam via seu commoditate eiusmo-di armorum genera, quae desiderat, ad se absque suo periculoperferri posse putet, cognoscas, eiusque per te deinceps certioresfacti, favorem et auxilium nostrum ipsi non gravate in quantumcommode fieri poterit, praestabimus. Qua quidem in re Mus SacraeCaesareae et nostram benignissimam executurus es voluntatem.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Linz, 23 Mai 1562.Arhiducele Maximilian catre Despot-Vodi.

Il asigurä de buna sa voind PO de dansul i scopul säu.

Maximilianus etc. Illustris sincere nobis dilecte.Accepimus proxime e literis nunciorum nostrorum, quos

nuper ex actis mensibus, Sacrae Caesareae Mtis etc., domini ac

23 Mai 15621 No. 273-274 217

www.dacoromanica.ro

Page 248: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

genitori nobis observandissimi et nostro nomine ad DilectionemV-ram miseramus, eiusdem animum ac praeclarum de SacraCaesarea M'e nobis ac tota republica christiana benemerendistudium. Quae quidem cum nobis auditu fuerit gratissima, nonpossumus non Dilectionis V' voluntatem atque propositumoptimum summopere commendare. Singulari etenim voluptate eius-dem secundorum conatuum prosperitas nos affecit, quos, utDeus Optimus Maximus deinceps in nomine sui aeterni gloriamprovehat atque clementer fortunet ex animo cupimus. Nequenos studii, operae et diligentiae quoque praetermittemus in iispromovendis, quae e re Dilectioni Vrae Eiusdemque dignitatisfore videbimus, sed propensam voluntatem nostram, qua Dilectio-nem V' prosequimur, quovis tempore, erga Eandem decla-raturi sumus. Quam recte valere et optatis rerum successibus suisoptamus.

Datae Lintzfi, die 23. Maii. Anno etc. LXII.°

Adresa: Illustri Heraclidi Iacobo Basilio Despotae Sarni etPari, Principi Moldaviae, Palatino Valachiae etc. Sincere nobis dilecto.

Pe dos: Literae officiosae ad Despotam.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

275.

Linz, 28 Mai 1562.

Arhiducele Maximilian care impäratul Ferdinand I.

indeplinindu-i toate ordinele U asigurel cd armele se pot cuu§urin0 trimete lui Despot-Y °del indatel ce se va afla dela dânsulcum sipe ce cale le dorote avea.

Responsum Sacrae Caesareae M'is Vrae mihi de negotioDespotae Moldaviensis aliisque de rebus nuperrime rescriptum etadiunctum in negotio Romanae regiae electionis paternum man-datum, qua decet observantia, una cum litteris per Eandern addictum Despotam scriptis, accepi. Quas quidem meis in eandemf ere sententiam Caesarea We Vra ita suadente additis, capi-taneo Cassoviensi, Francisco Zay transmisi, praecipiens, ut easdemprimo quoque tempore ad praefatum Despotam tuto perf erricuret.

Ad arma vero et instrumenta bellica, quibus Despota invaricupit, quod attinet, significavi quoque dicto Zay, hoc temporevix tutum esse, ea illuc perferri, sed eum ex ipso Despota prius

218 No. 274-275 128 Mai 1562

www.dacoromanica.ro

Page 249: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

cognoscere iussi, quanam via et commoditate lila bine perferendaarbitretur. Quod ab adiecti exempli serie Maiestas Vra Caesareacognoscet.

Peculiaribus quoque meis litteris technas, quas non solumfilius quondam regis Ioannis et rex Po/oniae apud Turcarum prin-cipem memorato Despotae machinantur, sed etiam insidias,quae ipsius vitae struuntur (quas quidem proxime e litteris Con-stantinopoli allatis cognoveram,) nominato Zay recensui, illumquesum adhortatus, ut de lis omnibus ipsum Despotam, quo sibi eodiligentius cavere sciat, perquam occulte et quamprimum certi-orem faciat.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

276.

ia§i, 2 lunie 1562.

Despot-Vodl care Ferdinand I. regele Ungariei.

Recomandit cererea lui Laurenfiu Jackus din Cassovia, carein pribegia sa de acolo i-a lost foarte prietenos §i de mult ajutor.

Sacratissima Romanorum Imperatoria Regiaque Maiestas.Domine, Domine Patrone Semper Clementissime.

Appulit ad nos diversis suis cum fatigiis et magnis itinerummolestiis Laurentius Jackus civis Cassoviensis, fidelis Mtis vraeSacra in regnum usque nostrum Moldaviae, instando intercaetera, ut apud Mtem V' Sacra' pro nobilitatione, liber-tatione et exemptione omnium et quorumvis servitiorum, dica-tionum, taxarum, decimalium, nec non quarumlibet ex pensi-one solutionum atque pensionum de domo quadam sua in oppidoMiscolcz existente intercederemus. Quae cura sit in et sub ditionemtis vrae Sacra' fretus benevolentiae favorisque suae fir-mitudine, qua me iam dudum amplexa et prosequuta est MaiestasVra Sacra' abundantissime, idemque antefatus Laurentius Jackustempore exilii nostri, satis certe afflicti, fidus sane nobis atquebeneficus fuerit per longum tempus hospes et perfugium : inter-mittendum non duximus, quin pro eo eiusque haeredibus hacin re laboraremus atque intercederemus, ut domus illius vineae,suis cum omnibus simul attinentiis, vineis nimirum, hortis, fenetis,agris, pratis, universis atque singulis bonis, quum praesentibus,tum futuris, libertatione et exemptione per nos, nostramque in-tercessionem Laurentius Jackus, tum posteri sui utriusque sexus,tamquam viri in Ungariae regno nobiles gaudere, uti et frui por-

2 lun. 1562] No. 275-276 219

www.dacoromanica.ro

Page 250: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

220 No. 276-277 [4 lun. 1562

sint ; nil interim commemorando fidelium Laurentii Jackus ergaMtem Vram Sacra" servitiorum, multarumque suarum stre-nuarum egregiarumque virtutum, quas ex testimonialibus eiusdemoppidi Miscolcz ibidem depopulationis tempore (quo ipse damnaplurima 300 usque bovum perpessus est, et domus illius ac aliisdomesticis bonis combusta perit) contra Turcas exhibitarum, fidedignis apud illum abunde perlegimus, calamitatesque captiva-tionis et exactionis florenorum sexingentorum circiter, quos quin-quennio captivitate, ob perpetuam erga Mt V"' Sacra'in Tokay plenarie persolvit. Hoc solummodo a M' V" Sacra'post summa erga nos beneficia maioris nostrae gratitudinis causapostulantes, ut intercessione nostra Laurentio eiusque haeredibusmulti= profecisse nos intelligamus, idemque post benignam et lau-tam apud nos secundum benemerita sua in provincia nostra tracta-tionem, Regium hoc a Mte V" Sacran", Clementissime impetra-re videatur beneficium. Pro quo summa animi nostri propen-sione perpetuaque ob caetera Sacra' mtis vrae erga nosclementia beneficia, gratitudine erimus semper devincti : cupientes,ut commendationem nostram caeteri quoque pondus apud MtemV" Sacra!'" habere intelligant dicti et Laurentii subditiMt' V' Sacratissimae. Quod ad nos attinet, semper comm.odeet benigne fauturi. Maiestatem V' Sacra"' una cum com-mendatione nostri semper salvam et incolumem fortunatamquein omnibus Deus Optimus Maximus tueatur et protegat.

Datum in oppido nostro Jaszwasar, 2. die Iunii. Anuo 1562.Magnificentiae Vrae Imperatoriae

ServitorDespota.s mpr.

Adresa: Invictissimo Romanorum Imperatori, Domino et patriobservantissimo.

(Colectiune partieulari. Ungaria.)

277.

lcui, 4 lunie 1562.Despot-Vodà eltre implratul Ferdinand I.

Invita0e prin vistierul Stroici la nunta sa cu lata lui Petru-V odd 5chiopul, lixatd pe ziva de 6 Octomvrie.

Heraclides Iacobus Basilicus Dei gratia Despotas Sami etc.Princeps Moldaviae, Walachiae palatinus utriusque gentis Do-minus et haeres etc.

www.dacoromanica.ro

Page 251: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

4 hill. 1562] No. 277 221

Invictissime Imperator, Domine ac parens nobis observan-dissime.

Cum videremus Dei altissimi adiutorio regnum nostrumMoldaviense tranquillitate iam pacatum esse, ac cum circum-iacentibus vicinis, tam christianis, quam ethnicis principibus,illis quibus etiam intererat foedera iniisse, ita, ut nos quieti securepossemus commendare, accesserunt nos regni nostri proceres,qui fidelitate eorum erga nos magno cum desiderio humillime in-stantes, orantesque indies, ut de matrimonio iam nobis provi-deremus, muftis et certis ob causis, considerantes vicinitatis opti-mam conservationem his et confirmare posse, eo inducti, ut regniTransalpini principis filiam ducere non recusavimus, quam nobisofferebant sponte. Quam ob rem cum nuptiarum dies sexto Oc-tobris proxime adveniens deputata sit, prae caeteris omnibusprincipibus, hoc orbe terrarum dominum et fratrem nostrumobservandissimum, merit° illis interesse desideravimus, misimusfidelem nostrum clilectum Stroyz, nostrum thesaurarium, mtemSuam Invictissimam adinvitandam rogatamque habemus, Cae-saream Vram Mt potentissimam, illud nobis recusare nolletgratiose suscipiendam in protectionem suam tam et uxorem filiisui deditissimi id remen i minime intermittemus, quam diutissimefelicissimeque imperare Dominum precamur.

Datis in oppido nostro Iassensi, pridie Nonas Iunias. Annopost partum Beatissimae Virginis 1562.

Vestrae Maiestatis Caesareaeservitor

Despotas propriumAd mandatum principis Despotae proprium

Georgius de Revelles Secretarius mpr.

Adresa : Invictissimo Imperatori Romanorum ac Domino, dominoet parenti nobis observandissimo.

Pe dos : Despota Moldaviensis invitat Caesaream M-tem adnuptias 6. Octobris celebrandas. 1 13. Iulii Anno 62.

Nota. La fel cu aceasta a trimis i arhiducelui Maximilian,cu urmAtoarea Postscripta : Rogamus Serenitatem Vram dignetur inabsentia Imperatoris Invictissimi litteras expedire, nostrumque ho-minem non alterius mittere.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

I Aceastii nuntl nu s'a tinut insa nici odatl.

www.dacoromanica.ro

Page 252: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

222 No. 278 [5 lun. 1562

278.

Wilno, 5 Iunie 1562.

Valentin Saurman care impAratul Ferdinand I.

Sosirea solului lui Despot-Vodd, Dumitru, (*rind regelu'Poloniei jurdmantut de credintd ; i s'a rdspuns cci se cWeaptd osolie mai mare in aceastd alacere.

Venit huc itidem ante dies paucos legatus alius a Despota.Is aliud non attulit, quam quod fidem atque obsequentiam ipsiusRegi iterum commendarit atque nescio, quid de juramento fide-litatis Regi huic pro more maiorum atque antecessorum suorumpraestando egerit. Commemoravit autem is simul Despotam septemex primariis proceribus suis, tanquam proditionis reos, capitalipoena affecisse. Aiunt legatum istum, nomine Demetrium, nationeGraecum, praecipua quadam atque vetusta familia ortum, nescioquid iuris in Moldavia superiori aut Valachia Transalpinensisibi vendicare, illiusque invadendae atque occupandae consiliasecum agitare ; etc.

Datae Vylnae, V Iunii. Anno LXII.0Postscripta. Dimissus est die hesterna legatus Despotae,

tali cum responso : Expectaturum Regem legatos alios, qui iamin itinere esse atque ampliori cum potestate agendi, nec non iura-mentum fidelitatis quoque praestandi venire dicuntur, ac perillos demum illi, ad postulata sua luculentius responsurum. Mer-catorum tamen quorundam merces, quae retentae erant in ditioneregia, relaxatae sunt.

Dicitur autem adventare quoque legatus Turcicus atqueiam Lublinum accessisse, unde hic brevi affuturus creditur. Venitautem is cum Armeno quodam, quem Rex iste cum literis anteeo miserat, excusans nempe, quod Despota se inscio atque igno-rante, per ditionem suam cum exercitu in Valachiam penetrarit.Ad literas igitur iam dictas legatus iste responsum ferre dicitur.Quamvis intelligam illum etiam alia quaedam afferre, quae tamensint illa, hactenus resciscere non licuit. Venit autem non cumfrequenti comitatu, ita quod pro leviore legato reputetur. De va-letudine vero atque vita ipsius Turcarum principis, iam quasidesperatum esse aiunt. Datae VI. Iunii.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

www.dacoromanica.ro

Page 253: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

279.

Istambol, 7 Iunie 1562.Andrea Dandolo vicebailo catre dogele Venetiei.

Despot-Vodd a onto,* pe ceiOva din neamurile lui Alexandru-Vodd cari uneltiau impotriva lui.

Il Despota, della Moldavia ha fatto morire alcuni parenti delvaivoda scacciato che machinavano contra di lui ; si 6 fortificatonel stato a confini di Polonia, et della Turchia, et ha condotto unGreco dotto per ordinar nove leggi politice.

(Arcb. di Stato. Venezia. Rubr. di Cosp. vol, I. p. 94.)

[Istambold 8 Iunie 1562.Exploratorul secret catre imparatul Ferdinand I.

Rdscoala Secuilor e datoritei instigdrii lui Despot-V odd.

Dicono detti homeni del Transsylvano, che li Siculi deTranssylvania hanno comenzato a prender la parte de la CaesareaV. Mtà et si voltano dal Transsylvano, et che il detto Transsyl-vano haveva fatto prender alchuni capi principali d'essi Siculiet gl'ha posti in pregion, et ha fatto intender a detti Siculi, chese non tornano alla sua devotion, f arà. morir detti capi, et chemandarà l'essercito suo alli danni d'essi, affirmando detti homenid'il Transsylvano, che de la sullevatione di Seculi 6 causa il Des-pota, perchè dapoi che il detto Despota è intrato in Moldavia,non cessa di continuo di persuader detti Siculi et altri de Transsyl-vania, che debbano accettar la parte de la Caesarea V. Mt4 etper() dicono che s'el detto Despota non sarà levato di quel governo,un giorno il Gran Turcho riceverà grande disturbio da lui.

Pe dos: Exemplum litterarum servitoris occulti de 8. Iunii 1562.(Copie contemporand. Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

Linz, 13 Iunie 1562.Arhiducele Maximilian care imparatul Ferdinand L

Rapoartele lui Belz din Moldova, unde ar trebui trimes un allnunOu. Despre armele de trimes lui Despot-Vodd.

Accepi hisce diebus a Ioanne Belsio nuncio in Moldaviaagente, ternas litteras secretioribus notis exaratas, quas cum ex-

Acest functionar de altfel era un excelent umanist ungur, care semnaastfel : Ioannes Belsius Eperiesinus.

7 Ion. 1562] No. 279-281 223

www.dacoromanica.ro

Page 254: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

is Prima scrisoare publicatA in Hurmuzaki : Documente vol. III/1 p. 406-8.

224 No. 281-282 [13 lun. 1562

plicatione addita Wi Vrae Caesareae hic mitto. Etsi autemhaec perturbato et confusaneo ordine scripta ac pleraque truncatasint, tamen Maiestas Vra Caesarea praesentem rerum Moldavien-sium faciem inde utcumque colligere poterit. Re autem mecum per-pensa, subvereor non usque adeo exacte cum hoc Belsio rebusMus Vrae Caesareae eo in loco consultum et provisum esse.Eiusdem proinde clementi arbitrio remitto, quod si diutiusquenuncii officio fungentem illic in Moldavia alere velit, an huncretinere seu aliquem commodiorem subrogare consultum arbi-tretur. Qua de re iam supremo capitaneo Cassoviensi, FranciscoZay commisi, ut de quodam idoneo et perito homine diligenterdispiciat, qui tune, quum Maiestas Vra Caesarea alium nunciumablegatura esset, ibi moran i queat, atque eum mihi nomine per-scribere debeat. Non intermisi tamen, quin praefato Belsio rursussimilibus notis rescriberem in hanc sententiam, cuius Mti vraeCaesareae copiam quoque hic facio.

Caeterum quod ipsius Despotae postulata de sclopis acnonnullis instrumentis bellicis eo mittendis concemit : iniunxinuper memorato Zay, ut ex ipso Despota prius cognosceret, quonampacto haec occulte et citra discrimen eo pervehi queant, quodMri Vrae Caesareae me quoque significasse memini ; cui adhucacquiescendum consulerem, satius esse putans, haec potius peripsum Zay, quam Belsium exploran, remque ita protrahi posseautumno. Quibus me eiusdem gratiae et favori paterno perquamofficiose commend°.

(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

Notd. La aceasta regele Ferdinand rAspunse la 30 Iunie 1562i,benigne atque paterne" audálnd cä Maximilian : Francisco de Chemeriniunxerit, ut ex ipso Despota cognoscat, qua via et ratione ea, quaepetit, tormenta ac instrumenta bellica occulte et citra discrimen adipsum pervehi queant.

282.

Linz, 13 Iunie 1562.Arhiducele Maximilian care loan Belz In Moldova.

Rdspuns la rapoartele sale, impundndu-i sd comunice la timpstarea lui Des pot-Vodd tap de Poarkl.

Accepimus ternas literas tuas nobis novissime, diebus vi-delicet 13. et 19. Aprilis,1 et unas in Jászvásár, die adscripto carentes,

www.dacoromanica.ro

Page 255: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

perscriptas, quibus praesentem rerum Moldaviensium faciem dif-fuse cognovimus, ac studium diligentiamque tuam in huiusmodinarratione navatam non possumus non commendare, Te benignehortantes, ut, si quae in posterum scitu digna illic emerserint,nobis quoque subinde idque diligenter referas : et nos eorum, quaenobis significasti meminisse, et rationem benignam habere nondedignabimur. Ea autem, quae nobis Despota ipse per te signi-ficari et aperiri voluit, nobis sane gratissima acciderunt, et animoperquam benevolo accepimus. Neque nos vicissim ullo mododeerimus, quin quod ipsi usui ornamento futurum intellexerimus,singulari adhibita cura procuraturi simus. Quam quidem animinostri propensionem et benevolentiam, qua ipsum complectimur,eidem data occasione referre poteris.

Caeterum de sclopis, aliisque instrumentis bellicis, quaeDespota desiderat, commisimus Francisco Zay, ut exploret, qua-nam via seu ratione ea occulte et citra discrimen isthuc perve-hi possint. Quo cognito illi favorem operamque nostram hac inre non gravatim praestabimus.

Etiam scire avemus, ut Despotae profectio iussu Turcarumprincipis instituta, de qua scripsisti, habeat, num et quandoea sit progressura nobis ac tutum et accurate perscribito, facturusbenignam nostram voluntatem. Et haec praefatis literis tuisin praesentiarum respondenda duximus.

(Concept. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

283.

Istambol, x6 Iunie 1562.

Andrea E andolo vicebailo catre dogele Venetiei.

Despot-Vodei s'a oferit sultanului in scris de a merge cu oasteimpotriva impciratului Ferdinand, care 41 inmu4e0e cetele contraTurcilor.

Non è comparsa qui alcuna nova di Ongaria, nè meno diTransilvania, da poi le ultime mie, se non che alcuni popoli de laTransilvania, chiamati Seculi, si erano dati all'Imperator e dallequal parti si sta qui con molta espettatione di qualche altro aviso,il qual tardando tanto fa credere che non possano essere troppobone nove ; per questi si è offerto il Despota, vaivoda della Moldavia,per sue lettere a questo Seri" Signor di andare con le sue gentecontra del Serm° Imperatore, scrivendo a questa Maestà di haver

Documente vol. L 15

16 lun. 1562] No. 282-283 225

www.dacoromanica.ro

Page 256: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

226 No. 283-285 r2 hi'. 156,

inteso che questa Maesta andava tuttavia ingrossando il suo exer-cito contra di lei, la qual si dice che gli ha risposto che quando leparerk bisogno gli lo farà sapere, ma credesi che non gli commetteràcosa alcuna, non fidandosi più che tanto di altri.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifta.)

284.Istambol, 2 Iulie 1562.

Andrea Dandolo vicebailo cAtre dogele Venetiei.

Principele Ardealului a denuntat pe Despot-Vodd cum cd laintrarea sa in Moldova fusese ajutat cu bani de un magnat ungur,cdruia apoi i-a dat o cetate aproape de hotarul Ungariei. Acest lucrua supiirat ardt de multpe sultan cti e hoteireit a pune un beglerbei inMoldova pentru a o asigura mai bine pe seama sa.

Per questo dispaccio dire) poche nove alla Serenità Vostra,non essendo comparsa qui cosa akuna di momento di più che leinfrascripte. Ha il Transilvano per sue lettere dato aviso a questa.Maestà che il Moldavo quando si impatronl del paese, che eglihora possede, fu servito di centomille ducati da uno baron di On-garia, li qual esso Moldavo hora mai gli havea pagati, havendogliappresso donata una fortezza vicina ad akuni castelli che eglipossede a quelli confini ; la qual cosa, come si dice, 6 molto spiaciutaa questa Maestà, la qual di poi ha commesso alli Magnifici basskche consultassero cie) che fusse bene a fare in questa materia,qual hanno referito alla Maestà Sua, che non sapeano raccordarlemigliore deliberatione, che di ponere uno beglierbei al governo diquella provintia et a questo modo assicurare meglio li confini diquelle parti, et credasi che Sua Maestà al presente non deveniràad altra deliberatione, et perch6 quella non resta motto satisf atta delprocedere che fa seco il ditto Transilvano, si giudica che ella potendofarlo senza molto disconcio delle cose sue, farebbe volentieri unoaltro sanzacato della Transilvania.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacd di Cosp. Cifra.)

235.Alba lulia, 9 Septemvrie 1562.

Princip ele loan Sigismund adze uncbiul sgu, Sigismund A ugust regele Poloniei.

Sa elibereze la cererea lui Alexandru-Vodel pe negustorul Dreigancare a fugit in Polonia.

Scribit ca,eterum Alexander waivoda se cuidam institori,Dragan appellato, Moschoviam proficiscenti, dedisse in auro quinque

www.dacoromanica.ro

Page 257: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

millia florenorum ob coëmendas in Poctor necessitatem pellessabellinas et piscium dentes, praeterea eidem mutuasse in auroflorenos mMe. Hic dum e Moschovia regrederetur, incidit in manusMus V"e Serme. Rogavit nos Alexander waivoda, ut ad WentV" Ser' pro co laboraremus et hominem ipsum unacumrebus universis eliberaremus, deduceret ad eum res ipsas pecuniasua conflatas. Itaque Mt" V"' Ser" diligenter oramus,dignetur nostra causa atque etiam servitiorum Alexandri ipsiusgratia, quam nobis in multis et magnis rebus, sicuti in confessoest, prodesse non dubitavit, ipsum Dragan simul cum rebus etmercibus dimittere liberum et dimitti facere, ne ad tot et tam enormiaarma ac aerumnas suas, quibus etiam praesentiarum obnoxiusest, hoc quoque novissime Alexandro waivoda tandem accedat,cavendum modis omnibus, ne ullo modo merces istae una cum Dra-gan ad. ma.nus adversarii sui Despoti deveniant ; Maiestas V"Ser' benevolentiam in hac quoque re declaratura, obsequentianostra candide demereri apud Mtem V" Sere" et illi amanter gra-tificari conabimur.

(Bibl. Ossolinski, Imów. Codex 555 fol. 545.)

236.

[Istambol, Septemvrie 1562.]Exploratorul secret atre un Anonim. 1

Despot-V odd acuzat de cdtre principele Ardealului la Poartricercind depunerea lui.

Spectabilis ac Mag' domine mihi observandissime.orator Traasylvani

Vulgus Marci heri hic apud me fuit et mecum satisTransilvani

colloquutus est. Qualiter nomine Marci omnia negotia fortiterTwos MIMS

coram Antonio locutus est, et dicit, quod Antonius clementerTransilvano

respondit, ut nolit ab Marco promissam gratiam alienare, sedHey bassa oratori

constanter observare, Lucas dicto vulgo dixit, ut neminem ex

suis servitoribus dimittat ; etc.

Sed ego non credo, in istis tamen futuris discriminis (!)orator orator

videbo dictus vulgus qualem relationem habuerit, et iste vulgus

1 Anonimul era insu., impilratul Ferdinand I, in a cui mând ajungea ra-portul secret, cu toate ea el e adresat unui sfetnic cu titlul de Magnificus.

15*

Sept. 1562] No. 285-286 227

www.dacoromanica.ro

Page 258: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

228 No. 286 [Sept. 1562

Despota Haly bassa Turcum

etiam nunc magnopere Iulium apud Lucam et Antonium accu-Turcus

savit et dixit, ut Antonius in tempore provideat et istum Alexan-

drum, priorem voywodam, remittat in regnum, alioquin isteDesPota Moldaviam Valachiam Ferdinand°

Iulius in isto hieme campum et tyberium Petro tradiderit etTurco Transylvano

procu/ dubio ab Antonio alienabit postea et de Marco et foroTurcus Haly bassa

actum erit. De hac re Antonius et Lucas aliquantulum perterritimoidavi Despotam

sunt, et secrete procurant, ut aliquo pacto boyaroni campis IuliumDespotae

interficiant. Sed ista omnia ego semper dam isto Iulio certifico,

ut se procaveat, sed homines sui sunt nimis negligentes, meas

litteras tarde ad illum ducunt et suas litteras tarde mihi portantDesPots

ab Iulio ad me diu scriptas litteras, nam in fine praeterito mense

mihi attulerunt, quas vobis mitto, ut videatis.

Spero quod in ultimo Octobris et servitor meus ex foro abTransylvano Transylvanus

Marco rediet, tunc et alia, quae Marcus agit intelligemus.

De panno Spectabili Mae" Vestrae gratias immortales

ago, muftis promittere non possum, sed in quibus potuero spero

me fideliter reservire, et constanter in perpetuo servire promitto,Ferdinandus Transylvano

et procurate hoc, quod Petrus Marco ostendat aureum vestemvel cum occasione matrimonii, vel cum alio aliquo occasione, ut

Transylvanus Tur cum

sibi veneno detur, alioquin Marcus nunquam apud AntoniumHungariae

Petrum accusare cessabit. Deus Maximus Spectabilem mtemVestram quam diutissime feliciter conservare dignetur.

Eiusdem Spectabili Mae" Vestraededitissimus

Adresa : Spectabili ac Mag-co domino suo observandissimo.Pe dos : 1562. Accepi 9. Octobris, ab amico.

Notd. Desclirarea acestei scrisori e acutà de cancelaria impàrä-teascä contemporanà, punându-se cuvintele adevarate deasupra celorfictive, cu creionul.

(Orig. descifrat. Staatsarclaiv. Wien. Tunica.)

Semnatura lipseste cu dinadinsul.

www.dacoromanica.ro

Page 259: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1. Scris consecvent gresit ca Alexanderus, .... dero, detum .In loc deAlexander, .... dro, drum, pentru a induce in eroare pe un strain cAruia scri-soarea ar cAdea in mAini.

2 Seria gresi : omnem.

Sept. 1562] No. 287 229

287.

[lstambol, Septemvrie 1562.]

Exploratorul secret Mitre un Anonim.

Intercesiunea principelui Ardealului la Poartel pentru numireadin nou a lui Alexandru-V odd'in Moldova, hotdreindu-se chiar 0;omora'rea lui Despot.

Eo die cum Magtia Vra servum suum ad me miserat tuncorator Transylvanus Transsilvano

i/le vulgus Marcus ad me venire constituerat, sed ab Marco unusTurca

Razianus nomine Todor Bosicz cum litteris ad Antonium venit,Transsilvanus Ferdinandum Maximilanum Despotam

nam enim Marcus Petrum et Paulum et Iulium valde accusavit,Turca Ferdinand° Maximilian°

ne Antonius Petro et Paulo fidem adhibeat, et statim negotiumDesPotae Ferdinando Maximilian° Despot

Iulii provideat, alioquin ab Petro et Paulo ac ab Iulio magnamMaly' passa Pass's

fraudem pateret ; huic dictae litterae Lucae et caeteris gentesMelchior Balassi Transylvtknus

datae sunt, et nunc melhinodus balas 5o curros cum sale marcisTransylvanus Turcae

occupavit, in his rebus etiam Marcus Antonio conqueritur.

Splis ac Mar domine, hoc certum est, quod nunc clamDespots

conclusum est, ut align° pacto iste Iulius interficiatur et Alexan-Tura

derus 1 denuo in dominium constituatur, quia apud AntoniumIoannes pro Alexander° magnopere intercessit et in hac re adHaly1 passam

Lucam et caeteros gentes scripsit, ut omnino Alexanderum denuoHaly1 passa Despotam

vaywodam confirmatur ; iste Lucas fingit se Iulium diligere et

adiuvare et istum Alexanderum non diligere, sed cum Alexander°

mutuam secretam intelligentiam habet, quoniam prope die Alexan-Haly1 passae

derus viginti millia florenos dam Lucae dedit, et ante heri cumTranssylvani

homine Marcis redit homo Alexanderis, qui dicit se fuisse interFerdinand° Maximilian°

Germanos et varia loquitur de Petro et Paulo, qualiter omnes 2

www.dacoromanica.ro

Page 260: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

230 No. 287 [Sept. 1562

Despotae Despot&

auxilium Iulio praestant, et in regem eligerun et nunc Iuliust,Turciun

in litteris, quas ad Antonium scripsit sequutum Ioannem regemPrincipi Tun:arum Haly/ pasae

scribit, quod Antonio et Lucae maxime displicuit et doluit ;Valachi Despotae

exempla litterarum Tyberiis Iulii nullo modo habere possum,Valachus Turcum Despota

Quoniam Tyberius ad Antonium turcice scribit, et Iulius cumDespots

litterae Rascianorum utitur scribere, sed ea quicunque Iulius adTurcam

Antonium scribit de verbo ad verbum uxor domini Alexanderideclaravit, quoniam interpres propter munera omnes litterasDespotae

Iulii ostendit secrete uxore Alexanderi, nihil aliud scripsit nisiin titulo suo quintum regem Ioannem, et postea perpetuam fi-

Turcae

delitatem Antonio promisit et iuxta more eorundem falcones etTurca

caetera munera ad Antonium misit et scripsit. Intellexi qualiterValachus

dominus Tyberius me accusavit, si non esset respectu vestrofortasse mihi irasceretis, alioquin scirem, quid mihi cum illo agen-

dum esset. Rogo tamen ne illi fidem adhibeat, quoniam promitto

vobis in perpetuo fide/iter servire. Venerunt etiam secreti explora-Turcam

tores ad Antonium, qui dicunt, quod ex Germanis, ex HungarisDespotam Despota

et ex Polonis quotidie milites ad Iulium perveniunt et Iulius exFerdinandi Despota

commissione Petri exercitum congregat, sed Iulius negat. He-Medium passam

sterno die fui apud pgspgv edppdp, interrogavit me de negotioDespotae Ferdinand° Maximilian°

Iulii, interloquendo etiam de Petro et Paulo locutus sum, respon-Transylvanus Caesarem Maximilianum

dit mihi Marcus tam miserabiliter accusat Petrum et Paulum, itaTurca

quod Antonius et Nos omnes cui sit fidem adhibendum ignoramus,Turca Ferdinand° Maximilian°

sed postquam Antonius ab Petro et Paulo postulatam relationemTransylvanus

habebit, tunc mendaces sive Marcus aut alii solvebunt poenam.Post isto responso salutavi et discessi. Deus Maximus Spectabilem

Magthun V"' quam diutissime feliciter conservare dignetur.Pe dos: Accepi 16. Octobris 62.

_

(Orig. descifrat. Staatsarchiv. Wien. Tunica.)

www.dacoromanica.ro

Page 261: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

288.

Istambol, 12 OctOmvrie 1562.

Daniel Barberigo bailo atre dogele Venetiei.

Principele Ardealului recomandd sultanului sei fie agent /adde Despot-V odd care fine legdturi cu Nemfii. In locul lui recomanddsd se introneze din nou Alexandru-Vodd.

Scrive di più esso Transilvano che questo Signor habbial'occhio alle mani al Despot di Moldavia, perchè trattenendo luiin tutte le sue fortezze Tedeschi, et havendo stretta intelligentiacon loro, non le facci qualche burla, et in questo proposito racco-manda quel Alessandro vero patron di Moldavia, che fu scacciatoda esso Despot, et lo lauda per homo da bene, et per molto affet-tionato a Sua Imperial Maestà, la qual, per quanto s'intende, nonha in molto bon conto esso Despot, havendo cattiva relationedi lui anco da altre parte.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

289.

[Istambol, 20 Octomvrie 15621

Exploratorul secret ciltre un Anonim.

impdratul Ferdinand ajutand pe Despot-V odd acesta are degdnd a ocupa Tara-Romdneascd .

Transylvano

Post profato Rascianum et alter Rascianus denuo ab MarcoVaIachi Transalpini

una cum oratore vulgo Tyberiis, hue missus est, ambarum Ras-Transylvano orator

cianum ab Marco allatas litteras mihi suus vulgus, qui hic remanereImperatore Turcarum principi

debet donee ab Petro Antonio relatio perveniet, ostendit et per-Transyivanus

legit litteras, Marcus omnia nisi in lingua hungaricale ad prae-oratorem Turcam

fatum suum vulgum scripsit ac ad Antonium nisi credentionalesorator

litteras scripsit, iste vero vulgus iuxta placito suo interpretat acHaly passae passa principi

turcice scribere fecit et Lucae reddidit, Lucas Antonio praesentavit.orator Transylvani Marcum

Iste vulgus nomine Marci hoc modo ad Antonium scripsit, ita utTurca Imperator filio Des-pota

sciat Antonius, quod Petrus cum Paulo, Iulio magnum auxiliumDespotam

et omnia necessaria bellica, pixidarios, equites et alia ad Iulium

12 Oct. 1562] NO. 288-289 231

www.dacoromanica.ro

Page 262: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

232 No. 289 - 290 [24 Nov. 1562

Ferdinandus Despota

miserunt et Petrus cum Iulio ita constituit, ut in isto futuro hiemeValachus Valachis

versus Tyberius se moveat et occupat, postquam cum TyberisTurcarum principi Haly passae Basan

possidet nisi, ut satis munera Antonio et Lucae ac caeteris genti-Falaeham Moldaviam

bus mittat, tunc et Tyberium conceditur illi sicuti et campumFerdinandus Transylvanum

interim Petrus procurabit, quo pacto me Marcum cum meis per-Transylvaniam Hungariam

dere poterit, postea ut forum et pratum totum possideat, ac posteaCaesar Maximilianus

totam Germaniam movebit ex una parte Petrus, ex alia parte Paulus,Despota

ex tedia parte yero Iulius cum omnibus suis viribus versus An-Turcam

tonium se moverint, nam certum est, quod ista consilia in GermaniaTurca

sunt constituta, ac Antonius mihi hoc veraciter credat, quodFerdinandus Turcam

Petrus confirmato pacem non observabit, sed nisi Antonium vult

decipere et cum promissione suo vult suspendere donec omniaTransylvanum

negotia bellica apparare et Marcum perdere posset, quemadmo-Ferdinandus Despotam Turcae

dum nunc Petrus astutiter per Lilium contra dominia AntoniiTurca

exercitum movere facit, ergo Antonius dignetur nunc negotiumValachi

Tyberius clementer providere et in tempore auxilium praestare,Despota Valachos

alioquin sine dubio Iiiiius dictos Tybemos occupabit postum, etFerdinando

de me actum erit : vel mei proprii me interficient, aut Petro adhae-Transylvaniam

rere vel forum dimittere et iterum ad aliam partem abire cogor.Pe dos: Ad 20. Octobris 62.

(Orig. descifrat. Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

2 O.

Iasi, 24 Noemvrie, 1562.

Despot-Vodl atre regele loan II. principele Ardealului.

Nu se teme nici de el, nici de nimeni, dimpotrivd vrea sd-siaibd mosiile din Ardeal, ocupate de dlnsul pe nedrept.

Serenissime Rex.Literas Celsnis Tuae accepimus, ex quibus intelleximus

Celsnem Tuam nobis persuadere velle, quod nos illam timeamus,

www.dacoromanica.ro

Page 263: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

quod quidem est falsissimum, nam neque timuimus unquam, nectimemus, nec timebimus et nisi esset obedientia, quam poten-tissimo Imperatori, Domino nostro Clemm° debemus, iamdudumostendissem Celsm Tuae, quomodo illam timeamus. Quod veroscribit Celsitudo Tua nos maioris aliqua bona facere, quam ami-citiam Celsnis Tuae, sciat Celsitudo Tua nos non solum ea bona,quae a Celsne Tua nobis iniuste retinentur, sed etiam terrae velminimum pluris quam ipsam amicitiam facere et non ignoret Cel-situdo Tua nos ea omnia habere velle, etiam si in pectore illiusexisterent, et quamvis nobis extrema omnia tentanda essent.

Datum in oppido nostro Jaz, 24. die Novembris. AnnoDomini 1562.

Waiwoda Walachiae, Moldaviae etc.

Nota oratorului din Constantinopol, Albert de Wys : LiteraeDespotae Moldavi ad Transilvanum per eundem transmissae ad prin-cipem Turcarum.

Pe dos nota cancelariei imperiale : Praesentatae 13. Aprilis 1563.

(Orig. descifrat. Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

291.

Istambol, 28 Noemvrie 1562.

Albert de Wys catre Ferdinand I. regele Ungariei.

Sosirea solului din Ardeal,Gaspar Bekes cu inscircinarea de acere restabilirea lui Alexandru-Vodd in Moldova.

Decima quinta Novembris alius quidam Gasparus Beches,Transsylvani cubicularius, venit Constantinopolim cum dominisui literis ad imperatorem Turcarum scriptis, quarum exemplumMti V' transmitto, ex quibus Maiestas Vra perspiciet quamsinistre in hac porta Mt V' traducat, et ad extremumlaborem nihil praetermittat, ut pacem initam evertat. Ioannes etvaivodam Moldaviae Despotam accusare non desinit, ut is remo-veatur et Alexander vaivoda profugus in Moldaviam restituatur.

Constantinopoli, 28. Novembris 1562.

(Descitrat Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

28 Nov. 1562] No. 290-291 233

www.dacoromanica.ro

Page 264: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Anul se poate fixa din data instructiunii avute.2 Aceasta dietA s'a jinut futre 4 §i 9 Noemvzie 2562.

234 No. 292-293 [Nov. 1562

[Mislye, fine Noemvrie 1562.]

Mattheus Zerdahely praepositus Myslensis atre arbiducele Maximilian.

Despot-Vodd (dupd expunerea unui sol sosit dela Stambul)nu va domni mull, cdci Alexandru-Vodd a trimes pe proprii sditeciori cu bani multi la Poartd, care a holdrit depunerea lui Despot.

Missus eram 26. die Octobris [1562] 1 nomine Sacrae Romano-rum et Bohemiae Regiae Allis . . . . a Mar domino FranciscoZay supremo capitaneo etc., ad filium Ioannis regis in Transylva-niam ; etc. In principio Novembris publicus regnicolarum AlbaeIuliae conventus fuit ; etc. 2

Albae Iuliae locutus sum cum Paulo Baki, altero legato filiiIoannis regis, tunc ipso etiam e Porta adveniente... De Despotadixit, eum ad breve tempus in Moldavia regnare posse. Alexandrum,eius praecessorem, distributis in Porta dono propriis liberis, acducentis millibus florenorum, gratiam apud Imperatorem invenisse :comprobando se dolo regnicolarum regno privatum ; Despotumvero ob beneficia a Maiestatibus Vris accepta valde suspectumesse, ac propterea edictum iam eximisse, ut eo expulso, Alexanderregno Moldaviensi restituatur.

(Coll. Szilágyi. Budapest. Vol. I. p. 464. Copie simplà.)

Istambol, 12 Decemvrie 1562.

Sultannl Soliman II. adze loan Sigismund principele Ardealului.

Multumindu-i pentru cele comunicate despre Despot-Vodel§i uneltirile partisanilor regelui Ferdinand l'asigurei de ajutorulcerut, insii ii recomandd sei tind bunä vecineitate cu Domnii tarilorromane.

Il vostro homo ha portato una lettera alla mia felice porta,in la qual narrate come havete havuto mio nobil comandamento,et inteso che si è fatta la pace con Ferdinando, et avisate come il

www.dacoromanica.ro

Page 265: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

vaivoda de Moldavia è una cosa medesima con ditto Ferdinando,et vi dubitate che non vi faccia qualche danno. De più avisate comeil Balassa ha un vostro castello, nel qual castello non sta in pace,ma che di continuo inferisce qualche danno et va digando che tuttili Ungari che sono sottoposti a voi lui li vol tor, digando che Fer-dinand° ha dato licentia di torli, et cosi va togliando le decimeet il tributo da quelli sudditi et li fa molta paura a tutti, et ha inordine I° mine persone, qua stanno appresso un loco nominatoSomlio, et di maggior numero di gente fa provisione, per il cheil mio paese è in gran paura, et che seti certo che'l vaivoda de Mol-davia dalla sua parte farà qualche danno ; per il che havete di-mandato aiuto che debbia comandar alli mei schiavi, beglerbei etalli sanzachi de Solnoch et Alipova, che debbano prestarvi aiuto,et havete richiesto un chiaus che debba veden li danni che vi sonostati fatti dalla parte de Ferdinand°. Oltre questo, tutto quell°che havete scripto nella vostra lettera, et quello che ha ditto ilvostro homo a bocca, tutto ho inteso ; per il che fate che dallavostra parte non sia inferito danno, nè data alcuna molestia a quellide Ferdinand°, contra la pace fatta, mentre però, che loro stianoin pace, et per li danni che vi son stati fatti dalla parte de Ferdinandose ha mandato il chiaus et alli beglerbei et sanzachi ho mandatoil mio comandamento, che bisognandovi aiuto debbano prestarlo.Ma anchora voi portatevi da valente homo et guardate il paesedalla parte del vaivoda de Moldavia, non vi dubitate niente, peròvivete in amorevolezza con ditto vaivoda et con quello di Valachia.Di novo vi dico, che se dalla parte de Ferdinand° non si farà cosache sia contra la pace et contra li capituli, vardati di non far anchoravoi dalla parte vostra contra ditti capituli et la pace ; ma per()g-uardate bene il paese, et dico state all'erta et quello che inten-derete de Ferdinand° di continuo avisate, et usate diligentia dasaper ogni cosa quello che fa. Ho visto quanto ricercate la libera-tion di Bebech, per() se credete che ditto Bebech vi serà fidelet se vi consig-nerà li sui castelli et che voi metiate li vostri soldatidentro, da poi che haver?) inteso questo, la gratia sarà fatta.

Pera, 12 Dicembre 1562.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

Notd. Aceastà scrisoare ni s'a conservat in traducerea italianAa bailului Daniel Barberigo care o trimisese anexat rapoartelor salecu urindtoarea suprascriptie : Copia di una lettera dal Ser-mo Signoral Transilvano a 12 Decembre 1562.

12 Dec. 1562] No. 293 235

www.dacoromanica.ro

Page 266: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

236 No. 294 [20 Ian. 1563

Fidelis et humilis servitorMartin : Zenthgotharty mpr.

294.

Hotin, 20 lanuarie 1563.

Martin Szentgothirdi catre arhiducele Maximilian.

Sosind de ,case zile ad cu Despot-Vodd V recomandd afacereas drmanului Wolf fgang Schrayber despre care a scris deosebit cu semnetainice.

Serenissima Regia Maiestas. Domine, domine semper Cle-mentissime.

Post fidelium servitiorum meorum in gratiam See" mtis

Vrae debitam subiectionem.Proxime de omnibus rebus, de quibus hinc scribi poterat,

notis secretioribus ad Mteni V" perscripsi et misi per fidumet certum nuncium, una cum his, quas ad Suam Mtem scripsiad manus Zingkmoser, mti vrae reddendas. Ad praesens aliudnon habeo, nisi quod 14. huius mensis una cum Principe venimushuc ad Hotin ; quae arx commodo satis loco sita, in ultimisMoldaviae et Podoliae (quae Polonicae ditionis est) finibus, adripam fluvii Nester, quam ante annum Alberto Lasky datam,nunc ipsi ademit, propter suas aliquas causas ; promittit tamense alio modo de omnibus ei, sicuti et aliis satis facturis. Aliaequoque res eius hactenus sunt pacatae et in bono statu. Porronegotium miserandi Wolffgangi Schreiber, quo pacto actum sit,mitto ad Mtem V', quod ne miretur me communi cum IoanneBelsio nomine scripsisse ; feci hoc, isto, Principe ita volente, quilicet sua sponte hue redierat, tamen cum antea nuncium Maiesta-tum V"' hic egisset, eo hactenus, ut, nuncio usus est, qui cumet hic, et antea Constantinopoli quoque inservierit Mti AT rae,

domino meo Clementissimo, et pro eo humillime supplico, digne-tur et eius servitiorum pro Sua Regia clementia clementem ha-bere rationem, ut etiam in posterum possit inservire.

Haec sine cyphris scripsi, quod et tabellarium certum haberem,et ex ultimis finibus, unde tutior est exitus scriberem, quod superest, precor, ut Dominus Deus, qui Mtem V"m in principempopuli sui christiani elegit, conservet et promoveat ac vindicemeius efficiat, ut compressa hostili rabie tollatur impietas et can-tetur laus, honor et gloria Domino et Regí, quod, ut velit, et faxitipse Omnipotens, qui reges creat et gubernat orandum est.

Ex Hotin Moldaviae, 20. Ianuarii. Anno salutis 1563.Eiusdem VT" S. mtfs

www.dacoromanica.ro

Page 267: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Porro, superioribus de rebus ipsius miserandi Wolff Schreiber,mti ve scri _s.p ut eas, si quae alibi possint inveniri, licet quaepauca habuerat in Transsylvania, reliquerit nobis, cum Belsiopotius, quam alicui alteri conferre dignetur, quod solum proptereafeci, ne alicui conferantur, cum sciam talium bona et peti solerea multis et conferri facile. Nunc vero supplico Vrae, ne eacuiquam conf erre digmetur, antequam eius negotia praesertimcyphram cognoverit, et quid de eo sit futurum cognoverimus.

Adresa : Seen" Romanorum Hungariae et Bohemiae RegiaeMti etc. Domino et domino meo semper Clementissimo.

(Autograf. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

295.

Cluj, 23 Ianuarie 1563.

Regele loan II. catre sultanul Soliman II.

Purtarea ostilcl a lui Despot-V odd lafd de deinsul fiind ingriji-toare ti cere aji4or i grijd pdrinteascd.

Mandet item Maiestas Vra, ut Despota Moldavus mecumconsentiat et nullum mihi impedimentum faciat. Credimus MbVrae antea quoque innotuisse quam alieno erga nos animo fuerit,nunc quoque non cessat, imo studet omnibus modis nobis quammaxime nocere.

Invictissime Imperator, humillime supplico vrae,

netur in memoriam revocare, quod ego volens imitan i constantemfidelitatem patris n16, Regis Ioannis, iam inde a pueris sempercum summa fide et obsequentia inservivi MtiVrae et per totamvitam meam inservire volo. Despota vero ab eo tempore, quoin Moldavia cum exercitu venit, aliquot praecipuis capitaneissuis, quos Ferdinandus cum eo expediverat, unam partem regninostri donavit atque dimisit, datis literis suis illis ipsis capitaneissuper hac concessione sua ; nos vero defendere volentes eam par-tem regni, praesertim cum intelligeremus, quod Mti ve vocetantum fidelis esset, denunciavimus illi, quod in ditione nostracapitaneos Ferdinandi non pateremur colocan, ad quod nostrumnunciatum quale responsum dederit ipsius literas in specie mi-simus ad Mtem Vram. i Nunc vero denuo tres servitores nostros,quos in Poloniam miseramus captivavit, res eorum intercepit

A se vedea mai sus sub No. 290.

23 Ian. 1563] No. 294-295 237

www.dacoromanica.ro

Page 268: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Omul acesta trimes la Poartä in fiare a fost Wolffgang Schrayber, sositIn Moldova din ordinul lui loan Ungnad cu o traducere a Noului Testamentin limbs slavonä, pentru care apoi a fost trädat i intemnitat.

238 No. 295 - 296 [t6 Fevr. 1563

atque spoliavit, ipsos vero captivos retinet ; estque nimis onero-sum tantam iniuriam ab homine tam vili et abiecto perpeti. Itaquesupplico Mg \Tr" dignetur curam mei [habere] ne vel Moldaviaabstrahatur ab imperio Mus Vr", vel nos tantis iniuriis ab hoc inso-lenti homine afficiamur, sed ut quiete sub alis les vras vitamtranquillam ducere possimus ; etc.

Nota oratorului din Constantinopol, Albert de Viys : LiteraeTransylvani ad principem Turcharum allatae 18. Februarii.

Pe dos nota cancelariei imperiale : Praesentatae 13. Aprilis 1563.

(Descifrat. Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

296.

Istambol, 16 Fevruarte 1563.

Daniel Barberigo bailo cdtre dogele Venetiei.

Despot-V odd a trimes ad in lanNri un om sosit la el cu niftecdri luterane, bdnuit di este vre-un om al regelui Maximilian, insdcu Mate cd a lost torturat acum n' a vrut sci spund de cine era expediatIn Moldova.

andato ultimamente dal novo Despot de Moldavia un homomandato 11 con lettere et certi libri luterani da un principe di Ger-mania, il nome del qual fin hora non si sa veramente, 1 et ha portatoseco lettere di favore dal re Massimiliano, figliuolo dell'Imperatoi,et dal Transilvano. Quest'homo subito arrivato là, essendo venuto

ragionamento prima che parlasse con esso Despot con uno de suisecretarii, fu persuaso da lui a metter in scriptura tutto quello chevoleva perchè egli l'haverebbe data al suo patrone et haverebbemesso ordine dell'audientia per quando le fusse stata comodith ;qual fece immediate dicta scriptura di sua mano. Stando peròsopra li generali et fattala presentar per quel secretario fu imme-diate di ordine di esso Despot ritenuto et messo prigione et pergratificarsi con questo Signor, o per qualche altro suo rispetto,ditto Despot lo ha mandato qui in ferri et ha mandata solamentequella scriptura di sua mano et la lettera che haveva portata difavore del re Massimiliano, forse per metter quel principe in sus-petto con questa Maestà, la copia della qual lettera et della scrip-

www.dacoromanica.ro

Page 269: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

tura ho procurato di havere, et hora la mando a Vostra Serenità quiacclusa. Gionto qui esso homo è stato di ordine di Sua Maestàtorturato più volte desiderando di saper veramente da chi 6 man-dato et che negotio sia il suo, ma però fin qua non ha voluto confessarcosa alcuna et se ben per certe parole in generale che ha ditto nellatortura si può comprender che egli sia qualche predicator di falsereligioni, mandato per seminarle nel paese del sopraditto Despot,però havendo opinione questo Signor che'l suo negotio sia di cosedi Stato et non di religione, ha comandato espressamente che sicontinui a torturarlo tanto, che dica la verith, et perch') il Magni-fico bassà ha questa cosa molto a cuore, et non manca di ogni di-ligentia per vedervi il fine; pert!) fin hora non ho potuto saper altro,et di quello che intorno a ciò si intenderà non mancherò di avvi-sarne Vostra Serenità con ogni particolare. I

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

297.

Martie 1563.

Martin SzentgothArdi care Ferdinand I. regele Ungariei.

Despot-Vodd se pldnge cd n' are rdspuns la scrisorile sale yicere ajutorul impdratului yi in alacerile sale cu regele Poloniei. Pri-begii nobili sdcui indrumd pe impdratul Ferdinand sd ocupe Ardealul,lucru ce se cere si din partea lui Despot-V odd.

