การเพิ่มการบริโภค ผัก ผลไม้

การเพมการบรโภคพช ผก ผลไมบรรณาธการ ชนพรรณ บตรย

หนวยงาน สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล

พมพครงแรก กนยายน 2555

จำานวน 1,000 เลม

สนบสนนโดย สำานกงานคณะกรรมการอาหารแหงชาต

ฝายเลขานการคณะกรรมการอาหารแหงชาต

สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล

พมพท โรงพมพ องคการสงเคราะหทหารผานศก

ในพระบรมราชปถมภ

กการเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

บทท หนา

สารบญเรอง ก

สารบญตาราง ค

สารบญรป ง

คำายอ ฉ

1 บทนำา 1

2 องคความรและขอมลวชาการ (Science Based) 4

และหลกฐานเชงประจกษ (Evidence Based)

ของการบรโภคผกผลไม

2.1 การบรโภคผก ผลไมกบระดบอนมลอสระ 5

ภายในรางกายมนษย

2.2 การเพมระดบสารตานอนมลอสระในเลอด 9

จากการบรโภคผก ผลไมในรปแบบตางๆ

2.3 ลดความเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงดวยการ 12

บรโภคผก ผลไม

3 การดแลสขภาพ (Health Benefit) 20

ในการบรโภคผกผลไมตลอดวงจรชวต

3.1 บรโภคผก ผลไมตามธงโภชนาการ 21

3.2 ปจจยทสงผลตอคณภาพของพช ผก ผลไม 22

และการบรโภคเพอสขภาพ

4 เกณฑการบรโภคผก ผลไมในแตละชวงวย สถานการณ 24

ปจจบนและสาเหตททำาใหคนไทยบรโภคไมถง

ตามเกณฑทกำาหนดไว

สารบญเรอง

ข การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

4.1 สถานการณปจจบนของการบรโภคผก ผลไม 25

ในประชากรไทย

4.2 ขอมลการบรโภคผก ผลไมในกลมประชากรภมภาค 33

เอเชยตะวนออกเฉยงใต

4.3 สาเหตททำาใหบรโภคผก ผลไมไมถงตามเกณฑ 34

ทกำาหนดไว

5 รปแบบการรณรงค (Campaign) การบรโภคผกและ 36

ผลไมในประเทศตางๆ

5.1 โครงการ Five A DAY 36

5.2 บทบาทสถาบนโภชนาการกบการสงเสรม 53

การบรโภคผก ผลไม

6 แนวทางการวจย การอนรกษพชผกพนบาน 57

6.1 ผกพนบานตานมะเรง 57

6.2 ศกยภาพของการปองกนโรคไมตดตอเรอรง 62

ของผกพนบานไทยบางชนด

6.3 แนวทางการวจยเพออนรกษผกพนบาน 68

บรรณานกรม 70

คการเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

ตารางท หนา

4.1 เกณฑการบรโภคผก ผลไมตอวนในชวงวยตางๆ 24

4.2 ขอมลการบรโภคผก ผลไมของประชากรไทย 25

4.3 แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป 30

ทบรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนก

ตามเพศ และอาย โดยแยกขอมลระหวางผกและผลไม

4.4 แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป 31

ทบรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตาม ขอแนะนำา

จำาแนกตามเพศ และเขตการปกครอง โดยแยกขอมล

ระหวางผกและผลไม

4.5 แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปท 32

บรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำา

จำาแนกตามเพศ และภาค โดยแยกขอมลระหวางผก

และผลไม

4.6 ปรมาณการบรโภคผก ผลไม ของประชากรใน 33

กลมประเทศภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สารบญตาราง

ง การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

รปท หนา

2.1 FAO/WHO ประกาศการกำาหนดเกณฑการบรโภคผก 13

ผลไมเพอการปองกนโรคไมตดตอเรอรง

2.2 รายงาน The Second Expert Report on Food, 15

Nutrition, Physical Activity, and the Prevention

of Cancer: a Global Perspective

3.1 ปรมาณการบรโภคผก ผลไมตามขอแนะนำา 21

การกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย

4.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทบรโภคผก 27

และผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ และอาย


และผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ

และเขตการปกครอง


และผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ และภาค

5.1 ประมวลภาพการรณรงคโครงการ Five A DAY 37

ของประเทศพฒนาตางๆ

5.2 การดำาเนนโครงการ Five A DAY ของประเทศตางๆ 38

ตงแตป ค.ศ. 2000-2009

5.3 โครงสรางโครงการ National Fruit and Vegetable 40

Program ของสหรฐอเมรกา

5.4 หนาเวบเพจ www.fruitsandveggiesmorematters.org 41

สารบญรป

จการเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

5.5 หนาเวบเพจ http://www.gofor2and5.com.au/ และ 42

http://www.kitchengardenfoundation.org.au/

5.6 ตวอยางโครงการตางๆภายใตโปรแกรม Five A DAY 43

ของสหราชอาณาจกร

5.7 ภาพโครงการ School Fruits Scheme 44

5.8 ภาพโครงการและตราสญลกษณ European Flavors 44

5.9 เวบไซตโครงการ 5 A DAY ของประเทศญปน 47

5.10 เวบไซตโครงการ 5 A DAY 48

ของประเทศนวซแลนด (ก) ประเทศแคนาดา (ข)

ประเทศฝรงเศส (ค)

5.11 ภาพกจกรรมโครงการผกครงอยางอนครง 49

5.12 โครงการเดกไทยสขภาพดของเนสทเล (ไทย) 51

รวมกบภาครฐ

5.13 โครงการ Roza School Program ของ บรษทไฮคว 53

ผลตภณฑอาหารจำากดรวมกบกรมอนามย

กระทรวงสาธารณสข

5.14 ภาพกจกรรมการจดประชมวชาการในการประชม 55

สมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 4 พ.ศ. 2554

5.15 Facebook รอยลานไอเดยชวยเชยรผก ผลไมไทย 56

6.1 การแตกหกของโครโมโซมทกอใหเกดไมโครนวเคลยส 60

ในเมดเลอดแดงของหนเมาส

6.2 สภาพลำาไสของหนเมาสทถกชกนำาใหเกดมะเรงลำาไส 61

เมอไดรบและไมไดรบฝกมะรมตมในปรมาณตางๆ

ฉ การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

คำายอ

มก. มลลกรม

มล. มลลลตร

สสส. สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

AFB1 Aflatoxin B1

AICR American Institute of Cancer Research

DMBA 7,12-dimethylbenz(a)anthracene

FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations

FAO/WHO The UN Food and Agriculture Organization and the World

Health Organization

FRAP Ferric reducing antioxidant Power

GPx Glutathione peroxidase

GR Glutathione reductase

HDL High Density Lipoprotein-cholesterol

H. pyroli Helicobacter pyroli

LDL Low Density Lipoprotein-cholesterol

MDA Malondialdehyde

µM Micro Mole

MMC Mitomycin C

PUFA Polyunsaturated Fatty Acid

SOD Superoxide dismutase

TBARS Thiobarbituric Acid Reactive Substance

TEAC Trolox Equivalent Antioxidant Capacity

WCRF World Cancer Research Fund

WHO World Health Organization

ชการเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

กตตกรรมประกาศ

โครงการจดทำาเอกสารวชาการเพอรวบรวมขอมลทเกยวของกบ

ประเดนการสงเสรมการบรโภคผก ผลไม จดทำาขนภายใตโครงการ

ศกษาและดำาเนนการรองรบคณะกรรมการอาหารแหงชาต

โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจากสำานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา กระทรวงสาธารณสข ผดำาเนนโครงการฯ ขอขอบคณ

ศาสตราจารยเกยรตคณนายแพทยไกรสทธ ตนตศรนทร ผทรงคณวฒ

ในคณะกรรมการอาหารแหงชาต รองศาสตราจารย ดร. วสฐ จะวะสต

ประธานคณะกรรมการขบเคลอนยทธศาสตรเพอสรางความเชอมโยง

ดานอาหาร และโภชนาการ สคณภาพชวตทด ดร. ทพยวรรณ ปรญญาศร

ผอำานวยการสำานกอาหาร สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ขอขอบคณ ผศ.ดร.สมศร เจรญเกยรตกล เลขานการคณะ

กรรมการขบเคลอนยทธศาสตรเพอสรางความเชอมโยงดานอาหาร และ

โภชนาการ สคณภาพชวตทด ทใหการสนบสนนและใหโอกาสในการ

ดำาเนนการจดทำาเอกสารวชาการนรวมทงใหขอคดเหนในประเดนตางๆ

ขอขอบคณ ฝายเลขานการคณะกรรมการอาหารแหงชาต สำานกอาหาร

อย. ในการประสานงานใหการจดทำาเอกสารวชาการนไดสำาเรจลลวง

ดวยด

ขอมลวชาการในรายงานฉบบนไดรบการสนบสนนจากนก

วชาการและนกศกษาของสถาบนโภชนาการ มหดล ดงรายนามตอไปน

ผศ.ดร. ศรพร ตนตโพธพพฒน ดร. กลยารตน เครอวลย คณชาญณรงค

เมองนอย คณนลตรา ไชยณรงค และคณศรลกษณ เกศสรกล

จงขอแสดงความขอบคณมา ณ ทน

ซ การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม

ผดำาเนนโครงการฯ หวงเปนอยางยงวาเนอหาและสาระสำาคญดง

ปรากฎในรายงานฉบบนจะเปนแนวทางใหคณะกรรมการอาหารแหง

ชาตสามารถนำามาใชประกอบการพจารณาเนอหาในการจดทำาคมอ

เพอเปนขอเสนอแนะแนวทางในการขบเคลอนประเดนการสงเสรมการ

บรโภค ผก ผลไมในประชากรไทยตอไป

ชนพรรณบตรย

การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม 1

บทนำา

ถงแมวาในชวงเวลาทผานมาจะมการรณรงคใหมการบรโภคผก

ผลไมมากมายในประชากรไทย แตจากรายงานโครงการศกษาวจย

แผนการลงทนดานสขภาพในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) พบวาคนไทยมากกวารอยละ 75

บรโภคผกผลไมตำากวาเกณฑมาตรฐานขนตำาทองคการอนามยโลกและ

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตกำาหนดไวทอยางนอย 400

กรมตอวน นอกจากนผลการสำารวจสขภาพประชาชนครงท 4 พ.ศ.

2551-2552 ดำาเนนการโดยสำานกงานสำารวจสขภาพประชาชนไทย

สถาบนวจยระบบสาธารณสข ภายใตการสนบสนนจาก สำานกนโยบาย

และยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข สำานกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ และสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตพบวา

ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป บรโภคผกและผลไมในปรมาณตอวน

ตำากวาขอแนะนำา (5 ถวยมาตรฐานตอคนตอวน) ถงรอยละ 82.3 และ

เมอพจารณาตามกลมอายพบวาผสงอายกลมอาย 80 ปขนไปบรโภค

ผกและผลไมไมเพยงพอ (200 กรมตอคนตอวน) กลมประชากรทอาศย

อยนอกเขตเทศบาลมสดสวนทบรโภคผกผลไมตำากวาเกณฑมาตรฐาน

มากกวาประชากรในเขตเทศบาล เปนทนาสนใจวาเมอเปรยบเทยบ

กบขอมลการบรโภคผกและผลไมในการสำารวจสขภาพฯ ครงท 3

พ.ศ. 2547 พบวาสดสวนการบรโภคผกและผลไมอยางเพยงพอตาม

ขอแนะนำาไมเพมขน

นอกจากนความชกของปจจยเสยงคอการบรโภคผกและผลไมนอย

กมแนวโนมเพมขน ทงนมสาเหตมาจาก

1) เนนอรอยปากมากกวาคำานงถงคณประโยชน

บทท 1

การเพมการบรโภคพช ผก ผลไม2

2) นยมบรโภคอาหารทประกอบดวยแปงและนำาตาลเพมขนและ

เกนเกณฑมาตรฐานทองคการอนามยโลกกำาหนด

3) เดกไทยนยมบรโภคกลมขนมแปงกรอบมากกวากลมผลไม

4 เทา

4) บรโภคนยมตามแนวตะวนตกทอดมดวยอาหารไขมน เกลอ

และ แปง ทศนคตวยรนไทยเรอง กน ดม ชอป สงผล

ใหการบรโภคผก ผลไมนอยลง

5) ขาดการเชอมโยงของกจกรรมสงเสรมมายงผบรโภคไมครบ

วงจร

จากธรรมนญวาดวยสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2552 หมวด 4

เรองการสรางเสรมสขภาพ ขอ 19 ระบวา การสรางเสรมสขภาพ

ตองเปนไปเพอใหเกดสขภาวะอยางเปนองครวมทวทงสงคม มงไปสการ

ลดการเจบปวย การพการและการตายทไมสมควร และลดคาใชจาย

ดานสขภาพ ตามแนวทาง “การสรางสขภาพนำาการซอมสขภาพ”

จะเหนไดวาหากมการเพมการบรโภคผก ผลไมในประชากรไทยจะ

สามารถปองกนโรคไมตดตอเรอรงรายแรง เชน โรคเบาหวาน หวใจ

และ หลอดเลอด และมะเรง ไดระดบหนง นอกจากนผลทไดจากการ

มนโยบายสนบสนนจะมสวนในการสงเสรมความเขมแขงในชมชนหาก

การไดมาซงอาหารนนมาจากการผลตในระดบชมชน ระดบครวเรอน

นำาไปสการพงตนเองทงเพอการบรโภคในชวตประจำาวน เพอเปนแหลง

รายไดของครอบครว จะสอดคลองตามยทธศาสตรคอ การเสรมสราง

ความเขมแขงของชมชนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยเนน

กระบวนการพฒนาอยางมสวนรวม

เอกสารวชาการฉบบนจะไดนำาเสนอขอมลของการบรโภคผก ผลไม

ในประเดนตางๆดงตอไปน


1) องคความรและขอมลวชาการ (Science Based) และ

หลกฐานเชงประจกษ (Evidence Based) ของการบรโภค

ผกผลไม

2) การดแลสขภาพ (Health Benefit) ในการบรโภคผกผลไม

ตลอดวงจรชวต

3) เกณฑการบรโภคผก ผลไมตางๆในแตละชวงวยหรอประชากร

โดยเฉลย สถานการณปจจบน (Current Situation) ของ

การบรโภคผก ผลไม และสาเหตททำาใหคนไทยบรโภคไมถง

ตามทกำาหนดไว

4) รปแบบการรณรงค (Campaign) ทใชทงภาครฐและเอกชน

ของไทยและรปแบบการรณรงค (Campaign) ประเทศตางๆ

5) แนวทางการวจย การอนรกษพชผกพนบาน

ทงนเพอจะไดขอมลประกอบการพจารณากำาหนดยทธศาสตรการ

ขบเคลอนเพอใหเกดการสงเสรมการบรโภคพช ผก ผลไมเพอสขภาพ

และคณภาพชวตทดในประชากรไทยตอไป


องคความรและขอมลวชาการ (Science Based) และหลกฐานเชงประจกษ (Evidence Based) ของการบรโภคผกผลไม

ปจจบนวถชวตของประชากรไทยเปลยนแปลงไปสงผลให

พฤตกรรมการบรโภคมแนวโนมในการบรโภคเนอสตวโดยเฉพาะเนอวว

เนอหม รวมทงเนอสตวทผานกระบวนการแปรรป เชน ไสกรอก แฮม

เบคอน และผลตภณฑอนๆเพมมากขน ตามวถชวตทเรงรบ และ ความ

นยมในการซออาหารในรานสะดวกซอ หรอบรโภคตามกระแสของเดก

วยเรยน เชนหมกระทะ เปนตน ในขณะทอบตการณของมะเรง โดยเฉพาะ

มะเรงลำาไสใหญมอตราเพมมากขนจากเดมมะเรงลำาไสใหญเปนสาเหต

การตายอนดบท 3 ในผชายและเปนอนดบท 5 ในผหญงของประชากร

ไทย (Khuhaprema et al., 2010) ปจจบน พบวาอบตการณ

ของมะเรงลำาไสใหญพบสงสดในกลมประชากรในเขตกรงเทพฯ ทงเพศ

หญงและชายมแนวโนมเพมอนดบขนจนมความเปนไปไดทจะแซงหนา

มะเรงปอดซงเปนสาเหตการตายอนดบท 2 ในเพศชาย และอนดบ

ท 4 ในเพศหญง การบรโภคเนอสตวและผลตภณฑแปรรปดงกลาว

มรายงานการวจยสนบสนนมากมายวาเปนสาเหตของอบตการณของ

มะเรงลำาไสใหญและทวารหนก (WCRF/AICR, 2007) ทงๆทการ

บรโภคอาหารทมใยอาหารสงมรายงานการวจยสนบสนนมากมายวา

สามารถลดความเสยงตอมะเรงลำาไสใหญและทวารหนกได รวมทง

การบรโภคผกใบ และใยอาหารในกลมทไมไดใหแปงเปนประจำามผล

ลดความเสยงตอมะเรงกระเพาะอาหาร ชองปาก คอหอย กลองเสยง

บทท 2


และหลอดอาหาร สวนพชกลมหอม กระเทยมสามารถลดความเสยง

ของมะเรงกระเพาะอาหารได สวนการบรโภคผลไมทหลากหลายเปน

ประจำากสามารถปองกนการเกดมะเรงทปอด กระเพาะอาหาร ชอง

ปาก คอหอย กลองเสยง และหลอดอาหาร ทงนกลไกการปองกน

มะเรงหรอการตานอนมลอสระเกดจากสารพฤษเคมทมอยมากมายใน

ผก ผลไมหลากสไดแก สารฟลาโวนอยด (flavonoids) แคโรตนอยด

(carotenoids) ไดอะรลซลไฟด (diallylsulphide) สารประกอบฟนอลก

(phenolic compounds) กลโคซโนเลท (glucosinolate) เปนตน (WCRF/

AICR, 2007)

