Embed Size (px)
Citation preview
1
บทท 4 ทฤษฎการเลอกของผบรโภค
(The Theory of Consumer Choices) เนอหาในบทนจะเปนการศกษาพฤตกรรมการตดสนใจเลอกของผบรโภคโดยใชทฤษฎอรรถประโยชน ภายใตขอจากดของงบประมาณ(Budget Constraint) วาผบรโภคทมเหตผลตดสนใจเลอกอยางไรถงจะเหมาะสม รวมทงการสรางเสนอปสงคจากทฤษฎอรรถประโยชน 1. เสนงบประมาณ(Budget Line) คอ เสนทแสดงสวนประกอบของสนคาและบรการตางๆ ทสามารถซอไดดวยจานวนเงนทเทากน เพอความงายในการวเคราะหเราจะสมมตวาสนคาและบรการมเพยง 2 ชนด 2. ตวอยางของการสรางเสนงบประมาณ สมมตวา สนคา 2 ชนด คอ นาอดลมและพซซา ราคานาอดลมกระปองละ 2 บาท ราคาพซซาชนละ 10 บาท รายไดของผบรโภคเทากบ 1,000 บาท สวนประกอบของสนคา 2 ชนดทผบรโภครายนจะสามารถซอไดจะเปนไปตามขอมลในตารางท 4-1 ตารางท 4-1 สวนประกอบของสนคาและบรการทซอไดดวยเงนจานวน 1,000 บาท
จากขอมลในตารางท 4-1 เราสามารถสรางเสนงบประมาณได ดงรป 4-1 คอ หากผบรโภคนาเงน 1,000 บาทไปบรโภคนาอดลมอยางเดยวจะซอได 500 กระปอง ในทางกลบกนหากนาเงนทงหมดไปซอพซซาจะได 100 ชน สาหรบจดอนๆ บนเสนงบประมาณ เชน ทจด C ผบรโภคซอนาอดลม 250 กระปอง (เปนเงน
ปรมาณนาอดลม(กระปอง)
พซซา(ชน)
รายจายซอนาอดลม(บาท)
รายจายซอพซซา(บาท) รายจายรวม
0 100 $ 0 $1,000 $1,00050 90 100 900 1,000
100 80 200 800 1,000150 70 300 700 1,000200 60 400 600 1,000250 50 500 500 1,000300 40 600 400 1,000350 30 700 300 1,000400 20 800 200 1,000450 10 900 100 1,000500 0 1,000 0 1,000
ปรมาณนาอดลม(กระปอง)
พซซา(ชน)
รายจายซอนาอดลม(บาท)
รายจายซอพซซา(บาท) รายจายรวม
0 100 $ 0 $1,000 $1,00050 90 100 900 1,000
100 80 200 800 1,000150 70 300 700 1,000200 60 400 600 1,000250 50 500 500 1,000300 40 600 400 1,000350 30 700 300 1,000400 20 800 200 1,000450 10 900 100 1,000500 0 1,000 0 1,000
2
500 บาท) และซอพซซา 50 ชน (เปนเงน 500 บาท) จะพบวาทกๆจดบนเสนงบประมาณจะใชเงนรวมกนเทากบ 1,000 บาท แตสวนประกอบของสนคาจะแตกตางกนไป จดทอยใตเสนงบประมาณ เชน จด E เปนจดทผบรโภคซอได (Affordable) แตใชเงนนอยกวา 1,000 บาท ในทางตรงขาม จดทอยเหนอเสนงบประมาณ เชน จด D เปนจดทผบรโภคไมสามารถซอได (Unaffordable) เพราะตองใชเงนมากกวา 1,000 บาท เปนตน
รปท 4-1 เสนงบประมาณ(Budget Line)
จากรปท 4-1 คาสมบรณของความชนเสนงบประมาณจะเทากบราคาสมพทธหรอราคาเปรยบเทยบ
(Relative Price) ของสนคา 2 ชนด ในทน คอ Pepsi
Pizza
PP
= 52
10 แสดงวาราคาพซซาคดเปน 5 เทาของ
ราคานาอดลมหรออกนยหนงคอ มลคาการแลกเปลยนพซซา 1 ชนจะเทากบนาอดลม 5 กระปอง ดงนนเราสามารถเขยนสมการเสนงบประมาณเปนรปทวไปเมอสนคาทพจารณาม 2 ชนด คอ 1x
และ 2x โดยกาหนดราคา ),( 21 pp และรายไดของผบรโภค (M)
***)( 12
1
222211 x
pp
PM
xxpxpM
จากสมการขางตน หากผบรโภคนาเงนทงหมดไปซอสนคา 2x จะไดทงสน 2P
M หนวย หากผบรโภคนา
เงนทงหมดไปซอสนคา 1x จะไดทงสน 1P
M หนวย คาสมบรณของความชนเทากบ2
1
p
p ดงนนหากสถานการณ
เปลยนแปลงไป เชน ราคาของสนคาแตละชนดหรอรายไดของผบรโภคเปลยนแปลงไป จะมผลใหจดตดแกนและความชนของเสนงบประมาณเปลยนแปลงไปดวย
Quantityof Pizza
Quantityof Pizza
Quantityof PepsiQuantityof Pepsi
0
250
50
250
50 100
500 B
CC
A
Consumer’sbudget constraint
Consumer’sbudget constraintEE
DD
Affordable
E
Unaffordable
จดตดแกน X2 ความชน(Slope)
3
3. การเปลยนแปลงรายไดของผบรโภคทมตอเสนงบประมาณ(The Effect on Changes in Income on Budget Line) เรมตนกาหนดให 11 p บาท 22 p บาท รายไดผบรโภคเทากบ 80 บาท เสนงบประมาณเปนเสน L1 ในรปท 4-2 เมอมการเปลยนแปลงรายไดของผบรโภค ในขณะทราคาสนคาทงหมดยงคงเดม
1.) หากรายไดของผบรโภคเพมขนเปน 160 บาท เมอนาเงนจานวนนไปซอสนคา 2x อยางเดยวจะซอได 80 หนวย หากนาเงนไปซอสนคา 1x อยางเดยวจะได 160 หนวย คอเสนงบประมาณเปนเสน L2
