แผนการสอน การจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน ผสอน รมภาภค ฤกษวระวฒนา. 2562

สปดาหท 1-2 ความหมายหลกการ แนวคด ของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

องคประกอบของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

กจกรรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

แหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

สปดาหท 3-5 รปแบบและองคประกอบของการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

สปดาหท 6-7 บทบาทของผทเกยวของในการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

สปดาหท 9-10 การอนรกษ การสรางจตส านก ของผทมสวนไดสวยเสยในการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

สปดาหท 11-12 การสรางเครอขาย การมสวนรวมในการจดการ

สปดาหท 13-14 แหลงทองเทยวเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนทมการจดการเปนเลศ

บทท 1

การจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

ความน า

การจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนนน เปนการจดการทองเทยวอกรปแบบหนงทมงเนนการใชทรพยากรทางวฒนธรรมภายในชมชน โดยทวไปแลว เรามกจะคนเคยกบ การทองเทยวโดยชมชน (Community Based Tourism) ทเปนวธการวางแผนและพฒนาการทองเทยวจากลางขนบน (Bottom-Up Approach) ซงแนวคดการทองเทยวโดยชมชนเรมขนในปศตวรรษ 1950 โดยเปนการพฒนาชนชนในชนบททใกลชดธรรมชาตและมวฒนธรรมเปนของชมชนเอง เปนกระบวนการทางสงคมและเศรฐกจ ทสงเสรมใหบคคล องคกร และชมชน มความเปนตวของตวเอง สามารถควบคมตนเอง มความสามารถในการเลอก และก าหนดอนาคตของตนเอง ชมชน และสงคมไดดวยการใชการทองเทยวเปนเครองมอผลกดนใหเกดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของชมชน ซงหากแตละชมชนอนมบรบทของการกอก าเหนดชมชนอนมเรองเลาเฉพาะถนและพฒนาการจนเปนวฒนธรรมของชมชนทเปนอตลกษณและเผยแพรสภายนอกและตองการดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาเยยมชมและไดรบประสบการณอนดของชมชนนน ชมชนตองมความรและความสามารถในการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน ดงนนการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน (Cultural and Community Tourism) จงเปนการทองเทยวอกรปแบบหนงทควรศกษาและคนควาน ามาซงวธการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนอนมจะเปนประโยชนตอผทศกษาทางดานการทองเทยวและนกวชาการดานอนๆตอไป

ความหมาย

การทองเท ยวชมชน (Community Tourism) คอการทองเท ยวท ชมชนเปนผ ก าหนดกระบวนการ ทศทาง และรปแบบการทองเทยวของตนเอง ชาวบานทกคนเปนเจาของเจาทรพยากรการทองเทยวนนๆ และมสวนไดสวนเสยทเกดจากการทองเทยว ซงการทองเทยวทจดโดยชมชนนนมจดขายทหลากหลาย ทงธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรม ประเพณ วถชวต การอนรกษ รวมทงมการพฒนารปแบบเพอสรางความยงยนสคนรนลกรนหลานและเกดประโยชนตอทองถนอยางแทจรง (พมพระว โรจนรงสตย, 2556, น.20)

การทองเทยวชมชน หมายถง การทองเทยวทมเอกลกษณค านงถงความยงยนของ สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม โดยเปนทองเทยวทตองไมท าลายวถชวตเดมหรอทรพยากรของชมชนทมอยและคนในทองถนเขามามสวนรวมในการจดการบรหารการทองเทยว (ศนยวจย ธนาคาร ออมสน, 2561)

การทองเทยวโดยชมชน (Community Based Tourism) หรอ CBT หมายถง การทองเทยวท ค านงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม ก าหนดทศทางการทองเทยวโดย สมาชกในชมชน จดการทองเทยวโดยชมชนเพอชมชน และชมชนเจาของแหลงทองเทยวม บทบาทเปนเจาของมสทธในการจดการดแลเพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน (พจนา สวนศร และสมภพ ยจอหอ, 2556)

กองทนสตวปาโลกสากล World Wildlife Fund (WWF) ใหความหมาย การทองเทยวโดยชมชน วา เปนรปแบบการทองเทยวทชมชนทองถน มสวนส าคญในการจดการ พฒนา ควบคม และผลประโยชนสวนใหญยงคงอยภายในชมชน (WWF, 2001:2).

ธนยพร วณชฤทธา นกวจยและนกวชาการอสระ (MGR ONLINE, 2551) ไดกลาวถงการทองเทยวชมชนวา จะม 2 ค า คอ การทองเทยวโดยชมชน และการทองเทยวชมชน ซงแตกตางกน “การทองเทยวโดยชมชน” จะจดการเองโดยชมชน แต “การทองเทยวชมชน” อาจจะอาศยองคประกอบของชมชนทมอยแลวหรอศกยภาพเปนตวฐาน แลวอาจจะเปนผประกอบการหรอรฐเขามารวมกบชมชนในการจดการการทองเทยวในชมชน

จะเหนไดวา การทองเทยวโดยชมชนมงเนนทการจดการจากชมชนเองเปนหลก โดยคนในทองถน หรอสมาชกในชมชน เขามามสวนรวมในการก าหนดทศทางในการพฒนาการทองเทยวในทกขนตอน ในขณะทการทองเทยวชมชนมงเนนการใชทรพยากรทองถน และศกยภาพของชมชนเปนหลก โดยผด าเนนการก าหนดทศทางและการพฒนาอาจมาจากคนในทองถนหรอสมาชกในชมชนรวมกบบคคลภายนอกได เชน ภาครฐ ภาคเอกชน หรอหนวยงานทเกยวของกบการทองเทยว ซงทงสองรปแบบตางมงเนนในการสรางรายไดและผลประโยชนสชมชนเปนส าคญ