Aliud ad praesens, quod MU.vrae scriberem non habeo,quam nos hic hactenus gratia Domini Dei valere, nec hostemullum nos magis timere, quam ipsum nos atque utinam et Maie-stas Vra una cum suis, quam felicissime valeat, eiusque omnianegotia prospere et felicissime succedant. Princeps porro hic rebussuis prosperis et florentibus, nostra opinione cogitat de ducendafutura uxore ex Chiovia ; queritur saepius, quod a MaiestatibusVris nihil huc perferatur, dicit etiam se superiore aestate MtiVrae pro Sacra Reginali Mte, equos sex per Roussel misisse,qui an fuerint recepti, scire cupit. Supplico itaque Mt Vrae,

domino meo Clementissimo, dignetur pro sua dementia etiamnostri clementer recordari, et ad me hac de re vel si etiam de quibusaliis dignata fuerit, clementer perscribere facere, ut et ipsius de-

Acest raport este a se confrunta i intregi cu acela din 18 Fevruarie 1563;Hurmuzaki : Documente vol. II/r p. 418.

10 Mart. 15631 No. 296-297 239

www.dacoromanica.ro

Page 270: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

240 No. 297 [to Mart. 1563

siderio satis fiat, et appareat Mu Vrae etiam istas res curae esseputat, etiam negotium Mt1 \Tree de regno Poloniae, si operaet consilio eius Maiestas V" dignaretur iuvare se et promovere.Plurimum posse res Transsilvaniae, puto Mu Vrae notioresesse, quam quod de his dicuntur variisque et quotidianis nunciiset rumoribus perferuntur, futurumque omnes asserunt, ut nisia Maiestatibus Vus cura eius suscipiatur, ea misera licet alio-quin optima brevi a Turcis abripiatur, aut etiam ab hoc pro seprima aliqua oblata occasione, morte praesertim Turcarum prin-cipis, occupetur. Incredibile enim est, quam exosum habeantomnes incolae Turcicum istum spurium et non immerito, cumsit pestis patriae et proditor Christiani sanguinis. Credat Maiestasvra eum sibi tanto perniciosiorem hostem Turca, quanto peiorest hostis domesticus extraneo veluti serpens in sinu enutritus,eius Turcicam tirannidem miseri populi ulterius vix perf erre possunt,expectant autem gratiam Mtis Vree in omnibus votis. Sunt hicexules ex Siculorum nobilitate, qui asserant parvo admodumnegotio eam pro Mte Vre occupari posse, modo esset ea Maie-statum Vestrarum voluntas, quas ' et ad Mt V' mitterepossem, nisi Mti Vule gratum fore putarem, immo, si opus foret,ego ipse accurrerem. Supplicant autem miseri, ut expletis prae-sentibus induciis, dignetur Maiestas V' eius recuperandi curamclementer suscipere. Quae tamen omnia ego 1VIt Vree expendendaclementer, humiliter relinquo, atque, ut Earn Dominus Deus, unacum tota inclyta Austriae domo felicissime conservet, orare nun-quam desinam.

Ex Jaz, io. Martii. Anno tertio supra Millesimum quingente-simum et sexagesimum.

Eiusdem Serntae mtis vrae fidelis servitorMartinus Gotharty

Res ipsa me eo propemodum cogere videbatur, ut ego ipsead M' V' cucurrissem, hoc tamen sine mandato MtieVree facere ausus non sum. Supplico itaque Vtae digneturmihi clementer eam gratiam facere, ut rebus ita postulantibus,liberam habeam hinc ad Mtem V' currendi gratiam. Namliterae nec semper non satis eo ... per eas negotia expediri possunt.Certissimum enim esse sciat Maiestas Vra Despotam hoc annoTranssylvaniam pro se occupaturum, nisi a Maiestatibus Vusprovisum non fuerit. Nam ad hoc dies noctesque sollicitatur.Ego quantum possum, negotium impedio. Ad eam occupandamnon est opus, nee exercitu, nec aliis apparatibus : sola voluntate

www.dacoromanica.ro

Page 271: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 A se vedea sub No. 297.

Documente vol. L le

15 Mart. 1563] NO. 297 298 241

Maiestatum Vra"" ; nee induciae obstare debent, quae et alio-quin hoc anno, morte Turcarum principis rumpentur. De quibusclemens a Mte Vra expecto responsum.

Quod nunc Transsylvania non sit Maiestatum Vestra-rum, non aliud in causa est, quam lenitas Mailati.

Pe dos: Exp. responsum 18. Aprilis 1563.

(Copie contemporana. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

298.

Innsbruck, 15 Martie 1563.

Ferdinand I. regele Ungariei catre arhiducele Maximilian.

Auzind cd Despot-V odd e mereu molestat de cdtre cdpitanulFrancisc Zay pentru restituirea banilor dati de el la intrarea sa inMoldova ii cere opiniunea in aceastd afacere, cu atilt mai mult al*Des pot-Voddtrebue ajutat. Bine ar fi de altfel si trimiterea vreunuinutqiu in Moldova pentru impdcarea lui Despot-V odd cu Laski.

Cum nobis proximis diebus post discessum Dilnis V'recitatae fuissent litterae, quas Martinus Gothardt alias Literatus,Dilnis Vrae aulicus, e Moldavia ad nos et Dilge" V"" dedit, 1occurrerunt in iis nonnulla, de quibus visum est non abs re fore,ut accurate perpenderentur. Primum, quod dictus Martinus scri-bit Despotam conquestum esse parvam admodum sui rationemhaber, sibique exigua quoque petenti negari, utputa bombardasaliquot manuarias, ac insuper se a supremo capitaneo nostroCassoviensi, Mar fideli nobis dilecto Francisco Zay de Chemervalde molestari de solutione quatuor millium ducatorum, quaeei dum in regno nostro Hungariae exularet, iussu nostro numeratafuerunt. Hoc loco videtur nobis Despotam ipsum non esse anobis alienandum, sed potius omnibus modis in sua ergo nos pro-pensa voluntate retinendum et fovendum, habita ratione, quodnobis ac regno nostro Hungariae adeoque universae reipublicaeChristianae aliquando praeclarissimam operam praestare possit,prout ad id esse inclinatum esse ostendit, ideoque fortassis operaepretium erit solutionem illorum quatuor millium ducatorum, dequibus sibi dictum Zay tantopere molestum esse dicit, posthacnon acrius urgen, ac illi etiam consequenti bombardarum manua-lium, quas sibi transmitti cupit, non ita omnem prorsus spem

www.dacoromanica.ro

Page 272: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Trimisul acesta al arhiducelui in Moldova era de altfel din Pécs, asa ca unaviz din 5 Pevruatie 1562 (Hurmuzaki : Documente vol. II/t p. 460) II numestechiar Pechy, el insus semna lusa ca Schrayber, iar tat'ál ski figureaza (la 1528) caWolffgangus Schreyber alias Kochom. Dealtfel nenorocul lui fusese, ea ocupan-du-se in Moldova cu propavaduirea religiei evanghelice a fost trimes de catreDespot-Voda la Poarta ca eretic si vatamator al ordinal publice.

2 Sais gresit : Ioannem loan care eta tatal sal:.

242 No. 298 [15 Mart. 1563

praescindi, sed potius ubi commode et tuto fieri queat illi hacin re morem gen. Quare Dilni V"e perpendendum relinquimus,quid in hac parte factu opus sit. Quod si Dilectio V' idem sen-serit quod nos, poterit illico ad Franciscum Zay huic nostraevoluntati consentanea mandata dare et dictum Despotam non qui-dem litteris ad ipsum praescribendis, sed sicuti petiit, medioMartini Literati, de nostra resolutione et benigni in illum animipropensione certiorem reddere.

Quod attinet ad Wolffgangum Schreiber, nos de haceius profectione Moldaviense nihil intellexeramus, itaque nuncmentas dat stultitiae et temeritatis suae poenas ;1 et quia MartinusLiteratus cum Ioanne Belsio supplex petiit, sibi per nos dementenconferri bona et facultates eiusdem Wolffgangi tamquam pernotam infidelitatis, secundum consuetudinem et decreta regninostri Hungariae ad nos devolutas conferri, respondendum illierit dictum Wolffgangum nihil habere reliqui, quod possit cui-quam conferri, siquidem accepimus substantiam illius hominisadeo esse exhaustam et diminutam, ut ne creditoribus etiamintegre satisfieri queat, et utcumque eis satisfiat, nihil tamenpostea sit superfuturum.

Quae quidem negotia Dilectio V" ipsamet curabit litterissuis ad Martinum Literatum perferri, laudando et commendandofidem et diligentiam ipsius, quamobrem remittimus etiam DilniVrae litteras omnes ad hanc rem pertinentes, quae a Dilne Vraacceptae fuerunt.

Deinde cum appareat ex litteris, quas praefatus FranciscusZay ad Dila' Villar die quarta praeteriti mensis Februarii deiisdem rebus Moldaviae dedit, simultates et dissensiones exortasesse inter Despotam et Albertum 2 Lasky, verendum arbitramur,ne maiores suscipiant inimicitias, nisi primo quoque tempore re-concilientur. Dilni ve proinde deliberandum proponimus, annon consultum foret per Dila' V' deputari unum vel plurescommissarios, qui eiuscemodi controversias nomine ac loco Dila'Vrae amicabiliter studeat inter illos componere. Quod si ita vi-

' ,debitur Dil" vrae, poterit hanc quoque intentionem nostram

www.dacoromanica.ro

Page 273: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

16*

30 Mart. 15631 No. 298-299 243

executioni demandare. Quod reliquum est, Di1" ve deferimuspaternam benevolentiam nostram, eamque recte valere optamus.

Datum in oppido nostro Insprugg, die 15. mensis Martii.Anno Domini MDLXIII.

Pe dos: Exhibitae 2. Aprilis 63. Responsum Caesari 7. Aprilis.(Staatsar7.hiv. Wien. Hungarica.)

29.Innsbruck, 30 Martie 1563.

Ferdinand I. regele Ungariei care arhiducele Maximilian.

Despot-Vodcl avcind i un alt vrcifmcq in persoana lui DumitruWisniowiecki i cere skald in aceaski grea afacere.

Proximis diebus cum accepissemus a Dilectione Vra fas-ciculum litterarum ad manus nostras inscriptum, in eo reperimusbinas literas Martini Gothardi alias Literati, unas ad nos in ciffris,quae resignatae erant, alteras clausas ad Minela Waal inscriptas,quas modo Dilni V remittimus, una cum nostrarum exemplosub signis A. et B. Intelliget autem Dilectio Vra ex iisdem dif-ferentiam, quae nuper orta est inter Despotam et Albertum Las-ky in dies crescere, adeoque ipsi Despotae belli quoque necessi-tatem a quodam Demetrio Wisniowiecki impendere. Quaeres cum non omnino careat periculo, quod aliquando in nostrarumetiam providentiarum incommodum redundare posset : nos veronuper Vrae significaverimus, quod fortassis non abs refuturum esset deputari per DR'vm idoneos commissarios,qui dissidentes Despotam et Albertum Lasky inter se reconciliarestuderent, nunc sane ex quo dicto Despotae praeter ipsum Laskiinovus contigit adversarius, Dilnem v iterum pateme hor-tamur, ut velit pro sua eximia prudentia cogitare, qua rationeprovideri possit aut debeat, ne respublica christiana ac praesertimregna et dominia nostra haereditaria ex illorum hominum dissidiiset levitate aliquid detrimenti capiant, velitque postea nos de suasententia certiores facere vel si videretur res tantam moram ferrenon posse, ut nostra exspectetur resolutio, Dilectio V" ipsametstatuat et curet fieri id, quod consultissimum fore iudicaverit,et simul etiam iubeat dicto Martino per Pranciscum Pestiensemnecessarias impensos suppeditari ; etc.

Datum in oppido nostro Insprugg, die penultima mensisMartii. Anno Domini 1563.

Pe dos: Responsum : 7. Aprilis 63.(Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

www.dacoromanica.ro

Page 274: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 In original gresit : Kegyelmeteket.

244 No. 300 301 [20 Apr. 1563

300.

Bdrlad, zo Aprilie 1563.

Mihail Mesthi de Ka-ssa catre tefan Ispán si George Therebesy la Casovia.

Moartea unuia dintre cdpitanii unguri ai lui Despot-Vodd.

Az én irásomnak ez mostan oka, hogy itt yak) létemben azKegyelmetek barátját és az mi barátunkot, Varjas Albertoteltemeténk és itt benn engemet és Nagy Antalt hagyta gond-viseleinek. Egyéb ujságot nem irhatok, hanem vajda fi Nagy-sága egissigben [vagyon.]

Ex Barlad, 20. die Aprilis. Anno Domini 1563.

(Arhiva orasului Ko:::ice No. 2400/3.)

Pricina acestei scrisori a mele este eh' in timpul zä'bovirii melede aici am ingropat pe al Milostivirei Voastre §.1 al nostril prieten AlbertVarjas §i aici ne-au orAnduit pe mine §i pe Anton Nagy sá fim purfa-tori de grije. Alte ve§ti nu am de scris de cat c5. MAria Sa Domnul estesänatos.

301.

Husi, 30 Alai 1563.

Anton Nagy capitaneus equituna principis Despotae vaivodae Moldaviae"catre George Therebesy la Casovia.

Des pre testamentul cdpitanului Varjasy mort in Moldova.

Továbbá azt irhatom ti Kegyelmeteknek, hogy az szegénbarátunkat, Varjasy Albertot Isten kivive ez világból közii-lfink és azt akarám ti Kegyelmeteknek tudtára adnom, hogyffikippen hadta Kegyelmetekre 1 Magyarországba ki marhájavagyon.

Datum ex Hus, die 30. Maii. Anno Domini 1563.

(Arhiva orasului Kaice No. 2400/I.)

Mai departe pot sfi scriu Milostivirii Voastre cal pe sarmanulnostru prietin Albert Varjasy l-a luat Dumnezeu din lumea aceastadintre noi §i a§ vrea 01 dau de §tire Milostivirii Voastre Ca a läsat Milo-stivirii Voastre, averea sa din Ungaria.

www.dacoromanica.ro

Page 275: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

de bobus ex Moldavia pulsis semel accepto de eisdem bobus cumrursus ex regno isto in Italiam educantur vectigal sunt pendiet accipi debeat.

Redditae nobis sunt binae literae Vestrae, quarum prioribusfusionem sententiae Vrae de bobus per Scepusium. ad has partessine tricesimae solutione pellendis explication.em intelleximus,et qua forma mandatum hoc nomine ad Franciscum Pestiensemedendum censeatis, atque una dubium Vestrum quod monetis,in casu quodam praesenti, de quodam scilicet Italo negotiatorebovis ex Moldavia per Transilvaniam nunc agente, num de jisinducti nomine, circa Cassoviam vectigal sumendum et an Ve-netias eos boyes pulsurus rursus de eisdem tricesimam penderedebeat, atque num de iis inductis et in regno isto aliis questuariisvenditis bobus, deinceps educti quoque nomine de eisdem bobusrite tricesima capi possit, nec ne ?

Ad has itaque literas et dubium Vestrum quod attinet,meduissemus a Vobis, quibus haec magis constare debebant, animiVri sententiam intelligere, ne quid contra receptum morem etfisci Regii detrimentum statueretur. Necessarium itaque Tati sumusluculentiorem prius hab ere informationem, quid erat hucusquein simili casu observatum, quam de hoc negotio quid decernamus.Eapropter Sacrae Caes. Mtis domini et genitoris nobis obser-vandis nomine Vobis praecipimus, ut certo exploretis, quid inhoc casu, in regno isto Hungariae usu receptum, an soluto semelde bobus inductis vectigali, denuo de educendis quoque pendenssit, iisdemque istic divenditis, an educere volentes rursum tri-cesimam solvere debeant. Nobis illo voto addito, etiam additoVestro sig-nificetis, et una etiam referatis, quodnam vectigalde singulis bobus in superioribus regni istius partibus tricesimisinducti nomine pendi soleat, ut is prius cognitis Vrae questionimotae eo accuratiori consilio deinde respondere, et quod ex usu

30 Ion. 1563] No. 302 245

302.

Wien, 30 runie 1563.

Athiducele Maximilian cAtre Camera UngarI.

Cere piirerea Camerei, dacci dupci boii adtgi din Moldova prinArdeal este a se lua o a doua taxci,m1ineindu-se mai departe in spreItalia.

Ut Maiestas eius opinione Camerae informetur an vectigali

www.dacoromanica.ro

Page 276: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Aceasta §tire deocamdata n'a fost adevarata, caci Despot-Voda a fostomorlt mal tarziu 2 Numit Stefan-Voda Toma.

246 No. 302-304 [2 Sept. 1563

fuerit decernere queamus. Hoc itaque per Vos quo ad eius unquamfieri potest, accelerari volumus. Quo fit, quod nondum nos deboum illorum, quos praefatus Italus e Moldavia expulsurus est,vectigali, quo loco illud solvendum foret, explicare potuerimus,cuius in posterioribus literis mentionem facitis.

Datae Viennae, ultima die mensis Iunii. Anno Dominisexagesimo tertio.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

Bratislava, 2 Septemvrie 1563.

Giovanni Michiel ambasciator catre dogele Venetiei.

5tiri despre omord rea de cdtre moldoveni a lui Despot-Voddale gerea lui 5telan-Vodcl.

Hebbe nova il Serm° Re, innanzi che partisse da Vienna,per lettere, secondo disse, che Sua Maestà havea vedute del pren-cipe di Transilvania che'l Despoto in Moldavia, per le insolentieet tiranni modi tenuti da lui, doppo entrato in quel stato, era statopreso dalli medesmi Moldavi et tagliatoli la testa. 1 '1 medesmoè confirmato per lettere di Polonia, che dice haver havute questoambasciatore, con questo di più, che havevano dapoi eletto per loroSignore un'altro del paese, chiamato Stefano per nome 2 ; etc.

Da Possonio, li [2] di Settembre del 1563.

(Arch. di Stato. Venezia. Disp. di Germ. vol. I. fol. 207.)

Istambol, 29 Octomvrie 1563.

Daniel Barberigo bailo catte dogele Venetiei.

Investirea lui Alexandru-Vodd in domnie, Iiind gata sd piecepeste ctiteva zile in Moldova.

A 24 del presente fu investito Signor di Bogdania AlessandroVaivoda, che fu scacciato già di quel stato dal presente Despot,

www.dacoromanica.ro

Page 277: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

il qual a 26 basciò la man a Sua Maestà et le port!) di presente 120veste d'oro et di seda, 12 piatti grandi d'argento, et 24 potti purd'argento, et attende ad espedirsi, per andarsene uno di questigiorni nel proprio suo stato.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacd di Cosp.)

Bratislava, 15 Noemvrie 1563.

Ferdinand I. regele Ungariei catre Camera Ungara.

V dduvei lui Aron-Vodil sä se plateascci 25 tiorini pe an.

Aaronis Wayvodae Wittib jährlich fiinfundzwainzig GuldenProvision auf Wolgefallen zu raichen.

Cum cognoverimus ex relatione Vestra, Aaroni Wayvodaecentum florenos annuae provisionis fuisse ordinatos, eiusque vi-duam pauperem esse mulierem, benigne decrevimus, eidem viduaein posterum usque ad beneplacitum nostrum singulis annis vigintiquinque florenos provisionis nomine elargiri. Idcirco clementerVobis iniungimus, ut ad diem obitus dicti Aaronis calculis sub-ductis, si quid insolutum compertum fuerit, una vice et sine dila-tione nominatae viduae exsolvi et deinceps dictam provisionemsingulis annis ad beneplacitum nostrum enumeran i curetis. Exe-cuturi benignam hac in re voluntatem nostram.

Datum Posonio, die XV° Novembris. Anno Domini MDLXIII.°

(Hofkammerarchiv. Wien. Ung. Gedenkbiicher 392 fol. 121.)

Istambol, 12 Ianuarie 1564.

Daniel Balberigo bailo catie dogele Veneliei.

5tiri din Moldova despre frilmânteirile dintre Alexandru5telan-Vodit.

Li Magnifici Perthav bassà, et beglerbei della Grecia, chedovevano andar in Bogdania, non si sono anco partiti, et se in-tende che Alessandro si è firmato per cammino aspettando agiutodi qua, et che quel Stefano continua a star in campagna con grannumero di gente.

Di Pera a' 12 di Gennaro 1563.(Aich. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

15 Nov. 1563] NO. 304 306 247

www.dacoromanica.ro

Page 278: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

mutuo contracti, quo pacto et unde solvantur Maiestas Caesareainformetur.

248 No. 307 309 [4 Mart. 1564

Istambol, 4 Martie 1564.

Daniel Barberigo bailo catre dogele Venetiei.

5tefan-Vodä nu e ajutat aci §i se aude cä a fugit din Mol-dova de teama lui Alexandru-Voclei.

Questi giorni il Magnifico bassh ragionando con un suo con-fidente le disse che 4 delli sui collega havevano fatta lega insiemeet le havevano mandata una lettera per uno di un istesso tenore,per le quali le dicevano, che Sua Magnificentia volesse lassar difavorir Alessandro et far Stefano Signor di Bogdania, et che leigli haveva risposto che questo non si farebbe mai, perchè se unChristian da niente voleva mantenir l'honor suo bisognava chetanto più Sue Signorie mantenessero il loro et quello del Sera'Signor ancora, et soggionse Sua Magnificentia che esso Stefano erafuggito et che Alessandro era intrato in stato, et che per() essi suicollega erano rimasti morti.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

Istambol, 30 Martie 1564.Daniel Barberigo bailo catre dogele Venetiei.

Alexandru-Vodä fiind restabilit pe tron, 51efan-Vodel a fugitin Podolia.

Riferisce che l'ambasciator di Polonia havea data novaall'Imperatore della restitutione nel stato di Moldavia d'Alessan-dro et che Stefano era fuggito in Podolia, et altri particolari ; laqual nova fu stimata d'importanza per le conseguenze.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. vol. I. p. 108.)

Wien, 1-5 Mai 1564.Ferdinand I. regele Ungariei catre Camera Ungar&

Cere raport despre suma de 8000 fiorini imprumutafi /uiDespot-Vodei la intrarea sa in Moldova, deoarece creditorii zorescachitarea banilor da(i de ei.

Ut octo millia fi. Despotae ad ingressum in Moldaviam

www.dacoromanica.ro

Page 279: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Francesco Giovanni Comendone cardinale.2 Stefan Toma mort in luna Mai 1564.

21 M. 15641 No. 309-311 249

Persuasum nobis habemus Vos nosse, Mars FranciscumTurzonem' de Bethlehemfalwa et Franciscum Zay, nobis itaconcedentibus, 8000 fi. in usus Despotae, dum ingressum inMoldaviam pararet, a certis quibusdam personis, superioribustemporibus mutuo contraxisse. Quum autern nuper dicto Zay etFrancisco Pestiensi nos informan mandassemus, a quibus scilicetpersonis, et qua conditione id mutuum contractum, ac quidsolutum sit, quidque adhuc solvendum restet, adiectas nuper etproxime solus Zay hasce separatas nobis rescripsere literas, quibusquaesitis nostris, ut cernetis, respodent, ac ut dictus Zay aliquossaltem nimis importunos, in praesentiarum contentos reddi suisliteris petat obnixe : quum itaque magna eius debiti pars solvendarestet, et creditores solutionem maximopere urgeant, Vobis benignepraecipimus, et accurate deliberetis, quo pacto et unde memora-tum debitum defuncti Despotae nomine contractum exolvendumvideatur, nobisque tune hisce literis remissis consilium votumqueVestrum significetis. Executuri benignam nostram voluntatem.

Datae in civitate nostra Vienna, die 15 Maii. Anno LXIIII.(Colectiune particularl. Ungaria.)

Istambol, 21 lulie 1564.Daniel Barberigo bailo cfitre dogele Venetiei.

Sultanul cere regelui Poloniei restituirea Hotinului ocupat deun Polonez.

Di Polonia scrive il Comendone 1 che'l Signor Turco hamandato ambasciator a quel Re per dimandar la fortezza di Co-cimo occupata già da un Polono, et il tesoro di Stefano despotadi Moldavia, decapitato. 2

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. vol. I. p. 117.)

Wien, 16 August 1564.Ferdinand I. regele Ungariei dire Camera Ungar5..

Sti raporteze despre aceia cari au dat banii trebuincioi luiDespot-Vodcl, cerceteind in tainel la Mihai Mezthi, dacel cdpitanulCasoviei nu a primit oare banii säi inapoi dela defunctul Vodd.

www.dacoromanica.ro

Page 280: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

taneo Cassoviensi sit sohitum per Despotum.

Redditae nobis sunt binae literae V' quas nobis de exolu-tione mutui in expeditionem Despotae contracti, ac nominatimde scrupulo, qui nobis de Iosephi de Navarra mutuo iniectusest superiori mense perscripsistis. Alara de aceasta mai fiindali doi (praepositus Mislensis Mattheus Zerdaheli et NicolausBochkay) cari 4i reclama banii dap: in ajutorul lui Despot con-simOm ca haec debita e proventibus nostris superiorum regniistius partium per administratorem illarum successive solvencia ;iar in ce privqte banii dcqi de ceitre capitaneus noster Cassoviensisvd poruncim ut a Michaeli Mezthi cive Cassoviense, cum eo fa-miliariter in hoc negotio usus sit, secreto exploretis, ipsumqueexaminan curetis, an dictus Capitaneus suum mutuum a Despotareceperit, nec ne.

Datae in civitate nostra Vienna, die 16. Augusti. AnnoLXIIII.

(Coleetiune partieularA. Ungaria.1

312.

Venezia, 19 Decemvrie 1564.

CApitanul Giovanandrea Gromo eAtre un prelat la Roma.

Descrierea Ardealului, in care a trait, din punct de vederegeogralic, politic i istoric, impreund cu popoarele sale, cu amd-nunte despre Romeini i organizarea o§tilor compuse din ei.5tiri despre Tara-Romeineascd i Domnul ei Pcitn4cu-Voda, ziandca std cu totul sub influenfa mamei sale p: in fine despre Moldova,ruinata din pricind cei Domnii ei prea des se schimbei, gonindu-se unulpe altul depe scaunul domnesc.

Illm° et Revm° Signor mio sempre osservandissimo.Continuando per fine della risposta che delle prudentissime

et benignissime lettere di V. S. Erna mi sovviene, dico che perchiara intelligentia dell'importante negotio, da me con ogni sin-cerità proposto, mi par conveniente manifestare cinque cose.

La prima il sito, la grandezza et qualità del regno hor pos-seduto da questo Re Giovanni eletto tra Hungaria, Croatia etc.La seconda la divisione di tal regno, si del paese, come delle fattioni.La terza di quanta importanza sia quel Re con suo regno. La quartale ragioni et cause che mi muovono a sperare la salute di questo

250 No. 311 312 [19 Dec. 1564

Ut clam a Michaele Mezthi resciatur, an debitlim capi-

www.dacoromanica.ro

Page 281: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

19 Dec. 1564] No. 312 251

principe et suo stato. La quinta tutte le vie che io ritroyo per lequali questo da Iddio inspirato dissegno venga al suo convenienteet Christian° fine.

Quanto adunque al sito, grandezza et qualità di tal regno,dico che dalla parte verso Sirocco passato il Danubio a Orsova,terra grossa aperta del Turco, oltre di detto fiume, longi da questacittà 2 miglia italiani, comincia il stato di questo Re, et tirandoverso Ponente per passo strettissimo et difficile si istende per laValachia Citeriore, fino al forte passo chiamato da alcuni le Portedi ferro, et da altri le Porte di marmoro, perch!) che oltre che iviè il monte tutto di finissimo marmo bianco, tutto coperto di foltis-simo bosco, al piano di quello in una alta et oscura valle correndol'un fiume più per li grossi et molti sassi, che per l'altezza del-acque inaccessibile, soleva anco esservi uno fortissimo castello,tutto di tal marmo, hora di modo distrutto, che appena se ne vedealcun vestigio. Fin a questo luoco, oltre il quale s'entra in Tran-silvania, sono dal confine del Turco circa 14 miglia Hungari,ogn'uno de quali è miglia 7 grossi italiani. In detto paese sono molteterre grosse aperte : ville et anche castelli, et città. Le principalterre sono Logos, terra grossa aperta, per mezzo la quale passail Temis fiume navicabile, quale mezza giomata sotto Belgradointra nel Danubio. Dentro questa terra è una rocca con diligentiaguardata, per esser alle frontiere di Giula, fortezza grossa et benmunita dall'Imperador, et di Temisyaro, et Lippa, fortezze tur-chesche. La principal, et metropoli di tal paese e Charansebes,terra grossa murata, con borghi ampli, ma le case di legno ; già altrevolte dall'ispertissimo Castaldo 1 fortificata. Questo paese hagrandissimi boschi in monte e in piano, et le pianure per il piùde bellissimi pascoli, et perciò di armenti et cayalli copiosissimo,ma non molto poi di formenti, o altri grani abbondante, bencheperò per suo uso ne habbia. Dal detto passo entrando in Transil-vania si troyano molti castelli et ville, con bellissime fiumare dinon difficil guado, et quasi nel principio si trova Gradista, giàcittà bella, hora villa, ove anco si vedono molti fondamenti dellemura et vi si troyano assai medaglie sepolte. Longi da questa duemiglia, pur Hungarici, si trova la Torre di Santa Maria, fatta daRomani sopra un monte che discopre diverse valli che concorronoin quel bel piano, a pie del quaIe monte si uniscono dui fiumi nonnavicabili, benchè assai grossi. Da questa torre lasciando circa un

1 Generalul Castaldo executa aceste fortfficatiuni in toamna anului 1551.

www.dacoromanica.ro

Page 282: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

252 No. 312 [19 Dec. 1564

miglio è Deva, città con castello fortissimo. A mano sinistra si vaa Sassvaros, città Sassona, non molto grande, nè forte, ma lietaet mercantile, con una rocca non forte. Di qua passando tre villea guazzo è Vinz, che si chiami il castello ove II Cardinal Varadinofu morto.1 Passando ii fiume Marosso navicabile, si arriva ad AlbaGiulia, hora città regale, altre volte fortificata dal Castaldo ; 2 nonmolto grande, nè bella di case, ma di lietissimo sito, antica terrada'Romani fabricata, ove alcune anticaglie di muraglie si trovano.Qui nella chiesa cathedrale, al palazzo contigua, si celebrano lemesse et altri officii consueti dalla Santa Chiesa Cattolica. Et perabbreviare questa descrittione, non toccando tante particularitàper hora, dico che dalle Porte di ferro sin al confine di Moldaviaverso Meridie et Tramontana, et all' uscita di Transylvania versoPonente che s'entra in Hungheria et Polonia, esser in circa 40 migliaHungari. In detto tramito sono amenissime pianure non meno chefertilissime, di tutte quelle cose copiose che a viver humano ne-cessario sia. Montague, la superficie delle quali, abondantissime diformenti, sono similmente di millo, canapo, lino et d'ogni sortedi legume, dentro poi le viscere di quelle amplissime miniere difinissimo ori, argenti sodi et argenti vivi, ferro, sale bellissimo,solf ore et cenaprio. Et infine tanta copia di vittualia che il formentodi tutta bellezza et bontà si ha per marchetti vinti il S 40 venetiano,ovi dieci al marchetto, un polastro al marchetto, dui marchetti,una gallina et dui quattrini once 18 di carne scannata. Vi sonole infrascritte città tutte sassone, mercantesche, amene et sanis-sime : Colosuar, Bistricia, Segesuar, Megies, Cibino et Corona, oltreSassuaros sudetta. Di queste Cibino capo di tutte et Bistricia, sonoper natura inespugnabili, le altre quattro atte con l'arte a farsifortissime. L'ultima non è di speranza alcuna de difesa. Vi sonopoi assaissimi castelli et terre grosse.

Confina con l'abondantissima Valachia ulteriore versoGreco et Levante. Questa 6 dominata da uno Pitrazzo, giovanedi circa 19 anni, quale è vilissimo d'animo, et la matre impudi-chissima, ma d'ingegno virile il tutto governa. Metterà detto paese200im cavalli in essere. Li huomini poltronissimi, ma li cava,lliin eccellentia boni, non hanno arme da fuoco, nè fortezze, ma lasicurezza di questo disposto 6 il gran Turco, quale grosso tributocava da detta matre et figliolo. Costoro vivono sotto la religioneGreca. Il dominio loro si estende dalli confini di Moldavia verso

Fratele George Martinazzi. 2 Nu se stia pâtt'acuma

www.dacoromanica.ro

Page 283: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

z9 Dec. 1564] No. 312 253

Maestro che tirano a'confini di Transilvania verso Garbino finsul Danubio. Di a volgendo verso Levante a seconda del fiumea mano manca tira fin sul Mar Maggiore.

Dall'altra parte lasciando la Servia, alla istessa parte versoTramontana confina questo regno con Moldavia, della quale conle spalle di esso Re già fa un'anno Alessandro, hora Despoto, privodella vita et del stato, Stephano Eraclio, posto in possesso da Fer-dinand° imperatore. Questo paese ancho è abondantissimo dase, ma estenuato dalle novità de'suoi prencipi, quali scacciandosihor l'un, hor l'altro hanno quasi distrutto tal paese. Di questosi potria cavare sino 30/m bravi huomini su bravissimi cavalli.Dalli confini di Valachia ulteriore, ove si istende il contado diFogaras, dominato da Gabriel Mallad, creato di Ferdinando im-peratore, fra montagne altissime, tirando verso Ponente, confinacon l'Hungheria et vi sono di traverso meglio di miglia 30 Hungari.Detto contado 6 posseduto da Gabriel Mailad, creato di Ferdi-nand° imperatore, di re_ligione più presto catholica che altro,benchè non molto sincero.

Oltre detto paese di Transylvania et Valachia citeriorepossiede questo Re su la bocca verso Hungheria Sagmar et Bagna,ove sono abundantissime miniere d'oro. Indi scacciatone Balas-sio suo ribello ; poi Toccai, Hust, Moncagi, Varadino città et Do-brecin, con tutto il piano sin su le porte di Cassovia, ricuperatodal 30 Giugno prossimo passato sin hora, et questo basti haverdetto più succintamente che ho possuto del, sito, grandezza etqualith di questo regno.

Quanto alla divisione delle sudette parole si può in partecomprendere esser diviso in tre parti quanto al sito : cioè Va-lachia citeriore, Transylvania et Hungaria.

La prima dentro le terre grosse, è habitata da Hungari,ma le ville tutte habitate da Valacchi, et questo non solo in dettaValachia, ma nella propria Transylvania, essendo il proprio ditali Valacchi di coltivar terreni et levar armenti. Vivono spor-camente, et sono gente brutta, sì huomini come donne di costoro.Pochi sono soldati, et se ve ne riesce alcuno, fa il mestier a piedi.La lingua loro si chiama Romanza o romanescha, et è quasi unLatino maccaronesco. Si tengono discesi da colonie Romane. Lalegge et religione loro è greca. Questi infine sono come contadinidelle altre due nationi.

La seconda parte di tal regno è quella che vien detta Tran-sylvania, serrata da altissimi monti et boschi. Per quattro bocche

www.dacoromanica.ro

Page 284: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Este : Paulus Becz de Kozmás, veche familie secuie.

254 No. 312 (u9 Dec. 1564

sole, et queste difficilissime di adito è accessibile ; una di Moldaviaet Valachia ulteriore, che distende verso la città Corona, a frontedella quale sono dui forti castelli : Terschio uno et l'altro Rosenauchiamato ; uno verso Polonia et Hungaria, ove scorre il grossofiume Tibisco, et ove Toccai, Hust, Moncagi et hora Sagmar etBagna fanno fronte ; una verso Temisvaro et I,ippa, dominatidal Turco, ove Deva et il grosso fiume Marosso difende il passo,et una verso la Valachia citeriore, ove prima si trovan le due grosseterre Charansebes et Logos. Poi il fortissimo passo di Porta diMarmoro.

Dentro questo sito vi sono oltre questi Valachi, come ho detto,tre altre sorte di nationi. La prima sono Hungari veri, et di questisono due sorti : l'una nobili feudatarii, quali tutti sono Signori,et fanno tutti il mestier della militia a cavallo, et questi sono sparsiper tutto il regno, niuno tale nella città habitando, ma ogn'unochi ha le proprie case in ville et chi appresso i gran baroni, et tuttisono benissimo a cavallo con citare de fante a piedi, targe pontide,scimitarre, stocchi longi et sodi, manarini, et molti di loro archi-busetti da ruota, et o camise di maglia grossa, o anime da fantia piedi per difesa. Questi sono il più di loro Luterani, alcuni Ugo-notti et anche molti chattolici ; vivono nelle loro case, senza moltiornamenti, et il loro dormire senza letti, et il più di loro vestiti.

L'altra parte sono li popoli habitanti in Ciculia, tatti nobilitutti anticamente per privileggi delli Re loro, essendo questili più antichi habitatori di Transylvania, et questi ancora chelavorino terre tutti si chiamano nobili, ben tra loro anche vi sonopersone di honorata riputatione, ma non hanno capi, et per esserogn'uno di loro onestamente di beni di fortuna comodato, pochivanno di volontà alla guerra, dico pochi rispetto al grande numeroloro. In questa parte tutti sono catholici et vi sono frati et preti ;non vi sono città, ma terre grosse aperte, et ville buone, vero è chegià son due anni che il Re li ha piantate due brave fortezze nelmezzo, guardate a loro spese, et questo per una ribellione nellaquale già fu preso il terzo anno contra esso Re si trovorno delleproprie loro forze con 'aim cavalli, ma per non haver capi furonoda pochissimi soldati rotti et dissipati. È paese abondantissimo dicavalli, armenti et grani, non molti vini. Tra loro habita numerogrande di Cingari, de quali si servono per lavorar le terre. Infradi questi hora di suprema riputatione è Paulo Bieci,1 huomo catho-

www.dacoromanica.ro

Page 285: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

lico, vero, quale essendo questo si per rendersi alla fede Ugonotta,trattò da falsar intelligentia a lui et suoi colleghi data che tuttoil resto di christianità era a Santa Chiesa ribellato, et fatto certodella verità, da me tutto consolato, ritornò al suo paese, confermo proponimento di mantenere ne' suoi popoli la solita vera etsicura religione.

La terza natione et fattione di Transylvania sono li Sassoni,populi Germani, venuti ad habitare già è gran tempo in tal paese.Questi hanno la mera lingua et tutti li costumi, vestire et cibarsialla alemanna, vivono in case molto politamente, tutti sono dibeni di fortuna accomodati, ma un più dell'altro. Posseggono lesette città sopradette, de'quali loro istessi vogliono la custodia etvogliono il carico et utile di tutte le intrate et beni comunali, dandoal Re solo i suoi feudi ordinarii et mantenendo quelli oblighi, qualianticamente li sono stati statuiti. La loro falsa religione è quellainstituita da Luthero, non tanto differente dalla vera, quantola maledetta Ugonotta. Questi sono in vero la più potente fattiondi quel Regno, si per il denaro, di che sono copiosi, come per lecittà gagliarde et forti che posseggono.

Dalla natione Valacca nascono due speccie di soldati a piedi.Una chiamata Drabanti, quali servono con archibusi o arme d'hastaet con scimitarra, tutti disarmati per alcuni commotioni, et questifanno le sentinelle et guardano le porte delle fortezze, ne sonomolto valorosi in battaglie. L'altra si chiama Edoni o Educchi,quali per ordinario stanno alle strade rubando, et quando vannoalla guerra portano nome di talmente bravi che non stimano lamorte, ma combattono disperatamente, senza ordine. Hanno ilpiù di loro alcune arme inhastate con ferri longi come spadi sin-giatri. L'asta longa circa 8 in io piedi al più gropolose, non polite etportano scimitarre et mannarini con alcune mazzotte inchiodate,quali slanciano et fanno gran botta contra il nemico.

Con queste due militie si accompagnano assai Cingani, de'qualinumero grosso è in quel paese ; et questo in quanto di Transyl-vania circa le fattioni ho raccolto.

La terza parte di tal regno è mera Hungara, ove oltre quelloche ha acquistato dal 30 di Luglio prossimo passato, che ruppeet scacciò Balasso, possedeva Varadino et Dobrecin, città grossemercantesche et forti, con tutto il territorio loro.

Hora si come questo regno ha in se queste diversità di na-tioni et leggi, cosi appresso quella Maestà sono i loro capi et fautori,ma non vi essendo dalla catholica alcuno intelligente nasce che

19 Dec. 1564] No. 312 255

www.dacoromanica.ro

Page 286: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

questa a poco a poco resti abandonata. Et tanto più per la Lu-therana, essendovi Michel Chiaki, gran cancelliero dottissimoper la Ugonotta, Georgio Blandrata phisico da Saluzzo, nella cuimedicinal arte tanto Sua Maestà confida, che l'ha fatto il piùsecreto consigliero che habbi, et da questo (appresso il quale dicontinuo sta un schiuma di heretici, Giovan Paulo Alciatto daScivigliano chiamato) si è lasciata guidare a lasciar la messa daalcuni pochi mesi indietro, che prima soleva udirla ogni giorno.

Della religione Valaccha non è contrasto alcuno.Della Catholica Santa religione ben vi sono li dui Signori

fratelli Bathori, primi favoriti di Sua Maestà et il Signor maggior-domo, ma senza alcuna cognitione di Sacre lettere. Uno dei dettifratelli Christophoro si chiama, quale sempre dorme nella camerareggia et magna con Sua Maestà. L'altro chiamato Stephano 6Generale della cavalleria a'confini d'Hungaria, et è uno de' prin-cipali di quelli che hanno fatto l'impresa di Balasso, scacciandolodal regno. Questo Signor Christophoro discorrendo secretamentetra noi, mi ha detto essersi il Re più volte doluto di non poter havereuno paro di huomini bene instrutti nella dottrina catholica, etquesti dui fratelli sempre sanano prontissimi ad ogmi favoreper guadagnare il loro Re alla vera fede, dalla quale non è pert)in tutto deviato, il che comprendo si dalle messe, che tal'horaanche ode, et si dalle parole dette ai Signori Bathori, oltre cheessendo instato da questo Blandrata et seguaci che scacci delregno tutti li preti, non solo mai non ha a loro consentito, ma aloro mal grado ha voluto mantenere tutti quelli che celebrano lachiesa cathedrale in Alba Giulia, quale essendo unita al palazzoregale, di modo che et in letto, et a tavola stando Sua Maestà sentenon solo le voci, ma le parole destinte de' preti celebranti, se ha-vesse in odio tal cose non è alcun dubbio che le rimoveria. Daqueste ragioni adunque oltre il sapere questo Re esser disceso daprencipi catholici, et veder in tutto Sua Maestà inclinata ad ognibuon costume Christian°, oltre il vedere li dui Signori Bathorisudetti tanto suoi favoriti, et il Signor Maiordomo, di alta reputa-tione catholici, poi veder perseverare detti Ciculi, da me in granparte a laude di Iddio confermati, piglio caparra grande di vedereogni bene d'un Re si vertuoso et di tal bontb, Christiana ornato,che per comune opinione di quel regno è tenuto vergine.

Quanto al modo ch'io immagino convenirsi a tal impresa,oltre la elettione ch' io farei delli dui suggetti proposti nell'ante-cedenti mie, o altri simili il Theologo cioè per confessare, et l'altro

256 NO. 312 [19 Dec. 1564

www.dacoromanica.ro

Page 287: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

per amorevole compagno per quel tempo che paresse opportunotenendo, io desiderarei lettere amorevoli da Sua Santità a' dettidui Sig-nori Bathori et a detto Paulo Bieci Ciculo, con una anchea Sua Maestà. Per la quale con la Christiana solita clementia lainvitasse alla vera tenuta da tutti soi antecessori, offerendoliappresso cosi facendo ogni gratia et favore suo, et di mandarliun nontio a posta. Questa tenirei appresso di me secreta finchètrovasse conveniente occasione di darla. Le altre darei di longoet so che sarebbono grate.

Con tali dui soggetti et tal ordine non solo sperarei certodi guadagnare il benignissimo cuore di questo Re et confermareli Ciculi et altri catholici, ma sperarei tirare li ciechi alla vera luce.L'offerir anche qualche signalato grado ecclesiastico a'detti grancancelliero et Blandrata, crederei giovar tanto, che non loro soli,ma col mezzo loro assai altri guadagnar si potriano, et tanto piùcon permetter a tal populi qualche cosetta di costumi loro, qualeperò non molto fusse di preiuditio a Santa Chiesa. Infinitamentegioverà ancora quando V. S. Illma con sue lettere visitasse SuaMaestà et salutasse con altre detti dui Signori Bathori, et il Sig-nor Gabriel Mailad conte di Fogarasso. Essendo a tutti perpetuamemoria delle preclarissime operationi che l'immortal virtù sue hainserte in quei contomi, quando con tanta laude sua et beneficiodella Christianità tutta, essendo nuntio di Sua Santità, place'le affocate ire de dui Re : Ferdinand° morto imperatore et Giovanni,da che deriva hor parte delle ragioni che'l mi a Re pretende in Hun-garia, et chi sa, che questo signalato manezzo trattato dalla Chri-stianissima sua pmdentia et bontade non causi anchora una verapace tra questi dui Re presente ? Prego Iddio che lo faccia, o persuo, o per altrui mezzo, nè da me certo mancherà di pensarequesto ogni licita et honorata via.

Ho raccordato a V. S. Illma questo Signor Mailad come unoche tanto obligato si trova nella cortesia usatali da quella giàcirca otto anni, che egli venne a Roma col Conte Scipion d'Arco,che sentendo in Transylvania ch'io ero tanto Signore di quellavoleva in tutti li modi darmi un elettissimo cavallo portante dacondurli, ma io sapendo che non mi sarebbe da Turchi concessoil condurlo l'ho riserbato a miglior occasione.

Quanta sia l'importantia di guadagnare un Re sì potente,virtuoso et magnanimo : in tale sito con tali adherentie a questitempi et quale nell'avvenire si crede pervenghi al sacro seggiodi Polonia, so che non occorre ch'io all'alto intelletto di V. S. Illma

Documente vol. /. 17

19 Dec. 1564] NO. 312 25

www.dacoromanica.ro

Page 288: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

258 NO. 312 313 [15 Ian. 1565

hor lo depingo, però domando risposta hormai a questo mio silongo et rozzo discorso tutto in sincera verità fondato. SupplicoV. S. Ilima che se alcuno dubbio resta nella prudentissima sua menteper non havere l'ignorantia mia saputo esplicare con la pennamio concetto, degni impetrar gratia da Sua Santità, o che commettaa Monsignor Reverendissimo nuntio, il cui preclaro intellettoatto a dilucidare qualunque oscure tenebre, che scorga et veggaancho chiaro il mio puro pensiero, o se anche a lei torni gratonon son per fuggire alcuna fatica, disturbo o pericolo, per venira'soi Santi piedi con ogni secretezza, et darle conto di quanto siestende il mio debil ingegno, et parendomi haver detto hormaiquanto bisogni con ogni riverente humiltà inchinato a V. S.lmabacio l'honorate mani et a Sua Santità, ch'io prima debbo dire,il Santissimo piede, pregando sempre di tutto cuore l'AltissimoIddio che ambe liete et felici in questo mondo le conservi, etnell'altro nelle alte sedie eterne de' Beati li conduchi.

Di Venetia, il 19 Dicembre 1564.Di V. S. Ill' et Reverendissima

Humil et Devotissimo servitoreGio. Andrea Gromo

(Collectio R. P. Martini Czeles. Budapest. Vol. IX. pp. 229-239.1

313.

Wien, 15 Ianuarie 1565.Ferdinand I. regele Ungariei c5.tre Andrei Kielman.

Sd dea o inie de tiorini ajutor pribegilor boieri din Moldova .

Andre ICielman solle den Boiarn aus Moldaw moo Guldenerlegen.

Wir geben dir in Gnaden zu vernemben, dass wir denenBoiarn, so neulicher Zeyt aus der Moldaw heriiber khumen undsich in unserm Schutz ergeben haben, eintausent Gulden Rheinisch,damit sie sich desto besser erhalten khunden, aus Gnaden raichenzu lassen gnädigist bewilligt haben. Derhalben ist unser gnädigerBefelch an dich, dass du bemelten Moldawischen Boiam obge-schriebne eintausent Gulden Rheinisch aus dem Gelt, so du inHanden hast, zuestellen und bezahlen wellest. Darann vollzie-hest unsern gnädigen Willen und Meinung.

Geben zu Wien, den fiinfzehenten Tag Januarii. Anno etc.im fiinfundsechzigisten.

(Hofkammerarchiv. Wien. Ung. Gedenkbiicher 393 fol. 85.)

www.dacoromanica.ro

Page 289: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Istambol, 15 Fevruarie 1565.

Vettor Bragadin bailo care dogele Venetiei.

Solii lui Alexandru-Vodd cerdnd ajutor de teamd sd nu intreadversarii sdi cu ajutorul Nem(ilor vecini.

Si troyano de qui alcuni agenti del Signor Alessandro vaivodadi Bogdania, li quali quasi ogni giorno fanno instantia a questaporta acciocchè li sia concesso maggior soccorso di quello che èstato fatto fino al presente, per potersi difender da molti fuorusciti,li quali essendosi ridutti nel paese della Maesta Cesarea, ammassanogente, et si dubita che per le dependentie et favori che hannopossono far qualche motto de importantia. Questo Magnifico bassàli ha risposto con dirli, che non debanno temere et cosi yengonopasciuti di parole, et non mancano di quelli che consigliano perlevar dalle orecchie di questa Ser' Signor le continue querele,che hora l'una, hora l'altra parte fa, che si debbi metter al governodi quel paese un beglierbei et redurlo assolutamente sotto questodominio

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp. Cifra.)

Chiurlu, 28 Fevruarie 1565.

Michel Zarnoyich Macedono i Achatius Chaby egtre regele Maximilian II.

Scrisoarea turceascd a lui Alexandru-Vodd despre uneltirileimperialilor impotriva Moldovei.

L'istesso giorno [a di primo del presente] a le tre hore dinotte Hall bassà mandò a chiamarmi, secondo il solito in secreto,et mi prep!) che non doyessi dire niente, nè a l'ambasciatore, nèad altri, ch'io fussi stato da esso. Poi mi mostrò una lettera, inTurchesco, mandatole da Alissandro waivoda di Moldavia, laquale diceva in questo modo : Io sono avvisato da le spie che sonoin Hongaria, che in Cassovia si trova un essercito de XX/M huo-mini et ancora s'aspettavano de li altri ; ma non si sapeva cheimpresa pensavano di fare ; nelli quali vi era un parente del Despot,il quale si metteya in ordine. Et che il Transilvano li ha scritto,come ha havuto avviso da uno del Consiglio de l'imperatore Mas-similiano, come detto imperatore ha dato ordine a quello essercito,che facciano l'impresa di Moldavia et che mettano a quel goyerno un

17*

15 Fevr. 15651 No. 314-315 259

www.dacoromanica.ro

Page 290: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

260 No. 315-317 [12 lun. 1565

parente del Despot, et poi de II vadano a l'impresa de la Transil-vania. Io risposi al bassà, che quanto a l'essercito che era in Cas-sovia, questo ben pol essere, che Sua Maestà habbia mandatoper recuperare il suo ; ma quanto al mandarlo in Moldavia, questonon poteva essere, nè manco Sua Maesth comandarebbe tal cosa,ma che tutto questo erano calunnie del Transilvano. Il bassh rispo-se : Cosi credo io ancora, et poi mi disse : Voi sarete presto spedito ;et cosi mi licentiò.

(Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

Istambol, 12 rUflie 1565.

Vettor Bragadin bailo cAtre dogele Venetiei.

Alexandru-Vodci LcIpupteanu a primit ordin sei tneargcsi inajutorul paii din Buda.

