ค ำแนะน ำกำรใชชดกจกรรมกำรเรยนรชววทยำ

ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

ส ำหรบนกเรยนชนมธยมศกษำปท 5 โรงเรยนชยภมภกดชมพล

ชดกจกรรมการเรยนรชววทยาทนกเรยนจะไดศกษาตอไปน เปนกจกรรมการเรยนร เพอสงเสรมให

นกเรยนไดสบเสาะหาความรและสามารถสรางองคความรดวยตนเอง โดยเนนการใชค าถามและทกษะ

กระบวนการทางวทยาศาสตรใหนกเรยนไดคดและลงมอปฏบตตามขนตอนทก าหนดไวในชดกจกรรม

การเรยนรตามล าดบดงน

1. นกเรยนศกษาจดประสงคการเรยนรและขอบขายเนอหาสาระของชดกจกรรมการเรยนร

2. การเรยนดวยชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร จะตองปฏบตตามขนตอนทก าหนดใหอยาง

เครงคดและมความซอสตยตอตนเอง

3. นกเรยนศกษาวธการใชชดกจกรรมการเรยนร ถานกเรยนคนใดสง สยหรอมปญหาทไมเขาใจ

สามารถขอค าแนะน าจากครผสอนไดตลอดเวลา

4. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยนประจ าชด จ านวน 15 ขอ

5. นกเรยนศกษาและลงมอปฏบตกจกรรม นกเรยนสามารถตรวจค าตอบไดจากเฉลยในภาคผนวก

ของกจกรรมและตองมความซอสตยในการท ากจกรรม

6. เมอศกษาครบทกกจกรรมนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนประจ าชดจ านวน 15 ขอ

7. เวลาทใชในการศกษาชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 จ านวน 3 ชวโมง

2

บทบำทของนกเรยน

1. นกเรยนศกษาการใชชดกจกรรมการเรยนรและปฏบตตามกจกรรมตามล าดบขนตอนอยางตงใจ ใฝเรยนร รอบคอบในการท ากจกรรม และระมดระวงมากขนในกจกรรมการทดลอง

2. ศกษาตวชวด จดประสงคการเรยนร และขอบขายเนอหาสาระใหเขาใจ 3. ลงมอปฏบตกจกรรมตามขนตอนของกจกรรม หากนกเรยนคนใดสงสยหรอมปญหาทไมเขาใจ

สามารถขอค าแนะน าจากครผสอนไดตลอดเวลา 4. ทกกจกรรมมเวลาจ ากด นกเรยนควรปฏบตงานใหทนเวลา เนองจากการเรยนในแตละกจกรรม

การเรยนจะเปนองคความรส าหรบกจกรรมการเรยนในล าดบถดไป 5. ในการท ากจกรรมการเรยนใหนกเรยนปรกษาหารอรวมกนอภปรายภายในกลม เพอใหนกเรยน

สามารถสรางองคความรและสรปองคความรดวยตนเอง 6. เมอศกษาครบทกกจกรรมใหนกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนประจ าชดกจกรรม ไมควรถามกน

และลอกค าตอบเพอน 7. นกเรยนตองซอสตยตอตนเองในการเรยน โดยตองลงมอปฏบตจรง ๆ ดวยตนเอง

3

สำระกำรเรยนร ตวชวด ผลกำรเรยนรและขอบขำยเนอหำสำระ ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

สำระกำรเรยนร สำระท 1 สงมชวตกบกระบวนกำรด ำรงชวต มำตรฐำน ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสราง และหนาทของ

ระบบตาง ๆ ของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในการด ารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

ตวชวด ว 1.1 ม.4-6/1 ทดลองและอธบายการรกษาดลยภาพของเซลลของสงมชวต ม.4-6/3 สบคนขอมลและอธบายกลไกการควบคมดลยภาพของน า แรธาต

และอณหภม ของมนษยและสตวอน ๆ และน าความรไปใชประโยชน สำระท 8 ธรรมชำตของวทยำศำสตรและเทคโนโลย มำตรฐำน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร

การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญมรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใตขอมลและเครองมอทมอยในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด ว 8.1 ม. 4-6/1 ตงค าถามทอยบนพนฐานของความรและความเขาใจทางวทยาศาสตร หรอความสนใจ หรอจากประเดนทเกดขนในขณะนน ทสามารถท า การส ารวจตรวจสอบหรอศกษาคนควาไดอยางครอบคลมและเชอถอได

ม. 4-6/3 คนควารวบรวมขอมลทตองพจารณาปจจยหรอ ตวแปรส าคญ ปจจยทม ผลตอปจจยอน ปจจยทควบคมไมได และจ านวนครงของการส ารวจ ตรวจสอบ เพอใหไดผลทมความเชอมนอยางเพยงพอ

ผลกำรเรยนร ส ารวจ ตรวจสอบสบคนขอมล อภปรายและสรปเกยวกบการรกษาดลยภาพของรางกายสตวและ

มนษยโดยการท างานของระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบหมนเวยนเลอด ระบบน าเหลองและการสรางภมคมกน