การทองเทยวเชงวฒนธรรม

การทองเทยวงานชมวฒนธรรมและประเพณ (cultural and traditional tourism) หมายถงการเดนทางไปยงแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและงานประเพณตางๆ ทเปนเอกลกษณเฉพาะในทองถนนนๆ จดขน ไดรบความเพลดเพลนตนตาตนใจ ไดรบความประสบการณและความรเกยวประวตศาสตร (พรพณ ประกายสนตสข, 2550) งานศลป และความเชอ การยอมรบนบถอ การเคารพพธกรรมตางๆ และเขาใจตอสภาพสงคมและ

วฒนธรรม มประสบการณใหมๆ เพมขนบนพนฐานของความรบผดชอบและมจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอมและมรดกทางวฒนธรรม โดยประชาชนในทองถนมสวนรวมตอการจดการทองเทยว

การทองเทยวเชงวฒนธรรม (Cultural Tourism) คอ การเดนทางของนกทองเทยวทเดนทางไปยงจดหมายปลายทางทเปนแหลงทองเทยวทเปนศลปะ วฒนธรรม โบราณสถาน ศาสนา งานประเพณ วถชวตชมชน จากการเดนทางทองเทยวเปนการเรยนร ศกษาท าความเขาใจเกยวกบศลปวฒนธรรม วถชวตของชมชนแตละทองถนทแตกตางกนและตองเคารพวฒนธรรมของกนและกน ซ งจะกอใหเกดมตรภาพ ความร ความเขาใจในวฒนธรรมของชมชน และค านงถงผลกระทบทจะเกดขนตอบคคลในชมชนนนๆ โดยใหเกดนอยทสด (วลลภ ทองออน, 2550 ,น.20)

การทองเทยวเชงวฒนธรรม (Cultural Tourism) คอการทองเทยวทน าสนสนคาทางวฒนธรรม (Cultural product) ในความหมายของการใชทนทางประวตศาสตร สงคม วฒนธรรม และประเพณฝงตวในกจกรรมการทองเทยวเพอใหสอดคลองกบความตองการของตลาดการทองเทยว (บณยสฤษฎ อเนกสข ,2559 ,น.16)

Mckercher B and Cros du H. (2012, p.4) กลาววามนกวชาการใหค าจดความการทองเทยวเชงวฒนธรรม ไวเปนจ านวนมากทงค าจ ากความทกวางและค าจ ากดความทแคบ จากการทบทวนค าจ ากดความเหลาน พวกเขาไดแบง ค าจ ากดความของการทองเทยวเชงวฒนธรรม เปน 4 กลมกวางๆ ดงน 1. ค าจ ากดความเชงการทองเทยว (Tourism derived) 2. ค าจ ากดความเชงแรงจงใจ ( Motivational) 3. ค าจ ากดความเชงประสบการณ (Experiential) 4. ค าจ ากดความเชงปฏบตการ (Operational)

หลกการของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

หลกการของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน ทใชการทองเทยวเปนเครองมอในการพฒนาชมชนโดยดดแปลงจาก หลกการการทองเทยวโดยชมชน (พจนา สวนศร,2546, น.12) มดงน

1. ชมชนเปนเจาของ การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน เปนการทองเทยวโดยมทรพยากรเชงวฒนธรรมภายในชมชนเปนสงดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาสมผส วถชวตชมชน วฒนธรรมทปฏบตสบทอดมาตงแตครงบรรพบรษของคนในชมชน ดงนนในหลกปฏบตแลว สมาชกในชมชนจงเปรยบเปนเจาของทรพยากรการทองเทยว หรอแมกระทงการปฏบตตน การแตงกาย ความเชอ ความศรทธา น าใจไมตร ความโอบออมอารของชาวบานในชมชนกเปรยบเปนทรพยากรการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนนนเอง หากชาวบานหรอสมาชกในชมชนเปลยนวถชวต อนเปนเอกลกษณทโดดเดนของชมชนแลว จะท าใหชมชนขาดเสนหดงดดนกทองเทยวใหเดนทางมาทองเทยวได

2. ชาวบานเขามามสวนรวมในการก าหนดทศทางและตดสนใจ การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน เปนการทองเทยวทการบรหารจดการสวนใหญเกดจากการมสวนรวมของชาวบานในชมชน ซงอาจเกดขนจากการรวมตวของชาวบานในความตองการทจะด าเนนกจกรรมทางการทองเทยวเนองจากมทรพยากรทางวฒนธรรมอนโดดเดนทตองการเผยแพรสสาธารณชนและน ามาเปนแหลงทองเทยวอนจะน ามาซงรายไดสชมชน เมอทรพยากรทางวฒนธรรมอยภายในชมชน การบรการจดการ การก าหนดทศทางและการตดสนใจตางๆ หากเปนไปได ควรมาจาก

การมสวนรวมและความรวมมอของชาวบานภายในชมชนและมงเนนการจดการทองเทยว เพอการหารายไดกระจายสครวเรอนในชมชนเปนหลก

3. สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน เปนการทองเทยวทสรางความภาคภมใจในตนเอง เนองจากทรพยากรการทองเทยวเชงวฒนธรรมทอยภายใตการดแลของชมชนสามารถดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาเยยมชมและชนชมในขนบธรรมเนยมวฒนธรรมอนดงามทชาวบานยงคงรกษาไว ในขณะเดยวกน การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนยงน ามาซงรายไดใหเกดกบชมชนและชาวบาน ดงนนจงควรสงเสรมความภาคภมใจในตนเองใหกบชาวบานเพราะจากการดแลรกษาทรพยากรทางวฒนธรรมและวถชวตของชาวบานท าใหเกดประโยชนกบชมชนโดยสวนรวม