Riferisce che è stato dato ordine al beglerbey della. Grecia,che dovesse partir per andar in Sofia a far la massa di tutte legente, et fra tanto erano stati fatti cavalcar tutti sanzacchi, frali quali vi era il Signor di Bogdania, con ordine, che vadino adunirsi co'l bassh di Buda, et con le altre genti, che sono seco, etche se'l beglerbey predetto non anderà tutte le genti staranno sottol'obedienza del detto bassà.

In lettere del baylo in Constantinopoli, de 12 Zugno 1565.Die 7. lulii 1565 in Rogatis. 178 I-2.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 529.)

Istambol, 9 August 1565.

Vettor Bragadin bailo cAtre dogele Venetiei.

Plcingerea regelui Poloniei la Poartil impotriva lui Alexandru-Vodcl.

Scrive la querela che'l Re di Polonia ha fatto fare alla portacontra Alessandro Signor di Bogdania che habbia mandato gentenel suo paese et ammazzati alcuni baroni del regno ; et la giustifi-catione del Bogdano.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. vol. I. p. 169.)

www.dacoromanica.ro

Page 291: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

z i Sept. 1565] No. 318 261

318.

Cluj, 1.1. Septemvrie 1565.

Michael C_hyaki cancelarul Transilvaniei pentru Stefan Seserii de Vingifirt.

intamte testamentul lui 5telan Keserii, bdrbatul Zamtirei,Pea lui Moisi-Vodd din Tara-Romeineascd.

Nos Michael Chyaki Cancellarius, Consiliarius et in absentiaSacrae Regiae Maiestatis Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc,in Transsilvania Locumtenens significamus praesentibus, quibusincumbit universis. Quod Egregius dominus Stephanus Kesserwde Vyngart, nostram personaliter veniens in praesentiam oneraet quaelibet gravamina cunctorum filiorum, filiarum, fratrumet consanguineorum suorum, quos infrascriptum tangeret etconcerneret, tangereque et concernere posset negotium, quo-modolibet in futurum in se assumens vivae vocis oraculo, spon-tanea sua voluntate retulit nobis in hunc modum : Quod cum ipseunacum generosa domina Catherina Kesserw, sorore sua, con-sorte videlicet Egregii domini Nicolai Orbay, in totalibus bonis,iuribus, possessionibus, portionibusque possessionariis ac rebuset bonis mobilibus et immobilibus patemis atque maternis rectumet aequalem divisionem habeatur et portio eiusdem sororis suaeiam dudum de omnibus excisa, sequestrata et manibus eius con-signata sit et iam ipse nullam divisionem, nullumque negotiumcum quopiam habeatur et quod in arduis necessitatibus suis eumdiversis temporibus summae urgentibus evitandis generosae do-minae Saphel, filiae ohm vaivodae Moizyn Transalpinensis, iconsorti scilicet suae, quatuor millia florenorum aureorum inproprios et peculiares usus suos exposuisset et nondum illi re-fudisset, animadvertens igitur et praeoculis habens brevitatemvitae humanae, ne videlicet ipso decedente inter praefatam do-minamSaphel ac filium eius Iohannem controversiae, dissensiones,iurgia et alia inconvenientia orirentur, omnium difficultatum etdissidiorum aut litium ansas tempestive praecidere volens, tumigitur pro amore coniugali, tum vero et potissimum pro illisquatuor millibus florenis a se expositis totales et integras portio-nes suas in castro et oppido Vyngart pertinentiisque suis in comi-tatu Albensi existentibus ac aliis possessionibus, iuribus, et por-tionibus possessionariis ubivis et in quibuscunque comitatibus

1 Altfel Safira ori Zamfira, care muri apoi in Ardeal, In mln&stirea dinPrislop.

www.dacoromanica.ro

Page 292: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

262 No. 318 319 [12 Mai 1566

regni huius Transilvaniae existentes habitas, necnon res aureas,argenteas et alias quascunque mobiles et immobiles quocunquenomine vocitatas, memoratae dominae Saphil coniugi et IoanniKesserw filio suo eorumque haeredibus et posteritatibus utrius-que sexus universis, post obitum suum jure perpetuo et irrevoca-biliter utendo, possidendo pariter et habendo dedisset, donasset,obligasset et inscripsisset, hoc per expressum declarando : quodetiam si praefata domina Saphil, uxor sua, post obitum ipsiusStephani Kesserw alteri cuipiam nuberet, annotatus tamenIoannes Kesserw, filius eius, fratres, sorores et consanguinei quo-que sui eam in bonis suis praenotatis conservare debeant, nec ullopacto de eisdem bonis eiicere, excludereque valeant. Nichilominusuniversa bona et iura sua, tam in arce et oppido Vyngart, [quam in]aliis possessionibns et iuribus possessionariis ubivis et in quibuscun-que comitatibus regni huius Transilvaniae existentibus habita, unacum rebus suis omnibus mobilibus et immobilibus in duas rectaset aequales partes dividantur, quarum alteram annotata dominaSafel consors, alteram vero partem praefatus Ioannes Kesserw,filius eius, citra quorumlibet reclamationem renitentiam et re-luctationem pro se recupere et conservare habeant plenam pote-statis facultatem, prout dedit, donavit, obligavit et inscripsit coramnobis harum nostrarum vigore et testimonio litterarum.

Datum in civitate Coloswar, undecimo die mensis Septembris.Anno Domini 1565.

Ita esse : Michael Chyaki locumtenens, propria.(Transumtul regelui Ioan II. Colectiune particularl. Ungaria.)

319.

Skoplje, 12 Mai 1566.Giacomo Soranzo bailo cAtre dogele Venetlei.

Tdtari §i Moldoveni impotriva cetdOi Gyula in Ungaria.

Si ritrova ancho qui un chiaus della Porta, qual ha segnatoin questi contomi fino a 140/m castrati per inviar all'esercito, masta aspettando l'ordine prima che li faccia partir. Ragionano questisoldati che si dissegna di far l'impresa de Giula in Ongheria, etche per ciò sono già inviati 1500 Gianizzeri, et che Pertav bassà congrossissimo numero de Tartari et Bogdani si è medesimamenteinviato.

Di Scopia, alli 12 Maggio 1566.(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Constantinopoli.1

www.dacoromanica.ro

Page 293: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Suceava, 14 Iunie 1566.

Alexandru-Voda Lapu§neanul catre senatul oraplui Bistrita.

Auzind cci unii din vreijma#i sea de acolo vreau sä intre inMoldova cu oaste, le cere informatie urgent&

Alexander Dei gratia waivoda verusque haeres regni Mol-daviae etc.

Spectabiles et Circumspecti domini amici vicini, sincerenobis dilecti. Salutem et felicium quorumque successum.

Accepimus ex quibusdam fide dignis, quod nunc temerariialiqui inimicorum nostrorum circa villam Bergo vocatam ad comi-tatus, ex tenuta S[pectabilium] Vestra rum, principem quendamelegerunt et contra nos exercitum festinanter congregant, sinedubio turbare ditionem nostram volentes, de qua re miramura S. Vris nil hactenus cum sciamus eos latere minus posse, accepi-mus, ut eorum malis propositis obstare possumus. Rogamus igiturS. V tanquam amicos firmissime, ut amicitiam vestram inhac re nobis declarare velint, ut eorum praevium propositumavertere conantes, nos de his rebus certiores sine ulla mora reddant,ut authoritate S. V"' illis obstare agilius queamus. ValereS. V' quam feliciter volumus.

Datae cita manu in oppido nostro Szuczaviensi, 14. dieIunii. Anno Domini 1566.

Ex mandatd Waivodae proprioStephanus a Des S[ecretarius]

(Arbiva judetului Bistrita-Nasaud. Bistrita.)

Brapv, 18 Iunie 1566.Senatul ora§ului Brawv catre Universitatea Natiunii Sase§ti la Sibiu,

Sentina senatului Brasov in judecata dintre postelniculCernica pribeag din Tara-Romeineasai p: N eaca vistiereasa, veiduvavistieului Dragomir pentru un cal, cu pretul cciricia i-a rcimas da-loare ; sentinta a fost data' pe baza depunerilor celor fase martori (siintre ei cloud 1 emei ) in favoarea lui Dragomir, cu care insei recla-mantul nefiind multumit a lcicut apel la Universitatea N atiunii Sd-se0i, care dupci un an intreg a aprobat sentina primei instant e.

14 lun. 1566] No. 320-321 263

www.dacoromanica.ro

Page 294: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1. AdicA ro Iunie 1566. 2 Scris gre*it : boarii.

Egregii, Prudentes, Circumspecti Domini. Domini et Amiciobservandissimi. Salutem et servitiorum nostrorum post commen-dationem. Noverint Vestrae Dominationes, quod cum nos feriasecunda post primam Dominicam Trinitatis, 1 iuxta moremnostrum, in sede nostra Iudiciaria consedissemus, comparueruntcoram nobis Nobilis Chernika postelnik praebegus Transalpinensis,parte ab una ut Actor ; parte vero ab altera Nobilis Nexa Wyz-teraza, relicta quondam Dragwmyr Wyzter boiarii 2 Transalpinen-sis, ut in causam Attracta. Ipse vero Actor dictus Chernika postel-nik, exhibitis nobis literis Ser' Regiae IVItis Domini nostri Cle-mentissimi, quibus nobis demandabatur, ut causam eam, quamcum dicta adversaria sua haberet assumentes, audiremus, cogno-sceremusque et jure mediante decideremus : et si cuique partiumsententia nostra non satisfaceret, eandem sine aliquali gravamine,in Curiam Regiam dimitteremus : Nos igitur debita reverentialitteris lectis, Actorem causam suam dicere iubentes, idem inmodum sequentem actionem suam intendit : Quod post fato.Spectabili et Magnifici domini Petrasko wayvodae Transalpinensisquidam boiaro Dragomyr Wyzter, maritus videlicet mulieris incausam attractae, potentia mediante, se scilicet rapto et in vin-cula coniecto, equum quendam suum valde generosum et prae-stantem, sibi ademisset ; cumque tandem metus supervenientisMae Myrchae wayvodae regno essent pulsi, idem Dragwmyrequum eduxisset, tradidissetque illum Mar Melchiori Balassa.Is (ipse Dragwmyr in Turcicam captivitatem misso) huic muli-eri, relicta ipsius, solvisset pro illo equo centum florenos in promp-ta pecunia. Hos cum hactenus saepius repetivisset, nuncquamab eadem consequi potuiset. Peteret igitur nunc eosdem centumflorenos vel equum equivalentem iure et iustitia mediante.

Ad haec in causam attracta praemissa Nexa Wyzterazarespondit : Quod post mortem Mae Petrasko wayvodae adver-sarius suus Chemyka postelnik, cum quibusdam aliis suis sociis,damnatus infidelitatis, per Generosum quendam Zokol wornykfuisset captivatus, et universis suis bonis privatus. Direpta autembona damnatorum idem Zokol inter caeteros boiarones distribuis-set, et suo marito equum illum dedisset ; maritus vero suus praefatusDragomyr, perdwdsset equum in ipsorum fuga Albam Juliamusque, ibidem simulcum ipso Zokol captus et Turcis traditus, omi-sisset et equum, et reliqua universa sua bona, quae secum habuisset.

264 No. 321 [18 lun. 1566

www.dacoromanica.ro

Page 295: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ipsa autem causam dicens, ut maritum e captivitate redimeret etliberaret, dedisset quoque ipsi Melchiori Balassa unum equummulto isto praestantiorem, et plurima insuper dona non parvipraecii, nihil tamen effecisset. Marito vero in captivitatem abduct°,Melchior Balassa adflictionis suae et inexhaustarum lachry-marum misertus, restituisset sibi centum florenos nullam nechuius, nec istius equi faciens mentionem, sed ut se cum familiain exilio sustentaret. Nullo igitur jure adversaruim suum possevel debere nee equum suum, nec centum hos florenos a se repetere.Cuperet igitur quoque a nobis iuris et iustitiae administrationem.

Iussus igitur Actor propositionis suae statuere testes, praeterunum [damnationis] suae socium sistere potuit nullum, qui quoqueeam ob causam reiectus est. Ipsa autem in causam attracta statuitcausae et defensionis suae testes sequentes :

Primus testis Fordoy porkolab Transalpinensis iuratus,examinatus, ad conscientiam suam est fassus : quod post mortemSpectabili et Magd Petrasko wayvodae, ipse Chernika postelnikinfidelitatis fuisset accusatus, cum nonnullis etiam aliis suis sociis.Ideoque Zokol Dwornyk sibi commisisset et mandasset, ut ipsumChernika comprehenderet et in vincula coniiceret. Comprehendissetigitur ipsum et illum, et propriis suis manibus vinxisset. Zokolautem Curiae iudex universa ipsius bona diripuisset et boiaronibusdistribuisset, dedissetque equum illum ipsi Dragwmyr wyzternik.Is illum Albam Juliam perduxisset, ubi ex Regia conclusione ipsiequus fuisset ademptus, et universis bonis privatus, simulcum ipsoZokol in captivitatem fuisset abductus.

Secundus testis Radul porcolab Transalpinensis boiaro et prae-begio iuratus, examinatus est fassus : quod post mortem Petraskowayvodae iudex Curiae Zokol hunc Chernyka cum nonnullis aliis invincula coniici fecisset, et omnia bona diripi, quae postea aliis suisboiaronibus distribuisset, dedissetque equum hunc litigiosum ipsiDragwmyr wyzternik, quem sciret Albae Juliae ab ipso Dragwmyr,simulcum pluribus aliis suis rebus esse ablatum, ipsum vero inTurcicam captivitatem abductum.

Tertius testis Ztratyn komyzul iuratus, examinatus, ad con-scientiam suam per omnia antecedent testi consimiliter est fassus.

4. testis Wyntilla Transalpinensis iuratus, examinatus estf assus : quod Zokol wornyk post fata Mae Petrasko wayvodaescivisse captivare ipsum Chernika postelnik, adimique illi omnia suabona, et ea aliis tradi, dedisset vero equum illum ipsi Dragwmyrpostelnik, quem is in fuga ipsorum Albam Juliana perduxisset,

3[8 lun. 1566] No. 321 265

www.dacoromanica.ro

Page 296: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

266 No. 321 [18 Ion. 1566

illic eum rursus cum omnibus suis bonis amisisset ; ipse vero metcumdicto Zokol in Turcicam fuisset abductus captivitatem,

testis Dragulaz Kwlcheraza iurata, examinata ad conscien-tiam suam est fassa : se scire ipsum Zokol captivasse hunc Chernykapostelnik cum quibusdam aliis, quorum universa bona ille diripifecisset, et aliis boiaronibus distribuisset, equum vero ipsi Dragw-myr Wyzternik dedisset, qui illum in fuga eduxisset.

testis Koyka a lui Wdrysth iurata, examinata ad. con-scientiam suam praecedenti testi persimiliter de verbo ad verbumest fassa.

Nos igitur auditis Actoris propositione, causamque dicentisdefensione, admissis etiam et probe cognitis, universorum testiumtestimoniis, secundurn Deum et eius iustitiam, contra Actorem,pro in causam attracta sententiam pronunciavimus : Quod scilicetsaepe dictus Actor nullo jure equum forte suo malefitio amissum,et postea a constituto domino per superiorem Magistratum, perperegrinum magistiatum rursus ademptum, amisso insuper cumillo, proprio suo capite, ab hac in causam attracta, in cuius manusequus nuncquam pervenisse probatur, repetere potest. Hac nostrasententia praefatus Actor nequaquam contentus, permissa sibiet concessa libera, quo vellet provocandi potestate, in conspectumVestrarum Dominationum appellavit. Vestras igitur rogamusDominationes, velint causam eandem benigne essumere, diligen-tiusque cognoscere, et utrilibet parti iustitiam administrare, quodeasdem Dominationes Vestras prornpte facturas non diffidimus.Proinde commendatis. nostris servitiis Dominationes Vestrasreverentissime valere praecamur.

Datae Brassoviae, 18. die mensis Iunii. Anno Domini Mille-simo quingentesimo sexagesimo sexto.

Judex et Jurati BrassoviensesDominationum Vestrarum deditissimi.

Adresa : Egregiis, Prudentibus, Circumspectis Dominis, DominisMagistris Civium, Iudicibus et Iuratis Assessoribus Universitatis Sa-xonum in Transsilvania etc. Dominis et Amicis semper colendissimis.

1567. Die 19. junii in causa introscripta, Universitas Domi-norum Saxonum sententiam dominorum Brassoviensium : ut recteet legitime pronunciatam, in suo vigore ratam, conservandam appro-bavit, hanc quoque ob causam, quod Actor maritum in causam attractaein vivis, et in hoc regno existentem, nuncquam causam ob praemissamiure requisivit, sed tacuit et causam suam contra eundem non prosequu-tus est.

(Arhiva National5 Säseasci. Sibiu. IV. 932.)

www.dacoromanica.ro

Page 297: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Lublin, 29 Iunie 1566.Andrei Dudith ex-episcop de Pécs cAtre Maximilian II. regele Ungariei.

Albert Laski a lost ales de Moldoveni de Domn al lor.Putavi non celandam Mtem V"m de re magni momenti,

quara etsi ex ipso, quem nominaturus sum, intelliget suo tem-pore, tamen forte non inutile erit primo quoque tempore id AltemWarn nosse : Laski electus est dux Moldaviae et Transalpinaea praecipuis baronibus novem et decem, ac iam ab ipsis corporate(iuramentum) praestitum est ; vidi literas sigillatas.

Lublini, 29. Iunii 1566.(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

Notd. Tot despre acest lucru scrise peste putin urmAtoarele :D. Laski palatinus Siradiensis, de quo proximus quoque literis scripsi,intra octo dies ad M-tem V-ram Ser-mam levibus curribus iter ingres-surus, est, ut mihi affirmat. Abducet secum viros nobilissimos, Zbo-rowski et alios, sed paucissimo comitatu. (Lublini, 3. Iulii 1566.)

Istambol, 3 Octomvrie 1566.Marc' Antonio Barbaro bailo ditre dogele Venetiei.

A allat dela ambasadorul Poloniei cei impdratul MaximilianII. vrea sei punei in locul voevodului Moldovei pe un polonez, cdruialucru sultanul s'a opus energic.

L'ambasciator di Polonia haverle ditto che l'Imperatorcol mezzo di un baron Polono tentava levar la Moldavia al Ducaper il ditto Polono, et il Signor Turco avertitone ha mandato adolersene col Re di Polonia, il qual ha scritto al baron Polono chese ne astenga, et soggionse l'ambasciator che bisogna che'l suo Repostponga ogni rispetto per conservar la pace col Turco, perchènon pub sicurarsi più di Todeschi, che de Turchi.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricarlo di Cosp. vol, I. p. 176.)

Sklabina, 17 Aprilie 1567.Michael de Rewa comes comitatus Thurociensis cAtre Camera Ungar&

Vdduva lui Aron-Vodd stand cu copiii sdi pe una din mo§iilesale roagd sei nu i se /adz' vreo greutate in platirea pensiunii ei.

Haec mulier, relicta quondam vayvodae Aron, rogavit nos utDo. Vrae Rev. Generosae et Egregiae literis nostris significaremus

29 lun. 1566] NO. 322 324 267

www.dacoromanica.ro

Page 298: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Lazar Schwendi, cApitanul Ungariei Superioare, cu sediul in Casovia,care setnna astfel : Lazarus de Suendi.

268 No. 324-326 [r Int. 1567

ipsam esse relictam dicti vayvodae Aron, quae certe satis pauperemducit vitam in villa nostra Zekwla, cum suis orphanis. Quare Do.V' R. G. M. et Egregias rogo ne in provisione sibi exsolvendaaliquarn difficultatem faciant ; etc.

Datum in arce Sclabynya, 17. die Aprilis. A. D. 1567.(Collectio litt. personarum. Budapest.)

325.

Bratislava, 2- Iulie 1567.

Maximilian II. regele Ungariei atre Camera Ungarà.

Set se pleiteascel cu dobcindd lui 5telan Drugeth de Homonnabanii ce ciciduse la intrarea'in Moldova a lui Despot-Vodd.

Supplicavit nobis humiliter Stephanus Drugeth de Ho-monna, ut bis mille florenis Hungaricis, quos genitori quondamnostro Divo Ferdinando imperatori, felicissimae memoriae, annoSexagesimoprimo, in Suae M.tis usus, praesertim vero ad re-ductionem Illustris Iacobi Despotis in Moldaviam, ad manusFrancisci Turzo, tum Camerae nostrae Aulicae praefecti, etFrancisci Zay mutuo dederat, redderemus. Cererea cdruia gdsind-oiustam, eique ad sustentandos suos milites necessariam ordondmsd-i pldtii at mai de grabd suma de mai sus una cum censu de-bito et constituto.

Datae ex arce nostra Regia Posoniensi, ipsis CalendisAnno a nato Christo etc. Sexagesimo septimo.

(Colectiune particularä. Ungaria.)

323.

Sdrospatak, 15 Mai 1568.Provizorul Matia Szennyesv cAtre Camera Scepusiana.

Cere ordin pentru a putea pleiti solda lai 5tefan-Vodd (Mcizgd)a oamenilor

Reverendissime ac Egregii Domini mili semper observan-dissimi.

Servitiorum meorum paratam semper commendationem.István vajdát az minem6 okkal ide kiildette volt Swendy

uram, i hogy itt lenne fizetése nyolcz lóra, minden hóra egy-egy

www.dacoromanica.ro

Page 299: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

lovgra négy-négy Rénes forintot és egy kántorra egy-egy hord6 bort,io köböl gabonát, kir61 Swendy uram irt volt ide az udvar-birénak és Kegyelmetek is irt volt, de Kegyelmetek azt nem irtavolt, hogy én fizessem, hanem csak azt irta volt Nagyságod ésKegyelmetek, hogy itt leszen fizetése és az 6 igaz szolgájával éljen,6 azért Nagyságotok és KegyeImetek hire nélkiil nem akar fizetni,azért Nagyságodat és Kegyelmeteket kérem, hogy Nagyságod ésKegyelmetek irná meg ide az udvarbir6nak, hogy fizetne nya-valásnak, mert nem tudom mivel él, ha nem kezdnek fizetnineki ; err61 te Nagyságodtul és Kegyelmetektfil választ várok, etReverendissimis Dominationes Vestras valere cupio.

Datum in arce Saarospathak, 15. Maui 1568.Servitor Matthias Zennyessy

Adresa: Reverendissimo ac Egregiis Dominis, domino GregorioBomemisza, Sigismundo Thorda, Ioanni Pachot, praefecto caeteris-que consiliariis Camerae Scepusiensis etc. Dominis semper observan-dissimis.

(Colectiune particularà. Ungaria.)

Domnia-Sa Schvendi a trimis aici pe Stefan Vodg din aceapricing, ca sä i se facg plata pentru opt cal, de fiecare cal ate 4 fiorinirenensi §.1 pe o angarie cate un butoiu de vin, io banite de grgu, desprecare lucra Domnul Schvendi nu a scris aici, judelui de curte §i a scrisMilostivirea Voastrg, dar Milostivirea Voastrà nu a scris ca eu sg plg-tesc ci Mgria Ta §i Milost. V-rä a scris numai CA aid va fi plata §.1 sgtrgiascä cu sluga lui dreaptg §i pentru aceea el nu vrea sä plgteascgfärg §tirea Mgriei Voastre §i a Milostivirii Voastre, pentru acea rog peM. V. §i Milost. V-rà ca sg scrie M. V. §i Milost. V-rà judelui de curtesä-i plgteascä sgrmanului, cgd nu §tiiu ca ce träie§te, dacg nu incep sg-iplgteasci. A§tept rgspuns despre aceasta dela M. V.

327.

Sdrospatak, 15 Mai 1568.

tefan-Vodit Mazgl cltre Camera Scepusiana.

De nu are incii ordin de plaid, sd-i dea mdcar o soldd dedoud luni, fiind foarte streimtorat.

Szolgálatomat irom Nagságodnak, mint tisztelend6 *es bi-zodalmas Uramnak. Továbbá kérem Nagságodat, mint bizottatyámat és uramat, hogy az mibe engemet fi. Nagysága SchwendiUram hagyott, Nagyságod törekednék érettem, hogy valami fi-zetésre szerzenének, és irjon Nagyságod ide az pataki udvarbi-

15 Mai 1568] No. 326 327 269

www.dacoromanica.ro

Page 300: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

270 No. 327-328 (18 lun. 1568

rénak, mert fi azt mondja, hogy Nagyságodtal vár választ ésha Nagyságodnak parancsolatját látja, fi én nekem fizetést teszen.Nagyságodat kérem, mint bizodalmas atyámat, hogy Nagyságodne hagyjon, mert û Felsége után csak Nagyságodba vagyonminden reménségem és bizodalmam. Es ha az Isten adja, hogyén is be mehetek az én hazámba, az mint Nagyságodnak aj anlot-tam magamat, meg is teljesitem, meg látja Nagyságod. Ha penigfi Felségétfil nincsen hagyva Nagyságodnak, Nagyságodatkérem, hogy az mint Schwendi Uram rendelé az én dolgomat,abba hadná. Nagyságod, és csak két hora, míg én magam fi Fel-ségéhez mehetek, tegyen Nagyságod fizetést az udvarbiròval.

Kegyelmes választ vá.rok Nagysyságodtill. Isten tartsameg Nagyságodat.

Ez levé! költ Pathakon, 15 May. An[no] Millesimo quingen-tesimo sexagesimo octavo.

Moldouaj Istuan Wajda

Adresa: Magnifico et Reverendo Domino cubiculario SacraeCaesareae Maiestatis, mihi domino summa observantia colendissimo.

Legenda pecetei f nmiT CTI4dH4 ROIR044

Notd. Iscalitura facuta tot cu mana diacului.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

Sluga Märiei Tale ca a unui cinstit i credincios stapan. Maideparte rog pe Maria Ta, ca pe pärintele i stapanul meu cinstit, caaceea in ce m'a lasat Maria Sa Domnul Schwendi, Maria Ta s'arde mine ca sä-mi facà rost de vre-o platä i sä serie Maria Ta aici lajudetele de curte dela Patak, caci el zice cà asteapta dela M. Ta raspuns

dacä vede porunca M. Tale, el imi face plata. Rog pe M. Ta ca pepärintele meu cinstit, ca sà nu mä paräseasca M. Ta, caci dupä Maie-statea Sa numai in M. Ta imi este toata nädejdea i increderea.daca dä Dumnezeu ca i eu sa pot intra in Tara mea, aceea ce fägaduisemM. Tale, voiu j indeplini-o, va vedea M. Ta; darä daca nu s'a poruncitde Maiestatea Sa Märiei Tale, rog pe Märia Ta sä. incuviinteze MäriaTa lucrul men precum a oranduit D-1 Schwendi i sa faca Maria Taplata prin judele de curte mäcar pe douà luni, pana voiu puteä euinsu-mi sa merg la Maiestatea Sa. Astept räspuns railostiv dela MariaTa. D-zeu sä te tina, Maria Ta.

328.

Wien, 18 Iunie 1568.

Maximilian II. regele Ungariei catre Camera Scepusiana.

Mandat de platei pentru 5telan-Vodei i boierii sdi pribegi.

www.dacoromanica.ro

Page 301: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Camer in Zips solle dem Stephan Weida aus Molda seinUnderhaltung bey dem Burggraven zu Bodockh i verordnen.

Scitis Schwendium Stephanum Weida profugum ex Moldavia,una cum bayarone in Bodack constituisse, ea ratione, ut provisorillic existens, praefato Stephano ad octo equos trigintaduos flo-renos, bayaroni vero ad quatuor equos sedecim florenos singulismensibus, praeterea ipsi Stephano decem cubulos frumenti etunum vas vini trimestri quoque tempore ex proventibus illiusarcis persolvere deberet. Quamobrem mandamus vobis benigne,ut nostro nomine praefato provisori serio iniungatis, ut istamsolutionem pecuniae, frumenti et vini statis terminis certo faciat,satisfacturi benignae voluntati nostrae.

Data Viennae, die 18. Iunii. Anno etc. sexagesimo octavo.Postscripta. Cum Grundelius quidam consiliarios nostros

certiores reddiderit, in hoc mandato nostro duo vocabula (sedecimflorenos) antea fuisse omissa, rursum renovandum statuimus,cum in authentico scripto integrum ita esse depraehensum sit.

(Hofkammerarchiv. Wien. Ung. Gedenkbficher 395 fol. 290.)

329.

fine Iunie 15687

Anonim ungur care Anonim ungur in Transilvania.

Murind Alexandru-V odd a ldsat doi feciori, pe urmaptl sduBogdan i frate-sdu Petru, intre cari s'a iscat o mare invieryunaredin pricina boierilor lor, de care folosindu-se Tdtarii au intrat infard priipcidind 34 de sate, dar au fost resini. Astfel boierii vreau

aducd un boier ardelean de Damn, numai set vind ceit ntai degrabd i liind uniti i jura ti intre ddniipoate sd intre md'car cuo mie de oameni pentru a ocupa scaunul damnesc.

Spectabilis et Magnifice domine, domine mihi semper gra-tiose. Post fidelissima servitia mea humilissimam subiectionem.

Alia quidquam novi Dominationi Vrae Mar scriberenon possum, nisi, quod waywoda Sandrinus Moldaviensis 2 excessit

GreOt sau mai bine zis scris cu fonetica germana-vienezá in loe de Polakadic cetatea Sdrospatak, in care pribeagul 5tefan-Vodá servia cu ai sa 12 cai,respectiv boieri cMai.

2 Alexandru-Vodà LApusneanul decedat in Mai 1568.

¡un. is68] No. 328-329 271

www.dacoromanica.ro

Page 302: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Scris : effebis.

e febris 1 et remanserunt sibi duo filii, nomine maior Bogdan,minor Petrus, sed contra istos volebant extollere ilium dominumSberu. Iterum isti duo magnates domini consurrexerunt contraillum Sberu videlicet Demetrius, qui est supremus capitaneusregni Moldaviae, etiam Gabrielas, qui est Excellentissimus se-cretarius regni istius. Inter haec elegerunt maiorem natu filiumSandrini, Bogdanum et in sedem ipsius statuerunt wayvoda.Bogdan, Petrum fratrem suum minorem misit in civitatem Barlad,ubi ipse vitam egeret, sed ipse Petrus intellect° insidias fratrissui waywodae, ut eum vellet facere interficere, effugit in Turchiamad portam Caesareae Maiestatis. Ut ego Do. Vrne Mar veriuspossem omnia perscribere statum istius regni nostri, statim unumfidelem meum servitorem, Gabrielem nomine, ad undique partesregni praelatos et barones percunctari de omnibus devehi. Igiturservitor meus quam fideliter reversus est et retulit per fidem, Deodebitam eo modo se cum consulibus civitatum ac boeribus, atqueregnicolis, Demetrius et Gawrilas vellem praeesse post waywodamet totius senatui, sed vicissim consurrexerunt duo praelati, quivellent habere primatus senatu regni. Isti quatuor intra se ipsosmutuo se adversant, et controversias attrahunt. Ea negotia videntwaywoda Bogdan, ut domini istius regni distraherent, misit proTartaris pro auxilio, venientes millia Ii-mo, qui venerunt usque[ad] territorium regni Moldaviae [ad] aquam Nester, ubi estcampus abundantissimus. Illic se ipsos trahentes in tabernaculum,videns waywoda Bogdan, quod iam in sede sua sederet, renunctia-vit eis, ut in domum reverterentur.

Cum semper fraus et nequitia Turcica versatur coram nos,regnicolae et praelati atque barones, animadvertentes ante hacstatuerant insidias pro defensione regni aliqua territoria : Ie,Laposna, Orgye, Szoroka, Aygyecz, Tartari elegantes quatuormillia Tartarorum ad depopulationem regni, Tartari depopulave-runt 34 villas, irruentes in eos, ita Deo auxiliante, sunt afflixi,vix illis unus affugit. Inter haec intelligens restantia Tartarorumvolentes pari parem referre, irruentes in regnum idem milites,invasi sunt, ita sunt afflicti, Deo amrillante, pauci reversi sunt

Tinregiones suas .ex artaris..,

Dicunt, Magnum chan dixisse militiores homines in regnosuo non habuisse, qui in eodem loco sunt perdidi.

272 NO. 329 [lun. 1568

www.dacoromanica.ro

Page 303: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ion. 1568] No. 329 273

Idcirco Dominatio Vra Magnifica nunc haberet locum huead nos veniendi, quia totum regnum esset tui, ea causa waywodamBogdan non diligunt, quod habet multos fratres ne eos suble,varet ditioni eorum.

Cum Polonis et Transalpinis Tartarisque nullum pactumhabent.

In Transalpinis aliam waywodam constituerunt, cuius estnomen Sandrinus waywoda, filius Mirchae, i illumque intelligi-mus se non bene habere eum waywoda Bogdan.

Idcirco Do. V" Mar volui dare ad scitum, ea omnia,si quid Dominatio Vra agere vult, nunc esset tempus agendi, quiatotum regnum Moldaviae libenter Dominationem Vram Mag"videre vellent, habereque in waywodam volunt, et fratres wai-wodae, qui intra se litigant, Deum exorant utique, ut daret DeusOmnipotens talem principem, ut essemus et nos unanimes. Do-minatio Vra Mag" videat, tierno tibi quispiam obstabit. Si Do-minatio V' Mae voluerit, secrete poterit venire et regnumhue sibipsi occupare, quia inter regnicolas est decretum, Domina-tionem Vram Marra libenter videre.

Cum Polonis autem habemus intellectum, ipsi assecuranturnos item ; Dominatio Vra Mag" moveat se, cum Hungaris ipsiparati erunt, cum Dominatio V' Mar statim se ipsos moveret omni auxilio esse.

Aeque possum Dominationi Vrae Mae" scribere, duoex magnatibus Poloniae intraverunt propter metum waywodae.

Isti autem domini et barones, videlicet Sterchie, Borla, Doedon,Lenchie, Mochiok, Wessien, qui est scriba Bochiok, Myndre, quiest cubicularius Bobrigh, autem valt, ut Dominatio Vra Mag"scribat sibi literas statim, si quid Dominatio Vra Mar vultfacere, quia ipse, ex quo est in territorio regni a nobis ipse omniaintelligit et nos ab ipso. Nos autem uni alteri periurati sumus.Item, Dominatio V' Mar venerit cum paucis hominibus,quasi mille hominum, ut persona Dominationis \Tr" Mag'illic eonstituandi parati erimus obviare et vivere, mori[re]que cumDominatione V" Magnifica. De his autem Dominationem V'Mara' assecurare voluimus.

Pe dos : Ex Moldavia venientes literae.

(Original, Infin5. ungar5.. Staatsarchiv. Wien. Hungarica.)

1 Alexandru-Voda ales InteadevAr in aceste zile.

Documente vol. L 18

www.dacoromanica.ro

Page 304: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Istambol, 26 Iulie 1568.

Adamus de Franchi dare Niculae Lomelino in Venetia.

Petrie 5chiopul va fi trimes in Iconia, uncle se alld i veiduva luiMircea-Vodd cu copiii seg.

Petro che fu già voivoda di Valachia, figliolo di Mir[chio]si attrova ancora qui, molto indisposto, e come sarà sano lo man-daranno in Asia, nella città di Connia, ove già han mandato lamadre et altri figli di detto Mirchio ; quali han fatto passar per viade Gallipoli e non per qui. L'altro creato di nuovo, dicono esserentrato nel loco pacificamente. Pere) a quello si dice, serà pro forma,e tutta la entrata di quel loco serà del primo bassà, siando cosli patti tra di loro. 11 Moldavo sta in quiete e dubito che ancor eglimolto presto si scambiarh.

Adresa : Al Mag-co Mr. Nicolo Lomelino, suo honorando Mes-ser, Venetia.

(Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

Istambol, 12 OCIOMMie 1568.

Cavallieri Marc' Antonio Barbaro e Giacomo Soranzo baili catre dogeleVenetiei.

Mehemed pna-vizir despre afacerea lui Cantacuzino.

Restava a me Giacomo, per satisfar a tutti li officii debiti,in questa mia partita, di prender licentia anco dal Mag" Mehemetbassk ; però audati noi questa mattina da Sua Magnificentia, iole dissi, che era venuto da lei per basciarle la mano, et per ringra-tiarla delle dimostrationi di amore, et di honore, fatte da lei neltempo del mio bailaggio verso la Serenità Vostra, et delle grateespeditioni fatte a favor suo ; delle qual cose essendone io benissi-mo informato, non mancherei di farne conveniente relatione allaSerenità Vostra ; etc.

Segui poi con molta instantia a rinovar quell'altro garbugliodel Canthacusino, dicendo che si andasse alla giustitia ad ultimarlo,perchè voleva che'l fusse espedito. Sopra di che noi respondessemoquanto faceva bisogno ; ma perchè in detto negotio fu giAdeputatola Sua Magnificentia Ibrain bei, che lo intendesse et poi riferisce,

274 No. 330 -331 [26 Iul. 1568

www.dacoromanica.ro

Page 305: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

dicessemo, che detto Ibrain era tornato solamente l'altro giornoet che io, Marc 'Antonio, non ne era ben instrutto, però che insiemese ne informaressemo, et ritornerei a Sua Magnificentia per farlacapace della falsità di esso Canthacusino, col che si terminò questorggionamento.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

PublicAm acest raport (impreund cu cateva urmAtoareprivitoare la aceasa afacere) ca poate una din cele mai vechi mentiuniale familiei Cantacuzino stabilite pe urmg in Tara-Româneascä.

Dealtfel o mentiune si mai veche a familiei Cantacuzino ne-o pas-treaz6 carticica foarte rara cu titlul : Der Tiircken heymligkeit. Binneu nutzlich buechlein von der Tiircken ursprung, pollicey, hofsyttenund gebreuchen ... mit vil andern warhafftigen lustigen anzeygenn,durch Theodorum Spandiminum Contacusinum von Constantinopel,weylant bebstlicher heilikeyt, Leoni dem X in welscher sprach be-schribenn zuegeschickt, unnd in newligkeyft durch Casper von Aufsesin ein gemein Teutsch gezogen. Bamberg, 1523. In 4-to pp. 48.

332.

Istambol, 27 Noemvrie 1568.

Marc' Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Agravarea afacerii lui Cantacuzino in urma jalbei ce a predat-omarelui vizir, supcirat foarte mult pe el.

Nella causa del Cantacusino, oltra qUanto Vostra Serenitàhaverà inteso per le mie di 12, non son mancato di far ogni officioper liberarmi da quella molestia, et persistendo li Cadileschiernella loro opinione di non voler admetter la testimonianza de'nostriVenetiani, mi volsi valer del mezzo d'Ibrain bei, il qual fece colMagnifico bassà ottimo officio, et mi riportò che Sua Magnificentiahaveva risposto di haver fatto officio con li Cadileschieri, ma che inqueste cose della legge non poteva far altro, che riportarsi a loropurchè io dovessi mandar di nuovo i miei al Divano a dir allí Cadi,leschieri, che la legge prohibisce il testimonio di Christiani, comenemici del Signor, et che noi siamo sempre stati et siamo tuttaviabuoni amici di Sua Maesta, e per consequente non esclusi, el confer-mare tutto ciò con li capitoli, per che Sua Magnificentia non ci man-cherebbe di ogni favore. Et fra tanto havendo il Cantacusino datoun Roch al Signor, ciò è una supplica (il che si suol far, quandoalcuno si duol, che li sia mancato di giustitia) Sua Magificentiaprese questa operatione tanto a male, che essendosi da poi tomati

18*

27 Nov. 1568] No. 331-332 275

www.dacoromanica.ro

Page 306: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

276 :No. 332-334 [17 Dec. 1568

allipivano, per ultimar detto negotio, non solamente là use) ad essoCantacusino parole gagliardissime di villania, ma fece anco buonis-simo officio colli Cadileschieri, li quali voleva principiar ad essaminarli nostri ; ma furono interrotti, perchè convennero, come è solito,entrar al Ser' Signor, et per all'hora non si puotè far altro.

Il Magnifico bassk veramente tenendosi offeso dall'atto, cheha fatto questo ribaldo Cantacusino, di dar il sopradetto Rockal Signor, se li mostrò molto contrario. Ma con tutto ciò, li Cadi-leschieri vorebbeno pater far di manco, di admetter la testimonianzade' nostri, come loro stessi hanno detto al Marucini, essortandoloa far dar qualche cosa al Canta.cusino. Ma lui gli rispose, che diquesto non bisogna parlarne, perchè essendo questa vania troppochiara, egli era meritevole più tosto di castigo, che di alcuna re-cognitione. Il detto negotio sta in questi termini, che il bassh nonvuol assolutamente comandar alli Cadileschieri, che admettino linostri testimonii, et essi non vogliono terminar cosa contra la mentedi Sua Magnificentia, nè contra la loro legge ; onde mi anderògovernando secondo che conoscerò esser di servitio di Vostra Se-renità ; procurando pur di ritrovar qualche rimedio, per ultimarquesta cosa, acciò che con poca dignità publica non continui piùuna tal persecutione.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

333.

Linz, 17 Decemvrie 1568._

Maximilian II. regele Ungariei catre Camera Scepusiana.

Mandat de platei pe seama lui 51elan-Vodd Maze.Repetd ordinul seiu din 18 Iunie, dupd ce insd el n' a lost execu-

tat et ea de causa sollicite apud nos instetur, ordond din nou Ca-merei scl admonieze provizorul cetegii Sarospatak serio nostro nomineca sd pliiteascd lui 5telan-Vodd sumele ce i se cuvin ca salariuintreOnere.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

331.

Bratislava, 12 Ianuarie 1569.

Vaduva lui Aron-Voda clitre Camera Ungariei.

Adeverinfd de bani primi0 dupd sopul ei decedat.Ego Anna relicta quondam Aronis vayvodae Moldaviensis

etc. Fateor ac recognosco per praesentes literas meas, me in ra-

www.dacoromanica.ro

Page 307: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

8 Fevr. 1569] No. 3,34-335 277

tionem provisionis meae annuae accepisse ab Egregio LadislaoMossoczy, proventuum Camerae Hungariae Sacrae CaesareaeMti5 perceptore, florenos quindecim hungarici muneri. Superquibus eundem dominum perceptorem reddo quietem ac expedi-tum, harum mearum vigore et testimonio literarum mediante.

Actum Posonii, 12. die Ianuarii. Anno Domini 1569.Coram me Nicolao Zolthan de Cheye, vidua persoluta.

Ioannes Förstetterus mpr.Nola. La i Decemvrie 1569 primqte din nou 15

(Collectio litt. privatorum. Budapest.)

335.

Wien, 8 Fevruarie 1569.

Maximilian II. regele Ungariei &tare Camera Seepusiana.

Ordond sei se dea o ceiszqd scutitd de dajdii boierului loan Gaya,din petiOunile ceiruia reies ameinuntele venirei sale cu oameniiin Ungaria, dupd moartea lui Despot-V odd.

Ex apposita supplicatione Ioannis Gawa exulis Valachiaccipietis, quod humiliter a nobis petierit, nempe cum vitae suaecurriculum in servitiis nostris finire constitutum habeat, ut do-munculam quandam, cum exceptione et nobilitatione in superiori-bus Hungariae partibus, in qua ipse una cum suis degere possit,commoditatemque allodiaturae et villicationis haberet, sibi po-steritatique suae gratiose donare et conferre velimus. Quamobremcum praefato Ioanni Gawa, ob eius fidem et expulsionem epatria, gratia nostra Caesarea propensi simus ordoneimfla0 ceisup cerutd, dacei aceastei cerere se poate indeplini absque incom-modo nostri.

Anexat douà petitiuni (MIA' datà) ale lui Ioannes Gawaexul Valachus Boyar.

in prima sa cerere Gawa expune cele de mai sus, releandcei dupdce pdreisi quondam domino Iacobo Despota et omnibushaereditatibus, et bonis meis ex Moldavia ad fidelitatem MtisV' Sacrae una cum coniuge et liberis meis egressus" slujicinstit mai intdi sub capitaneatu Mae domini Francisci Zay,deinde vero sub capitaneatu Splis et Mae domini Lazan deSchwendi" i dorind a sluji toatei viata sa ImPeiratului, nec dereditu in patriam ad instar aliorum nobilium Volachorum Boya-ronum quidque molior aut cogito" cere o caufd : pro sustenta-

www.dacoromanica.ro

Page 308: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

278 No. 335 336 [19 Fevr. 1569

tione coniugis, liberorum et familiolae meae, quam hactenusin alienis angulis utcunque nutrire et servare sum coactus.

Th petitiunea a doua boierul Gawa se pleinge cd primis tempo-ribus decem equorum numero, interdum octo servivissem, nuncinter tot et tanta discrimina rerum et eventuum in eum devenistatum, ut ex limitatione praefati domini Lazan i de Schwendistipendium ad duos duntaxat equos habeam" ceeace il supdrelCu ateit mai mult cd : reliqui vero nobiles Volachi Boyarii, quilonge post egressum meum ex Moldavia ad servitia Mtis vnteSacrae egressi sunt, ad maiorem ordinem stipendium habent.Insuper propter trium mensium gravissimum morbum, in quemhoc itinere inciderem, omnibus expensis meis, venditis etiam equis,sum exhaustus, nec habeo quibus me iam hic, nondum sanitatiintegre restitum, in dies alere et sustentare, non ut ad locum statio-nis meas iterum redire possim et valeam."

(Colectiune particularà. Ungaria.

336.

Alba lulia, 19 Fevruarie 1569.

Principele Ioan Sigismund atre magistratul Sibiului.

Trimete pe comitele 5tefan Kemény pentru luarea npyimirea lucrurilor boierilor pribegi, al cdror inventar se alld aldturat,feicut n limba ungard.

Joannes Secundus Dei gratia Electus Rex Hungariae,Dalmatiae, Croatiae, etc.

Prudentes, Circumspecti, fideles nobis dilecti. Salutem etgratiam. Misimus ad vos fidelem nostrum Egregium StephanumKemen, comitem comitatus de Kykeolleo, praesentium ostensorem,ut is de rebus baiaronum isthic existentibus civibus, pro rationedebiti per baiarones conflati, legitima aestimatione facta, satis-faciat. Mandamus igitur vobis firmiter, ut eum ad impendendumhuiusmodi satisfactionem admittere, res baiaronum ex satisfacti-one restantes, manibus eius assignare, et praesentes pro vestraexpeditione reservare debeatis. Secus ne feceritis.

Datum Albae, 19. Februarii 1569.Joannes Electus Rex mpr.

Adresa: Prudentibus Circumspectis, Magistro civium, Iudicinostro Regio, et Iuratis consulibus civitatis nostrae Cibiniensis, fi-delibus Nobis dilectis.

www.dacoromanica.ro

Page 309: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Pe dos cu mina notarului: 1569 den 1. Tag Martii bracht derKemény István diesen Brief und begehrt der Boiern Giiter ; giebtdiesen Brief als ein Quittung.

Index bonorum per boerones in civitate Cibiniensi relictorum,quae in praesentia Egregii Stephani Kemény, comitis Kököl16-wariensis, Petri Lutsch iudicis Sedis, Ioannis Lulay, Blasii Raw etThomae Franck aestimata sunt.

Apud Petrum Warga.Tudomak, a Radul Lugofat fiának, volt Warga Péternél

egy aranyas bárson kaftánból csenált mente, valens fi. 20. Es egybársony szoknya, azon bojér anyjá.é, valens fi. 16.

Ez gazdának voltak ádósok fi. 32, mely adòsságért hadtukez két ruhát neki.

Apud eundem Petrum Warga, bona relictae Petrasko waivodaein scrinio : Két asszony embernek való ing, gyöngyes gallér6. Ti-zenegy aranyas gallér6 ingök, apré aranyas gombok rajta. Egyfeiköt6. Öt födel. Három el6 ruha, gyöngyes. Öt visel6 födel.Negyvenkilencz aranyazott ruhára való gombok, kövekkel ésgyönggyel rakott. Egy szoknyára vale) öreg kapcs, ezöst. Hat aranygy6r6 és egy arany forint scatulában.

Bör ldddban : Három ing aranyas gallér6, aprò ezilst gombokrajta. Két ing uj aranyas. Török tarka abrasz hosszu asztalra

Egy aranyas bárson f6valy.Egy sdrga lciddban : Három eziist kalán. Egy gyöngyes f6köt6.

Egy gyöngyes gallér, apré eziist gombok rajta, két kézzel eszve.Egy el6 ruha gyöngyes. Egy el6 ruha aranyas fonalb61. Két öregkapcs ezilst. Egy kis lá.dába ezilst fölvet6 és t6k gyönggyel rakott.Három száz aranyforint egy erszénbe.

Egy tejer ldddban Petrdsk6 vajddné ruhdk. Egy veres atlazhazak aestimata fi. 50. Egy zöld kamuka szoknya fi. 24. h. Egyveres kamuka szoknya fi. 13. tgy szederjes kamuka szoknya fi. 16.Egy aranyas veres atlaz szoknya fi. roo. Egy aranyas zöld szok-nya fl. 40. Egy aranyas fejér szoknya fi. 60. Egy aranyas veresszoknya fi. 28. Egy aranyas fejér szoknya fl. 117. Más aranyasfejér szoknya, két kapcsa gyönggyel, k6vel rakott rajta fl. 66. Egyaranyas kaftán, 25 eziist aranyazott gomb rajta fl. 130. Egy sze-derjes atlaz szoknya fi. 26. Egy aranyas kaftán firfiu ruha fl. 30.Egy fejér kamuka szoknya fl. 32. Egy aranyas veres atlaz szok-nya fl. 20. Egy veres atlaz szoknya fl. 35. Egy fejér kamukaszoknya fi. 18. Két veres kamuka szoknya fl. 42. * Egy veres tabit

19 Fevr. 1569] No. 336 279

www.dacoromanica.ro

Page 310: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

280 No. 336 [i9 Fevr. 1569

szoknya fl. 14. Egy Pegyvetalju veres kamuka szoknya fi. 12. MásPegyvetalju veres kamuka szoknya fi. 27. Egy szederjes bársonyszoknya fi. 40. Egy sárga kamuka szoknya, két eziist kapcs rajtafl. 25. Egy fejér kam.uka szoknya fl. 31. Egy aranyas veres atlazszoknya fl. 29. Egy aranyas gallér6 ing, gombok rajta. Summafl. 1025.

Ex praedictis vestimentis solvimus Petro Warga, pro hospi-tio et debito relictae Petrasko waivodae : az egyik tabit szoknyátcum nota * Item Thomae Mészáros pro debito fl. 15. Vestis exrubra damascena cum nota h data est.

Apud ChristophorumOmldssy bona ad matrem Zokolii spectantia.Egy ezilst zablya aestimata fi. 25. Két fejér pais. Egy hitván

hegyes teir fi. i den. 50. Két sisak. Két ezilst kalá.n marca dimidiafi. 4. Egy arany láncz marcas 2 piseta 12 fl. 162. Egy taphota gyön-gyes gall& fi. 20. Egy ezi_ist só tart() piseta 45 fi. 9.

Debuit Zokoly dicto Christophoro Onalássy fl. 27 den. 91.Item Ztolnik fi. i den. 92. Aestimatum pro debito indusium cummargaritis pro fi. 20. Deinde ex asperis levavit fi. It), minus den. 17.Re_liquos asperos pecunia sua persolvit, videlicet fi. 15 den. 13.

Radul Ztolnik apud eundem Omldssy reliquit.Egy fekete kamukás poplan. Két vég oláh vászon. Egy ve-

res aranyas szoknya fl. 13. Egy aranyas kaftán firfiunak vale, fi. 6o.Más aranyas kaftán firfiunak yak, fi. 6o. Egy nyest aranyas subafi. 70. Egy fekete bárson szoknya fl. 9. Egy eziist zablya fi. 16.Egy mer6 ezilst hivelyö bicsak fi. 40. Egy eziistes hegyes t6r fl. 32.Cot szeineg és egy posztó sz6neg. Egy iszákban négy aranyas gallér6ing, apró gomb rajta. Egy szederjes kamuka szoknya fi. 15. Kétfödel fi. 8.