ขอบขำยเนอหำสำระ 1. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของสงมชวตทมโครงสรางไมซบซอน 2. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของไสเดอนดน 3. ระบบทอลมของแมลง

4

ผานเกณฑ

ขนตอนการใชชดกจกรรมการเรยนร

ค าแนะน าการใชชดกจกรรมและบทบาทนกเรยน

ท าแบบทดสอบกอนเรยนประจ าชดกจกรรมการเรยนร

ลงมอปฏบตกจกรรมแตละกจกรรมการเรยนร 1. ลงมอท ำกจกรรม โดยรวมกนศกษำภำยในกลม 2. รวมกนอภปรำยแสดงควำมคดเหน 3. รวมกนเฉลยและสรปองคควำมรแตละเนอหำ

ท าแบบทดสอบหลงเรยนประจ าชดกจกรรมการเรยนร

ตรวจค าตอบแบบทดสอบประจ าชดกจกรรมการเรยนร

ท าแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน หลงเรยนครบทกชดกจกรรมการเรยนร

ไมผานเกณฑ

5

แบบทดสอบกอนเรยนชดกจกรรมกำรเรยนรชววทยำ ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

ค าชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบปรนย เลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 15 ขอ

2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว ท าเครองหมายกากบาท (X)

ลงในกระดาษค าตอบ

1. สงมชวตพวกโพรตสต เชน อะมบา พารามเซยม และยกลนา มกระบวนการแลกเปลยนแกสตรงกบขอใด ก. การแพรผาน epidermis

ข. การแพรผาน cell membrane ค. การแพรผานเหงอก (gill)

ง. โพรตสตหายใจแบบไมใช O2 2. อวยวะทท าหนาทแลกเปลยนแกสนน มสมบตประการทส าคญคอขอใด ก. ตองมพนทผวส าหรบแลกเปลยนแกสมากพอตามความตองการของรางกาย ข. ตองมการขยายตวไดมาก ค. ตองชมชนตลอดเวลา ง. ตองมอวยวะอนหอหม 3. อวยวะแลกเปลยนแกสของสตวน า สวนใหญคอ ก. trachea ข. gills

ค. Malpighian tubules ง. book lungs 4. สงมชวตกบโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสขอใดถกตอง A. กบ – เหงอก B. ตกแตน – แผงปอด

C. ปลงน าจด – เรสไพราทอร D. พลานาเรย – ผวหนง ก. A และ B ข. C และ D

ค. B และ C ง. D เทานน 5. สภาพทไมเหมาะสมในการแลกเปลยนแกสของสตวน าเมอเทยบกบสตวบก คอ ก. การไหลเวยนของน าผานไปชามาก ข. พนทผวของอวยวะแลกเปลยนแกสในน ามกถกท าลายไดงาย ค. ปรมาณออกซเจนทละลายอยในน ามนอยมาก

ง. ปรมาณคารบอนไดออกไซดในน ามกมนอยกวาบนบก

6

6. ตกแตนมวธท าใหแกสหมนเวยนเขาสพนทผวทแลกเปลยนแกสไดโดย

ก. การเคลอนไหวกะบงลม

ข. การเคลอนไหวของซโครง

ค. การเคลอนทของซเลยเลก ๆ จ านวนมหาศาล

ง. จงหวะการเคลอนไหวของล าตว

7. สงมชวตในขอใดตอไปน ไมไดใชกระบวนการแลกเปลยนแกสโดยการแพรผาน epidermis ของรางกาย

ก. ไสเดอนดน ข. พลานาเรย

ค. ปลง, ทาก ง. งดน

8. สตวคใดทมอวยวะทใชในการแลกเปลยนแกสคลายคลงกนมากทสด

ก. กงกบปลงทะเล ข. ไสเดอนดนกบหอยทากดดเลอด

ค. ปลาไหลกบงดน ง. พลานาเรยกบแมลงสาป

9. สตวชนดใดไมใชปอดในการหายใจ

ก. งดน ข. ดาวทะเล

ค. ปลามปอด (lung fish) ง. นกนางแอน

10. สตวในขอใดตอไปนไมไดหายใจดวยเหงอก (gill)