นอกจากนยงเปนททราบกนดวาการบรโภคผกผลไมเปนประจำา

จะชวยเรองการขบถายและลดความเสยงตอโรคอวนและโรคไมตดตอ

เรอรงตางๆทมผลกระทบตอภาวะสขภาพไดแก โรคไขมนในเสนเลอด

โรคหวใจและหลอดเลอด ซงโรคตางๆดงกลาวมผลมาจากการเกดอนมล

อสระเขาไปทำาลายเซลล ดงนนหากสามารถปองกนการเกดอนมลอสระ

ไมใหเขาไปทำาลายเซลลโดยการไดรบสารตานอนมลอสระจากอาหาร

กจะชวยลดความเสยงตอการเกดโรคไมตดตอเรอรงตางๆดงกลาวมา

แลวได จากการรวบรวมรายงานการวจยในมนษยกบการบรโภคผก

ผลไมในรปแบบอาหารและเครองดม ทงนไมรวมการศกษาทมการให

รบประทานสวนสกดของสารสำาคญในผก ผลไม สามารถสรปไดใน

ประเดนตางๆ ดงจะกลาวตอไป

2.1การบรโภคผก ผลไมกบระดบอนมลอสระภายในรางกาย

มนษย

การเกดอนมลอสระสามารถวดไดจากระดบสารอลดไฮดท

ถกสรางจากอนมลอสระทเขาไปจบหรอทำาลายกรดไขมนไมอมตวทม

ตำาแหนงของพนธะคตงแต 2 ตำาแหนงขนไป (polyunsaturated fatty

acid) หรอ PUFA ทเปนสวนประกอบของเซลลเมมเบรนและมผล


ตอการเปลยนแปลงคณสมบตทางชวภาพของโปรตนและดเอนเอ ซง

เรยกวา Malondialdehyde (MDA) ดงนนจงใชคา MDA เปนดชน

ชวดทางชวภาพทบงบอกภาวะการเกดอนมลอสระจากภายในรางกาย

ไดโดยเฉพาะกลมทสงผลตอการเกดอนมลอสระของสารลปด มการ

ศกษามากมายวาการเพมระดบของอนมลอสระประเภทนสมพนธกบการ

เพมความเสยงของโรคตางๆไดแก กลามเนอหวใจตาย (myocardial

infraction) การอดตนของเสนเลอดทเลยงสมอง (stroke) เบาหวาน

(Diabetes Mellitus) โรคไขขออกเสบ (rheumatic disease) โรค

เกยวกบไต (renal disease) และโรคตบ (liver disease) (Goode et

al., 1995;Slatter et al., 2000;Janero 1990) สวนการวดระดบ

สารตานอนมลอสระประเภททสามารถละลายไดดในนำาสามารถใชคา

ความสามารถในการรดวซธาตเหลก (Ferric Reducing Antioxidant

Power) หรอยอวา FRAP รวมทงใชคาเอนไซมตานออกซเดชน

(antioxidant enzyme) ในพลาสมาเปนดชนชวดทางชวภาพได (Bub

et al., 2000) เมอพจารณาเฉพาะกลมสารตานอนมลอสระมรายงาน

วาการวดศกยภาพการตานอนมลอสระของสารกลม แคโรตนอยด จะ

สามารถประเมนดวยวธ Trolox Equivalent Antioxidant Capacity

(TEAC) ซงการวดดวยวธดงกลาวนพบวาสารสำาคญกลมแคโรตนอยดท

ใหคาสงสดไดแก ไลโคปน (lycopene) เบตา-แคโรทน (ß carotene)

และ ลทน (lutein) (Miller et al., 1996)

ผกผลไม

มรายงานการวจยยนยนวาการบรโภคผก ผลไมเพมขนใน

หญงทปกตบรโภคผก ผลไมทปรมาณตำากวา 5 หนวยบรโภค (servings)

มผลใหระดบ MDA ในพลาสมาลดลง โดยเปนการศกษาทตดตามขอมล

การบรโภคหลงจากการทำาการซกขอมลการบรโภคอาหาร (dietary

counseling) ใหความรผานกจกรรมกลมเพอชกจงใหบรโภคผก ผลไม


เพมขนและยนยนผลการบรโภคตามทแนะนำาโดยการวดระดบแคโรต

นอยดในพลาสมาทสงขน ยนยนผลรวมกบการบนทกการบรโภค 3 วน

(3 day food record) และตอบแบบประเมนความถของการบรโภค

(food frequency questionnaire) พบวาระยะเวลาหลงจากปรบเปลยน

การบรโภค 3 เดอนและ 6 เดอนโดยเพมปรมาณการบรโภคผกและผล

ไมจากเดมบรโภคผก 3.2 หนวยบรโภค และผลไม 3.3 หนวยบรโภค

เปนบรโภคผก 7.4 หนวยบรโภค และผลไม 8.3 หนวยบรโภคชวยให

ระดบของ MDA ในพลาสมาลดลงอยางมนยสำาคญ (Maskarinec et

al., 1999) หากพจารณาชนดของผกทมผลตอการลดระดบอนมลอสระ

แลวไดมการศกษาโดยใชการบนทกความถของอาหารทรบประทาน

ในผสงอายชาวสเปนทพกในสถานดแลผสงอายจำานวน 162 คนโดย

เปนการศกษาแบบ cross-sectional ในประเทศสเปน พบวาการ

รบประทานผกทผานกระบวนการ ไดแก ผกโขม (spinach) กะหลำาดอก

(cauliflower) และกะหลำาปล (cabbage) รวมกบการดมไวนวนละ 1-3

แกวเปนประจำาตามแบบวฒนธรรมการบรโภคของชาวเมดเตอรเรเนยน

สามารถลดความเสยงตอการเกดอนมลอสระในรางกาย ยกเวนผก

ประเภททใหแปงเชน มนฝรง (potatoes) ไมวาจะตมและทอดกตาม

กลบพบวาผทนยมบรโภคมนฝรงในปรมาณสงจะสมพนธกบระดบ MDA

ทสงขน (Lasheras et al., 2003) นนแสดงวาการเพมการบรโภคผก

เพอลดการเกดอนมลอสระควรเลอกบรโภคผกใบมใชผกทใหแปง

นำาผกผลไม

สวนในผทมภาวะไขมนในเลอดผดปกต เชน กรณผทม

ภาวะคอเลสเตอรอลในเลอดสง (hypercholesterolemia) หากดมนำา

ผกเปนเวลา 3 สปดาห กมผลตอการลดระดบของ MDA เชนกน โดย

ดมนำาผกใบเขยวรวมเปนประจำาทงนเครองดมประกอบดวยสวนผสมของ

บรอคโคล กะหลำาปล ใบหวไชเทาญปน ผกโขม ผกกาดหอม และ


ผกชฝรง (p<0.05) (Misako et al., 2000) สวนในผทอยในสภาวะ

ปกต มการศกษาของ Bub และคณะในอาสาสมครสขภาพปกตทใหดม

นำามะเขอเทศปรมาณ 330 มลลลตร (มล.) นาน 2 สปดาหรวมกบ

มออาหารกพบระดบของสารกออนมลอสระชนดทเรยกวา Thiobarbi-

turic acid reactive substances (TBARS) ลดลงรอยละ 12 เชน

กน (p<0.05) (Bub et al., 2000) การดมนำาผลไมรวมทมสวนผสม

ขององนขาว (white grape) 30% แบลคเคอรแรนท (black currant)

25% อลเดอรเบอร (elderburry) 15% ผลเชอรรเปรยว (sour cherry)

10% เบอรรสมวงดำา (black burry) 10% และเบอรรชนดทเรยกวา

อะโรเนย (aronia) 10% ซงผลไมดงกลาวมานเปนแหลงของสารแอนโธ

ไซยานน (anthocyanin) และกรดแอสคอรบกโดยดมทกวนวนละ 400

มล. ชวยใหระดบ MDA ในพลาสมาลดลงรอยละ 18 ภายในระยะเวลา

หลงจากดมนำาผลไมผสมน 4 ขวโมง (p<0.05) (Netzel et al., 2002)

สวนนำาผลไมรวมสตรอนมการศกษาในคนปกตโดยใหดมนำาผลไมรวม 2

สตรทมสวนผสมของสารกลมโพลฟนอลทมสารสำาคญหลกตางชนดกน

คอ cyanidin glycosides และ epigallocatechin gallate โดยใหดม

นำาผลไมรวมสตรนวนละ 330 มล. เปนเวลา 2 สปดาห พบวาทำาให

ระดบของ MDA ลดลง และยงมผลตอดชนชวดดานภมคมกนคอการ

ตอบสนองของการเพมเมดเลอดขาว (lymphocyte) และการหลงของ

Interleukin-2 ทเพมขน และสามารถลดการทำาลายดเอนเอจากภาวะ

ออกซเดชน (Bub et al., 2003) ผลของนำาผลไมตอการเปลยนแปลงระดบ

ของอนมลอสระในรางกายจะมความแตกตางกนขนอยกบประเภทของ

อนมลอสระวาเกดทสวนของโปรตนหรอลปดทเปนเชนนนขนอยกบชนด

ของสารสำาคญในผลไมนนๆ วาเปนชนดทละลายไดดในนำาหรอในลปด

ดวยดงการศกษาทใหดมนำาผลไมรวมทเปนแหลงของสารฟลาโวนอยด

พบวาอาสาสมครหญง 1 คนและชาย 4 คนทดมนำาผลไมรวมทเปนแหลง


ของสารฟลาโวนอยดทมสวนผสมของ แบลคเคอรแรนท (black currant)

และนำาแอปเปล (apple juice) ในสดสวนทผสมในอตรา 1:1 ปรมาณ

1,500 มล.ทกวนเปนเวลา 1 สปดาหออกแบบการศกษาแบบ crossover

มผลตอการเกดอนมลอสระในพลาสมาโปรตนมากขนและมผลใหระดบ

เอนไซมทำาลายสารพษในรางกายทแสดงถงกลไกการปองกนการเกด

ออกซเดชนคอ กลตาไธโอนเปอรออกซเดส (Glutathione peroxidase)

เพมขนในขณะทระดบของการเกดอนมลอสระในลปดทวดดวย MDA

ในพลาสมาลดลง (p<0.05) ทงนเปนผลมาจากสารสำาคญกลมฟนอลก

หลายชนดทอยในนำาผลไมทนำามาศกษาไมไดเปนผลมาจากสารสำาคญ

ชนดใดชนดหนง (Young et al., 1999)

2.2การเพมระดบสารตานอนมลอสระในเลอดจากการบรโภค

ผกผลไมในรปแบบตางๆ

การรบประทานผกและผลไมในรปแบบตางๆ รวมในมอ

อาหารมสวนชวยเพมระดบของสารตานอนมลอสระในเลอด มขอมล

จากงานวจยทสนบสนนมากมายดงตอไปน

ผกผลไมสดหรอแปรรป

การนำาผก ผลไมไปแปรรปเพอใหเกดความหลากหลาย

ในการบรโภคและยดอายการเกบนนจะมผลตอการบรโภคเพอสขภาพ

หรอไม ไดมการศกษาดงตอไปน

อาสาสมครชายทสขภาพดทวไปรบประทานผงผกโขม

(spinach powder) 10 กรมตอวนโดยผงผกโขมเปนแหลงของสาร

สำาคญคอลทน 11 มลลกรม (มก.) และสารเบตา-แคโรทน 3.1 มก.

เปนเวลา 2 สปดาห พบวาไมมผลตอการเกดเปอรออกไซดของลปด

(lipid peroxidation) (Bub et al., 2000) การแปรรปผกโดยให

ผานกระบวนการทเพมการนำาประโยชนไปใชในรางกายจะชวยเพม

ประสทธภาพการทำางานของสารสำาคญซงยนยนโดยการศกษาการ


บรโภคในรปของซปผก มผลตอชวประสทธผล (bioavailability) ของการทรางกายจะไดรบประโยชนจากการดดซมสารสำาคญในพชโดยพบวาการบรโภคซปททำาจากสวนผสมของพชผก 3 ชนดทเปนแหลงของเบตา-แคโรทนและไลโคปน คอ แครอท มะเขอเทศ และบรอคโคล (อตราสวนเทากนอยางละรอยละ 20 และมนำามนมะกอกเปนสวนผสมอยรอยละ 5 ของสวนผสมทงหมด) โดยเตรยมผานกระบวนการใหความรอนทความดนสงและปนละเอยดเพอคงคณคาทางโภชนาการของสารสำาคญของผกตางๆไวโดยใหรบประทานเปนเวลา 4 สปดาหทกวน วนละ 330 มล.แลวใหอาสาสมครรบประทานโดยเปรยบเทยบกบกลมทรบประทานซปผกชนดเดยวกนแตใชวธการเตรยมแบบดงเดมในครวเรอน พบวาผทรบประทานซปผกสตรทเตรยมแบบผานกระบวนการใหความรอนทความดนสงมระดบเบตา-แคโรทนในซรมทระดบ 0.41+ 0.05 ไมโครโมล (µM) ซงมระดบสงกวาในซรมของผรบประทานซปผกแบบทเตรยมดวยวธดงเดม (0.24 + 0.03 µM) สวนระดบไลโคปนพบวาไมมผลแตกตางในกลมทรบประทานซปผกทเตรยมขนดวยวธดงกลาวเทยบกบการเตรยมดวยวธดงเดมทวไป ในขณะทระดบของดชนชวดของเอนไซมตานการเกดออกซเดชนคอ กลตาไธโอนเปอรออกซเดส (Glutathione peroxidase, GPx) กลตาไธโอนรดกเทส (Glutathione reductase, GR) และซปเปอรออกไซดดสมวเทส (superoxide dis-mutase, SOD) ในผทรบประทานซปผกสตรทเตรยมขนมระดบเอนไซมดงกลาวลดลงอยางมนยสำาคญในขณะทดชนชวดลปดเปอรออกซเดชน ไดแก oxidizes-LDL และคา TBARS ลดลงแตไมแตกตางอยางมนยสำาคญจากกลมควบคม ทเปนเชนนเนองจากการเตรยมผก โดยใหผานความรอนและการบดปนจะทำาใหผนงหรอเนอเยอแตกออกจากกนทำาใหสารแคโรตนอยดถกเคลอนยายออกมาไดในขณะเดยวกนมนำามนเปนสวนผสมในซปผกทำาใหกระบวนการดดซมและนำาไปใชประโยชนไดดขน

เมอเขาสรางกาย (Martinez-Tomas et al., 2012)


นำาผกผลไม

ผลการศกษาในอาสาสมครชายทสขภาพดทวไปทให

รบประทานนำาผกทเปนแหลงของแคโรตนอยดชนดตางกนคอนำามะเขอเทศ

ซงใหสารแคโรตนอยดกลมไลโคปน (lycopene) นำาแครอท (สารสำาคญ

คอ เบตา-แคโรทน) พบวาระดบของสารไลโคปน (lycopene) ในเลอด

เพมขนอยางมนยสำาคญ (p<0.05) หลงจากอาสาสมครดมนำามะเขอเทศ

ทมสารไลโคปน 40 มก. เปนเวลา 2 สปดาห วนละ 330 มล. โดย

ระดบของการเกดอนมล อสระซงวดคา TBAR ในพลาสมาลดระดบ

ลง ในขณะทนำาแครอท (มสารแอลฟา-แคโรทน 15.7 มก.และสาร

เบตา-แคโรทน 22.3 มก.) ไมมผลตอการเกดเปอรออกไซดของลปด

(Bub et al., 2000) นอกจากน การศกษาในนำาผลไมรวมมขอมลท

นาสนใจอกวา ระดบของสารตานอนมลอสระในพลาสมาเพมขนรอยละ

30 ภายใน 2 ชวโมงภายหลงการดมนำาผลไมรวมทมสวนผสมตางๆใน

สดสวนดงน องนขาว (white grape) รอยละ 30 แบลคเคอรแรนท

(blackcurrant) รอยละ 25 อลเดอรเบอร (elderberry) รอยละ 15

แบลคเบอร (blackberry) รอยละ 10 ผลเชอรเปรยว (sour cherry)

รอยละ 10 และอะโรเนย (aronia) รอยละ 10 ปรมาณ 400 มล.ตอ

วน และทำาใหระดบของ MDA ในพลาสมาลดลงรอยละ 18 ภายใน

เวลา 4 ชวโมง (Netzel et al., 2002) อกการศกษาหนงทอาสา

สมครสขภาพดทวไปดมนำาผลไมรวมทมสวนผสมของแบลคเคอรแรนท

(black currant) และแอปเปล มระดบของวตามนซคอแอสคอรเบต

ในพลาสมา (plasma ascorbate) เพมขนอยางมนยสำาคญ (p<0.01)

(Young et al., 1999) นอกจากนยงมรายงานวานำาผลไมรวมทม

ปรมาณแคโรตนอยดโดยเฉพาะเปนแหลงของแคโรทนสามารถลดระดบ

คา TBARS ในพลาสมาได แตไมมผลเปลยนแปลงศกยภาพการตาน

ออกซเดชนเมอวดดวยวธ FRAP โดยศกษาในชายสขภาพดทบรโภค


อาหารทมสารโพลฟนอลตำาและใหดมนำาผลไมททำาการศกษาวนละ

330 มล.นาน 2 สปดาห และสามารถลดการถกทำาลายของสาร

พนธกรรมคอดเอนเอได (Bub et al.,2002)

2.3ลดความเสยงตอโรคไมตดตอเรอรงดวยการบรโภคผก

ผลไม

รายงานจาก The UN Food and Agriculture Organization

and the World Health Organization (FAO/WHO) ในป ค.ศ.