2.) หากรายไดของผบรโภคลดลงเหลอ 40 บาท เมอนาเงนจานวนนไปซอสนคา 2x อยางเดยวจะซอได 20 หนวย หากนาเงนไปซอสนคา 1x อยางเดยวจะได 40 หนวย เสนงบประมาณเปนเสน L3
รปท 4-2 เสนงบประมาณ(Budget Line) เมอมการเปลยนแปลงรายได
จากการพจารณาการเปลยนแปลงรายไดทง 2 ลกษณะ พบวา การทรายไดเพมขนจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางขวามอ แตถารายไดลดลงจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางซายมอ โดยทความชน
ของเสนงบประมาณยงคงทซงเทากบราคาเปรยบเทยบของสนคาทงสอง(2
1
p
p )
4. การเปลยนแปลงราคาสนคาทมตอเสนงบประมาณ (The Effect on Changes in Prices on Budget Line) เรมตนกาหนดให 11 p บาท 22 p บาท รายไดผบรโภคเทากบ 80 บาท เสนงบประมาณเปนเสน L1 ในรปท 4-3 เมอมการเปลยนแปลงราคาของสนคา 1x ในขณะทรายไดของผบรโภคยงคงท
1.) เมอราคาของ 1x ลดลงเหลอ 0.5 บาทตอหนวย หากนารายไดทงหมดไปซอสนคา 2x ผบรโภคจะซอได 40 หนวยเหมอนเดม แตถานารายไดทงหมดไปซอสนคา 1x ทงหมดจะได 160 หนวยซงเพมขนจากเดมทซอไดเพยง 80 หนวย ทาใหเสนงบประมาณเปลยนเปนเสน L2
X1
X2
80 120 16040
20
40
60
80
0
รายไดเพมขนจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไป ทางขวา โดยทความชนเทาเดม
$160L2
รายไดเพมขนจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไป ทางขวา โดยทความชนเทาเดม
$160L2
$80
L1
$80
L1
L3
$40
ราย ไดลดลงจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไป ทางซาย โดยทความชนเทาเดม
L3
$40
ราย ไดลดลงจะทาใหเสนงบประมาณเลอนไป ทางซาย โดยทความชนเทาเดม
4
2.) เมอราคาของ 1x เพมเปน 2 บาทตอหนวย หากนารายไดทงหมดไปซอสนคา 2x ผบรโภคจะซอได 40 หนวยเหมอนเดม แตถานารายไดทงหมดไปซอสนคา 1x ทงหมดจะได 40 หนวยซงลดลงจากเดมทซอไดถง 80 หนวย ทาใหเสนงบประมาณเปลยนเปนเสน L3
รปท 4-3 เสนงบประมาณ(Budget Line) เมอมการเปลยนราคาสนคา 1x
โดยสรป การเปลยนแปลงราคาสนคาโดยรายไดยงเทาเดมจะทาใหเกดการเปลยนแปลงจดตดแกนของสนคาทมการเปลยนแปลงของราคา( 1x ) กลาวคอ หากราคาลดลงจดตดแกนจะเพมขน หากราคาเพมขนจดตดแกนจะลดลง ในขณะทสนคาทราคาไมเปลยนแปลง ( 2x ) จดตดแกนยงคงเดม ดงนน ความชนของเสน
งบประมาณ (2
1
p
p ) จะเปลยนแปลงไป
5. ทฤษฎอรรถประโยชน(The Utility Theory) การศกษาเสนงบประมาณในหวขอทผานมา เปนการพจารณาถงจดตางๆทเปนไปได(Possibilities) ภายใตขอจากดเรองงบประมาณ แตยงไมสามารถสรปไดวาการบรโภค ณ จดใดบนเสนงบประมาณเปนจดทเหมาะสมทสด ซงการศกษาวาผบรโภคจะบรโภคสนคาแตละชนดกหนวยนน ผศกษาจะตองมความรเกยวกบความพอใจของผบรโภค (Preferences) หรออกนยหนงคอพจารณาวาจดตางๆ บนเสนงบประมาณจดใดทผบรโภคพอใจมากทสด ดงนนการศกษาสวนนจะเปนการศกษาทฤษฎอรรถประโยชนวาผบรโภคตดสนใจอยางไรเพอใหตนไดรบอรรถประโยชนสงสด อรรถประโยชน(Utility) คอ ความพงพอใจทบคคลไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการชนดใดชนดหนงในระยะเวลาหนง หนวยวดของอรรถประโยชนคอ “ยทล” (Util)
อรรถประโยชนของสนคาชนดเดยวกน ในจานวนทเทากนไมจาเปนตองเทากน ทงนขนอยกบตวผบรโภคเองและชวงเวลา เชน การดละครอาจเปนประโยชนสาหรบผบรโภคคนหนงแตผบรโภคอกคนอาจเหน
X1
X2
80 120 16040
40
(Px1 = 1)
L1
(Px1 = 1)
L1
การลดราคาสนคา X1 ทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางขวามอ
โดยทความชนลดลง
L3
(Px1 = 2)
การลดราคาสนคา X1 ทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางขวามอ
โดยทความชนลดลง
L3
(Px1 = 2)(Px1 = 1/2)
L2
การเพมราคาสนคา X1 ทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางซายมอ
โดยทความชนเพมขน
(Px1 = 1/2)
L2
การเพมราคาสนคา X1 ทาใหเสนงบประมาณเลอนไปทางซายมอ
โดยทความชนเพมขน
5