ก. ปลง ข. ปลาดาว

ค. ปลาหมก ง. แมเพรยง

11. พลานาเรยมการแลกเปลยนแกสในลกษณะเดยวกบสตวชนดใด

ก. อะมบา

ข. ไสเดอนดน

ค. หอย

ง. หอยทาก

12. สงมชวตเซลลเดยวพวกโพรทสตาหรอโพรโทซว มการแลกเปลยนแกสดวยวธใด

ก. แพรผานเยอหมเซลล

ข. แพรผานผนงเซลล

ค. แพรผานผวล าตว

ง. ไมใชออกซเจน

7

13. เหตใดระบบเลอดของแมลงไมมความจ าเปนในการแลกเปลยนแกส

ก. ระบบเลอดของแมลงไมมฮโมโกลบน

ข. แมลงมระบบทอลมแตกแขนงเปนทอเลก ๆ ไปสมผสเซลล

ค. อวยวะชองหายใจหรอรสไปเรเคลทเปดปดได สงอากาศเขาสเซลล

ง. ไสเดอนดนมหลอดเลอดรบแกส O2 ทแพรเขาไป สวนพลานาเรยแกส O2 ผานไปทละเซลล

14. ระหวางไสเดอนดนกบพลานาเรย ซงมปรมาตรของล าตวเทากน สงมชวตทมการแลกเปลยนแกส

ไดดกวาคอ

ก. พลานาเรย เพราะผวหนงบางกวา

ข. พลานาเรย เพราะอวยวะภายในไมซบซอน

ค. ไสเดอนดน เพราะมพนทผวมาก

ง. ไสเดอนดน เพราะมระบบไหลเวยนของเลอด

15. Respiratory tree เปนอวยวะแลกเปลยนแกสของสตวชนดใด

ก. ดาวทะเล

ข. ปลงน าจด

ค. แมเพรยง

ง. ปลงทะเล

*************************************

8

กระดำษค ำต ำตอบ

แบบทดสอบกอนเรยน/หลงเรยนชดกจกรรมกำรเรยนร ชนมธยมศกษำปท 5/ ชอ/นำมสกล เลขท

แบบทดสอบกอนเรยน แบบทดสอบหลงเรยน

ขอ ก ข ค ง ขอ ก ข ค ง

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15

แบบบนทกคะแนนกจกรรมกำรเรยนร

ผลกำรประเมน แบบทดสอบกอนเรยน แบบทดสอบหลงเรยน ผลตำงคะแนน

คะแนนเตม 15 15 -

คะแนนทได

9

สมำชกในกลม.................. หอง.................

1. ………………………….…………………………… เลขท..............

2. …………………………………….………………… เลขท..............

3. ……………………………………………….……… เลขท..............

4. ……………………………………………….……… เลขท..............

5. …………………………………..…………………… เลขท..............

ชดกจกรรมกำรเรยนรชววทยำ

ชดท 1 เรอง กำรหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

พรอมแลวใชไหมคะ

เรมไดเลยคะ

10

จดประสงคกำรเรยนร 1. บอกโครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของอะมบำ พลำนำเรย และไสเดอนดนได (K) 2. เปรยบเทยบโครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของอะมบำ พลำนำเรย และไสเดอนดนได (K) 3. มทกษะกำรท ำงำนเปนกลม (P) 4. มคณลกษณะอนพงประสงค ใฝเรยนร (A)

เวลำ 1 ชวโมง

เรามาเรมเรยนกนเลยครบ

11

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม 1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร 2. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย ไสเดอนดน เหมอนกนหรอไม วธปฏบตกจกรรม

ใหนกเรยนแตละกลม (กลมละ 4-5 คน) ศกษาภาพโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของสงมชวตของอะมบา พลานาเรย พารามเซยม ไสเดอนดนและบนทกผลลงในตารางบนทกผลการท ากจกรรม

วสดอปกรณ

ภำพท 1-1 โครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของอะมบำ พำรำมเซยม พลำนำเรย และไสเดอนดน

ทมำ http://www.vcharkarn.com/lesson/view.php?id=1173

โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของสงมชวตทมโครงสรางไมซบซอน

อะมบา CO2 แกสคำรบอนไดออกไซดแพรเขำสน ำ

O2 แกสออกซเจนแพรเขำสเซลล

พลานาเรย

ไสเดอนดน

พารามเซยม

12

ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม ชนดของสงมชวต อวยวะทใชในกำรแลกเปลยนแกส

ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย ไสเดอนดน เหมอนกนหรอไมอยางไร 2. พลานาเรยมขนาดของรางกายใหญขน ประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน คอ เนอเยอชนนอก เนอเยอ

ชนกลาง และเนอเยอชนใน พลานาเรยมการปรบโครงสรางของรางกายอยางไร เพอใหเซลลทกเซลล ไดรบแกสออกซเจนอยางทวถง

3. พลานาเรยและไสเดอนดน มพนทผวล าตวเทา ๆ กน แตพลานาเรยอาศยอยในน า ไสเดอนดนอยบนบก นกเรยนคดวาพนทผวในการแลกเปลยนแกสระหวางพลานาเรยและไสเดอนดนเทากนหรอไม อยางไร

ควำมรเพมเตม เยอหมเซลล (cell membrane) เปนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา และ พารามเซยม ซงเปนโพรทสตทอาศยอยในน า

พลานาเรยและไสเดอนดนมขนาดใหญ จ านวนเซลลมากขน แตการแลกเปลยนแกสยงใชผวหนง พลานาเรยมการปรบโครงสรางโดยล าตวแบน เพอเพมพนทผวในการแลกเปลยนแกส และเนอเยอชนกลางของเซลลจะเกาะกนหลวม ๆ เพอใหการแพรของแกสผานเขาสเนอเยอชนในไดเรวขนสวนไสเดอนดนอาศยอยบนบก มล าตวกลม พนทผวบางสวนสมผสกบดน ท าใหพนทผวในการแลกเปลยนแกสนอยลง ไสเดอนดนจงตองมการปรบโครงสรางเพอใหเซลลทกเซลลไดรบแกสอยางทวถง

