TÜRKÇE

2 10 8

kpss

ÖABT

Öncebiz sorduk

50 Soruda

SORU32

Yeni

Komisyon

ÖABT Türkçe Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-318-918-3

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

7. Baskı: 2018, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Pelin ÖzdemirDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin

Kapak Tasarımı: Gürsel AVCI

Baskı: Vadi Grup Basım AŞİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki kitap, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Türkçe Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Türkçe Öğretmenliği) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

ÖABT Türkçe Öğretmenliği Alan Bilgisi testi kapsamında gelen sorular incelendiğinde, 2006 - 2015 ve 2017 Türkçe Dersi Öğretim Programları'nın her birinin harmanlanmasıyla oluşturulduğu ve dolayısıyla öğretmen adaylarının bütün programlara olabildiğince hâkim olması gerektiği gözlenmektedir. Kitabımızda tüm programların gereken bilgilerine ve karşılaştırmalarına yer verilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak ya da 0 507 316 60 66 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

TÜRKÇE ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

TÜRKÇE ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Türkçe Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Dilin Öğrenme Alanları - Dil Bilgisi Öğretimi - Kelime Tanıma ve Serveti - Anlama Teknik ve Becerileri - Metin, Metin Türleri ve Metin Öğrenme) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Kitabımızda Edebiyat Bilgi ve Kuramları başlığı ayrı bir bölüm şeklinde ele alınmamış olup bu başlık konu bütünlüğünü sağlamak ve tekrara düşmemek adına kitabın edebiyat bölümlerine dağıtılmıştır.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Türkçe Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a. Anlama ve Anlatma Teknikleri

b. Dil Bilgisi ve Dilbilimi

c. Çocuk Edebiyatı

d. Türk Halk Edebiyatı

e. Yeni Türk Edebiyatı

f. Eski Türk Edebiyatı

g. Edebiyat Bilgi ve Kuramları

% 24

% 16

% 8

% 8

% 8

% 8

% 8

1 - 12

13 - 20

21 - 24

25 - 28

29 - 32

33 - 36

37 - 40

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler 2013-2017 TÜRKÇE ÖABT çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM: ANLAMA VE ANLATMA TEKNİKLERİ: TÜRKÇE ÖĞRETİMİ

I. Dinleme Eğitimi............................................................................................................................................................3A. Dinlemeyi Etkileyen Faktörler ................................................................................................................................8B. Dinlemenin Önemi .................................................................................................................................................9C. Dinleme Becerisinin Türkçe Öğretim Programlarındaki Yeri ................................................................................ 11D. Dinlenecek / İzlenecek Materyallerin İçeriğinde Bulunması Gereken Özellikler ..................................................21E. Dinleme Tür, Yöntem ve Teknikleri.......................................................................................................................21Çözümlü Test - I........................................................................................................................................................28Çözümler ..................................................................................................................................................................31Çözümlü Test - II.......................................................................................................................................................33Çözümler ..................................................................................................................................................................36

II. Konuşma Eğitimi ......................................................................................................................................................38A. Konuşma Tür, Yöntem ve Teknikleri ....................................................................................................................44B. Drama-Yaratıcı Drama .........................................................................................................................................46C. Konuşma Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme ...................................................................................................54D. Sesle İlgili Kavramlar ...........................................................................................................................................55E. Konuşma Bozuklukları .........................................................................................................................................62Çözümlü Test - I........................................................................................................................................................70Çözümler ..................................................................................................................................................................73Çözümlü Test - II.......................................................................................................................................................75Çözümler ..................................................................................................................................................................78

III. Okuma Eğitimi .........................................................................................................................................................79A. Metin Yapısı ve Okuduğunu Anlama ....................................................................................................................79B. Metin Türleri .........................................................................................................................................................81C. Okuma ve Bilişsel Farkındalık Stratejileri.............................................................................................................89D. Okuma Yöntem ve Teknikleri ...............................................................................................................................95E. Ortaokul Türkçe Öğretim Programı'nda Okuma Eğitimi .....................................................................................103Çözümlü Test - I...................................................................................................................................................... 118Çözümler ................................................................................................................................................................121Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................122Çözümler ................................................................................................................................................................125

IV. Yazma Eğitimi ........................................................................................................................................................127A. Yazma Eğitiminin Amaçları ................................................................................................................................128B. Yazma Becerisini Geliştirmede Kullanılabilecek Yöntem ve Teknikler ...............................................................140C. Yazmanın Psikolojik ve Sosyolojik Açıdan Önemi .............................................................................................145D. Yazılı Anlatımın Aşamaları .................................................................................................................................145E. Yazılı Anlatım Unsurları ......................................................................................................................................153F. Metinsellik Ölçütleri .............................................................................................................................................161G. Yazma Eğitiminin Sorunları ................................................................................................................................164H. Yazma Eğitiminde Ölçme Değerlendirme ..........................................................................................................165Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................171Çözümler ................................................................................................................................................................174Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................175Çözümler ................................................................................................................................................................179

vi

V. Dil Bilgisi Öğretimi .................................................................................................................................................181A. Türkçe Öğretiminde Dil Bilgisinin Yeri ve Önemi ...............................................................................................184B. Dil Bilgisi Öğretiminin Bugünkü Durumu ............................................................................................................185C. Dil Bilgisi Öğretiminin Sorunları .........................................................................................................................188D. Dil Bilgisi Öğretiminin Önemi .............................................................................................................................189E. Dil Bilgisi Öğretiminin Türkçe Programlarındaki Yeri ..........................................................................................192F. Dil Bilgisi Öğretiminin İlkeleri ..............................................................................................................................195G. Dil Bilgisi Öğretimin Yaklaşımları .......................................................................................................................196H. Dil Bilgisi Öğretimin Yöntemleri..........................................................................................................................198Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................203Çözümler ................................................................................................................................................................206