4. ยกระดบคณภาพชวต การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน เปนเครองมอหนงทท าใหนกทองเทยวเดนทางมาเยยมชม ไดรบประสบการณทแปลกใหมจากชวตประจ าวน สงผลใหเกดการจบจายใชสอย มกระแสเงนหมนเวยนในระบบเศษฐกจทงหนวยใหญและหนวยยอย สงผลกระทบตอชวตความเปนอยของชาวบานและสมาชกในชมชนใหมความเปนอยทดขน เมอมเมดเงนไหลเขาสระบบเศรษฐกจของชมชน ท าใหชาวบานและสมาชกในชมชนมเงนลงทนประกอบสมมาอาชพ มเงนเพอหาหมอรกษาโรค สงบตรหลานเรยนหนงสอในระดบสงๆ ถอวาการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนชวยในยกระดบคณภาพชวตของชาวบานและสมาชกในชมชน

5. มความยงยนทางดานสงแวดลอม การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน เปนการทองเทยวทมฐานทรพยากรทางวฒนธรรมและชมชนเปนหลก ซงทรพยากรทางวฒนธรรมและชมชนเหลานมความเกยวเนองตงอยในสงแวดลอมรอบๆ ชมชน เชน ปาเขา ล าธาร ทางเชอมระหวางชมชน ชายหาด แมน า ทะเล พชพนธไม สตวทะเลสตวปา ฯลฯ การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนตองค านงถงความยงยนของสงแวดลอมอนเกยวโยงกบวถชวตของคนในชมชนเหลาน เพราะหากสงแวดลอมเปลยนแปลงไปอาจสงผลกระทบถง ความเปนอยของคนในชมชนได

6. คงเอกลกษณและวฒนธรรมทองถน สงเสรมใหคนในชมชน ชาวบานในทองถนเหนคณคา พยายามรกษาวฒนธรรมและรากเหงาความเปนตวตน (Identity) อนเปนสงทท าใหเกดความภาคภมใจของชมชน เปนสงทบงบอกวาชมชนมทมาทไป และวถอนสวยงามทท าใหชมชนอยยนหยดผานกาลเวลาและมการสบทอดธรรมเนยมปฏบตตามวถดงเดมจากรนสรน ท าใหชมชนเปนด ารงความเปนปกแผนอนมนคง เปนสงดงดดใจของนกทองเทยว

7. กอใหเกดการเรยนรระหวางคนตางวฒนธรรม การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน สงเสรมใหเกดการเรยนรระหวางผมาเยยมเยอนกบเจาบานซงทงสองฝายมาจากตางทตางวฒนธรรมกน เมอมาอยรวมกนไดท ากจกรรมรวมกนระหวางผมาเยยมเยอนกบเจาบาน จะกอใหเกดความเขาใจ เรยนรวา เพราะเหตใด ท าไม อะไร เปนปจจยผลกดนหรอปจจยดง ใหคนในทองถน หรอสมาชกในชมชน เกดความเชอความศรทธา มประเพณ วฒนธรรม ตามทปรากฏตอผมาเยยมเยอนหรอนกทองเทยว

8. เคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรความเปนมนษย การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนสงเสรมใหเกดสมผส ไดรบประสบการณเกยวกบมรดกทางวฒนธรรมของชมชนใดใดบนโลกน กอใหเกดการตระหนกถงการ

อยรวมกนอยางผาสกของผคนตางวฒนธรรมกน ท าใหมนษยชาตเคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรความเปนมนษย ไมวาจะอยในฐานะไหนและเชอชาต ศาสนาใด

9. เกดผลตอบแทนทเปนธรรมแกคนทองถนและมการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน การทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนสงเสรมใหชาวบานมความเขาใจ ในเรองการทองเทยว ชมชนมความเขมแขง มความ เปนอนหนงอนเดยวกน มมาตรฐานในการด ารงชวตมากขน ชาวบานเหนความส าคญของการอนรกษ ธรรมชาตได รบการพฒนาแหลงทองเทยวในหมบานภายใตผลงานและภมปญญาชาวบาน และแนวทางทถกตองในการจดการการทองเทยวคอการจด สรรรายไดจากการทองเทยวอยางธรรมและกระจายใหกบชมชนและประชาชนในหมบานไดอยางทวถงและมรายไดสวนหนงน าไปดแลและปกปองเพอใหทรพยากรการทองเทยวอยไดอยางยงยนและพฒนาสาธารณประโยชนของชมชน ใหค านงวารายไดจากการทองเทยวตองไมกระจกอยทคนกลมใดกลมหนงเพยงเทานน

หลกการของการทองเทยวชมชน (Dewi, 2017 : 2) คอการท าใหคณภาพชวตของชมชนดขนจากเดมโดยมลกษณะดงน 1. ชมชนทองถนไดรบผลประโยชน 2. ชมชนทองถนและนกทองเทยวไดใชสาธารณโภคตางๆรวมกน 3. ความเทาเทยมกนในการรบผลประโยชน 4. มการรเรมในการปกปองสงแวดลอม 5. บรษทจากภายนอกชมชนเขามาลงทนหรอท ากจการไดในรปแบบของกจการรวมคา (Joint ventures) กบชมชนทองถน 6. ชมชนทองถนตองเปนายใกสวนหนเจาของและเปนผจดการกจการเอง 7. แมวากจการนนจะเปนของเอกชนแตผลประโยชนตองอยภายในชมชน 8. พฒนาเครอขายส าหรบผลตภณฑทางการทองเทยว 9. การพฒนาโดยการรวมมอ และ 10. การพฒนาโดยภาคเอกชน ตองสนบสนนใหเกดการกระจายอ านาจ กอใหเกดความเขมแขงสชาวบานในชมชน

องคประกอบของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

ณฏฐพชร มณโรจน (2560 : 30) กลาววา องคประกอบของการทองเทยวชมชน ม 8 องคประกอบ ดงน 1. สงดงดดใจ 2. กจกรรมการทองเทยว 3. องคกรชมชนและเจาของภมปญญา 4. การมสวนรวมของชมชน 5. สงอ านวยความสะดวก 6. การจดการอยางยงยน 7. สรางการเรยนร 8. พฒนาคณภาพชวต