ภำพท 1-2 พลานาเรย

ทมำ http://www.ipecp.ac.th/ipecp/cgi-binn/BP1/Program/chapter7/p8_5.html

13

จดประสงคกำรเรยนร 1. บอกลกษณะโครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของไสเดอนดนได (K) 2. บอกลกษณะโครงสรำงพนฐำนทใชในแลกเปลยนแกสของสงมชวตได (K) 3. มทกษะกำรท ำงำนเปนกลม (P) 4. มคณลกษณะอนพงประสงค ใฝเรยนร (A) เวลำ 1 ชวโมง

ผมพรอมทจะใหเพอน ๆ ศกษำโครงสรำง

ทใชในกำรแลกเปลยนแกสแลวครบ

14

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม 1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร 2. ไสเดอนดนมการปรบปรงโครงสรางอยางไรเพอใหเซลลทกเซลลไดรบแกสอยางทวถง วธปฏบตกจกรรม 1. ศกษาลกษณะผวหนงของไสเดอนดนวามผลตอการแลกเปลยนแกสอยางไร บนทกผล

2. ศกษาลกษณะโครงสรางภายในของไสเดอนดนวาชวยในการล าเลยงแกสอยางไร โดยใชเครองมอผาตดชดเลกผาดโครงสรางภายใน ใชแวนขยายสองดลกษณะของเสนเลอด บนทกผลการสงเกต วสดอปกรณ

1. ไสเดอนดน 1 ตว 2. ถาดเคลอบพาราฟน 1 ใบ 3. เครองมอผาตดชดเลก 1 ชด 4. เขมหมด 5-6 ตว 5. แวนขยาย 1 อน

ภำพท 1-3 กำรผำตดไสเดอนดน ทมา : http://mamagrcthai2.blogspot.com/2012/11/45.html

โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของไสเดอนดน

15

ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม ลกษณะทสงเกต ผลกำรสงเกต

ผวของล าตวไสเดอนดน ลกษณะโครงสรางภายใน

ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. ผวหนงของไสเดอนดนมลกษณะอยางไร ลกษณะดงกลาวมผลตอการแลกเปลยนแกสอยางไร 2. แกสทแพรผานทางผวหนงจะถกล าเลยงไปยงเซลลตาง ๆ ทวรางกายไดอยางไร 3. ถาจบไสเดอนดนใสในกองขเถา จะมผลตอการแลกเปลยนแกสอยางไร 4. โครงสรางพนฐานทใชในการแลกเปลยนแกสมลกษณะอยางไร

ควำมรเพมเตม

ภำพท 1-4 กำรแลกเปลยนแกสของไสเดอนดน

ทมำ : http://www.myfirstbrain.com/student_view.aspx?ID=72210 ไสเดอนดน อาศยผวหนงในการแลกเปลยนแกส ผวหนงของไสเดอนดนบางและมความชมชนอย

เสมอ ชวยในการแลกเปลยนแกส และมระบบไหลเวยนเลอดชวยในการล าเลยงแกส ลกษณะโครงสรำงพนฐำนทใชในกำรแลกเปลยนแกส 1) ผวหนงบางชมชน 2) พนทผวเพยงพอ 3) มโครงสรางในการล าเลยงแกส 4) มโครงสรางปองกนอนตรายใหกบโครงสรางในการแลกเปลยนแกส

16

จดประสงคกำรเรยนร 1. อธบำยลกษณะทอลมของแมลงได (K) 2. บอกควำมส ำคญของระบบทอลมได (K) 3. มทกษะกำรท ำงำนเปนกลม (P) 4. มคณลกษณะอนพงประสงคใฝเรยนร (A) เวลำ 1 ชวโมง

เพอน ๆ คดวาแมลงมอวยวะใดในการแลกเปลยนแกส

17

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม 1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร 3. นกเรยนคดวาทอลมของแมลงมลกษณะอยางไร

วธปฏบตกจกรรม ใหนกเรยนศกษาแผนภาพระบบทอลมของแมลง แลวเขยนบนทกผลการสงเกตลกษณะของ รหายใจ ทอลม ทอลมฝอย ลงในตารางบนทกผลการท ากจกรรม วสดอปกรณ

ภำพท 1-5 ระบบทอลมของแมลง ทมา : https://sites.google.com/site/bamzorigi

ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

อวยวะทสงเกต ลกษณะทสงเกตเหน รหายใจ (spiracle) ทอลม (trachea)

ทอลมฝอย (trachcole)

ระบบทอลมของแมลง

18

ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลงประกอบดวยโครงสรางใดบาง 2. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลงทบนไดจะแตกตางจากแมลงโดยทวไปอยางไร 3. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลง จ าเปนตองใชระบบไหลเวยนเลอดในการล าเลยงแกส หรอไม อยางไร 4. นกเรยนจะสรปผลการท ากจกรรมอยางไร