VI. Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme ...................................................................................................207Değerlendirme Araç ve Yöntemleri.........................................................................................................................210Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................218Çözümler ................................................................................................................................................................222

2017 Türkçe Dersi Öğretim Programı ile İlgili Genel Bilgiler ..................................................................................224I. Giriş .....................................................................................................................................................................224

Öğretim Programının Temel Felsefesi .................................................................................................................224Öğretim Programında Temel Beceriler ................................................................................................................225Öğretim Programında Değerler Eğitimi ...............................................................................................................227Öğretim Programında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ................................................................................228Öğretim Programında Rehberlik .........................................................................................................................229

II. Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın Uygulanması ..............................................................................................230A. Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın Genel Amaçları .........................................................................................230B. Öğrenme ve Öğretme Yaklaşımı ........................................................................................................................230C. Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ...................................................................................................................231D. Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar ..............................................................................................................231

2006, 2015 ve 2017 Türkçe Öğretim Programlarının Karşılaştırılması...................................................................235

2. BÖLÜM: ESKİ TÜRK DİLİ

I. Dillerin Sınıflandırılması ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri ................................................................257A. Yapı Bakımından Dünya Dilleri ..........................................................................................................................257B. Köken Bakımından Dünya Dilleri .......................................................................................................................259C. Altay Dilleri Teorisi..............................................................................................................................................259D. Türk Dilinin Tarihî Dönemleri ..............................................................................................................................260Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................267Çözümler ................................................................................................................................................................270

3. BÖLÜM: YENİ TÜRK DİLİI. Ses Bilgisi (Fonetik) ................................................................................................................................................273

A. Ünlüler (Vokaller) ...............................................................................................................................................273B. Ünsüzler (Konsonant) ........................................................................................................................................274C. Türkçenin Ses Özellikleri ...................................................................................................................................277D. Seslerin Birleşmesi ............................................................................................................................................277E. Ses Olayları........................................................................................................................................................279Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................286Çözümler ................................................................................................................................................................289

vii

II. Biçim Bilgisi ............................................................................................................................................................291A. Kök ve Özellikleri ...............................................................................................................................................291

B. Ekler ve Özellikleri .............................................................................................................................................292

Yapım Ekleri .......................................................................................................................................................292

Çekim (İşletme) Ekleri ........................................................................................................................................293

C. Yapıları Bakımından Kelimeler ...........................................................................................................................296

Basit Kelime .......................................................................................................................................................296

Türemiş Kelime ..................................................................................................................................................296

Birleşik Kelime ...................................................................................................................................................296

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................299

Çözümler ................................................................................................................................................................302

III. Fiiller .......................................................................................................................................................................304

A. Anlamına Göre Fiiller .........................................................................................................................................304

B. Fiillerin Çekimlenmesi ........................................................................................................................................304

C. Ek Fiil .................................................................................................................................................................304

D. Yapısına Göre Fiiller ..........................................................................................................................................306

E. Fiilimsiler ............................................................................................................................................................307

F. Fiillerde Çatı........................................................................................................................................................309

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................313

Çözümler ................................................................................................................................................................316

IV. İsimler .....................................................................................................................................................................318

A. Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler ....................................................................................................................318

B. Varlıkların Niteliklerine Göre İsimler ...................................................................................................................318

C. Varlıkların Niceliklerine (Sayılarına) Göre İsimler ..............................................................................................319

D. Yapısına Göre İsimler ........................................................................................................................................319

E. İsimlerin Çekimlenmesi ......................................................................................................................................319

F. İsim Tamlaması ...................................................................................................................................................319

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................323

Çözümler ................................................................................................................................................................326

V. Yardımcı Sözcük Türleri .........................................................................................................................................328

A. Zamirler (Adıllar) ................................................................................................................................................328

B. Sıfatlar................................................................................................................................................................330

C. Zarflar .................................................................................................................................................................332

D. Yardımcı Sözcük Türleriyle İlgili Uyarılar ...........................................................................................................333

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................334

Çözümler ................................................................................................................................................................337

VI. Görevli Sözcükler ..................................................................................................................................................338

A. Edatlar................................................................................................................................................................338

B. Bağlaçlar ............................................................................................................................................................339

C. Ünlemler.............................................................................................................................................................339

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................341

Çözümler ................................................................................................................................................................344

viii

VII. Söz Öbekleri (Kelime Grupları) ...........................................................................................................................345

A. Tekrar Grupları (İkilemeler) ................................................................................................................................345

B. Bağlama Grupları ...............................................................................................................................................345

C. Sıfat Tamlaması Grupları ...................................................................................................................................345

D. İsim Tamlaması ve İyelik Grubu .........................................................................................................................345

E. Birleşik İsim Grupları ..........................................................................................................................................346

F. Birleşik Fiil Grupları .............................................................................................................................................346

G. Unvan Grupları ..................................................................................................................................................346

H. Ünlem Grupları...................................................................................................................................................346

İ. Sayı Grupları .......................................................................................................................................................346

J. Edat Grupları ......................................................................................................................................................346

K. Fiilimsi Grupları ..................................................................................................................................................346

L. Kısaltma Grupları ...............................................................................................................................................347

M. İsnat Grupları .....................................................................................................................................................347

N. İlgi Grubu (Genitif Grubu)...................................................................................................................................347

O. Yönelme Grubu (Datif Grubu) ............................................................................................................................347

P. Bulunma Grubu (Lokatif Grubu) .........................................................................................................................347

R. Ayrılma Grubu (Ablatif Grubu) ...........................................................................................................................347

S. Vasıta Grubu ......................................................................................................................................................347

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................350

Çözümler ................................................................................................................................................................352

VIII. Cümle Ögeleri ......................................................................................................................................................354

A. Yüklem ...............................................................................................................................................................354

B. Özne ..................................................................................................................................................................355

C. Yardımcı Ögeler (Tümleçler) ..............................................................................................................................355