พจนา สวนศร Dewi ณฏฐพชร มณโรจน

ชมชนเปนเจาของ ช ม ช น ท อ ง ถ น ไ ด ร บผลประโยชน

สงดงดดใจ

ชาวบานเขามามสวนรวมในการก าหนดทศทางและตดสนใจ

ช ม ช น ท อ ง ถ น แ ล ะน กท อ ง เ ท ย ว ไ ด ใ ช ส าธารณโภคตางๆรวมกน

กจกรรมการทองเทยว

สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง

ความเทาเทยมกนในการรบผลประโยชน

องคกรชมชนและเจาของภมปญญา

ยกระดบคณภาพชวต มการรเรมในการปกปองสงแวดลอม

สงอ านวยความสะดวก

ค ง เ อ ก ล ก ษ ณ แ ล ะวฒนธรรมทองถน

บรษทจากภายนอกชมชนเ ข า ม า ล ง ท น ห ร อ ท ากจการไดในรปแบบของก จ ก า ร ร ว มค า ( Joint ventures) ก บ ช ม ช นทองถน

การจดการอยางยงยน

ก อ ใ ห เ ก ด ก า ร เ ร ย น รระหวางคนตางวฒนธรรม

ชมชนทองถนตองเปนเจาของและเปนผจดการกจการเอง

สรางการเรยนร

เคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรความเปนมนษย

แมวากจการนนจะเปนข อ ง เ อ ก ช น แ ตผ ล ป ร ะ โ ย ช น ต อ ง อ ยภายในชมชน

พฒนาคณภาพชวต และเศรษฐกจของชมชน

เกดผลตอบแทนท เปนธรรมแกคนทองถน

พฒนาเครอขายส าหรบผ ล ต ภ ณ ฑ ท า ง ก า รทองเทยว

มการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน

ก า ร ก ร ะ จ า ย อ า น า จ กอใหเกดความเขมแขงสชาวบานในชมชน

ชมชนเปนเจาของ ทรพยากรการทองเทยวทางดานวฒนธรรม ธรกจบรการทางการทองเทยวตางๆ เนนการมสวนรวม สรางความเขมแขงสชมชน

มตทางดานนกทองเทยว มตทางดานชมชนหรอเจาบาน (Host)

มตดานการจดการ

ผลประโยชน กระจายสชมชน มการจดการอยางเทาเทยม

คงเอกลกษณและวฒนธรรมทองถน

เกดการเรยนรและเขาใจกนระหวางคนตางวฒนธรรม

กรอบแนวคดเกยวกบชมชนและความหมายของชมชน

พมพระว โรจนรงสตย (2556,น.10-13) ไดรวบรวมกรอบแนวคด

คนในชมชนทองถน (Local Residents) คอผทมภมล าเนาและอาศยอยอยางถาวรในชมชนทองถน (Krippendorf , 1987) และสามารถแบงประเภทของคนในชมชนทองถน ตามลกษณะของการมปฏสมพนธกบนกทองเทยวเปน 4 กลมใหญ ดงน

1. คนในชมชนทองถนทตดตอและมปฏสมพนธโดยตรงกบนกทองเทยว คอ ผทมอาชพทใหบรการหรอขายสนคาใหกบนกทองเทยว ตองอาศยพงพากจกรรมทางการทองเทยว หากนกทองเทยวลดลง คนในชมชนเหลานจะไดรบผลกระทบ โดยตรง

2. คนในชมชนทองถนทไมไดตดตอและมปฏสมพนธโดยตรงกบนกทองเทยว เปนเจาของกจการธรกจ ผก าหนดนโยบาย

3. คนในชมชนทองถนทตดตอและมปฏสมพนธกบนกทองเทยวเปนบางครง

4. คนในชมชนทองถนทไมไดตดตอกบนกทองเทยวเลย

หรอผเยยมเยอน (Visitor)

ทรพยากรทางวฒนธรรม

และ ธรกจบรการทางการ

ทองเทยวเปนเจาของโดย

คนในชมชน

ทรพยากรทางวฒนธรรมดงดดให

นกทองเทยวเดนทาง

นกทองเทยวเคารพใน

วฒนธรรมทแตกตาง

และศกดศรความเปน

มนษย การเรยนรและเขาใจกนระหวางคน

ตางวฒนธรรม

รมภาภค ฤกษวระวฒนา ,2562

ความส าคญและประโยชนของการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

การจดการการทองเทยวโดยชมชนตองเรมตนจากการทสมาชกในชมชนมความพรอม มสวนรวมในการวางแผนและจดการการทองเทยว ชาวบานในชมชนมความคดรเรมใหมๆ เพอใหการด าเนนการการทองเทยว

ความยงยน ของ สงคม วฒนธรรมและเศรษฐกจ ชาวบานในชมชนมความเปนอยทดขนมคณภาพชวตทด

ประสบความส าเรจ สมาชกทกคนในชมชนควรเลงเหนความส าคญและประโยชนของการทองเทยว ในชมชน (สถาบนการทองเทยวโดยชมชน, 2560; ส านกงานจงหวดกระบ, 2560 ) ดงน

1. เกดการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม ประเพณและภมปญญาทองถน เพราะเปนทรพยากรการทองเทยวทดงดดใจนกทองเทยวใหเดนทางมาทองเทยวในชมชน

2. การทองเทยวโดยชมชน เปนการพฒนาคณภาพชวตของคนในชมชนเนนคนเปน ศนยกลางของการพฒนา กจกรรมการทองเทยวเปนกจกรรมทเชอมกบกจกรรมพฒนาชมชนอนๆ ทตองอาศยการเรยนร

3. คณภาพชวตของคนในชมชนเพมขนซงเปนผลทางออมของการทองเทยว เชน เกด รายไดเสรมจากการท าการทองเทยวในชมชน โครงสรางพนฐานทอ านวยความสะดวกตอ นกทองเทยวเกดขน ถนน หองน าสาธารณะ ระบบไฟฟา น าประปา เปนตน