วาเปนกจกรรมทไมเกดประโยชน หรอ การดมนาเมอกระหายยอมใหอรรถประโยชนมากกวาการดมนาในชวงเวลาปกต เปนตน อรรถประโยชนรวม(Total Utility;TU) คอ ความพงพอใจทบคคลไดรบจากการบรโภคสนคาและบรการ นบตงแตหนวยแรกจนถงหนวยทกาลงพจารณาอย เชน อรรถประโยชนจากการกนคกก 3 ชนเทากบ 10 ยทล เพราะชนแรกใหอรรถประโยชนเทากบ5 ยทล ชนทสองและสามใหอรรถประโยชนเทากบ3 ยทล และ 2 ยทล ตามลาดบ อรรถประโยชนสวนเพม(Marginal Utility;MU) คอ ความพงพอใจทเปลยนแปลงไปเนองจากบรโภคสนคาและบรการเพมขน 1 หนวย กฎการลดนอยถอยลงของอรรถประโยชนสวนเพม(Law of Diminishing Marginal Utility) คอ อรรถประโยชนสวนเพมจากการบรโภคสนคาและบรการจะลดลง เมอปรมาณการบรโภคเพมขน เชน ขาวจานแรกจะม MU มากกวา MU ของขาวจานท 2 เปนตน 6. ตวอยางแสดงอรรถประโยชนรวม(Total Utility) และอรรถประโยชนสวนเพม (Marginal Utility) สมมตวาอรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนสวนเพมจากการบรโภค นาดมและหมากฝรงของ Tina เปนไปตามตารางท 4-2 ตารางท 4-2 อรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนสวนเพมของ Tina
จากตารางท 4-2 พบวา อรรถประโยชนรวมของการบรโภคนาดมและหมากฝรงเพมขน เมอ Tina บรโภคสนคาเพมขน แตถาพจารณาอรรถประโยชนสวนเพม พบวา มคาลดลง เชน อรรถประโยชนสวนเพมจากการบรโภคนาดมหนวยแรกเทากบ 15 ยทล แต MU ของหนวยทสอง สาม เทากบ 12 ยทล และ 9 ยทล และลดลงเรอยๆ เมอ Tina เพมการบรโภคนาดมซงเปนไปตาม Law of Diminishing MU
อรรถประโยชนรวมเพมขน(TU) เมอบรโภคมากขน แตอรรถประโยชนสวนเพม (MU) จะลดลง การท MU ลดลงเมอบรโภคเพมขนแสดงวาสอดคลองกบ Law of Diminishing MU
6
เมอนาขอมลในตารางท 4-2 ไปเขยนกราฟแสดงความสมพนธระหวางอรรถประโยชนรวมกบปรมาณการบรโภค และอรรถประโยชนสวนเพมกบปรมาณการบรโภค จะไดวา อรรถประโยชนรวมเพมขนเมอบรโภคมากขน แตอตราการเพมลดลง แสดงในรปท 4-4
รปท 4-4 เสนอรรถประโยชนรวม (TU) และอรรถประโยชนสวนเพม (MU)
7. การเลอกเพอใหอรรถประโยชนรวมสงสด (Maximizing Total Utility)
ดลยภาพของผบรโภค 1.) จดทเลอกจะตองอยบนเสนงบประมาณ (ใชเงนหมด) 2.) อรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคสนคาและ
บรการทกชนดจะตองเทากน (n
n
P
MU
P
MU
P
MU ......
2
2
1
1 )
สมมตวาสนคาและบรการม 2 ชนด ราคาสนคาทงสองชนดคงท การบรโภคในปจจบนยงไมเปนไป
ตามเงอนไขดลยภาพ คอ 2
2
1
1
P
MU
P
MU แสดงวาอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาททบรโภคสนคา
ชนดท 1 สงกวาอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาททบรโภคสนคาชนดท 2 ดงนนผบรโภคจะหนมาบรโภคสนคาชนดท 1 มากขนเพราะคมคากวา จาก Law of Diminishing MU เมอผบรโภคใชสนคาชนดท 1มากขนทาให 1MU ลดลง และการทผบรโภคใชสนคาชนดท 2 ลดลงทาให 2MU เพมขน จนกระทง
2
2
1
1
P
MU
P
MU ระดบการบรโภคททาใหสมการนเปนจรงจะเปนระดบการบรโภคทใหอรรถประโยชนสงสด
8. ตวอยางการเลอกเพอใหอรรถประโยชนรวมสงสด พจารณาผบรโภครายเดม คอ Tina สนคามเพยง 2 ชนด คอ นาดมและหมากฝรงกาหนดใหรายไดของ Tina เทากบ 4 บาท ราคาของนาดมเทากบ 1 บาท และราคาของหมากฝรงเทากบ 0.5 บาท ขอมลของอรรถประโยชนรวมและอรรถประโยชนสวนเพมเปนไปตามตารางท 4-2
7
จด A B C D และ E เปนจดบนเสนงบประมาณของ Tina ซงทกจดใชเงนเทากน คอ 4 บาท แสดงในตารางท 4-3 ในขณะทตารางท 4-4 แสดงอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภค นาดมและหมากฝรง ณ ระดบปรมาณตางๆ ตารางท 4-3 สวนประกอบการบรโภคสนคา 2 ชนดบนเสนงบประมาณทรายไดเทากบ 4 บาท
ตารางท 4-4 การคานวณอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาท ณ ระดบการบรโภคตางๆ
ดลยภาพ
8