Nesne (Düz Tümleç) ..........................................................................................................................................355

Dolaylı Tümleç ...................................................................................................................................................355

Zarf Tümleci .......................................................................................................................................................356

IX. Cümle Türleri .........................................................................................................................................................357

A. Yüklemin Yerine Göre Cümleler .........................................................................................................................357

B. Yüklemin Türüne Göre Cümleler .......................................................................................................................357

C. Anlamına Göre Cümleler ...................................................................................................................................358

D. Yapısına Göre Cümleler .....................................................................................................................................359

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................362

Çözümler ................................................................................................................................................................365

Karma Test - I .........................................................................................................................................................367

Çözümler ................................................................................................................................................................370

Karma Test - II ........................................................................................................................................................374

Çözümler ................................................................................................................................................................377

Karma Test - III .......................................................................................................................................................379

Çözümler ................................................................................................................................................................382

Karma Test - IV .......................................................................................................................................................384

Çözümler ................................................................................................................................................................387

ix

4. BÖLÜM: DİLBİLİMDilbilim .........................................................................................................................................................................391

A. Dil İncelemeleri Tarihçesi ...................................................................................................................................391B. Dilbilim Kuramları ...............................................................................................................................................398C. Göstergebilim (Semiotic) ve Kuramları ..............................................................................................................423D. Edimbilim (Sözedimi) ve Sözceleme Kuramları .................................................................................................430E. Ses ve Dilbilim....................................................................................................................................................433F. Biçim ve Dilbilim ..................................................................................................................................................435G. Cümle ve Dilbilim ...............................................................................................................................................437H. Anlam ve Dilbilim ...............................................................................................................................................440I. Dilbilim Dalları ......................................................................................................................................................444Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................451Çözümler ................................................................................................................................................................454Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................456Çözümler ................................................................................................................................................................459

5. BÖLÜM: TÜRK HALK EDEBİYATI

I. Halk Bilimi ................................................................................................................................................................463A. Halk Edebiyatı ve Araştırma Yöntemleri ..................................................................................................................463B. Halk Bilimi Yöntem ve Kuramları .............................................................................................................................463C. Halk Bilimi Alanında Çalışmış Önemli Araştırmacılar ..............................................................................................469D. Halk Edebiyatının Yazılı Kaynakları .........................................................................................................................471II. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ...........................................................................................................................474

A. Sözlü Türk Edebiyatı (... -VIII. yy.) .....................................................................................................................475B. Yazılı Türk Edebiyatı (VIII. yy. - X. yy.) ...............................................................................................................477Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................478Çözümler ................................................................................................................................................................481

II. İslam Kültürü Etkisindeki Türk Halk Edebiyatı ....................................................................................................482Halk Şiirinde Tür ve Şekil .......................................................................................................................................482Redif ve Kafiye (Uyak) Türleri.................................................................................................................................482Halk Şiirinde Tema, Dil ve Üslup ............................................................................................................................483Halk Şiirinde Kullanılan Heceli Nazım Şekilleri.......................................................................................................483Halk Şiirinde Kullanılan Aruzlu Nazım Şekilleri ......................................................................................................486Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................489Çözümler ................................................................................................................................................................492A. Anonim Halk Edebiyatı.......................................................................................................................................493

Anonim Halk Edebiyatı Söylemelik Türleri .........................................................................................................493Mâni .............................................................................................................................................................493Türkü............................................................................................................................................................494Ağıt ...............................................................................................................................................................495Ninni.............................................................................................................................................................495

Anonim Halk Edebiyatı Konuşmalık Türleri .......................................................................................................496Tekerleme ....................................................................................................................................................496Bilmece ........................................................................................................................................................497Atasözleri .....................................................................................................................................................497Deyimler.......................................................................................................................................................498Alkışlar ve Kargışlar .....................................................................................................................................498

x

Anonim Halk Edebiyatında Seyirlik Türler (Geleneksel Türk Tiyatrosu) ............................................................498

Karagöz Oyunu ............................................................................................................................................498

Orta Oyunu ..................................................................................................................................................499

Meddah ........................................................................................................................................................500

Kukla Oyunu ................................................................................................................................................500

Köy Seyirlik Oyunları ...................................................................................................................................501

Anonim Halk Edebiyatı Anlatmalık Türleri .........................................................................................................502

Destan Kitapları / Nameler, Tekke-Tasavvuf Kaynaklı Eserler ...........................................................................502

Efsane..........................................................................................................................................................503

Destan (Epik Destan)...................................................................................................................................504

Mit ................................................................................................................................................................506

Halk Hikâyesi ............................................................................................................................................... 511

Kahramanlık Hikâyeleri ................................................................................................................................513

Sevda Konulu Hikâyeler ..............................................................................................................................514

Masal ...........................................................................................................................................................518

Fıkra.............................................................................................................................................................521

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................524

Çözümler ................................................................................................................................................................527

B. Âşık Edebiyatı ....................................................................................................................................................528

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................535

Çözümler ................................................................................................................................................................538

C. Tekke - Tasavvuf (Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı) Edebiyatı ............................................................................539

Tekke Edebiyatı Nazım Türleri ...........................................................................................................................539

Anadolu Dışında Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı ..............................................................................................540

Anadolu'da Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı .......................................................................................................541

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................547

Çözümler ................................................................................................................................................................550

6. BÖLÜM: ESKİ TÜRK EDEBİYATI

I. Eski Türk Edebiyatının Tanımı, Estetik Anlayışı ve Kaynakları ...........................................................................553

A. Eski Türk Edebiyatının Çerçevesi ve Tanımı .....................................................................................................553

B. Eski Türk Edebiyatında Adlandırma Sorunu ......................................................................................................553

C. Eski Türk Edebiyatında Şiirin Dönemleri............................................................................................................553

D. Eski Türk Edebiyatında Şiir Kitapları..................................................................................................................554