4. การทองเทยวโดยชมชนเปนเครองมอของการเผยแพรวฒนธรรม ภมปญญา ขนบธรรมเนยมประเพณ ภมปญญาของทองถน และวถชวตของผคนในชมชนตอสาธารณ

5. สรางการตระหนกรในชาตพนธของตนเองใหกบเยาวชน และวยรนใหเหนคณคาของ การฟนฟ รกษา สบทอด และอนรกษทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม ประเพณและภมปญญา ทองถนของตนใหคงอย และสบทอดไปรนตอรน

6. การทองเทยวโดยชมชนน าไปสการรวมตวกนของสมาชกในชมชน หรอ กลมตางๆ ใน ชมชน มกจกรรมทท ารวมกน รวมถงเจาของภมปญญา หรอ ความรตางๆ ทมอยในชมชนรวม แลกเปลยนเรยนรกน เพอน าความร ความเชยวชาญทมอยในตนออกมาถายทอดใหลกหลานทม ความสนใจ และนกทองเทยวทมาเยอน

เอกสารอางอง

ณฏฐพชร มณโรจน .(2560). การจดการการทองเทยวโดยชมชน.วารสารวชาการการทองเทยวไทยนานาชาต.13(2). 25-46.

บณยสฤษฎ อเนกสข . (2559). ยล เยยม เยอน เหยา : แนวคดและทฤษฎวาดวยการทองเทยวเชงวฒนธรม. พษณโลก : ส านกพมพมหาวทยาลยนเรศวร.

พรพณ ประกายสนตสข. (2550). ลกษณะสวนบคคล คานยมทรพยากรการทองเทยวและพฤตกรรมการทองเทยวในประ เทศสาธ ารณร ฐประชาชนจ นของน กท อ ง เท ย ว ไทย ในกร ง เทพฯมหานคร . กร ง เ ทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พมพระว โรจนรงสตย. (2556). การทองเทยวชมชน. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร

วลลภ ทองออน. (2550). การจดการการทองเทยวเชงนเวศและการทองเทยวเชงวฒนธรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพส านกสงเสรมและฝกอบรมมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ศนยวจย ธนาคาร ออมสน. (2561). การทองเทยวชมชน. กรงเทพฯ : ธนาคารออมสน

ส านกงานจงหวดกระบ. 2560. หลกการของการพฒนาทองเทยวโดยชมชน. สบคนเมอ 16 ธนวาคม 2561, เขาถงไดจาก www.krabi.go.th/krabi2015/m_file/lifetravel/25.pdf

J Krippendorf. (1987). The holiday makers. Understanding the impact of leisure and travel. Oxford, England : Butterworth-Heinemann.

Mckercher B and Cros du H. (2012). Cultural Tourism. New York : Routledge.

MGR ONLINE การทองเทยวชมชน บนทางเลอก-ทางรอด 23 ต.ค 2551 เขาถง 15 ธนวาคม 2561 จากhttps://mgronline.com/travel/detail/9510000125990

N I K Dewi, I P Astawa, I W Siwantara, and I G A B Mataram. (2018). Exploring the potential of cultural villages as a model of community based tourism. IOP Conf. Series: Journal of Physics: Conf. Series 953 (2018) 012072 p. 1-8 doi :10.1088/1742-6596/953/1/012072.

WWF (World Wildlife Fund), 2001. Guidelines for community-based ecotourism development.

WWF International, Gland, Switzerland

บทท 2

รปแบบและองคประกอบของการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

แนวความคดการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม

การทองเทยวเชงวฒนธรรมคอการทองเทยวทไดน าเอาวฒนธรรมมาเปนจดขายเพอดงดดความสนใจของนกทองเทยวชาวตางประเทศ โดยเฉพาะนกทองเทยวชาวอเมรกนและยโรป ทตางสนใจทจะเรยนรวฒนธรรม มรดกทางประวตศาสตร เยยมชมงานสถาปตยกรรม และสมผสวถชวต ความเปนอยของคนในประเทศน น โดยเฉพาะประเทศในแถบเอเชยและแอฟรกา รวมถงซอของทระลกทเปนงานหตถกรรมละงานฝมอทเกดจากภมปญญาของคนในประเทศนน การทองเทยวในลกษณะดงกลาวเราเรยกวา การทองเทยวเชงวฒนธรรม (ไกรฤกษ ปนแกว : 2556)

การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมประกอบดวย 1. ประวตศาสตรและรองรอยทางประวตศาสตร 2. โบราณคดและพพธภณฑ

3. งานสถาปตยกรรมเกาแกดงเดม 4. ศลปะ หตถกรรม ประตมากรรม ภาพวาด รปปนและแกะสลก 5. ศาสนารวมถงพธกรรมตางๆทางศาสนา 6. ดนตร การแสดงละคร ภาพยนตร 7. ภาษาและวรรณกรรม 8. วถชวต เสอผาเครองแตงกาย อาหาร 9. ประเพณ วฒนธรรมพนบาน เทศกาลตางๆ 10. ลกษณะงานและเทคโนโลย ภมปญญาทองถนทน ามาใชเฉพาะทองถน

การทองเทยวเชงวฒนธรรม คอ การไปยงแหลงทรพยากรการทองเทยวนนๆ เพอเปดโลกทศน ไดเหน ไดเรยนร ถงความเปนมา และ ความเปนอย ของชมชนในบรเวณแหลงทรพยากรการทองเทยวนน อนจะน ามาซงความเขาอกเขาใจ และการยอมรบผอนซงอยในวฒนธรรมทแตกตางไปจากทเราคนเคย นอกจากนยงไดรบความสนกสนาน เพลดเพลน ยงไปกวานน การทองเทยวเชงวฒนธรรมเปนการรกษาวฒนธรรมของแหลงทองเทยวนน ๆ ไวอกดวย