2003 ไดทำาการรวบรวมรายงานการวจยโดยทำาการวเคราะหแบบ

Meta-analysis และกำาหนดเกณฑการบรโภคผก ผลไมวนละ 400-600

กรมเปนปรมาณการบรโภคทสามารถลดภาระโรคตางๆ ไดแก หวใจ

ขาดเลอด (รอยละ 31) เสนเลอดในสมองตบ (รอยละ19) ลดอตราการ

ปวยและเสยชวตจากมะเรงกระเพาะอาหาร (รอยละ 19) มะเรงปอด

(รอยละ 12) มะเรงลำาไสใหญ (รอยละ 2) จงกำาหนดการบรโภคผก

ผลไมอยางนอย 400 กรมตอคนตอวนเพอลดความเสยงตอโรคตางๆ

ดงแสดงในหนาเวบไซตของ WHO ในรปท2.1


รปท 2.1 FAO/WHO ประกาศการกำาหนดเกณฑการบรโภคผก

ผลไมเพอการปองกนโรคไมตดตอเรอรง

ความสมพนธของโรคไมตดตอเรอรงตางๆกบการบรโภคผก ผลไม

มหลกฐานเชงประจกษจากการศกษาวจยดงจะกลาวตอไป

ภาวะไขมนในเลอดสงในผทมภาวะคอเลสเตอรอลในเลอดสงพบวาการดมนำาผกทมสวน

ผสมของผกใบเขยวเขมและผกตระกลกะหลำา (cruciferous) เชนกะหลำาปล

(cabbage) เปนเวลาตดตอกน 3 สปดาหสามารถทำาใหระดบของ

PUFA สงขนในขณะทระดบของกรดไขมนอมตว (saturated fatty

acids) มคาลดลงและเมอคดเปนอตราสวนระหวาง P/S (PUFA/

saturated fatty acids) พบวาอตราสวนดงกลาวสงขน เมอพจารณา

ชนดของ PUFA พบวาระดบโอเมกา 3 สงขนมากกวาโอเมกา 6 ซง


เปนผลมาจากการทนำาผกสามารถปองกนการเกดออกซเดชนของเซลล

เมดเลอดแดง (erythrocyte membrane) ในผทมภาวะคอเลสเตอรอล

ในเลอดสง (Okita et al., 2000) มการศกษาผลของการดมนำาผก

คะนา (kale) เปนประจำาทกวน วนละ 150 มล. เปนเวลา 12 สปดาห

ในผชายทมภาวะคอเลสเตอรอลในเลอดสงพบวาระดบคาไลโปโปรตน

ชนดความหนาแนนสง (HDL-cholesterol) ซงเปนไขมนชนดดเพมขน

รอยละ 27 ในขณะเดยวกบทอตราสวนระหวางไลโปโปรตนชนดความ

หนาแนนสง (HDL-cholesterol) และไลโปโปรตนชนดความหนาแนน

ตำา LDL-cholesterol กเพมขนรอยละ 52 สวน LDL-cholesterol

ซงเปนไขมนชนดไมด ลดลงรอยละ 10 และดชนชวดอตราเสยงตอการ

เกดภาวะหลอดเลอดแขงตว (atherogenic index) ลดลงรอยละ 24.2

โดยไมมผลตอคาดชนมวลกาย คาสดสวนระหวางเอวกบสะโพกรวมทง

สารอาหารทรางกายไดรบ (Kim et al., 2008)

โรคหวใจและหลอดเลอดการบรโภคผก ผลไมสมพนธกบการลดระดบของคอเลสเตอรอล

และคา LDL-cholesterol มผลตอการลดความเสยงตอโรคหวใจและ

หลอดเลอด มการยนยนผลโดยการศกษาแบบ cohort ในหลายการ

ศกษา เชนในประเทศอหราน จากการตอบแบบสมภาษณความถใน

การบรโภคและปรมาณการบรโภคจาก 24-hour dietary recalls

(Mirmiran et al.,2009) อกทงการศกษาในผสงอายในรฐแมสซา

ชเซท (Massachusetts) จำานวน 1,299 คนโดยตดตามศกษาเปน

เวลาเฉลย 4.75 ป ภายใตโครงการ Massachusetts Health Care

Panel Study พบวาหากบรโภคผก ผลไมทเปนแหลงของเบตา-แคโรทน

เปนประจำา ไดแก แครอท (carrots) ฟกทอง (squash) มะเขอเทศ

(tomatoes) ผกใบเขยว (green leafy vegetables) จำาพวก ผกโขม


(spinach) บรอคโคล (broccoli) กะหลำาดาว (brussels sprouts)

และผลไมแหง (dried fruits) เชน บวย (apricots) ลกพรน (prunes)

และลกเกด (raisins) สวนผลไมสด ไดแก สตรอเบอร (strawberries)

เมลอน (melon) มผลตออตราการตายจากโรคหวใจและหลอดเลอดตำา

กวาผสงอายทบรโภคผกผลไมทเปนแหลงเบตา-แคโรทนในปรมาณนอย

(Gaziano et al.,1995)

โรคมะเรงจากการรวบรวมรายงานการวจยเรองบทบาทความสมพนธของ

อาหาร การออกกำาลงกาย ภาวะนำาหนกเกน และความเสยงตอการ

เกดมะเรงทสรปและรวบรวมไวใน The Second Expert Report

on Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of

Cancer: a Global Perspective พมพเมอ พ.ศ. 2550 จดทำาโดย

World Cancer Research Fund รวมกบ American Institute for

Cancer Research โดยผเชยวชาญดานอาหารโภชนาการกบมะเรงจาก

ทวโลก (WCRF/AICR, 2007) รายงานดงรปท 2.2

รปท 2.2 รายงาน The Second Expert Report on Food,

Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of

Cancer: a Global Perspective


กลมผเชยวชาญยงไมพบวาการบรโภคอาหารชนดใดเปนท

แนนอน บงชดเจนวาสามารถลดความเสยงตอการเกดมะเรงแตม

รายงานมากมายทมความเปนไปไดคอนขางมาก ของการบรโภค

อาหารในกลม พช ผก ผลไม กบการลดความเสยงของมะเรงบาง

ประเภท ทงน ไดแก

1) ผกใบ และใยอาหาร

พชผกเฉพาะกลมพชทไมไดใหแปงไดแก ผกใบเขยวตางๆ

ทงนไมรวมผกทนำาไปผานกระบวนการดองเคม มรายงานการวจย

มากมายทรายงานวาการบรโภคผกใบเปนประจำามผลลดความเสยงตอ

มะเรงกระเพาะอาหาร ชองปาก คอหอย กลองเสยงและ หลอดอาหาร

สวนใยอาหารสามารถพบไดจาก ถว ธญพช (ทไมผานการขดส) ผก

และผลไมซงสามารถชวยลดความเสยงของมะเรงลำาไสใหญและทวารหนก

2) พชตระกลหอม กระเทยม

การบรโภคพชกลม Allium จำาพวกหวหอมและกระเทยม

สามารถลดความเสยงของมะเรงกระเพาะอาหารโดยทสารสำาคญในพช

กลมนมฤทธฆาแบคทเรยทเรยกวา Helicobacter pyroli (H. pyroli)

โดยตรง เมอศกษาในระดบเซลลและในสตวทดลอง ในขณะทกลไกการ

ทำางานในมนษยมความเปนไปไดทพชกลมนมผลตอการยบยงจำานวนเชอ

แบคทเรยทเกดขนภายในกระเพาะอาหารจงลดความเสยงได กระเทยมม

สารสำาคญคออะรลซลเฟอร (allyl sulphur) ทออกฤทธในการลดความ

เสยงตอการเกดมะเรงลำาไสใหญและทวารหนก การศกษากลไกในสตว

ทดลองพบวาสารอะรลซลไฟด (allyl sulphides) สามารถยบยงการ

เกดเนองอกทลำาไสใหญและยบยงการเจรญของเซลลได

3) ผลไม

ผลไมในทนคอสวนผลของพชทมเมลดอยภายในโดยทวไปจะ

รจกดวาคอพชทเรานำามารบประทานเปนผลไมไดแก แอปเปล กลวย


เบอรร มะมวง แตงโม รวมทงกลม citrus คอ สม ผลเกรฟ มะนาว

รวมทงผลไมแหงเชน ลกเกด เปนตน จงมการแนะนำาใหเลอกบรโภค

ผลไมหลากหลายส การบรโภคผลไมทหลากหลายเปนประจำาสามารถ

ปองกนการเกดมะเรงท ปอด กระเพาะอาหาร ชองปาก คอหอย

กลองเสยง และหลอดอาหารทงนกลไกการปองกนมะเรงปอดจากการ

บรโภคผลไมคอสารฟลาโวนอยดทเปนสวนประกอบในผลไมหลายชนด

สามารถยบยงการแสดงออกของยน CYP1A1 (มบทบาทตอการสราง

เอนไซมใน cytochrome P450) มผลใหการทำาลายดเอนเอลดลง

ทงนหาก CYP1A1 เพมขนจะสมพนธกบการเพมความเสยงตอมะเรง

ปอดโดยเฉพาะอยางยงในคนทสบบหร สำาหรบการบรโภคผลไมกบ

การลดความเสยงของมะเรงหลอดอาหารมรายงานการวจยสนบสนน

มากมายโดยเฉพาะผลไมกลม citrus กลไกทผลไมชวยลดความเสยง

ตอมะเรงกระเพาะอาหารเนองมาจากสารออกฤทธทเปนสารสำาคญใน

ผลไมสามารถปองกนเซลลจากการถกทำาลายโดย H. pyroli ทมผล

ชกนำาการอกเสบภายในเซลลซงเปนสาเหตของการชกนำาการเกดมะเรง

กระเพาะอาหารซงสามารถปองกนเปอรออกไซดของสารลปด (lipid

peroxidation) และภาวะการเกดออกซเดชนได

4) อาหารทมแคโรทนอยด อาหารทมเบตา-แคโรทน

อาหารทมแคโรทนอยดเชน ผกและผลไมหลายชนดสามารถ

ลดความเสยงตอมะเรงปอด ทงนรายงานวจยทยนยนมาจากการศกษา

สารกลมแคโรทนอยดและแคโรทนอยดบางชนด ไดแก beta-cryptoxan-

thin นอกจากนอาหารทมแคโรทนอยดสามารถลดความเสยงตอมะเรง

ชองปาก คอหอย กลองเสยงโดยกลไกคอ การเปนสารตานอนมลอสระ

และยงชวยลดการทำาลายเซลลภายในชองปาก ซงเปนขนตอนหนงของ

กระบวนการเกดมะเรง


เบตา-แคโรทนเปนสารตงตนของวตามนเอจดอย ในกลม

แคโรทนอยดมรายงานวาอาหารทมเบตา-แคโรทนมศกยภาพปองกน

มะเรงหลอดอาหารซงพบเฉพาะการบรโภคในรปแบบของอาหารเทานน

ไมใชการเสรมในรปผลตภณฑเสรมอาหาร ในขณะท แคโรทนอยดท

สกดจากอาหารกไมมผลตอการลดความเสยงของมะเรงหลอดอาหารได

เชนกน ทงนกลไกการปองกนมะเรงของแคโรทนอยดคอทำาหนาทเปน

สารตานอนมลอสระซงปองกนการเกดเปอรออกซเดชนของสารลปด

และภาวะออกซเดชน

5) อาหารทมวตามนซ

มรายงานพบวาอาหารทมวตามนซสามารถลดความเสยงตอ

การเกดมะเรงหลอดอาหาร โดยกลไกคอวตามนซสามารถจบอนมล

อสระและโมเลกลของออกซเจนทวองไว (reactive oxygen) สามารถ

ปองกนดเอนเอจากสารกอกลายพนธทจะเขามาจบในสาย ดเอนเอ

นอกจากนยงปองกนการเกดเปอรออกไซดของลปด สามารถลดหรอ

จบไนเตรต และกระตนการทำางานของระบบภมคมกน

6) อาหารทมโฟเลท

โฟเลทมบทบาทสำาคญตอการสงเคราะหและซอมแซมดเอนเอ

พบมากในผก ผลไม และตบ ในปจจบนมการเตมโฟเลทในอาหารเชา

ททำาจากธญพชในรปของกรดโฟลก ศกยภาพปองกนมะเรงตบออนของ

โฟเลทมรายงานเฉพาะการบรโภคอาหารทมโฟเลทสงแตไมพบศกยภาพ

ดงกลาวหากบรโภคในรปผลตภณฑเสรมอาหาร

หากพจารณาเปนชนดของผก ผลไมกบการบรโภคเพอปองกน

มะเรงมรายงานการวจยทรวบรวมและพจารณาแบบ meta-analysis

จากการศกษาแบบ cohort และ case control ในสวนของมะเรง

เตานมการบรโภคผกบางจำาพวกเทานนทมผลตอการลดความเสยง

โดยยนยนผลการศกษาทางระบาดวทยาประกอบดวยการศกษาแบบ


case-control 11 การศกษา แบบ cohort 2 การศกษา (RR = 0.85,

95% CI = 0.77-0.94) วาการบรโภคผกกลมกะหลำา (cruciferous)

จะชวยปองกนมะเรงเตานมโดยเฉพาะในหญงสงอายวยหมดประจำาเดอน

โดยหากบรโภคมากจะมความเสยงตอมะเรงเตานมลดลง (Liu and

Lv, 2012) แตในขณะทเมอสรปงานวจยหลายการศกษาทศกษากลม

มงสวรต (vegetarian) กไมไดพบวาอตราการตายจากมะเรงเตานม

แตกตางไปจากกลมทนยมบรโภคเนอสตวแตอยางไร โดยมรายงานสรป

วาปจจยทเปนสาเหตหลกของมะเรงเตานมมาจากฮอรโมนในเพศหญง

มากกวาปจจยดานอาหาร (Hanf and Gonder, 2005)


การดแลสขภาพ (Health Benefit)ในการบรโภคผกผลไมตลอด วงจรชวต

บทท 3

การบรโภคผก ผลไมใหเหมาะสมและหลากหลายตามชวงวยตางๆ

ใหยดแนวปฏบตตามธงโภชนาการซงจะบอกชนดและปรมาณอาหารท

ควรบรโภคในแตละวนเพอใหไดสารอาหารตามขอกำาหนดปรมาณสาร

อาหารทควรไดรบใน 1 วนสำาหรบเดกตงแตอาย 6 ปขนไปจนถง

วยผใหญและวยสงอาย (คณะทำางานจดทำาขอปฏบตการกนอาหารเพอ

สขภาพทดของคนไทย. 2552) โภชนบญญต 9 ขอมขอแนะนำาของ

การบรโภคผก ผลไมคอ “ใหกนพชผกใหมากและกนผลไมเปนประจำา”

การกนพชผก ผลไมเพอใหไดวตามน แรธาตใยอาหาร และสารเคมท

ผลตโดยพชซงเปนสารสำาคญทมผลตอสขภาพในดานการปองกนโรค

ตางๆ ทงนใหเนนผกทเปนชนดทไมไดเปนพชทใหแปง การใชหนวยตวง

วดระดบครวเรอนเพอใหเปนทเขาใจ ปฏบตงายเปนมาตรฐานเดยวกน

เชน ผก ใชหนวยตวงวดเปนทพพ (1 ทพพประมาณ ถวยมาตรฐาน)