ควำมรเพมเตม

สงมชวตทอาศยอยบนบก ถามโคร งสรางไมซบซอนจะใชผวหนงในการแลกเปลยนแกส เชน ไสเดอนดน ถามโครงสรางทซบซอนขน โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของสงมชวตแตละชนด จะแตกตางกนไป ดงน

1. ทอลม (trachea) เปนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลง และอารโทรพอด อน ๆ ทอยบนบก

ภำพท 1-6 โครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของแมลง ทมา : http://www.il.mahidol.ac.th/e-media/respiration/L1T1_new.html

19

ระบบทอลมของแมลงประกอบดวยโครงสรางตาง ๆ ตามแผนผงขางลางน

แผนภำพกำรแลกเปลยนแกสของแมลง

2. บคลง (book lung) เปนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสในแมงมมบางชนดเทานน ซงแมงมมสวนใหญจะใชทอลมในการแลกเปลยนแกส บคลงมลกษณะคลายเหงอกยนออกมานอกรางกาย ท าใหสญเสยความชนไดงาย และตองการของเหลวไหลเวยนในโครงสรางนเพอล าเลยงแกสไปใหเนอเยอ ตาง ๆ ทวรางกาย

ภำพท 1-7 โครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของแมงมม

ทมา : http://www.mwit.ac.th/~t2050108/Bioelearning/files/ 3. ปอด (lung) เปนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสซงพบในหอยบก เชน หอยทาก และสตว

มกระดกสนหลง ปอดมโครงสรางทอยภายในรางกาย ท างานสมพนธกบระบบไหลเวยนเลอดโดยตรง ปอดเปนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสซงมววฒนาการทเหมาะสมในการด ารงชวต

ภำพท 1-8 ลกษณะของปอดในหอยทำก

ทมา : http://school.obec.go.th/padad/scien32101/Animal/1Animal.html

รหำยใจ ทอลม ทอลมฝอย เซลลตำง ๆ ทวรำงกำย

กำรแลกเปลยนแกสของแมงมม

บคลงของแมงมม

O2

CO2

O2

CO2

O2

CO2

20

ค ำถำมเพมเตม 1. บคลง และระบบทอลม แตกตางกนอยางไร 2. ปอดในสงมชวตชนดตาง ๆ มววฒนาการอยางไร

21

แบบทดสอบหลงเรยนชดกจกรรมกำรเรยนรชววทยำ ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

ค าชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบปรนย เลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 15 ขอ

2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว ท าเครองหมายกากบาท (X)

ลงในกระดาษค าตอบ

1. อวยวะทท าหนาทแลกเปลยนแกสนน มสมบตประการทส าคญคอขอใด ก. ตองมพนทผวส าหรบแลกเปลยนแกสมากพอตามความตองการของรางกาย ข. ตองมการขยายตวไดมาก ค. ตองชมชนตลอดเวลา ง. ตองมอวยวะอนหอหม 2. สงมชวตพวกโพรตสต เชน อะมบา พารามเซยม และยกลนา มกระบวนการแลกเปลยนแกสตรงกบขอใด ก. การแพรผาน epidermis ข. การแพรผาน cell membrane ค. การแพรผานเหงอก (gill) ง. โพรตสตหายใจแบบไมใช O2 3. สงมชวตกบโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสขอใดถกตอง A. กบ – เหงอก B. ตกแตน – แผงปอด

C. ปลงน าจด – เรสไพราทอร D. พลานาเรย – ผวหนง ก. A และ B ข. C และ D

ค. B และ C ง. D เทานน 4. อวยวะแลกเปลยนแกสของสตวน า สวนใหญคอ ก. trachea ข. gills

ค. Malpighian tubules ง. book lungs 5. ตกแตนมวธท าใหแกสหมนเวยนเขาสพนทผวทแลกเปลยนแกสไดโดย

ก. การเคลอนไหวกะบงลม

ข. การเคลอนไหวของซโครง

ค. การเคลอนทของซเลยเลก ๆ จ านวนมหาศาล

ง. จงหวะการเคลอนไหวของล าตว

22

6. สงมชวตในขอใดตอไปน ไมไดใชกระบวนการแลกเปลยนแกสโดยการแพรผาน epidermis ของรางกาย

ก. ไสเดอนดน ข. พลานาเรย

ค. ปลง, ทาก ง. งดน

7. สภาพทไมเหมาะสมในการแลกเปลยนแกสของสตวน าเมอเทยบกบสตวบก คอ ก. การไหลเวยนของน าผานไปชามาก ข. พนทผวของอวยวะแลกเปลยนแกสในน ามกถกท าลายไดงาย ค. ปรมาณออกซเจนทละลายอยในน ามนอยมาก

ง. ปรมาณคารบอนไดออกไซดในน ามกมนอยกวาบนบก 8. สตวชนดใดไมใชปอดในการหายใจ

ก. งดน ข. ดาวทะเล

ค. ปลามปอด (lung fish) ง. นกนางแอน

9. สตวในขอใดตอไปนไมไดหายใจดวยเหงอก (gill)