E. Dîvân Şiirinin Geleneksel Özellikleri ..................................................................................................................555

F. Dîvân Şiirinde Biçim ve Âhenk............................................................................................................................556

G. Dîvân Şiirinde Muhteva (İçerik)..........................................................................................................................556

II. Eski Türk Edebiyatında Biçim, Vezin ve Söz Sanatları .......................................................................................584

A. Dîvân Şiirinde Nazım Biçimleri...........................................................................................................................584

Beyitlerden Oluşan Nazım Biçimleri ..................................................................................................................585

Tek Dörtlükten Oluşan Nazım Biçimleri .............................................................................................................593

Bentlerden Oluşan Nazım Biçimleri (Musammatlar) ..........................................................................................594

xi

B. Dîvân Şiirinde Nazım Türleri ..............................................................................................................................601

C. Dîvân Şiiriyle İlgili Bazı Kavramlar .....................................................................................................................602

D. Aruz Vezni ..........................................................................................................................................................605

E. Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) ..........................................................................................................................612

Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................633

Çözümler ................................................................................................................................................................636

Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................637

Çözümler ................................................................................................................................................................640

Çözümlü Test - III....................................................................................................................................................642

Çözümler ................................................................................................................................................................645

III. Dîvân Edebiyatının Tarihsel Gelişimi ...................................................................................................................647A. XIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................647

B. XIV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................650

C. XV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ............................................................................................................................656

D. XVI. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................667

E. XVII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ..........................................................................................................................679

F. XVIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ..........................................................................................................................687

G. XIX. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ...........................................................................................................................694

IV. Dîvân Edebiyatında Nesir .....................................................................................................................................699A. Dîvân Nesrinin Türleri ........................................................................................................................................699

B. Dîvân Nesrinin Tarihsel Gelişimi ........................................................................................................................705

C. Şair Tezkireleri ...................................................................................................................................................714

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................734

Çözümler ................................................................................................................................................................737

7. BÖLÜM: EDEBİYAT AKIMLARI VE YENİ TÜRK EDEBİYATI

I. Batı Edabiyatı Akımları............................................................................................................................................741Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................752

Çözümler ................................................................................................................................................................755

Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................756

Çözümler ................................................................................................................................................................760

II. Yenileşme Dönemi ..................................................................................................................................................762A. Yeni Türk Edebiyatında Dönemler .....................................................................................................................762

B. Yeni Türk Edebiyatında Tür, Şekil, Tema ve Ahenk Unsurları ...........................................................................766

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................786

Çözümler ................................................................................................................................................................788

III. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı .........................................................................................................................789A. Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri (I. Dönem) ..........................................................................................792

B. Tanzimat Sanatçıları (I. Dönem) ........................................................................................................................794

İbrahim Şinasi ....................................................................................................................................................794

Ziya Paşa ...........................................................................................................................................................794

Namık Kemal .....................................................................................................................................................795

Şemsettin Sami..................................................................................................................................................796

Ahmet Mithat Efendi ..........................................................................................................................................797

xii

Ahmet Vefik Paşa ..............................................................................................................................................798

Beşir Fuat ..........................................................................................................................................................798

C. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı (II. Dönem) ....................................................................................................799

D. Tanzimat Sanatçıları (II. Dönem) .......................................................................................................................799

Recaizade Mahmut Ekrem ................................................................................................................................799

Abdülhak Hamit Tarhan .....................................................................................................................................800

Samipaşazade Sezai .........................................................................................................................................801

Muallim Nâci ......................................................................................................................................................801

Nabizade Nazım ................................................................................................................................................802

Mizancı Murat Bey .............................................................................................................................................802

E. Ara Nesil Yazarları .............................................................................................................................................802

Fatma Aliye Hanım ............................................................................................................................................802

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................804

Çözümler ................................................................................................................................................................807

IV. Servetifünun (Edebiyatıcedide) Dönemi Edebiyatı ............................................................................................808

A. Servetifünun Edebiyatının Genel Özellikleri.......................................................................................................808

B. Servetifünun Dönemi Sanatçıları .......................................................................................................................810

Tevfik Fikret........................................................................................................................................................810

Cenap Şahabettin ..............................................................................................................................................810

Ali Ekrem ........................................................................................................................................................... 811

Hüseyin Sîret ..................................................................................................................................................... 811

Süleyman Nazif.................................................................................................................................................. 811

Faik Ali ............................................................................................................................................................... 811

Celal Sahir ......................................................................................................................................................... 811

Halit Ziya Uşaklıgil .............................................................................................................................................812

Mehmet Rauf .....................................................................................................................................................813

Hüseyin Cahit Yalçın ..........................................................................................................................................813

Ahmet Şuayp .....................................................................................................................................................813

C. Servetifünun Dönemi'nde Bağımsız Sanatçılar .................................................................................................815

Hüseyin Rahmi Gürpınar ...................................................................................................................................815

Ahmet Rasim .....................................................................................................................................................815

Şair Nigar Hanım ...............................................................................................................................................816

Selanikli Fazlı Necip ..........................................................................................................................................816

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................817

Çözümler ................................................................................................................................................................821

V. II. Meşrutiyet Dönemi Edebiyatı ............................................................................................................................822

A. Fecriâtî Topluluğu...............................................................................................................................................823

Ahmet Haşim .....................................................................................................................................................824

Emin Bülent Serdaroğlu .....................................................................................................................................825

Fazıl Ahmet Aykaç .............................................................................................................................................825

Tahsin Nahit .......................................................................................................................................................825

B. Nesl-i Âtî (Nâyîler) ..............................................................................................................................................825

C. Millî Edebiyat Dönemi ........................................................................................................................................826

xiii

D. Millî Edebiyat Dönemi Sanatçıları ......................................................................................................................828

Ömer Seyfettin ...................................................................................................................................................828