จากขอมลในตารางท 4-3 และ4-4 พบวา การบรโภคทจด C เปนการบรโภคทใหอรรถประโยชนสงสดเพราะอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคนาดมเทากบอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคหมากฝรงซงเทากบ 12 ยทลตอบาท แสดงวาระดบการบรโภคททาให Tina ไดรบอรรถประโยชนสงสด คอ บรโภคนาดม 2 ขวด และบรโภคหมากฝรง 4 หนวย อรรถประโยชนรวมจากการบรโภคสนคา 2 ชนดเทากบ 89 ยทล(นา 2 ขวดให TU เทากบ 27 ยทล, หมากฝรง 4 หนวยให TU เทากบ 62 ยทล รวมเปน 89 ยทล ดไดจากตารางท 4-2) ณ จด B อรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคนาดม (15 ยทลตอบาท) มากกวาอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคหมากฝรง(4 ยทลตอบาท) ดงนน Tina จะบรโภคนาดมมากขนเพราะใหความคมคามากกวาและลดการบรโภคหมากฝรง จาก Law of Diminishing MU จะไดวา หากราคาสนคาทงสองคงท MU ของนาดมจะลดลงและ MU ของหมากฝรงจะเพมขน จนปรบตวมาทจด C ณ จด D และ E อรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคนาดมนอยกวาอรรถประโยชนหนวยสดทายของเงน 1 บาทจากการบรโภคหมากฝรง ดงนน Tina จะบรโภคนาดมลดลงและเพมการบรโภคหมากฝรงเพราะใหความคมคามากกวา จาก Law of Diminishing MU จะไดวา หากราคาสนคาทงสองคงท MU ของนาดมจะเพมขนและ MU ของหมากฝรงจะลดลง จนปรบตวมาทจด C ตวอยางท 1 หากตวแปรอนๆ คงท เมอราคาของนาดมลดลงเหลอ 0.5 บาทตอขวดใหทานแสดงวา การบรโภคททาให Tina ไดรบอรรถประโยชนรวมสงสด คอ บรโภคนาดม 4 ขวดและหมากฝรง 4 หนวย ใหทานแสดงวธทาแบบตารางท 4-3 และ 4-4 9. การสรางเสนอปสงคจากทฤษฎอรรถประโยชน ตอเนองจากตวอยางขางตน เราทราบวาหากรายไดของ Tina เทากบ 4 บาท ราคาของนาดมเทากบ 1 บาท และราคาของหมากฝรงเทากบ 0.5 บาท การบรโภคของเธอทไดอรรถประโยชนรวมสงสดคอ นาดม 2 ขวด หมากฝรง 4 หนวย ตอมาเมอตวแปรอนๆ คงท แตราคาของนาดมลดลงเหลอ 0.5 บาทตอขวด (ในตวอยางท 1) การบรโภคทใหอรรถประโยชนสงสด คอ นาดม 4 ขวดและหมากฝรง 4 หนวย จากขอมลนเราสามารถสรางเสนอปสงคตอนาดมของ Tina ได ตารางท 4-5 ตารางอปสงคตอนาดมของ Tina ทหามาจากทฤษฎอรรถประโยชน
ราคานาดม(บาทตอขวด) ปรมาณอปสงคของ Tina (ขวด) 1 2 0.5 4
นาขอมลในตารางไปสรางเสนอปสงคของ Tina จะไดรปท 4-5
9
รปท 4-5 Tina’s Demand for the Bottled Water
10. สรปทฤษฎอรรถประโยชน ทฤษฎอรรถประโยชนมแนวทางการศกษา 2 แนวทาง คอ 1.) Cardinal Utility คอ การวดความพอใจจากสนคาและบรการออกเปนหนวยยทล อยางทเราไดเรยนไปขางตน เชน กนขาว 1 จานได 20 ยทล กนกวยเตยวได 15 ยทล แสดงวาความพอใจจากการบรโภคขาวมากกวากวยเตยวเทากบ 5 ยทล เปนตน ซงหนวยการวดนมขอจากดเพราะคอนขางจะเปนนามธรรม และการเปรยบเทยบทาไดยากตางจากหนวยวดทางวทยาศาสตร เชน เมตร เซนตเมตร เปนตน 2.) Ordinal Utility คอ ผบรโภคสามารถเปรยบเทยบความพอใจวาสวนประกอบสนคาและบรการใดใหความพอใจมากกวา นอยกวา หรอเทากน โดยไมไดวดออกมาเปนยทลเหมอนแนวทางแรก เชน ชดสนคาท 1 (Bundle) มเบยร 6 กระปองและขาว 1 จาน ใหความพอใจตอนาย A เทากบชดสนคาท 2 ซงมเบยร4 กระปองและขาว 2 จาน เปนตน การศกษาในแนวทางนจะเปนการวเคราะหพฤตกรรมของผบรโภคโดยใชเสนความพอใจเทากน (Indifference Curve) และเสนงบประมาณวาผบรโภคจะเลอกบรโภคอยางไรจงใหความพอใจสงสด 11. ความหมายและลกษณะเสนความพอใจเทากน เสนความพอใจเทากน(Indifference Curve) คอ สวนประกอบของสนคาและบรการในปรมาณทแตกตางกนซงทาใหผบรโภคไดรบความพอใจเทากน สมมตฐานของเสนความพอใจ คอ การทไดรบสนคาและบรการมากขนจะทาใหความพอใจเพมขน จากรป 4-6 สวนประกอบของสนคาและบรการทจดตางๆ ทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของจด A เชน จด E จะตองใหความพอใจมากกวาสวนประกอบของสนคาทจด A ในทานองเดยวกน สวนประกอบของสนคาและบรการทจดตางๆ ทางทศตะวนตกเฉยงใตของจด A เชน จด G จะตองใหความพอใจนอยกวาสวนประกอบของ
10
สนคาทจด A ในทางคณตศาสตรเรยกขอสมมตนวา “Monotonic” สาหรบจดตางๆ ทเหลอ ไดแก จด B H และ D ยงสรปไมไดเพราะยงไมทราบเสนความพอใจเทากน
รปท 4-6 การเปรยบเทยบความพอใจของผบรโภค
12. การสรางเสนความพอใจเทากน