Eiusdem Ztolnik apud praefatum Christophorum Omldssyin parvo scriniolo : Egy sákocska pénz és tallér fi. 99. Egy aranyaskupácska marca I piseta 4 fi. 8 den. 64. Egy pecsétes arany gy6r6piseta 51/2 fi. 8. Hat öreg eziist t6 kövekkel marca i piseta 31 fi. 14.Két öreg ezilst kapcs piseta 26 fl. 6 den. 50. Egy sákocskába ezöraspora.

Debuit praefatus Radul Ztolnik Aug-ustino Hedwig fi. 25.Pro jis ex bonis ipsius soluti : Egy szederjes kamuka szoknya profl. 15. Item három szöneg pro fi. io.

Apud Martinum Olaz a Radul Zokoly, pign.oris loco habuitvestem unam holosericam pro debito fi. ro. Aestim.ata vestis profl. 25. Solvit illi Stephanus Kemény in rationem Sacrae RegiaeMaiestatis fi. 1o.

www.dacoromanica.ro

Page 311: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

APud Petrum Hallerum iudicem Regium.Stanczyul Bengének volt egy aranyas fejér atlaz köntes pro

fl. 22. Debuit fl. 21 den. 69. Pignus ibidem pro debito relictum.Apud Dominum Augustinum Zewch.Radul Zokol habuit pignoris loco aureum annulum sig-il-

larem piseta ii /. k. 20 ponderantem pro fi. 19 den. 50. Item po-culum argenteum marcas 2 piseta 15 pro fi. 18 den. 50 aestimatum..Item planulam equinis naribus appendi solitam marca I piseta 5pro fi. io aestimatam. Item tabula argentea marcas 2 piseta 37cum cera et lapide, aestimata fl. 14.

Debuit dictus Rad.ul Zokoly in una summa fl. 56. Solvimusilli. Sed superat debitum fi. 6 quos restituit.

Apud eundem Domina Naksa habuit lamin.ulam aun piseta36 ./. ponderantem 22. Debuit fi. 20. S0117113111S piSeta II quaefaciunt fi. 20 den. 36. Mansit piseta 25.

Apud Dominum Simonem Miles.Az Benge fiának, Hamzának egy gombos gallér pro fl. 5 és

egy darab granát posztó, ulnae 5 pro fi. 12 aestimatae.Az Stanchyul Bengének valami eziist sarkantyu sziura két

lábra vale; marcas 2 piseta 24 pro fi. 30 aestimata.Két gallér pro fi. 7. Es valami eziist, 16 orrára való marca

piseta ro. ts két kárpit pro fl. 5 den. 50.Az Zokoly Ztolniknak egy arany györöje, apró demant vagyon

benne, piseta 2 '/. pro fi. 6 és egy eziist hegyes tör marca 2 piseta24. Aestimata pro fl. 20.

Az efju Ztanchyul Bengének egy ezöst fejér pohár, piseta 42.Aestimatum pro fl. 7 den. 33.

Az Hamza feleségének arany fölbe vetö és két arany kapcspiseta I0 pro fl. 12.

Debuerunt Simoni Miles in una summa florenos 137 den.55. Bona aestimata faciunt fi. 114 den. 83. Restant jill solvendifl. 22 den. 72.

Apud Matthiam Rdpolti =lulus aureus ponderans circiterquatuor aureos. Debuit jill Ztanczyul Benge fl. 20. Pro debitoannulum ipsi relinquimus

Apud plebanum possessionis Keresztyénsziget, inventus est gla-dius ab extra argento exornatus. Debuit illi Tudor boiero fl. 30.Idem Tudor Valentino Baranlak Cibiniensi civi quoque debuitfl. 14 den. 50. Pro hoc utroque debito, dicto plebano et civi Cibiniensigladius deputatus et relictus est.

19 Fevr. 1569] No. 336 281

www.dacoromanica.ro

Page 312: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

282 No. 336 [19 Fevr. 1569

En V.tmény István gyerömonostori, Kiiköllövármegyének föispánya tallom és erösitem ez regyestromot, hogy az mint ez jövávagyon, urunk ô Felségének izenetjéböl és paroncsolatjáb61 énrendelteth és becsiiltettem ez bojérek marháját, ebben be vadnakirva és adésságok felett kivel ök adòssultanak volt ez várasbehuraimnak, azt az marháb61 6 Kegyelmeknek kibecsiiltetvén, azfelett az mi megmaradt az bojérek marhájáb61, az mint irva vagyonez regyestromba, En 6 Kegyelmikét kezemhez vöttem és 6 Fel-ségének be szolgáltattam. Kinek bizonságára adom ezen kezemirását és pecsétemet.

Datum Cibinii, 2. die Martii. Anno Domini 1569.(L. S.) Idem qui supra manu propria

(Arhiva Nationaln Säseasen. Sibiu IV. 959.)

La P eitru W arga.Tudor, fiul Logoatului Radul, a avut la PAtru Warga un min-

tean fäcut dintr'un caftan de catifea aurità, in vaioare de fl. 20 0 orochie de catifea a mamei boierului, fi. 16.

Am fost datori acestei gazde fl. 32, pentru care datorie i-amrásat aceste doub.' ve§minte.

T ot la acel Peitru W arga, lucrurile vei duvei lui Piitra§cu V odd indula p : douà cam5.0 de femei, cu gulere de mälrgäritare. Unsprezececàmài cu gulere aurite, cu nasturi mici auriti. O scufie. Cinci mä.rami.Trei §orturi, cu mäigkitare. Cinci märämi de purtat. 1 Patruzecinouà nasturi auriti pentru ve0ninte, incrustati Cu pietre i cu mälrg6-ritare. O cataramA mare 2 de argint pentru rochie. ase inele de aur 0 unfiorin de aur in cutie.

Intr' o ladd de piele : Trei ea.m6§i cu gulere aurite, cu nästura0de argint. Douä. Canfá§i nouä, aurite. O fata de masd turceasal pentruo masà lungä. O broboadà ( ?) de catifea aurità.

Intr' o ladd galbend : Trei linguri de argint. O scufie cu märgä-ritare. Un guler cu mkgäritare, cu nästurasi de argint cu doub." máini. ( ?)Un sort cu märgäritare. Un §ort de fir de aur. Douà paftale mari deargint. Intr'o . de argint §i ace incrustate cu mdrgäritare.Trei sute de fiorini de aur inteo pung5..

Intr'o ladd albe vemintele jupdnesei V oevodului Pdtracu. O hältucäde atlas rou pretuità la fl. 50. 0 rochie de damasc verde fi. 24. 0 rochiede damasc ro§u fl. 13. O rochie de damasc vânät fi. 16. O rochie deatlas rov aurit fi. roo. O rochie verde auritä. fl. 40. 0 rochie alhd auritàfi. 6o. O rochie ro§ie aurità fi. 28. 0 rochie albà aurità fi. iii. Altä rochiea1bà aurità cu douà catarame cu mkgäritare, impodobità cu pietrefl. 66. Un caftan aurit, cu 25 nasturi de argint suflati fi. 130. 0 rochie

Se intelege : mai de !Ind, de toate zilele.2 Cuvântul dreg in limba ungarn veche insemua in legnturn Cu lucruri

neinsufletite §i mare -= nagy.

www.dacoromanica.ro

Page 313: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

de atlas vAnAt fi. 26. Un caftan de om,aurit, fi. 30. 0 rochie alb6 dedamasc fl. 32. 0 rochie de atlas ro§u, aurit fi. 20. 0 rochie de atlas rovfl. 35. 0 rochie albà de damasc fi. 18. Douä.' rochii ro0i de damascfl. 42. 0 rochie ro0e de tabit fl. 14. 0 rochie de damasc ro0.1 cu tivituràde ermelin2 fl. 12. Altà rochie cu tiviturà de ermelin de damasc rowfl. 27. 0 rochie de catffea vänältä. fi. 40. 0 rochie de damasc galbencu douà copci de argint fl. 25. 0 rochie de damasc alb fl. 31. 0 rochiede atlas ro01 aurit fl. 29. 0 cAma§à cu guler aurit, cu nasturi. Cutotulfi. 1025.

Din vestmintele in0rate am dat lui lItru Warga, pentrulawl i datoria väduvei lui PAtrascu Vod5. : Una din rochile de tabitsemnat cu * i mäcelarului Toma in datoria de fl. 15 rochia de damascro§u semnat cu h.

La Cristof Omldssy lucrurile mamei lui Zokol.O sabie de argint pretuitä fl. 25. Dou'à pajure albe. Un pumnal

mic ascutit fi. I den. 50. Dou5. coffuri. Douà linguri de argint cântä-rind % marc6 fi. 4. Un lant de aun m5.rd 2 pisete 12 fl. 162. Un gulerde taftà cu märgäritare fl. 20. 0 solnitä de argint pisete 45 fi. 9

Datoria lui Zokol cätre Cristof Omlässy fl. 27 den. 91. lar Stol-nicul fi. i den. 92; etc.

Radul Stolnic a ldsat la Omldssy.O plapomà neagrà de damasc. Douà bucälti de pAnzà româneasc5..

O rochie to0e aurità fi. 13. Un caftan bärbAtesc aurit fi. 6o. Alt caftanb'árb6tesc aurit fi. 6o. 0§ubä.' de blanà de jder, aurità fi. 70. 0 rochieneagrà de catifea fi. 9. 0 sabie de argint fi. 16. Un briceag Cu manerde argint curat fi. 40. Un pumnal ascutit argintat fi. 32. Cind covoare0 un covor de postav. Intr'un sac patru cämä10 cu gulere aurite, cunästura0. O rodaje de damasc vânät fi. 15. Douà basmale fi. 8.

Lucrurile aceluia§ Stolnic dela Cristo/ Omldssy fn sicriul mic.Un sàculet de bani i taleri fl. 99. 0 cupä mic6 auritä. marc'd I pisete4 fl. 8 den. 64. Un inel de aun cu pecete pisete 5 fl. 8. Sase acemari de argint, cu pietre, marca I pisete 31 fi. 14. Douäi copci maride argint pisete 26 fl. 6 den. 50. Intr'un s'Aculet o mie de aspri.

Datoria numitului Radul Stolnic lui Augustin Hedwig fi. 25,pentru care i s-a dat : o rochie de damasc vämät fi. 15. Trei covoarefi. Io. Apud Martinum etc.

La Peitru Haller judicele Regal.Stanciul Benghe a avut un contd.§ de atlas alb aurit fl. 22; etc.La Domnul Simion Miles.Un guler cu nasturi al fiului lui Benghe, ami Hamza, fl. 5 0 o

bucatä de postav granat, 3 5 coti pretuit cu fl. 12.Doi pinteni de argint pe curea pentru amandou'd picioarele ai

lui Stanciul Benghe, märci 2 pisete 24 pretuit Cu fl. 30. Douà gulere

Maas& usoard, Cu luciu, spumoasä sau cu flori.2 Pegyvet variolus, mus Ponticus, scimus Gaeticulus; mus silvestris,

mustefla erminia.3 Postav venetian verde §.1 albastru.

19 Fevr. 1569] No. 336 283

www.dacoromanica.ro

Page 314: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

nungen, doch ohne Kaiserlicher Mayestät Schaden, versehen.

Rogartmt nos humillime boerones exules Moldavienses,ut illis de tuto habitandi loco prospicere dignaremur, ut ex adiectis

284 No. 336 337 [24 Fevr. 1 569

fi. 7. i ceva argint, de pus la botul calului, marca i pisete io. i douiperdele fi. 5 den. 50.

Un inel de aur al Stolnicului Socol, are in el diamant marunt,pisete 2 .1. fi. 6 i un pumnal ascutit de argint, märci 2 pisete 24 fi. 20.

Un paliar de argint alb al lui Stanciul Benghe cel tang", pisete24 fl. 7 den. 33.

Cercei de aur ai sotiei lui Hamza i douà copci de aur pisete iofl. 12. Debuerunt etc.

Eu stefan Kemény de Gyertimonostor, fispanul comitatuluiTarnava, adeveresc i intaresc acest registru, ca toate acestea sunt asasi din randuiala i portmca Maestätii Sale, stäpanul nostru, am insirat

pretuit sculele boierilor acestora ; iara scriindu-se aicea i datorfilecu cari au fost indatoriti domnilor din acest oras, acelea scazändu-ledin averea Domniilor lor, cele rämase din averea boierilor, acelea toatesunt trecute in catastiful de fata. Eu am luat In mana cele ale DornniilorLor si le-am trecut Maiestaii Sale. Spre crezarea carora am pus aceastaa mea isdlitura i pecetea mea.

Notd. Acest important inventar ne-a pdstrat lista detaliatä asculelor i vestmintelor cu cari vaduva lui Parascu-Voda dupa moarteatragicä a Domnului (in Decemvrie 1557) s'a stramutat la Sibiu impreunacu rudenia sa ori mdcar adeptii ei i anume Radu logofet cu fiul &duTudor, Radu Socol stolnicul, cu mamá-sa, Stanciul Benghe cu fiusäu Hamza i altii. Acestia având teama sa se intoarca in tara autrait mai bine de zece ani in Sibiu, ocrotiti de senatul orasului. Inacest lung interval istoviti de mijloace bänesti, cari le vineau de acasanumai in tainä., si-au zalogit cu incetul multe din scumpeturile ion pela gazdele unde locuiau. Neputând insà plai s'au indatorat asa de multinca la stdruinta gazdelor sasesti principele a trimes unul din sfetniciisäi la dânsii, care in fruntea unei comisii de experti a luat la catastihtoate sculele boierilor pribegi i achitänd datoria lor din lucrurile con-semnate, restul l'a sechestrat pe seama visteriei. Inventarul formeazaun adevärat monument de cultura, andu-ne o ideie clara despre avutiaboierilor pribegiti, dci dacà stim ca pe vremea aceasta in a douäjumätate a veacului XVI-lea un bou costa un fiorin, ne putem usorinchipui ce valoare aveau rochile Doamnei lui Patrascu pretuite aicipang la 117 fiorini ori caftanele boierilor, dintre cari gasim unele sem-nate chiar cu 130 fiorini.

337.

Wien, 24 Fevruarie 1569.

Mayimilian II. regele Ungariei catre Camera Scepusiana.

Sci ingrijeascd de locuinfe pribegilor moldoveni.Camer in Zips solle die vertriebenen Moldawer mit Woh-

www.dacoromanica.ro

Page 315: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

illorum memoriali intelligetis. Itaque mandamus vobis benigne,ut illis, quod sine incommodo n.ostro fieri queat, de possessionibuscertis provideatis, nosque deinceps, quid illis assignaveritis, certioresreddatis, executuri benignam voluntatem nostram.

(Hofkammerarchiv. Wien. Ung. Gedenkbiicher 396 fol. 36.)

Notd. Originalului acestui ordin se allá anexatá petitiuneanedatatä a boierilor moldoveni pribegi (Boerones exules Moldavienses)ca sá li se plateascá cAt mai curánd stipendiul in singulos menses,quoniam non aliis quam illo stipendio nos et familiam nostram alimus"

afará de aceasta sä li-se dea vreun loe in possessionibus quondamGabrielis de Peren" cáci altfel : nos et nostra familia cogimur ]incet hanc circa domus versan.

Bratislava, zz August 1569.

Maximilian II. regale Ungariei atre Camera Scepusiana.

Zore§te plata salariului lui 5tefan-Vodi Meizgd.

Conquestus est nobis Stephanus Waida profugus ex Mol-davia humiliter, sibi de proximo exacto mense Martio hactenusnihil solutum fuisse i deoarece eius petitio honesta iustaquesit ordondm ca numitul Vodd sd fie indestulat.

(Colectiune particularà. Ungaria.)

ISdtmari August 1569.

Urbarinl satulni romttnesc Hodos al lni §tefan-Voa Mazgi.

Numele locuitorilor iobagi. Venitul, ddrile i slujba lor cdtrecetatea Sdtmarului.

Ex urbano Zathmariensi, in mense Augusti anno 1569conscripto. Hodos.

Numerus et nomina colonorum.

Andreas Sutha, Thomas Gombar, Ignatius Hozzu, MreradKukuran, Tyvadar Botha, Sebastianus Patruch, Tyvadar Hozzu,Ioann.es Patruch, Ioannes Naul, Sthanus Gombar, DemetriusGombar, Zawa Nylan, Gregus Hozzu, Lazarus Kako, PyntheHozzu, Tyvadar Hossu. Fundus Pynthe Hozzu.

21 Aug. 1569] No. 337-339 285

www.dacoromanica.ro

Page 316: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

286 No. 339-34o [zo Oct. 1569

Census.

Censum ad festum Sancti Michaelis dant in universum etcommuniter florenos quatuor, denarios quadraginta septem.

Proventus.

Nonas et decimas nullas unquam dare debent, ut ipsi juramentoferunt, cum sint Valachi.

Ex singulo grege ovium, quantuscunque fuerit, dant singulasoyes mulgibiles cum agnis, dant etiam singulos caseos, quam so-lutionem tretinam vocant.

Ex singulo grege porcorum, si non provenerint glandines,sed saltem in pascuis, dantur porci singuli. Cum autem glandinesprovenerint, integrae decimae exiguntur et redimunt in sylvisinfra numerum denarium nummis quatuor, in pascuis binis.

Ex apum alvearibus similiter dant decimas integras, redi-muntur infra numerum denarium per denarios ternos.

Debent dare butyri pintam unam et mediam, caseos duos.Munera dant de jure ad festum Paschae, Pentecostes, Nativi-

tatis Christi et alia tempora pro necessitate arcis sibi imponenda,ut sunt agni, capones, gallinae, anseres, ova, tortae, pullastriet id genus alia esculenta.

Educillantur hic vina pro usu arcis, ut in aliis pertinentiis.

Servitia.

Servire debent ad eius Maiestatis et arcis necessitatem semper.Caspar Frank mpr.

(Hofkammerarchiv. Wien. Ungarn fase. 14396.)

Notd. Cum ea satul Hodo§, apArtinator cetätii Samar, eraromânesc o stim nu numai din textul de mai sus al urbariului, dar sidin adresa Camerei Ungare (din 9 Mai 1590) cAreia el se gib.' anexat,in care citim : pagus quidam exigui momenti Valachicus, Pusztha-hodos vocatus, ad arcem Zathmar pertinens.

340.

Istambol, 20 OCtOMVYie 1569.

Marc' Antonio Barbaro bailo cà'tre dogele Venetiei.

Noua jalba a jignitului Cantacuzino catre marele vizir.

Il Mar bassà mi ha fatto intender per mezzo del SignorIbraim bei che '1 Cantacusino ha data nova supplica al Serm°

www.dacoromanica.ro

Page 317: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Signor, dicendo in essa questo solamente, che essendo morto unmercante, suo debitore, io mi trovava in mano del suo molti danari,che aspettavano ad esso Cantacusino, che sono a ponto quellich'egli dimandava ultimamente ; et che Sua 1VIagnificentia havevaordinato che se la cosa stava cosi esso Mar bassà lo facesse satisfa-re : per il che Sua Magnificentia mi faceva saper che le mandassiun memoriale come stava il principio di questo fatto, forse perparlarne comodamente con Sua Magnificentia in questo viaggio ;il qual ho fatto far brevemente, come Vostra Serenità vederà dall'oc-clusa copia,' senza intrar di novo in n arratione delle ragioni, haven-dole detto a bastanza, intorno ad esse per l'altro memoriale, chemandai a Sua Magnificentia ; 2 et ho dato quest' ultimo memorialeal medesimo Signor Ibraim bei, acciò che per viaggio lo dia alMar' bassà. ; et veramente che è gran cosa la perfidia et sceleritàdi questo ribaldo Cantacusino, contra la quale non mancheròd'opponermi con officii convenienti, secondo che giudicheròbisogno del negotio.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Cosp.)

341.

Bratislava, 24 Octomvrie 1569.

Maximilian II. regele Ungariei cdtre Camera Scepusiana.

Mandat de platd a salariului pribeagului loan Mdlai.

Inteles-am din raportul (din 28 Septemvrie) cauza pentrucare nu s'a prätit stipendiul lui loan Malay profugus Moldaviensis,deoarece ins'A nos ipsi omnímodo satisfieri volumus ordondm

1. Despre aceasta avem urmätorul sumar din raportul bailului Barbarodela 29 Octomvrie 1569: Manda copia d'un memoriale c'ha mandato al bassiicontra di Cantacusino, perchè il bassi' havea fatto dirle che o si pagasse costui, osi mandasse giustificationi per testimonii turchi. (Rubricario di Cosp. vol. I. 246.)

2 Acest non memorial fiind arAtat sultanului, Cantacuzino fu dat afarädin Divan, unde se presentase cu dreptul sän, precum aflam din urmätorul sumaral bailului din II Noemvrie 1569 : Si ha che'l bassi', ha mostrato alSignor la scritturada se presentatagli contra il Cantacusino, et l'ha scacciato dal Divano. (Ibidem.)

3 Cantacuzino insá nu s'a rásat, stiind ca are dreptate, ceränd din noufie plätit, precum afläm din sumarul ultimului raport in aceastä chestiune al ba-ilului, din 9 Decemvrie 1569: Il Cantacusino per importunità haver impetratonovo ordine di dover esser satisfatto del suo pretenso credito, et il bassit, se benl'odia, ha rispetto nel suo negotio. (Ibidem.)

24 Oct. 15691 No. 340 341 287

www.dacoromanica.ro

Page 318: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

plätii stipendiul (conform ordinului anterior din 21 August)dupál 4 cai, a primo autem Augusti, quo eum quin que equis ad arcemnostram Patak conduxeramus, pan6 in ziva de astAzi, fáirl nici oamanare.

(Colectiune particularä. Ungaria.)

342.

Warszawa, 3.r Ianuarie

Ioannes Cyrus abbas S. Vincentii Wratislaviensis catre impAratul Maximilian

Solia lui Bogdan-V oda care a de pus jurämeint de credintäIn mdna regelui Poloniei i cererile lui V odä intru ajutorul Mol-dovei .

Porro XXV. huius mensis die appulerunt hue duo legatiBogdani Moldaviae reguli, quorum alter cancellarius, alter cubiculipraefectus dicitur, satis splendido comitatu, plus quam centumomatissimi equitum. Hi quadriduo post quam venerant, a SermaRegia auditi, praemissa salutatione petierunt :

Primum, ut ipsorum princeps Regiae Serti de colenda cumea perpetua pace iusiurandum praestitisset, Sua Serenitas idempraestare vellet. Quod et hoc mane solemniter, pronuncianted[ictum] iuramentum Rm° D. Archiepiscopo Gnesnensi unacum jis, qui hic sunt palatinis et castellanis, tacto Evangelii libro,dictis yero consiliariis genu flectibus, nomine totius regni factumest, i dictis oratoribus una cum consiliariis in prandio Regaliapparatu instructo retentis, et omni genere laetitiae atque gra-tulationis exhilaratis.

Secundo, ut bona cum Suae Regme Sertis venia, liceretsibi uxorem ducere palatini Chioviensi filiam, quasi pro maioriistius amieitiae consolidatione ; praesertim quum imperator Turca-rum eius rei author fuerit.

Tertio, ut thesauri, quos Tomsa, qui occiso ante aliquotanuos Despota in Poloniam profugerat et Leopoli capite plexusfuit, secum ex Moldavia exportaverat, et ab eius morte Se"'hic Rex ad se receperat, restituerentur moderno ipsorum domino.

Quarto, ut quae mercatores Poloni Walachis debebunt, 2meliori fide quam hactenus fecerint, persolvant

1 Vez1 jurAmantul sfetnicilor Moldovei si al regelui Poloniei, Impreunicu scrisoarea acestuia din urmA, din ziva citatA (a scrisorii de fatA) in Hurmuzaki :Documente vol. p. 600-602.

2 Scris asa :

288 No. 341-342 [3i Ian. 1570

www.dacoromanica.ro

Page 319: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

13 Apr. 1570] . No. 342 343 289

Postremo, ut Poloni ab incursionibus et depraedationibusfinium Walachiae abstineant, ne ex ea re dissidium et graviusaliquod nascatur periculum.

Sic in maxime hominum frequentia auditis, responsum fuitRegiam Mt de omnibus deliberatam, alio tempore ad singuladaturam esse conveniens responsum.

Admissus eadem prope hora et auditus fuit, quidam etiamHungarus, qui in illo comitatu una cum advenerat a Transylvano,ut ferebatur, sed falso, sicuti postea compertum fuit, missus.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

343.

Alba lulia, 13 Aprilie 1570.

Stanislau Niezowski atre senatul orasului Bistrita.

Imitatie la nunta sa cu Zanifira, liica decedatului Moisi-Vodci.

Prudentes, circumspecti domini et amici nobis observandi.Salutem, servitiorumque commendationem.

Quoniam nos Generosam dominam Sanphiram, filiam Specta-bilis Magnifici quondatn domini Moizin, wayvodae Transalpi-nensis, relictam videlicet Egregii domini Stephani Keserd, juresacri matrimonii nobis in legitimam coniugem copulavimus etnuptiarum solennitatem die dominico Exaudi proxime futuro,videlicet dia septima Maui in possessione Spring celebrare consti-tuimus et praesentiam fratrum et amicorum, pro recepta regniconsuetudine, hoc in negotio requirere decrevimus : RogamusDominationes Was magnopere velitis ipso die dominico Exaudiin praefata possessione Spring amanter adesse, et praesentiavestra solennitatem nuptiarum decorare. Factura nobis rem gra-tissimam, et occasione praestita amicabiliter reponenda. Eas-dem quanti feliciter valere optamus.

Datum Albae Juliae, 13. die Aprilis. Anno Domini 1570.Stanislaus Niezowski

Adresa: Prudentibus et circumspectis dominis iudici, caeteris-que consulibus civitatis Besterciensis. Dominis et amicis nobis con-fidendis.

(Arhiva judetului Bistrita-Niisrtud. Bistrita.)

Documente vol. I. 19

www.dacoromanica.ro

Page 320: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

290 No. 344-345 [to Aug. 1570

Speyer, lo August 1570.

Giacomo Soranzo e Giovanni Michiel ambasdatori chtre dogele Venetiei.

Domnii tdrilor romdne se oferd impdratului Maximilian, dorindsd scape de jugul turcesc, cdruia s' a olerit Albert Laski de a intraCu 12.000 de cdareti in Moldova i chiar mai departe.

Vi voglio anco aggiongere, che il Valacco et il Moldavo di-mostrano grandissimo disiderio di levarsi dalla servitù turchesca,et anco son avisato, che tutto quel paese occupato da Turchi,fino a Belgrado, ha gran voglia di tumultuare. Et soggionse, vidico quello, che intendo, non manco di far quanto debbo, ina comele cose siano più avanti, fare) anco più. Ci 6 anco un buon cavalliero,che mi si 6 offerto di andare in Valachia con 12/m cavalli, con animo,di passare più avanti, et ricercato da noi Sua Cesarea Maestà, sequesto era il Laski, lei ci accennò che era lui.

Da Spira, alli io di Agosto 1570.

(Arch. di Stato. Venezia. Disp. di Germania filza 3.)

W arszawa, 12 Septemvrie 1570.

Abatele Ioan Cyrus cAtre imparatul Maximilian II.

Bogdan V odd cere mijlocirea regelui Poloniei pentru a aveade sotie pe lata ducelui Constantin de Ostrog. Bunavointa regelui/ad de el.

Palatinus Moldaviae per legatos suos, de quibus scripsiproxime, se se in filium a Serm° hoc Rege recipi et uxorem sibiab eo dan i flagitat. Si non possit consequi ducis Constantini anteaquoque petitam filiam, accepturum quam Sua Serenitas ex sub-ditis suis obtulerit. Aliud quod per praefatos legatos petat, in-telligere non licuit. Aiunt iidem, Turcos poenitere belli suscepticontra Venetos, parum faustum eius exitum sibimet ominari,munire multa loca sive castella in Propontide, eiusque angustiis,ex quibus appareat ipsos classi suae diffisos aliquid adversi me-tuere ; etc.

Heri vesperi multa cum domino vicecancellario ... locutussum ; ubi ex ipso cognovi Sermum Regem satis in Walachum pro-

www.dacoromanica.ro

Page 321: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

18 Oct. 1570] No. 345-346 291

pensum, iam num ad ducem Constantinum misisse, requisitum, utiterum petitam a Valacho in uxorem filiam haud gravate conce-deret ; Ser' suam illi indulgere, ut possit in hoc regno emerealiquot fundos, in quibus fiat assecuratio dotalitii. Spem essepraefatum ducem non refragraturum voluntati Regiae. Quodsi tamen, praeter expectationem accideret, Ser" Suam nobilis-simo iuveni, tam confidenter se illius tutelae committenti, nondefuturum in invenienda uxore alia, quae ipso digna foret. Posthac a Valacho in Transylvanum oratione conversa, aperte innuitSuam Regiam Sertem plus candoris atque integritatis illi, quamTrartsylvano tribuere ; ideoque oratoribus suis iniunxisse, ut inhac tractatione pacificationis pro ipso, qui iam aliquoties fidemfefellisset, nomine Suae Ser' fidem nequaquam interponerent,cum Sua Serenitas non immerito de ipsius constantia dubitet.

Warsouiae, XII. mensis Septembris. Anno Christi M. D. LXX.P. S. Audita est hoc mane legatio Moldavica, sed quasi in

aurem Sermi Regi locuta [dominus vice-cancellarius] non potuitintelligi, quae petiret. Intelligetur autem, ut spero, post clies aliquot..Datum ut in literis.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

316.

Warszawa, .r8 Octomvrie 1570.

Balthasar Kossembor a Skorkow catre imparatul Maximilian II.

Intelegerea tainicd a lui Albert Laski cu regele Poloniei de aocupa scaunul Moldovei cu ajutorul lui, lolosindu-se de prilejul cez'Turcii stau in rdsboiu cu Venetienii.

Id etiam Mti Vtae Caesareae humillime significandum duxi,fuisse hic fere per 20 dies Marm don-iinum Albertum Laski,qui praeter id, quod omnibus f ere his (publice enim id agebatur)notum est, omnia sua bona, quae in regno Poloniae habet, Seen°hule Regi inscripsit. Secreto a Sua Serte, ut sibi militem conscri-bere et ex Polonia educere liceret obtinuit, et cum Sua Ser"constituisse, ut mihi pro certo secrete tamen dictum est, debuit,ut postea quam Bochdanus, modernus Walachiae et MoldaviaeDespotes, a Turcis ita in ordinem redactus esset, ut ne dimidiatumquidem ius suum in Walachiae et Moldaviae terris haberet, etquotidie magis ac magis durius a Turcis tractaretur, meliusque sibi

19*

www.dacoromanica.ro

Page 322: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

esse, ut aliqua parte libera et pacata contentus foret, quam iu-gum Turcicum ibi ferendo, opprimi se perrnittere aut cum resistereTurcarum potentiae vix postea, nec auxilia aliunde sperare posset,succumbere persuasus, et iam num et Lasco provinciis cederetassensus est, ipse Lascus visa opportunitate temporis et occasione,quam ex hoc bello inter Venetos et Turcas forse expectat contractaaliqua manu militum in Walachiam, sine sanguine ea potiturus,concredente id Bochdano et praesidia Turcica, quae in finibussunt facile eiecturus, veniat, quamprimum igitur Turcas insignemaliquam cladem accepisse, bello aut fortuna Venetis inferiores esse,certo cognoverit id, quod sibi proposuit tentare statuit.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

347.

Alba lulia, 4 Noemvrie 1570.

Joan II. regele Ungariei cgtre Paul Torda., episcopul Ronifinilor din Ardeal.

Ca recompensd pentru osdrdia lui in impärte4irea Slintei Scrip-turi printre Romdni ii ddrue0e casa din Lancrdm a lostului vlddicdSaya, peirdsitd de acest cdlugdr plecat din. Ardeal.

Nos Ioannes Secundus, Dei gratia Electus Rex Hungariae,Dalmatiae, Croatiae etc. Memoriae commendamus tenore prae-sentium significantes quibus expedit universis. Quod nos cum adnonnullorum fidelium nostrorum humillimam supplicationem nostraepropterea factam Maiestati, tum vero considerantes mores honestos,pietatem, vigilias, assiduosque labores fidelis nostri, honorabilisPauli Thordasy superintendentis Ecclesiarum Valachalium Trans-sylvaniensium, quos ipse in promulgan do puro verbo divino gentemValachicam cum summa cura et industria subiisse dinoscitur, etinposterum quoque subiturus est, totalem et integram domumVladicae Zawa calugeri, in possessione nostra Lankerek, in sede no-stra Saxonicali Zazsebes existente habitam, quae per spontaneameiusdem calugeri ex hoc regno nostro Transsylvaniae egressionem obabrenunciationem professionis Evangelicae et doctrinae Christianaefactam, ad nos, consequenterque collationem nostram Regiam riteet legitime devoluta esse perhibetur et redacta, simul cum curia,horto ac omnibus pertinentiis et quibuslibet utilitatibus, ad eandemdomum de jure et ab antiquo spectantibus et pertinere debentibus,sub suis veris metis et antiquis limitibus existentibus, eidem PauloThordasy ipsiusque haeredibus et posteritatibus universis dedimus,

292 No. 346-347 [4 Nov. 1570

www.dacoromanica.ro

Page 323: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

donavimus et contulimus, imo damus, donamus et conferimusiure perpetuo et irrevocabiliter tenendum, possidendum, pariteret habendum, salvo jure alieno, harum nostrarum vigore et testi-monio literarum.

Datae Albae Iuliae, die quarta mensis Novembris. AnnoDomini Millesimo quingentesimo septuagesimo.

Ioannes Electus Rex (L. S.) Michael Chiaky cancellarius

(Arhiva ora.gului ebi§u1-S5sese.)

348.

[Bratislava, 21 Noemvrie 1570.]

\Minya 1M Aron-Voc15. c5tre Camera lingua.

Roagd sei i se dea pensia ob4nuitd deoarece n'are ce manca.

Eoreokké való szolgálatomat irom Kegyelmeteknek, mintbizodalmas uraimnak.

Továbbá emlékezhetik Kegyelmetek, hogy énnekem szegényárvának, Aaron vajdánénak, Ew Felsége akaratjáb61 mindenesztend6re Art huszonöt forintom az én megholt uramnak szol-gálatjáért, kit még ez ideig minden esztend6re megadta ti Ke-gyelmetek. Azért mostan is esedezem ti Kegyeimetekhez, mintbizodalmas uraimhoz, hogy Kegyelmetek gz nagy Istent megtekintvén, ne hagyjon, árváimval teljességvel ködulásra ne jussak,mert az Isten után énnekem csak Kegyelmetekben vagyon mindenbizodalmam. Az Uristen meg tartsa Kegyelmeteket. Es kéremKegyelmeteket, hogy Kegyelmetek ne késleltessen, mert immárannyira jutottam, hogy még az ev6 falatom is nincsen. Erre Ke-gyelmetekt61 kegyelmes választ várok.

Kegyelmetek szegény árvájaAron Vaydáné

Anna Asszony.

Pe dos: 21. Novembris 1570. Quantum debetur huic? Debenturusque ultimam diem Decembris praesenti anni fi. 31 d. 17 2/3.

Domine Perceptor. Viduae ohm Aaronis Waywodae, in rationemprovisionis suae annuae detis florenos quindecim hungaricos, sumptaquietantia. Actum Posonii, XXII. 9-bris. Anno LXX°.

Ex Consilio Camerae Hungaricae S. Caes. M-tisVaradiensis mpr. J. L. Baro a nailing mpr.

(Coleetiune partieulara. TJngaria.)

21 Nov. 15701 No. 347 348 293

www.dacoromanica.ro

Page 324: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

viata acestui fals domn" o cmiosteam páná la anul 1569. Cfr. Iorga :Pretendenti domnesci in secolul al XVI-lea (Bucuresti, 1898) p. 36.

294 No. 348-349 [14 Dec. 1570

Incredintez pe Milostivirile-Voastre, ca pe stä.pAnii mei cu cre-dintà, de supunerea mea in veci.

Mai departe, vá amintiti färà îndoialà Milostivirile-Voastre,cA mie särmanei välduve, jupânese a lui Aron-Vodà, dupä: vointa Maie-stAtii Sale, in fiecare an mi s'a cuvenit 25 de fiorini pentru slujbeleräposatului meu sot, ceeace pân'aeurna mi-ati i dat Milostivirile-Voastre in fiecare an. Ap.dar mä, rog i acuma Milostivirilor-Voastre,ca stäpânilor mei cu credintä., ca Milostivirile-Voastre, gändindu-vä.la Dumnezeu, sä.' nu má läsati sà: ajung säl cer§esc cu desavarsire cuorfanii mei, cAci dupäl Dumnezeu, eu numai in Milostivirile Voastremi-am pus toatä. inerederea. Dumnezeu sä và tina pe Milostivirile-Voastre. i và mai rog pe Milostivirile-Voastre, sä nu mä. zä.bovitiMilostivirile-Voastre, cdci am ajuns sà: nu mai am nici bucältica de toatezilele. Astept räspuns milostiv dela Milostivirile-Voastre.

Särmana väduvä a Milostivirilor-Voastre.Sotia lui Aron-Voevod,

JupAneasa Anna.

349.

Speyer, 14 Decemvrie 1570.

Impiratul Maximilian II. cätre Sigismund August regele Poloniei.

Recomandd pe pribeagul Niculae Basarab-Vodd care susOnecd e adevdrat urmq de Damn din Tara-Romeineascd

Maximilianus etc. Serme Princeps etc.Qui has nostras Serti Vrae exhibuit literas, Nicolaum

Bassarabae haeredem et legitimum successorem Transalpinae senominans, plurimis maximisque precibus supplex rogavit, ut sein Poloniam proficiscentem See' V"e commendare dignaremur.Nos sane pro ea, quae nobis natura tribuit mansuetudine etclementia, non potuimus confugienti ad nostram opem hiscenostris literis deesse. Itaque Serte' V' benevole hortamur etfraterne requirimus, Serenitas Vra praefatum Nicolaum ita sibicommendatum esse velit, ut has nostras literas magno sibi usuifuisse intelligat. Factura est in eo Serenitas V' rem aequanimi-tate sua dignam, nobis vero gratam mutuis fraternae benevolen-tiae studiis recompensandam. Quod reliquum est Serte' V"'rectissime semper valere et prospero rerum omnium successufoeliciter perpetuo frui ex animo optamus.

Datum Spirae, die XIIII. Decembris. Anno LXX.(Concept. Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

www.dacoromanica.ro

Page 325: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

27 Dec. 1570] No. 350-351 295

Warszawa, 27 Decemvrie 1570.

Abatele loan Cyrus care imparatul Maximilian II.

Proiectul lui Albert Laski de a ocupa Moldova, iar Bogdan-Vodel sä se mute pe m*ile sale din Polonia.

D[ominus] Albertus a Lasko non multo post, quam me hucredeuntem consecutus fuit prope Petricoviam, ut [iam] Wan' Caes.Mtem scripsi antea, profectus fuit per Sylesiam, ubi domi meaese per totum quadriduum bene quievisse et amanter acceptumesse su.is mihi significat literis, in Marchiam ad Ioannem MarchionemBrandeburgicum pecuniae, ut mihi dixit Krzepicii, ab illomutuo accipiendae gratia. Expectatur, ut hic fama increbuit,magno desiderio in Valachia, occulto quodam indicio comperi,ipsum contracto quantocunque poterit exercitii invasurum hachyeme illam provinciam, non tam ut Valacho, qui cum secretamde eo intelligentiam habeat, noceat, quam ut utroque exercitu,hoc est, tam eo, quem Lascus adducet, quam eo, quo ValachusLascum repellere velit, ex improviso adoriantur ditiones Turcicas,domino Lasco ibidem postea reliquendo, qui contra Turcas ultrosibi a Valacho traditam et concessam provinciam viribus adiutusPolonicis tueatur, Bogdano vero, id est nomen Valachiae regulo,in Poloniam ad occupanda Lasci bona per quandam quasi commu-tationem commigraturo. Cum se et ingenio, et viribus inferioremsentiat, quam ut Turcarum, quorum oppressionem sui haud ab-surde metuit, impetum sustinere possit. Et hoc illud esse dicitur,quod sibi uxorem Polonam dan, quod fundos et bona soli in Po-lonia comparandi facultatem sibi concedi superioribus mensibustantopere expetierit.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

Istambol, 18 Fevruarie 1571.Carol Rym orator catre imparatul Maximilian II.

S'a dat voie lui Bogdan-Vodd sci ia de sotie pe fiica duceluiConstantin de Ostrog din Polonia.

Vaivoda Moldaviensis, quem Bogdanum vocant, his diebusmisit hue petitum filiae ducis Constantini Poloni ducendae potesta-tem, concessum est.

(Staatsarchiv. Wien. Turcica. Cifra.)

www.dacoromanica.ro

Page 326: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

296 No. 352-354 [22 Mart. 1571

Praha, 22 Martie 1571.tnip5.ratul Maximilian II. cltre Camera Scepusiaml.

La cererea lui 5tefan-Voclii din Moldova dispune sd rdmdndimpreund cu boierii sdi in Sdrospatak, déindui-se p: o pensie anualdde 300 fiorini.

Fuerunt his diebus apud nos nuncii Stephani Weidae exMoldavia, ac supplicationem et suo, et ipsius nomine humilli-mam obtulerunt, la care Vd ordondm, ut equites levis armaturae,qui praefato Weidae et suis boiariis aluntur, in ea conditione,qua hactenus usi sunt, maneant, ita ut qui ex proventibus Saros-patak sustentati hactenus essent, etiam in posterum illinc ale-rentur, qui vero ad officium solutionum bellicarum essent reiecti,in ea quoque manerent, et sustentatione consueta contenti essent ;iar afard de aceasta Vodcí sd primeascd vinul de pdn'acuma, prae-terea ipsi Weidae a dato praesentium singulis annis trecentosflorenos Rhenenses ad beneplacitum nostrum pensionis nominenumeran i debere ; etc.

Datum in arce nostra Pragensi, 22. Martii. Anno 1571.(Colectiune particularA. Ungaria.)

Praha, 28 Martie 1571.Impäratul Maximilian II. cAtre Camera Scepusianil.

Mandat de plaid boierilor Drägan i Gaya.

Quandoquidem Baiarii Moldavici Petrus Draxin et Iohan-nes Gawa nullos praeter consuetum salarium redditus habeant,et interdum difficulter solutionem illius salarii expectare poteruntordondm sd le dati la amd'ndoi aliquid in rationem salarii, dinvenitul Camerei.

(Colectiune particularä. Ungaria.)

W arszawa, 29 Martie 1571.Abatele Cyrus cftre ImpAratul Maximilian II.

Audien(a soliei moldovene in afacerea nunOi pldnuite i auneltirilor lui Albert Laski prin cari vrea sd ajungd Domn al Mol-dovei.

www.dacoromanica.ro

Page 327: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Cum Mar D. Palatinus Russiae, XXVIII. die huc ap-pulisset, statim postridie mane audita fuit, quia iam ab aliquotdiebus hic est legatio Tartarica, in magna senatorum atque ali-orum frequentia ; data enim illis fuit audientia plane publica ; etc.

Pridie vero eius diei auditus fuit et palatini Moldaviae nun-tius, qui quadriduo ante advenerat, sed remotis omnibus, etiamsecretariis regiis, solis senatoribus cum Sua Serenitate rema-nentibus. Quid in tam secreta audientia propositum aetumnefuerit, nondum certo cognoscere licuit. Audio tamen praeteruxorem quam petit sibi dan i filiam domini Cancellarii, questumesse de domini Alberti a Lasko machinationibus, quibus ille moli-atur invadere et occupare paternum suum dominium. De qua reet alio, qui non parva hic fama est, ipse etiam dux Constanti-nus nuper de ea ita mecum locutus est, quasi Vra Sacra Cae-sarea Maiestas eius machinationis esset conscia. Ubi in longocolloquio, quod mecum habuit, se se aliquoties obtulit, brevieffecturum, ut dictus Walachiae palatinus, se se totum dedat etpenitus subiiciat clientelae Vrae Sacrae Mu Caesareae. Modoillum in suam protectionem susceptum, velit contra Turcas tu-eri ac defendere. Non neglegendam esse istiusmodi occasionemacquirendae, sine sumptu et sanguine, tantae provinciae asserens.Ego qui et domini Ducis memorati, et Valachorum nossem inge-nia, egi quidem illi pro hoc suo erga Vram Sacram CaesareamMtem studio, magnas gratias, sed cum quam futura esset V'Sacrae Imperatoriae Mtis de ea re sententia, dixissem, me nonposse coniicere, promisi me de ea Suae Ilimae D[omination]ispromissione scripturum ad V' Sacram Caesaream Mtemquam citissime. Quam tamen crederem, non praebituram esseTurcis ullam occasiomen rumpendi indutias ; quippe quae pro-missi ac fidei in rebus omnibus sit tenacissima ac studiosissima.

Warsouiae, XXIX. Martii. Anno Christi MDI,XXI.(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

335.

Praha, .ro Mai 1571.Giovanni Michiel ambasciator atre dogele Venetiei.

5tiri din Polonia despre mireasa aleasci de rege pentru Dom-.nul Moldovei.

Alla corte di Polonia dovevano arrivare li ambasciatori delMoscovito, per la confirmatione della tregua ; onde quel Seen°

IO Mai 157I] No. 354-355 297

www.dacoromanica.ro

Page 328: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

298 No. 355-356 [23 Mai 1571

Re havea comandato un convento di Signori più principali, perpoter riceverli et espedirli ; che alla instantia et richiesta chefaceva il prencipe di Moldavia appresso il Re, per haver unamoglie in Polonia, Sua Maestà li daria satisfattione, havendo giàtrovato soggetto buono per lui.

Da Praga, alli ro di Maggio 1571.

(Arch. di Stato. Venezia. Dispacci di Germania.)

356.

W arszava, 23 Mai 1571.

Abatele Cyrus atre implratul Maximilian II.

Tratative cu ducele loan de Ostrog care Idgdcluqte cd va c4-siga in Mind pe Domnul Moldovei sd se supund impdratului, cutoatd frica ce o are din partea Turcilor.

Accepi quas Vra Sacra Caesarea Maiestas secunda huiusmensis die ad me dedit clementissimas litteras hesterno vespero.Quibus quae mihi cum Illum Duce Constantino agenda benig-nissime commisit, hoc mane (abiturus est enim proximo die Ve-neris) ita omni cura diligentiaque executus sum, uf non dubitemDominationem Suam Illmarn intra paucos menses palatinumWalachiae eo persuasuram, ut se se ultro V' Sacrae CaesareaeM" clientelae offerat. Promisit enim mihi, se denuo fidum ali-quem suum familiarem, simulatque domum redierit, ad ipsummissurum, ac persuasurum esse, multis efficacissimis argumentis,ut si se salvum esse cupiat, se omnino adiungat Vrae Sacrae M"Caesareae ; secretissimo ad illam fido aliquo suo servitore transmisso,cui primum ad se venienti, suorum quoque aliquem velit adiungere,qui illum comitetur et deducat ad Warn Sacram Caesaream Mtem velPragam, vel ubicumque illa tum foeliciter constituta fuerit.Putat autem memoratus Illnius Dux Constantinus, plurimummomenti allaturum esse huic negotio ex sententia consiliendo, siTransylvania, Walachiae vicina, in V"e Sacrae Caesareae Mtispotestate ac subiectione fuerit. Ego etsi scirem mihi non esseintegrum de his et similibus rebus aliquid conf erre cum aliis, benetamen potius quam male de ea re sperandum esse innui, cum aliisautem, ita clementissime iubente yr. Sacra Mte Caesarea, nequede his Transylvanicis, neque Livonicis aut similibus rebus acturus

www.dacoromanica.ro

Page 329: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

aliud, quam quod mihi a Vra Sacra Caesarea Mt' gratiosissimecornmissum fuerit ; sicuti nec hacteenus in jis omnibus quicquamagendum vel cum quoque super huiusmodi rebus disputandumcensui ; audiendi potius ac cognoscendi, quid alii sentiant etdicant de rebus similibus, quam disserendi nedum disceptandicupidus. De quo, ut V" Sacra Caesarea Maiestas otioso ac quietoanimo humillime peto..

Quod vero ad transmittendas Constantinopolim indequereportandas \Tr' Sacrae Caesareae Mus litteras attinet, simi-liter praefatus Dux Constantinus, uf et antea, suam defert acpollicetur operam : nihil aliud excipiendo quam casus maiores,ut vocant, qui humana non possunt provideri aut caven industria,latronum insultus, et tabellariorum interitum, aut si quae sunthis simula. Egi illi de utroque negotio diligentissime per magnasgratias, pluribus declarando, quam magnam ac solidam his ra-tionibus et sibi, et filio suo conciliaturus sit Vrae Sacrae Cae-sareae Mti gratiam atque benevolentiam, quod propediem ex-perturus sit, in iis quoque rebus, quae ad Raudnicense suum inBohemia dominium pertinent. Nam V' Sacram CaesareamMtem de illis ita se .brevi, sibi informata de omnibus sufficienterfuerit, resoluturam, quo singularem eiusdem gratiosissimae vo-luntatis propensionem queat liquido cognoscere. Modo ipsi vi-cissim, quemadmodum promittat, cordi sit, palatini Walachiaeerga V"' Caesaream Mtem animum quamprimum explorareac illum Vrae Caesareae Mt' syncera fide adiungere ; idquequanto fieri possit secretissime, ne quo eius tractatus emergenteinditio, et illi, Turcarum iniuriis valde exposito, et ipsimet Vrae Sa-crae Mti Imperatoriae inde oriatur incommodum sive periculum.Ipse autem quomodo dicti palatini Walachiae animum per occa-sionem caute praetentare, prudenterque explorare, ipsiqueSacrae Imperatoriae Mti benevolentiam atque studium decla-rare debeam, sicuti mihi praefatis Vrae Caesareae Mus litterisiniungitur, non video. Cum ille longissime hinc distet, neque ullaeius hic in Polonia conveniendi speranda sit facultas, neque litterisnegotium hoc, nisi id V" Caesarea Maiestas mandaverit commi-tendum censeam. Itaque omnia haec ipsius Ducis Constantinicurae atque dilingetiae permittenda credidi, sperans factunim,quod tam certo est pollicitus.

Datae Warsouiae, XXIII. Mail. Ann o Christi M.D.T,XXI.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

23 Mai 1571] No. 356 299

www.dacoromanica.ro

Page 330: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

3oo No. 357-358 [6 Ion. 1571

357.

Warszava, 6 Iunie 1571.

Abatele Cyrus cAtre ImpAratul Maximilian II.

Oastea Tdtarilor impreund cu a Moldomnilor in drum speArdeal, a trecut Dundrea pe la Chilia.

Cum haec praecedentia scriberem, convenit me Andreas Ta-ranovius, allatum huc esse significans, Magnum Tartarorumexercitum, cum Turcis ac Walachis tendere in Transylvaniam.Quod idem nuntius quoque confirmaret Tartaricus, qui princi-pis sui filium cum Scytharum exercitum ducere, et iarn circaChiliam Danubium transmittere diceret. Facilem fore occupa-tionem illius provinciae, siquidem inter ipsosmet indigenas magnaessent dissidia, magni motus domestici : ita quod intestino dis-tractos bello non esset futurum Turcis aliquod in illis subiugan-dis negotium ; etc.

Ducem Constantinum hinc ante biduum discedentem di-ligenter prommissionis suae de conciliando Walacho admonui,sed video non multum spei esse ponendum in Principe, qui parumsibi constare videtur non mihi tantum, sed et plerisque aliis.Itaque alia cum tempore iucunda erit de praefato negotio ratio.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

353.

Roma, 2 Mlle 1571.

Papa Pius V. cAtre principele Stefan Báthory.

Ìl lelicitd cu prilejul alegeril sale, gland cei e catolic zelos,fiind convins cd va lace tot pentru ldgrea

Dilecto filio, nobili viro, Stephano Bathori TransilvaniaeV ayvodae.