แมจะไดชอวาการทองเทยวเชงวฒนธรรม แตหวใจส าคญหรอแกนของการทองเทยวแบบนคอการอนรกษแหลงทรพยากรการทองเทยวเชงวฒนธรรม กลาวคอการไปเยยมชมตองค านงถงแหลงทองเทยวนอยางยงยวด ท าอยางไรจงจะยงคงรกษาหรออนรกษแหลงทองเทยวนใหสามารถอยตอไปถงรนลกรนหลานได และจะพฒนาแหลงทองเทยวนไดอยางไร นอกจากนยงตองใหเกยรตสถานทและคนในชมชมนน ๆ อกดวย

ทรพยากรการทองเทยวเชงวฒนธรรมนน อาจแบงแบบกวาง ๆ ได 2 แบบ คอวฒนาธรรมทเปนสงทจบตองไดหรอเหนไดชด เชน รปแบบของเสอผา เครองแตงกาย รปแบบทางสถาปตยกรรม (ไดแก อาคารบานเรอน วด โบสถ มสยด พระราชวง อนสาวรย) อาหารการกนเครองมอของใชในชวตประจ าวน และวฒนธรรมทจบตองไมได เชน รปแบบจารต ขนบธรรมเนยมประเพณ เชน การท าบญตกบาตร ประเพณสงกรานต การเฉลมฉลองในชวงครสตมาส

ในสวนของการทองเทยวเชงวฒนธรรมเองนน กยงสามารถแบงยอยไดอกหลายประเภท ยกตวอยางเชน การทองเทยวเชงประวตศาสตร เชนการไปเยยมชมโบราณสถานโบราณวตถ การทองเทยวงานวฒนธรรมประเพณ เชน การไปดบงไฟพญานาค การทองเทยวเชงวถชวตชนบท เชน การไปเทยวพกโฮมสเตยกบชาวเขา การทองเทยวเชงกฬา เชน การไปเขารวมการแขงขนการเลนกระดานโตคลน และการทองเทยวเชงสขภาพทางวฒนธรรม เชน การไปเขาคอรสอบรมฝกสมาธ หรอ การเขาคอรสรบประทานอาหารคลน

สวนเรองการบรหารจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมนน มเปาประสงคทจะท าใหแหลงทรพยากรการทองเทยวนน ๆ ยงคงรกษาเอกลกษณของตนไวได แมจะมนกทองเทยวมาเทยวกไมสงผลใหแหลงทรพยากรการ

ทองเทยวนนเสยหายหรอสญเสยอตลกษณไป สวนวธการบรหารจดการกตองท าแบบองครวม คอ แหลงทองเทยวเองกตองการใหนกทองเทยวมาเทยว จงตองมการท าการตลาดและแหลงทองเทยวใหเปนทนาสนใจ มการวางแผนโครงการพฒนาแหลงทองเทยว หรอแมแตองคกรหรอหนวยงานทดแลแหลงทรพยากรกตองมการจดการและปรบโครงสรางใหเขากบสถานการณทอาจเปลยนแปลงไปตามยคสมยหรอเหตปจจยอน ๆ และทส าคญคอ เมอวางแผนตาง ๆ แลวตองมการลงมอท า การด าเนนการใหเปนไปตามแนวทางพฒนาตาง ๆ ทไดวางไว

โดยสรปแลว แนวคดเกยวกบการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมกไมแตกตางจากแนวคดการจดการการทองเทยวแบบยงยน กลาวคอ เปดรบนกทองเทยวแตในขณะเดยวกนกตองอนรกษแหลงทองเทยว ทงฝายนกทองเทยวและแหลงทองเทยว(รวมถงชมชนบรเวณแหลงทองเทยว)ตองไดประโยชนทงสองฝาย และตางกตองเคารพใหเกยรตซงกนและกน ไมตดสนวาวฒนธรรมทแตกตาง เปนเรองถกผด ดเลว หากแตตองเปดใจยอมรบในความแตกตางนน แลวรวมกนรกษาพฒนาแหลงทรพยากรการทองเทยวนนไปดวยกน

การวางแผนและพฒนาการทองเทยวโดยชมชนนนม 3 สวนหลกทตองพจารณา คอ การวางแผนกลยทธ (Strategic planning) เพอพฒนาชมชน การสรางศกยภาพของชมชน (Capacity building) และการเพมอ านาจของชมชน (Community empowerment) ( Sue Beeton, 2006.p.3)

Planning Hilary du cros and Bob Mckercher (2015, p.215-216)

McKercher and Ho (2003) conclude that adopting a marketing approach enables cultural

heritage asset managers to:

• develop a deep knowledge of the factors that can adversely affect the sustainable

use of the asset;

• use this knowledge to identify broad goals for managing the asset in a sustainable

manner;

• develop assets as products to achieve these goals;

• identify and implement a range of tactics to ensure the goals are met;

• identify optimum visitation levels that will allow the asset to be used sustainably

(not too low, not too high);

• identify the preferred type of visitor for the type of experience offered;

• establish a clear market position to reach these target audiences;

• signal the desired message about the asset to potential users and communicate

the desired message clearly to the target audience;

• set expectations of appropriate behaviour;

• control the tourist’s movement on site.

Likewise, many different planning models have been devised, some with a stronger commercial

focus and others with a stronger conservation focus (see, for example, Pedersen

2002; DEA 2004; English Heritage 2011; Bandarin and van Oers 2012; UNWTO 2012;

UNESCO et al. 2013; Heritage Preservation 2014). They all share a number of features in

common. Simplified, the planning process involves the following steps:

• background research and documentation;

• a realistic assessment of the current situation, including an internal and external

analysis;

• stakeholder consultation (undertaken at all stages);

• specialist studies, as needed;

• a realistic assessment of the asset’s potential to function as a tourism product

and what measures are needed to achieve that potential;

• identification of options and the selection of the most feasible;

• establishment of a mission or vision;

• establishment of quantifiable and assessable goals and objectives;

• creation of specific action plans to achieve the goals and objectives;

• establishment of an evaluation and feedback mechanism to monitor achievement

of the plans’ objectives.