ผบรโภคแตละรายจะมเสนความพอใจเทากน โดยสรางจากสวนประกอบของสนคาและบรการทแตกตางกน แตใหความพอใจเทากน เชน ผบรโภครายหนงพอใจสวนประกอบสนคาและบรการทจด A B และ D เทากน เมอลากเชอมจดเหลานจะไดเสนความพอใจเทากนของผบรโภค ผบรโภคจะมเสนความพอใจหลายเสน เสนทอยทางขวามอจะใหความพอใจมากกวาทางซายมอ จากรปท 4-7 เราสามารถสรปไดวา ผบรโภคพอใจสวนประกอบสนคาทจด E มากกวา A และมากกวา C เขยนแทนดวย CAE หรอผบรโภคพอใจสวนประกอบทจด A เทากบจด B เขยนแทนดวย BA ~ เปนตน
รปท 4-7 การสรางเสนความพอใจเทากน
X1
10
20
30
40
X2
50
G
A
EH
B
DG
A
EH
B
D
U 2U 2
X1
10
20
30
40
X2
50
G
D
A
EH
B
G
D
A
EH
B
U 3U 3
U 1U 1
Increasing Function 123 UUU
11
13. คณสมบตของเสนความพอใจเทากน(Properties of Indifference Curves) เราสามารถสรปคณสมบตของเสน IC โดยใชคณตศาสตรไดดงน 1.)คณสมบตความบรบรณ (Complete) คอ ผบรโภคสามารถเปรยบเทยบความพอใจระหวางชดของสนคาได มได 3 แบบ คอ BAABBA ~,, 2.) คณสมบตการถายทอด (Transitive) คอ ถาผบรโภคชอบชดของสนคาแบบ A มากกวา B และชอบชดสนคาแบบ B มากกวาแบบ C เราจะตองไดวา ผบรโภคชอบชดสนคาแบบ A มากกวาแบบ C ดงนน จากคณสมบตขอน จะทาใหเสนความพอใจเทากนจะตดกนไมได พจารณารปท 4-8
รปท 4-8 เสนความพอใจเทากนทไมมคสมบตการถายทอด จากรปท 4-8 พจารณาเสน U1 เปรยบเทยบจด A กบจด B จะไดวา จด A และจด B ใหความพอใจเทากน แตเมอพจารณาเสน U2 เปรยบเทยบจด B กบจด C จะไดวา จด B และจด C ใหความพอใจเทากน ดงนนหากเราใชขอมลดงกลาว เราจะสรปวา จด A กบจด C ใหความพอใจเทากน แตถาพจารณาจากรป 4-8 พบวา จด C อยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของจด A ดงนนตองใหความพอใจมากกวาจด A การทขอสรปนขดแยงกนเพราะเสน IC ทงสองเสนตดกน
3.) Monotonic คอ การทไดรบสนคาและบรการมากขนจะทาใหความพอใจเพมขน หากจะลดสนคาชนดท 1 ลง จะตองชดเชยโดยการใหสนคาท 2 เพมขน ผบรโภคถงจะไดรบความพอใจเทาเดม จากคณสมบตนทาใหเสนความพอใจเทากนจงมความชนตดลบ
จากคณสมบตทง 3 ขอ เราไดวาเสนความพอใจจะมลกษณะตอเนอง เสนความพอใจเทากนตองไมตดกน และมความชนตดลบ 14. อตราการทดแทนหนวยสดทายของสนคา 2 ชนด(Marginal Rate of Substitution-MRS) คอ จานวนสนคาทผบรโภคยนดจะสละเพอใหไดสนคาอกชนดหนงเพมขน 1 หนวย โดยยงทาใหผบรโภคไดรบความพอใจเทาเดม หรออกนยหนงคอคาสมบรณของความชนเสนความพอใจเทากน
X1X1
X2X2
0
C
A
B U1
U2
12
12MRS คอ อตราการทดแทนหนวยสดทายของ
1x แทน 2x
จากรป 4-9 อตราการทดแทนหนวยสดทายของสนคา X1 และ X2 (MRS) มคาไมคงท คอ ณ จด A ผบรโภคมสนคา 1x เพยง 1 หนวยแตม 2x อยเปนจานวนมากคอ 16 หนวย หากสนคาทงสองเปนสนคาททดแทนกนไดบางแตไมสามารถทดแทนกนไดอยางสมบรณ ดงนน ณ จด A ผบรโภคจะมความเตมใจจะจายอยางมากเพอใหไดสนคา 1x เพมขนอก 1 หนวยมาอยทจด B โดยทความพอใจยงเทาเดม ผบรโภคยนดจะสละสนคา 2x ถง 6 หนวย แสดงวาคา MRS ณ จด B จงเทากบ 6 ในทานองเดยวกนเราจะไดวาคา MRS ทจด D E และ G เทากบ 4 2 และ 1 ตามลาดบ รปท 4-9 อตราการทดแทนหนวยสดทายของสนคา 2 ชนด
โดยทวไปคา MRS จะลดลงเรอยๆเนองสนคาหนวยแรกๆ จะใหอรรถประโยชนประโยชนสวนเพม
(Marginal Utility) สงดงนนผบรโภคจงยนดสละสนคาอกชนดเปนจานวนมาก แตเมอเพมปรมาณไปเรอยๆ ผบรโภคยนดจะสละสนคาอกชนดลดลงเพราะ MU ของการบรโภค 1x หนวยหลงๆ มคาลดลงซงเปนไปตาม Law of Diminishing MU ตามทเราไดเรยนมา
การทคา MRS ลดลงเรอยๆ เราเรยกวา การลดนอยถอยลงของอตราการทดแทนหนวยสดทาย
(Diminishing Marginal Rate of Substitution) ซงเสนความพอใจเทากนสวนใหญจะเปนไปตามกฎน ทาใหเสนความพอใจมลกษณะโคงเวาเขามาจดกาเนด (Convex to the Origin) ในทางคณตศาสตรเรยกวา คณสมบต Convexity
ดงนน หากเสนความพอใจมคณสมบต 1.) Complete 2.) Transitive 3.) Monotonic และ 4.) Convexity เปนเสนความพอใจแบบในรปท 4-9
X1
X2
2 3 4 51
2
4
6
8
10
12
14
16 A
B
D
EG
-6
1
1
11
-4
-2-1
MRS = 6
MRS = 2
1
212 x
xMRS
13
15. เสนความพอใจเทากนเมอสนคาทงสองเปนสนคาทใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ (Perfect Substitutes)
- คา MRS จะมคาคงทตลอดเสนความพอใจ
- เสนความพอใจเทากนเปนเสนตรงทมความชนตดลบ