Pius PP. V.

Dilecte fili, nobilis vir. Salutem etc. Magnas agimus gratiasOmnipotenti Deo, qui his perturbatissimis Reipublicae Christi-anae temporibus eam istius provinciae populis mentem immisit,ut te virum, quemadmodum accepimus, catholicae religionisstudiorum, et excellenti pietate piaeditum, eiusdem provinciae

www.dacoromanica.ro

Page 331: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

rectorem ac perpetuum gubernatorem eligerent. Ea de re nonminus nobis atque huic Sanctae Sedi Apostolicae gaudemus van'Nobilitati Tuae gratulamur, sperantes talem electionem populisistis, quibus praepositus es, ad orthodoxae fidei cultum revo-candis aptissimam fore : cuius rei non parvum iudicium habe-mus illud, quod nobis, nonnullorum literis, significatum est, exquibus cognovimus te iam ante felicem hanc tuam electionemin tua antiquae ditionis locis fidem catholicam ab omnibus ex-coli et observan i semper curasse, nuncque concionatores catho-licos et in his Thedaldino quemdam concionatorem, ut fertur,egregium et theologum valde doctum, Sancte atque Apostoli-cae Sedis zelum habentem a Nobilitate Tua accersitos esse, quisalutari populos istos tuae fidei creditos, doctrinae pabulo pas-cerent veraque catholicae religionis professione imbuerent, quoquidem nihil facere potuisti aut illis utilius, aut tibi gloriosius.Adiungitur et illud, ex quo non minus tuae pietatis laus apparet,quod nullibi, in ista provincia, praeter quam in locis tuae ditionisubiectis, monasteria salva permanserint, ut credendum sit Deumtam egregiam pietatem tuam isto, ad quem nuper evectus esdigMtatis gradu remuneran i voluisse. Quocirca tam praeclarapiae tuae voluntatis indicia debitis in Domino laudibus comman-dantes, Nobilitatem Tuam hortamur, ut quam semel ingressaest catholicae religionis viam constanter teneat, sibique pro certopersuadeat nullo se ad istam provinciam firmites obtinendamvalidiore praesidio uti posse, quam si Deum' ipsum, a quo illiusregimen accepit et pie coluerit, et Sanctam hanc Sedem Aposto-licam omnium Christi fidelium matrem et magistram recogno-verit, et omni studio ad veterem orthodoxae fidei utile erit hae-reticos advenas ex ista provincia expeliere, quorum praecipuumstudium est variis haeresum venenis in vulgus spargendis omniumde fide catholica recte sentiendum animos seducere atque cor-rumpere.

Haec ad Nobilitatem Tuam non minus .gratulandi quamnostrae erga illam paternae voluntatis declarandae causa scrip-simus, quam nulla magis quam re testan i potuimus quam Nobi-litate Tua ad eas res hortanda, quibus et in praesenti saeculoperpetuam sibi apud homines laudem comparare et in futuro

tefan Báthory de Somly6 fu ales principe de cAtte Ordinele i StateleTransilvaniei in ziva de 24 Mai 1571 In dieta generala din Alba Iulia, precumse cerea de cAtre legi.

2 IUI. 1571] NO. 358 301

www.dacoromanica.ro

Page 332: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

302 No. 358 [z Iul. 1571

aeternae remunerationis praemium a Deo accipeie possit, adquod eam perducere ipse pro sua misericordia dignetur.

Datum Romae, apud Sanctum Petrum etc. die 2. IuliiAnno sexto.

(Copie of. Arch. Vat. Roma. Arm. 44 vol. 19 p. 457.)

Nofci. Acest breve" fu transmis principelui ca de obiceiuprin nuntiul dela Viena, in ziva de ii August. Primirea sa fu con-firmat5. de cätre nuntiul episcopul Delfino la 3 Septemvrie 1571;dupd ce insä despre Báthory a ajuns veste in Curte cum cà ar fi de-pus din nou jurämänt de credintä sultanului, nuntiul tinut dedatorie sä, se satuiasa mai întâi cu impäratul Maximilian II dacäscrisoarea papei este a i-se trimite principelui or nu. impäratul (duparaportul nuntiului din 17 Octomvrie 1371) era de pärere cá chestiuneae foarte grea, deoarece questo Bathori haveva preso per suo can-cerner° quello Forgach giä vescovo di Varadino, et per consiglieroquello Blandrata Piamontese, medico, che ridusse il Re morto 1 allasetta di Trinitarii, et che hora persuade al Bathori che vogli accet-tare la confessione Augustana per poter/o poi a poco a poco ridurrealle altre sue pazzie." Teama impäratului era iusd nefondatà, cAcilucrurile s'au schimbat mult cu urcarea pe tron a noului principe.Io risposi a Sua Maestà urmeazá nuntiul che mi maravigliavamolto di quanto essa mi diceva, perche io haveva inteso l'altro hierida dui Italiani, che vengono hora di Transilvania, quali erano mu-sici del Re morto, che dicono, che essendo stata già levata la messaa tutta quella provintia, subito creato Vaivoda questo Bathori, laconcesse a i Siculi, che la dimandorno et che si sperava che ancoin Alba Giulia in breve si dovesse dire publicamente, essendosi finhora detta solamente in camera di esso Vaivoda, il quale in ognisua attione mostra di essere molto catholico. Sua Maestà rispose chepoteva esser yero quanto m'era stato detto, ma che è certo, chehora questo Blandrata è suo consigliere."

Nuntiul fi:6.nd raport Vaticanului primi. ordin s51 arete scrisoareade fatà impäratului, care insd (dupà relatiunea nuntiului din 24 Oc-tomvrie 1371) af15. che in esso breve" vi sono alcune parole in pre-giudtio suo, essendo chiamato questo Vaivoda da Sua Santità per-petuo governatore della Transilvania et pea) desideraria che volen-dogli scrivere Sua Beatitudine fussero levate queste parole, et lochiamasse solamente Vaivoda." Fost-a schimbat textul dificultat alacestui breve" ori nu, nu stim, cAci nuntiul numai scrie nimica de-spre el ; dar nu credem, deoarece in volumele brevelor nu mai gAsimaltul i astfel pare cd la urma urmelor el tot a fost transmis prin-cipelui pe la sfärsitul anului de cätre nuntiu. 2

I Regele loan II (adicá.' principele loan Sigismund) mort la 14 Martie1571 in palatul sg.0 din Alba 'una.

2 Pe baza rapoartelor nuntiului numit in Arch. Vat. Roma, Nunziaturadi Germania vol. 64 pag. 39, 54 si 66.

www.dacoromanica.ro

Page 333: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

359.

Praha, 12 Iulie 1571.Maximilian II. regele Ungariei catre Camera Scepusiana.

Cere informatie des/re starea datoriei de 8000 fiorini lua(ide defunctul Despot-Vodel din mdna lui Francisc Zay, intre limpasemenea mort.

Cum superioribus annis in expeditionem Despotae octomillia florenorum per Magos Franciscum Thurzonem et quon-dam Franciscum Zay percepta fuerint, de quibus ratio reddendafuerat relictis Zay filiis, verum cum iidem sese excusaverint, quodde eo negotio, mortuo parente, nihil certi nos docere possent,scripsimus memorato Thurzoni pro informatione. Is quod nobisrespondeat, ex adiecto scripto ipsius cognoscetis. i Cum itaque ar-bitretur, rem certo investigan i posse apud servitores et stipendia-rios nostros, qui turn circa ipsum Zay versabantur, mandamusvobis benigne, ut hac de re, prout Thurzo consulit, diligenterinquiri curetis, ac ut se habere compertum fuerit, scripto nosvestro doceatis.

Datae in civitate nostra Regia Pragae, 12. die Iulii. 1571.(Colectiune particular& Ungaria.)

350.

Wien, 30 lulie 1571.Nuntiul Delfino catre Tolomeo Galli secretar de stat.

LiniVe n Ardeal, de unde au sosit ploconuri scumpe impd-ratului potrivit testamentului regelui loan II.

Delle cose di Transilvania non s'intende altro se non chepassano quiete et che già dui giorni il Vaivoda mandò a Sua Ma-està Cesarea due spade, una donata da Solimano al Re morto,et l'altra che era del Re Giovanni, molto ricche, et una coppad'oro di raro lavoro, et alla Serma Imperatrice un gran pezzodi minera, cosa molto maravigliosa, le quali robbe dicono ch'era-no state lasciate alli suddetti Serenissimi Imperator et Impera-trice in testamento dal Re morto. 2

(Arch. Vat. Roma. Nunz. di Germania vol. 64 p.r8.)

1 Deoarece textul acestui mandat 11 publicam din copiarul oficial, nucunoastem scrisoarea mentionata.

2 Titlul Intreg al nuntiului este Giovanni Delfino Vescovo di Torcello.

12 1111. 1571] No. 359-360 303

www.dacoromanica.ro

Page 334: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Solul lui Bogdan-Vodä cu insärcinarea de a pe0 fata mareluicancelar Dembinski pentru ddnsul, nunta lädindu-se n cetateaHotinului, unde Voevodul se aflä de cdteva luni.

Adest etiam hic domini palatini Walachiae nuntius, con-ciliandi matrimonii causa inter suum principem et cancellariimagni, Valentini Dembinskii filiam. Ubi responsum commodumhinc retulerit, adveniet palatini propinquidam, cui, nomine illius,puella desponsabitur, et in Chocin, quod duobus tantum mili-aribus abest a finibus Podoliae, ubi palatinus iam a mensibusaliquot residet, deducenda tradetur. Si per eam Walachorum prae-sentiam expiscari potero, quis sit palatini illius erga V' SacramamCaesaream M' animus, non negligam ullum solitae meaesollicitudinis officium. Ill's Dux Constantinus, ultro promissaein eo negotio operae suae forsan oblitus, nihil hactenus ad omniaea, quae mecum hie egerat rescripsit.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

362.

Wien, 16 Septemvrie 1571.

Nuntiul Delfino atre Tolomeo Galli secretar de stat.

Neintelegeri aplanate intre principele Bdthory §i rivalul säuGaspar Bekes.

E'stato detto che in Transilvania frail Bathoreo et il Beeches,che è quello che concorse al principato, erano occorse alcune de-ferentie per certi beni che dal Vaivoda morto erano stati concessial sudetto Beeches, quali poi il Bathoreo, come indebitamentealienati, voleva ricuperare. Per il che si dubitava di qualche tu-multo fra di loro, ma che poi s'erano acquietati. Di queste cosedella Transilvania s'hanno cosi rari et cosi incerti avvisi che pareche questa provintia sia nelle Indie.

(Arch. Vat. Roma. Nunz. di Germ. vol. 64 p. 42.)

304 No. 361-362 [5 Sept. 1571

351.

Warszawa, 5 Septemvrie 1571.

Abatele Cyrus cStre impAratul Maximilian II.

www.dacoromanica.ro

Page 335: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 A se intelege : Hagymási. 2 Niezowski. 3 Chyaki.4 Aceastà dietii s'a tinut la Cluj intre 19 si 30 Noemvrie r57r aduand ho-

fárfiri foarte folositoare tArii.

Documente vol. I. 20

17 Oct. 157i] No. 363-365 305

863.

Wien, 17 Octomvrie 1571.

Nuntiul Delfino cltre Tolomeo Galli secretar de stat.

5tiri din Ardeal despre convocarea unei diete a Ordinelor.

Ho inteso ancora da i sudetti Italiani et altri, che in brevesi doveva fare una Dieta, nella quale si haveva da trattare dei beni che sono stati concessi dal Re morto, overo usurpati da poi,et massime da quei quattro che furono lasciati essecutori del tes-tamento, ciò è Gasparo Becches, Christoforo Aimas, 1 StanislaoNisoschi, 2 di nation Polona, et 1VIichele Chiachi 3 gran cancelliero,i quali si dice che hanno diviso fra loro forsi due millioni d'oro,fra dinari, gioie et altre robbe. Nè si sa che effetto potrà parturirequesta Dieta, ma hora le cose sono quietissime. 4

(Arch. Vat. Roma. Nunz. di Germania vol. 64 p. 54.)

Wiell, 22 0C10112Vrie 1571.

Imparatul Maximilian II. catre Camera Scepusianá.

Cere pcirerea despre cererea de provizie a boierilor moldoveni.

Supplicarunt nobis. . . Ioannes Gawa Boyr et Elias Deme-trowicz, ut Mis aliqua fru.menti et vini copia trimestri quoquetempore succurrere clementer dignaremur # astfel a#eptdmpärerea Camerei.

(Colectiune particularà. Ungaria.)

Filien, 29 Noemvrie 1571.

Giovanni Correr ambasciator ditre dogele Venetiei.

Turburdri'in Itqi, unde o parte a boierilor vrea un alt Vodd.

Questi di l'ambasciatore di Polonia fece ufficio con Sua Mae-stl, perchè con quel mezzo che paresse, impedisca che certi Va-lacchi forusciti e qualche altri in Ungheria non s'ingeriscano nei moti, che si van, perchè s'intende, preparando in Va/acchia.Dicono che li Valacchi sieno in gran discordia con molti prin-

www.dacoromanica.ro

Page 336: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

I Se intelege cApitanul general al Ungariei Superioare, pe aceastá vremeloan Rueber.

2 Acest fel de prescurtare e intrebuintat mai numai de cltre Camera Sce-pusianit.

306 No. 365-366 [15 Dec. 157r

cipali del paese, i quali e un chiaus venuto da Costantinopoli,s'erano ridotti in Giaz, luogo nel mezzo della provincia, et ha-veano chiamato anco esso Valacho, quale, temendo di qualcheinganno non havea voluto andarvi, ma si teneva in Cocin castelloalli confini della Polonia, dove havea già radunati tre mille Po-lacchi, et molti altri ne aspettava, con intentione di andar poi,armato che fosse, al suddetto loco di Giaz, per castigar i suoinemici, massime havendo presentito ch'essi col favore del Turcodisegnavano elegger un altro Prencipe, onde tanto più è essorisoluto di lasciar la protettione de' Turchi, et aderirsi al Re diPolonia, il quale mostra di non volergli mancar in alcun modo.

In Vienna, a 29 Novembre 1571.(Arch. di Stato. Venezia. Disp. di Germania.)

366.

Kogice, 15 Decemvrie 1571.Camera Scepusianl catre Maximilian II. regele Ungariei.

Cererea boierilor pribegi din cetatea Tokaj nu se poatedeplini, mnsd pro pune sei li se dea un butoi de vin.

De petitione boieronum Valachorum mittitur votum Ca-merae.

Qui nobis videatur de petitione adiecta boieronum Wala-chorum, quia Maiestas V. S. benigne a nobis scire cupit, haecest demissa nostra sententia ; quandoquidem isti supplicanteshabent ordinem certorum equitum, ad quos solutiones suas men-struas in Thokay levant, non possumus consulere, ut trimestriquoque tempore frumento et vinos iuventur. Frumentum enimparce hoc annum provenit, etsi abundaret, locum haberet, quoconverteret ? Vinum licet foelicius hoc anno quam praeteritoprovenit, tamen ad multas partes vadit. Nihilominus tamen collatosuperinde cum Mar domino Generali consilio,1 videbatur nobissupplicanti singulo collatione singuli vasis vini hac vice tantum,ex gratia Mtis V. S. 2 succurrendum esse. Quod Mti V. S. prae-sentibus demisse significandum duximus.

Cassoviae, 15. Decembris. A. D. 1571.(Colectiune particularà. Iingaria.)

www.dacoromanica.ro

Page 337: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Koiice, 15 Decemvrie 1571.

Camera Scepusiani catre Maximilian II. regele Ungariei.

Boierul loan Gava primind o cdsutd in Beregszdsz, via ceo mai cere nu i se pocile da cdci apaqine cetdØi Munkdcs.

De vinea Kalmáx vocata, quam Ioannes Gawa Valachussibi conferri petit.

De humili adiecta interpellatione Ioannis Gawa Walachiprofugi, petentis sibi vineam Kalmar conferri, de qua MaiestasV. S. ex nobis informan i benigne cupit, haec est demissa nostraopinio atque responsio. Ad benignum mandatum Mus V. S.,cuius exemplum praesentibus est annexum, collata fuit binesupplicanti quaedam domuncula in oppido Bereghzaz sita, adquam habeban.tur duae viniolae ; quarum altera viliorum, scilicetvalentem non ultra florenos duodecim, ut excoleret, et fructibusinde natis se sustentaret, reservatis tamen nonis pro Mte V. S.Camera illi contulerat. Alteram vero potiorem scilicet penes ar-cem Munkach reservavit, quam supplicans domui suae addi petit,verum quia arx Munkach ea vinea carere non potest, abimendamesse supplicanti demisse censemus ; quod ipsum etiam Mag'domino Generali placuit, quando negotium hoc cum eodem com-municaremus. Quod erat nobis de praemissa petitione Mt"V. S. paucis demisse rescribendi.

Cassoviae, 15. Decembris. A. D. 1571.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

Wien, 6 Fevruarie 1572.

imp5satul Maximilian II. cAtre Camera Scepusiang.

.tVlandat de ate un butoi de vin boierilor pribegi moldoveni.

Aproblind consilium vestrum nobis 15. die iam elapsi men-sis Decembris literis vestris declaratum, ut Ioanni Gawa Boyeret Eliae Demetrowicz, militibus Tokayensibus, utrique eorum hacuna vice uno vas vini subsidii nomine succurratur, Vii ordondmefectuarea mandatului nostru.

(Colectiune particularä. Ungaria.)

20*

15 Dec. 1571] No. 367-368 307

www.dacoromanica.ro

Page 338: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

308 No. 369-372 [7 Fevr. 1572

Wien, 7 Fevruarie 1572.

imparatul Maximilian II. catre Camera Scepusiana.

Via Kalmar nu se poate da boierului loan Gaya.

Aprobeind sfatul vostru din 15 Decemvrie trecut in privintacererii lui loan Gaya, cum vinea lila, quam petit sibi conferri,Kalmar vocata, ab arce Munkach avelli nequeat, ut apud eamreservatur, Vd ordondm sd-i facqi aceastd de tire.

(Colectiune particular& TJngaria.)

lstambol, 15 Fevruarie 1572.Marc' Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Domnul Moldovei fugind s'a pus un altul in locul lui.

Si ha che'l Vaivoda di Bogdania intrato in contumatiaappresso Turchi era fuggito, onde era stato eletto un'altro Vai-voda, et che Gian Miches mostrando di favorirlo aspirava a quegoverno.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricarlo di Cosp. I. p. 280.)

Wien, 20 Fevruarie 1572.Imparatul Maximilian II. catre Camera Scepusiana.

Mandat de plaid pentru solda boierului Drägan.

Moti .... supplicatione legatorum Stephani Waywodae etconsilio generalis capitanei n.ostri super ea nobis declarato, benignestatuimus Boiario Petro Draxin, ut reliquis Boiariis salariumsuum militare de proventibus Camerae istius nostrae, imposterumnumerare, i Vd ordondm ca deinceps singulis mensibus sei-i putiosalariul.

(Hofkammerarchiv. Wien. Oster. Gedenkbiicher 119 fol. 106.)

Wien, 20 Fevruarie 1572.

ImpAratul Maximilian II. catre Camera Scepusian&

Cere informaOuni despre cererea lui 5tefan Vodd-Mlizgd.

www.dacoromanica.ro

Page 339: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Consuluit nobis adiecto scripto suo ... Ioannes Rueber ...generalis partium istarum capitaneus, ut Stephano Wayuodaein aliquo pago habitationem aliquam commodam, in quam secum suis reciperet, conferri et de lignis, foeno et straminibusprovideri curare vellemus 0.. astfel a0epteint informafiuneaVoastrd.

Anexat. Fa'rerea (Ma datà) a lui loan Rueber ca s'i se deade cAtre provizorul din Patak sau Tokaj : domino Stephano Waiuodaein aliquo pago sub eorundem provisoratu constituto habitationemaliquam commodam, in quam se cum suis reciperet, precum §i le-mnele 0: fdnul cenit, ut sic ab hac molestia liberati tanto alacrius ex-pectent tempus quo per Sacram Mtem Vram Caesaream Moldaviaerestituantur ... Praeterea, quoniam ipsi miseri Moldavi ex sola Sa-crae Mtis Vrae Caesareae dementia vivunt et dependent, nee ha-bent alias unde se sustentent, ar lace bine si domino Stephano Wai-uodae vestem honorariam sive ex panno precioso, sive ex serico or-,dinare dignabitur, ut honesto cultu apparere possit ; boiaris auterueiusdem Waiuodae nunciis certe miseris et egentibus, uxoribus et li-beris gravatis, eleemosynam Sacra Maiestas Vm Caesarea contulerit...et honoraria aliqua veste ex panno minus precioso donentur, et vi-atico quo se domum conferant, ornentur ; lar Draxi autem Peter boia-rus . .. suum stipendium, quemadmodum et alii Bojari ex CameraScepusiensi acciperet tiind foarte seirac qi ingreunat cu nevastii qicopii.

Pe dos raportul Camerei cum cA celor zwen Boyarn li s'a pldtitvor etlich Tagen in Geld und Tuech salariul restant de 521 fi. 35 kr.,lar Herm Stephano Weywode li s'a dat im Monat Augusti 70 Jahrszoo fi. in parem Gdd und 27 Br. Rllen roten Carmesin Damascht ;pe cand boierilor numifi 50 fi. und jedem ro Br. Ellen I wellischenGranat.

(Colectiune particularii. Ungaria.)

373.

Warszawa, II Aprilie 157 2,

Abatele Cyrus cAtre impäratul Maximilian II.

5tire din Moldova despre intronarea lui Bogdan-Vodei.

Bogdanus nuper deiectus palatinus Moldaviae per nobi-litatem Russiae his diebus in palatinatum suum etiam munitisplerisque Walachis restitutus scribitur.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

1 Abrevatiunea aceastg inseamna Breslauische, adicrt cot de Breslau.

ii Apr. 1572] N0. 372-373 309

www.dacoromanica.ro

Page 340: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

310 No. 374-376 [16 Apr. 1572

Warszawa, 16 Aprilie 1572.

Abatele Cyrus catre imparatul Maximilian II.

Se confirmd §tirea despre restabilirea pe tron a lui Bogdan-Vodii cu amcinunte despre bätälia dintre el §i Ioan-V odd pe careoamenii sea l'au gonit din tard.

Bogdanum in suam Valachiam restitutum esse subindealiis atque aliis affertur nuntiis. Aiunt ipsosmet Walachos Iu-vanum illum, qui Bogdano Turcharum favoribus suffectus fu-erat, ultro fugientem insecutos, ob patratam multorum procerumcaedem, et ereptam per vim aliquot honestis matronis ac vir-ginibus pudicitiam conflixisse cum eo ad fines Turchicos, verumipsum quidem evasisse, sed suorum fere sexcentos, qui pro maioriparte Turchae fuerint, amisisse.

(Staatsarchiv. Wien. PoIonics.)

Istambol, 16 Aprilie 1572.

Marc' Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Sol polonez pentru intronarea lui Bogdan-Vodd ret ras inPolonia.

Si ha che era gionto un ambasciator di Polonia, che giàdui anni era ancora stato a questa porta, et che era venuto perfar querela contra Tartari, et per far officio per il Bogdano cheera stato scacciato di stato, che era ritirato a quei confini di Po..Ionia.

(Arch. di Stat. Venezia. Rubricario di Cosp. I. p. 283.)

Istambol, 22 APrilie 1572.

Marc' Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Tratativele solului polon pentru intronarea lui Bogdan-Vodel.

Dice il negotio trattato dall' ambasciator di Polonia colbassà circa il rimetter in stato il Bogdano vecchio.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricarlo di Cosp. I. p. 283.)

www.dacoromanica.ro

Page 341: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Warszawa, 24 Aprilie 1572.

Abatele Cyrus atre impAratul Maximilian II.

5tirile sosite din Moldova sunt contradictorii, cdci pe andse zice cd Bogdan-Vodd e restituit, Leii susfin pe loan-Vodclfiind omul lor.

De rebus Walachicis tam varia hue affirmitur quotidie,ut quid in ea varietate scribam, quod sit verisimile, non habeam.Nunc foeliciter restitutionem illam Bohdani palatino Mielchocaedere, nunc ipsum cum omnibus suis scribitur esse in summodiscrimine. Sunt qui non inepte colligunt, hanc restitutionemfore initium belli Turchici. Dum hanc Ivani expulsionem, quampraefatus Mielceius suscepit, restituendi Bohdani gratia, Tur-chas haud quaque multam relicturos, Polonos e contra hinc suiclienti non defuturos,. quominus ipsorum benefitio receptamtueatur suam provinciam, ratiocinantur non sine rationibus.Verum de his forsan licebit certiora propediem.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

Warszazva, i Mai 1572.

Abatele Cyrus cAtre impAratul Maximilian II.

Rdsvrcitirile in Moldova dintre loan i Bogdan Vodei, unulajutat de Turci, altul de Lqi. Nedumerirea senatorilor PO de sta-rea de lucruri iprimejdia turceascii. Bdtillia de lcingii Hotin.

His f ere quotidianis tribunorum cum senatu de variis re-bus iurgiis atque altercationibus, ab ipsomet Rege, praescientese ex nuper facto senatus consulto graviter de multis rebus, scan-dalosa praesertim vita, repraehensum in; subordinatis, super-venit ex insperato, varia quidem ab initio et discrepans de rebusWalachicis, sed tamen in eo consonans fama, quod palatinus Po-doliae, cum omnibus qui ipsum in eam provinciam, restituendiillinc expulsi Bohdani causa secuti sunt, male acceptus atquetractatus vix, turpi fuga, multis suorum desideratis, inde eva-serit. Nam Iuanum Turcarum studio Bohdano in principatu illosurrogatum, his nostris, iam longe in Moldawiam cum suo illoexulante cliente ingressis fere cum duobus equitum millibus ex

24 Apr. 1572] No. 377-378 311

www.dacoromanica.ro

Page 342: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

312 No. 378 [1 Mai 1572

nobilitate Russiae ac Podoliae, subito contractis, quasi ex insi-cliis prosilientem occurrisse cum exercitu fere triginta millium,conflato ex Walachis, Turcis ac Tartaris. Qui non solum retro-cedentes, licet continuo curruum vallo muniti incederent, inces-sere ac vellicare, sed in ipsam usque Podoliam, plurimos illorumtrucidando insequi ausi sunt. Imo cum nostris se in Caminec,natura loci firmissimum oppidum, recipientibus ac quasi occul-tantibus, nemo iam illorum depopulationibus obsisteret, pluri-mis villis, oppidulis etiam aliquot exustis in mediam usque Rus-siam progressi sunt, ita ut heri, me praesente, Duci Constantinorelatum sit non longius hostilem illum exercitum abesse a Leo-poli quam novem miliaribus, maximam secum trahentem prae-dam armentorum in primis atque miserorum hominum. Et quam-quam domini Poloni, coram me potissimo et aliis extraneis,haec extenuent ac quantum possunt dissimulent : non me tamenlatere potest, magnam huic tam gloriosae grati illatam ignomi-niam, deplorandam cladem miseris, praesertim colonis et aliis,qui nullo se possunt tueri propugnaculo. Graviter ea res senato-res afficit, magno eos percellit metu belli Turcici, ingrates motuset incommoda affere posse hanc tam inconsultam potentissimihostis provocationem omnes clamitant. Video prudentiores nonparum consternatos animis Ne hoc sit diuturni belli initium.Gravissime incusant Sermum Regem, quod inconsulto senatuper huiusmodi Bohdani restitutionem huic motui causam prae-buerit. Excusant Serenitatem Suam alii, omnem huius facti cul-pam et invidiam transferentes in cancellarium, vicecancellariumet Mischium, qui acceptis a Bohdano et inter se partitis sex aure-orum minibus, mandata regia ad dominos palatinos Podoliaeet Russiae de hac expeditione in Moldaviam suscipienda elicu-erint et subscribi regia manu procuraverint. Audio non parumipsis inde impendere periculum.

Die Lunae et heri omnis de una hac re fuit deliberatio. No-bilitas acres et vehementes de abolenda hac ipsorum genti illatacontumelia, de armis subito corripiendis, de non dimittendisimpune cum tanta praeda latronibus dicit sententias, clamitatsine mora evocandam omnem nobilitatem Woliniae, Podlassiae,Russiae et Podoliae, qui evestigio conscensis equis praedonibusreditum intercludant et si queant par pari, praeda primum ex-cussa, referant, vel saltem retrocedentes tantisper distineant,quousque maioribus regni viribus ipsis succurri, et Walachis,ne diu de hoc successu laetentur, talio referti queat. Alioquin et

www.dacoromanica.ro

Page 343: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Mai 1572] No. 378 313

ipsos, et Turcas, et Tartaros tantum ex hac impunitate sump-turos animi, ut non multo post maiora ausuri et omnino crediturisint Polonis insultare, imo imperare, non esse difficile, modoquis eos aggredi audeat rem esse eximi perniciosissimi ac gravis-simi et plane intollerandi praeiudicii. Temperat et quasi instin-guit hunc nobilium ad bellum propensorum ardorem, Regis acprocerum prudens cunctatio. Contendunt prius cognoscendum,quid actum sit certius, prius deliberandum accuratius, priusaliis rationibus quam armis experiundum sapientibus, circum-spicienda multa, non temere lacessendos Turchas, tanta potentia,tot successibus formidabiles. Nullos ad man.um esse belli nervospecuniam, neminem velle contribuere, imparata esse pleraque.Facilius mover quam finiri bella cum huiusmodi hostibus, lon-gissimas virium radices habentibus. Expertos ad Varnam esseipsorum maiores quid possint arma Turchica, quam Christiano-rum principum fides in mutua cohaerentia.i Quid multa ? Pacemhi potius quam bellum suadent. Constitutum tamen hactenusnihil, nisi quod exspectandus sit ciaussius, qui advolare huc scri-bitur. Non a Sultano quidem missus, sed a Bialogrodensi zenzacosive praefecto, qui supramemoratum ducit exercitum, homo,ut aiunt, ad turbandam quietem publicam paratissimus.

Sunt nonnulli viri cordati, qui idem quod ego sentiunt.Dominos Polonos, agnoscentes per ipsos, infaestis armis Wala-chiam ingressos, factum esse huius tumultus initium, faciliusadmissuros transactionem aliquam quam vindicando acceptasiniurias, rapinas et incendia praebituros causam maioribus mo-tibus, dissimulaturos potius ac mussitaturos, rebus sic stantibus,hoc est Rege hoc otio et quieti addictissimo, superstite, acceptamcontumelian et incommoda, quam ea persequendo, passuros seinvolvi gravissimi belli periculo ; maxime cum nec Germanis rationePrussiae ac Lyvoniae, nec a Dano, Mosco et Tartaro securi sint ;imo intestinos etiam motus, cum ex aliis causis, tum ob metu-endam S. Regis sui mortem, formidandos censeant ; etc.

Porro Vram Sacram Caesaream Mtem ignorare nolo, quodetsi ante allatum de rebus Moldavicis nuntium, in senatu nihilfere aliud per posterius triduum septimanae praeteritae actumfuerit, quam de Borussorum gravaminibus, quorum eius partis,quae a civitatibus sunt proposita exemplum cum his transmitto

I Aluziunea aceastii la bAtilia din ro Noemvrie 1444 dela Varna, in careperise i Vladislau, regele Ungariei (de originA polonA) e foarte caracteristicA, dupg128 de ani ale tristelor evenimente petrecute.

www.dacoromanica.ro

Page 344: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

314 No. 378-380 15 Mai 1572

litteris modo autem de solo novo hoc agatur negotio Walachicosive bello Turcico, uti supra prolixius scriptum est ; etc.

Datae Warsouiae, Calendis Maii. A. Chr. M. D. LXXILDe Walachicis quoque rebus heri allatum est laetius nun-

tium, nostros id est regressos novem dierum itinere Polonos,circa Choczin, arcem Moldaviae Podoliae finitimam, ultra milleTurchas, Tartaris et Walachis permixtos trucidasse, commissocum eo usque irsequentibus, quasi iusto proelio, sclopetariorumtamen, quos secum habebant, et ex arce vicinia displosorumin hostes tormentorum benefitio. Postea Turchis sic quasi pro-fligatis (non tamen sine centum optimorum militum iactura)traiecto Tyra fluvio, rediisse in tutiora loca Podoliae, Transty-rana regione hostium depopulationi, quam nemo prohibeat, mi-sere relicta.

Hodie hic expectatur a Bialogradensi zenzaco ciaussius.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

Buda, 5 Mai 1572.

David Ungnad i Edoardo Provisionali care imprtratul Maximilian II.

De Domnii feirilor romcine nu se vorbqte nimica.

Le cose del Transilvano non s'intende altro se non, chesono quiete et de li vaivodi di Moldavia et Vallachia qui non sene parla nulla.

(Staatsarchiv. Wien. Turcica.)

Warszawa, 14 Mai 1572.

Abatele Cyrus care implratul Maximilian II.

Relafiunea ceauplui sultanului in senat despre inteimpläriledin Moldova, cercind extrcidarea lui Bogdan-Vodii.

Hoc mane recitatae sunt in senatu litterae Turcicae, quasheri ciaussius obtulit. Quid contineant perquiram sedulo. Audiotamen, quod oretenus duo haec proposuerit : Primum post dictamSultani nomine multam salutem, graviter Sertem Suam hor-tatus est, nec ullis cuiusque suasionibus se ab illius patiatur ab-duci amicitia, sed in ea colenda solitam praestet constantiam,quod sibi ac regno suo futurum sit utile ac honorificum. Deinde,

www.dacoromanica.ro

Page 345: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

ut Bohdanum ex Valachia cum contributione sultano debita etiam collata profugum, sibi dedat sive vivum, sive mortuum ;castiget etiam et supplicio, se praesente et spectante, afficiat,qui illius restitutione temere suscepta, provinciam illam hosti-liter ingressi communia foedera pacemque mutuam violaverintet cruento bello causam praebuerint. Id nisi fecerit, crediturumesse sultanum penitus, quod Serenitate Sua conseja irruptioilla hostilis ac communibus pactis contraria, a palatino Podoliae,et ipsi adhaerentibus Podoliae ac Russiae nobilibus, quorumcathalogum simul obtulit, facta et quasi dedita opera belli occa-sio quaesita sit. Caeterum si Than ille, qui sultani beneficio Boh-dano in provincia illa suffectus sit, Serenitati Suae ex iustis causisdispliceat ; 1VIaiestatem Suam non recusare, quin de communiutriusque ipsorum consilio atque consensu alius illi substituatur,qui utriusque ipsorum gratus sit et consueta praestet fidelitatisobsequia. Varie ea oratio senatores affecisse dicitur. Consultatumhoc mane de ea re per horas aliquot (lectis prius, quas heri ex-hibuit, ut dixi, Selimi et Mehemet Bassae epistulis) quam secre-tissime atque accuratissime, conclusum tamen quantum olfacioadhuc nihil ; forsan exspectabuntur palatini Podoliae ac Russiae,qui, reverso in Moldaviam exercitu quo obsidebatur Chocinum,adveniumt, ut facti sui rationem reddant coram toto senatu etuniversis regni statibus. Qua ex re non parum periculi redunda-turum nonnulli aiunt, ad dominum vicecancellarium et NicolaumMischium, qui accepta a Bohdano hyeme prá,eterita satis multapecunia, eam restitutionem apud Sermum Regem procurasseet litteras expedivisse inculpantur a plurimis. Quicquid veroin toto hoc negotio postmodum evenerit, faciam, ut Vra Cae-sarea Maiestas suo cognoscat tempore ; etc.

Datae Warsouiae, XMI. die Maii. Anno Christi MDLXXII.(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

331.

Bucurqti, 16 Mai 1572.Alexandru-Voda catre principele Stefan Bathory.

Dd slobozenie liului lui Radul Arnia sd-1 slujeascd. Roagdsd ocroteascd naindstirea din Lancreim, ziditd de boieri pribegitiIn Ardeal.

Alexander Dei gratia Wayvoda, dominus et perpetuusheres terrae Transalpinensis.

16 Mai 1572] No. 380-381 315

www.dacoromanica.ro

Page 346: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

1 Se intelege predeceorul lui Stefan BAthory, regele loan al II-lea, altf elprincipele loan Sigismund.

316 No. 381-382 [22 Mai 1572

Spectabilis et Magnifice Domine et frater nobis honorande.Salutem et bonae vicinitatis nostrae commendationem.

Vöttiik az Nagyságod levelét, melyben minekiink irNagyságod az Radul Armás felesége gyermeke fe161. Mi 6 magátis hivattok az 6 örökségibe ¡fine, de nem akart jfini, azért mi azNagyságod kivánsága szerént szabadságot adtunk neki, hogyha el akar menni, mennyen békességgel.

Továbbá az lámkereki monasteriát és piispekséget, mint azmi boérink bizonyitják mi elóttiink, pribékségbe Jowan Mederecz,Radul Stolnyk, Sawa pispek, Ztanilláné, Ztanka Kulchyárné,Mihaila Wyzter az 6 pénzekkel lölk[ek]ért épéjtették, azattvolt király meg engedte volt. Nagyságod is tartsa meg az ren-diben öket. Isten tartsa meg Nagyságodat minden j6 szerencsével.

Datum in oppido nostro Bwkuresth, 16. Maii. Anno 1572.

Adresa: Spectabili et Magnifico Domino Stephano Bathory deSomlio, Wayvodae Transsilvaniensi et Siculorum Comiti. Dominovicino nobis honorando.

Pe dos: 1572. Apertae per me Magistrum Nicolaum de Wysselenprotonotarium etc.

(Arhiva Natiunii SAsesti. Sibiu. No. 813.)

Am primit cartea Märiei Tale in care Maria Ta ne scrie desprefeciorul sotiei lui Radu Armas, pe care noi l'am chemat sa-si ja moste-nirea, dar n'a vrut sá vina i astfel dupa pofta A/arid Tale i-am dat slo-bozenie sa se (Inca cu pace.

Manastirea i vladicia din Lancrâm fiind zidita dupg marturiaboierilor nostri cu voia craiului fápozat de câtre loan Mederet, RaduStolnic, Saya Vladicul, jupaneasa Stäni15., Clucereasa StancaVistierul cu banii i pentru sufletele lor, pe cand erau pribegiti pe acolo,rugam ca si Maria Ta sà le mentineti in randuiala lor de pan'acum.Dumnezeu sà Và tina Maria Ta cu bun noroc.

382.

Warszawa, 22 Mai 1572.

Abatele Cyrus cAtre impAratul Dinvimilian II.

Rdspunsul senatului dat ciausului Mustafa in che stiuneaextrdddrii lui Bogdan-Vodd, regele Poloniei plängeindu-se multpentru devastdrile Mcute de moldoveni in regiunea Sznyatin. Soliaboierilor Drägan i Albota cereind ajutor impotriva tiranului loan-V odd, care stet in legdturi cu Cristof Zborowski.

www.dacoromanica.ro

Page 347: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Mai 15721 No. 382 317

Transmitto cum his exempla litterarum, quae nuper allataefuerunt ex Dania. Item quas attulit Mustaffa cziaussius ; cuihodie in senatu (nam morbus Ser tis Suae Regiae hac nocte itarecruduit, ut ipsum., quantumvis id importune flagitantem, admit-tere non potuerit) responsum fuit per dominum Cancellarium inhanc sententiam : gratam fuisse Serm° Regi salutationem Maie-statis Imperatoriae ; cui Maiestas Sua Regia vicissim prospera omniaprecetur, et ex animo foveat. Bohdani restitutionem attentatamesse Serm° Rege et regni Ordinibus insciis, studio privataequorundam erga ipsum observantiae sive amicitiae, qui et hicadesse, et facti sui rationem reddere iussi sint. Quibus auditisSeem' Regem responsurum Sultano ad querelam hanc suamde violatis per ipsum antiquis foederibus, copiosius. Interim autemipsum ignorare none, plus a Turchis ac Walachis, qui nuper flam-ma ac ferro Snatinum usque hostiliter grassati, omnemque illamditionem Regiam, quae inter Tyram est et montes Carpathios,depopulati sint, multaque alia insolenter patrarint, actum essein pacis ac bonae vicinitatis praeiudicium, quam ab illis qui resti-tuendi Bohdani gratia Walachiam ingressi fuernit. Ad ipsiusautem et fratris, innocentissimi adulescentis, deditionem quodattineat : non posse Maiestatem Suam Regiam Sultani precibussatisfacere, cum ipso sciente et volente, cum in fidem et clientelamsuam, datis etiam publicae fidei litteris, receperit, quin potiusWeal Suam Caesaream rogare, ut illum sibi reconciliatum, inpaternum regnum, etiam num velit admittere. Alioqui ex hosti-libus Iuani, quem illi, se invito, substituisset, posttrahito hire»quod huic suo regno in provinciam illam competat, attentationibus,quarum iam evidens ediderit specimen, facile dissoM posse ve-terem amicitiam ; cuius ut Serenitas Sua conservandae studiosasit : ita pati non posse, ut ea attententur, quae huius regni digni-tati sint contraria.

Austero sane ac turbato vultu, Turcha responsum hoc in-expectatum accipere visus est, et cum illud sibi scripto etiam danipostulasset, ac subiunxisset : Nunquam salvam fore hanc ipso-rum cum Polonis amicitiam, (Nam diu heri sui Chlop (Bohdanumper contemptum rusticum appellans) in hoc regno futurus sitex senatu dimisssus, die crastino abiturus est. Venturus autemdie Sabbati cum palatino Russiae alius dicitur, comitatu quidemmaiori, sed nuntio tristissimo, licet aliis futurum illud sit laetis-simum. Aiunt enim, quod nisi Bohdani ac fratris aliorumqueMoldaviam profecti sunt, deditionem obtinuerit, certum iam bellum

www.dacoromanica.ro

Page 348: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

318 No. 382 [22 Mai 1572

Seen° Regi denuntiare debeat ; quod, rebus Turcicis sic stantibus,hoc est, durante bello maritimo cum Hispanis ac Italis, mili pro-fecto nequaquam videretur verisimile, nisi quid simile ex hisipsus appareret litteris, quarum nunc mitto copias. Certiora tamende bis audituri, quando qui iam prope est, alter cziaussius adve-nerit. Taranowski etiam noster Constantinopoli redierit ; quodut vix intra mensem futurum est, ita propediem hie aderunt duopotissimi Walachiae, cum Bohdano in regnum hoc nuper profugiproceres : Dragan superioris et Albota inferioris Moldaviae gu-bernatores, post principem, maximi. lbs non Bohdani tantum,sed totius provinciae nomine auxilia petituros contra IuanumTyrannum immanissimum, hodie mihi retulit Stanislaus quidam,illius famulus, cum binis tantum hic missus litteris. Harum unaead Nicolaum Mischium, qui apud Sermum Regem, ut scripsisaepius, tantum potest quantum nemo alius, alterae ad me ipsumscriptae sunt. Quid contineant illae, uti certo scire nequeo (namiuvenis iste utraramque inscius est) ita ad impetrandam Sereni-tatis Suae gratiam spectare non est dubium ; quid autem hae meae,dignabitur Vra Caesarea Maiestas ex ipso, quod simul trans-mitto, cognoscere dtrcoypicpo. Quod etsi prae se fert quasi ipsenullam mei habeat notitiam, suspicor tamen, illum de industrianoluisse, propter interceptionis periculum, mentionem facerelitterarum, quas ad ipsum dedi hyeme praeterita, ut tum quoquescripsi ad Vram Sacram Mtem Caesaream. Quod autem ipsi quo-que rescribam hoc tempore, nihil aliud video, quam ut generaliteripsi meam deferam benevolentiam, et patienter ferre praesentemfortunam, se seque iubeam rebus servare secundis.

Audio enim ipsius successorem Iuanum maximas illi in-tentare insidias ; obtulisse Christophoro Sborovio magnam vimpecuniae, si illum, uti suum quoque hostem, ex nuper illata iniuria,quam omne hoc miseri iuvenis malum causata est, velit interficere.Tum ab aliis quoque non tutum esse, etiam quos multis beneficiiscumulaverit. Ideoque latere circa fines Hungariae cum tribustantum familiaribus, coco et unico puero. Cum reliquum suumcomitatum reliquisset diebus superioribus apud dominum Ciolek,nepotem ex sorore, Magnifici domini Alberti Lascii, non longiusquam XII miliaribus habitantem a Warsovia. Cogito ego quidem,quod cum calamitosus iuvenis, ad Vrae Caesareae Mtis gratiamconfugiat, illi significare forsan expediat, non per epistulam, sedhunc ipsum quem hue misit internuntium, ut si de rebus suismecum conferre, meoque cupiat uti concilio, incognitus mecum.

www.dacoromanica.ro

Page 349: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

22 Mai 7572] No. 382 319

in villa aliqua vicina, apud amicum quempiam meum, conveniat,simulans se afferre ab hero suo litteras, verum nihil tamen adhuccerti de ea re statui. Poterit V" Caesarea Maiestas, prius quam abeo, si forsan tale quid illi significavero, responsum accipio, miliclementissime interea innuere, utrum quid eiusmodi faciendumsit, vel obtendenda aliqua, vel dilati, vel recusati huius congressusexcusatio. Et casu quo Vrae Caesareae Mtl non displiceret huius-modi nostrum colloquium ; utrum nulla, aut qualis et quanta illispes ostendenda sit, de Vrae Sacrae Caeasareae Mt's gratia. An,si se in Polonia, Turcha ipsum tam publice, quam privatim per-sequente, non tutum fore, ut plerique censent, videat ; possitse, V' Caesarea Mte innuente, in aliquo Sylesiae vel Moraviaemonasterio, omnibus plane ignotus recondere, cum uno ad summumfamulo ; ibique latere tantisper, donec exeuntibus cum Turchaindutiis, Vrae Caesareae Mtl si illa forsan barbaris bellum maiori-bus viribus inferat, queat esse usui, per receptam ipsius bene-ficio retinendamque perpetuo sub eiusdem subiectione Walachiam,hostes suos invadendo. et strenuam navandae in eo bello operam,imo praestando Vrae Caesareae Mt' perpetuam fidem atqueobedientiam. Quae omnia per hanc exilii occasionem bonus, sedparum circumspectus iuvenis, facile promissurus est, medianteetiam, si ita videbitur, juramento et aliis cautionibus. Quin autem,si suo tempore adiutus fuerit, provinciam illam recuperatus sit,nemo fere dubitat. Cum enim neminem, vel occiderit, vel alioquigraviori iniuria affecerit, sed per aetatem dnntaxat peccaverit :negligendo administrare subditis (sane destitutus consilio) iustitiam,praeferendo eiusdem per contemptum ipsorum extraneos, Po-lonos maxime, dissipando inordinatis donationibus, opes quaspater reliquerat, vagando extra ditionem suarn liberius et quae-dam faciendo alia, quibus lubrica ea aetas est obnoxia : pleriqueputant, Walachos nunc ab ipso abalienatos, ut sunt alioqui inexpellendis ac revocandis suis principibus varii et instabiles,odio Iuani moderni sui reguli interea, propter summam ipsiuscrudelitatem, per quam iam num plus quam XXX proceres,direptis ipsorum bonis, occidisse, multaque alia libidinose acinsolenter egisse scribitur, incensos, non diu perseveraturos infide et obedientia Tyranni tam nefarii, qui nee ipsis Turchis,ad quos tamen per summam impietatem a Christiana fide defe-cerit, charus sit, Polonos quoque, quorum Walachi rationem uti-que habeant longe maximam usque adeo hostili hac irruptionein Podoliam irritaverit, quod se ab illorum amicitia alienos esse

www.dacoromanica.ro

Page 350: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

I Nicolaus Pirley de Dambrovicza, capitaneus Casimiriensis.

320 No. 382-383 [29 Mai 1572

incipiant ostendere ; ita ut nec ibi, nec hic solidum aliquod spe-rare queat praesidium. Quo destitutus, facile a suismet subditis,quorum filias et uxores. Turchis prostituere fertur, praeter multasalias iniurias, expelli per occasionem Bohdani ad ipsos externoauxilio revertentis poterit. Cum ob ingenium mite, licet per aetatemleviusculum, non usque adeo ingratam sui memoriam apud illosreliquerit. Verum haec omnia deliberandi potius causa Vrae Caesa-reae Mll quam consilii loco proposita, moderan i ipsa et pro imperiodecernere, mihique quid fieri velit clementissime singnificare po-terit. Quicquid illa iusserit et nihil aliud, tam in his, quam inaliis unquam egero ; etc.

Datae Warsouiae, die XXII. Maii. Anno Christi Salva-toris M.D.LXXII.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

383.

Warszawa, 29 Mai 1572.

Abatele Cyrus atre impSratul Mayimilian II.

Tratative secrete cu ciausul Ahmet. Vointa Lqilor de a in-troduce in Moldova pe inocentul" Bogdan-Vodd.

Achmet czaus XXIII. huius mensis die huc ingressus,in horto meo suburbano, quem ultra biennium ex assignationedomini Stanislai Barsi, turn temporis Curiae huius Mareschalcihabui (ita iubente Firleyio) I hospitium, me irrequisito, sortitusest. Etsi vero is nondum publice auditus est, intervenientibusSanctae Pentecostes feriis, ex ipsius tamen comite Broynovio,qui cum Taranovio Constantinopolim profectus, cum ipso huic

intelligo, quod socius Bohdani exulantis palatini Moldaviaeperdendi causa missus sit. Ego ipsum exploratum venisse censeo,utrum S. hic Rex vivus sit an mortuus, utrum Poloni provocatinovi Walachiae reguli, tam gravibus depopulationum iniuriis,quid hostile contra Turchas moliantur ; utrum se coniungant foe-deribus aliorum Christianorum principium. Cum non ignorenteius rei causa hic esse Legatum Summi Pontificis, dominum Car-dinalem Comendonum, iam ab aliquot mensibus. Qui quantumin eo suo persuadendi foederis negotio effecerit, nescio ; hoc scio,quod post recitatam ex scripto ipsius postulationem in senatu

www.dacoromanica.ro

Page 351: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

29 Mai 1572] No. 383 321

(ut suo scripsi tempore) nihil actum sit amplius, quam quod dieMartis praeterita, deputati illi ad huius negotii tractationem pro-ceres, D[ominatione]m Suam Illmeel convenerint : et rad postu-lata ipsius, senatus nomine, respondentes, primum multa de nonviolando temere, quod cum Turchis colant, foedere (orante DominoArchiepiscopo) dixerint, tandem cum urgente Cardinale suumnegotium, ipsum interrogassent ; quid praesidii Polonis a tam longedistantibus confoederatis Principibus, si ipsi a Turcha, ob vio-latum, sine causa, foedus, bello peterentur, exspectandum foret,ac Cardinalis quod responderet, eandem interrogationem aliquo-ties repetentibus, in promptu non haberet, sed quasi obmutes-ceret, re infecta discessum, nec quicquam, ut et de aliis in hocconventu propositis, conclusum est. Dominus autem Cardinalispropterea valde perturbato ac tristi animo esse dicitur, cum videatsibi re infecta redeundum esse in Italian', frustata spe quam illicconficiendo ex sententia hoc negotio concitasse in urbe dicitur.Sunt qui putant, quod si hortatus Polonos fuisset, quo se foederiadiungerent in eum casum quo ipsi a Turchis provocarentur (quodiam num factum esse liceret dicere) haud dubie id impetraturumet commodaturum fuisse'Reipublicae quam plurimum ; quod quiaforsan non intellexerit, parum honoris habiturum ex legationehac amplissima. Ego ab initio huius fui sententiae, quod Poloni,nisi a Vra Caesarea Mte ad belli huius sollertatem invitati fuerint, vixunquam in eiusque alterius gratiam recessuros ab amicitia Turchica.Eo casu excepto, quo ipsi prius bello laces'siti fuerint ; quo certecasu, facile ipsos se Vrae Caesareae Mti adiuncturos existimo.Videbitur autem res nunc inde non abesse longius. Nam etsi exhoc responso, quod nuper datum fuit Mustafae czaussio (cuiusexemplum his litteris adiunctum transmitto, magno labore excancellario maiori erutum) apparet, quod Poloni Turchas quasimetuant, utrumque tamen palatinum Russiae ac Podoliae, huncpotissimum ad finem hue venisse, licet brevi iterum, forsan utbellum adornent, abituri ferantur, ex fide digno loco accipio,ut bellum contra novum Walachiae regulum, ad abstergendamnuper ab illo et Turchis illatam hostilis devastationis iniuriam,ad restituendum omnino innocentem Bohdanum, non modo hicpersuadeant, sed et, simulatque domum redierint, inferant. Aiuntenim exploratum ipsis esse, quod iam tertius a Sultano advoletnuntius, qui minacissimas ab illo afferat litteras, multo durioresiis, quas Mustafa et Achmet nuper attulerunt cum uterque priusConstantinopoli discesserit, quam eo allatum fuerit nuntium de

Documente vol. I. 21

www.dacoromanica.ro

Page 352: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

322 No. 383-384 [5 lun. 1572

caesis nuper Chocinum tribus fere Turcharum ac Walachorummillibus. Quare Tyrannus gravissime exacerbatus ultimum huncmittat nuntium, qui quodammodo certum Polonis bellum afferat.Verum de his certiora au diemus, ubi ille advenerit. Interim forsanaudituri Achmetum, quem Taranovii monitu, Seel"' Rex pro-hibuerat admitti ab abeuntis Mustafae colloquium (biduo enimante iste hinc discesserat quam ille huc ingressus est,) sed opera Do-mini Firleyii mareschalci, cui SerMUS Rex id negotii dederat effectumquod aliquot ab hinc miliaribus congressi sint, non sine rerumnostrarum, ut plerique colligunt, magno incommodo ; non sinesuspicione largitionis factae dicto Firleyio. Alioqui corrupti-onibus huius omni fere iudicio, valde obnoxio.