ผลไมใชหนวยตวงวดเปนสวน

ประโยชนตอสขภาพของการบรโภคผกในดานการลดความเสยง

ตอโรคไมตดตอเรอรง เชนมะเรง หวใจ เปนตน ดงไดกลาวมาแลวใน

บทท 2 ธงโภชนาการแสดงดงรปท3.1


3.1บรโภคผกผลไมตามธงโภชนาการ

รปท 3.1 ปรมาณการบรโภคผกตามขอแนะนำาการกนอาหารเพอ

สขภาพทดของคนไทยแนะนำาวนละ 4 ทพพในเดกอาย

6-12 ป ปรมาณวนละ 4-6 ทพพในผใหญ สวนผลไม

แนะนำาวนละ 3-5 สวนซง 1 สวนหมายถงปรมาณผลไมท

ใหคณคาใกลเคยงกน เชน ผลไม 1 สวน ไดแก เงาะ 4 ผล

ฝรง ผลกลาง มะมวงดบ/สก ผล กลวยนำาวา/ไข 1 ผล

กลวยหอม ผล สบปะรด/มะละกอสก 6 ชน แตงโม 3 ชน

ชมพ 2 ผลใหญ สมเขยวหวาน 2 ผลกลาง

ทมา: http://nutrition.anamai.moph.go.th/temp/main/


3.2ปจจยทสงผลตอคณภาพของพชผกผลไมและการบรโภค

เพอสขภาพ

องคประกอบของผกและผลไมขนอยกบชนดหรอสายพนธรวมทงสงแวดลอม เชนพนทปลก การผลตและสภาวะการเกบ ซงเปนปจจยทสงผลตอคณภาพของพชแตละชนด ไดแก การไดรบแสง คณภาพดน ชวงเวลาการเกบเกยว ขอปฏบตในการปลก ระดบความสก ระยะเวลาหลงเกบเกยวจนถงบรโภค และขนตอนการเกบรกษาและการเตรยมเปนอาหาร ตวอยาง สวนใบดานนอกของผกกาดจะมปรมาณจลสารอาหาร (micronutrients) สงกวาใบสวนทอยดานใน หรอกรณผลไมทเกบเกยวขณะยงไมสกแลวนำามาบมใหสกจะมปรมาณจลสารอาหารทตำากวาผลไมทปลอยใหสกคาตน (WCRF/AICR, 2007)

ผกและผลไมประกอบดวยวตามน แรธาต ใยอาหารและสารสำาคญทออกฤทธในเชงสขภาพ เชนสารพฤษเคมซงมมากมายในพชแตละชนดสงผลใหมสและรสชาตทจำาเพาะ การแบงประเภทของสารสำาคญจะถกแบงตามโครงสรางทางเคม และบทบาทหนาทของ สารนนๆซงจะรวมสารตางๆ เชน ซาลไซเลท (salicylates) ไฟโตเสตยรอล (phytosterols) ซาโปนน (saponins) กลโคซโนเลท (glucosinolates) โพลฟนอล (polyphenols) สารยบยงเอนไซมโปรตนเอส (protease inhibitors) โมโนเทอรปน (monoterpenes) ไฟโตเอสโตรเจน (phytoestrogen) ซลไฟด (sulphides) เทอรปน (terpenes) เลกตน (lectins) ไอโซฟลาโวน (isoflavones) สารสำาคญเหลานจะทำาหนาทเชงสขภาพโดยเปนสารตานออกซเดชน ปองกนการทำาลายเซลล/โปรตน/ ดเอนเอ จากอนมลอสระ สารบางชนดในพช เชน สารอนลน (inulin) ซงเปนสายโซของนำาตาลฟรกโตส (fructose) พบในพชตระกลหอม กระเทยม (allium) และ แกนตะวน (Jerusalem artichokes) เปนสาร ทรางกายยอยไมไดจดเปน พรไบโอตก (prebiotic) ชวยการเจรญเตบโต

ของแบคทเรยในลำาไสมนษยจงสงผลดตอสขภาพ


แตอยางไรกตามการทบรโภคพชทมสารสำาคญเหลานเพอใหเกด

ประโยชนตอสขภาพอยางแทจรง สงทตองคำานงถงคอชวประสทธผล

(bioavailability) คอเมอบรโภคแลวสามารถเขาสระบบทางเดนอาหาร

ไปยงระบบดดซมจนถงการเขาสระบบไหลเวยนโลหต ซงกรณของชว

ประสทธผลนจะเพมขนจนเปนประโยชนตอรางกายนนกระบวนการ

ปรงประกอบอาหารจะชวยเพมประสทธภาพการนำาสารอาหารไปใช

ในรางกายไดด ตวอยางการดดซมสารแคโรทนอยด (carotenoids)

ภายในลำาไสเลกจะเพมขนโดยผานกระบวนการประกอบอาหารหรอการ

ทำาใหพชนนอยในรปทปนละเอยดและเตมนำามนลงไป เนองจากสาร

แคโรทนอยดละลายในไขมนไดด เชนเดยวกบกรณทการดดซมของ

ไลโคปนซงเปนแคโรทนอยดชนดหนงในซอสมะเขอเทศเพมขน 4 เทา

เมอเทยบกบการบรโภคผลมะเขอเทศสด

วธการเตรยมวตถดบทนำามาประกอบอาหารกมผลตอ

ประสทธภาพของสารสำาคญในพช เชนการปรงอาหารโดยการปอก

เปลอกกระเทยมแลวสบกระเทยมใหละเอยดตงทงไว 15-20 นาทจะ

ทำาใหเอนไซมอะลเนส (allinase) ถกปลดปลอยออกมาเกดสารประกอบ

ซลเฟอรซงมผลดตอสขภาพเมอบรโภค สวนของใยอาหารทเปนองค

ประกอบในพช ผก ผลไมตางๆสามารถชวยลดความเสยงตอโรคหวใจ

และหลอดเลอดรวมทงมะเรงบางประเภท เชนผกตระกลกะหลำาเปน

แหลงของสาร กลโคซโนเลทและผลตภณฑของมนคอ ไอโซไธโอไซยาเนต

(isothiocyanates) และอนโดล (indoles)

ดงนนการดแลสขภาพโดยการบรโภคผกผลไมตามเกณฑ

มาตรฐานทแนะนำาโดยองคการอนามยโลกตลอดวงจรชวตของมนษย

จงถอไดวามผลตอการปองกนโรคเพอการมชวตทยนยาวโดยปราศจาก

ความเสยงตอโรคภยอนเนองมาจากการไดรบแรธาต วตามน ใยอาหาร

และสารพฤษเคมตางๆดงกลาวมาน


เกณฑการบรโภคผก ผลไมในแตละชวงวย สถานการณปจจบนและสาเหตททำาใหคนไทยบรโภคไมถง ตามเกณฑทกำาหนดไว

บทท 4

เกณฑคาเฉลยการบรโภคผก ผลไมตางๆในแตละชวงวยแสดง

ดงตารางท 4.1 ทงนการกำาหนดเกณฑของปรมาณการบรโภคไดมา

จากการทบทวนรายงานวจยตางๆทเกยวกบความสมพนธระหวางการ

บรโภคผกและผลไมตอวนกบการเกดโรคตางๆ (Comparative risk

assessment) ทำาใหไดขอแนะนำามาตรฐานคอ 400-600 กรมตอวน

(ไมรวมพชผกทมแปงมาก) หรอเทากบ 5-7.5 ถวยมาตรฐาน (1 ถวย

มาตรฐานขนาด 150 ซซประกอบดวยผก ผลไม 80 กรม) หรอ

เทากบ 5 สวนขนไป

ตารางท4.1เกณฑการบรโภคผกผลไมตอวนในชวงวยตางๆ

อาย

(ป)

การบรโภคผกผลไม

(กรม/คน/วน)0 - 4 330 ± 505 - 14 480 ± 5015 - 29 600 ± 5030 - 44 600 ± 5045 - 59 600 ± 5060 - 69 600 ± 5070 - 79 600 ± 50≥ 80 600 ± 50


4.1สถานการณปจจบนของการบรโภคผกผลไมในประชากร

ไทย

จากขอมลการสำารวจสขภาพประชาชนครงท 4 พ.ศ. 2551-

2552 ซงดำาเนนการโดยสำานกงานสำารวจสขภาพประชาชนไทย

สถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดรบการสนบสนนจาก สำานกนโยบาย

และยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข สำานกงานกองทนสนบสนนการ

สรางเสรมสขภาพ และ สำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต สามารถ

สรปขอมลดงตารางท4.2

วตถประสงคหลกของการสำารวจฯ คอ แสดงความชกของโรคและปจจยเสยงทาง

สขภาพทสำาคญ การกระจายตามเพศ และกลมอาย ในระดบประเทศ ภาคและเขตปกครอง

ทำาการสำารวจกลมตวอยางทไดจากการสม (multi-stage random sampling) จากประชากร

ไทยอายตงแต 1 ปขนไป ทอาศยใน 20 จงหวดทวประเทศ และกรงเทพฯ แบงเปน กลมอาย

15-59 ป จำานวน 12,240 คน และ 60 ปขนไป จำานวน 9,720 คน รวม 21,960 คน

ดำาเนนการเกบขอมลภาคสนาม เมอ กรกฎาคม 2551 – มนาคม 2552

ตารางท4.2ขอมลการบรโภคผกผลไมของประชากรไทย

อาย(ป)คาเฉลย±SD(สวน/วน)

ชาย หญง

15 - 29 3.1 ± 1.7 3.2 ± 1.8

30 - 44 3.1 ± 1.7 3.2 ± 1.8

45 - 49 3.0 ± 1.6 3.2 ± 1.8

60 - 69 2.9 ± 4.0 2.7 ± 3.4

70 - 79 2.4 ± 3.5 2.3 ± 3.2

≥ 80 2.2 ± 3.7 2.2 ± 3.0

รวมทกกลมอาย 3.0±2.1 3.1±2.2


จะเหนไดวาประชากรไทยอาย 15 ปขนไป บรโภคผกและผลไม

เฉลยวนละ 3 สวนซงตำากวาขอแนะนำามาตรฐานทใหบรโภค 5 สวน

ตอวน จากรายงานดงกลาวเมอพจารณาแยกปรมาณการบรโภคเปน

ผก และผลไม พบวาประชากรไทยอาย 15 ปขนไปบรโภคผกเฉลย

วนละ 1.7 สวน (มธยฐาน 1.4 สวน) ซงตำากวาขอแนะนำามาตรฐาน

ทใหบรโภคผกวนละ 3 สวนมรอยละ 23.8 ทบรโภคผกตงแต 3 สวน

ขนไปตอวน สวนการบรโภคผลไมเฉลยวนละ 1.5 สวน (มธยฐาน 1

สวน) ซงตำากวาขอแนะนำามาตรฐานทใหบรโภคผลไมวนละ 2 สวน คด

เปนรอยละ 28.2 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป

หากพจารณาขอมลการบรโภคผกและผลไม ตามเพศ อาย เขต

การปกครอง และพนทตางๆในประเทศไทยโดยคดคาเฉลยการบรโภค

เปนรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทบรโภคผกและผลไม

เพยงพอตามขอแนะนำา โดยจำาแนกตามเพศและอาย (รปท4.1) พบ

วาประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำานวนรอยละ 17.7 บรโภคผกและ

ผลไมปรมาณตอวนเพยงพอตามขอแนะนำามาตรฐาน (รวม ≥ 5 สวน

มาตรฐานตอวน) นนคอปรมาณการบรโภคตากวาขอแนะนารอยละ

82.3 และสดสวนของผชายทบรโภคผกและผลไมเพยงพอมนอยกวา

ผหญงเลกนอย (รอยละ 16.9 และ 18.5 ตามลำาดบ) ประชากรกลม

อาย 15-69 ป รอยละ 18.5 บรโภคผกและผลไมเพยงพอ สดสวนน

ลดลงในผสงอายทอายตงแต 60 ป และลดลงตาสดในกลมอาย 80 ป

ขนไป (รอยละ 8)


รปท 4.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทบรโภคผกและ

ผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ และอาย

ทมา: ขอมลการสำารวจสขภาพประชาชนครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 โดย

สำานกงานสำารวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข

คาเฉลยของประชากรไทยทบรโภคผกและผลไมเพยงพอตามขอ

แนะนำาจำาแนกตามเพศและเขตการปกครองแสดงดงรปท 4.2 สรป

ไดวาการบรโภคผกและผลไมเพยงพอของประชากรในเขตเทศบาลและ

นอกเขตฯ มสดสวนใกลเคยงกน ผทอาศยในเขตเทศบาลกนเพยงพอ

มากกวาผทอาศยนอกเขตเทศบาลเพยงเลกนอย (รอยละ 18.5 และ

รอยละ 17.4 ตามลำาดบ)



ผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ และเขตการ

ปกครอง



เมอพจารณาตามภาค คาเฉลยของประชากรไทยทบรโภคผกและ

ผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาแสดงดงรปท4.3 แสดงลำาดบจากมากไป

นอยพบวาภาคใตมการกนผกและผลไมเพยงพอมากทสด (รอยละ 26.5)

รองลงมาคอ กรงเทพฯ (รอยละ 19.5) ภาคเหนอ (รอยละ 18.6)

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 15.7) และภาคกลาง (รอยละ 14.5)



ผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนกตามเพศ และภาค



หากพจารณาขอมลโดยแยกขอมลทเฉพาะผก หรอผลไมสำาหรบ

ขอมลสถานการณการบรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนก

ตามเพศ อาย เขตการปกครองและภาคแสดงในตารางท4.3ตารางท

4.4และตารางท4.5 ตามลำาดบ


ตารางท4.3แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปท

บรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนก

ตามเพศ และอาย โดยแยกขอมลระหวางผกและ

ผลไม

ผก/

ผลไมเพศ

รอยละของประชากรทบรโภคเพยงพอ

กลมอาย(ป)

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 >80 รวม

ผก ชาย 22.2 25.7 25.4 22.8 14.2 15.0 23.9

หญง 20.7 26.4 26.1 19.2 14.8 10.3 23.7

รวม 21.5 26.0 25.7 20.8 14.5 12.2 23.8

ผลไม ชาย 28.8 26.1 25.0 28.2 22.5 20.5 26.2

หญง 34.4 29.7 30.3 26.0 22.7 22.3 30.0

รวม 31.5 28.0 27.7 27.0 22.6 21.6 28.2


ตารางท4.4แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป

ทบรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนก

ตามเพศ และเขตการปกครอง โดยแยกขอมล

ระหวางผกและผลไม

ผก/ผลไม เพศ


เขตการปกครอง

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ผก ชาย 22.6 24.5 23.9

หญง 22.4 24.3 23.7

รวม 22.5 24.4 23.8

ผลไม ชาย 28.2 34.1 31.3

หญง 25.4 28.1 26.8

รวม 26.2 30.0 28.2


ตารางท4.5แสดงรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปท

บรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำาจำาแนก

ตามเพศ และภาค โดยแยกขอมลระหวางผกและ

ผลไม

ผก/

ผลไมเพศ


ภาค

เหนอ กลาง

ตะวน

ออก

เฉยง

เหนอ

ใต กทม.รวมทง

ประเทศ

ผก ชาย 28.3 17.5 24.2 30.5 22.9 23.9

หญง 25.2 19.9 23.6 30.8 21.6 23.7

รวม 26.7 18.6 23.9 30.7 22.2 23.8

ผลไม ชาย 24.0 23.5 26.1 33.2 29.1 26.2

หญง 30.6 28.1 26.7 37.7 34.4 30.0

รวม 27.4 25.9 26.4 35.5 31.6 28.2

จะเหนไดวาเมอแยกพจารณาเฉพาะผก หรอผลไม ประชากรไทย

อาย 15 ปขนไปทบรโภคผกหรอผลไมเพยงพอตามขอแนะนำามาตรฐาน

คอ บรโภคผกมากกวาวนละ 3 สวน ผลไมมากกวาวนละ 2 สวน ก

ยงมจำานวนรอยละทคอนขางตำาไมถงรอยละ 30 ไมวาจะพจารณาตาม

เขตการปกครองหรอภาคตางๆ


4.2ขอมลการบรโภคผก ผลไมในกลมประชากรภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต

หากพจารณาขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยปรมาณการบรโภค

ผกและผลไมของประชากรไทยกบกลมประชากรภมภาคเอเชยตะวน

ออกเฉยงใต จะเหนไดวาคาเฉลยปรมาณการบรโภคผก ผลไมของกลม

ประชากรภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตกตำากวาเกณฑทกำาหนดท 400

กรมตอคนตอวนเชนเดยวกบขอมลในประชากรไทยเชนกนดงแสดงใน

ตารางท4.6

ตารางท4.6ประมาณการปรมาณการบรโภคผก ผลไม ของ

ประชากรในกลมประเทศภมภาคเอเชยตะวนออก

เฉยงใต

กลม

ประเทศ*

ประเทศใน

ภมภาค

คาเฉลยการบรโภคผกผลไม(กรม/คน/วน)

เพศ

กลมอาย(ป)