รปท 4-10 เสนความพอใจเทากนของสนคาททดแทนกนไดอยางสมบรณ
จากรป 4-10 พบวาเหรยญ 5 บาทกบเหรยญ 1 บาทเปนสนคาทใชทดแทนกนไดอยางสมบรณ คอ ผบรโภคยนดสละเหรยญ 1บาท 5 เหรยญเมอไดรบเหรยญ 5 บาททดแทน 1 เหรยญ ซงอตราดงกลาวจะคงททกๆ จดบนเสนความพอใจเทากน ในทนคา 512 MRS 16. เสนความพอใจเทากนเมอสนคาทงสองเปนสนคาทใชประกอบกนอยางสมบรณ (Perfect Complements)
- ไมสามารถคานวณคา MRS ได - เสนความพอใจเทากนมลกษณะเปนเสนหกมม ในรปท 4-11
รปท 4-11 เสนความพอใจเทากนของสนคาทใชประกอบกนอยางสมบรณ
เหรยญ 5 บาท0
เหรยญบาทเหรยญบาท
21
1 0
5
U 1 U 2
1 5
3
U 3
21
1 0
5
U 1 U 2
1 5
3
U 3
รองเทาขางขวา0
รองเทาขางซายรองเทา
ขางซาย
75
7
5 I1
I2
75
7
5 I1
I2
A B
14
จากรป 4-11 พบวารองเทาขางซายและรองเทาขางขวาเปนสนคาทตองใชประกอบกนอยางสมบรณในอตรา 1 ตอ 1 ณ จด B มรองเทาขางขวา 7 ขางและรองเทาขางซาย 5 ขาง จะใหความพอใจเทากบจด A ทมรองเทาขางซายและขางขวาอยางละ 5 ขาง ความพอใจจะเพมขนเมอไดทงรองเทาขางซายและรองเทาขางขวาพรอมกน 17. การเลอกบรโภคทเหมาะสมของผบรโภค (The Consumer’s Optimal Choice) 1.) เสนความพอใจเทากนสามารถเขยนเปนสมการไดวา
122
1
2
1
1
2
1
2
21
__
121
0)(
))(,(
MRSMU
MU
xU
xU
dx
dx
dx
dx
xU
xU
UxxxU
2.) เสนงบประมาณ(Budget Line) สามารถเขยนเปนสมการไดวา
2
1
1
2
12
1
22 )(
P
p
dx
dx
xp
p
PM
x
จากรปท 4-12 ณ จด A ผบรโภคใชงบประมาณหมดแตไดรบความพอใจเทากบ 1I ซงใหความพอใจ
นอยกวา จด E ทงทใชงบประมาณเทากน ดงนน ณ จด A ผบรโภคตองปรบเปลยนการบรโภคใหม คอ ทจด A
2
112 P
PMRS คาอตราการทดแทนหนวยสดทายระหวางสนคาทงสองมากกวาราคาเปรยบเทยบ (Relative
Price) หรออกนยหนงคอในความรสกของผบรโภคความเตมใจจะสละ 2x เพอใหได 1x 1 หนวยมากกวาของราคาในตลาด ดงนน ผบรโภคจะซอ 1x มากขนและลดการซอ 2x ลง จากการลดนอยถอยลงของอตราการทดแทนหนวยสดทาย (Diminishing Marginal Rate of Substitution) ไดวา เมอเพม 1x ทาใหคา MRS ลดลง
จนกระทง 2
112 P
PMRS ทจด E ในทานองเดยวกน ณ จด B ผบรโภคใชงบประมาณหมดแตไดรบความ
พอใจเทากบ 1I ซงใหความพอใจนอยกวา จด E ทงทใชงบประมาณเทากน ดงนน ณ จด B ผบรโภคตอง
ปรบเปลยนการบรโภคใหม คอ ทจด B 2
112 P
PMRS คาอตราการทดแทนหนวยสดทายระหวางสนคาทงสอง
นอยกวาราคาเปรยบเทยบ (Relative Price) หรออกนยหนงคอในความรสกของผบรโภคความเตมใจจะสละ
2x เพอใหได 1x 1 หนวยนอยกวาของราคาในตลาด ดงนน ผบรโภคจะลดการซอ 1x และเพมการซอ 2x
แทน ทาใหคา MRS เพมขน จนกระทง 2
112 P
PMRS ทจด E สาหรบจด D แมวาจะใหความพอใจสงกวา 2I
แตเนองจากผบรโภคมงบประมาณไมเพยงพอ ผบรโภคจงไมสามารถเลอกบรโภคทจด D
หาคา Partial Derivatives w.r.t. 1x
15
จากรป 4-12 จด E คอดลยภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium) ซงเปนจดสมผสระหวางเสนความพอใจเทากนและเสนงบประมาณแสดงวา ณ จด E ความชนของทงสองเสนจะเทากน และเปนจดทผบรโภคจะไดรบความพอใจสงสดภายใตงบประมาณทตนมอย
รปท 4-12 ดลยภาพของผบรโภค (Consumer’s Equilibrium)
เงอนไขแสดงดลยภาพของผบรโภค
18. การสรางเสนอปสงคสวนบคคลจากการวเคราะหเสนความพอใจเทากน จากรปท 4-13 กาหนดใหรายไดของผบรโภคคงทเทากบ 20 บาท ราคาของ 2x คงทเทากบ 2 บาทตอหนวย มการเปลยนแปลงเฉพาะราคาของ 1x เทานน
เมอราคาของ 1x เทากบ 2 บาทตอหนวย เสนงบประมาณเปนเสน L1 ดลยภาพของผบรโภคอยทจด A บรโภค 1x 4 หนวย ตอมาเมอราคาของ 1x ลดลงเหลอ 1 บาทตอหนวย เสนงบประมาณเปลยนเปน L2 ดลยภาพของผบรโภคอยทจด B บรโภค 1x 12 หนวย และตอมาราคาของ 1x ลดลงเหลอ 0.5 บาทตอหนวย เสนงบประมาณเปลยนเปน L3 ดลยภาพของผบรโภคอยทจด D บรโภค 1x 20 หนวย เสนทลากเชอมดลยภาพของผบรโภคเมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป เรยกวา Price Consumption Curve (PPC)
2
1
2
112
1
2
p
p
MU
MUMRS
x
x
ความชนของเสนความพอใจเทากน
ความชนเสนงบประมาณ
X1X1
X2X2
0
I1 I1