Ali Canip Yöntem ...............................................................................................................................................828

Ziya Gökalp........................................................................................................................................................829

Mehmet Emin Yurdakul......................................................................................................................................829

Ahmet Hikmet Müftüoğlu ...................................................................................................................................829

Mehmet Fuat Köprülü ........................................................................................................................................830

Rıza Tevfik Bölükbaşı ........................................................................................................................................830

Halide Edip Adıvar .............................................................................................................................................830

Yakup Kadri Karaosmanoğlu .............................................................................................................................831

Reşat Nuri Güntekin ..........................................................................................................................................831

Refik Halit Karay ................................................................................................................................................832

Aka Gündüz .......................................................................................................................................................833

E. Millî Edebiyat Yıllarında Bağımsız İsimler ..........................................................................................................833

Mehmet Âkif Ersoy.............................................................................................................................................833

Yahya Kemal Beyatlı ..........................................................................................................................................834

Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................837

Çözümler ................................................................................................................................................................841

Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................841

Çözümler ................................................................................................................................................................844

Karma Test - I .........................................................................................................................................................845

Çözümler ................................................................................................................................................................849

Karma Test - II ........................................................................................................................................................850

Çözümler ................................................................................................................................................................854

Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı ..........................................................................................................................855

I. Cumhuriyet Dönemi'nde Şiir ..................................................................................................................................857

A. Millî Edebiyat Akımına Bağlı Şiir ...................................................................................................................858

B. Beş Hececiler ................................................................................................................................................861

C. Saf (Öz) Şiir Anlayışı .....................................................................................................................................864

D. Yedi Meşaleciler ............................................................................................................................................866

E. Toplumcu Gerçekçi Şiir..................................................................................................................................867

F. Garip (I. Yeni) .................................................................................................................................................869

G. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler (Bağımsızlar) ..................................................................................872

H. Maviciler ........................................................................................................................................................875

I. Hisarcılar.........................................................................................................................................................875

J. İkinci Yeni .......................................................................................................................................................877

K. 1960-1980 Arası Toplumcu Gerçekçi Şiir ......................................................................................................880

L. Yeni İslamcı Şiir .............................................................................................................................................882

M. 1980 Sonrası Türk Şiiri .................................................................................................................................884

II. Cumhuriyet Dönemi'nde Roman - Hikâye (Anlatmaya Bağlı Metinler) ..............................................................887

A. Bireyin İç Dünyasına Yönelen Roman - Hikâye ............................................................................................888

B. Bağımsızlar ...................................................................................................................................................890

C. Toplumcu Gerçekçi Roman - Hikâye .............................................................................................................893

xiv

D. Postmodern (Soyut/Modernizmi Esas Alan) Roman - Hikâye.......................................................................897

E. Yeni Gelenekçi Roman ..................................................................................................................................902

F. Cumhuriyet Dönemi'ndeki Bazı Eserler .........................................................................................................904

III. Cumhuriyet Dönemi Öğretici Metinler ................................................................................................................. 911

IV. Cumhuriyet Dönemi'nde Tiyatro ..........................................................................................................................914

Çözümlü Test - I......................................................................................................................................................918

Çözümler ................................................................................................................................................................921

Çözümlü Test - II.....................................................................................................................................................922

Çözümler ................................................................................................................................................................925

Çözümlü Test - III....................................................................................................................................................926

Çözümler ................................................................................................................................................................930

Karma Test - I .........................................................................................................................................................932

Çözümler ................................................................................................................................................................935

Karma Test - II ........................................................................................................................................................937

Çözümler ................................................................................................................................................................940

Karma Test - III .......................................................................................................................................................941

Çözümler ................................................................................................................................................................944

8. BÖLÜM: ÇOCUK EDEBİYATI

Çocuk Edebiyatı..........................................................................................................................................................947

A. Çocuk ve Çocuğun Gelişim Özellikleri ..........................................................................................................947

B. Gelişimin Temel İlkeleri .................................................................................................................................947

C. Çocuğun Gelişim Özellikleri ..........................................................................................................................947

D. Çocuk Edebiyatının Tanımı ...........................................................................................................................950

E. Çocuk Edebiyatının Niteliği ...........................................................................................................................950

F. Çocuk Edebiyatının Hedefleri ........................................................................................................................950

G. Çocuk Edebiyatının Önemi ...........................................................................................................................951

H. Çocuk Yayınlarında Bulunması Gereken Özellikler ......................................................................................952

I. Batı Ülkelerinde Çocuk Edebiyatının Tarihî Gelişimi.......................................................................................954

İ. Türkiye'de Çocuk Edebiyatının Gelişimi .........................................................................................................955

J. Çocuk Edebiyatının Kaynakları......................................................................................................................959

Çözümlü Test - I .................................................................................................................................................975

Çözümler ...........................................................................................................................................................979

Çözümlü Test - II ................................................................................................................................................981

Çözümler ...........................................................................................................................................................984

9. BÖLÜM: EDEBİYAT BİLGİ VE KURAMLARI

Edebiyat Bilgi ve Kuramları .......................................................................................................................................989

Kaynaklar ....................................................................................................................................................................991

1. BÖLÜMANLAMA VE ANLATMA TEKNİKLERİ: TÜRKÇE

ÖĞRETİMİ

3

I. DİNLEME EĞİTİMİDinleme, fark edilmeden edinilen ve kullanılan bir bece- ridir. Birey, “bebeklik çağında özellikle kendine yapılan seslenmeler dışında bilinçli bir dinleme becerisine sahip değildir. Böyle olmakla birlikte bazı sesleri de dinleyebilir. Çocukluk evresinde çocuk dinlemeye dikkat kesildiği bir anda dışarıdan gelen ses, ışık, hareket gibi uyarıcıların etkisiyle dinlemeden hemen vazgeçebilir. Dinlerken kendi düşüncelerini ifade etme konusunda da son derece sabırsızdır. Büyüdükçe kendi deneyimleriyle dinledikleri arasında ilgi kurmaya ve konuşmalara katılmaya başlar. Çocuğun dinleme becerisindeki bu gelişme ve algılama gücü on beş / on altı yaşına kadar devam eder.” (Özbay, 2009:70). Bu ifadeler, dinlemenin edinilmiş ve geliştirilemeyen bir beceri olduğu yönündeki yanlış kanıların aksine dinlemenin geliştirilebilir bir beceri olduğunu ve bu gelişimin 16 yaşına kadar sürdüğünü göstermesi bakımından önemlidir.