0-4 5-1415-

29

30-

44

45-

59

60-

69

70-

79>80

อตราการ

ตายตำา

อนโดนเซย ศร

ลงกา ไทย

ชาย 108 198 245 243 258 248 244 225

หญง 107 183 201 195 202 201 201 173

อตราการ

ตายสง

บงคลา

เทศ ภฏาน

เกาหลเหนอ

อนเดย มลดฟส

เมยนมาร

เนปาล

ชาย 94 177 258 262 262 259 259 234

หญง 95 170 224 229 227 229 228 205

*กลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตแบงตามอตราการตาย

ทมาของขอมล: Lock K et al., 2005


4.3สาเหตททำาใหบรโภคผกผลไมไมถงตามเกณฑทกำาหนดไว

การบรโภคผก ผลไมของประชากรไทยไมถงตามเกณฑท

กำาหนดไว มการประมวลสาเหตไวจากการสำารวจสขภาพประชาชนครง

ท 4 พ.ศ. 2551-2552 โดยสำานกงานสำารวจสขภาพประชาชนไทย

สถาบนวจยระบบสาธารณสข และเครอขายนโยบายเพมการบรโภคผก

ผลไมไทย* ดงสาเหตตางๆตอไปน

เนนอรอยปากมากกวาคำานงถงคณประโยชน

นยมบรโภคอาหารทประกอบดวยแปงและนำาตาลเพมขน

และเกนเกณฑมาตรฐานทองคการอนามยโลกกำาหนด

บรโภคนยมตามแนวตะวนตกทอดมดวยอาหารไขมน

เกลอ และ แปง พบวาเดกไทยนยมบรโภคกลมขนมแปง

กรอบมากกวากลมผลไม 4 เทา

ทศนคตวยรนไทยเรอง กน ดม ชอป สงผลใหการ

บรโภคผก ผลไมนอยลง

ขาดการผลกดนอยางตอเนองและการเชอมโยงของ

กจกรรมสงเสรมมายงผบรโภคไมครบวงจร

เครอขายนโยบายเพมการบรโภคผก ผลไมไทยประกอบดวยหนวยงานตางๆไดแก

สถาบนโภชนาการ มหดล สำานกโภชนาการ กรมอนามย สถาบนมะเรงแหงชาต ศนยอนามยท

2 สระบร กรมอนามย คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน สำานกงานกองทนสนบสนน

การวจย วทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฏเกลาฯ โรงเรยนกรงเทพครสเตยนวทยาลย บรษท

คดด มงทำาด จำากด ผผลตรายการภตตาคารบานทง ทาง Thai PBS ผผลตรายการ กน

อย คอ ทาง Thai PBS และบรษท โบลาน อาหารไทย


ทงนเปนทนาสนใจวาเมอเปรยบเทยบกบขอมลการกนผกและผล

ไมในการสำารวจสขภาพฯครงท 3 พ.ศ. 2547 เทยบกบการสำารวจ

สขภาพฯครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 พบวาสดสวนการกนผกและ

ผลไมอยางเพยงพอตามขอแนะนำาไมเพมขน ดงนนจงควรทบทวน

นโยบายสงเสรมการบรโภคผก ผลไมโดยมการกำาหนดเปนยทธศาสตร

ชาตเพอใหเกดการผลกดนเชงนโยบายทมการบรณาการจากทกระดบ

เพอสมฤทธผลในการบรโภคในปรมาณทเพยงพอตามเกณฑมาตรฐาน


รปแบบการรณรงค (Campaign) การบรโภคผกและผลไม ในประเทศตางๆ

บทท 5

จากขอมลคาเฉลยปรมาณการบรโภคผกและผลไมของประชากร

ไทยทสวนใหญบรโภคตำากวาเกณฑทกำาหนดทำาใหตองทบทวน

กระบวนการรณรงคสงเสรมโดยประมวลรปแบบการรณรงค (Campaign)

ทใชในตางประเทศ รวมทงรวบรวมขอมลการรณรงคทผานมาหรออย

ระหวางดำาเนนการในประเทศไทยทงภาครฐและเอกชน

5.1โครงการFiveADAY

โครงการรณรงคสงเสรมการบรโภคผก ผลไมในประเทศ

พฒนาเรยกชอวา Five A DAY ประเทศทเขารวมในโครงการ

ไดแก ออสเตรเลย นวซแลนด เยอรมน ฝรงเศส สหราชอาณาจกร

สหรฐอเมรกา และแคนาดา เปนตน โปรแกรมการสงเสรมกระตนใหม

การบรโภคผก ผลไมอยางนอย 5 สวนตอวนตามคำาแนะนำาขององคการ

อนามยโลกในการบรโภคผก ผลไมอยางตำา 400 กรมตอวน รปแบบ

การรณรงค (Campaign) ในประเทศตางๆไดแสดงตวอยางไวในรปท

5.1


รปท 5.1 ประมวลภาพการรณรงคโครงการ Five A DAY ของ

ประเทศพฒนาตางๆ

การรเรมโครงการ Five A DAY ของประเทศพฒนาตางๆมชวง

เวลาทแตกตางกนตงแตกอนทจะมการกำาหนดปรมาณตามขอกำาหนด

มาตรฐานโดย FAO และ WHO ดงรปท5.2


รปท 5.2 การดำาเนนโครงการ Five A DAY ของประเทศตางๆตงแต

ป ค.ศ. 2000-2009

ทมา:กมล เลศรตนและคณะ, 2553

หากเปรยบเทยบกบการรณรงคเพมการบรโภคผกและผลไมใน

ประเทศพฒนาตางๆพบวาการสงเสรมการบรโภคผกและผลไมเปน

นโยบายของภาครฐโดยมภาคเขามารวมกนเพอผลกดนใหประชากร

ตงแตวยเดกและผใหญมการบรโภคผกและผลไมเพมขนโดยอาจมการ

รเรมเปนโครงการนำารองมากอนเมอประสบความสำาเรจระดบหนง

จะทำาใหมภาคเขามารวมมากขนจนพฒนาขนมาเปนโครงการทถก

สนบสนนในระดบชาตอยางถาวร ดงตวอยาง โปรแกรม 5 A DAY

ของสหรฐอเมรกาถกรเรมในป ค.ศ. 2001 ตอมาในป ค.ศ. 2002

เรมขยายโครงการไปยงโรงเรยนใน 5 รฐของประเทศจดเปนโครงการ

นำารองชอโครงการ USDA-Fresh Fruits &Vegetables Pilot

Program ตอมาในป ค.ศ. 2004 โครงการดงกลาวถกกำาหนดเปน


โปรแกรมถาวรใน 8 รฐ ภายใต The National School Lunch

Acts จนป ค.ศ. 2008 ไดขยายโครงการเปนโครงการถาวรในทก

รฐของสหรฐอเมรกา โดยมเงนสนบสนนกวา 40 ลานดอลลารสหรฐ

สำาหรบประเทศออสเตรเลยกำาหนดโครงการ Australian Go for 2&5

ทมงประเดนการมสวนรวมระหวางเดกกบโรงเรยนมการรณรงคให

บรโภคผลไม 2 ชนดและผก 5 ชนดตอวน โดยเรมโครงการตงแต

ป ค.ศ. 2002 และสนบสนนเปนโครงการระดบชาตในป ค.ศ. 2005

โครงการ Farm to School ของประเทศสหรฐอเมรกา ทสนบสนน

การปลกผกทปลอดสารเคมและจำาหนายใหโรงเรยนเพอนำาไปประกอบ

อาหารใหนกเรยน โครงการ UK School Fruits & Vegetable

Scheme ซงสหราชอาณาจกรทำาการกำาหนดเปนนโยบายรณรงคทว

ประเทศตงแตป ค.ศ. 2004 โดยเรมเปนโครงการนำารองมากอนตงแต

ป ค.ศ. 2000-2002

โครงการรณรงคสงเสรมการบรโภคผก ผลไมในประเทศพฒนา

ตางๆสามารถสรปไดดงตอไปน

ประเทศสหรฐอเมรกาในสหรฐอเมรกามการจดทำาโครงการบรณาการระดบชาต

ระหวางหนวยงานรฐ อตสาหกรรม และเอกชน เรยกวา National

Fruit and Vegetable Program ดงมโครงสรางแสดงในรปท5.3

เพอกระตนการบรโภคผก ผลไมเพอสขภาพมความรวมมอทงองคกร

ทางดานสาธารณสข และองคกรดานการเกษตรโดยมงบประมาณ

บางสวนสนบสนนจากรฐบาลกลางผานการดำาเนนงานของโครงการ

ตางๆไดแก Fruits & Veggies-More Matters ซงเรมในป ค.ศ. 2007

และเปลยนรปแบบเปนโครงการ 5 A DAY ในเวลาตอมา โครงการน

เปนการตลาดเพอสงคมกระตนเพมการบรโภคผก ผลไมใหได 3.5-6.5


ถวยตวงตอวนหรอ 7-13 สวนตอวน ทงนสามารถตดตามรายละเอยด

เพมเตมไดท www.fruitsand veggiesmorematters.org (รปท5.4)

PBH:ProduceforBetterHealthFoundation,CDC:CentersforDisease

ControlandPrevention

ทมา: กมล เลศรตนและคณะ, 2553

รปท 5.3 โครงสรางโครงการ National Fruit and Vegetable

Program ของสหรฐอเมรกา


รปท 5.4 หนาเวบเพจ www.fruitsandveggiesmorematters.org

ประเทศออสเตรเลย

โครงการ Go for 2&5 (2 Serves of Fruit and 5 Serves

of Vegetable) เปนการสงเสรมการบรโภคผก ผลไมผานกระบวนการ

ตลาดเพอสงคมโดยผานความรวมมอระหวางภาครฐหลายหนวยงาน

และภาคเอกชน รายละเอยดสามารถดไดทhttp://www.gofor2and5.

com.au/ โครงการทสามารถดำาเนนการไดดคอ Stephanie Alexander

Kitchen Garden Program ดรายละเอยดโครงการไดท http://www.

kitchengardenfoundation.org.au/ เนนการจดกจกรรมภาคบงคบใน

โรงเรยนระดบประถมใหนกเรยนไดเรยนรหลกการของเกษตรอนทรย

นำาผลผลตมาประกอบอาหาร ดำาเนนการใน 50 โรงเรยนโดยให

นกเรยนมความตระหนกในการเปนเจาของ ไดทำาอาหารทสดใหม โดย

โรงเรยนไดรบการสนบสนนทงดานงบประมาณ และครผสอน โดยเปด

โอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในกจกรรมของโรงเรยน (รปท5.5)


รปท 5.5 หนาเวบเพจ http://www.gofor2and5.com.au/ และ

http://www.kitchengardenfoundation.org.au/

ประเทศสหราชอาณาจกรโครงการ Five A DAY ของสหราชอาณาจกร (UK) (รายละเอยด

ท http://www.nhs.uk/LiveWell/5ADAY/Pages/5ADAYhome.aspx)

คลาย Friuts& Veggies- MoreMatters ของสหรฐอเมรกา (USA)

แตตางจาก USA ตรงทหนวยงานสวนใหญมาจากภาครฐโดยกระทรวง

สาธารณสขเปนหนวยงานหลกและใหงบประมาณสนบสนน นอกจากน

ยงมองคกรทไมหวงผลกำาไรเขารวมโครงการและภาคเอกชน มโครงการ

รณรงคหลายรปแบบ ไดแก Change 4 Life (รายละเอยดท http://

www.nhs.uk/Change4Life/ Pages/why-change-for-life.aspx) เนน

การบรโภคทด (Eat well) เคลอนไหวรางกายมากขน (Move more)

มชวตยนยาว (Live longer) โครงการ School Fruit and Vegetable

scheme (SFVS) เปนโครงการทเดกอาย 4-6 ปจะไดรบผก ผลไม

ฟรทโรงเรยนทกวนโดยเนนความสด (มการจดสง 3 ครงตอสปดาห)

สะอาดและไดรบเพยงพอตามขอแนะนำา (รายละเอยดท http://www.

nhs.uk/Livewell/5ADAY/Pages/Schoolscheme.aspx)


รปท 5.6 ตวอยางโครงการตางๆภายใตโปรแกรม Five A DAY ของ

สหราชอาณาจกร

กลมสหภาพยโรปคณะกรรมาธการยโรปไดรเรมโครงการสงสรมการบรโภคผก

ผลไมตงแตป ค.ศ. 2009 โดยโครงการทนาสนใจไดแก School

Fruits Scheme (รายละเอยดท http://ec.europa.eu/ agriculture/

sfs/index_en.htm) เนนการไดบรโภคผกและผลไมในเดกนกเรยนเพอ

สงเสรมพฤตกรรมการบรโภคทดในวยรน และเสรมสรางความรวมมอ

ของประเทศสมาชกสหภาพยโรปใหมการกำาหนดกลยทธทงดานการ

ศกษาและการตระหนกถงความสำาคญในการบรโภคผก ผลไมใหไดตาม

เกณฑทกำาหนด โดยมงบสนบสนนกวา 90 ลานยโรตอปแกประเทศ

สมาชกโดยประเทศสมาชกรวมสมทบเงนสนบสนน(รปท5.7)


รปท 5.7 ภาพโครงการ School Fruits Scheme

โครงการ European Flavors เปนโครงการทเรมดำาเนนการ

ระหวางป ค.ศ. 2008-2011) เพอเพมการสงออกผก ผลไมสดและ

แปรรปของสหภาพยโรปไปยงประเทศตางๆไดแก สหรฐอเมรกา รสเซย

แคนาดา และญปน โดยมจดขายคอภาพลกษณคณภาพมาตรฐานสง

รสชาตด มประโยชนตอสขภาพ ปองกนโรคไมตดตอเรอรง โดยมงบ

สนบสนน 4 ลานยโร (โดยแบงสดสวนเปน EU รอยละ 50 อตาล

รอยละ 30 และภาคเอกชน รอยละ 20) มตราสญญลกษณรบรอง

ผลตภณฑ (รายละเอยดท http://www.europeanflavors.eu) ดงแสดง

ในรปท5.8

รปท 5.8 ภาพโครงการและตราสญญลกษณ European Flavors


ประเทศญปนโปรแกรม 5 A DAY ของประเทศญปน ดรายละเอยดทhttp://

www.5aday.net/เปนโปรแกรมทเรมตนเมอป ค.ศ. 1991 จากแคมเปญ

จสงเสรมสขภาพของ National Cancer Institute (NCI) รวมกบ the

United States PBH (Health Promotion Fund agricultural products)

ทงภาคประชาชนและภาคเอกชนในการสงเสรมการบรโภคผก ผลไม

เพอลดความเสยงของอตราการตายจากโรคทมสาเหตมาจากวถชวต

ทเปลยนแปลงไปโดยอางองขอมลหลกฐานในทางวทยาศาสตรมา

สนบสนนการบรโภคภายใตสโลแกน “กนผก ผลไมอยางนอย 5-9

สวนตอวน”ทงนการรณรงคสงเสรมไดเผยแพรออกไปอยางกวางขวาง

จนประสบความสำาเรจในประเทศญปนในป ค.ศ. 2002 การใหความ

รแกประชาชนจะเปนการใหขอมลพนฐานและเพมพนความรเพอใหเกด

การตระหนกในคณคาของผก ผลไมดานคณคาทางโภชนาการ

ขอมลจากการสำารวจพบวาพฤตกรรมการบรโภคผกของชาวญปน

ลดลงจากป ค.ศ. 2009 ประชากรรอยละ 9.3 บรโภคผกมากกวา 5

ถวยตอวนเมอเทยบกบป ค.ศ. 2002 แลวพบวาลดลงไปรอยละ 2.2

ในขณะทการดมนำาผกอยางนอย 1 ครงตอสปดาหกลบเพมขนคอ

รอยละ 27.8 (ป ค.ศ. 2002) เปน รอยละ 54.6 (ป ค.ศ. 2009) ใน

ป ค.ศ. 2005 จงมการใหความรดานโภชนาการโดยครนกโภชนาการ

(Nutritionist) หรอ นกกำาหนดอาหารทขนทะเบยนวชาชพ (Registered

dietitian) และใหคำาแนะนำาดานเมนอาหารกลางวนในโรงเรยน โดย

ครดานโภชนาการแกเดกนกเรยนระดบประถมศกษาและมธยมปลาย

มโครงการนำารองทเรยกวา FY2005-34 เปนชอของโรงรยนในพนท

4 จงหวด (Prefectures) ทเปนโรงเรยนเพอโภชนาการตงแตวนท

31 เมษายน ค.ศ. 2011 และตอมาเพมจำานวนขนเปน 47 จงหวด

(Prefectures) นอกจากนเพอเปนการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภค


ของเดกนกเรยนภายใตโครงการ 5 A DAY จงไดมความรวมมอของคร

ดานอาหารโภชนาการ ผกระจายหรอจำาหนายสนคาอาหารและภาครฐ

เขามาทำางานรวมกน เนองจากมขอมลจากการสำารวจพบวาเดกญปน

ไมใหความสำาคญกบอาหารเชา ในเดกทารกและเดกเลกจะพบไดทง

ภาวะอวนเกนไปหรอผอมเกนไปนนแสดงถงการอยในสภาวะโภชนาการ

ทไมสมดลยและความไมสมดลยนจะสงผลตอเนองไปจนโต ดงนนการ

แกปญหาจงมงเนนการใหความรตงแตวยเดกเลกตงแตยงอานหนงสอ

ไมไดโดยสรางสรรคสอการเรยนรทเปนหนงสอประกอบดวยภาพดจตอล

แลวใหผปกครองไดเรยนรการสอสารกบลก การใหเดกอนบาลไดทำา

กจกรรมการเรยนร การสมผสผก ผลไมดวยตนเอง การใหความรนอก

สถานทเชน รานขายพช ผก ผลไมทองถน หองเรยนในสวน การเรยนร

ผานเกมสการละเลน ชวยสงเสรมใหเดกมความผกพนแลวเตมใจทจะ

บรโภคโดยไมตองใชวธบงคบ

สำาหรบกลมคนทำางานจะมโครงการใหความรดานอาหารในราน

อาหารของททำางานโดยมงเปาไปทคนทำางานหรอลกจางในองคกร

หรอบรษทเพอใหมเมนททำาใหไดบรโภคผก ผลไมเพมขน สวนระบบ

ใหบรการอาหารในภตตาคาร รานอาหารทวไปใหมผกอยในเมนชด

อาหารกลางวนดวย

สำาหรบกลมแมบานมกจกรรมสงเสรมในซปเปอรมารเกตจะม

การสาธตหรอใหคำาแนะนำาการเลอกซอผก ผลไมตามฤดกาลเปนการ

ใหความรแกผบรโภคและเปนการดงดดความสนใจลกคา ตลอดจน

สอแผนพบแจกฟรทหางรานหรอสมาคม/ชมรมตางๆ จดทำาหรอผลต

ขนเปนการใหความรกบผบรโภคถอเปนความรบผดชอบตอสงคมท

ผประกอบการมให


รปท 5.9 เวบไซตโครงการ 5 A DAY ของประเทศญปน

ประเทศอนๆนอกจากประเทศตางๆทกลาวมาแลวกยงมโครงการทสนบสนน

5 A DAY ในประเทศอนๆอกไดแก นวซแลนดซงมงเนนการมสวน

รบผดชอบตอสงคม (Social responsibility) โดยเนนเปาหมายไปทกลม

แมบานและเดก (รายละเอยดท http://www.5aday.co.nz/index.html)

ประเทศฝรงเศสภายใตโครงการ the French PNNS (Programme

national nutrition santé, National nutrition health programme)

สามารถดรายละเอยดไดท http://www.mangerbouger.fr/bien-manger/

les-9-reperes/fruits-et-legumes-au-moins-5-par-jour.html

ประเทศแคนาดาภายใตโครงการ “FRUITS AND VEGGIES -

MIX IT UP!™ CAMPAIGN” (รายละเอยดท http://www.5to10aday.

com/en) ภาพประกอบดงรปท5.10


รปท 5.10 เวบไซตโครงการ 5 A DAY ของประเทศนวซแลนด (ก)

ประเทศแคนาดา (ข) ประเทศฝรงเศส (ค)

ประเทศไทยการกำาหนดเปนนโยบายทจะเพมการบรโภคผก ผลไมใน

ประเทศไทยทผานมาไมมการกำาหนดอยางชดเจน ในอดตทผานมาเปน

เพยงโครงการรณรงคสงเสรมเทานนและหากพจารณาวาเปนโครงการ

ทภาครฐเขามามบทบาทสงเสรมโดยตรงมเพยง 1 โครงการทเปนท

รจกดคอการรณรงคสงเสรมการบรโภคผก โดยมแคมเปญจ “ผกครง

อยางอนครง” โดยเนนการกนผก ผลไมสดเพอปองกนมะเรง เรม

โครงการในป พ.ศ. 2548 โดยการผลกดนของกรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสขโดยการรเรมของสถาบนมะเรงแหงชาต สงกด

กรมการแพทย ซงประสบความสำาเรจไดระดบหนงเนองจากไดรบการ


สนบสนนดานนโยบายจากคณหญงสดารตน เกยราพนธ ขณะดำารง

ตำาแหนงรฐมนตรกระทรวงสาธารณสข มการรณรงคใหความรดานการ

บรโภคผกพนบานเพอการปองกนมะเรงโดยอางองขอมลจากการวจยใน

การยบยงเซลลมะเรงของผกพนบานชนดตางๆ การสงเสรมการบรโภค

ผก ผลไมหลากหลายสดงแสดงในรปท5.11

รปท 5.11 ภาพกจกรรมโครงการผกครงอยางอนครงทมา: เออเฟอภาพโครงการจากสถาบนมะเรงแหงชาตกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

ปจจบนมโครงการรณรงคสงเสรมทอยระหวางดำาเนนการคอ

โครงการพฒนาระบบและกลไก เพอเดกไทยมโภชนาการสมวย ภายใต

การสนบสนนของสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

(สสส.) เปนการพฒนาระบบและกลไกในทองถนและชมชนใหมศกยภาพ

และสมรรถนะในการสงเสรมใหเดกทารกวยกอนเรยนและเดกวยเรยน

เปนการชวยลดคาใชจายในอนาคตของประเทศไทย โดยมการดำาเนนงาน


ในชมชนศนยเดกเลกและโรงเรยนเพอการมพฤตกรรมการกนอาหาร

ครบถวน มการดำาเนนงานใน 9 จงหวดนำารองคอ เชยงใหม ลำาปาง

อดรธาน ขอนแกน เพชรบร สมทรปราการ นนทบร สงขลา ภเกต

และกรงเทพมหานคร เปนระยะเวลา 3 ป โดยกำาหนดการดำาเนน

โครงการแตละปดงน

ปท 1 เตรยมและจดทำานวตกรรมหรอเครองมอการขบเคลอนงาน

ปท 2 พฒนาศกยภาพบคลากรทองถนและนำานวตกรรมไปใชใน

สถานการณจรงพรอมตดตาม ควบคมกำากบ

ปท 3 ถอดบทเรยนและกำาหนดเปนขอเสนอแนะเชงนโยบาย

พรอมผลกดนนโยบายทงระดบทองถนและระดบชาต ภาคเครอขาย

ดานอาหารและโภชนาการ

นอกจากนบทบาทการมสวนรวมจากภาคเอกชนในการสงเสรม

การบรโภคผก ผลไมทปรากฎชดเจนไดแก

โครงการเดกไทยสขภาพด จากความรวมมอของ

บรษทเนสเลท (ไทย) จำากด สำานกงานคณะกรรมการการ

ศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ กรมอนามย และ

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข

เปนโครงการทมวตถประสงคเพอสงเสรมการใหความร

ความเขาใจดานโภชนาการและการออกกำาลงกายแกนกเรยน

ระดบประถมศกษาปท 3-6 ผานสอการเรยนการสอนดาน

โภชนาการและการออกกำาลงกายโดยเรมโครงการในป พ.ศ.

2547-2554 ในสวนของการสงเสรมการบรโภคผก ผลไม

ในโครงการจะเนน “กนหลากหลาย เพมผก ผลไม” โดย

เชญชวนใหเดกกนผกทกวนโดยเพมเมนโปรดของเดกทม

ผกและของวางททำาจากผกและใหมสวนรวมในการปลกผก


สวนครวเพอนำามาประกอบอาหาร มการสงเสรมใหกนผก

ผลไมหลากส เปนตน ภาพกจกรรมดงแสดงในรปท5.12

รปท 5.12 โครงการเดกไทยสขภาพดของเนสทเล (ไทย) รวมกบ

ภาครฐ

โครงการ Roza School Program เปนการดำาเนน

กจกรรมภายใตโครงการระหวางป พ.ศ.2547-2552 ใน

โรงเรยนระดบประถมศกษาจำานวน 450 โรงเรยนโดย

บรษทฯ ไดรเรมโครงการ ROZA School Program ภายใต

แนวคด “สขภาพดดวยคณคาธรรมชาต” โดยบรษทไฮคว

ผลตภณฑอาหารรวมกบกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

รวมเปนพนธมตรใหการสนบสนนทางดานวชาการ และ

ผเชยวชาญดานโภชนาการ ในการดำาเนนโครงการ โดยมง

เปาไปทนกเรยน ครและโรงเรยน ผปกครองและชมชนโดย

อางองขอมลจากการสำารวจภาวะอาหาร และโภชนาการของ

ประเทศไทย โดยกองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข ในป พ.ศ. 2546 พบวาเดกนกเรยนกนผกวนละ

1 ชอนกนขาว สวนในเขตกรงเทพมหานคร กนผกทกวนรอยละ


41.1 โดยเฉลยวนละ 14.3 กรมตอคน (ประมาณ 1.5

ชอนกนขาว) ตำากวาธงโภชนาการซงแนะนำาใหบรโภคผก

วนละ 4 ทพพ (ประมาณ 12 ชอนกนขาว หรอมอละ 4

ชอนกนขาว) แตในขณะเดยวกน การบรโภคอาหารประเภท

แปง นำาตาล และไขมน เพมขน สงผลใหเดกวยเรยนมปญหา

ภาวะโภชนาการทงขาดและเกน ดรายละเอยดไดท http://

www. hiqfood.com/thai/event2.asp รปท5.13

กจกรรมสาหรบนกเรยนจะเปนการแสดงละคร “ผกสามส” การ

แขงขนปรงอาหาร “เมนสเขยว” เนนสวนประกอบผกและอาหารครบ

สดสวน สมดบนทก “คณหนรกผก”

กจกรรมสาหรบครและโรงเรยน ใหการสนบสนนการจด

กจกรรมรณรงคสงเสรมการบรโภคผก และอาหารครบสดสวนตามธง

โภชนาการ “โครงการโภชนาการดอยางยงยนในโรงเรยน” เชอมโยง

สสาระการเรยนร การจดเมนอาหารกลางวนโดยใหนกเรยนมสวนรวม

การสำารวจพฤตกรรมการบรโภค และประเมนวดผลการปรบเปลยน

พฤตกรรมการบรโภคของนกเรยน

กจกรรมสาหรบผปกครองและชมชน ผปกครองสนบสนนการ

บรโภคผก และอาหารครบสดสวนแกเดกนกเรยน มสวนรวมกจกรรม

การแขงขนปรงอาหาร กบนกเรยน (แมกบลก พอกบลก) การจด

ตลาดนดผกจากแปลงปลกของนกเรยนในโรงเรยนและชมชน องคการ

ปกครองสวนทองถนและชมชนรวมสนบสนนงบประมาณ และทรพยากร

ในการจดกจกรรมสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน


รปท 5.13 โครงการ Roza School Program ของ บรษท ไฮคว

ผลตภณฑอาหารจำากดรวมกบกรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข

5.2บทบาทสถาบนโภชนาการกบการสงเสรมการบรโภคผก

ผลไม

สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล รวมกบภาคเครอขาย

ประกอบดวยหนวยงานภาครฐและเอกชนดงตอไปน

1) สำานกโภชนาการ กรมอนามย

2) สถาบนมะเรงแหงชาต กรมการแพทย

3) ศนยอนามยท 2 สระบร กรมอนามย

4) คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

5) สำานกงานกองทนสนบสนนการวจย

6) วทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฏเกลาฯ

7) โรงเรยนกรงเทพครสเตยนวทยาลย


8) บรษทคดด มงทำาด จำากด ผผลตรายการภตตาคาร

บานทง ทาง Thai PBS

9) ผผลตรายการ กน อย คอ ทาง Thai PBS

10) บรษท โบลาน อาหารไทย

ไดพยายามผลกดนใหการเพมการบรโภคผกและผลไมเปนประเดน

นโยบายสาธารณะเพอสขภาพโดยชประเดน “บรโภคผกผลไมตานภย

สขภาวะ” เพอใหเกดการผลกดนโดยรวมกนพฒนาขอเสนอเชงนโยบาย

สสมชชาสขภาพแหงชาตป พ.ศ. 2554 และ พ.ศ. 2555 ดวยเหตผล

ทวานโยบายภาครฐในการสงเสรมการบรโภคผก ผลไมทผานมาในอดต

ไมประสบผลสำาเรจเทาทควรเนองจากปญหาการบรโภคผก ผลไมทตำา

กวาเกณฑมาตรฐานขนตำานนมความซบซอน นโยบายทผานมาเนน

การสงเสรมจากหนวยงานภาครฐทรบผดชอบเทานน แตการแกปญหา

ตองใชพลงจากหลายภาคสวนเขาไปผลกดน ดงนนหากเปนนโยบาย

สาธารณะจะเปนการเปดโอกาสใหประชาชนผมสวนไดสวนเสยและภาค

สวนตางๆเขามามบทบาทรวมกนในการกำาหนดนโยบายและรวมพลงใน

การผลกดน โดยหวงผลในการขบเคลอนเพอสขภาวะทดของคนไทยและ

ลดการสญเสยงบประมาณของชาตในการรกษาพยาบาลผปวยเรอรง

แตไมสามารถประสบผลสำาเรจในการผลกดนใหเปนระเบยบวาระการ

ประชมสมชชาสขภาพแหงชาตได แตในชวงเวลาทมการทำางานรวม

กนของภาคเครอขายไดมกจกรรมตางๆเกดขนในชวงเวลาทจำากดแต

เปนการทำางานรวมกนจากหลายภาคสวน เชน การจดประชมวชาการ

ในการประชมสมชชาสขภาพแหงชาต ครงท 4 พ.ศ. 2554 การจด

ทำา Facebook “รอยลานไอเดยรชวยเชยรผกผลไมไทย” (http://

facebook.com/รอยลานไอเดยชวยเชยรผก ผลไมไทย) การเผยแพร

กจกรรมและรณรงคการสงเสรมการบรโภคผก ผลไมผานสอโทรทศน

และสอดานอนๆ ภาพกจกรรมดงแสดงในรปท5.14 และรปท5.15


รปท 5.14 ภาพกจกรรมการจดประชมวชาการในการประชมสมชชา

สขภาพแหงชาต ครงท 4 พ.ศ. 2554


รปท 5.15 Facebook รอยลานไอเดยชวยเชยรผก ผลไมไทย

นอกจากนสถาบนโภชนาการไดมโครงการจดทำาสอสรางสรรคเพอการเรยนรดานอาหารและโภชนาการสำาหรบเดกชดนทานสงเสรมการเรยนรดานอาหารและโภชนาการ เพอพฒนาพฤตกรรมการบรโภคทดของเดกปฐมวยและเดกวยเรยน ภายใตโครงการพฒนาระบบกลไกเพอเดกไทยมโภชนาการสมวยโดยผลตสอหนงสอนทาน “ดกดยคนหาความลบ” และซดเพลงแอนเมชน เพอใชสำาหรบศนยพฒนาเดกเลกของประเทศไทย

จากทกลาวมาจะเหนไดวาการสงเสรมการบรโภคผก ผลไมของไทยเปนเพยงโครงการรณรงคสงเสรมภายใตการดแลของหนวยงานภาครฐทมบทบาทหนาทโดยตรง สถาบนการศกษาทมบทบาทดานโภชนาการและภาคเอกชนทประกอบกจการดานโภชนาการ แตยงขาดความรวมมอ ดานเกษตร ขาดนโยบายสระดบโรงเรยนโดยกระทรวงศกษาธการ ขาดการขบเคลอนดานนโยบายจากภาคสวนทเกยวของรวมทงความรวมมอจากภาคประชาสงคมอยางจรงจงและครบวงจรจงทำาใหปรมาณการบรโภคผกผลไมของประชากรไทยยงตำากวาเกณฑมาตรฐานทกำาหนด


แนวทางการวจย การอนรกษพชผกพนบาน

พช ผกพนบานของไทยมมากมายตามทองถนตางๆ ผกพนบาน

สวนใหญมสรรพคณทางยาทมการใชกนมาตงแตในอดตทงนสรรพคณ

มทงในเชงปองกนหรอรกษาโรค งานวจยผกพนบานทจะกลาวในบทน

ไดรวบรวมไวเฉพาะทมรายงานการศกษาในสตวทดลองเปนสวนใหญ

เพอใหสามารถอางองผลทใกลเคยงกบมนษยมากทสดรวมทงงาน

วจยททำาการศกษาในรางกายมนษย แตทงนงานวจยในระดบเซลลใน

สวนของการตานมะเรงโดยศกษาในเซลลมะเรงทศกษานอกรางกาย

(in vitro) ไดแสดงไวบางสวนเฉพาะทเปนการทดสอบเบองตนททำาการ

ศกษาในประเทศไทย

6.1ผกพนบานตานมะเรง

การศกษาการตานมะเรงของผกพนบานไทยทมรายงานการ

ศกษาไวแบงออกเปนการศกษา ก. ศกยภาพตอเซลลมะเรงทศกษา

นอกรางกาย (in vitro) และ ข. ศกยภาพตานมะเรงเมอศกษาในสตว

ทดลอง ดงขอมลตอไปน

ก. ศกยภาพตอเซลลมะเรงทศกษานอกรางกาย (in vitro)

มรายงานการวจยโดย อาจารยสรตนวด จวะจนดา ศนย

ปฏบตการและเรอนปลกพชทดลอง มหาวทยาลยเกษตรศาตร

กำาแพงแสน จ.นครปฐม ใหสมภาษณผานสอหนงสอพมพไทยรฐเมอ 12

ตลาคม พ.ศ. 2546 (สบคนจาก http://www.jobpub.com/articles/

showarticle.asp?id=1658)