I2 I2
I3 I3
Budget LineBudget Line
AA
DE
B
16
รปท 4-13 การสรางเสนอปสงคสวนบคคลจากการเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภค
19. การเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภคเมอรายไดเปลยนแปลงทาใหอปสงคเปลยนแปลงไป
จากรปท 4-14 กาหนดใหราคาของ 1x และ 2x คงทเทากบ 1 บาทตอหนวย และ 2 บาทตอหนวย ตามลาดบ แตใหมการเปลยนแปลงของรายไดผบรโภค
เมอรายไดเทากบ 10 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยท A บรโภค 1x 4 หนวย เมอรายไดเทากบ 20 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยท B บรโภค 1x 10 หนวย เมอรายไดเทากบ 30 บาท ดลยภาพของผบรโภคอยท C บรโภค 1x 16 หนวย
X1
X2
4
5
6
U2
U3
A
BDU1
4 12 20
L1 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 2L2 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 1
L3 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 0.54
5
6
U2
U3
A
BDU1
4 12 20
L1 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 2L2 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 1
L3 คอเสนงบประมาณเมอ P1 = 0.5
กาหนด•M = 20 บาท•P2 = 2•P1 = 2, 1, .50
10
กาหนด•M = 20 บาท•P2 = 2•P1 = 2, 1, .50
กาหนด•M = 20 บาท•P2 = 2•P1 = 2, 1, .50
10
L1L2
L3
Price-Consumption Curve;PCC
D em and C urveD em and C urve
X 1
P 1
H
E
G
2.00
4 12 20
1.00
0.50 H
E
G
2.00
4 12 20
1.00
0.50
17
จดทลากเชอมดลยภาพของผบรโภคเมอมการเปลยนแปลงรายได เรยกวา Income Consumption
Curve (ICC) หากมความชนเปนบวกแสดงวาเปนสนคาทงสองเปนสนคาปกต (Normal Goods) หากมความชนตดลบแสดงวามหนงในสองสนคานเปนสนคาดอย (Inferior Goods)
รปท 4-14 การเลอนเสนอปสงคเมอมการเปลยนแปลงรายได
20. การเปลยนแปลงดลยภาพของผบรโภคเมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป
แนวคด คอ การเปลยนแปลงของราคาทาใหดลยภาพของผบรโภคเปลยนแปลงไปเนองมาจากสาเหต 2 ประการ 1.) ผลของการทดแทน และ 2.) ผลทางรายได
สมมตวาราคาสนคา 1x ลดลงและเสนความพอใจมคณสมบต Complete, Transitive, Monotonic และ Convexity
X 1
X 2
In c o m e - C o n s u m p t io n C u r v eIn c o m e - C o n s u m p t io n C u r v e
3
4
A U 1
3
4
A U 1
5
1 0
B
U 25
1 0
B
U 2
C7
1 6
U 3
C7
1 6
U 3
กาหนดให : P 2 = $ 2
P 1 = $ 1I = $ 1 0 , $ 2 0 , $ 3 0
X 1
P 1
1 .0 01 .0 0
4
D 1 ( I= 1 0 )
E
4
D 1 ( I= 1 0 )
E
1 0
D 2 ( I= 2 0 )
G
1 0
D 2 ( I= 2 0 )
G
1 6
D 3 ( I= 3 0 )
H
1 6
D 3 ( I= 3 0 )
H
18
1.) ผลของการทดแทน(Substitution Effect) คอ ปรมาณซอสนคา 1x จะเพมขนเพราะผบรโภคเปลยนจะหนมาใชสนคา 1x แทนสนคาอนๆ เพราะราคาลดลง ดงนน ผลของการทดแทน คอ การปรบเปลยนการบรโภคบนเสนความพอใจเดมเมอราคาสมพทธเปลยนแปลงไป ผลของการทดแทนเมอ 1x ราคาลดลง จะทาใหปรมาณซอ 1x เพมขนเสมอ
2.) ผลทางรายได (Income Effect) คอ เมอราคา 1x ลดลงทาใหรายไดทแทจรง(Real Income) ของผบรโภคเพมขน ดงนน ผลทางรายได คอ การปรบเปลยนการบรโภคไปยงเสนความพอใจใหม โดยกาหนดใหราคาสมพทธคงท ปรมาณซอ 1x จะเพมขนถาเปนสนคาปกต ในทางกลบกนปรมาณซอ 1x จะลดลงถาเปนสนคาดอย
สรป สนคาทวไปผลของการทดแทนกนจะมมากกวาผลทางรายได ยกเวน Giffen Goods ทผลทางรายไดมมากกวา
ตวอยางท 1 ราคาสนคา 1x ลดลง และ 1x เปนสนคาปกต(Normal Goods)
จด A คอดลยภาพกอนการเปลยนแปลงราคา จด B คอดลยภาพใหมหลงการเปลยนแปลงราคา ซงการเปลยนแปลงจากจด A ไปจด B เรยกรวมกนวา Total Effect แยกพจารณา ดงน
1.) ผลของการทดแทน คอ เสนราคาสมพทธอนใหม(เสนปะ) ซงขนานกบเสนงบประมาณใหม( L2) สมผสกบเสนความพอใจเดมทจด D ดงนน SE คอการเปลยนแปลงจากจด A มายงจด D
2.) ผลทางรายได คอ การเปลยนแปลงจากจด D ไปยงจดสมผสระหวางเสนความพอใจอนใหม (U2) กบเสนงบประมาณใหม (L2) ในทนคอจด B