Biosphere reserves

Each biosphere reserve is intended to fulfil three complementary and mutually

reinforcing functions (UNESCO, 2012b):

(1) a conservation function, contributing to the conservation of landscapes, eco

systems, species and genetic variation;

(2) a development function, fostering economic and human development which is

environmentally and socially sustainable and culturally appropriate;

(3) a logistic function, providing support for research, monitoring, education and

training related to local, national and global issues of conservation and development.

Governance and Joint Management

Zoning

Managing roads and trails

Built accommodation, campgrounds and other facilities

David Newsome , Susan A.Moore and Ross K. Dowling. (2013). Aspects of tourism.Great Britain : MPG Books Group

Hilary du cros and Bob Mckercher .(2015).Cultural Tourism . New York : Routledge

Strategy

Ramsar Convention on Wetlands David Newsome , Susan A.Moore and Ross K. Dowling. (2013, P.241-278)

องคการพฒนาพนทพเศษอยางยงยน (องคการมหาชน) กลาววา องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน ม 4 ดานและสามารถน ามาปรบใชกบการจดการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนทง 4 ดาน คอ

ดานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

1. ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ และมวถการผลตทพงพาและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

2. ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถน

ดานองคกรชมชน

1. ชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน

2. มปราชญหรอผมความร และมทกษะในเรองตางๆ หลากหลาย

3. ชมชนรสกเปนเจาของ และเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

ดานการจดการ

1. มกฎ-กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว

2. มองคกรหรอกลไกในการท างานเพอจดการการทองเทยว และสามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได

3. มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม

4. มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน

ดานการเรยนร

1. ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถชวตและวฒนธรรมทแตกตาง

2. มระบบจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน

3. สรางจตส านกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม ทงชาวบานเองและผมาเยอน

บทท 3

บทบาทของผทเกยวของในการพฒนาการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

ผทเกยวของหรอผทมสวนไดสวนเสย (stakeholder)

ผลกระทบผทเกยวของหรอผทมสวนไดสวนเสยจากการทองเทยว

หมบานแมก าปอง เปนหมบานทมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ มทวทศนทสวยงาม และมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตมากมาย เชน น าตกแมก าปอง น าตกธารทองฯลฯ นอกจากนน ยงมปาไม ทอดมสมบรณ อดม

ไปดวยพชพนธ และสมนไพรตางๆ มดอกเอองดนเปนดอกไม ประจ าถนทมความสวยงาม ซงจากความอดมสมบรณของธรรมชาตนเอง จงท าให หมบานแมก า ปองเรมเปนหมบานทมนกทองเทยวพากนเขามาพกผอนชมธรรมชาตของหมบานมากขนเรอย ๆ จนกระทงทางผ น าหมบานและชาวบานแมก าปองไดเปดหมบานใหเปนหมบานทองเทยวเชงนเวศ ในวนท 10 ธนวาคม 2543 ซงได ด าเนนการมาได ระยะหนง จากปรากฏการณ ทเกดขน ท าให ชาว บานแมก าปองได ตระหนกถงปญหาทเกดขนจากการทนกทองเทยวได เขามาไมวาจะเปนปญหา ขยะ ตนไม ตนพชถกตด โดนเหยยบย าและมปญหาการน าวฒนธรรมตางชาตเขามาในหมบาน ชาวบานแมก าปองจงตระหนก วาถาไมมรปแบบการจดการทเปนกฏเกณฑ ให นกทองเทยวทเขามา ไดปฏบตแลว ทรพยากรธรรมชาตของหมบานรวมทงสงคมวฒนธรรมของคนในหมบานจะตอง เปลยนไป จากสงทเกดขนจงจ าเปนตองมกระบวนการเพอน าไปสการแกไขปญหา จากการเปด หมบานเปนแหลงทองเทยว เพอใหคนในหมบานและนกทองเทยวได ตระหนกถงการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตตอไปพรอมๆกบการอนรกษวฒนธรรมของคนในชมชน (พรมมนทร พวงมาลา, 2544 )

ดานสงคม

ดานบวก

คนในชมชนมความเปนอยทดขน มคณภาพชวตดขน กอใหเกดประโยชนในการสรางความเขาใจอนดระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน ปองกนการอพยพทองถนของชมชนทองถน เสรมสรางการศกษาแกชมชนทองถน เสรมสรางความปลอดภยแกชมชนทองถน สรางความสามคคแกชมชน ท าใหชมชนทองถนเจรญขน

ดานลบ

ศกดศรของความเปนมนษยของชาวบานถกมองวาเปนกลมชนลาหลงยากจน ปญหายาเสพตด ทรพยากรของชมชนตองถกแบงเพอมารองรบนกทองเทยว เชน การทนกทองเทยวเขามาทองเทยวใน

ชมชนท าใหหลายครอบครวมน าอปโภค บรโภคไมพอใช โดยเฉพาะในฤดแลงแตผลประโยชนกลบตกอยกบคนไมกครอบครว เวลาประปาภเขาไดรบความเสยหาย ทกครอบครวตองรวมกนรบผดชอบ

ความขดแยงระหวางนกทองเทยวกบชาวชมชนทองถน เพราะนกทองเทยวไมเขาใจถงขนบธรรมเนยมประเพณของทองถนทไปเยอน

การเปลยนแปลงคานยมของทองถน เพราะชาวทองถนเลยนแบบนกทองเทยว เชน การแตงกาย การใชสนคาตางประเทศ เปนตน

การคดโกง ลกขโมย เอาเปรยบนกทองเทยว

มแนวโนมการเพมขนของอาชญากรรม

วถชวตความเปนอยเปลยนไป

เกดแหลงมวสม

ดานเศรษฐกจ

ดานบวก

ชมชนมรายไดเพมขน จากการขายของทระลก เสอผา เครองดม อาหาร จากการแสดงฟอนร า เปนลกหาบ ใหเชาบานพก แกนกทองเทยว