บทท 6


โดยศกษาพชผกพนบานไทยกวา 100 ชนด พบวาสารสกดเอทานอลของผกพนบานไทยประมาณ 90 ชนดมคณสมบตยบยงการเจรญของเซลลมะเรงไมใหลกลามขยายตวเรวจนเกนไป โดยทำาการศกษากบเซลลมะเรง ทงนจากผลการวจย แบงศกยภาพการยบยงไว 4 กลม ดงน

ฤทธตานการลกลามขยายตวของเซลลมะเรงไดมากกวา70%: ผกขขวง (สะเดาดน) ผกโขมหด มะระขนก ใบมะมวง เพกา (มะลดไม) ดอกแกวเมองจน ตงโอ แขนงกะหลำา ปแซ ตะไคร ชะมวง โหระพา ใบยหรา (กระเพราชาง) แมงลก ถวลนเตา แคบาน ผกแวน ยอดสะเดา(ตม) พรกไทย มะกรด มะแขวน ชะพล ใบพล ผกไผ (ผกแพว) ใบยอ ผกคาวทอง (พลคาว) ผก ขะแยง ขนชาย ใบบวบก ผกช ผกชฝรง หอมแย กระชาย ขา ขงแก

หยดเซลลมะเรงขยายตวได 50-70%: หวไชเทา ฟก สะระแหน ขเหลก(ดอก) แคบาน ยอดสะเดา(สด) หยวกกลวย พรกหยวก ผกชลาว ขงออน

มฤทธหยดเซลลมะเรงได 30-50%:ผกบง บวบหอม มะดน ขเหลก เมลดกระถน มะขาม มะขามเทศ มะเดอ มะเขอมวง มะเขอเทศ มะเขอยาว มะเขอพวง มะอก กระเจยบมอญ

หยดเซลลมะเรงไดนอยกวา 30%: ผกกด เหดลม เหดนางฟา มะกอก เผอก ยอดผกปลง ดอกผกปลง ผกกาดแกว กะหลำาปล กะหลำาปลมวง บวบง แตงโม มะระจน สะตอ ลกเหนยง ถวพ ดอกโสน หอมแดง หอมหวใหญ ตนกระเทยม กยชาย หนอไมฝรง ดอกกระเจยบ สายบว เหดหอม พรก มนฝรง แครอท


ข. ศกยภาพตานมะเรงเมอศกษาในสตวทดลอง

ประสทธภาพในการตานการเกดมะเรงทมการศกษาในระดบ

สตวทดลองในผกพนบานไทยหลายชนดทพอจะรวบรวมไดมดงน สาร

สกดจากแคสามารถลดระดบตวชวดทบงบอกถงการเจรญของเซลล

มะเรงไดทงในหลอดทดลองและในสตวทดลอง (Laladhas et al.,

2010) สวนสกดเฮกเซนของใบยอมประสทธภาพในการตานอนมล

อสระและตานการเกดมะเรงโดยสารสำาคญทออกฤทธคอ hyoscyamine

(Kumar and Santhi, 2012)

ในการศกษาการยบยงการแตกหกของโครโมโซมทกอให

เกดไมโครนวเคลยสในเมดเลอดแดงของหนเมาสทใหกนอาหารผงสตร

ปกตทผสมผกชฝรงทระดบตางๆเปนเวลา 2 สปดาหพบวาอาหารผสม

ใบผกชฝรงสด (Eryngium foetidum L) ในขนาดรอยละ 1.6 และ

3.2 สามารถลดจำานวนไมโครนวเคลยสของหนทถกชกนำาดวยสารกอ

มะเรงชนดทตองผานขบวนการเมตาบอลซมคอ 7,12-dimethylbenz(a)

anthracene (DMBA) (Promkum et al., 2012) สวนฝกมะรมตมพบวา

จำานวนไมโครนวเคลยสทเกดขนลดลงอยางมนยสำาคญทางสถตในหน

ทถกชกนำาดวยสารกอมะเรงชนดททำาใหเกดมะเรงไดดวยตวเองคอ

mitomycin C (MMC) ซงหนไดรบผกในขนาดรอยละ 3.0 และ 6.0

โดยจำานวนไมโครนวเคลยสทเกดขนลดลงตามขนาดของผกทเพมขน

สวนหนกลมทถกชกนำาดวย DMBA จำานวนไมโครนวเคลยสลดลงอยาง

มนยสำาคญทางสถตในเฉพาะกลมทไดรบผกขนาดรอยละ 1.5 เทานน

(Promkum et al, 2010) ภาพการเกดไมโครนวเคลยสในเมดเลอดแดง

ของหนเมาสซงแสดงการแตกหกของโครโมโซมแสดงดงรปท6.1


รปท 6.1 การแตกหกของโครโมโซมทกอใหเกดไมโครนวเคลยสใน

เมดเลอดแดงของหนเมาส

นอกจากขอมลดงกลาวแลว ดร.วรรณ คสำาราญและคณะ พบวา

พชผกบางชนดมฤทธตานการกอกลายพนธโดยการศกษาในแบคทเรย

Salmonella typhimurium โดยวธ Ames’ Test และ ตานการเกด

มะเรงเตานมในหนแรทได (anti-DMBA-induced mammary gland

carcinogenesis) โดยเฉพาะดอกสะเดาพบวามฤทธยบยงหรอปองกน

การเกดมะเรงเตานมทกระตนดวยสารกอมะเรง DMBA และมะเรงตบ

ทกระตนดวยสารเคม Aflatoxin B1 (AFB1) ในหนแรท (Kusamran

et al., 1998;Tepsuwan et al.,1999;Tepsuwan et al., 2002)

และ สามารถยบยงการแตกหกของโครโมโซม (clastogenic activity)

ของสารกอมะเรงบางชนด (Kupradinun et al., 1997)

สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดลรวมกบสถาบนมะเรง

แหงชาต และคณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทำาการ

ศกษาคณสมบตในการตานภาวะการอกเสบของลำาไสใหญในหนทกน

อาหารผสมผงฝกมะรมตม (Moringa oleifera LAM) ภายใตการ

สนบสนนจาก สำานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

และศนยพนธวศวกรรมและเทคโนโลยชวภาพแหงชาต พบวา ปรมาณ

การบรโภคมะรมมความสำาคญตอการปองกนและบรรเทาอาการของ


มะเรงลำาไสใหญ โดยในทกขนาดททำาการศกษาคอ ตงแต 10 ถง 50

เทาของปรมาณการบรโภคฝกมะรมตมในรปอาหารของผทบรโภคฝก

มะรมสก (ขนาดการบรโภคฝกมะรมตมเทากบ 2 กรมตอนำาหนกตว

คน 1 กโลกรมตอวน) เมอทำาการศกษาในหนเมาสหากใหหนกนฝก

มะรมตมกอนในระยะเวลาหนงกอนทจะไดรบสารกอมะเรงลำาไสใหญ

จะสามารถลดความรนแรงของพยาธสภาพของมะเรงลำาไสใหญได โดย

มะรมตมในปรมาณสงมฤทธในการปองกนการเกดโรคมะเรงลำาไสใหญ

ไดดกวาการไดรบฝกมะรมตมในปรมาณตำา แตทนาสนใจคอ การให

หนกนฝกมะรมตมหลงจากหนเกดมะเรงลำาไสใหญแลว ฝกมะรมตมใน

ปรมาณตำากลบใหผลดกวาการบรโภคฝกมะรมตมในปรมาณสง (Budda

et al., 2011) รปท 6.2 แสดงภาพลำาไสหนเมาสททำาการศกษา

ศกยภาพการปองกนและบรรเทาอาการมะเรงลำาไสใหญเมอหนไดรบ

ฝกมะรมตม

รปท 6.2 สภาพลำาไสของหนเมาสทถกชกนำาใหเกดมะเรงลำาไสเมอ

ไดรบและไมไดรบฝกมะรมตมในปรมาณตางๆ


นนแสดงวาหากเทยบเคยงกบการบรโภคในมนษยปจจยของการ

บรโภคผกพนบานไทยทมผลตอการเกดมะเรงคอ ปรมาณการบรโภคผก

และสภาวะของมะเรง เชนหากกนเพอปองกนมะเรงลำาไสปรมาณสงจะ

ใหผลปองกนดกวาแตหากอยในภาวะทเปนมะเรงลำาไสแลวปรมาณตำา

จะใหผลบรรเทาอาการมะเรงไดดกวา

การศกษาอนๆของผกพนบานไทยมกเปนการศกษาดานการ

วเคราะหองคประกอบของสารสำาคญ จะไมไดทำาการศกษาวจยในมนษย

เพอศกษาชวประสทธผลของพชนนๆ ดงนนจำาเปนทตองนำาผลการวจย

ในสตวทดลองมาประเมนความเปนพษหรอประเมนศกยภาพดานการ

ปองกนโรคกอนนอกจากนมการศกษาผกพนบานไทยบางชนดในดาน

ศกยภาพของการปองกนโรคตางๆดงจะกลาวตอไป

6.2ศกยภาพของการปองกนโรคไมตดตอเรอรงของผกพนบาน

ไทยบางชนด

มรายงานการวจยผกพนบานทชวยปองกนโรคตางๆ ทงน

ขอมลนำาเสนอในทนมาจากรายงานการวจยทางคลนกบางสวนและงาน

วจยสวนใหญทำาการศกษาในสตวทดลองดานการปองกนหรอลดความ

เสยงตอภาวะของโรคไมตดตอเรอรงตางๆ สามารถรวบรวมมาไดบาง

สวนดงน

1)มะระขนก(MomordicacharantiaLinn)

ประสทธภาพในการลดนำาตาลในเลอดของสารสกด

จากมะระขนกพบในหนทถกเหนยวนำาใหเกดภาวะเบาหวาน ดวย

streptozotocin (STZ) เมอเทยบกบหนทมภาวะเบาหวานทไมไดรบสาร

สกดจากมะระขนก (Kim et al., 2012) สารสำาคญคอ momordicin,

charantin, galactose-binding lectin และ insulin-like protein ท

สกดไดจากมะระขนกมคณสมบตคลายฮอรโมนอนซลน ทำาหนาทใน


สวนของการลดความดนโลหต ไดมการศกษาในหนปกต และหนท

ถกชกนำาใหมภาวะความดนโลหตสงพบวาหนทไดรบสารสกดจากมะระ

ขนกมระดบความดนโลหตลดลงอยางมนยสำาคญทางสถตซงเปนแบบ

แปรผนตรงกบปรมาณทให (Ojewole et al., 2006) นอกจากนพบ

วา สารสกดมะระขนกยงมประสทธภาพในการลดระดบไขมนในเลอด

ของหนอยางมนยสำาคญทางสถตในหนทถกเหนยวนำาใหเปนเบาหวาน

ดวย alloxan แลวมผลใหระดบไขมนสงขน (Yadav et al., 2005)

2)สะเดา(AzadirachtaindicaA.)

สารสกดยอดสะเดามประสทธภาพในการตานอนมลอสระ

ในหนทถกเหนยวนำาใหเกดภาวะเบาหวานโดยการไดรบอาหารทมไขมน

สง โดยพบวาระดบของการเกดเปอรออกไซดของลปด (lipid peroxida-

tion) ลดลงอยางมนยสำาคญทางสถต (Shrivastava et al., 2012)

3)ใบบวบก(Centellaasiatica)

การศกษาในมนษยมรายงานวาใบบวบกมประสทธภาพ

ในการลดการอกเสบทกอใหเกดโรคขออกเสบรมาตอยด โดยมการลด

ปรมาณของตวชวดทบงบอกถงการเกดภาวะการอกเสบซงสงผลใหเกด

ขออกเสบในผปวยขออกเสบรมาตอยด (Yang et al., 2012) สาร

สำาคญในใบบวบก คอ asisaticoside, asiatic acid, madecassoside

และ beta-sitosterol มประสทธภาพในการสมานแผล เมอศกษาใน

หนทมบาดแผลจากการตดเนอเยอ (incision) และแผลรอยไหม (burn)

แลวไดรบสารสกดจากบวบก พบวา หนทไดรบสารสกดจากบวบกนน

การหายของแผลทเกดขนมระดบสงกวาหนในกลมทไมไดรบสารสกด

(Somboonwong et al., 2012)

4)แค(Sesbaniagrandiflora)

แคมฤทธในการตานอนมลอสระ สามารถปองกนภาวะ

การถกทำาลายของไตจากการไดรบแอลกอฮอล โดยการศกษาในหน


(Kumaravel et al., 2011) สวนการศกษาในหนทถกทำาใหเกดภาวะ

ออกซเดชนดวยควนบหรพบฤทธในการตานอนมลอสระโดยสามารถ

ปองกนภาวะการถกทำาลายของตบและไตได (Ramesh et al., 2010)

5)ตำาลง(Cocciniagrandis)

สารพฤกษเคมในตำาลงมคณสมบตในการตานการอกเสบ

(anti-inflammatory) มฤทธลดนำาตาลในเลอด (พวงรตนและคณะ,

2003 ; Munasinghe et al.,2011) ชวยปองกนการเกดโรคเบาหวาน

ในหนทถกเหนยวนำาใหเกดภาวะเบาหวานดวย streptozotozin

(Krishnakumari et al., 2011) ตานการทำางานของเอนไซมแซนทน

ออกซเดสทเปนสาเหตทำาใหเกดโรคเกาท (Umamaheswari et. al.,

2007) นอกจากนสารสกดตำาลงยงมคณสมบตในการชวยลดไขมนใน

เลอด (antidyslipidemic acticity) (Singh et al., 2007)

6)ยอ(MorindacitrifoliaL.)

สารสกดจากใบยอชวยใหระบบภมคมกนดขนทำาการศกษา

ในหนทดลองและตานการเกดภาวะการอกเสบ (Nworu et al., 2012)

นอกจากนยงพบวา การลดระดบไขมนในเลอดมการศกษายนยนวา สาร

สกดจากเมลดของลกยอมประสทธภาพในการลดระดบไขมนในเลอด

เมอศกษาทงในหนทมระดบไขมนปกต และหนทระดบไขมนในเลอดสง

(Pazos et.al., 2011)

7)กระเจยบเขยว(Abelmoschusesculentus)

กระเจยบเขยวมฤทธในการปองกนการเกดเบาหวานและ

ชวยลดระดบไขมนในเลอดในหนทถกเหนยวนำาใหเกดภาวะเบาหวาน

ดวยสาร streptozotozin (Sabitha et al., 2011) สารสำาคญคอ

myricetin ทสกดไดจากกระเจยบเขยวมสมบตในการชวยเพมการ

ตอบสนองของฮอรโมนอนซลน (insulin sensitivity) และชวยลดระดบ

นำาตาลในเลอดไดเมอทดสอบในหนแรทสายพนธพเศษททำาใหเกดภาวะ


อวน (obese zucker rat) ทไดรบสารสกดดงกลาวโดยใหทางหลอด

เลอดดำา และคณสมบตเหลานกแปรผนตรงกบปรมาณสารทไดรบ(Lui

et al., 2007)

8)แปะตำาปง(Gynuraprocumbens)

แปะตำาปงชวยรกษาภาวะความดนโลหตสง โดยมรายงาน

การศกษาในหนทมภาวะความดนโลหตสง เมอไดรบสารสกดแปะตำาปง

โดยใหหนกน มผลตอระดบความดนโลหตลดลงเมอเปรยบเทยบกบหน

ทไมไดรบสารสกดดงกลาว (Kim et al., 2006) โดยศกยภาพในการ

ลดความดนโลหตมาจากการยบยงการทำางานของเอนไซมแองจโอเทน

ซน-คอนเวอรตง (Angiotensin-Converting Enzyme) (Hoe et.al.,

2007) สารสกดแปะตำาปงสามารถลดภาวะการเกดโรคเบาหวานได

โดยทำาการศกษาในหน พบวาหนทไดรบสารสกดและถกเหนยวนำาให

เกดเบาหวานดวย streptozotozin มระดบนำาตาลในเลอดลดลงเมอ

เทยบกบหนทถกเหนยวนำาใหเกดเบาหวานแตไมไดรบสารสกดดงกลาว

(Hassen et.al., 2010)

9)มะเขอพวง(Solanumtorvum)

สารสกดมะเขอพวง มประสทธภาพในการลดระดบนำาตาล

ในเลอดของหนทถกเหนยวนำาใหเกดเบาหวานดวย streptozotozin

(Gandhi et al., 2011) สารสกดมประสทธภาพในการชวยเพมระดบ

ภมคมกนในสตวทดลอง (Koffuor et.al., 2011) และมศกยภาพใน

การตานภาวะการซมเศราโดยเกยวของกบการหลง noradrenaline,

serotonin และdopamine (Momin and Mohan, 2012)

10)หอมหวใหญ(Alliumcepa)