ก. ปลง ข. ปลาดาว

ค. ปลาหมก ง. แมเพรยง

10. สตวคใดทมอวยวะทใชในการแลกเปลยนแกสคลายคลงกนมากทสด

ก. กงกบปลงทะเล ข. ไสเดอนดนกบหอยทากดดเลอด

ค. ปลาไหลกบงดน ง. พลานาเรยกบแมลงสาป

11. สงมชวตเซลลเดยวพวกโพรทสตาหรอโพรโทซว มการแลกเปลยนแกสดวยวธใด

ก. แพรผานเยอหมเซลล

ข. แพรผานผนงเซลล

ค. แพรผานผวล าตว

ง. ไมใชออกซเจน

12. พลานาเรยมการแลกเปลยนแกสในลกษณะเดยวกบสตวชนดใด

ก. อะมบา

ข. ไสเดอนดน

ค. หอย

ง. หอยทาก

23

13. ระหวางไสเดอนดนกบพลานาเรย ซงมปรมาตรของล าตวเทากน สงมชวตทมการแลกเปลยนแกส

ไดดกวาคอ

ก. พลานาเรย เพราะผวหนงบางกวา

ข. พลานาเรย เพราะอวยวะภายในไมซบซอน

ค. ไสเดอนดน เพราะมพนทผวมาก

ง. ไสเดอนดน เพราะมระบบไหลเวยนของเลอด

14. Respiratory tree เปนอวยวะแลกเปลยนแกสของสตวชนดใด

ก. ดาวทะเล

ข. ปลงน าจด

ค. แมเพรยง

ง. ปลงทะเล

15. เหตใดระบบเลอดของแมลงไมมความจ าเปนในการแลกเปลยนแกส

ก. ระบบเลอดของแมลงไมมฮโมโกลบน

ข. แมลงมระบบทอลมแตกแขนงเปนทอเลก ๆ ไปสมผสเซลล

ค. อวยวะชองหายใจหรอรสไปเรเคลทเปดปดได สงอากาศเขาสเซลล

ง. ไสเดอนดนมหลอดเลอดรบแกส O2 ทแพรเขาไป สวนพลานาเรยแกส O2 ผานไปทละเซลล

*************************************

24

บรรณำนกรม

กระทรวงศกษาธการ. (2552). หลกสตรแกนกลำงกำรศกษำขนพนฐำน พทธศกรำช 2551. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

ประสงค หล าสะอาด และเกษม หล าสะอาด. (2554). คมอรำยวชำพนฐำนกลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร ชววทยำ ม. 4-6. กรงเทพฯ : โรงพมพเพมทรพยการพมพ.

พเยาว ยนดสข และคณะ. (2548). แผนกำรจดกำรเรยนรสองแนวทำงทเนนผเรยนเปนส ำคญ ม .5 ชววทยำ. กรงเทพฯ : ส านกพมพพฒนาคณภาพวชาการ (พว.).

พมพนธ เดชะคปตและคณะ. (2550). ชดกจกรรมพฒนำกำรคดวเครำะห เสรมสรำงคณธรรม จรยธรรมและคำนยมทดงำม วทยำศำสตร กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร ชนมธยมศกษำปท 1. กรงเทพฯ : ส านกพมพพฒนาคณภาพวชาการ (พว.).

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2552). กระบวนการเรยนรทเหมาะสมกบเนอหาตามมาตรฐานหลกสตร (Pedagogical Content Knowledge : PCK). เอกสำรพฒนำวชำชพครวทยำศำสตร โครงกำรพฒนำเครอขำยกำรเรยนร ผสอนวทยำศำสตร คณตศำสตร ชวงชนท 1-3. กรงเทพฯ: สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย.

. (2554). คมอครหนงสอเรยน รำยวชำเพมเตม ชววทยำ เลม 2 ชนมธยมศกษำปท 4 – 6 กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

. (2554). หนงสอเรยน รำยวชำเพมเตม ชววทยำ เลม 2 ชนมธยมศกษำปท 4 – 6 กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร. กรงเทพฯ: โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

สมาน แกวไวยทธ. (2546). คมอประกอบกำรเรยน HI-ED’s Biology ชววทยำ ม.4 เลม 2. กรงเทพฯ: ส านกพมพพฒนาคณภาพวชาการ (พว.).

*************************************

25

ภำคผนวก

26

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน

ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย

(ของสตวไมมกระดกสนหลง)

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

ขอ ค าตอบ

1 ข

2 ค

3 ข

4 ง

5 ค

6 ง

7 ง

8 ข

9 ข

10 ก

11 ข

12 ก

13 ข

14 ง

15 ง

ขอ ค าตอบ

1 ค

2 ข

3 ง

4 ข

5 ง

6 ง

7 ค

8 ข

9 ก

10 ข

11 ก

12 ข

13 ง

14 ง

15 ข

27

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม 1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร

1) บอกโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย และไสเดอนได 2) เปรยบเทยบโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย และไสเดอนได

2. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย ไสเดอนดน เหมอนกนหรอไม ไมเหมอนกนโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบาใชเยอหมเซลล ของพลานาเรยและไสเดอนดนใชผวหนงในการแลกเปลยนแกส ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