Günlük hayatta bireyler dinlemeyi bir öğrenme süreci olarak kullanırlar. Bilişsel açıdan bireyler farkında olarak veya olmayarak dinlerken şu aşamaları işletirler.

Dinleme Süreci:

1. Duyum/algı (iştime)

2. Dikkat (odaklanma-dinleme)

3. Sesleri ayrıştırma (ilişki kurma/sınıflandırma)

4. Tanımlama (anlama/öğrenme)

5. Değerlendirme (Eleştirel düşünme/tepkide bulun-ma)

6. Kodlama (önemli bilgileri hafızada saklama)

Dinleme de diğer beceriler gibi öğrenilir ve öğretilir. Dinlemeyi öğrenmek, okumayı öğrenmek kadar önemlidir. Okumak gibi dinlemek de bilgi, beceri, alışkanlık gerektirmektedir. İnsanlar, bilgi edinmek, uygun yanıt vermek, eleştirip değerlendirmek için en önemlisi nezaket ve demokratik tutumun gereği olarak başkalarını dinlemelidir (Nas, 2003: 179-180). Özdemir (1987, 117).

ÖABT Çıkmış Soru

Dinleme sürecindeki zihinsel etkinliklerin sıra-laması aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) işitme - anlama - ilişkilendirme - seçme - dikkat etme

B) işitme - dikkat etme - ilişkilendirme - seçme - anlama

C) işitme - anlama - seçme - dikkat etme - ilişkilendirme

D) işitme - dikkat etme - seçme - ilişkilendirme - anlama

E) işitme - anlama - seçme - ilişkilendirme - dikkat etme

Çözüm

Dinleme süreci; işitme-dikkat (odaklanma)-şeçme-ilişki kurma-anlamadan oluşur. Dinleme sürecinin ilk aşama-sı sesleri ve konuşmaları işitmektir. İkinci aşamada ses-ler ve konuşmalara dikkat yoğunlaştırılır, ilgi duyulanlar ve gerekli görülenler seçilir. Seçilen bilgi ve düşünceler, çeşitli zihinsel işlemlerden (analiz etme) geçirilerek bire-yin ön bilgileriyle ilişkilendirildikten sonra anlamlandırma gerçekleşir. En yakın çeldirici B olarak görülmektedir an-cak birey, dikkatini yoğunlaştırdıktan, seçtikten sonra ön bilgileriyle ilişkilendirir. İlişkilendirme daha üst düzey ve sonraki işlemdir.

Cevap D

İnsanlar, yeterli dinleme verimliliğine sahip değildir. Dinleme verimliliğinin artırılması için gerekli çabanın gösterilmesi gerekir. Dinlemenin doğuştan getirilen ve belirli bir eğitim gerektirmeyen bir beceri olarak ele alınması dinleme verimliliğini düşüren ana etmen olarak düşünülebilir.

Başarılı bir iletişim için gerekli olan “anlayabilmek için dinleme”, kişinin rastlantılara bağlı olarak kendi kendini eğitmesine bırakılmaktadır. Kimi bireyler, dinleme becerisinde yeteneklerinin yardımıyla başarılı olurken kimilerinin iyi bir dinleyici olabilmek için bilinçli bir çaba harcaması ve yeni beceriler geliştirmesi gerekir. Bu da ancak sistemli bir eğitimle mümkün görünmektedir.

Dinleme eğitiminin temelleri okul öncesi dönemde başlar. Birey okul öncesine ait bütün bilgi, duygu ve düşünce evrenini dinleme yolu ile oluşturur (Sever, 2000:9). Bu dönemde kazanılan bilgilerin kalıcılığı ve etkililiği düşünüldüğünde dinlemenin insan hayatındaki önemi daha iyi kavranabilir. Bu aşamada en önemli görev, aileye düşer. Ailede verilen eğitim, çocukların dinleme yeteneklerinin gelişmesini etkiler. Kendi konuşması dinlenmişse; masal dinlemeye, yönerge dinleyip iş yapmaya, soru sorup yanıt almaya alışkınsa, kendisine iyi davranılmışsa, çocuk okula dinlemeyi öğrenmiş olarak gelir (Göğüş, 1978: 230). Evlerde anne, babalar; kreş, yuva ve anaokullarında öğretmenler, çocuklara dinleme alışkanlığı kazandırmaya çalışırlar. Ancak okul öncesi dönemde dinleme eylemi, kendiliğinden ve bilinçsiz bir şekilde gerçekleşir. Bu dönemde çocuk neyi, niçin, nasıl ve ne ölçüde dinlemesi gerektiğini bilemez. Bu kazanımların küçük yaşta bilinçli hâle getirilebilmesi verilen eğitime bağlıdır. Elbette verilecek bu eğitime, çocuğun o zamana kadar edindiği dinleme ve konuşma becerileri de dâhildir. Demirel (1999:35) bu noktayı “Okul öncesi dönemden başlayarak istekli, amaçlı, planlı, eleştirel dinleyiciler yetiştirmenin yolları aranmalı böylece aydın birey olma özelliklerinden biri yerine getirilmelidir.” ifadesiyle vurgulamaktadır. Böylelikle dinlemenin, erken yaşlarda bilinçli bir eğitime tabi tutulması gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır.