Datae Warsouiae, undetrigesima die Maii. Anno ChristiMDLXXII.

(Staatsarchiv. Wien. Polonical

384.

Warszawa, 5 lunie 1572.

Abatele Cyrus catre impäratul Maximilian II.

Audienp ciausului Ahmet, sultanul ertand pe Bogdan, pecare il asteaptd la Poartd, cerdnd 'inset predarea cetc4ii Hotinului,inut de deinsul. Solia lui loan Voclei. Se porneste o solie polond

la Poartd cu rcispunsul, cd regele nu stie unde se allei Bogdan, larpe loan-Vochl nu-1 oate recunoaste de bun vecin.

Tum enim, non prius ego arbitror Polonos in sacri huiusbelli societatem venturos, rebus sic stantibus, hoc est, Serm°

hoc Rege superstite, nisi, quod magis opto quam spero, ipsimeta Turcha, mediante turbulento hoc novo Walachiae regulo, bellolacessiti atque ulterioribus iniuriis provocati, et sic quasi coactifuerint ad bellum arcendum potius, quam inferendum, his quosnequaquam irritandos aliquot occinunt senatores primarii, Petrusin primis Sborovius, palatinus Sandomiriensis, cuius in ea re, quianuper legatione solenni apud Zelimum functus est, praecipuaest authoritas, et quaedam etiam cum Turchis, ut multi existi-mant, occulta, ac sanioris iudicii optimatibus suspecta corres-pondentia. Nam et litteras crebras, a Porta illa Sultanica, etforsan aliquid amplius accipere dicitur. Audito, ut dixi, die Domi-nico, Illm° domino Cardinale, postridie mane a ientaculo regioauditus est (Serenitate Sua in sella ex cubiculo in anterius con-

www.dacoromanica.ro

Page 353: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

clave in quo solet, quando sana est, cibum capere, elata) et Ach-met czaussius. Is et litteras, quamm exemplum me spero conse-cuturum hodie, obtulit, et idem, quod illae, quae et statim fuerunt'lectae in publico, continebant oretenus proposuit ;

Primum, praemissa salutatione solita, satis amice petiit,ut cum Sultanus ad Serenitatis Suae intercessionem diligentis-simam, Bohdano ignoverit, ac omnem contra ipsum conceptamindignationem deposuerit, Serenitas Sua iuveni persuadeat, ut sequam primum sistat Constantinopoli, et coram veras suas excu-sationes Sultano proponendo, pristinam ipsius gratiam, SertiSuae adiutus patrocinio, recuperet. Quo facto cum facile resti-tutum in in nuper ademptum Moldaviae dominium, imo si suamPrincipi iustissimo probarit innocentiam aliquid consecutummamplius. Habere se in sinu litteras salvi conductus seu publicaefidei, quibus illi satis idonee cautum sit de securitate omnimoda.Modo deinceps fidelis subditi praestet officium fratris autemPetri, qui simul dedi postulatus fuerat, nullo verbo facta fuitmentio.

Secundo. Serenitatem Suam serio hortatus est, ut tandemTartaris solvi curet tam diu detentum stipendium ; id enim nisifiat, vereri se non immerito, quod illi, imperio suo posthabito,damnosam incursionem facturi atque perpetui deinceps huiusregni hostes futuri sint. Ubi sic contentati, facile queant con-tineri in officio, utilemque Serti Suae in quavis occurente neces-sitate navare operam.

Tertio. Chocinum, quod Bohdanus adhuc Polonico teneatpraesidio, sine omni mora Iuano dedi petiit, ne eius occasionemaior aliqua oriatur tumultuatio, quam omnino caven utrumquereferat plurimum.

Quarto. Mercatoribus nuper a Cosacis regiis ad confinia spo-liatis postulavit satisfieri. Id enim communibus pactis in primiscongruere.

Responsum his fuit, post actas pro fraterna salutationegratias, deliberaturum Regem de his omnibus, taleque propediemdaturum responsum, quale huiusmodi postulatis conveniat. Au-dio id futumm hodie vel die crastino, eoque facto, evestigio Tur-cham dimissum in i Constantinopolim, quo cum Bruniewskii, quinuper inde attulit Vrae Sacrae Caesareae Mti a domino Caroloratore eiusdem et Andrea Taranowskii litteras, reducturus est.Possent per eum commode illuc remitti, si ad manum essent, quan-tivis momenti epistulae. Cum sit iuvenis probus et perspectae

21*

5 Ion. 1572] No. 384 323

www.dacoromanica.ro

Page 354: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

324 No. 384 [5 lun. 1572

fidei, rescribam tamen per illum domino Taranovio ipsique etiamdomino Carlo, hortando, ut ipso huc redeunte, quamvis secretis-sima, vrae Caesareae Mt' significet, cum plane nullum sit deintercipiendis litteris periculum. Quicquid autem cziaussius isteresponsi tulerit faciarn, ut Vra Caesarea Maiestas quam primumintelligat.

Postridie vero quam ille a Rege auditus fuit et a senatunovi palatini Walachiae nuntius. Homo, ut aiunt, protervus etpetulans. Is graviter questus est, quod quidam Poloni in herisui nuper ab imperatore Turchico traditam, provinciam, hostilem,in Bohdani hominis perditi ac vilissimi gratiam, incursionem fe-cerunt, antiqua, quae ipsis sint, non cum Walachis tantum, sed cumTurchis foedera violaverint, bello causam praebuerint et magnaminiuriam hero suo intulerint. Quarum rerum expostulandarumgratia, quas miserit ad Sermum hunc Regem ipsosque procereslitteras et internuntios, (qui et iuramentum a palatinis Moldaviaehuic Regi praestari solitum, iussi sint praestare heri sui, qui Chri-stianus sit, non Turcha, ut ipsum falso criminentur sui malevoli,loco atque nomine) interceptos esse contra ius gentium a pala-tino Russiae, quem nisi cogant, captos quam primum dimittere ethero suo pro illatis damnis satisfieri, omnino delatum id iri ad pot-tam Sultanicam, a qua talla speret, luan, suus Dominus, auxilia,quibus queat hanc vindicare iniuriam ; de qua tamen aliis ratio-nibus sibi malit satisfieri ; cum illud cernat coniunctum esse cumutriusque partis subditorum, quibus uti Christianus parci cupiat,gravissimis incommodis. Considerarent itaque domini Polonietiam atque etiam, an accepto ab eo consueto iureiurando, sibiDominum suum, uti alios palatinos Moldaviae obligare ad soci-etatem atque amicitiam mallent, an vero conditione hac reiecta,ipsum hostem experiri cum irrecuperablii subditorum utriusquepartis pernicie ; cuius culpam nemo sanae mentis ipsi ad omniaaequa honestaque se offerenti imputaturus, sed omnem huiusmali causam lis adscripturus sit, qui privati commodi gratiaBohdani improbi hominis patrocinium iniustissimum susceperint.

Quae cum perorasset, et lectae simul fuissent, idem conti-nentes, quas ab Mano attulerat litterae, responsum accepit. Re-ferre senatores postulata haec sua velle ad Maiestatem Regiam,reque cum eadem deliberata responsuros alio tempore. Quodubi factum fuerit non negligam Vram Caesaream quic-quid responsi fuerit humillima edocere epistula. Interim autemmeum de crebris his barbarorum nuntiis, Turchicis praesertim,

www.dacoromanica.ro

Page 355: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

7 Iul. 1572] No. 384 285 325

hoc est iudicium, quod potius exploratum quam Bohdani causaveniant. Dubitant enim, imo metuunt, ut et nuper scripsit Tara-novius Constantinopoli, Turchae, ne Poloni, Pontificis, cuiuslegatum eius rei causa he esse norunt iam a V mensibus, hortatu,cum Italis et Hispanis in foedus coëant, ipsisque ex hac quoqueparte bellum inferant, praesertim cum nuper a cliente suo, novopalatino Walachiae lacessiti fuerint. Norunt quoque Sermumhunc Regem esse in magno vitae periculo, secuturamque hauddubie ipsius mortem ingentem in hoc regno mutation.em in rebusomnibus. De quibus cum eos quam celerrime certiores fieri ipso-rum intersit quam plurimum tam frequentes huc nuntios, meoiudicio ablegant. Vix dum Achmet iste hinc discesserit quandoalius, qui iam est Leopoli, advolabit subito. Observabo eos quapotero diligentia et quid afferant, suo significabo tempore ; etc.

Datae Warsouiae, V. die Iunii. Anno Christi M. D. LXXII.

P. S. Dum haec scribo, nuntiatur mihi, expeditum essehodie ac eras dimissum hinc iri, comite vel ductore potius, su-pramemorato Brunovio, cziaussium, summamque responsi ipsi,tam oretenus, coram senatu, absente tamen Sermi Rege, perdominum cancellarium, quam scripto dati, hanc esse : QuodSer' Rex salutationem sultani grato animo susceperit,que vicissim fausta omnia optet, uti antic° et fratri charissimo.Deinde, quod ab antiqua Othomanorum amicitia nequaquamrecedere, sed illam, maiorum suorum existimatio constantercolere velit, dummodo ipsi quoque idem faciant. Quod sultanus,ad Serus Suae intercessionem, Bohdano ignoverit, gratum qui-dem 11h esse summopere, quod vero ipsi, ut Constantinopolimse conferat, persuadere Maiestas Sua debeat, non posse in se re-cipere, cum Maiestas Sua ignoret, ubi hoc tempore lateat. Gratumautem sibi fore, si in paternum suum regnum, turbulento Iuanoinde repulso, restitutus fuerit. Hunc enim, qui si ab initio regnihuius hostem declaraverit, non posse Mtem Suam pro socio vel vicinobono agnoscere. Chocinum Iuano dedere non suae esse pote-statis, sed eius cuius nomine illud praesidium sit impositutn.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

385.

Knyszin, 7 /u/ie 1572.Abatele Cyrus Caltre impAratul Maximilian II.

Turburdri in Moldova, uncle poporui std in arme.

www.dacoromanica.ro

Page 356: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

326 No. 385-387 [28 la 1572

In Walachia quoque omnia compleri feruntur tumultibus.Ivano a suis trucidato, in armis esse universam illam provinciam.Unde Podoliae ac Russiae non minora ab illa, quae ipsis Tartarisimmineant pericula. Quae omnia augebit Sermi regis obitus,de quo nullum iam, etiam medicis, videtur dubium.

(Staatsarchiv. Wien. Polonica.)

Notd. Tot pe vremea aceasta (dintr'un raport al abatelui Cyrusdin 26 Iunie 1572) aftám eh': Schnatinum nuper a Walachis exustumin Pokussi regione, inter Podoliam, montes Carpathicos et Moldaviamoppid um .

Wien, 28 lulie 1572.imparatul Maximilian II. cfitre Camera Scepusiana.

Sd dea lui 5telan-V odd un car de lentne

Rogavit quidem nos humiliter, adiecta supplicatione sualitera, Stephanus Electus Waywoda Moldaviensis profugus, utcertas sibi villas conferre vellemus. Verum id nos facere non posse,ordondm inset' quo ex proximis villis dictus Weywoda vecturaligni et foeni iuvetur ; etc.

Anexat. Petitiunea lui Stefan-Vodà (f5.rà datä.) catre c6pitanulgeneral Joan Rueber, rugAndu-1 sá intervina pentru el la impArat casä-i dea : das Dorf Ujfalu, welches nahet ist bei meiner Herberk zumPatak, dann ich weiss nicht wie lang das mit mir wären wirdt meinArmut . . . iar de n'ar putea avea satul numit sd i se dea ein Dorf,weliches jenseidt der Tayssa liegt . Witt heisst und gehört genTokay, care sat ist der Edelleut, also dass nur etlich Heyser sein,weliche gen Tokay gehören, die begehr ich, und wo Gott der Herrseine Gnadt darzu gibt, und Kais. Mt. mich hineinschickt in meinVaterlandt, so wirte wieder in Seiner Mt. Gewaldt sein.

(Colectiune particulara. Ungaria.)

lstambol, 30 lulie 1 572.

Marc' Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Plecarea unui ceatq in Polonia cu un Irate al lui Bogdan.Si ha che il Bassà havea fatto saper all' arnbasciator di Po-

lonia che il chiaus già espedito di là al suo Re se ne ritornavaconducendo seco un fratello del Bogdan() foruscito.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. I. p. 287.)

www.dacoromanica.ro

Page 357: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

388.

wien, 14 August 1572.

tinpAratul Maximilian II. cAtre Camera Scepusiana.

Salariu lunar de 5 fiorini de cal lui 5telan-Vodä.

Significamus vobis benigne nos Stephano Waywodae Mol-daviae exuli, in praesidio nostro Patachiensi servienti, salariumquinque florenorum menstruum in singulos equos ratum haber,numerari statuisse i astfel vä ordonäm acest salariuab initio servitii sui ; etc.

(Hofkammerarchiv. Wien, Osterr. Gedenkbiicher iio fol. 461.)

339.

Kogice, x8 August 1572.

Hans Freidenreich Mustermeister despre loan Drdgsan.

Extract de salariu despre slujba lui Drägsan de x6 luni.

Draxit Janusch hat gedienet mit 4 geringen Pferdten un-ter den Wallachischen Pferdten zue Togkay vom ersten Aprilisdes verschienen ein.undsiebenzigsten bis zue End des 18. Augustidies 72 Jahrs, als er abgezogen ; thuet 16 Monat, 25 Tag, aufsPferdt monatlichen 4 fr. geraidt, bringt s'ein Vordienen im Geld269 fr. 20 kr.1 Daran hat er aus dem Veldtkriegs-Zahlmeister-Amptempfangen 12 fr. Rest die Röm. Kays. .Mt. ihm noch ausständigzue bezahlen 257 gulden reinisch, 20 kr.

Actum Caschaw, den 18. Tag Augusti. Anno itu 72.Hanns Freidrireich Muster Meister manu propria,

Georg Albin Muster Schreiber mpr.Am 7. Aprilis Anno 73 hab ich im Ab§chlag dieses Auszuegs

bezahlet 57 Gulden, 20 Kreuzer.A[ndreas] Schneterl mpr.

Notd. Acestui act se aflä anexat mandatul arhiducelui Maxi-milian (din Viena, zo Aprilie 1573) prin care ordonä. Camerei Sce-pusiane cä dupäce acum nu i-a putut pläti de at 57 fiorini 20 cru-ceri, restul sä i se achite : primo quoque tempore.

(Colectiune particularit. Ungaria.)

Abrevatiunile inseamnA : florenos rhenenses i Kreuzer.

14 Aug. 1572] No. 388-389 327

www.dacoromanica.ro

Page 358: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

328 No °-39i [27 Aug. 1572

Istambol, 27 August 1572.

Marc Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

5tire cum cd Bogdan-V odd se afid retras in Ungaria.

Si ha che di Polonia era ritornato il chiaus con lettere diquel Re, che si iscusava che essendosi il Bogdano ritirato in Ongarianon era in poter suo di mandarlo a quel Signor ; che un fratellod'esso Bogdano andato li era stato recevuto gratamente etche li faranno soldo di 6o aspri al giorno.

(Arch. di Stato. Venezia. Rubricario di Cosp. vol. I. p. 288.)

Wien, 5 Septemvrie 1572.

imparatul Maximilian II. catre Camera Scepusiana.

Repetd mandatul pentru carul de lemne i fan de dat lui 5tefan-V odd, care incd n' a primit nimica.

Vd ordonasem prin mandatul din 28 Iulie sci da0 lui 5lefan-V odel lemnele cerut, verum edocuit nos, adiecta supplica-tione sua, servitor dicti Vayuodae, dominum suum ea de causanec a vobis, nee a Ruebero aliquod responsum habuisse i astlelVd ordondm din nou, ut dictum Vayuodam Moldaviensem, iuxtaprius nostrum mandatum, vectura ligni et foeni ex proximis vil-lis iuvetis ac curetis, ut subditi vicissim operis gratuitis ad arcemalias praestandis eo minus graventur.

Anexat. Doug petitiuni ale lui Ioannes Tholmach Sp. et MaeDomini Stephani Wayuodae Electi Moldaviensis exulanti nuncius etsollicitator" cältre impärat i consilierii Camerei Aulice, cerând sà sedea Domnului sälu posesiunea satului Wyfalw sive Wyd ex pertinen-tiis Thokay, dintre cari primul Patak non longe distat, cis, alteravero trans Tibiscum et in faucibus Turcorum . . . usque ad benepla-citum eiusdem Suae M-tis . . . quo habeat idem Dominus meus undefamiliam suam, aliquam allodiaturam faciendo utcunque sustentareac equos suos straminibus et foeno intertenere ac aliqua ligna sinepecuniae paratae solutione convehi facere possit et valeat.

Pe dos, nota Camerei : Fiat. Zusehen wie man zugeschrieben 29.Augusti 72.

(Colectinne particulara. Ungaria.)

www.dacoromanica.ro

Page 359: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Alba Iulia, 15 Septemvrie 1572.Principele §tefan Báthory catre papa Grigorie XIII.

Recomandd pe Martin Berzeviczy prin care Il telicitd cu pri-lejul suirii sale pe tronul papal.

Beatissime pater et domine mihi clementissime.Post oscula pedum in gratiam Sanctitatis ve humil-

limam subiectionem. Ablegavi ad Sancttem V"' generosumvirum Martinum Berzeviceium ut Sanct" Vrae in hoc novo pon-tificatu nomine meo provolutus ad pedes Sanct"s Vrae gra-tuletur ; simul etiam negotium generosi et magnifici domini Francis-ci Forgacii, cancellarii et consanguinei nostri charissimi, SameVrae declaret, de eoque ab eadem optatam expeditionem itn-petret. 1 Proinde supplicamus Sauce' V"' demisse, dign.eturdictum nuntium nostrum benigne patienterque audire et ei fidemadhibere. Deus optimus maximus Sanct" V"' longaevam vitaincum summa felicitate coniunetam largiatur.

Datum Albae Iuliae, decimo quinto die mensis Septembris.Anno Domini Millesimo quingentesimo septuagesimo secundo.2

Sanctitatis VestraeDevotus et humilis servitor

Stephanus BathoriVaivoda ,Transilvanus mpr.

Adresa: Beatissimo in Christi:, Patri, domino, domino GregorioXIII Pontifici Maximo. Domino suo clementissimo.

(Arch. Vat. Roma. Nunz. di Polonia vol. 2 fol. 143.)

Istambol, 3 Noemvrie 1572.Marc'Antonio Barbaro bailo catre dogele Venetiei.

Bogdan-Vodd fugit la Muscali se pregiiteVe sd intre cu oastein Moldova.

Riferisce che'l Bogdano foruscito s'è da novo posto in cam-pagna con esercito et ch'è favorito dal Moscovito, et si era confirmato

1 Aceasta afacere era foarte grea, Intrucat Forgach, fostul episcop deOradea, a abdicat cu gandul de a se insura, pentru care lucru dispensa papei,a avut-o anevoie.

2 Pana aici cu mana lui Berzeviczy, mai departe cu maim proprie a prin-cipelui.

15 Sept. 1572] NO. 392 393 329

www.dacoromanica.ro

Page 360: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

330 No. 393-394 [12 Dec. 1572

che la rotta che hanno havuto Tartari da esso Moscovito è statamolto grande et segnalata.

Da Constantinopoli, 3 Novembre 1572.Die io. lanuarii 1572 in Rogatis. 140-3-2.

(Arch. di Stato. Venezia. Codice Brera 131 fol. 666.)

394.

[Roma, 12 Decemvrie 1572JRaspunsul papei Grigorie XIII la oratiunea lui Martin Berzeviczy, dat

de secretarul papei.

Legafiunea de obedientd a principelui 5telan Bathory fu pri-mitd cu mare multumire de cdtre Sfá'ntul Pdrinte care-1 indeamnd sdocroteascd i mai departe legea catolicd n tara sa.

Responsum Antonii Buccapadulii datum Vaivodae Tran-silvaniae Oratori, nomine S. D. N.

Quo inusitatior est haec a Transilvaniae principe ad SedemApostolicam atque ad Romanum Pontificem huius obedientiaecausa legatio, eo gratior iucondiorque est Sm° Domino Nostropropter eam, quae in ea cernitur Stephani Bathorii eiusdem pro-vinciae principis pietatem. Quae, quo testatior est, eo etiam com-mendabilior. Agnoscit Sanctitas Sua amplectiturque absentemStephanum, ut filium ea nimirum caritate, quae catholicae re-ligionis vinculo longissime disiunctos nectit, tanquam unius cor-poris membra, rogatque eum, ut quod agit in catholica religionetuenda, inque eius hostibus procul arcendis quam maxime agat ;utque non solum suam, sed aliorum etiam, quod perfectae inhac vita caritatis est, salutem querat : quam quidem ad remSanctitas Sua omnes suas, atque huius Apostolicae Sedis opespollicetur.

(Arch. Vat. Roma. Arm. 3. Vol. 113 fol. 107-108.)

Notd. Oratiunea lui Berzeviczy tinutà in fata papei fu tip5.ritàla Roma inteun mic volum, din care fu reprodusà in facsimile in cartealui Veress Endre : Berzeviczy MArton (Budapest, 1911) pp. 75-76.RAspunsul dat nepotrivindu-se insá acelei càrti, a fost cancelat cudouá linii pentru ca sä nu fie tipb.'rit.

395.

Roma, 27 Decemvrie, 1572.Papa Grigorie XIII catre Martin Berzeviczy.

Decret despre numirea i crearea oratorului principelui 5tefanBáthory de cavaler al miliVei aurate, dupd ceremoniile solemne alecreerii, finute in Vatican.

www.dacoromanica.ro

Page 361: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

27 Dec. 15721 No. 395 331

Dilecto filio Martino Berzeviceio Ungaro, Auratae MilitiaeEquiti.

Gregorius P. P. XIII.Dilecte fili salutem et Apostolicam benedictionem. Cum

Nos nuper inducti singulari fide, sinceraque tua erga Nos et SedemApostolicam devotione, te, qui ut asseris, ex comitatu Sarosiensiet quondam Christophori de Berzevice natus existis, et proximedilecti filii Nobilis Viri Stephani Bathorii de Somlio, Transyl-vaniae Vayvodae pro obedientia eius nomine Nobis et Sedi Aposto-licae praestanda Orator ad Almam Urbem nostram venisti, Au-ratae Militiae Equitem, servatis caeremoniis in similibus servarisolitis, actu ipso fecerimus, creaverimus et deputaverimus, etEquitis aurati titulo et insigniis decoraverimus, teque caeterorumEquitum Auratae militiae huiusmodi numero et consortio fa-vorabiliter et gratiose aggregaverimus, nécnon annulum, torquem,ensem tibi dederimus, et aurata calcaria per alios equites ipsiusAuratae militiae deferri solita, tibi apponi iusserimus ; proptereavolentes gratiam tibi, ut praefertur, per Nos concessam ubiquelocorum testatam esse, et tibi suffragari posse, tibi quod omni-bus et singulis privilegiis, praerogativis, exemptionibus, ante-lationibus, honoribus, dignitatibus, decretis, declarationibus, de-rogationibus, mandatis, suspensionibus, favoribus, gratiis etindultis, quibus alii equites Auratae militiae huiusmodi de iurevel consuetudine, aut privilegio, vel alias ,quomodolibet utuntur,potiuntur et gaudent, ac uti, potiri et gaudere poterunt quomo-dolibet in futurum uti, potiri et gaudere possis et debeas, itaquod inter te et alios quoscumque Equites Auratos huiusmodinulla penitus sit differentia ; sicque per quoscumque iudices etpersonas iudicari debeat, sublata eis, quavis aliter iudicandi f a-cultate, auctoritate Apostolica, tenore praesentium concedimus,decernimus et indulgemus ; non obstantibus quibusvis Aposto-licis, necnon municipalibus et aliis constitutionibus et ordina-tionibus, ac civitatum et locorum quorumcumque etiam juramentoconfirmatione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratisstatutis et consuetudinibus, caeterisque contrariis quibuscumque.

Datum Romae apud Sanctum Petrum sub annulo Pisca-toris, die 27. Decembris 1572. Pontificatus Nostri anno primo.

Caesar Glorierius

(Arch. Vat. Roma. Brevi di Gregorio XIII. Anno I. fol. z38.)

www.dacoromanica.ro

Page 362: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

II.

SERIA DOCUMENTELOR.No.

1527 Ian. 3. Wien. Instructiunea lui Laur. Misschillinger . 1

Mart. II. Regele Ferdinand I care Camera Aulid. 2Oct. 2. ll PI PP It 3

1528 Apr. 12. Buda. Sam. Pempflinger ca.tre Ferdinand L 4Jun. 12. Wien. Ferdinand I cátre Veit Zoliner . . . 5Sept. 13. Buda. ,, Ioan Szalánczy . 6

1529 Mai H. Lipova. Secretarul regal care un preot . 7lun. 27. Beograd. Anonim despre tiri ardelene . . 8

,l I, PP ll ll 91530 Jun. 7. Buda. Regele Ioan caltre voevodul *t. Báthory io1531 Sept. 12. Wien. Camera Austriacà despre soli moldoveni II1532 Sibiu. Carte de socoteli despre Români . . . 121534 Ian. 26. Cluj. Senatul ora§ului parohului din Feleac. . 131535 lun. 8. Fágára§. Voevodul *tefan Mailath care Balia 14

Iul. 20. Tárgov4te. Radu-Vodä caltre voevodul Mailath 151538 Sept. 6. Ko§ice. Paul Thornay cátre Andrei Melczer.. . 16

Nov. 6. Wien. Privilegiul Românilor din Croatia . . . 171539 Jan. 1. Sp. Podhradie. Loboczky care Ferdinand I. . 18

Oct. 1. Sibiu. Act de hotarnicie al comunei TälmAcel . 191540 Dec. 2. rágdras. stefan Mailath caltre Toma Nádasdy . 201541 Ian. Wienerneustadt. Actul de jtulmânt al lui Alex. V. 21

Fevr. 2. Ferdinand I cAtre stefan Mailath . . . 22Kraków. stiri din Moldova 23

Oct. 18. Lipova. Regina Isabella cdtre loan Tarnowski 24Nov. 19.

PP 1, PI Petru Kmita . . 251542 Aug. 27. Suceava. Petru Rares care Ferdinand I . . . 26

Sept. io. Kraków. Regele Sigismund cátre Petru Rares 27Oct. io. Turda. Ordinele cdtre ep. Fratele George . . . 28Nov. 26. Bratislava. Zalay si Na.dasdy care pres. Fa.g6r. 29Dec. 2. Beineu. Petru Rare cátre sen. or. Bistrita . 30

8. Suceava. ,, ,,Toma Nádasdy . . 3129. Giláu. Ep. Fratele George c6tre sen. or. Bistr. 32

1543 Apr. 16. Fägära§. D. Gerdy care va.duva lui Mailath . 331544 Speyer. Regele Ferdinand I care Vasile Draculea 341545 Aug. 14. Bardijov. Valentin Eck c. Crist. Hofkircher . . 35

www.dacoromanica.ro

Page 363: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

77

71

Oct.77 77

1552 Ian.

)7

)7

)1

Seria Documentelor 333

9. "2. Praha.

Sighiwara.PP

20. Sibiu.

PP

71 17

Gen. Castaldo1) )1

PP

17

Pt

atre reg. Ferdinand77

PP PP PP

23. Praha. Amb. Badoer catre dogele Venetiei. . .

28. Mihileni. Mihai SAndor catre mun. or. Sigh4.5. Cluj. Generalul Castaldo atre regele Ferdiannd

io. Wien. Amb. Badoer catre dogele Venetiei. . .

13. Sibiu. Senatul or. Sibiu catre gen. Castaldo . .

15. Cluj. Generalul Castaldo regele FerdinandWien. Amb. Badoer care dogele Venetiei. . .

Sibiu. Primarul Haller catre gen. Castaldo . .

22. Wien. Amb. Badoer care dogele Venetiei. . .

, 25. Cluj. Gen. Castaldo care regele Ferdinand . .

Mart. 2. 17 PP

4. Sibiu. Primarul Haller catre gen. Castaldo . .

1546 Aug.Dec.

1548 Sept.Nov.

1549 lun.1550 Apr.

71 Dec.1551 Ian.

P7 Fevr.P7 PP

73 Apr.)7 Mai.

Tun.

Aug.

))Sept.

PP

PP PP

6869707172737475767778798o81828384

IO. Alba Etlia. Mandat de introd. al reg. Isabella . 3631. Kraków. Regele Sigismund cktre . 3721. Niepotomice. un cap. pol. 384. Istambol. Sol ungur despre treburi române . . 39

21. Suceava. cktre Capitolul de Alba. . 409. Wien. Ferdinand I pentru Aron-Voda . . . . 41

12. Augsburg. cAtre Camera Ungara. . . . 427. Oradea. Fratele George care pr. Frideric . . 43I. Augsburg. Amb. Moresini i Badoer c. dogele Ven. 44

ro. 71 Badoer catre dogele Venetiei 45Wien. Ferdinand I pentru Aron-Voda . . . . 46

17. Amb. Badoer cktre dogele Venetiei . . . 4714. Istambol. Bailul Navagero Pt 4826. Wien. Amb. Badoer catre 4913. Istambol. Sultanul Soliman c. Fratele George . 5026. Wien. Amb. Badoer cktre dogele Venetiei . . . 5131. Cluj. Generalul Castaldo c. regele Ferdinand. . 52I. Istambol. Bailul Navagero catre dogele Venetiei 53

IO. Wien. Amb. Badoer JP PP 11 5419.

PP PP 5526. 562. Wien. Ferdinand I pentru Aron-Vodd . . . 576. Amb. Badoer catre dogele Venetiei . 58

18. Sibiu. Gen. Castaldo care regele Ferdinand 5919 PS PP 77 PP PP PP 6o22. Bistrita. Judele Pellio cktre Fratele George . 61

Wien. Amb. Badoer catre dogele Venetiei . . 62Sibiu. Generalul Castaldo catre Ferdinand . . 63

27. Wien. Regele Ferdinand catre gen. Castaldo 6428. Amb. Badoer care dogele Venetiei . . . 6529. Sibiu. Gen. Castaldo cdtre regele Ferdinand 665. Wien. Amb. Badoer care dogele Venetiei. . . 67

www.dacoromanica.ro

Page 364: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

PP

II. Cluj. Gen. Castaldo catre mag. or. Brasov. . 10212. Cluj-Mánastur. Bernardo Aldana. . . 10312. Cluj. Voevodul Bathory catre arh. Max.. . . 10417. Turda. Gen. Castaldo PP 71 Pt . e 10519. Voevodul Bathory reg. Ferdinand io6

Cluj-Mänästur. Gen. Castaldo catre 107PI PP Pt PP arh. Maxim. io8

itil29. 7l PP PP 17 PP JP

2. Brasov. Mun. or. Brasov &are gen. Castaldo109no

77 4. Cluj-Manastur. Gen. Castaldo catre arh. Maxim. noN71 8. PPPP PP PP PP IIIP7 8. I/ PP /I PI PP 17 11 112

9. PP PP PP Il PP PP PP n311. Turda. Gen. Castaldo cätre arh. Maxim. 11412. PI PS PI n518.

PP P7 11622. Sighisoara. PP II PI 117

PP 26. reg. Ferdinand . 118PP 26. arh. Maxim. . .PP 119)1 29. IP II P7 pp PP . 120

29. PP Voevodul Báthory c. reg. Ferdinand 121Ag. 22. Buzau. Mircea-Voda catre primarul Haller . 122

71 71 22. 77 PI PP J) l» . e 123PP 24. Targoviste. Ioan Tartler care sen. or. Brasov 124JP PP 26. *ebisul Sasesc. Gen. Castaldo catre reg. Ferd. 125Pt 77 28. Sibiu. Primarul Haller atre gen. Castaldo. . 126PP pp 30. Sebisul Sasesc. Gen. Castaldo cätre reg. Ferd. 127PP P1 » 7/ ll PP 77 126N

Sept. 4. Brasov. Banul Mihaiu catre primarul Haller 128PP 8. *ebisul Sasesc. Gen. Castaldo catre reg. Ferd. 129PP PP II. PI PP l7 Pl PP 130el II 15. Sibiu. Primarul Haller catre gen. Castaldo . 131

334

1552 Mart

Seria Documentelor

7. Sibiu. Gen. Castaldo caltre regele Ferdinand 85PP77 20. Ep. Vesprimului PP 86

PI ll 22. Gen. Castaldo ,, 17 /I 87PP 23. Bratislava. Amb. Badoer catre dogele Venetiei 88

Apr. 9. Cristian. Comitele Eödönffy c. gen. Castaldo. . 89It). Sibiu. Gen. Castaldo catre reg. Ferdinand . 90II. Raport anonim despre al. din Moldova. 91

/I II. Wien. Amb. Badoer atre dogele Venetiei . . 92PP 14. Sibiu. Gen. Castaldo catre reg. Ferdinand . 93PI 16. ,, ,, PP PS 94PP 25. Letfalau. Comitele Eödönffy c. gen. Castaldo . 95PP 25. Linz. Amb. Badoer catre dogele Venetiei . . 96/I 30. PI JP PP . . 97

Mai 28. Turda. Paul Bank catre voevodul Báthory. . 98Tun. 3. Cluj-Manastur. Gen. Castaldo c. arh. Maxim. 99

4. Pt ll PP reg. Ferdinand . . . ioo9. Passau. Amb. Badoer care dogele Venetiei. . Ioi

www.dacoromanica.ro

Page 365: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Seria Documentelor 335

1552 Sept. 25. ebistil. Säsesc.. Gen. Castaldo care arh. Max. 132PP PI 26. ll PP PP PI VP PI 133PP 28. Wien. Pallavicino catre ducele Ercole. . . . 134

Oct.; 18. Ebersdorf. Reg. Ferdinand c gen. Castaldo . 13522. ebiwl-S 6sesc. Gen. Castaldo catre reg. FerdinandPP 136

PP PI 22. Ebersdorf. Reg. Ferdinand care gen. Castaldo 137PP PI 23. ebi§ul Sasesc. Gen. Castaldo catre Ferdinand 138SP 24. Istambol. Bailu1 Trevisan catre dog. Venetiei 139PP PP 30. *ebisul-Säsesc. Gen. Castaldo catre reg. Ferd. 14011 PP 30. ,, PP 141)1 30.

PP Legatiunea lui Alex. Voda. . 142Nov. 7. Sibiu. Primarul Haller catre gen. Castaldo . 143

PP PI 8. Ebersdorf. Ferdinand pl PP PI ' . 14420. Alba Iulia. Gen. Castaido catre reg. Ferdinand 145

PP PP 21. Brasov. Mun. or. Brasov gen. Castaldo 146PP PP 23. Alba Iulia. Gen. Castaldo imp. Carol V. 147ll pp 23. PP PI PP II arh. Max. . . 148PI PP 23. Raport despre Mircea-Vodä. . . 149PP ll 23. PP Ferrari catre Simon de Favis . . 150

Dec. I. )3 Gen. Castaldo catre reg. Ferdinand 151PP 3. Gherla. Voevodul Báthory gen. Castaldo 152PP PI 13. Alba Iulia. Gen. Castaldo reg. Ferdinand 153PP 16. ,, PP PP Pp arh. Max.. . 154PI 18. Mercurea-Ciuc. Emeric Lazar care Nic. Kornis 155

19. Alba Julia. Gen. Castaldo cätre reg. Ferdinand 156

PP

Ian".

25. PP IP PP /I PP // 1571553 4- PP PP PP 11 158

PI Pl 14. Prim. Haller catre gen. Castaldo . 159fl PI 16. Targoviste. Radu-Voda. pp 0 . .PP 160PP Pl 17. Alba Julia. Gen. Castaldo catre reg. Ferdinand 161

PP PP 31. Istambol. Bailul Trevisan dog. Ven. . . 162Fevr. 4. Cluj-Manastur. Gen. Castaldo catre reg. Ferd. 163

II PP 5. II PP IN 164.

PP pp 8. Gilä.u. PP PI PP 165

PP PP 8. ,, PI PI pp 166

PP IO. PP PP 167

JP 16. Gher/a. PI II PP pp PP168

Mart. 7. Targoviste. Radu-Vodä catre gen. Castaido . 1699. Istambol. Bailul Trevisan catre dogele Ven. . 170

PP pp io. Kraków. loan Lang &Are arhid. Ferdinand . . 171

PP pp 14. Sibiu. Primarul Haller catre generalul Castaldo 172

.., PP 20. Eperjes. Gen. Castaldo atre reg. Ferdinand . 16911

Apr. 22. Alba Iulia. Vicarul Meggyesi c. cap. Warkoch. 173PP PP 23. Istambol. Bailul Trevisan catre dogele Venetiei 174PI PP 25. Sibiu. Prim. Haller catre reg. Ferdinand . . . I73NPP Mai 19. Targoviste. Mircea-Voda catre Fr. Kendy. . . . 175

Inn. 2. Istambol. Bailul Trevisan catre dogele Venetiei 176PP II 28. Gherla. Voevodul Báthory catre prim.. Haller 177

Tul. 25. Turda. Voevozii Ardealului 178

www.dacoromanica.ro

Page 366: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

336 Seria Documentelor

1553 Aug. 20. Medía. Voevozii Ardealului care prim. Haller. 179P PP

Oct. 14. Cojocna. Melchior NagyP . i8o

Dec. 3. Cluj. Paul Kétházy si tovarasul . 1817. Voevodul Kendy ,, PP 1829. Simleul Silvaniei. Radu-Vodä care T. Nadasdy 183Pl PP

1554 Ian. 20. Sibiu. Gaspar Gera) care primarul Haller . . 184Fevr. 17. Anton Balogh PP . . . . 185

27. Istambol. Baila! Trevisan catre dogele Venetiei 186Mart. 12. Lublin. Tractatul poi. priv, la ocrotirea Moldovei 187

Pl 22. Lechinta. Voevozii Ardealului catre Sc. Ciuc 188Apr. 23. Ia0. Alexandru-Vodä care comuna Vint . . . 189

PI 28. PP PI Nic. Kornis . . . 190Mai 1. Petru Gerendy care primarul Haller . . 191

26. Sibiu. Francisc Henther " ,, . . . 192lun. 23. Istambol. Bailul Trevisan care dogele Venetiei 193Oct. 30. Breaza. Andrei Báthory care voev. Kendy. . 194

1555 Fevr. 17. Cluj. Ioan Pitar care vistiera! Haller. . . . 195Apr. 27. Targu-Muras. Francisc Mik6 care vist. Haller. . 196lun. 3. Istambol. Agentul V. Z. B. care de Gaztelu. . 197Aug. 27. Augsburg. Ferdinand I. care Univ. Nat. Sas. 198Oct. 17. Dej. Ladislau Was catre regele Ferdinand. . 199

22. Bruxelles. Privilegiul lui Her. Bas. Despot . . 2001556 Fevr. - Istambol. Sultana! Soliman c. Alexandru-Voda 201

Sept. 28. Samar. PatraFu-Voda care Nic. Bathory 202PP PP 29. Alexandru-Vodä. II PP 203

Nov. 23. Edirne. Baila! Erizzo dogele Venetiei 2041557 Fevr. 15. Alba Iulia. Regina Isabella p. un popa roman 205

Mai 7. Iasi. Alexandru-Voda catre or. Bistrita . . . 206Iul. io. Saros. Sig. Torda care regele Ferdinand . . . 2o5sOct. 15. Wien. Reg. Ferdinand pentru Aron-Voda.. . 207Dec. 17. Edirne. Agentul Malvezzi catre reg. Ferdinand 208

1558 Ian. 3. Bratislava. Chitanta lui Aron-Voda . . . . 209If II IO. Inventar cu mantele romanesti . 210

Fevr. 8. PI Chitanta lui Aron-Vocla 211Iul. 12. Istambol. Baila! Barberigo cätre dog. Venetiei 212

JP 28. Tarda. Regele Ioan II pentru Mircea-Voda . 213Aug. r. Bistrita. Adeverinta lui Radu din T.-Románeasca 214Oct. 22. Alba Iulia. Regina Isabella pentru Zamfira . 215

1559 Fevr. 5. II PI 11 impotriva pribegilor 216Sept. 26. Istambol. Baila! di Cavalli catre dog. Venetiei 217

18. PI 1I PP JP II JJ 218Dec. 12. PP PP II IP 2, PP 219

1560 Mart. 1. Keimarok. Heracl. Despot catre reg. Ferdinand 220PP 13. Istambol. Bailil di Cavalli dog. Venetiei 221

PI ll 22. PP PP II 13 II PP 222Apr. 9. Keimarok. Heracl. Despot care arh. Mmdmilian 223

II PI 25. ,, PP PP Sigism. Torda 224Mai 4. PP PP arh. Maximilian 225

,, 22. Wien. Salvconductul lui Ferd. p. Her. Despot 226

www.dacoromanica.ro

Page 367: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Documente vol. 1. 22

Seria Documentelor 337

1560 Mai. 24. Wien. Reg. Ferdinand catre Sigismund Torda 227// PI 24. ,y /7 // Heracl. Despot . 228

24. Keimarok. Hemel. Despot catre arh. Max. 22925, P/ 11 11 11 11 PI 230

lun. 17. Alba Iulia. Regele Ioan II catre Nic. Herczeg 23111 , 20. Keimarok. Desp.-Voda catre sen. Selmeczbánya 232

ill'i. 13. Istambol. Bailul di CavaIli catre dog. Venetiei 233// 11 21. Wien. Reg. Ferdinand catre Francisc Pesti 23411 Oct. 23. Bratislava. Camera Ungard pentru Aron-Vodd 235

30. Istambol. Bailul Ferro care dogele Venetiei 236Nov. 29. Koaice. Despot-Voda catre sen. or. L6cse . . . 237

11 - Descrierea Moldovei de un anonim ungur . 2381561 Ian. 14. Istambol. Bailul Ferro catre dogele Venetiei. . 239

Mart. 30. Keimarok. Despot-Vodd catre sen. or. L6cse 240Iun. H. Kokce. Cap. Zay catre regele Ferdinand. . . 241

11 17. Wien. Regele Ferdinand cä'tre cap. Zay . . . 242IP », 30. Istambol. Bailul Ferro catre dogele Venetiei . . 243

Iul. 3. Ke2marok. Despot-Voda catre arh. Maximilian 244Aug. 7. It y, 11 ll 245

PI 11 27. Wien. Cancelaria aulica p. Despot-Vodä.Sept. 30. Istambol. Exploratorul secret catre Ferdinand 246

PI )1 30. II Bailul Barberigo catre dogele Ven. 247Oct. 8. Praha. Regele Ferdinand care Despot-Vodä . 248Nov. i. Vereczke. Edictul public al lui Despot-Voda. . 249Dec. 8. Istambol. Bailul Barberigo catre dogele Ven. 250

II. Vaslui. Despot-Vodd catre doi pribegi lesi . . 25115. Kokce. Cap. Zay despre batalia dela Verbia . 25224. Istambol. Bailul Barberigo catre dogele Venetiei 25325.254JP II /I 11 11

1562 Ian. 1. Alba Iulia. Regele loan II reg. Sigismund 255I/ 15. Istambol. Bailul Barberigo dogele Venetiei 256PP 21. Oradea. Cap. Stefan Báthory c. com. Kerecsenyi 257PP 21. Istambol. Bailul Barberigo catre dogele Ven. 258

ll PI 23. Wilno. Oratorul Saurman cätre imp. Ferdinand 259Fevr. 9. Istambol. Bailul Barberigo catre dog. Ven. 260Mart. 4. IP PP Ferro // // PP 261

7. Wilno. Oratorul Saurman catre imp. Ferdinand 26224. Istambol. Bailul Ferro catre dogele Venetiei 263

Apr. 24. ,, Vicebailul Dandolo /0 264Mai I. )1 11 11 11 11 265

" 8. Wilno. Oratorul Saurman catre Imp. Ferd. . . 2669. Iasi. Despot-Voda catre arh. Maximilian . . 267

JP 13. Linz. Arh. Maximilian care imparatul Ferd. 268)1 I,13. 2691) ll

19. Praha. Reg. Ferdinand arh. Maximilian 270Pt 11 20. Hotin. Albert Laski ,, 0/ 2717/ Pt 22. Linz. Arh. Maximilian I/ cap. Zay. . . 2721) 23. PP /P 7/ /I P/ 273/P /I 23, 11 JP 11 Despot-Voda. 274

www.dacoromanica.ro

Page 368: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

338 Seria Documentelor

1562 Mai 28. Linz. Arh. Maximilian care Imp. Ferdinand 275lun. 2. Ia§i. Despot-Vod5. 276

St 4. ,P 7, // Il ,, 277II 5. Wilno. Oratorul Saurman 278

Istambol. Vicebailul Dandolo care dogele V. 279,/ 11

II Exploratorul secret care imp. Ferd. 280If It13. Linz. Arh. Maximilian 281

JP13. 28211 ,l /7 ,/ l, ,,16. Istambol. Vicebailul Dandolo care dog. Ven. 28317

30. Wien. Regele Ferd. care Maximilian 281NIta 2. Istambol. Vicebailul Dandolo care dog. Ven 284Sept. 9. Alba Iulia. Pr. Ioan Sigismund reg. Sigism. 285

- Istambol. Exploratorul secret imp. Ferd. 286IIPI JJ - ll // ,, II ,, 287

Oct. 12. Bailul Barberigo care dogele Ven. 288II ll 20. Exploratorul secret ca'tre imp. Ferd. 289

Nov. 24. Ia§i. Despot-Vodá care regele loan II. . . . 29028. Istambol. Albert de Wys care reg. Ferdinand 291II

II II - Mislye. Prepozitul Szerdahelyi care arh. Max. 292Dec. 12. Istambol. Sultanul Soliman care pr. loan Sig. 293

1563 Ian. 20. Hotin. Martin Szentgothárdi care arh. Maximil. 294» ,, 23. Cluj. Regele loan II care sultanul Soliman . 295

Fevr. 16. Istambol. Bailul Barberigo care dogele Venetiei 296Mart. io. la*. Szentgothárdi care regele Ferdinand . . 297

15. Innsbruck. Reg. Ferdinand care arh. Maximil. 298lt 30. If ,, ll II II 299

Apr. 20. Barlad. Mezti care tovar4ii sai la CavAria . 300Mai 30. Hui. Cap. Anton Nagy 301It II IIlun. 30. Wien. Regele Maxim. care Camera Ungará . 302Sept. 2. Bratislava. Amb. Michiel care dogele Venetiei 303Oct. 29. Istambol. Bailul Barberigo ,, " 304Nov. 15. Bratislava. Regele Ferd. p. vaduva lui Aron-Vodd 305

1564 Ian. 12. Istambol. Bailul Barberigo catre dog. Venetiei 306Mart. 4. JP ll JP ,, 307

JJ ,, 30. ,, 308Mai 15. Wien. Reg. Ferdinand catre Camera Ungarä. 309Iul. 21. Istambol. Bailul Barberigo catre dog. Venetiei 310Aug. 16. Wien. Reg. Ferdinand catre Camera Ungara 311Dec. 19. Venezia. Descrierea Ardealului de cáp. Gromo 312

1565 Ian. 15. Wien. Regele Ferdinand cdtre cap. Kielman 313Fevr. 15. Istambol. Bailul Bragadin care dogele Venetiei 314

JP JP 28. Chiurlu. Zarnovich catre regele Maximilian. . 315lun. 12. Istambol. Bailul Bragadin catre dog. Venetiei 316Aug. 9. " II ,, ,, Il 317Sept. ii. Cluj. Cancelarul Chyaki pentru Zamfira. . . 318

1566 Mai 12. Skoplje. Amb. Soranzo care dogele Venetiei . 319lun. 14. Suceava. Alexandru-Voda catre sen. or. Brwv 320

18. Bra§ov. Senatul ora§ului catre Univ. Nat. Sds. 321,, 29. Lublin. Andrei Dudith care reg. Maximilian 322

www.dacoromanica.ro

Page 369: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

11 PP 21Dec. 14.

JP PP 27.1571 Fevr. 18.

Mart. 22.

,, 29.Mai ro.

23.lun. 6.Iul. 2.

12.,, 30.

Sept. 3.JP pf 5.

16.Oct. 17.

17.22.24.

15.15.

1566 Iul. 3. Wien. Dudith care regele Ferdinand . . . .

Oct. 3. Istambol. Bailul Barbaro care dogele Venetiei1567 Apr. 17. Sklabina. Com. Révay pentru vá.d. lui Aron-Vodà

Iul. 1. Bratislava. Regele Max. care Camera Ungar/1568 Mai 15. Sá.rospatak. Szennyesy PP PP ,, 326

PP PP 15 PP *tefan-Vod/ Mázgò.' Scepus.lun. 18. Wien. Reg. Max. pentru tefan-Voclà. . . .

17 pl Iasi. Raport despre evenimentele din MoldovaIul. Istambol. Franchi cAtre LomellinoOct. 12. /7 Bailii Barbaro si Soranzo care d. VenNov. 27. , Bailul Barbaro care dogele VenetieiDec. 17. Linz. Reg. Maximilian pentru $tefan-Vod/ . .

1569 Ian. 12. Bratislava. Chitanta vAduvei lui Aron-Vodá. . .

Fevr. 8. Wien. Reg. Maximilian pentru boierul loan Gaya19. Alba Iulia, Pr. loan Sigismund c/tre mag. or. Sib.24. Wien. Reg. Maximilian care Camera Scepusianál21. Bratislava. PP // PI SP

- Samar. Urbariul satului rom/n Hodos . .

Oct. 20. Istambol. Bailul Barbaro care dogele Venetiei24. Bratislava. Reg. Maidmilian p. pribeagul A/Mai31. Warszawa. Abatele Cyrus care imp. Maximil.

Apr. 13. Alba Iulia. Niezowki cätre sen. or. Brasov. . .

Aug. ro. Speyer. Amb. Soranzo si Michiel care dog. Ven.Sept. 12. Warszawa. Abatele Cyrus care Imp. Maxim.Oct. 18. Balthasar Kossemb orNov. 4. Alba Iulia. Reg. loan. II p. ep. Paul Tordas .