ชนดของสงมชวต อวยวะทใชในกำรแลกเปลยนแกส อะมบา ใชเยอหมเซลล

พลานาเรย ใชผวหนง ไสเดอนดน ใชผวหนงและมระบบไหลเวยนเลอดชวยในการล าเลยงแกส

ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของอะมบา พลานาเรย ไสเดอนดน เหมอนกนหรอไมอยางไร ไมเหมอนกน อะมบาใชเยอหมเซลล สวนของพลานาเรยและไสเดนดนใชผวหนงในการแลกเปลยนแกส 2. พลานาเรยมขนาดของรางกายใหญขน ประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน คอ เนอเยอชนนอก เนอเยอ

ชนกลาง และเนอเยอชนใน พลานาเรยมการปรบโครงสรางของรางกายอยางไร เพอใหเซลลทกเซลล ไดรบแกสออกซเจนอยางทวถง

ล าตวแบน เนอเยอชนกลางเกาะกนหลวม ๆ เพอใหออกซเจนแพรผานไดเรวขน แลวแพรเขาสเนอเยอชนใน 3. พลานาเรยและไสเดอนดน มพนทผวล าตวเทา ๆ กน แตพลานาเรยอาศยอยในน า ไสเดอนดนอยบนบก นกเรยนคดวาพนทผวในการแลกเปลยนแกสระหวางพลานาเรยและไสเดอนดน เทากนหรอไม อยางไร ไมเทากน พลานาเรยมพนทผวในการแลกเปลยนแกสมากกวา เพราะทกสวนของรางกายสมผสกบน า แตไสเดอนดนจะมสวนทองทสมผสดน ซงพนทผวสวนนไมสามารถแลกเปลยนแกสได

เฉลยกจกรรมท 1.1 โครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของสงมชวตทมโครงสรำง

ไมซบซอน

28

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม 1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร

1) บอกลกษณะโครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของไสเดอนดนได 2) บอกลกษณะโครงสรางพนฐานทใชในแลกเปลยนแกสของสงมชวตได

2. ไสเดอนดนมการปรบปรงโครงสรางอยางไรเพอใหเซลลทกเซลลไดรบแกสอยางทวถง มระบบไหลเวยนเลอดมาชวยในการล าเลยงแกส ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

ลกษณะทสงเกต ผลกำรสงเกต ผวของล าตวไสเดอนดน ผวหนงของไสเดอนดนจะบางและมความชมชน ลกษณะโครงสรางภายใน มระบบไหลเวยนเลอดชวยในการล าเลยงแกส

ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. ผวหนงของไสเดอนดนมลกษณะอยางไร ลกษณะดงกลาวมผลตอการแลกเปลยนแกสอยางไร ผวหนงของไสเดอนดนจะลน เพราะผวหนงขบสารเมอกออกมาท าใหผวหนงชมชนท าใหมการแลกเปลยนแกสดขน 2. แกสทแพรผานทางผวหนงจะถกล าเลยงไปยงเซลลตาง ๆ ทวรางกายไดอยางไร ไปกบระบบไหลเวยนเลอด 3. ถาจบไสเดอนดนใสในกองขเถา จะมผลตอการแลกเปลยนแกสอยางไร ขเถาจะหมรอบล าตวไสเดอนดน ท าใหสารเมอกบรเวณพนทผวในการแลกเปลยนแกสลดลง 4. โครงสรางพนฐานทใชในการแลกเปลยนแกสมลกษณะอยางไร ผนงบาง พนทผวเพยงพอ

เฉลยกจกรรมท 1.2 โครงสรำงทใชในกำรแลกเปลยนแกสของไสเดอนดน

29

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม

1. กจกรรมนมจดประสงคอะไร 1) อธบายลกษณะทอลมของแมลงได 2) บอกความส าคญของระบบทอลมได

2. นกเรยนคดวาทอลมของแมลงมลกษณะอยางไร มลกษณะเปนทอลมขนาดใหญ กลาง เลก ตามล าดบ นกเรยนอาจตอบอยางอนไดตามความเขาใจ ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

อวยวะทสงเกต ลกษณะทสงเกตเหน รหายใจ (spiracle) อากาศจะผานจากรหายใจซงอยขางล าตวเขาสทอลม ทอลม (trachea) ซงเปนทอขนาดเลกแตกแขนงอยภายในรางกาย มขนาดเลก ทอลมฝอย (tracheole) มขนาดเลกและผนงบางลงเรอย ๆโดยจะแทรกไปตามเซลล

ตาง ๆ ทวรางกาย ค ำถำมหลงท ำกจกรรม 1. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลงประกอบดวยโครงสรางใดบาง

รหายใจ (spiracle) ทอลม (trachea) ทอลมฝอย (tracheole) เซลล (cell) 2. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลงทบนได จะแตกตางจากแมลงโดยทวไปอยางไร

รหายใจ (spiracle) ทอลม (trachea) ถงลม (air sac) ทอลมฝอย (tracheole)