4

ÖABT Çıkmış Soru

Konuşmanın konusunu, ana ve yardımcı dü-şüncelerini bulma, konuşmacının hareket ettiği noktaları belirleme, amacını yorumlama, bilgileri sıralama, sınıflama, düzenleme, ön bilgilerle yeni bilgiler arasında bağ kurma, dinlemenin hangi aşaması ile ilgilidir?

A) Sözel anlama

B) Zihinde yapılandırma

C) Bilgiyi uygulama

D) Zihinsel hazırlık

E) Amaç belirleme

Çözüm

Dinlemenin işlem boyutu düşünüldüğünde işitme, anla-ma ve zihinde yapılandırma olarak üç boyuttan oluşur. Bu işlemler aşamalı olarak düz bir çizgi şeklinde değil iç içe geçmiş halkalar biçiminde yürütülmektedir. Birey dinleme sırasında bir taraftan işitmeyi sürdürmekte, bir taraftan da işittiklerini anlamakta ve zihinde yapılan-dırmaktadır. Konuşmanın konusunu, ana ve yardımcı düşüncelerini bulma, konuşmacının hareket ettiği nok-taları belirleme, amacını yorumlama, bilgileri sıralama, sınıflama, düzenleme, ön bilgilerle yeni bilgiler arasında bağ kurma işlemlerinin yapıldığı işlemsel boyut zihinde yapılandırmadır.

Cevap B

Küçük yaşlardan itibaren çocuğun dinleme becerisinin gelişmesi başlıca şu aşamalardan oluşmaktadır:

Çocuk özellikle kendisine yapılan seslenmeler dı-şında bilinçli olarak dinleme becerisine sahip değil-dir. Sadece bazı belirgin sesleri dinler.

Başlangıçta çocuk, dinlemek için dikkat kesildiği bir anda dışarıdan gelen ses, ışık, hareket vb. davra-nışlarla dinlemekten kolayca vazgeçer.

Dinlerken kendi düşüncelerini ifade etmek konu-sunda sabırsızlanır. Söylenenlerden çok, kendisiy-le ilgilenir.

Dinledikleri ile kendi deneyimleri arasında çağrı- şım yoluyla ilgi kurar ve konuşmaya katılır.

Bu aşamada çocuk, dinleme sürecinde soru ve yo-rumlarla aktif hâle gelir.

Duygular, zihinsel faaliyetler ve önceki bilgiler de dinleme sırası ve sonrası uygulamalara katılır (Stricland’den Akt.: Yalçın, 2002:125).

Genel anlamda günlük hayatta, özelde ise ders işleme süreci düşünüldüğünde en çok kullanılan beceri, dinlemedir. Birey, diğer becerilere harcadığı toplam zaman kadar bir süreyi dinlemeye ayırmaktadır. Okul döneminde öğrenciler, bilgilerin büyük bir kısmını dinleyerek öğrenir. Bu durum, eğitim öğretim faaliyetlerinde dinleme çalışmalarına gereken önemin verilmesi gerekliliğini tekrar vurgulamaktadır.

Çiftçi (2001:169), öğrencilerin dinlemeye ayırdıkları zamana dikkat çekmekte ve öğrendiklerinin neredeyse %83’ünü dinleme yoluyla elde ettiklerini belirtmektedir. Temur (2001:62) çocuğun okula başladığında sınıf için- deki zamanının ortalama % 60’ını dinlemekle geçirdiği- ni söylemektedir. Yangın (1999:30) ise Türkiye’de sınıf içerisinde bir ders saatinin % 67’sinin sözlü davranışlara ayrıldığını; yapılan araştırmaların, öğrencilerin okulda öğretmen ve arkadaşlarını 2,5 – 4 saat dinlediklerini gösterdiğini açıklamaktadır. Bu oranlara göre dinleme becerisi istenen düzeyde gelişmemiş bir öğrencinin, etkisiz bir öğrenim süreci yaşaması kaçınılmazdır. Bu nedenle yeterli düzeyde bir dinleme becerisine sahip olmak akademik başarı için de gereklidir.

İlkokul ve ortaokulda dinleme, ağırlıklı olarak sadece öğretmen veya başka bir yetişkinin konuşmasına dayandığı için öğrenci pasif bir konumda kalmakta, buna öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar da eklenince öğrenciler, öğretimden yeterince yararlanamamaktadır. Bireysel farklılıklar dikkate alındığında her öğrencinin dikkat düzeyi, birbirinden farklılık gösterecektir. Bunun için sınıf seviyelerine göre her öğrenciyi kapsayacak ortalama dikkat süreleri belirlenmelidir. Çünkü dinleme süresinin, dinlediğini anlama üzerindeki etkisi oldukça önemlidir. Dinleme süresiyle ilgili olarak öğretim programlarında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Sadece 1998 yılında hazırlanan ancak uygulanamayan taslak programda yaş gruplarına göre dinleme süreleri belirtilmiştir. Bu durum aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 1: 1998 Taslak Programında Sınıf Seviyelerine Göre Dinleme Süreleri

Sınıf Süre1 3–5 dakika2 5–8 dakika3 8–10 dakika4 10–15 dakika5 15–20 dakika6 20–25 dakika7 25–30 dakika8 30–35 dakika

5

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi birinci sınıfta 3–5 dakikayla sınırlı olan dinleme süresi her sınıfta artarak 30–35 dakikaya kadar çıkabilmektedir.

Göğüş (1978:230) ise süre dağılımından bahsederken sınıf seviyelerini kendi aralarında gruplandırmış aynı zamanda sınıf düzeylerine göre öğrencinin göstereceği dinleme davranışını da belirtmiştir:

Tablo 2: Sınıf Seviyelerine Göre Dinleme Süreleri ve Davranışları

Sınıf Süre Davranış

1–3 5–10 dakika

Dinlediği konunun en belirgin yanlarını kavrar.