Bratislava. V/ d. lui Aron-Vodà care Cam. Ung.Speyer. Imp. Maximilian care reg. SigismundWarszawa. Abatele Cyrus atre Imp. MaximilianIstambol. Carol Rym orator care Imp. MaximilPraha. Imp. Maximilian c/tre Cam. Scepusianl

/ PP PP PP PI Pp

Warszawa. Abatele Cyrus c'átre Imp. Maximil.Praha. Giovanni Michiel amb. cgtre dog. VenetieiWarszawa. Abatele Cyrus cgtre imp. Maximil.

PP

lf 11

157o Ian.JP

PP

PP

PP

PP

PP

JP

,,pl

17

JP

I/

)7

-26.

sf »I pl PP,,

Roma. Papa Pius V. care princ. 8tefan BáthoryPraha. Maximilian II. atre Camera ScepusianáWien. Nuntiul Delfino P) Galli sect de stat

VaticanWarszawa. Abatele Cyrus care Imp. MaximilianWien. Nuntiul Delfino &are Galli secr. de stat

Imp. MaximilianNuntiul DelfinoGiovanni Correr amb.

Kogice. Camera Scepusian/lp 1P /,

22*

358N

Seria Documentelor 339

7P P/

)1 1.1.

pl 17

PP JP

PP Nov.I) Dec.

pl pp llVaticanCam. Scepusian/

Vaticancare dog. Venetiei

/I Maximilian III/ P7

322N323324325

11 Pp

Pp I/Aug.

Pp fp

361362363358N

364358N365366367

327328329330331332333334335336337338339340341342343344345346347348349350351352353354355356357358359360

www.dacoromanica.ro

Page 370: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

340 Seria Documentelor

1572 Fevr. 6. Wien. Imp. Maximilian II care Cam. Scepusianá 368l) 7. PP PP )3 PP PP pl 369

15, Istambol. Marc' Antonio Barbaro bailo c. dog. V. 370PP 20. Wien. Imp. Maximilian II care Cam. Scepusianá 371

PP P3 20. yppl PI PP PP 372Apr. Ir. Warszawa. Abat. Cyrus care Imp. Maximilian 373

16. PP ll PP 37416, Istambol. Marc 'Antonio Barbaro bailo c. dog. V. 37522 PP PP PP JP PP PP 37624. Warszawa. Abat. Cyrus care imp. Maximilian 377

Mai I. P, Pl PP JP ll PP 3785. Buda. D. Ungnad 0 Edoardo Prov. C. Maxim. 379

PP14. Warszawa. Abat. Cyrus care imp. Maximilian II 380

), PI 16. Bucure0i. Alex.-Vodä c. princ. Stefan Báthory 381PP ll 22. Warszawa. Abat. Cyrus care imp. Maximilian II 382

29. PP 383lun.Iul.

5. PP PP JP JP PI ,,7. Knyszin. PP

"JP Il PI

384385

JP JP 28. Wien. Imp. Maximilian II care Cam. Scepusianä 386PP PP 30. Istambol. Marc 'Antonio Barbaro bailo c. dog. V. 387

Aug. 14. Wien. Imp. Maximilian II c. Cam. Scepusianá 388PP PI 18. KoAice. Hans Freidenreich despre loan Drágsan 389P1 P) 27. Istambol. Marc' Antonio Barbaro bailo. c. dog. V. 390

Sept. 5. Wien. Imp. Maximilian II Care Cain. Scepusianá 391PP 15. Alba Iulia. Pr. St. Bathory c. Papa Grigorie XIII 392PP

Nov. 3. Istambol. Marc' Antonio Barbaro bailo c. dog. V. 393Dec. 12. Roma. Wa'sp. papei Grig. XIII lui M. Berzeviczy 394

27. Papa Grigorie XIII c. M. Berzeviczy 395

www.dacoromanica.ro

Page 371: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

IlL

LISTA SCRIITORILOR I DESTINATARILOR.

Alba, Capitolul (Alba Iulia) 40.Aldana Bernardo de, maestro di campo 103.Alexandru-Vodá Cornea 21.Alexandru-Vodá Ldpusneanul 142, 189, 190, 201, 203, 206, 320 = 7.Alexandru-Vodá in Tara-Románeascä. 381.Anonim 38, 39, 39, 238, 286, 287, 289, 329, 329 = 9.Aron-Vodá din Moldova 209, 211; vkluva. lui, Ana 334, 348 = 4.Autoriteili II, 205, 215, 216 = 4.Badoer Federigo ambasciatore 4,4, 45, 47, 49, 51, 54-56, 58, 62,

65, 67-69, 73, 76, 79, 81, 88, 92, 96, 97, ior = 23.Balia de Berivoi boier de FIgäras 14.Balogh Anton i85.Bank Paul 98.Barbaro Marc' Antonio bailo 323, 331, 332, 340, 370, 375, 376,

387, 390, 393 = Io.Barberigo Antonio bailo 212.Barberigo Daniel bailo 247, 250, 253, 254, 256, 258, 26o, 288, 296,

306-308, 310 -=Báthory Andrei voevodul Ardealului 98, 104, ro6, 110, 121, 152,

177 = 7-Báthory Andrei de Somly6 194.Báthory Niculae de Eched 202, 203 = 2.Báthory .5.telan de Somlyò voedovul Ardealului ro.Bdthory *tefan de Somly6 cdpitan, apoi principe 257, 358, 381,

392 =4.Belz Ioan in Moldova 282.Berzeviczy Martin orator 395.Bistrifa, senatul oraplui 30, 32, 206, 320, 343 = 5.Bragadin Vettor bailo 314, 316, 317 = 3-Brasov, municipiul orasului 102, II0, 124, 146, 321 = 5.Camera Aulicei (Viena) 2, 3 = 2.Camera Scepusiand (Capvia) 326, 328, 333, 335, 337, 338, 341, 352,

353, 359, 364, 366, 367, 368, 369, 371, 372, 386, 388, 391 = 20.Camera Ungarä. (Pozsony) 41, 42, 46, 57, 207, 209, 211, 235, 302,

309, 311, 324, 325, 334, 348 =16.

www.dacoromanica.ro

Page 372: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

342 Lista scriitorilor i destinatarilor

Carol V. impkatul 147, 200 = 2.Castaldo Giovanni Battista, generalul 52, 59, 6o, 63, 64, 66, 7o-

Cavalli Marin bailo 217, 219, 221, 222, 233 = 5.Ciuc i Ghirglau, Scaunele 188.Chyaki Michael cancelarul Ardealului 318.Cluj, senatul orasului 13.Cluj-Mcsindqtur, Conventul din 36.Correr Giovanni ambasciator 365.Cyrus loan abate 342, 345, 350, 354, 356, 357, 361, 373, 374, 377,

378, 380, 382-385 = /6.Dandolo Andrea bailo 264, 265, 279, 283, 284 = 5.Delfino Giovanni vescovo, nunzio 360, 362, 363 = 3.Despot Heraclide Iacob Basilicos Voclá 200, 220, 223-225, 226,

228, 229, 230, 232, 237, 240, 244, 245, 248, 249, 251, 267, 274, 276,277, 290 = 22.

Draculia Vasile de Sdnteqti 34.Dawn loan boier din Moldova 389.Dudith Andrei ex-episcop de Pécs 322.Ecchius Valentin 35.Ercole II. duce di Ferrara 134-Erizzo Antonio bailo 204.Ewdenffy Ladislaus de Nagymihály comes Siculorum 89, 95 2.Exploratorul secret dela Poartä. 246, 280 = 2.Fagäras, Presidiul cetätii 29.Favis Simon la Milano 150.Ferdinand arhiduce 171.Ferdinand I. regele Ungariei 4, 5, 6, 17, 18, 21, 22, 26, 34,

41, 42, 46, 52, 57, 59, 6o, 63, 64, 66, 70-72, 75, 78, 82, 83, 85,86, 87, 90, 93, 94, zoo, .ro6, 107, 118, 121, 125, 127, 129, 130, 135,

Ferrari Antonio Marco 150.Ferro Hieronimo bailo 236, 239, 243, 261, 263 = 5-Franchi Adam, de 330.Freidenrekh Hans Mustermeíster 389.Fratele George (Martinuzzi) episcop 28, 32, 43, 50, 61 . 5.Fríderic principe, palatin Renan 43.Galli Tolomeo secretario di Stato a Roma 360, 362, 363 = 3.Gaztelu Dominico, de 197.Gerdy Dumitru 33.Geréb Gaspar 184.Gerendy Petru 191.Grigorie XIII Papa 392, 394, 395 = 3-

136, 137, 138, 140, 141, 144, 145, 151, 153, 156-158, 16.r, 163-168,198, 199, 207, 208, 220, 226-228, 234, 238, 241, 242, 246, 248, 259,262,309,

266,311,

268,313

269,-= 98.

270, 275-278, 280, 281, 291, 297, 298, 299, 305,

72, 75, 77, 78, 8o, 82-85, 87, 89, 90, 93-95, 99, ioo, 102, 103, 105,107, 109, 110, 111-120, 125, 126, 127, 129, 130, 131, 132, 133, 135,136,153,

137,154,

138, 140, 141,156-158, 159,

142,/6o,

143,144, 145,161, 163-168,

146,169,

147, 148,172 = 80.

151, 152,

www.dacoromanica.ro

Page 373: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Lista scriitorilor 0 destinatarilor 343

Gromo Giovanandrea cApitan 312.Haller Petra primar, vistier 8o, 84, 122, 123, 126, 128, 131, 143,

159, 172, 177-182, 184, 185, 191, 192, 195, 196 = 22.Henther Francisc 192.Herczeg Niculae 231.Hotkircher Cristolor 35.Ilia4-Voa 37, 40 = 2.Isabella regina Ungariei 24, 25, 36, 205, 215, 216 = 6.Ispdn Stefan qi Therebesy George 300.loan paroh in Feleac 13.loan (Zapolia) regele Ungariei io.Ioan II regele Ungariei (Principe loan Sigismund) 213, 231, 255,

285, 290, 293, 295, 336, 347 -- 9.Kendy Francisc 175, 182, 194 = 3.Kendy 0 Dob6 voevozii Ardealului 178, 179, 188 . 3.Kerecsenyi Ladislau de Kdnyalölde 257.Kesera . tetan de Vingdrt 318.Kétházy Paul 181.Kielman Andrei cäpitan 313.Kmita Petru palatinul Cracoviei 25.Kornis Niculae de Sent-Pdl 155, 190 = 2.Kossembor Balthasar a Skorkow 346.Lang loan 171.Laski Albert 271.Lasocki §i Filipowski 251.Lázár Emeric de Szárhegy 155.Loboczky Mafia 18.Lticse, senatul oraqului 237, 240 = 2.Lomelino Niculae in Venezia 330.Mailath Stefan voevodul Ardealului 14, 15, 20, 22, 33 = 5.Malvezzi Giovanni 208.Maximilian ca arhiduce 99, 104, 105, Io8, 109, in--119, 120, 132,

133, 148, 154, 223, 225, 229, 230, 244, 245, 252, 267-269, 270,271, 272, 273-275, 281, 282, 292, 294, 298, 299, 302 =-- 42.

MaXiMiliall II ca rege al Ungariei 315, 322, 325, 328, 333, 335, 337,338, 341, 342, 345, 346, 349, 350, 351, 352, 353,354-357, 359, 361,364, 366, 367, 368, 369, 371, 372, 373, 374, 377-380, 382-385, 386,388, 391 = 43.

Meggyesi Francisc vicar 173.Melczer Andrei 16.Mesthi Mihai 300.Michiel Giovanni ambasciator 303, 344, 355, = 3.Mihai Banul secretar 128.Mike) Francisc de Sepsi 196.Mircea-Voa. Ciobanul 122, 123, 149, 175 = 4.Misschillinger Laurentiu sol in Moldova .r.Moresini Domenego ambasciator 44.Ncidasdy Toma palatinul Ungariei 20, 31, 183 = 3.Nagy Anton cdpitan 301.

www.dacoromanica.ro

Page 374: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

344 Lista scriitorilor i destinatarilor

Nagy Melchior 180.Navagero Bernardo bailo 48, 53 = 2.Niederösterreichische Kammer II.Niezowski Stanislau 343.Palchan Petru 210.Pallavicino Hippolito 134.Patrascu-Voda 202.Pellio Vincent 61.Pemfflinger Marcu provizor 12,Pempflinger Samuel provizor 4.Pesti Francisc cdmdraq 234.Petru Rares-Vodà 26, 27, 30, 31 = 4.Pitar loan sol muntean 195.Pius V. Papa 358.Preot anonim 7, 8, 8, 9, 9, 23 = 6.Prelat la Roma 312.Radu (fiul lui Socol) 214.Radu-Vodà Paisie 15, i6o, 169, 183 = 4.Raport anonim 91, 149 = 2.Révay Mihai comite 324.Romanii Zici din Croatia 17.Rym Carol orator 351.Sá.ndor Mihai 74.Saurman Valentin orator 259, 262, 266, 278 = 4.Secretar regal 7.Selmeczbdnya, senatul ora§ului 232.Sibiu, senatul orasului 77, 336 = 2.Sighiqoara, .nunicipiul oragului 74.Sigismund I. regele Poloniei 27, 37 = 2.Sigismund II. August regele Poloniei 38, 255, 285, 349 4.Soliman II. sultanul 50, 201, 293, 295 = 4.Soranzo Giacomo bailo 319, 331, 344 = 3.Stefan-Vodä: Mazga 327.Szakolcza, oficiul de tricesimä. 235.Szaldnczy Ioan secretar 6.Szennyesy Matia provizor 326.SzentgothArdi Martin diac 294, 297 = 2.Szöcs Leonard 214.rálmkel, act de hotdrnicie 19.Tarnowski loan 24.Tartler loan 124.Therebesy George 301.Thornay Paul 16.Torda Sigismund 224, 227 = 2.Torda Paul episcop al Romdnilor 347.Tratatul de pace al Poloniei cu Turcia 187.Trevisan Domenego bailo 139, 162, 170, 174, 176, 186, 193 7.Ungnad David si Edoardo Provisionali 379.Universitatea Natiunii Säsesti (Sibiu) 198, 321 2.

www.dacoromanica.ro

Page 375: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Vesprim, episcopul de 86.vint, primdria comunei 189.V. Z. B. 197.Warkoch Toma dipitan 173.Was Ladislau de Gyalu 199.Wernher George 86.Wys Albert 291.Zalay loan §i NAdasdy Toma 29.Zarnovich Michel §i Chaby Achatius 315.Zay Francisc de Chemer capitan general 241, 242, 252, 272, 273 ---= 5.Zerdahely Matei 292.Zollner Veit 5.

Lista scriitorilor si destinatarilor

Venezia, dogele 44, 45, 47-49, 51, 53-56, 58, 62,

345

65, 67-69,73, 76, 79, 81, 88, 92, 96, 97, 101, 139, 162, 170, 174, 176, 186, 193,204, 212, 217-219, 221, 222, 233, 236, 239, 243, 247, 250, 253, 254,256, 258, 260, 261, 263-265, 279, 284, 288, 296, 303, 304, 306-308,310,376,

314,387,

316, 317,390, 393

319, 323,= 81.

331, 332, 340, 344, 355, 365, 370, 375,

www.dacoromanica.ro

Page 376: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Bruxelles 200.Bucuresti 358, 394, 395.Buda 4, 6, io, 379.Buzà.'u 122, 123.Cojocna 180.Chiurlu 315.Cluj 13, 52, 75, 78, 82, 83,

102, 104, 181, 182, 195, 295, 318.Cluj-Mänästur 99, ioo, 103,

107-109, 111-113, 163, 164.Cristian 89.Dej 199.Ebersdorf 135, 137, 144.Edirne 204, 208.PAgaras 14, 20, 33.Gherla 152, 168, 177.Giläu 32, 165-167.Hotin 271, 294.Hui 301.

IV.

USTA LOCAUTATILOR.

Alba Julia 36, 145, 147-151, Innsbruck 298, 299.153, 154, 156-158, 161, 173, Istambol 39, 48, 50, 53, 139,205, 215, 216, 231, 255, 285, 162, 170, 174, 176, 186, 193, 197,336, 343, 347, 392. 201, 212, 217-219, 221, 222, 233,

Ardealul 238. 236, 239, 243, 246, 247, 250, 253,Augsburg 42, 44, 45, 198. 254, 256, 258, 260, 261, 263-Bardijov 35. 265, 279, 280, 283, 284, 286-289,Bärlad 300. 291, 293, 295, 304, 306-308, 310,Beograd 8, 9. 314, 316, 317, 323, 330-332, 340,Besineu 30. 351, 370, 375, 376, 387, 390, 393.Bistrita 61, 214. Iasi 189-191, 206, 267, 276,Brasov 110, 128, 146, 321. 277, 290, 297, 329.Bratislava 29, 88, 209-211, Keimarok 220, 223-225, 229,

235, 303, 305, 325, 334, 338, 341, 230, 232, 240, 244, 245.348. Knyszin 385.

Kaice 16, 237, 241, 252, 366,Breaza 194.367, 389.

Kraków 23, 27, 37, 171.Lechinta 188.Letfablu 95.Linz 96, 97, 268, 269, 272-275,

281, 282, 333.Lipova 7, 24, 25.Lublin 187, 322.Media § 179.Mercurea-Ciuc 155.Mihgleni 74.Mislye 292.Niepoiomice 38.Oradea 43, 257.Passau mi.Praha 69, 73, 248, 270, 352,

353, 355, 359.Roma 381.SArospatak 326, 327.

www.dacoromanica.ro

Page 377: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Lista localitAtilor 347

Samar 202, 203, 339. Turda 28, 98, 105, 106, 114-Sibiu 12, 19, 59, 6o, 63, 66, 72, 116, 178, 213.

77, 8o, 84-87, go, 91, 93, 94, 126, Vaslui 251.131, 143, 159, 172, 184, 185, 192. Venezia 312.

Sighisoara 70, 71, 117-121. Vereczke 249.Sidabina 324- Warszawa 342, 345, 346, 350,Skoplje 319. 354, 356, 357, 361, 373, 374, 377,Speyer 34, 344, 349. 378, 380, 382-384.Spisské Podhradie 18. Wien 1-3, 5, II, 17, 41, 46,Suceava 26, 31, 40, 320. 47, 49, 51, 54-58, 62, 64-68, 76,Sebisul SAsesc 125, 127, 129, 79, 81, 92, 134, 207, 226-228,

130, 132, 133, 136, 138, 140-142. 234, 242,302, 309, 311, 313, 328,Sintleul Silvaniei 183. 335, 337, 360, 362-365, 368, 369,Târgoviste 15, 124, 16o, 169, 371, 372, 386, 388, 391.

175. Wienemeustadt 21, 22.TArgu-Muràs 196. Wilno 259, 262, 266, 278.

www.dacoromanica.ro

Page 378: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

V.

LISTA IZVOARELOR.

Bistrita : Arhiva judetului Näsäud 30, 32, 201, 214, 320, 343.Brasov : Arhiva orasului 102.Budapest : Arch. fam. Nádasdy 183.Budapest : Codex Ferdinandaeus 21.Budapest : Coll. R. P. Martini Czeles 312.Budapest : Coll. B Ithory 177.Budapest : Coll. Comides 19.Budapest : Coll. Haller 179, 181, 184, 185, 192, 195, 196.Budapest : Coll. personarum 235.Budapest : Coll. privatorum 334.Budapest : Coll. Szilágyi 292.Budapest : Coll. Carol Wagner 15.Budapest : Liber Regius Hungariae 6, 22, 34, 42.Chli : Arhiva orasului 13.Cluj : Bibl. Muz. Ard. 27, 40, 205, 231.Kogice : Arhiva orasului 300, 301.Lweriv : Bibl. Ossolinski 23, 37, 38, 285.Milano : Bibl. Ambrosiana 43, 50, 135, 137, 144.Modena : Arch. di Stato 134-Moskva : Arch. de Stat 24, 25.Roma : Archivio Vaticano 149, 238, 358, 360, 362, 363, 392, 394, 395.Sibiu : Arhiva Nationald Säseascá 321, 336.Sibiu : Muzeul Baron Brukenthal 213, 215, 216.Simancas : Archivio general 150.*ebisul-Sä.sesc : Arhiva orasului 347.Ungaria : Colectiune Jerney 182.Ungaria : Colectiune particulará io, 14, 16, 28, 29, 31, 33, 35, 36,

38, 57, 98, 175, 178, 188, 194., 198, 207, 209, 211, 232, 237, 240, 276,302, 309, 311, 318, 325-327, 333, 335, 338, 348, 352, 353, 359, 364,366-369, 372, 386, 389, 391.

Venezia : Archivio di Stato 8, 9, 44, 48, 53, 139, 162, 170, 174,176, 186, 193, 204, 212, 217, 218, 219, 221, 222, 233, 236, 239, 243,247, 250, 253, 254, 256, 258, 260, 261, 263-265, 279, 283, 284, 288,293, 296, 303, 304, 306-308, 310, 314, 316, 317, 319, 323, 331, 332,340, 341, 344, 355, 365, 370, 375, 376, 387, 390, 393.

www.dacoromanica.ro

Page 379: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Lista izvoarelor 349

Vetunia: Bibi. Correr 45, 47, 49, 51, 54-56, 58, 62, 65--69, 73,76, 79, 81, 88, 92, 96, 97, ioi.

Wien : Hofkammerarchiv I, 2, 3, 5, II, 41, 46, 86, 199, 210, 234,257, 305, 313, 328, 337, 339, 371, 388.

Wien: Staatsarehiv 4, 7, 12, 17, 18, 20, 26, 52, 59-61, 63, 64,66, 70-72, 74, 75, 77, 78, 8o, 82-85, 87, 89-91, 93-132, 133, 136,138, 140-143, 145-148, 151-161, 163-169, 171-173, 187, 189, 190,191, 197, 200, 202, 203, 208, 220, 223-230, 241, 242, 244-246, 248,249, 251, 252, 255, 259, 262, 266-275, 277, 278, 280-282, 286, 287,289-291, 294, 295, 297-299, 315, 322, 329, 342,345, 346, 349, 350,351, 354, 356, 357, 361, 373, 374, 377-380, 382-385.

www.dacoromanica.ro

Page 380: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Ac angz ye milites turcici 206.Adrianopoli v. Edirne.Africa 48.A gnina s pelles 150.Agria v. Eger.Ahmed (Achmet, Ahamet, Ahmath,

Ahmet) czaus 320-323, 325; passa97, 98, ioo, I09-ni, 112, 117,

Aimas v. Hagymcisi.Aiud (Enyed) i5o.Akerman (Moncastro) castellum v.

Cetatea Alba.Alard NicolausAlba, capitolul de (Albense capi-

tulum) 41, 42.Alba com. 169, 261.Alba Iulia (Alba, Albagiulia, Alba

Julia) 35, 36, 49, 50, 114-122, 125, 132,162, 163, 169, 170, 183-185, 205,226, 227, 234, 252, 256, 264, 265,278, 289, 292, 293, 301, 302, 329.

Alba Regalis v. Székesfehérvár.Alberto di Prussia, duca 158.Allrin Georg Musterschreiber 327.Albota Moldaviae Inferioris gub. 318.Alciatto Giovan Paulo da Scivigli-

ano 256.Aldana Bernardo de, maestro di

campo 69, 75, 88.Alemanes v. Germani.Aleppo v. Haleb.Alexa castellanus castri Bodeyw, 184-Alexander de Urbino architectus 72,

74, 124.Alexandro, figliolo di uno fratello di

Pietro vaivoda (1552) 1o8.

A/exandru-Voda Cornea (1540-1541)1n Moldova 21, 23, 24.

INDICE GENERAL.

A/exandru-Voda Lapusneanu in Mol-dova (1552-1561) 103-105, 107, 109,

121, 122, 131, 133, 135, 143, 144,

146, 159-161, 163, 164, 173, 183-186,x88, 192, 195, 201-207, 209-211,216, 226, 227, 229-234, 246-248,253, 259, 260, 263, 271.

Alexandru-Vocil In Tara-Romaneasca(1572) 315, 316.

Ali, figliolo del vaivoda Alexandrodi Moldavia 4560 195.

Alipova v. Lipova.Almás castrum 35.Alpes Hungarici v. Carpati.Als6kosály (Alsokosal) v. Cäseiude Jos.Alvincz v. Vintul de jos.Aly (Haly, Heli) chiaus passa 5o,

78, 102, 103, 114-116, 118, 119, 123,140, 198, 227-230, 259.

Amasijah (Amasia) 148.Anatolia (Natulia) 15.

Anna, consors Ioannis Szalánczy ;vidua Aronis Vaivodae.Anna regina Hungariae consors regis

Perdinandi I. (1527) 2.

Ander = Andreas.Andrássy Martinus 132.Andreas Goldschmied (aurifaber) de

Kesmark, 186.Andreas de Thamasffalwa 36.Andrinopoli v. Edirne.Apali Nicolaus 8.Arco Scipione, di 257.Ardeal (Erdél, Erdélország, Sie-

benbiirgen, Transylvania) mai pe toatepaginile; descrierea sa (1564) 250--258.

Arm a a (Armasch sive Poh á r-n o k) 80.

www.dacoromanica.ro

Page 381: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Indice general 351

Ar meni de Moldavia 191, 222.Aron (Aaron) vaivoda Moldaviae,

filius vaivodae Bogdan (1550-156o)

43, 47, 56, 164-166, 187, i88;vidua Anna (1563) 247, 267, 276, 277,

293, 294.Asia 274.Au/ses Casper von, 275.Augsburg (Augusta Vindelicorum)

44, 46, 149.Auner Michael de Talmasch 20.Aur a t a e militiae eques Martinus

Berzeviczy.A ur i f aber (Goldschmied) 186.Austriae domus 240.Aydoni v. Haidones.Aygyecz 272.BacAu (Bák6) 86, 145.Badoer Federigo ambasciator 46-50,

52-56, 59- 65, 68, 71-73, 76, 77,80-84, 88.

Bahlui (Bachlo, Bahlo) opp. 28, 259.Baia-Mare (Bagna) 253, 254.Baki Paulus 234.Balachi---=Valachi (I55o) 43.Balassa Emericus voevoda Transyl-

vaniae 21.Balassa Melchior 49, 90, 132, 229,

255, 255, 255, 256, 264, 265.Balia (Balya) de Berivoi, boier 12, 13.Balogh Antonius, Brassoviensis 140.B álványosváralj a (Balwanos castrum)

v. TJuguras.Bamberg (1523) 275.Banabic (Olah Banabyky) ir.Banchul Janos de Zaadt 20.Banilowski Abraham scriba 37, 39.Bank Paulus 76, 85, 86.Banská. Stiavnica (Selmeczbánya,

Schemniez, Semnitia) 35, 186.Baranlaki Valentinus, Cibiniensis 281.Barbaro Marc' Antonio bailo 267,

274, 275, 286, 287, 308, 310, 326, 328,329.

Barberigo Antonio bailo 167; Da-niel bailo 201, 204, 207, 209, 231,255, 258, 246-249.

Barcensis terra v. BArsei, Ora.Bardijov (Bartpha) 33, 34.

Bari castrum in Polonia r8.Barilla v. BrAila.BArlad (Barlad) 78, 244, 272.Bars Stanislaus 320.BArsa (Barcza, Barza, Burcia) 7, 8,

46, 58, 74, 147.Bartmes Paulus de Helthau 20.Bassaraba Niculae-VodA (1570) 294.Báthory (de Bathor) familia : de

Eched ; Somlyó.Bdthory Andreas de Eched, comes

comitatuum Zathmar et Zabolcz, vai-voda Transylvaniae ac Siculorum comes(1552-1554) 65, 85, 87, 89-91, 93,95, 96, 103, 115, rt8, 119, 125, 136, 146.

Bdthory Andreas de Somly6 67,90, 127, 139, 147.

Báthory Christophorus de Somly6 256.Báthory Nicolaus de Eched 16o, 161.Bdthory Stephanus de Eched, comes

palatinus Hungariae, ac iudex Comano-rum (1527) I.

Báthory Stephanus de Somlyó, comescomitatus Szabolcs ac vaivoda Tran-sylvaniae (1530) 9; -.capitaneus Vara-diensis et Hungariae Inferioris, posteaprinceps Transylvaniae 207, 256, 300-304, 314-316, 329-331.

Bavariae dux : Fridericus.Bay Franciscus 137.Bebek (Bebech, Bebecus) Franciscus

de Pelsöcz 34, 1.63, 165, 235.Beches (Beeches Be kesBee'kerek (Bechkereke)Beckh Marx, Vitzthumb 3.Becse (Beche) III.Becz (Bieci) Paulus de Kozmás 254,

257.Békés, comes de : Ladislaus Kerecse-

nyi.Bekes (Beches) Gaspar cubicularius

regis Ioanni II. 233, 304, 305.Betz (Belsius) Ioannes, Eperiesinus

214, 223, 224, 236, 237, 242.Béldi Franciscus de TJzon 145-Belgrado v. Beograd.Benghe (Benge) Stanciul, 281, 283,

284 fiu : Hamza.Benkner Ioannes index Coronensis tot.

www.dacoromanica.ro

Page 382: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Benkowyth Nicolaus 33, 34-Beograd (Belgrado) 7, 8, 206, 290.Beregszász (Bereghzaz) 307.Bergo v. Borgo.Berivoi (Berywoy) 12.Berkowith Marcus 213, 214.Berzeviczy (Berzeviceius) Christopho-

rus 33 1 ; filius : Martinus, Eques Au-ra tae militiae 329- 331,

Besineu (Besenye) 31.Bethlen arx 138.Bethlen Wolffgangus 35, 36.Bethlenfalva (Bethlehenfalwa) de :

Franciscus Thurzó.Bhaar Ioannes, Michael, Nicolaus,

nobiles de Lapwgh 6.

Bialogrod y. Cetatea Alba.Biblia Hungaric a 166.Birchen Wald, sylva fagorum 20.Birkner (By-rkner) Andreas, Cibi-

niensis 19, 162.

Bistrita (Bistricia, Bystricium) 31,

32, 58, 76, 150, 163, 168, 252; senatulorasului 263, 289.

Blandrata Georgio da Saluzzo me-dico 256, 257, 302.

Blanuri: de jderi, miei, vulpi149, 166 ; samur 173.

Bobrigh 273.Bochdanus, Bohdanus = Bogdanus.Bochkay Nicolaus, 250.Bocioc (Bochiok) boier mold. 273.Bodeyv castrum 184.Bodokh v. Patak.Boemi a v. Bohemia.Bogdan (Bochdanus) Moldaviae re-

gulus, fiul lui Alexandru-Vodä La-pusneanul 272, 273, 288, 291, 292, 295.

Bogdan (Bohdan) \Todd Orbul deMoldova (pomenit la 1541-1552) 24,42, 103 fiul sáu ( ?) Aron Voda.

Bogdan-Voda. Turcitul ('551-1554)52, 146.

Bogdan-Vol:Min Moldova (1568-1572)295, 298-299, 304, 306, 3 09-31 2,315, 317, 318, 320-326, 328, 329.

Bogdan boier moldavus 184; Lo-gofath Transalpinensis 16o.

Bogdani = Moldoveni.

165,277,

167, 187, 188,

285, 287, 293.246, 247, 268, 276,

352 Indice general

Bogdania v. Moldova.Bohemia (Boemia) 1, 51, 68, 299 rex:

Maximilianus archidux.Bohnya, de : Ladislaus Deseo/ /y.Bol (bovi) de Moldavia 170, 137, 245.Boiaren= Boieri.Boita (Boyza) 20.Bolkescher Ioannes 20.Bologna (Bononia) gymnasium 156.Bona, iuratus de Kis Talmasch zo.Bononia v. Bologna.Borberek v. Vurpar.Borgo (Bergo, Borgow) 163, 263.Borla boier moldovean 273.Bornemisza Gregorius praef. Ca-

merae Scepusiensis 269.B or us si (Prussiani) 313-Bosnia (Bossina, Bozna) 62, 91,143, 144.Botha Tyvadar col. 285.Botosani (Botusan) 202.Boyza v. Boita.Bozna v. Bosnia.Bragadin Vettor bailo 259, 260.

Braila (Barilla) 111.

Bran (Terschio) castellum 254.Branchyka v. Branisca.Brandenburg, Markgraf Georg, de 28;Ioannes, Marchio 295.Bränisca (Branchyka) castellum 119.Brasov (Brass6, Brassovia, Corona)

8, 33, 34, 70, 72, 76, 82, 90-92, 96,lox, 102, ILI., 115, 125, 146, 150, 164,

190, 252, 254, 263, 266 _ de : Anto-nius Balogh Ioannes ; magistratul(municipiul) 88, 91, 92, 99, 114, 263, 266.

Bratislava (Pojon, Posonium, Pos-soni) I, 29, 31, 69, 76, 77, 81, 103, 121,

Brayka de Kychyt 41.Breaza (Braza) 147.

Bremen (Brema) 158.Breslau (Vratislavia) 71, 309 ; ves-

covo di : Balthasar von Promnitz.Broniow ski (Broynovius, Bruniewski)

com..s 320, 323, 325.Brussa (Bruzza) sangiacus, de 91.Bruxelles 151, 175.Buccapadulius Antonius 330.

www.dacoromanica.ro

Page 383: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Cetatea AIM (Akerman, Bialogrod,Moncastro, Nezter feiruar) 86, 201.

Cetatea de baltA (Kekellewar, Ki-kellewar) 24, 25 107, 186, 313, 314.

Chaby Achatius 259.Chakor Ferencz 86.Cha mer v. Camer.Ch at akap w (csatakapu) porta

arcis Themeswar (1529) 7.Chemer, de : Franciscus Zay.Chesmark v. Ketimarok.Cheye, de : Nicolaus Zolthan.Chibulcut (Köbölkut) 41.Chiced (Kychyt) 41.Chili a (Kilia, Nezterkyllie) 74,206, 300.Chiovia v. Kiev.Chiurlu 259.Chorongh Martinus 136, 137.Chotin v. Hotin.Chyk sedis v. Ciuc, scaunul.Chyaki Michael cancellarius, locum-

tenens 256, 271, 262, 293, 305.Cibinium, Cibino v. Sibiu.Ciceu (Chycho, Chychyo, Cziczo)

castrum 22, 23, 107, 150, 184, 185.

CiCUli V. Siculi.Ciculia v. Siculia.Cigani v. Tigani.Ciole k 318.Cisnädie (Helthau) 19, 20.Ciuc judet 66; scaunul (sedes Chyk)

120, 121; Ghirghdu (Chyk et Gyer-gyo) (scaune) 142, 143.

Civitates montanas in Hungaria 43.Cluj (Clausenburg, Colosuar, Colos-

war) ix, 12, 51, 52, 67, 68, 70, 73,88, 89, 137, 138, 147, 148, 150, 237,252, 261, 262, 305.

Cluj-Mänästur (Colosmonostra, Colos-monstore, Monostor) 36, 87-93, 126;

Conventus Monasterii de 149.Cocim, Cocin v. Hotin.Codlea (Feketehalom) 135.Cogna (Connia) v. Konie.Cojocna (Colos) 137.Colosiensis COM. 35.Colosmonostra (Colosmonstore) v.

Cluj-MAngstur.Coloswar v. Cluj.

Documente voI. 1. 23

Indice general 353

Bucuresti (Bwkuresth) 315, 316.Buda (Ofen) 3-6, 8, 9, 28, 29, 40,

44, 62, 86, 96, 143, 144, 165, 186, 199,260, 314 ; index : Petrus Palchan.

Budai István 135.Budua 149.B ul gar i de Moldavia 19r.Burcia v. BArsa, tara.BuzAu (Busau) 97, 98; passus 74.Caesar Turcarum = Sultanul.Caesariani milites 205.C a i (cavalli de Moldova) 173.CAineni (Kinien) 103.Calderoni Francesco capitaneus 120.Camera Aulica (Hofkammer

in Wien) 3, 268, 328; praefectus : Fran-ciscus ep. Nitriensis.

Camera Scepusiana (Sce-pusiensis) 268-270, 276, 277, 284, 285,296, 303, 305-309, 326-328.

Camera Ung ar ä (Hungari-sche earner) 4, 42, 43, 47, 56, 164-167,245, 247-250, 267, 268, 276, 286, 293,

CamermaisteramtinWien 5.Caminec v. Kamienec arx.Cantacuzino (Mihai) 274-276, 286,

287.Caransebes (Charansebes, Karan-

sebes) 74, 145, 251, 254.Caremania 129.

Carolus V. imperator (1552-1560)115, 151-158, 175.

Ca r m esin Damascht 309Carolus orator 323, 324.Carpati (Alpes Hungarici) 18, 44, 90,

317, 326.Casanenses Tartari 18.Cascha (Cassovia) v. Kaice.CAseiu de Jos (AlsókosAly) 184;

_ de Sus (Felseikosály) 184.Casimiriensis cap. Nicolaus Firley. .Cassoviensis cap. Franciscus Zay 196.Castaldo (Kaztaldo) Giovanni Bat-

tista, generale, luogotenente del Re51, 56-70, 72-78, 80-83, 85-96,99--132, 251, 252.

Castriferrei comitatus v. Vascomitatus.Cercel (Czercziel) orator Turcus 32.Cernicd (Chernika) postelnic 264, 265.

www.dacoromanica.ro

Page 384: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Comanorum index v. BáthoryStephanus.

Comis (Comyz) Pan boier mold. 184.Comendone Francesco Giovanni, car-

dinale 249, 320, 321.Constantinopoli v. Istambol.Copkel (Kopaczel) 13.Corenensis expeditio 152.

COMiS v. Kornis.Corona v. Brasov.Correr Giovanni ambasciator 305,COSaCi 323.Cozma, f amiliaris Andreae Bathory

de Somly6 139.Craci (Cracz) aquaeductus 20.Cracovia v. Kraków.Crezthe Pan castell. castri Nemecz 184.Cristea, din Moldova 164.Cristian (Keresztényfalva, Keresz-

tyénsziget) 78, 281.Croatia 16.Csikszentmihály v. Mihaileni.Csikszereda v. Miercurea-Ciuc.Curri (R'ádvane) 264.Cuzaplac (Középlak) 36.Cyrus Ioannes abbas S. Vincentii

Wratislaviensis 288, 290, 295-298,300, 304, 309-313, 314, 316-325.

Cziczo v. Ciceu.Dacz6 (Dacio) Paulus 85, 86, 232.Damascenum pannum 266.Dambrovicza, de : Nicolaus Firley.Danciu (Dancho) din Feleac episcop

II, 12.Dandolo Andrea vicebailo 210, 211,

223, 225, 226.Danimarcha (Dania) 258, 313, 317.Danubio, Danubius v. Dundre.Dardczi Franciscus 63.Debreczen (Dobrecin) 253, 255.Deche Michael in Felak n.Deisi (a Des) Stephanus secretarius

vaivodae Alexandri 263.Dej (Dees) 250.De/lino Giovanni vescovo di Torcello,

nunzio 198, 303-305.Dembins ki Valentinus cancellarius

Poloniae 304.Demether Georgius in Felek 22.

Demetrius Graecus, legatus molda-VUS 222 ; SllpreMUS Cap, Moldaviae 272.

Demetrowicz Elias boier moldovean305, 307.

Deseo//y (Deseeffy) Ladislaus deBohnya 35, 36.

Despot vaivoda Moldaviae, IacobusHeraclides Basilicos (1555 et 2560-63)151-158, 172-183, 286, 187, 289, 292250, 253, 259, 260, 268, 277, 288, 303.

Deva (Dewa, Deyua) castrum 5, 6,96, 115, 252, 254.

Dien oppidum 74.Dimitrascu Ruteanul (Rutano) conte

188, 292, 198.Dina 91.Dobò Stephanus de Ruszka, vai-

voda Transilvaniae 136, 137, 242, 243,150, i6o ; magister curiae : PetrusHagymássy.

Dobokai Franciscus 92.

Dobra (Joffew) 5.Docdon boier moldovean 273.Dombay Mihal 85.Dr ab anti (soldati Valachi a piedi)

255.Draculia (Draculea, Dragulia) de

Semtesth : Andreas 3; Franciscus34; Toannes 34 ; Paulas 34; Vla-dislav 33, 34.

Drägan negustor in Moldova 226, 227.Dragan, Moldaviae Superioris gub.

328.Dragomir (Dragwmyr) vistier 264,

266 ; consors : Neacsa.Drägsan (Draxin, Draxit) loan 327;

Petru boier moldovean 296, 308, 309.Drägulas clucereasá 266.Dragomir Barbo de Kis Talmasch 20.Drugeth Stephanus de Homonna 268.Dudith Andrei ex-episcop de Pécs,

267.Dunäre (Danubio, Danubius, Duna)

17, 51, 67, 74, 83, 86, 92, 288, 292,

192, 206, 252, 253, 300.Dwornyk = Vornic.Dyonisio tiranno 227.Ebersdorf (Eberstorff) 105-107, 213.Ecsed (Eched) arx, castrum 65,

354 Indice general

www.dacoromanica.ro

Page 385: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

23*

Ferrari Marco Antonio 117.Ferrell agà capigi bassi 210, 211.Ferro Hieronimo bailo 188, 192,

195, 209, 210.Filipowski (Philipovius) 201.Pintoag (Fynthoagh) in Hunedoara

5, 6.Firley Nicolaus de Dambovicza, ca-

pitaneus Casimiriensis 320, 324.Fischer (Fisser, Fyser) Iacob von

Wien 26, 32.Flandricipixidarii 193,203.Fordoy parcalab 265.Forgach Franciscus cancellarius Tran-

sylvaniae 302, 329.Fortificare a trecatoatelor

române (1552) 72.Förstetter Ioannes 277.Fr a nee si (Galli) 149, 152.

Franchi Adamus, de 274.Francia (Gallia) z26, 202.Franck (Frank) Caspar 286 Tho-

mas 279.Frater Georgius (Martinuzzi) episco-

pus Varadiensis, thesaurarius regniac in regno Transsylvaniae locum-tenens (Fra Giorgi, Frate, Monachus,Cardinale) 27-29, 32, 34, 35, 44-46,48-51, 56-58, 61-64, 68, 72, 73,77, 98, 121, 252.

Freidenreich Hans Mustermeistcr 327,Fridericus S. R. I. Elector, palati-

nus Rheni, ac Bavariae dux 45.Furko Mihál 40.Fynthoagh v. Fintoag.Fysser v. Fischer.Gabriel servitor in Moldavia 272.Galati (Galacz) 78.Galli Tolomec,cardinale, secretario di

Stato 303-305.Galli v. Francesi.Gallia v. Francia.G allic us secretarius : lonas vice-

cancellarius 175.

Gallipoli 274.Gaspar Literatus secretarius 109, 118.Gaya (Gawa) loan boier moldovean

277, 278, 296, 305, 307, 308.Gavrilcq (Gabrielas) secretarius 272.

Indice general 355

160 ;,,, de : Andreas, Nicolaus et Ste-phanus Bdthory.

Edenli v. Ewdenlly.Edirne (Adrianopoli, Andrinopoli)

74, 84, 162, ¡64, 205.Edon i, Educchi (soldati Vala-

chi a piedi) 255.Eger (Agria) ¡04, 117.Elia, Elias waivoda v. Ilias-Vocla.Enyed v. Aiud.Eösz (Ewsz) Ladislaus 145.Eperjes v. rreilov.Ep iscop us in Moldavia 6.Eraclide Heraclide.Ercole II duce di Ferrara 105.Erdél, Erdél ország v. Ardeal.Era' (Erdew) Stephanus in Olah

Banabyky n.Erizzo Antonio bailo 162.Ethwes Stephanus index Coloswa-

riensisEwdenlly (Edenfi, F,6d6nffi, Idemffy)

Ladislaus de Nagvmihály, comes Sicu-lorum 78, 8o, 83, 85, 88, 9o.

Explor a tor secretus de Con-stantinopoli 198, 223, 227-232.

Pággras (rogaras) 12, 13, 21, 25, 26,29, 30, 33, 127, 253, 257; ,, comes terraede Gaspar Mailath ; Thomas Nadasdy.

Falaris tiranno 117.Favis, Simon de, a Milano 117.Faydos in comitatu de Zarand 33.Feketehalom v. Codlea.reldioara (Marienburg) 7.releac (Felek) n, 12.

relsögyékényes (Felsewgyekenes) 150.Pelsökosály (Felseokosal) v. Cilseiu

de Sus.Ferdinand° arciduca 88.Ferdinandus I. rex Hungariae, imp.

Romani Imperii 15-18, 21-23,25-27, 29, 33, 34, 40, 42, 43, 45, 47-78,80-82, 84-90, 95-97, 99, mg-114,n 9, 121, 125-130, 135-139,141, 142, 148-150, 164, ¡65, 172-182,187-191, 193, 194, 196-199, 208,209, 211-214, 217-224, 228-250,253, 257, 258, 268; COIISOIS : Anna.

Ferrara, duce di : Ercole II.

www.dacoromanica.ro

Page 386: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Gaztelu de, Dominico conseglier 148.Gengesch Petrus 20.Gerdy Dumitru (Demeter) 33.Gereb Gaspar de Neppendorf 140.Gerendy Petrus 119 145.Ger mani (Alemanes, Nemti, Te-

deschi, Todeschi) 9, 50, 51, 65, 67,

69, 77, 79, 90, 92, 93, 97, 98, 152,159, 168, 230, 231, 267, 313.

Germania 85, 202, 258.Germanica expeditio 206.Georgius adolescens de Helthau zo ;(de Kesmark) 176; secretarius v.

Reichersdorfer Georgius ; secretariusvaivodae Moldaviae (1552) 79.

Gherla (Szamosujvár)118, 119,128, 136.GhirghAu= Gyergy6.Giaz v. Iasi.Gichisul de Sus (Felsagyékényes) 150.Gildu (Gyalw) 32, 127, 128.Gioanni Re v. Ioannes Rex Hun-

gariae.Giurgeä.u-Sanmiclans (Gyergy6) 206.Glorierius Caesar 331.Gnesnensis archiep. v. iacobus

Uchans ki.Goldschmied = aurif aber.Gombar Demetrius col. 285 ; Stan

(Sthanus) col. 285 Thomas col. 285.Gotharty v. Szentgotheirdi.Göncz (Gwncz) 15.Gra.eci 23.Gràdiste (Gradista) cu ruine romane

(1564) 251.Gran Turcho=Sultan Tur-

co r UM.Griintz Haulen C1111111hIS 20.Grecia (Graecia) 130, 152, 204, 205, 26o.Gregorius XIII Papa 32 9-3 31.Gregus = Grigorie.Gritti Aloise gubernator Hung ariae 127.Gromo Giovanandrea capitaneus

250-258.Grundelius 271.Gwncz v. Göncz.Gyalw v. Gilau ; de : Ladislaus Was.Gyerewfly Michael de Zamosffalwa 36.Gyergy6 (Gyrgyo) Ghirghau v. Giur-

gedu-Sfinmiclaus.

Gyula (Giula) fortezza 251, 262.Hagynuissy (Aimas) Christophorus

3 05 ; Petrus magister curiae vaivodaeStephani Dob6 150.

Haidones (Aydoni) 130, 203.Haleb (Aleppo) 208.Haller Petrus de Hallerstain ma-

gister civium Cibiniensis, thesaurarius(vistier) 57, 70, 72-74, 78, 83, 97-102,III, 112, 114, 119, 125, 131, 152, 136,158, 140, 145-148, 281, 283.

Haly bassa v. Aly bassa.Hamza (fiul lui Benghe) cu sotie,

281, 283, 284.Haram pagus 89.Harrach cancellarius 3.Hathar v. Hotar.Hat m an (hetman) v. Sturza.Hauptmann Ferencz v. Franciscus Zay.Hawaselfeld = Muntenia, Tara-Ro-

mâneaseá.Hedwig Augustin 28o, 283.Hellenstein, milites Comitis ab 92.Heli chiaus v. Aly chiaus.Helia Bogdano v. //itg-Vodà.Helthau v. Cisnádie.Herer Marcus, juratus de Kis Tal-

masch 20.Hazier (Henther) Franciscus 57, 146.Herczeg (Herchegh) Nicolaus 183,

184;,,. consors : Roxanda 184.Hisp ani (Spagnoli, Spanoles) 51.

77, 115, 206, 318, 325.Hispania 202.Hodos (Puszthahodos) urbariul sa-

tului românesc (156g) 285, 286.Hofkammer inWienv.Camera

Aulic a.Holkyrcher Christophorus notarius

Semnitiensis 35.Homonna, de : Stephanus Drugeth.Hongari v. Hungari.Hongaria v. Ungaria.Horwath Michael in Moldavia 15.Hossu (Hozzu) Grigorie (Gregus) col.

285; Ignatius col. 285 ; Pinte col.

285 ;.., Tyvaclar col. 285.Hosszuasszéi (Hozzwazoy)Petrus27,28Hotar (Hothar) in Hunedoara 5, 6.

356 Indice general

www.dacoromanica.ro

Page 387: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Indice general 357

Hot girnicia comunei Tältn5cel(1539) 19-20.

Hotin (Chocim, Chocin, Chotin, Cocin)arX 215, 236, 249, 304, 306, 314, 315,322, 323, 325; castellanus : MovilàVAscan.

Hrustan (Rustan) passa 109,

125, 129, 140, 165, 198.Hunedoara judet (Hunyadiensis, Hu-

nyad comitatus) 5, 145.Hungari (Hongari, Ungari) 67,

69, 72, 77-79, 8,, IN), 115, r32, 199,206, 230, 235, 253 ; equites 203, 206;

pedites Haydones.Hungaria (Hongaria, Ongaria, Un-

gana, Ungerlandt) 1, 3, 6, 7, 18, 21,28, 29, 34, 35, 46, 54, 66, 74, 75, 79,

81, 85, 109-111, 138, 139, 143, 49, 150,159, 160, 168, 173, 180, 187, 194, 206,216, 219, 225, 241, 242, 245, 252-254,257, 259, 262, 305, 318, 328.

Hungariae Inferioris capitaneus ge-neralis : Stephanus Bathory de Somly6

Superioris capitaneus generalis : Fran-ciscus Zay.

Hungarica Biblia 166.Hungrische Camer v. Ca-

mera Ungargt.Hui (Hus, Huszwaras, Hwz) 184,

185, 206, 244.Hust (HWSt.11) aIX 29, 30, 254,Huzarones 132.Hunyadiensis comitatus v. Hune-

doara judet.I anizari (Ianizzeri, Janichari,

Janiczari) 59, 129, 130, 203, 205, 262.Iai (Giaz, Iaswaszar, Iaz, Jaszwasar,

Jászvásár, Jaz, Jess, Joss Markt)143-145, 163, 164, 212, 219 -221224, 239, 240, 271, 272, 306.

Ibraim (Ibrain) bei 274, 275, 286, 287.Iconium v. Konie.Identify v. Ewdenlly.Ilia (Yllies) 119.Ilicq-Vodd (Elia, Elias, Helia, Helias)

al Moldovei (1546-52) 37-39, 41, 42, 45,48, 54, 58, 59, 66, 74, 77, no, 121.

India 15.Innsbruck (Insprugg) 241, 243.

Ioan Pan boier moldavus 184 ;_ pa-rohul din Peleac II, 12 ;_ Sigismuttdv. Ioannes II. rex Hungariae.

/oan-Vod5, ce! Cumplit pan Ivan)In Moldova (1572) 311, 315, 318, 323-325.

Ioannes (Zapolia) rex Hungariae(Gioanni, Giovanni Re, Zuane) 5, 7,

8, To, 14, 21, 29, 34, 63, 64, 81, 85, 88,143, 145, 149, 237, 257, 303.

Ioannes II. rex Hungariae (loan,Sigismund, Electus Rex, Re Stefano,Stephanus) 35, 45, 5o, 67, 84, 85, no,113, 117, 121, 132, 143-145, 149, 159

62, ¡67, 168, 171, 183-185, 192,199, 205, 206, 213-215, 219, 226-234,

238, 250-258, 264, 291-293, 3 02-305, 316.