เซลล (cell) 3. โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลง จ าเปนตองใชระบบไหลเวยนเลอดในการล าเลยงแกส

หรอไม อยางไร ไมจ าเปนตองใชระบบไหลเวยนเลอด เพราะเซลลไดรบแกสออกซเจนโดยตรงจากระบบทอลม 4. นกเรยนจะสรปผลการท ากจกรรมอยางไร โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของแมลงประกอบดวย รหายใจ (spiracle) ซงเปนรเลกขางล าตว อากาศจะผานจากรหายใจเขาสทอลม (trachea) ซงเปนทอเลก ๆ อยภายในรางกาย ทอลมจะแตกแขนง มขนาดและผนงบางลงเรอย ๆ เรยกวา ทอลมฝอย (tracheole) ซงจะแทรกไปตามเซลลตาง ๆ ทวรางกาย

เฉลยกจกรรมท 1.3 ระบบทอลมของแมลง

30

ค ำถำมเพมเตม 1. บคลง และระบบทอลม แตกตางกนอยางไร แผงปอดตองอาศยระบบไหลเวยนเลอดมาชวยในการล าเลยงแกส 2. ปอดในสงมชวตชนดตาง ๆ มววฒนาการอยางไร สงมชวตทมววฒนาการมากขน จะมการเพมพนทผวในปอดมากขน

31

ชดกจกรรมกำรเรยนรชววทยำ

ชดท 1 เรอง ระบบหำยใจกบกำรรกษำดลยภำพในรำงกำย (ของสตวไมมกระดกสนหลง)

ส ำหรบนกเรยนชนมธยมศกษำปท 5

โดย

นำงเกศศรนทร เลำอำรยะรกษ

คร ช ำนำญกำร

กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร

โรงเรยนชยภมภกดชมพล ต ำบลในเมอง อ ำเภอเมอง จงหวดชยภม

ส ำนกงำนเขตพนทกำรศกษำมธยมศกษำ เขต 30

32

ค ำน ำ

ชดกจกรรมการเรยนรชววทยา เรอง การรกษาดลยภาพในรางกาย ชดท 1 เรอง ระบบหายใจ กบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวไมมกระดกสนหลง) ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 จดท าขนดวยความมงหวงทจะสงเสรมความสามารถในการศกษาคนควา การเรยนรเพอใหนกเรยนได สบเสาะหาความรและสามารถสรางองคความรดวยตนเอง และชวยใหนกเรยนมเอกสารประกอบการเรยน รายวชาชววทยา เรอง การรกษาดลยภาพในรางกาย ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5

ในการจดท าชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เรอง การรกษาดลยภาพในรางกายในครงน ผจดท าไดพฒนา ปรบปรงและเผยแพรชดกจกรรมการเรยนร รวมทงสนจ านวน 7 ชด ดงน

ชดท 1 เรอง ระบบหายใจกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวไมมกระดกสนหลง) ชดท 2 เรอง ระบบหายใจกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวมกระดกสนหลง) ชดท 3 เรอง ระบบขบถายกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวไมมกระดกสนหลง) ชดท 4 เรอง ระบบขบถายกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวมกระดกสนหลง) ชดท 5 เรอง ระบบหมนเวยนเลอดกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตว เซลลเดยว

และสตวบางชนด) ชดท 6 เรอง ระบบหมนเวยนเลอดกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวมกระดกสนหลง) ชดท 7 เรอง เลอด ระบบน าเหลองและระบบภมคมกนกบการรกษาดลยภาพในรางกาย ขอขอบคณคณะทปรกษาในการจดท าชดกจกรรมการเรยนร นายสรวทย พลมณ ผอ านวยการ

โรงเรยนชยภมภกดชมพล นายนพรตน ฦาชา หวหนากลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนชยภม- ภกดชมพล ขอบคณคณะผเชยวชาญในการตรวจสอบ พจารณาปรบปรงแกไขชดกจกรรมการเรยนร และคณะครกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนชยภมภกดชมพลทเปนก าลงใจใหการจดท า ชดกจกรรมการเรยนร ในครงนส าเรจไปดวยด

เกศศรนทร เลาอารยะรกษ

ก

33

สำรบญ

เรอง หนา ค าน า ก สารบญ ข ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรชววทยา 1 บทบาทของนกเรยน 2 ตวชวด จดประสงคการเรยนร และขอบขายเนอหาสาระ 3 ขนตอนการใชชดกจกรรมการเรยนร 4 แบบทดสอบกอนเรยนชดท 1 5 ชดกจกรรมท 1 เรอง ระบบหายใจกบการรกษาดลยภาพในรางกาย (ของสตวไมมกระดกสนหลง) 9 กจกรรมท 1.1 โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของสงมชวตทมโครงสรางไมซบซอน 10 กจกรรมท 1.2 โครงสรางทใชในการแลกเปลยนแกสของไสเดอนดน 13 กจกรรมท 1.3 ระบบทอลมของแมลง 16 แบบทดสอบหลงเรยนชดท 1 21 บรรณานกรม 24 ภาคผนวก 25

ข