มการศกษาทงในสตวทดลองและในมนษยพบวาสารสำาคญ

quercetin ทไดจากหอมหวใหญมประสทธภาพในการชวยลดความดน

โลหต โดยสมบตการเปนสารตานอนมลอสระ ตานการทำางานของเอนไซม


แองจโอเทนซน-คอนเวอรตง (Angiotensin-Converting Enzyme) และทำาใหผนงหลอดเลอดมประสทธภาพในการทำางานดขน (Larson et al., 2012) นอกจากนยงมประสทธภาพในการตานอนมลอสระและปองกนการตายของเซลลหวใจ และเซลลหลอดเลอดในหนทถกเหนยวนำาใหเกดการทำาลายกลามเนอหวใจและหลอดเลอดดวยสาร doxorubicin (Alpsoy et al., 2011)

11)กระเทยม(Alliumsativum) มการศกษาในผปวยทมภาวะความดนโลหตสงพบวา

กระเทยมสามารถลดระดบความดนโลหตลงได นอกจากนยงมสวนชวยลดระดบความผดปกตในการทำางานของหวใจในผปวยความดนโลหตสงดวย (Stabler et al., 2012) พบประสทธภาพในการลดระดบ นำาตาลและระดบไขมนในเลอดในผปวยเบาหวานชนดท 2 (Ashraf et al., 2012) ทไดรบกระเทยม สวนประสทธภาพในการตานการอกเสบ และตานอนมลอสระพบวาสารสกดจากกระเทยมมประสทธภาพในการตานการอกเสบ และตานอนมลอสระของหลอดเลอดในหนทไดรบนำาตาลฟรกโตส (fructose) (Vazquez-Prieto et al., 2011)

ศกยภาพดานการลดระดบนำาตาลในเลอดของสารสกดกระเทยมมรายงานยนยนในสตวทดลองหลายการศกษาทรวบรวมโดย Patel และคณะ (Patel et al., 2012) เชน สารสกดเอทลอเทอรของกระเทยมทใหหนขนาด 0.25 มก.ตอกก.หนทดลองสามารถลดระดบนำาตาลในเลอดได (Ayodhya et al., 2010) สวนสกดเอทานอลของกระเทยม สวนนำามนกระเทยมและกระเทยมชงดมทใหกบหนแรทและกระตายสามารถลดระดบนำาตาลในเลอดในสตวทดลองทถกชกนำาใหเปนเบาหวาน (Chauhan et al., 2010) ทงนสารสำาคญในกระเทยมคอ อะรลซน (allicin) ซงมสวนประกอบของซลเฟอรชวยเพมเมตาบอลสม ของตบ เพมการหลงอนซลนจากเบตาเซลลของตบออนจงสงผลให

ระดบนำาตาลในเลอดลดลง


12)มะเขอยาว(Solanummelongena)

สารสกดจากมะเขอยาวมประสทธภาพในการปองกนภาวะ

การเกดอนตรายของหวใจ (cardioprotective) โดยมการศกษาในสตว

ทดลอง พบวาสตวทดลองทไดรบสารสกดจากมะเขอยาวนน มระดบ

ของตวชวดทชวยปองกนการเกดความผดปกตของหวใจเพมขน พรอม

ทงยงลดตวชวดทเปนตวบอกถงอตราเสยงของการเกดโรคหวใจ (Das

et.al., 2011)

13)ผกเชยงดา(Gymnemasylvestre)

ผกเชยงดาเปนผกพนบานทางภาคเหนอของไทยมรายงาน

การวจยทางคลนกวาสารสกดนำาของใบผกเชยงดาใหผปวยเบาหวาน

แบบพงอนซลน (IDDM) จำานวน 27 คน กนขนาดวนละ 400 มก.

สามารถลดระดบนำาตาลในเลอดและลดความตองการอนซลนได (Grov-

er et al., 2002) โดยระดบอนซลนทเพมขนในผปวยเบาหวานชนด

ท 2 (type II) นหลงจากไดกนผกเชยงดาอาจเปนผลมาจากเบตาเซลล

ของตบออนสามารถเพมจำานวนหรอถกซอมแซมใหดขน (Bnouham et

al., 2006)

14)ขกาเทศ(Citrulluscolocynthis)

รายงานการวจยรวบรวมโดยหนวยบรการฐานขอมล

สมนไพร สำานกงานขอมลสมนไพร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลย

มหดล รายงานวาผลขกาเทศมศกยภาพในการชวยลดระดบนำาตาล

ในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2 ซงมความบกพรองในการหลง

ฮอรโมนอนซลนโดยไมกออาการขางเคยงโดยมรายงานการวจย

ททำาการศกษาทางคลนกแบบ Randomized, double-blind, placebo-

controlled ในผปวยเบาหวานชนดท 2 จำานวน 50 คน โดยใหรบ

ประทานแคปซลผลขกาเทศขนาด 100 มลลกรม 3 ครงตอวน เปน

เวลา 2 เดอน ทำาการตรวจวดคาดชนชวดในเลอดเปรยบเทยบกอน


และหลงสนสดการทดลอง พบวาผปวยทรบประทานแคปซลขกาเทศม

ปรมาณฮโมโกลบน A1C (HbA1C) และระดบนำาตาลลดลง แตการรบ

ประทานผลขกาเทศไมมผลลดระดบไขมน ทงระดบคอเลสเตอรอลรวม,

LDL-cholesterol, HDL-cholesterol, ไตรกลเซอไรด ระดบเอนไซม

asparate transaminase, alanine transaminase, alkaline phos-

phatase ปรมาณยเรยและ creatinine ในเลอด ทงนนาจะเปนผลมา

จากการเพมจำานวนของอนซลนในเบตาเซลลของ islet of langerhans

(Dallak et al., 2009)

6.3แนวทางการวจยเพออนรกษผกพนบาน

ขอคดเหนดานแนวทางการวจยเพออนรกษผกพนบานมดงน

1. การนำาองคความรดานภมปญญาทองถนมาพฒนา

นวตกรรม สรางองคความรใหมโดยมงานวจยรองรบ

ดานผลสมฤทธในเชงสขภาพ

2. วจยและพฒนากระบวนการแปรรปและถนอมอาหาร

ใหผบรโภคสามารถเขาถงการบรโภคผก ผลไมทองถน

เปนการเพมมลคาและจดขายผลตภณฑทงนใหคำานง

ถงคณคาสารสำาคญยงคงมประสทธภาพในผลตภณฑ

แปรรปนนๆดวย

3. เนนบรรจภณฑทสามารถยดอายการเกบและสามารถ

คงคณคาทางโภชนาการและปรมาณสารสำาคญของผก

ผลไมทองถน

4. การพฒนาตำารบใหหลากหลาย มความสะดวกใน

การบรโภคเพอเพมปรมาณการบรโภคและรปแบบท

หลากหลาย


5. ถายทอดเทคโนโลยการผลตไปยงภาคเอกชนเพอตอยอด

ในเชงพาณชย

6. สงเสรมการผลตผลตภณฑผก ผลไมพนบานในวสาหกจ

ชมชนใหเขาสระบบมาตรฐานเพอการสงออก สนอง

นโยบายครวไทยสครวโลก

7. วจยและพฒนาพนธพช ผกพนบานใหมคณสมบตตาม

ตองการทงดานคณคาทางโภชนาการ สารพฤษเคมและ

ความปลอดภย

8. งานวเคราะหประเมนความเสยงของสารตกคางท

มอนตรายตอสขภาพผบรโภคกรณมการปลกในเชง

อตสาหกรรมและสนบสนนงานวจยเพอลดการปนเปอน

หรอการตกคาง

9. งานวจยทางคลนกเพอยนยนศกยภาพของผกพนบานเพอ

การปองกนและรกษาโรคตางๆ

ทงนงานวจยเพออนรกษผกพนบานควรอยบนพนฐานของการ

ออกแบบงานวจยทดมคณภาพตามระเบยบวจยทดและมการตรวจพสจน

เอกลกษณวาเปนพนธแทดงเดมของไทยอยางแทจรง


กมล เลศรตน มนชญา งามศกด และอานภาพ สงขศรอนทร. 2553.

R&Dเพอการบรโภคผกและผลไม:บนเสนทางสคณภาพ

ชวต.ขอนแกน: โรงพมพคลงนานาวทยา. 104 หนา.

คณะทำางานจดทำาขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย.

2552. คมอธงโภชนาการ: กนพอด สขทวไทย. กอง

โภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 80 หนา.

หนวยบรการฐานขอมลสมนไพร. สำานกงานขอมลสมนไพร คณะ

เภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล. ยอยขาวงานวจย:การ

รกษาโรคเบาหวานดวยผลขกาเทศ (Citrullus colocynthis

(L.) Schrad). คนเมอ10 ธนวาคม 2555. จาก http://www.

medplant.mahidol.ac.th/ active/shownews.asp?id=511

สำานกโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2552.

ธงโภชนาการ. คนเมอ10 ธนวาคม 2555. จาก http://

nutrition.anamai.moph.go.th/temp/main/

Ayodhya S, Kusum S, Anjali S, Hypoglycemic activity of dif-

ferent extracts of various herbal plants Singh. Int J

Ayurveda Res Pharm. 2010;1(1):212-224.

Bnouham M, Ziyyat A, Mekhfi H, Tahri A, Legssyer A, Medicinal

plants with potential antidiabetic activity-a review of

ten years of herbal medicine research (1990-2000).

Int J Diabetes Metab. 2006;14:1-25.

Bub A, Watzl B, Abrahamse L, Delincee H, Adam S, Wever

J, Muller H, Rechkemmer G. Moderate intervention

บรรณานกรม


with carotenoid-rich vegetable products reduces lipid

peroxidation in men. J Nutr.2000:2200-2206.

Bub A, Watzl B, Blockhaus M, Briviba K, Liegibel U, Mu¨ller H,

Pool-Zobel BL, Rechkemmer G. Fruit juice consumption

modulates antioxidative status, immune status and

DNA damage. J Nutr Biochemistry.2003;14:90–98.

Budda S, Butryee C, Tuntipopipat S, Rungsipipat A, Wangnaithum

S, Lee SJ, Kupradinun P. Suppressive effects of

Moringa oleifera Lam pod against mouse colon

carcinogenesis induced by azoxymethane and dextran

sodium sulfate. Asian Pacific Journal of Cancer

Prevention 2011;12:3221-3228.

Chauhan A, Sharma PK, Srivastava P, Kumar N, Duehe R.

Plants having potential antidiabetic activity: a review.

Der Pharm Lett. 2010;2(3):369-387.

Dallak M, Al-Khateeb M, Abbas M, Elessa R, Al-Hashem F,

Bashir N, e al. In vivo, acute, normo=hypoglycemic,

antihyperglycemic, insulinotropic actions of orally

administered ethanol extract of Citrullus colocynthis

(L.) Schrab pulp. Am J Biohem Biotechnol.

2009:5(3):119-126.

Gaziano JM, Manson JE, Branch LG, Colditz GA, Willett WC,

Buring JE. A prospective study of consumption of

carotenoids in fruits and vegetables and decreased

cardiovascular mortality in the elderly. Ann Epidemiol,

1995;5:255-260.


Goode HF, Cowley HC, Walker BE, Howdle PD, Webster NR. Decreased antioxidant status and increased lipid peroxidation in patients with septic shock and secondary organ dysfunction. Crit Care Med,1995;23:646-651.

Grover JK, Yadav S, Vats V. Medicinal plants of India with ant i -d iabet ic potent ial J Ethnopharmacol . 2002;81(1):81-100.

Hanf V, Gonder U. Nutrition and primary prevention of breast cancer: foods, nutrients and breast cancer risk. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology,2005;123:139–149

Janero DR. Malonaldehyde and thiobarbituric acid reactivity as diagnostic indices of lipid peroxidation and peroxidative tissue injury. Free Radic Biol Med. 1990;9:515-540.

Kim SY, Yoon S, Kwon SM, Park KS, Lee-Kim YC. Kale juice improves coronary artery disease risk factors in hypercholesterolemic men. Biomedical and Environmental Sciences.2008;21:91-97.

Khuhaprema T, Srivatanakul P, Attasara P, Sriplung H, Wiangnon S, Sumisawan Y. (2010). Cancer in Thailand (Vol 5). 2001-2003. Bangkok; Bangkok Medical Publisher, Thailand.

Kumar DJ and Santhi RJ. Antioxidant and cytotoxic effects of hexane extract of Morinda pubescens leaves in human liver cancer cell line. Asian Pac J Trop

Biomed.2012;5(5):362-366.


Kupradinun P, Tepsuwan A, Kusamran W. Clastogenic and

anticlastogenic potentials of neem flowers in erythrocyte

micronucleus assay in the mouse. Thai Cancer

Journal.1997;23(1-2):37-45.

Kusamran WR, Tepsuwan A, Kupradinun P. Antimutagenic and

anticarcinogenic potentials of some Thai vegetables.

Mutation Research/Fundamental and Molecular

Mechanisms of Mutagenesis.1998;402(1-2):247-258.

Laladhas KP. Findings from K.P. Laladhas et al in

cell and molecular biology reported. Biotech

Week. June 23, 2010; http://www.highbeam.com/

doc/1G1-229114300.htm.

Lasheras C, Gonzalez S, Huerta JM, Lombardia C, Iban

REZ, Patterson AM, Fernandez S. Food habits and

associated with lipid peroxidation in an elderly

population. J Am Diet Assoc. 2003;103:1480-1487.

Lui X, Lv K. Cruciferous vegetables intake is inversely

associated with risk of breast cancer: A meta-analysis.

The Breast 2012; http://dx.doi.org/10.1016/j.breast.

2012.07.013

Maskarinec G, Chan CLY, Meng L, Franke AA, Cooney RV.

Exploring the feasibility and effect of a high-fruit

and –vegetable diet in healthy woman. Cancer

Epidemiol Biomarkers Prev 1999;8:919-924.

Miller NJ, Sampson J, Candeias LP, Bramley PM,

Rice-Evans CA. Antioxidant activities of carotenes and


xanthophylls. FEBS Lett.1996;384:240–242.

Mirmiran P, Noori N, Zavareh MB, Azizi F. Fruit and

vegetable consumption and risk factors for

cardiovascular disease. Metabolism clinical and

experimental.2009;58:460-468

Martinez-Tomas R, Perez-Llamas F, Sanchez-Campillo M,

Gonzales-Silvera D, Cascales AI, Garcia-Fernandez

M, Lopez-Jimenez JA, Navarro SZ, Burgos MI,

Lopez-Azorin F, Wellner A, Plaza FA, Bialek L,

Alminger M, Larque E.2012;134:127-133.

Netzel M, Strass G, Kaul C, Bitsch I, Dietrich H, Bitsch R. In

vivo antioxidative capacity of a composite berry juice.

Food Research International.2002;35:213–216.

Okita M, Sasagawa T, Kotani M, Hayashi M, Yamachita H,

Kimoto M., Suzuki K, Tsuji H, tabei T. Green veg-

etable juice increase polyunsaturated fatty acid of

erythrocyte. Asia Pacific J Clin Nutr.2000;9(4):

309-313.

Patel DK, Prasad SK, Kumar R, Hemalatha S. An overview on

antidiabetic medicinal plants having insulin mimetic

property. Asian Pac J Trop Biomed. 2012:320-330.

Promkum C, Butryee C, Tuntipopipat S, Kupradinun P.

Anticlastogenic effect of Eryngium foetidum L.

assessed by erythrocyte micronucleus assay. Asian

Pacific Journal of Cancer Prevention 2012;13:3343-

3347.


Promkum C, Kupradinun P, Tuntipopipat S, Butryee C. Nutritive

evaluation and effect of Moringa oleifera pod on

clastogenic potential in the mouse. Asian Pacific

Journal of Cancer Prevention. 2010;11:231-238

Simpson T. 2007. Fruits & Veggies –More Matters™: The

Power of Partnerships,Lessons for Public Health.

CDC Diabetes Translation Conference 2007.

Retrieved

August 15, 2008, from http://www.team-psa.com/DDT2007/

files/Thurs/Thurs-%20TaraSimpson.pdf

Slatter DA, Bolton CH, Bailey AJ. The importance of lipid-derived

malondialdehyde in diabetes mellitus. Diabetologia.

2000;43:550-557.

Tepsuwan A, Kupradinun P, Kusamran W. Chemopreventive

Potential of Neem Flowers on Carcinogen-Induced

Rat Mammary and Liver Carcinogenesis. Asian Pac

J Cancer Prev. 2002;3(3):231-238.

Tepsuwan A, Kupradinun P, Kusamran WR. Effect of Siamese

cassia leaves on the activities of chemical carcinogen

metabolizing enzymes and on mammary gland

carcinogenesis in the rat. Mutation Research/

Fundamental and Molecular Mechanisms of

Mutagenesis.1999;428(1-2):363-373.


World Cancer Research Fund / American Institute for

Cancer Research. Food, Nutrition, Physical Activity,

and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.

Washington, DC: AICR, 2007.

Young JF, Nielsen SE, Haraldsdóttir J, Daneshvar B, Lauridsen

ST, Knuthsen P, Crozier A, Sandström B, and

Dragsted LO. Effect of fruit juice intake on urinary

quercetin excretion and biomarkers of antioxidative

status, Am J Clin Nutr 1999;69:87-94.


บนทก


Documents

การเพิ่มการบริโภค ผัก ผลไม้