Ioannes Literatus 22; tabellio v.Pitar Ioannes.

Ioannes Tholmach Stephani Way-vodae Electi Moldaviensis 328.

Ioannist as --- pärtasii regeluiloan I al Ungariei.

lonas vice-cancellarius 175.

Isabella (Reyna Isabel, Ysabellaregina Hungariae (1541-1559) 24,25, 32, 35, 47-50, 77, 81, 84, 85, 87,

90, 1o6, 113, 122, 162-165, 169.Ispdn tefan 244.Istambol (Constantinopoli, Pera,Stam-

bul) 40,. 48-50, 52, 68, 74, 76, io8,109, in, 125, 126, 130, 133, 135, 141,

146, 148, 159, 167, 170, 171, 173, 186,

188, 192, 195, 198, 201, 204, 205, 207,

208-211, 213, 216, 219, 223-236,246-249, 259,-260, 267, 274, 275,

286, 295, 299, 306, 303, 310, 318,)321, 323, 325, 326, 328-330.

Istria 16.It ali (Italiani) 51, 246, 302, 305,

318, 325.Italia 59, 212, 321.luan, Ivan v. loan voevoda.Ivavu (Iwachko) boier moldavus 184.Iwnwz (Iwnoz) talmaciu (dragoman)

román dela Poarti, 40.Jackus Lautentius civis Cassoviensis

219, 220.

www.dacoromanica.ro

Page 388: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Janiczari v. Ianizari.Janus Kinig = Ioannes Rex Hun-

gariae.J anusfalva 20.Jászvásár v. Iasi.Jdiora (Zsidòyár) arx 122.

Jess, Joss Markt v. Iasi.Kako Lazarus col. 285.Kalmár vinea 307, 308.Kamenicz, iuratus de Kis Talmasch

20.Kamienec (Caminec) arx 322.Kányafölde, de : Ladislaus Kerecse-

nyi.Karácson Köve (Karachon Kewwy)

v. Piatra Neamtu.Karansebes v. Caransebes.Kassum (Kasson, Kazon) beg, passa

arcis Temesvar 112, 126, 145.Kaztaldo v. Castaldo.Kiismarkt v. Keimarok.Kecsed v. Chiced.Kekellewar v. Cetatea de baltii.Kemény (Kemen) Ladislaus 136;

Stephanus comes com. de Kiikiilld278-280, 282.

Kendy (Quendi) Antonius 132;Franciscus de Zenthiwan vaivoda Tran-silvaniae 76, 87, Ica, 114, 121, 122,

132-134, 136 - 139, 142, 143, 147; ...Ioannes 45, 67.

Kerechen, de : Zalay Iohannes.Kerecsenyi Ladislaus de Kényafölde

comes comitatuum Zaránd et Békés 207.Keresztinyfalva (Kereszthenffalwa) 78.Keresztyénysziget v. Cristian.Kesera (Kesserw) Ioannes de Vyngart

262; Stephanus de Vyngart 261,289 consors : Zamfira ; SOI'Or

Catherina, consors Nicolai Orbay.Ke§marok (Chesmark, KAsmarkt,

Kessmarck) 172-183, 186, 192, 193,195-197; aurifaber de : Andreas;..tormentorum magister : GeorginaSchertling.

Kéthdzy Paulus 137.Kewzeplak V. Középlak.Kharling L. Baro cons. Camerae

Hungaricae 293.

358 Indice general

Khrakaw v. Krak6w.Kielman Andreas 258.Kiev (Chiovia) 239, 288.Kikellewar v. Cetatea de balt.A.Kilia v. Chille.Kinien v. Cidneni.Kis Michael de Talmasch 20.Kis Talmasch v. Tedmacel.Kivan (Kivan) beg 103.Klein Lutterbach rivulus 20

Kmita Petrus palatinus Cracoviae 25.Knyszin 325.Kochom v. Schrayber.Komárno (Kotnarom) 9.Komyzul= comisul.Konia (Cogna, Connia, Iconium)

211, 216, 274.Kopaczel v. CopAcel.

Kornis (Cornis, Kornys) Nicolausde Szent-Pál 120, 121, 127, 131, 132,244; servitor : Laurentius.

Kogice (Cascha, Cassovia) 15, 81,

r89, 193, 294, 202-204, 244, 245,253, 259, 260, 306, 307, 327; C/V/S

de : Laurentius Jackus, Mihail Mesti,Stefan Ispan, George Therebesy.

Kossembor Balthasar a Skorkow 29t.Koyka a lui ildriste 266.Kozmás, de : Paulus Becz.Köbölkut v. Chibukut.Kököllti v. T'Arnaya.Középlak v. Cuzaplac.Krak6w (Cracovia, Khrakaw) 4,

25-27, 37, 39, 53, 131, 190.Krvowyth Petrus boier moldavus 184.Krzepice 295.Kukuran Mrerad col. 285.Kun Lazar 86.Kiikii116 v. Tarnava.Kwlcheraza = clucereasg.Kychyt v. Kecsed.Kykeolleo v. Kiikii116.Kys v. Kis.Ladislaus = Vasile.Lancrgin (Lamkerek) 292, 316.Lang Ioannes (loan) 131.Lapugiul de Sus si de Jos (Lapwg) in

Hunedoara 5.Lgpusnea (Laposna) 272.

www.dacoromanica.ro

Page 389: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Lapwg V. Lapugiul.Laski (Laschus) Albertus palatinus

Siracliensis 174, 176, 183, 192, 203,215, 236, 242, 243, 267, 290-292, 295,297, 3 18 ; _ pater : Hieronymus 216.

Lasochi (Lasocius) 201.Lassel Petrus de Helthau 2o.Laurentius de Köbölkut 41; ser-

vitor Nicolai Kornis 131.Lázdr Emeric de Szárhegy 120 ;

Stephanus 92.Lechinta (Lekencze) 142, 143.

Léczfalva (Leeczffalwa) v. LetfalAu.Leizevia v. Löcse.Lekencze v. Lechinta.Lenchie boier moldovean 273.Leo X Papa (1523) 275.Leopolis v. Lwów.Le.0 v. Poloni.LetfalAu (Léczfalva) 83.Levaa (Leizovia, Löcse) 189 ;

pixidarius de : Thomas Messerschmidt.Linz (Lintz) 84, 213, 217, 218, 223,

224, 276.Lipova (Alipova, LipPa, LYPPa)

6, 24, 25, 64, no, nr, 125, 235,251, 254.

Liptovsky Svay Mikulág (SanctusNicolaus Liptoviensis) com. 178.

Literatus=Diac.Lithuania (Lituania) 59, 60, 202.Livonia (Lyvonia) 175, 298, 313.Lobocz ky Matthias 17.Logos v. Lugoj.Lonzelino Nicolò 274.Lomza 208, 209, 211.Losonczi Stephanus capitaneus arcis

Temesvar 95.Löcse v. Levaa.Lubiana 170.Lublin iv, 222, 267.Lucas nunciusLudovicus II rex Hungariae (1516-

1526) 5, 6, 149.Lugas v. Lugoj.Lugassay Iohannes 168.Lugoj (Logos, Lugas, Lwgos)7,

145, 25z, 254.

Lulay Ioannes 279.

Indice general 359

Lutsch Petrus iudex sedis Cibiniensis279.

Lwów (Leopolis) 190, 288, 312, 325.Lyppa v. Lipova.Lyvonia v. Livonia.Machasdy Ladislaus loo, 104.

Machkdssy Georgius 145-Mahmet (Mahamet) passa 8g,94.Mailath (Mailat) Gabiiel, conte di

Fogaras, 253, 257; Ioannes famuluscivitatis Brassoviensis ;, Stephanus wai-voda Transilvanus et Siculorum comes12-14, 21, 22, 29, 33, 63, 128, 241.

Mdlai (Malay) Loan boier 287.Malvezzi Giovanni orator regis Fer-

dinandi 164.Mdndrea (Myndre) cubicularius 273.Mantilla Walachica 166.Maramures 29.Marchio dux v. Markgraf Georg de

Brandenburg 28.Mardurinas pelles i5o.Mare neagrii (Mar Maggiore) 201, 253.Maria regina Hungariae et Bohe-

miae (1527)

Mariaeburgum, Marienburg v. Fel-dioara.

Marin di Cavalli bailo 170, 171, 173, 186.Marosso v. Mufás.Martinengo Ieronim abate, nuntiu

dela Viena 45, 117.

Martinuzzi v. Frater Georgius.Massa Simon cronicar sas 7.Mattheus Literatus 30.Matthias de Thamasffalwa 36 ; -

rex Hungariae (1458-9o) 150.Maximilianus (Massimiliano) ar-

chidux, rex Bohemiae et Hungariae77, 87, 89, 91-96, 105, 120, 173, 174,176, 177, 180-183, 197, 200, 212-221,223, 224, 229, 230, 232, 236, 238, 241,

2431 245, 259, 267, 268, 270, 276-278,284, 285, 288, 290, 291, 294, 295-300,302-311, 313, 314, 316--328.

Maylad v. Mailath.Mederel (Mederecz) loan boier 316.Media § (Meggies, Megies, Meggyes)

121, 136, 137, 148, 150, 252.Medic in Ardeal : Blandrata.

www.dacoromanica.ro

Page 390: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Mediolanensis v. Milanese.Meggyesi (de Megies) Franciscus vi-

carius Albensis 67, 132.Mehemed (Mehemet) pasa vizir 274, 3x 5.Mehmeth bey 15.Melczer Andreas in Göncz 15.Mercse v. Mircea-Voclà.Mercurea-Ciue (Csikszereda) 120.Messen Andreas 20.Messerschmidt Thomas pixidarius de

Löcse 189..711esszyt vaivoda, legatus Turcicus 146.Mesthi (Mezti) Mihail de Kassa 244,

249, 250.Michiel = Mihai.Michiel Giovanni ambasciator 246,

290. 297.Mielcho (Mircea ?) vaivoda Moldaviae

3".Mihdild vistier 316.Miháileni (Cikszentmihály) 66.Mi kes (Miches) Gian 308.Mi kd (Myko) Franciscus de Sepsi

136, 148.Mikola (Micola) Ladislaus de Sza-

mosfalva 129, 130.M ilanese (Mediolanensis) Iosephus 212.Milano 117.Miles Simion 281, 283.Mircea-Vodd Ciobanul (Mercse, Milz,

Mirce, Myrce, Myrche, Myrcza) in Tara-Ronianeascä. (1551-1559) 52, 67, 69,70, SI, 97-99, Ica, 108, in, 112, 114-117,125, 126, 130, 132, 134-137, 140, 146,

168-171, 264 ;_ frater Banul 5,

6 ;_ secretarius : .Michael lOI, 102.Mischius Nicolaus 315, 3 8.Miskolcz (MiSCOICZ) 219, 220.Mislye (Mysle) 234.Misschillinger Laurentius nunt. 1-3.Modua v. Moldova.Moisi (Moizyn) Vodä al prii-Roma-

nesti (pomenit 1565) 261 ;_filia : Zamfira.Moldova fl. 190.

Mold a v i = mai pe toate paginile ;equites, 2o6;_ pedites 206.Moldauische Botschaft in Wien (1528) 5.Moldaviae vaivodae secretarius (1552)

GeOrgillS 79.

Moldaw v. Moldova.Moldova (Bogdania, Modu a, Mol-

daw, Mulda) mai pe toate paginile ;descrierea ei (1560) 189-191.

Monachzts v. Frater Georgius.Moncastro v. Akerman.Monostor v. Cluj-Milifástur.Moravia 319,Moresini Domenego ambasciator 46.Mor t a lo t i (mortalozos) 43.Moskva (Moschovia, Mosco, Moscovia)

146, 167, 173, 226, 227, 297, 313, 329, 330.Mossoczy Ladislaus perceptor Ca-

merae Hungariae 277.Motoc (Mochiok) boier moldovean

273 Pan boier moldavus 184.Movi/c1 (Movyle, Mowyla) Pan, can-

cellarius Moldaviae 184; Vdscan castel-lanus castri Hotin 184; de hotar(cumulus) 20.

Mulda = Moldova.Munkács (Moncagi) arx 253, 254, 307,

3C8.

Muntenia v. Tara-Romaneaseá.Murgs (Marosso) fl. 252, 254.Mustafa chiaus 159, 317, 321, 322.Ncidasdy (de Nadasd) Anna (sotia lui

tefan Mailath) 29; _ Thomas comesterrae Fogaras, tavernicor um Rega-lium magister et comes com. Castri-ferrei 21, 26, 29-33, 40, 59, 62, 138, 139.

Naghzentmyhal v. Sfinmihaiu.N ago v. Neae.u.Nagy Antonius cap. equitum pr.

Despotae 244.Nagy (Nagh) Antonius iuratus se-

nior de Helthau 20 ; Laurentius deZenth Myklos 36 ; Melchior 136, 137;

Petrus 16o.Nagy Szent Mihaly (Nagzenth-Myhal)

v. SAnmihaiu.Nagymihaly, de : Ladislaus Ewdenfly.Naksa v. Neacfa.Natulia v. Anatolia.Naul Ioannes col. 285.Navagero Bernardo bailo 48, 52.Navarra Iosephus, de 250.Neacfa (Naksa, Nexa) vistiereasa,

sotia vistierului Dragomir 264, 281.

360 Indice genera

www.dacoromanica.ro

Page 391: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Neagu (Nago) Petrus kenezius villaeOláh Bányabik

Neamtu (Nemecz) arx 79 ; castel-lanus : Pan Crezthe.

Negre Vornik (bwornyk) boier mol-davus 184.

Nemti v, Germani.Neppendorf (Turnisor) de : Gera

Gaspar.Nester v. Nistru.Nezter feiruar v. Cetatea Alba.Nezterkyllie v. Chille.Nicodemus 182.Nicopoli 91, 132, 191.Niederösterreichische Kammer (Camer,

Chamer) 4, 9.

Niepolomice (Niepolomice) 39.Niezowski (Nisoschi) Stanislaus 289,

305 ; consors : Zamlira, filia vaivodaeMoyzin.

Nistru (Nester) fi. 18, 190, 236, 272.Nitra (Nythria) g; episcopus : Fran-

ciscus Thurz6.Nob ilit as Transsilvaniae 6.Nohaienses Tartari 18.Noribergum v. Niirnberg.Nova Civitate Austriae v. Wiener-

neustadt.Niirnberg (Noribergum) 175.Nylan Saya col. 285.Nythria v. Nitra.Obrovatz (Obrovatz) in Istria 16.Ofeu v. Buda.Ohaba in Hunedoara 5, 6.Oituz (Oytos) passus 74.Olah Banabyky v. Banabic.Olaz Martinus 280.Ontldssy Christophorus 280, 283.Ongaria v. Hungaria.Oppeln (Oppolia, Oppolio) Ducea

di Slesia 81, 84, 85, 88.Oradea (Varadino, Varadinum, Wa-

radinum) 32, 44-46, 207, 253, 255, 302,32g; capitaneus : Stephanus Báthory,Thomas Warkoch ; ep. Prater Georgius.

Ofástie (Sassvaros) 251.Orbay Nicolaus 261 ; consors : Ca-

therina Keserii.

0 rdine le nobililor Ardealului 23,26, 27, 44, 91 94, 112, 116.

Orghie (Orgye) 272.

Orsova 255.Ostrog, Constantinus, dux de 290, 291,

295, 297-300, 304, 312.(5r (Ewr) 184.Paczót (Pachot) Ioannes cons. Ca-

merae Scepusiensis 269.Padova (Patavinum) gymnasium 156.P al a tinus Hungariae : Stephanus

Bcithory (1527) I.Palchan Petrus iudex Budensis 166.Pallavicino Hippolito 105.Papia v. Pavia.Pasko Kis in Felek 12.

Passau 88.Patavinum v. Padova.Pathak v. Sárospatak.Pell)acu-Voda' (Petrasco) in Tara-

Romaneascd (1554 57 1566) 141,

143, 144, 16o, i61, 250, 264, 265;vaduva 279, 282, 283.

Patruch Ioannes col. 285; Seba-stianus col. 285.

Paulus servitor Mirchae vaivodaeTransalpinensis 99.

Pavia (Papia) gymnasium 156.Pécs 242 ; de : Wolffgangus Schray-

ber;_ ex-episcop : Andrei Dudith.Pelsöcz, de : Franciscus Bebek.Pempllinger (Pemfflinger) Marcus 4,

xo, Ir; Samuel provisor Budensis 4.Pera v. Istambol.Perényi (Peren) Gabriel 285.Persia 74, 109, xi', 129, 131, 149.Per si ci arma 203.Pertav (Perthaw) bassh begliarbey

della Grecia 204, 205, 207, 247, 262.Perugia (Perusinum) gymnasium 156.Pesti Franciscus cam. 187, 243, 245, 249.Peter porkoláb 86.Peterhaza v. Petriháza.Pet rasco v. Pdtravu-Voa.Petricovia y Piotrków.Petriháza (Peterhaza) x50.Petropolya, de : Ty wkowyth Ni-

colaus.Petrovich (Petrovith, Petrowyth

Indice general 361

www.dacoromanica.ro

Page 392: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Pietro conte di Temesvar 46, 49, 51, 87,98, 122,1/43, 144, 149.

Petru (fiul lui Alexandru-Voda L5.-pusneanul) 272.

Petru Rares-Voda in Moldova (1529-1550) 7, 8, 23, 24, 26, 29, 31, 32, 36,43, 110 (citat)

Petru-Voda chiopul (Pitrazzo) fiullui Mircea (1561-1568) 1.98, 220, 221,252, 274, 323.

Petrus boier moldavus 184.Phfinzik secretarius Noribergensis

158, 175.Philipovius v. Filipowski.Piatra Neamtir (KarItcson Köve) 78.Piotrków (Petricovia) 71, 295.Pisa, gymnasium 156.Pitar (Pythar) Ioannes1o3, 124, 136,

138, 146-148;_ Stephanus g8- loo.Pitrazzo v. Petru-Voda Schiopul.Pius V. Papa 300.Pixidarius de Löcse : Thomas

Messerchmidt.Pixidarii Flandrici 193.Poctor 227.Podlassia 312.Podolia 53, 59, 236, 248, 304, 311,

312, 314, 315, 319, 326.Pohárnok v. Armas.Pojon (Posonium, Possonio) v. Bra-

tislava.Pokucia (Pokussi regione) 326.Poloni (Lesi, Polacchi) 23, 55, 70, 71,

79, 87, 131, 208, 216, 230, 273, 288, 295,306,311-314,317,319-322,324,325.

Polonia (Poln) 3, 18, 19, 52-54,62, 66, 73, 79, 84, 120-122, 141, 158,

175, 177, 190, 193, 202, 209, 223, 237,240, 246, 248, 249, 252, 254, 257, 267,273, 288, 291, 294, 295, 297-299, 305,306, 310, 319, 326.

Po lo nic a vestes 166.Polyak Bathasar 121.porkolab=parcalab.Porta ferrea (Porte di ferro) in com.

Hunyadiensi (Porte di marmoro) 145,251, 252, 254.

Porta Turcarum (Poarta, Puerta delTurco) 52, 73, 104, 114, 116, 119, 122,

129, 130, 159, 206, 227, 234, 238, 242,262, 272, 322.

Posonium (Possonium) v. Bratislava.Post av: Carmesin; Damascenum ;

Scarlati ; Wellischer Italian.Pote= Bote.Potschaft= Botschaft.Praha (Praga) 62, 63, 65, 175, 199,

214, 296 -298, 303.Preo t roman din Feleac (1534)

II ; sub ilia 119 ; ucigator 162, 163,Pregov (Eperjes) 130 ;, Ioannes Belz,

Eperiesinus.Prislop maiiástire 261.Promnitz Balthasar von, vescovo

di Vratislavia 71.

Propontis 290.Provisionali Edoardo 314.Prudentius secr. vaiv. Despota 201.Prussia 53, 313.Prut (Prud, Pruth) fl. 18, 120, 206.Przecopsiensium Tartarorum Cae-

sar 141, 142.Puerta del Turco v. Porta Turcorum.Pusti 189.Puszthahodos v. Hodos.Pylgram Martinus, CibiniensisQuendi v. Kendy.Radonice (Raudnic) 299.Radovich v. Radu-Vodd.Radu Armas (1572) 316.Radu-Voda (Radul Wayvoda) dela

Afumati, in Tara-Romaneasca (1528) 5secretar : loan Szaldnczy.Radu (Radwl) Voila Paisie in Tara-

Romaneasca (1535-1544) 13, 14, 21, 33.Radu Voda (Radovich) 115, 1X7-

119, 123-126, 128-130, 133, 135, 138, 139.Radu (fiul lui Socol) din Muntenia,

168; logofat 279, 282; parcalab 265;S ocol 280, 281 ;.. Stolnic 280, 283, 316.R dv a ne (Curri) 164.Radzivill (Radiuillus) dux 208,Raguseo, esploratore 48.Rdpolti Matthias 281.Rasciani 16, 57, 69;_ de Mol-

davia 191, 231.Rasnov (Rosenau) castellum 254.Rauh (Raw) Blasius, 279.

362 Indice general

www.dacoromanica.ro

Page 393: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Rawaz v. Szucsdki.Reginalis Maiestas = Isabella

regina Ffungariae.Regnicolae v. Ordinele no-

bililor din Ardeal.Reichersdorfer Georgius secretarius 4.Révay (de Rewa) Michael comes

com. Thurociensis 166, 267.Revelies Georgius, de secr. 212, 221.Rew, episcopus de, legatus Moldavi-

ensis 57.Rey Joanes v. Ioannes rex Hungariae.Reyna Isabel v. Isabella regina.Rheni palatinus Fridericus.Rhentiacum castrum 152.

Rhodos (Rhodi) insula 209.Roma 257, 300, 302, 330, 331.Római kiral = Ferdinand I regele

Romanilor.Roman Botezat de Boyza 20; ... de

Westa 20 Georgius in FelekRoman (Románvásara) 86, 120.Romani antiqui = Valachi.Romani (Valahi) Zici din Croa-

tia (1538) 15-17.Rosenau v. Ra§nov.Rosenberger Gregor moldawischer Ge-

sandter in Wien (1531) 10.

Rossia v. Russia polonka.Rousse/ 239.Roxanda, consors Nicolai Herczeg

184, 185.Rubea Turris v. Turnu Ro§u.Rueber Ioannes cap. gen. Hungariae

Superioris 306, 307, 309, 326, 328.Rugo§e§ti (Rwgosest) 184.

Russia polonica (Rossia)190,198, 326;nobilitas 309, 312, 315 palatinus

208, 297, 312, 317.Rustan v. Hrustan passa.Ruszka (Rwzka) de : Stephanus Dob6.R utheni de Moldavia 19z.Rym Carol orator la Pout& 295.Sábli 48, 283.Safira, Saphel v. Zanifira.Sager 3trathaeus 20.Sagmar v. SAtmar.Salm Nicolaus comes, generalis ca-

pitaneus Hungariae Superioris 44.

In dice general 363

Saluzzo, da Georgio Blandrata me-dico.

Samur (zebellini) blana 173.

Sanctus Nicolaus Liptoviensis v.Liptovsky SvAty Mikulas.

Sandomiriensis p al. Peti us Zborowschi.Sdndcr Mihai (Mihaly) 66, 132.Sandrinus Alexander.SanmArgita (Zenth Margitha) 35.

SanmiclAu§ (Szent Miklós) 36.Sanmihaiu (Nagy Szent Mihaly)

35, 36.Sante§ti (Semtesth) de : Draculia.Sardoris Colomannuscastellanus Tal-

maschensis zo.Sáros arx 163.Sárospatak (Bodockh, Pathak, Sa-

arospathak) 268-270, 271, 288, 296, 309,326-328.

Sassebes v. Sebi§ul SAsesc.Sassvaros v. OrA§tie.SAtmar (Sagmar, Zakmar, Zathmar)

119, 160-162, 253, 254, 285, 286; co-mes: Andreas Bathory de Eched.

Saurman Valentin 208, 209, 211, 222.Saya vlAdicA, cAlugAr 292, 316.Saxones (Sassoni, Sa§i) 6,69,8z,

93, 95, 96, 128, 145, 255; UniversitasNationis Saxonicae 149, 150, 263 ;,de Moldavia z91.

Sbieru (Sberu) bojar 272.Sborovius v. Zborows ki.Sc ar 1 ati medii, pannus 146.

Scepusiensis Ioannes v. Ioannes I.rex Hungariae.

Scepusium (Zips) 245.Schemnycz v. Selmeczanya.Schertling Georgius magister tormen-

orum de Kesmark 186,Schimert Michael 20.Schlech Michael zo.Schmidt Ioannes 20.Schnatinum v. Sniatyn 326.Schneterl Andreas 327Schrayber (Schreiber alias Kochom)

Wolffgangus 236-238, 242.Schule, adolescens de Helthau 20.Schwarz (Swartz) Hans Biirger von

Ofen 3.

www.dacoromanica.ro

Page 394: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Schwarzenburg (Suarzenburg) Gun-ther comes 152.

Schwendi (Suendi) Lazar cap. Hun-garia.e Superioris 268-27o, 277, 278.

Scivigliano, da : Giovan Paulo Al-ciatto.

Scule de aun i argint rom5nesti(1569) 279-284.

Scythae 300.Sebes citth v. Sebisul Säsesc.Sebe s (Sebews) 7.Seculi v. Siculi.Segesvarinum, Segesvarium v. Si-

ghisoara.Selim (Zelim) L assa 315 ; sultan 322.SelmeczbAnya v. Banská tiavnica.Semnitia v. SelmeczlAnya.Semtesth v. S5ntesti.Sepsi, de : Franciscus Mik6.Serbia (Servia) 186, 187, 253.Serviani 16.Sibiu (Cibinium, Cibino, Szeben, Zi-

bin, Zibinio) 10, 19, 20, 33, 57, 59,61, 62, 65, 69-70, 72, 74-76, 78-81,90-92, 97, mo, ma, 103, III, 123, 128,131, 132, 140, 145, r46, I50, 162, 191 ;252, 282 ; senatulorasului : 69, 70, 278.

Sinai (Ciculi, Seculi, Siclos, Sicolos)6, 45, 57, 59, 69, 7, 72, 8o, 81, 83,90. 92, 94-96, 127, 128, 223, 225, 240,254-257, 302.

Siculia (Ciculia, Seculia) 89, 93, 254.Siculorum comes : Ladislaus Ewdenf-

ly, Stephanus Mailath.Sidowar v. Zsid6v5r.Siebenbyrgen v. Ardealul.Sighisoara (Segesvarinum, Seges wa-

2i11111, Seghesuar) 59, 63-66, 95, 96,150, 252.

Sigismunius I. rex Poloniae (1527-1546) 3, 26, 27, 37-39.

Sigismunius II. (Augustus) rex Polo-niae (1548-1570) 39, 52, 54-56, 58-69, 65, 71, 79, 84, 88, 104, 1o6, 107,110, 115, 126, 131, 132, 141, 146, 205,206, 210, 213, 214, 219, 226, 227, 260,267, 294.

Signor Turco = Sultan Turcorum.Silesia (Slesia, Sylesia) 51, 81,295, 319.

364 Indice general

Silistria 48, 77, 198.Siradiensis palatinus : Albert Laski.Skalica (Szakolcza) 188.Sklabina (Sclabynya) 267, 268.Skoplje (Scopia) 262.Skorkow a, Balthasar Kossembor.Slesia v. Silesia.Aniatyn (Schnatinum) 317, 326Sochavia v. Suceava.Soco/ (Zokol) vornic 264 - 266 ;

din Muntenia 168; fiu : Radu ;Stolnic 281, 284.

Socza, Soczava v. Suceava.Sofia (Sophia) 74, 260.Soliman II. sultan 24, 52, 97, 136,

159, 237, 303.Solnoch v. Szolnok.Somesf al'Au (Szamosfalva) 36.Somlyó (Somlio) = Szilágy-Somlyó.So phi (Sophy) re di Persia 141, 149.Soranzo Giacomo bailo (poi ambas-

ciatore) 262, 274, 290.Soroca (Soroka) castrum 18, 272.

Soschavia v. Suceava.Sp a gnoli (Spanoles) v. Hispani.Speyer (Speyr, Spyra) IO, 33, 290, 294-Spisské Podhradie (Varalia) 17, 19.5pring (Spring) 289.Spyra v. Speyer.Stambul v. Istambol.Stanca Clucereas5. (Ztanka Kulchyár-

né) 316.Stanc:u1 Popa de J anusfalv a 20.Stdnia (Ztanilla) jupaneas 5 316.Stanislaus famulus Ivani Voevodae

Moldaviae 318.Stanislaus Komiz boier Transal-

pinus 146.Starcia (Sterchie) boier moldovean 273.Stenemyr, iuratus de Kistalmasch 20.Stenysnyak castrum 31.Stephanits (Ban) boier 65; filias

regis Ioannis = Ioaunes II. rex Hun-gariae nunctius v. Pitar Stephanus ;

Stolnic (Asztalnok) boier 65.Stephanus Vaida Moldaviae v. te-

fdnild-Vodci.Stern Peter Camer-Secretär 4.Straub Franciscus 165.

www.dacoromanica.ro

Page 395: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Stroici (Stroyz) vistierul Moldovei 221.Sturmb Hans, Understatt-Camrer 3.Sturza (Strucza) magnus hatman de

Suceava 79.Suceava (Sochavia, Socza, Soczava,

Soschavia, Szuczawa, Zuchwa, Zwchwa)18, 23-26, 31, 32, 41, 42, 79, 190, 203, 206,263 ; _magnus hatman: Sturza (1552) 79.

Suendi v. Schwendi.Su picz a vestes 166.Sutha Andreas col. 285.Svetia 158.Swartz v. Schwarz.Syroky Franciscus de Zwthor 36 ;

Georgius de Kewzwplak 36.Sebisul Säsesc (Sassebes, Sebes, Zas-

sebes, Zazsebes) 29, 46, 50, 99, Ica,102, 104-110, 145, 150, 292.

Simleul Silvaniei (Somlio, Somlyó,Szilágy-Som/y6) 9, 138, 139, 235.

telan Vodd, fratele lui Ilias-Vod5.(1551-1552) 44, 45, 54, 55, 77.

/elan Raref-Vodd in Moldova (1551-1553) 51, 57, 58, 60, 73, 102, 103, 105,107, 109, 110, 113, 125, 131.

51elan-Vodd Ldcustd in Moldova (1539)18.

5telan-Vodd Mdzgd (István vajda)fiul ( ?) lui Bogdan-Vocrá (1568-1572)268, 271, 285, 296, 308, 309, 326-328.

Stelan-Vodd Tornsa in Moldova (1563-1564) 205, 246-249, 288.

5teldnifd-Vodd (Stephanus) in Moldova(i54,) 24.

Szabolcs (Zabolch, Zabolcz) comi-tatus 9, n9 ; _ comes : Andreas Bd-Mary de Fched.

Szakolcza (Zakolcza) v. Skalicza ;Tricesimae oficium 187, 188.Szaldnczy (Zalanczi) loan de Szent-

Tamás, secretarius vaivodae Transal-pinensis 5, 6, 34-

Szamosfalva v. Somesf alAu ; - de :Ladislaus Mikola.

Szamosíijvár v. Gherla.Szárhegy, de : Emericus Lázdr.Szeben v. Sibiu.Székely (Zekel, Zekely) Antonius cap.

2o3; Sebestyén 135.

Székesfehérvar (Alba Regalis) 28, 29.Szennyesy (Zennyessy) Matthias pro-

visor arcis Sárospatak 268, 269.Szent Margita v. Sánmärgita.Szent Mild& v. SänmiclAus.Szent-Pál, de : Nicolaus Kornis.Szent-Tannis (Zenth Thamas) 5.Szentgothdrdi (Gothardt, Gotharty,

Zenthgotharty) Martinus, Literatus 236,239-241, 243,

Szentivány (Zenthiwan) de : Fran-ciscus Kendy.

Sentivdnyi (Zenthivany) Janos 85, 86.Szentmihály v. Csikszentmihály.Szerdahelyi (Zerdahely) Mattheus

praepositus Mislensis 234, 250.Szerlmy Ioannes eques 203.Szilágy-Somlyó v. Simläul Silvaniei.Szolnok (Solnoch, Zolnok) fortezza

48, 49, 235.Szoroka v. Soroca.Sz6cs (Zewch) Augustin 281 ; Le-

nart 168.Szucsdki (Zwchaki) sive Rawaz Pet-

rus 150.Szuczawa v. Suceava.TälinAcel (Kis Talmasch) 19, 20.Tälmaciu (Talmasch, Thalmacs) 104;

de : Michael Auner.Taranowski (Taranovius) Andreas

300, 318, 320, 322-325.Tärgoviste (Targawistia, Targowy-

szthya, Thargouista, Targowystya, Ter-gowysth, Thergovistae) 13, 14, 99, 123,124, 129, 130, 133, 134.

Tfirgu Muras (Wasarhely) 148. 278.Tárnava (K6k6116, Kiikiill6) com. 278.Tarnowski (Tarnoviensis) Ioannes

castellanus Cracoviensis 24, 25 ; -comes, 131.

Tart ari (Tatern) 18, 23, 24, 45,

60, 61, 67, 71, 74, 75, 77, 79, 80, 84, 86,88, 90, 91, 96, 103, 119, 120, 122, 131,141, 45, 206, 215, 216, 262, 272, 273,297, 300, 310, 312 - 314, 323, 326,330. - de Moldavia 797.

Tartaria 18.Tartler Ioannes (loan) 99.Tedeschi v. Germani.

Indice general 365

www.dacoromanica.ro

Page 396: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Temesvar, Temisvar v. Timisoara ;conte di : Pietro Petrovich.Temis fi. 25z.Tergowysth v. Tärgoviste.Terschio v. Bran.Tetschelt Ioannes villicus 20.Thatros v. Trotus.Thedaldinus concionator 301.Thegenye v. Tighmea armThemes v. Timis.Themeswar v. Timisoara.Theodor (Teodor) frater vaivodae

Valachiae (1548) 39; nunctius vai-vodae Transalpinensis (1553) 138.

Therebesy George 244.Therebyth, Polonus 120, 12r.Thergovistae v. Tärgoviste.Thokay v. Tokaj.Thokos (Thokus) Stephanus castel-

lanus castri Fogatas 12.Thomas (Toma) Mészáros (mAcelar) 283.Thomori Paulus comes, castellanus

castri Fogaras 12.

Tordas (Thordasy) Paul episcopalRomanilor din Ardeal (1564) 292, 293.

Torre di Santa Maria (vicino aGradista) fatta dai Romani (1564) 251.

Transalpina v. Valachia.Transilvani =.mai pe toate paginile.Transilvania (Transylvania) v. Ar-

deal.Transilvaniae locumtenens : Prater

Georgius vaivodae : Stephanus Bthory de Somlyó, Stephanus Dob6,Franciscus Kandy, Stephanus Mailath.

Transilvano = principe dellaTransilvania.

Transtitianis loci = Transtibiscianis.Trevisan Domenego bailo ro8, 125,

130, 133, 135, 141, 146.Trotus (Tatros, Thatros) 86, 89, 92.Tudor (Thudor) fiul lui Radul lo-

gofet 279, 281, 282; iuratus deKis Talmasch 20.

Tunuri tätäresti,numiteDo-brwgzi 145.

Thorda v. Turda.Thornay Paulus r5.Thurci v. Turci.Thurociensis comes : Michael Revay.

Turci (Thurci, Turchi, Turcos,Tyrken) 15, 23, 24, 29, 30, 31, 34, 39,43-45, 49, 51, 59, 61, 62, 69, 71, 76,

79-82, 85, 86, 88-91, 96, ror, 103-Thurz6 (Twrzo) Franciscus de Beth-

lehenfalwa, episcopus Nitriensis praef.1o6, 109-112, 115, 116, 118,128-131, 139, 158, 173, 191,

119,

199,126,

206,Camerae Aulicae 42, 249, 268, 303. 208, 210, 216, 220, 240, 257, 264, 267,

Tibiscus fi. v. Tisza.Tighinea (Thegenye) arx 80.

290-292, 295, 297, 299, 300,310-314, 317-324, 328

306, 308,

Timis (Themes) fl. 7.Timisoara (Temesvar, Temisvar, The-

Turcia (Turchia) 73, 74,

203, 223, 272.125, 141,

366 Indice general

Turcicus legatus : Messzyt vaivoda146.

Turda (Thorda, Torda) 27, 28, 46,85, 86, 89, 96, 94, 136, 167, 168.

Turnu Rosa (Rubea Turris) 191.Twrzo v. Thurz6.Tyrken v. Turci.Tyrkese Kaiser = sultanul.Tyrus fl. 314, 317.Tywkowyth Nicolaus de Petropolya 34.Tigani (Cigani, Cingari) 14, 254, 255.Uchanshi Iacobus archiep. Gnesnen-

sis 288.Udristea (Wdrysth) 266.IJjf alu (Witt, Wyd, Wyf alw) 326, 328.

meswar, Timeszero) 7, 51, 61, 62, 69,74, 94, 97, 98, in, 112, 125, 143, 251, 254.

Tirol (Tiruol) 51.Tisza (Tayssa, Tibiscus) fl. 34, 254,

326, 328.Todeschi v. Germani.Tokaj (Thokay, Toccai, Togkay, To-

kay) 220, 253, 254, 306, 307, 309,326-328.

Torcello, vescovo di - Delfino Gio-vanni.

Torda v. Turda.Torda (Thorda) Sigismundus cons.

Camerae Scepusiensis 163, 172, 175,176, r8o, 181, 269.

www.dacoromanica.ro

Page 397: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Indice general 367

U ¡laid (de Wylak) AlbertusUjvár = Szamosujvár.Ungaria, Ungerlandt v. Hungaria.Ungnad David 324 ; Ioan 238.Unguras (Bálványosváralja)Univer sit as nobilium regni

Transilvaniensis 28.Urbino, de : Alexander architectus.Ursar (Wsaar, Wssar) nuncius mol-

davus 136, 148.Uscoci (Valachi) 26.Uzon, de : Franciscus Béldi.Vácz (Vaczia) 9.Valachi= mai pe toate pagi-

nile ; , antiqui Romani (1538) 26, 17; _viata lor 253.

Valachia Citeriore = Muntenia (1564)252, 253, 254 ; _ Ulteriore = Mol-dova.

Valachus presbiter 162,163.Varadiensis episcopus : Prater Geor-

gius ; praef. Camerae Hungaricae(2570) 293.

Varadinum v. Oradea.Varalia v. Spisské Podhradie.Varjasy (Varjas) Albert cap. 244.Varna v. Warna.Vas (Castriferrei) comitatusV dscan boier moldavus 184.Vaslui (Wazlo) 131, 201, 202.Venezia (Venetia) 173, 245, 250, 258,

274, 290, 292; doge di : 46, 48, 50,52-56, 59-65, 68, 71-73, 76, 77,80-84, 88, 1o8, 125, x30, 233, 235, 142,246, 162, 267, 270, 272, 273, 186, 188,

292, 295, 201, 204, 207, 209-211,223, 225, 226, 231, 238, 246-249, 259,260, 262, 267, 274, 275, 286, 290, 297,305, 308, 310, 326, 328, 329.

Verbia, bat:ilia dela 202-204.Verecke (Veretzki) zoo, 201.V erzar (Wercher, Werdzer) nuncius

moldavus 136, 148.Vestes Polonica i66; Supicza 166.Veszprém (Vesprimium) 75; Elec-

tus episcopus 75.Vesmint e românesti 166, 279-

284.Vestem (Westa) zo.

Veverijd (Weweryche) Iosephus boiermoldavus 184.

Villey (Williey) Ioannes cap. 203.Vilna v. Wilno.Vingard (Vyngart) 262.Vintild (Wyntilla) 265.Vintul de Jos (Alvincz, Vincz, Wyuc)

castellum 63, 65, 68, 128, 243, 244, 252.Vlacos = Olaci de posta turci 28.Vol ac hor u m irruptione 163.Vom Hattertstein, territorium 20.Vratislavia v. Breslau.Vulpinas pelles 250.Vurpár (Borberek) 228.Vyngart, de : Stephanus Keserii.Walachia v. Valachia.Walachia Maior = Transalpina 192.Wallachische Botschaft in Wien

(1527) 3.Waradinum v. Oradea.Warp Petrus, Cibiniensis 279, 280,

282, 283.Warhach Thomas cap. Varadien-

sis 232.Varna (Warna) 3 3.Warszawa (Warsovia) 288, 290, 291,

295, 296-298, 300, 304, 309-311,314-318, 320, 322, 325.

Was Ladislaus de Gyalu 250.Wasarhely v. Tirgu-Murás.Wazlo v. Vaslui.Wayda Michael kenezius villae Felek22.Wdrysth v. Udrifle.Welliseher Granat 309.Werdzer v. Verzar.Wernher Georgius 75.Wesselényi (de Wysselen) Nicolaus

magister 316.Wessien scriba 273.Westa v. Vestem.Weyda = Voevod.Wien (Vienna) 2-4, 2o, 15, 16, 42,

43, 47, 48, 50, 52-56, 59-62, 67, 6b,71, 72, 80, IOI, 105, 164, 177-180,187, 194, 195, 298, 244-246, 248-250,258, 270, 271, 277, 284, 302-308, 326-328.

Wienerneustadt (Nova Civitate Au-striae) 21, 22.

www.dacoromanica.ro

Page 398: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

Wilno (Vilna, Vylna) 158, 175, 208,

209, 211, 222.Wisniowiecki Demetrius 243.Witt v. Ujfalu.Wladislaus I. rex Hungaria (1440--

1444) 3x3; (1490-15x6) 63, 149.Wolhynia (Wolinia) 312.Wornyk v. Vornic.Wayvoda v. Voevod.Wratislaviensis abbas :Ioannes Cyrus.Wsaar (Wssar) v. Ursar.Wyd V. Ujfalu.Wyfalw V. Ujfalu.Wyiwar, Wy-uar, Wywar = Ujvár.Ilry/ak, de v. Ujlaki.Wync v. Vintul de Jos.lilyntilla v. Vitallä.Wys Albert, de 233, 238.Wyzter= Vistier.Y1lies v. Ilia.Ysabella v. Isabella regina Hungariae.Zaadt 20.Zabolcz (Zabolch) v. Szabolcs.Zagreb (Zagabria) 170.Zakolcza v. Szakolcza.Zalanczi v. Szaldnczy.Zalay Iohannes de Kerechen, comes

29, 31.Zamlira (Safira, Sanphira, Saphel)

filia vaivodae Moizyn, consors StephaniKeserii, postea Stanislai Niezowski 169,261, 262, 289; filius : Ioannes Keserii261, 262.

Zamosffalwa v. Szamosfalva.Zapclia = Zdpolya.Zaránd, comes de : Ladislaus Kerecse-

nyi ; comitatus 33.Zarnovich Michel Macedon° 259.Zassebes v. ebiul Säsesc.Zathmar v. Sainar.Zawa -= Saya.Zay Franciscus de Chemer, capi-

taneus generalis Hungariae Superioris(Cassoviensis capitaneus, Hauptmann

Ferencz) 193-199, 202 -204, 206,215-219, 225, 234, 241 242, 249, 268,277, 303.

Zborows ki (Sborovius) Christophorus318; Petrus pal. Sandomiriensis 322.

Zebellini pelles 173.Zekel (Zekely) v. Székely.Zekula (Zekwla) 166, 268.Zelim v. Selim.Zemplén (Zemlyén) 206.Zennyessy v. Szennyesy.Zenth Margitha v. Szent Margita.Zenth Myklos v. Szent Mikl6s.Zenth Thamas v. Szent-Tamás.Zenthgotharty v. Szentgothdrdi.Zenthivany v. Szentiványi.Zenthivan (Zenth Iwan) v. Szent-

ivány.Zentmyhal v. Szentmihály.Zerdahely v. Szerdahely.Zewch v. Sz6cs.Zibinio v. Sibiu.Zingkmoser secretarius 236.Zips v. Scepusium.Zokol (Zokoly) v. Socol.Zolnok v. Szolnok. .

Zolnok interior v. Solnoc-Dobkacomitatus 33.

Zollner Veit Camermaister 3, 4.Zolthan Nicolaus de Cheye 277.Zsid6vár v. Jdioara.Ztanilla v. Stänilä. jupáneasá.Ztanka Kulchyárné v. Stanca clu-

cereasá.Ztolnik v. Stolnic.Ztratyn COMiSlli 265.Zuane Re v. Ioannes I. rex Hunga-

riae.Zuchwa, Zuchwa v. Suceava.Zuhard mons 163.Zutor (Zwthor) 36.Zwchaki v. Szucsdki.Zwthor v. Zutor.Zytschy (Valachi) v. Zici.

4

368 Indice general

www.dacoromanica.ro

Page 399: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

A. Chr. Anno ChristiA. D. Anna Dominiarchiep. = archiepiscopusBr. Ellen = Breslauische Ellencam. = camerariuscap. = capitaneuscast. = castellanusCels-ne -= CelsitudineCels-nem CelsitudinemCels-ni = CelsitudiniCels-nis = Celsitudiniscol. Co!onuscom. = Comitatuscons. ConsiliariusCosp. = Constantinopoli

Dominasden. = denariusDil-nem = DilectionemDi-ni DilectioniDil-nis = DilectionisD-1 = DomuulDo. V-ra = Dominatio VestraDo: V-rae = Dominationes VestraeDo. V-rae Rev. = Dominationes Ve-

strae ReverendaeDo: V-ram= Dominationem VestramDo: Vrarum Dominationum Ve-

strarumDo. V-ras = Dominationes VestrasDo. Vras R. G. M. = Dominationes

Vestras Reverendas Geuerosae Magni-ficas

Do: V-ris = Dominationibus VestrisDo-ne = DominationeD-zeu = Dumnezeuep. = episcopus

Documente vol. I.

VII.

NOTA ABREVIATILINILOR.

etc. etcaeteraEw = Eu, Euerfi. = florenusgub..=gubernatorIll-ma Do. V-ra Illustrissima Do-

minatio VestraIll-mae = IllustrissimaeIll-mae Do. V-rae = Illustrissimae

Dominationi Vestrae111-mam = Illustrissimam111-mam Do. V-ram = Illustrissimam

Dominationem VestramIll-me Illustrissime

= IllustrissimiIll-mo =-- IllustrissiznoIll-mus = IllustrissimusGio : = GiovanniKays. Mt. = Kayserliche Maiestät

= Kiinigliche, KöniglicheKun. Kunigliche, KöniglicheL. Baro Liber BaroL. S. = Locus SigilliMag-ca MagnificaMag-cae AilagnificaeMag-ce MagnificeMag-ci =-- MagnificiMag-co -= MagnificoMag-cos = MagnificasMag-cus = MagnificusMag-tia = MagnificentiaMag-tiae = MagnificentiaeMag-tiam = MagnificentiamMaiestas V. S. = Maiestas Vest ra Sacra111. = marca

mila, millemold. moldavus, moldovean

www.dacoromanica.ro

Page 400: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

M. Ta Maria TaM. V. = Milostivirea VoastraM. V-ra = Maiestas VestraMilost. V-rä = Milostivirea Voastrampr. = manu propriaMt. = MagestadMtà = MaestaM-tad = Magestad, MajestatM-te = MaiestateM-tem = MaiestatemM-ti Maiestati.M-ti V. Ser-mae = Maiestati Ve-

strae SerenissimaeM-tis = MaiestatisM-tis V. = Maiestatis VestraeM-tibus = MaiestatibusM-tum = Maiestatumnunt. -= nuntiusopp. oppidumP. P. = Papap. = piseta, paginapag. paginapal. palatinuspp. paginepraef. = praefectusP. S. =- PostscriptumR-ma = ReverendissitnaR-mam = ReverendissimamR-mam Do. V-ram = Reverendissi-

imam Dominationem VestratnR-mae = ReverendissimaeR-mae Do. V-rae = Reverendissimae

Dominationi VestraeR-mi = ReverendissimiR-mo D. = Reverendissimo DominoR-mus = ReverendissimusRev-me = ReverendissimeRev-mo = ReverendissimoRam. = RömischeS. 11, N. = Sonctissimi Domini

IsTostri

S. R. Imperii=Sacri Romani Imperii

S. V-ras = Spectabiles VestrasS-mo - SanctissimcSacra-ma = SacratissimaSacra-mae = SacratissimaeSacra-mam SacratissimamSacrae Caes. M-tis = Sacrae Caesa-

reae MaiestatisSanct-tem Sanctitatemsect. = secretariusSer-mae = SerenissimaeSer-mam SerenissimamSer-mi = SerenissimiSer-mo SerenissimoSer-mum = SerenissimumSer-mus = SerenissimusSer-te -- SerenitateSer-tem = SerenitatemSer-ti .--- SerenitatiSer-tis = SerenitatisSp., Splis = Spectabilisv. = vezi, videV. M-th = Vostra MaestaV. S. Ill-ma = Vostra Signoria Illu-

strissimaV-ra VestraV-ra = Vostra (in scrisori italiene

spaniole)V-ra Ill. Dominatio = Vestra Illu-

stris DominatioV-ra R. Dominatio = Vestra Re-

verenda DominatioV-rae = VestraeV-rae Ill. Dominationis = Vestrae

Illustris DominationisV-rae R. = Vestrae ReverendaeV-rae R-dae = Vestrae ReverendaeV-ram = VestramV-ram Ill. Dominationem = Ve-

stram Illustrem DominationemV-rarum = VestrarnmV-ras = VestrasV-ris = Vestris

70 Nota abreviatiunilor

www.dacoromanica.ro

Page 401: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

TABLA DE MATERIE.

Peceti moldovene. (Cu 4 facsimile) ...... Anexii

Prefatà. De C. C. Giurescu VIIPréface. Par C. C. Giurescu XIIntroducere XV

Introduction XXIIIActe §i scrisori 1

Seria documentelor 332

Lista scriitorilor §i. destinatarilor 341

Lista localitätilor, unde s'au emis documentele . 346

Lista izvoarelor . 348

Indice general. 35D

Nota abreviatiunilor 369

www.dacoromanica.ro

Page 402: Veress, Andrei - Documente privitoare la istoria Ardealului, Moldovei si Tarii-Romanesti. Volumul 1- Acte si scrisori (1527-1572)

DOCUMENTE PRIVITOARE LA ISTORIAARDEALLILUI, MOLDOVEI I TARIIROMANE$TI

Vol. I. Acte i scrisori. (1527 1572) Cu 4 facsimile. In 80 pag.XXXII si 371. Pretul 400 Lei.

Sub Upar

Vol. II. Acte i scrisori. (1573 1588)

In pregdtire

BIBLIOGRAFIA ROMANA-UNGARA

Partea I. Românii In literatura nugard i Ungarii in literaturaronfinsa. (IncepAnd chiar cu prima carte ungará din anul 1473.)

Partea II. Studii i articole, portrete i ilustratiuni privitoarela Romani in periodicile migare.

Partea III. Regestele actelor si scrisorilor privitoare la Romaniapárute in periodice si alte publicaVuni ungare.

DOCUMENTS CONCERNANT L'HISTOIRE DE LATRANSYLVANIE, DE LA MOLDAVIE ET DE LA VALACHIE

Vol. I. Actes et lettres. (1527 1572) Prix Lei 400.

Sous presse

Vol. II. Actes et lettres. (1572 1588)

En pr éparation

BIBLIOGRAPHIE ROUMAINE-HONGROISE

[re Partie. Les Rouniains dans la littérature hongroise et lesHongrois dans la littérature rouniaine. (Cornmençant par le premierlivre hongrois de Vann& 1473.)

Partie. itudes et articles, portraits et illustrations coucer-nant les Roumains dans les publications périodiques hongroises.

III' Partie. Extraits d'actes et lettres concernant les Roumainsdans les publications périodiques hongroises

www.dacoromanica.ro