4–5 20–30 dakika

Dinleme kurallarını öğrenir. Dinlediği üzerinde soru soracak bir temele sahip olur.

6–8 50–60 dakika

Neden-sonuç ilişkisini kavrar. Dinlediği konunun önemini anlar.

Yukarıdaki tabloya göre 1–3. sınıflarda öğrenci sadece dinleme davranışını sergilerken diğer sınıf düzeylerinde dinleme sürecine eleştirel ve yaratıcı düşünme gibi zihinsel faaliyetler de katılır. Demirel (1999:33), Göğüş’ün (1978) yaptığı tasnife katılmakla birlikte ortaokul öğrencisinin 40-50 dakika dinleyebileceğini belirtmektedir. Cemiloğlu (1998:74) da ortaokuldaki dinleme süresini 40–50 dakika olarak ifade etmektedir.

Kavcar vd. (1995:48) ise dinleme süresini ilkokul için vermekte; ortaokul öğrencilerinin dinleme süreleri hakkında herhangi bir bilgi sunmamaktadır. Sınıf düzeylerine göre verilen dinleme sürelerinde 1, 2 ve 3. sınıflar birlikte ele alınırken 4 ilâ 5. sınıflar ayrı düşünülmüştür. Birinci kademe için yapılan süre dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmektedir.

Tablo 3: İlkokul için Dinleme Süreleri

Sınıf Süre

1–3 3–10 dakika

4 10–15 dakika

5 15–20 dakika

Tabloya bakıldığında yapılan tasnifin 1998 taslak programdaki süre dağılımıyla aynı olduğu görülmektedir. Belirtilen bu sürelerin hangi kıstaslara göre belirlendiği, öğrencilerin hangi özelliklerinin dikkate alındığı ne programda ne de sıralanan kaynaklarda belirtilmiştir.

Okullardaki dinleme eğitimi çalışmalarından fayda sağlanabilmesi için hazırbulunuşluk, dikkat ve öğretmen rolü gibi yerine getirilmesi geren birtakım şartlar söz konusudur. Derse başlamadan önce öğrenciler, dinleme için motive edilmelidir. Bu, dinlemenin ön şartıdır. Dikkati dağınık bir öğrencinin dinlediğini anlaması mümkün gözükmemektedir. Aynı zamanda öğretmen, iyi bir dinleyici olarak öğrencilere model olmalıdır. Kantemir (1997:19) bu noktayı:

“Öğretmen ders içi ve ders dışı çalışmalarında resmî ve özel temaslarında öğrencilerine dinleme konusunda iyi bir örnek olamıyorsa yetiştirdiği çocuklarda istenilen dinleme zevk, alışkanlık ve becerisini kolayca yerleştiremez.”

ifadesi ile vurgulamaktadır. Çocuklar, dinleme gücü bakımından birbirlerinden farklılık göstermektedirler. Öğrenim boyunca bu farkı en aza indirmek, özellikle dinleme gücü yetersiz düzeyde olan öğrencileri yeterli düzeye çıkarmak için her fırsattan yararlanılmalıdır (Kavcar vd., 1995). Bunun için sınıflarda diğer becerilere yönelik yapılan etkinliklerde de dinleme çalışmaları yer almalı ve öğrenciler dinleme konusunda sürekli aktif hâle getirilmelidir.

Oğuzkan (1965:29), dinleme eğitiminin faydalı olabilmesi, amaca ulaşabilmesi için uyulması gereken ilkeleri şu şekilde sıralamaktadır:

Dinleme eğitimine küçük yaşlardan itibaren baş-lanmalıdır.

Dinleme eğitimi için okulun ve öğretim programı-nın her türlü imkânından yararlanılmalıdır.

Dinleme eğitiminin başarılı olabilmesi için öğret-menin de iyi bir dinleyici olması gerekir.

Dinleme eğitimindeki başarı, kullanılan öğretim yöntem ve tekniklerinin içeriğine bağlıdır.

Dinleme eğitiminde modern ve güncel öğretim araçlarından yararlanılmalıdır.

Yukarıdaki ilkeler incelendiğinde dinleme eğitimine küçük yaşlardan itibaren başlanması gerektiğine vurgu yapıldığı görülmektedir. Bu ilk ilke, dinleme eğitiminin ön koşulu olarak da düşünülebilir.

İkinci ilke programla ilgilidir. Uygulamada olan öğretim programı dinlemeye % 15’lik bir pay ayırmaktadır. Yeni Türkçe öğretim programında öğrencilerin dinleme sürecine etkin olarak katılmaları ve dinleme sürecinde aktif rol almaları hedeflenmektedir. Öğrenci pasif bir dinleyici olursa dinleme önce seçerek dinlemeye ve en sonunda da anlatılanları önemsememeye dönüşür (Umagan, 2007). Bu yüzden öğrenciler dinleme sürecinin bir parçası olmalı ve sürece aktif olarak katılmalıdır. Dinleme eğitiminde öğrencinin aktif hâle getirilebilmesi için öğretmen, öğrenciye rehber olmalıdır. Dinleme bütün okul etkinliklerini kapsadığı için bu eğitim sadece Türkçe öğretmeninin görevi sayılamaz ancak bu beceriyi kazanma yollarının öğretilmesi ve uygulatılması daha çok Türkçe öğretmenine düşen bir görevdir. Bu rehberlik sürecinde Türkçe öğretmeni, ders içinde ve ders dışında iyi bir dinleyici olmalıdır (Kantemir, 1997:17-18). Öğretmenlerin, baskıcı bir ortamda çocukları ses çıkarmadan dinleme etkinliğine katmaları dinleme sürecini etkisiz kılmakta, aynı zamanda öğrencilerin dinlemede olumsuz bir tutum sergilemelerine yol açmaktadır (Umagan, 2007).