รปท 4-15 ผลการทดแทนและผลทางรายไดเมอ 1p ลดลงและ 1x สนคาปกต
X1O
X2
R
F1 S
C1 A
U1
R
F1 S
C1 A
U1
Income EffectIncome Effect
C2
F2 T
U2
BC2
F2 T
U2
B
ETotal Effect
SubstitutionEffect
D
ETotal Effect
SubstitutionEffect
D
L1
L2
TE คอ จาก A ไป B แบงเปน - SE คอ จาก A ไป D - IE คอจาก D ไป B
สนคา 1x TE = SE+IE F1F2 =F1E+EF2 สนคา 2x TE = SE+IE C1C2 = C1C2 + 0
19
โดยสรป ผลของการทดแทนกนทาใหผบรโภคซอสนคา 1x เพมขนและลดการซอ 2x และผลทาง
รายได คอ การทราคาลดลงทาใหรายไดทแทจรงเพมขน การซอ 1x เพมขนแสดงวาเปนสนคาปกต สวนการซอ
2x ไมเพมขนแสดงวาเปนสนคาทไมขนกบรายได
ตวอยางท2 ราคาสนคา 2x ลดลง
รปท 4-16 ผลการทดแทนและผลทางรายไดเมอ 2p ลดลง
จากรปท 4-16 ดลยภาพเดมอยทจด Aเมอราคา 2x ลดลง ผลรวมเทากบการเปลยนแปลง A ไป C แบงเปน 1.)ผลการทดแทน (SE) เทากบการเปลยนแปลงจาก A ไป B ผบรโภคซอ 1x ลดลงแตซอ 2x เพมขน เพราะหนมาใช 2x แทนมากขนเนองจากราคาลดลง 2.) ผลทางรายได(IE) เทากบการเปลยนแปลงจาก B ไป C เมอราคา 2x ลดลงทาใหรายไดทแทจรงเพมขน ผบรโภคซอ 1x และ 2x เพมขนแสดงวาทงสองเปนสนคาปกต
ตวอยางท 3 ราคาสนคา 1x ลดลง และ 1x เปนสนคาดอย(Inferior Goods) จากรปท 4-17 ดลยภาพเดมอยทจด A เมอราคา 1x ลดลง ทาใหเสนงบประมาณเปลยนจากเสนตรง
RS เปนเสนตรง RT ผลรวมเทากบการเปลยนแปลง A ไป B แบงเปน 1.) ผลการทดแทน (SE) เทากบการเปลยนแปลงจาก A ไป D ผบรโภคซอ 1x เพมขนแตซอ 2x ลดลงเพราะหนมาใช 1x แทนมากขนเนองจาก
X1
X2X2
0
A
Initial optimum
I1
New budget constraintNew budget constraint
Initial budget
constraint
I2
C New optimumIncome effect
Income effect
I2
C New optimumIncome effect
Income effect
C New optimumIncome effect
Income effect
Substitution effect
B
Substitution effect
Substitution effect
B
Substitution effect
20
ราคาลดลง 2.) ผลทางรายได(IE) เทากบการเปลยนแปลงจาก D ไป B เมอราคา 1x ลดลงทาใหรายไดทแทจรงเพมขน ผบรโภคซอ 1x ลดลงแสดงวา 1x เปนสนคาดอยสวน 2x ซอเพมขนแสดงวาเปนสนคาปกต เมอพจารณาผลรวมแลวพบวา เมอราคา 1x ลดลง ปรมาณซอ 1x เพมขนดวยแสดงวาผลของการทดแทนมมากกวาผลทางรายไดทาใหความสมพนธระหวางราคากบปรมาณซอ 1x จะผกผนกนซงปนไปตามกฎอปสงค
รปท 4-17 ผลการทดแทนและผลทางรายไดเมอ 1p ลดลงและ 1x เปนสนคาดอย
ตวอยางท4 ราคาสนคา 1x เพมขนและ เปน Giffen Goods จากรปท 4-18 ดลยภาพเดมอยทจด Aเมอราคา 1x เพมขน ทาใหเสนงบประมาณเปลยนจาก L1 เปน L2 ผลรวมเทากบการเปลยนแปลง A ไป C แบงเปน 1.) ผลการทดแทน (SE) เทากบการเปลยนแปลงจาก A ไป B ผบรโภคซอ 1x ลดลงแตซอ 2x เพมขนเพราะหนมาใช 2x แทนมากขนเนองจากราคาคงเดมแตราคาของ
1x เพมขน 2.) ผลทางรายได(IE) เทากบการเปลยนแปลงจาก B ไป C เมอราคา 1x เพมขนทาใหรายไดทแทจรงลดลง ผบรโภคซอ 1x เพมขนแสดงวา 1x เปนสนคาดอย สวน 2x ซอลดลงแสดงวาเปนสนคาปกต คอ เมอรายไดลดลงกซอลดลง
เมอพจารณาผลรวมแลวพบวา เมอราคา 1x เพมขน ปรมาณซอ 1x เพมขนดวยแสดงวาเสนอปสงคมความชนเปนบวกเพราะผลทางรายไดมมากกวาผลของการทดแทนกน
C1
C2
C3
C2
X1O
R
X2
F1 S F2 T
A
U1
E
SubstitutionEffect
D
Total Effect
B
Income Effect
U2
Total Effect
B
Income Effect
U2
F2
TE คอ จาก A ไป B แบงเปน - SE คอ จาก A ไป D - IE คอจาก D ไป B
สนคา 1x TE = SE+IE F1F2 =F1E+EF2 สนคา 2x TE = SE+IE C1C2= C1C3+ C3C2
21
รปท 4-18 ผลการทดแทนและผลทางรายไดเมอ 1p เพมขนและ 1x เปนสนคา Giffen Goods
A
L 1
U 2
U 1
B
C
L 2
S E
S E IE
X 2
X 1
IE
22
A
L1
U2
U1
B
C
L2
SE
SE IE
C1
C2
C3
C2
X2
X1
IE
X1O
R
X2
F1 S F2 T
A
U1
E
SubstitutionEffect
D
Total Effect
B
Income Effect
U2
Total Effect
B
Income Effect
U2
F2
TE คอ จาก A ไป B แบงเปน - SE คอ จาก A ไป D - IE คอจาก D ไป B
สนคา 1x TE = SE+IE F1F2 =F1E+EF2 สนคา 2x TE = SE+IE C1C2= C1C3+ C3C2