การทองเทยวกอใหเกดการจางงาน สรางรายได สรางอาชพ การทองเทยวกอใหเกดการกระจายรายไดสชมชน กระตนการผลตของชมชน เปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจ

ดานลบ

การกระจายรายไดจากการทองเทยวไมยตธรรม ผลประโยชนตกอยกบคนบางกลม คาครองชพสงขน การแกงแยงผลประโยชน ราคาทดนสงขน นอกฤดกาลทองเทยวอาจจะมรายไดนอยลง

ดานสงแวดลอม

ดานบวก

กระตนใหเกดการรกษา ปรบปรงสภาพแวดลอมใหดขน

สรางความตระหนกถงคณคาสงแวดลอมของชมชน

กอใหเกดการคนควาหาแนวทางรกษาสงแวดลอม

ดานลบ

การท าลายสภาพแวดลอมและโบราณวตถสถานตาง ๆ มนกทองเทยวจ านวนไมนอยทชอบปนปายโบราณสถาน รวมถงขดเขยน สลกชอตนเองลงไปบนกอนอฐ

มปญหาการบกรกพนทสาธารณะหรอเขตอนรกษ ปาไม

เกดปญหาการเพมของขยะในแหลงทองเทยว

มเสยงดงจากแหลงทองเทยวยามค าคน

การทรดตวของทรพยากรดน

การท าลายภมทศนของชมชน

ปญหาทรพยากรน าของชมชน

หนงสออางอง

พรมมนทร พวงมาลา.(2544). รปแบบการจดการแหลงทองเทยวเชงอนรกษแบบยงยน บานแมก าปอง กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย

บทท 4

การอนรกษ การสรางจตส านก ของผทมสวนไดสวยเสยในการทองเทยวเชงวฒนธรรมและชมชน

ณฏฐพชร มณโรจน (2560 : 44) การทองเทยวโดยชมชนเปนการทองเทยวทสมาชกในชมชนมสวนรวมบรหารจดการ การทองเทยว เพอประโยชนตอชมชน ลกษณะการทองเทยวมงสรางการปฏสมพนธ และความผกพนระหวางเจาบาน (Host) กบผมาเยอน (Guest) ผานการมสวนรวมในกจกรรมการทองเทยวซงน าไปสการเรยนร เขาใจถงรากเหงา (Authenticity) ของชมชนอยางลกซง เนนความยงยนและเปนมตรกบสงแวดลอม สรางความสมดลระหวางทรพยากรการทองเทยว สงคม วฒนธรรมและวถชวตของสมาชกในชมชนการทองเทยวโดยชมชนสรางคณภาพชวตทดใหกบสมาชกในชมชน และกอใหเกดการเรยนร ประสบการณทมคณคากบผมาเยอน

อญชญ ตณฑเทศ และคณะ (2560, น.40) ผลการวจยพบวา ปจจบนเอกลกษณทางวฒนธรรมของกลมมอญกลายเปนจดดงดดใจและกลาย เปนสนคาทางการทองเทยวทส าคญของอ าเภอสงขละบรกลมมอญมสวนรวมในการจดการการทองเทยวในลกษณะของการรบจางตางๆ และการผลตและขายสนคาทระลก แตธรกจประเภททพกและบรการตางๆจะถกด า เนนการโดยชาวไทยทมสทธในการประกอบอาชพทถกตองตามสทธทางกฎหมายของประเทศไทยในสวนของการมสวนรวมของกลมมอญตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตพบวา ปญหาหลกสวนใหญเกดจากสทธทไมเทาเทยมกนของกลมชาตพนธระดบการมสวนรวมตางๆ ไมวาจะเปนการจดการการทองเทยวและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตกลมมอญพลดถนกระท าไดเพยงลกษณะของการเปนแรงงาน หรอการรบจางด าเนนการตางๆ แตยงไมมบทบาทในฐานะผออกความคดเหนหรอผดเนนการหลกในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตในอ า เภอสงขละบรจงหวดกาญจนบร หนงสออางอง

อญชญ ตณฑเทศ และคณะ(2560 )การศกษาสภาพวฒนธรรมมอญกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของกลมมอญ ในอ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร เพอการจดการการทองเทยวชมชนอยางยงยน . วารสารกระแสวฒนธรรม. 18(34)น. 40-51

บทท 5

การสรางเครอขาย การมสวนรวมในการจดการการทองเทยว

การมสวนรวมทางการทองเทยว

Rozemeijer’s (2001) กลาววา การมสวนรวมและความเปนเจาของเปนสองประเดนหลกของการทองเทยวชมชน การบวนการของการทองเทยวชมชนจะตองกระจายอ านาจใหกบชมชนทองถนและลดระดบความยากจนในชมชนชนบทโดยการสรางผลประโยชนใหกบชมชนภายใตความตองการของชมชน การทองเทยวโดยชมชนตองสงเสรมใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนเพอเพมความยงยนในการพฒนาชมชน

การทองเทยวสวนใหญมงเนนการดงดดนกทองเทยวใหเขามามากทสด และอยนานทสด เพอหารายไดใหไดมากทสด แนวคดนกอใหเกดผลกระทบทส าคญ คอการเสอมสภาพของธรรมชาต การเสอมทางวฒนธรรม อนเนองมาจากการขาดการจดการทจะสามารถท าใหการพฒนาการทองเทยวเปนไปอยางยงยน จากกรณดงกลาวนนปจจยทส าคญทจะสามารถลดผลกระทบจากการทองเทยวไดคอการมสวนรวมของผทเกยวของทางการทองเทยวโดยเฉพาะอยางยงชมชน

ความหมายและแนวคดเกยวของกบการมสวนรวม

การพฒนาการทองเทยวใหไปสความยงยนนนจะเกดขนไมไดหากปราศจากการมสวนรวมของคนทเกยวของในแหลงทองเทยว เนองจากกจกรรมตางๆทางการทองเทยวตองมาจาก การประสาน รวมมอรวมใจและลงมอปฏบตรวมกน ของทกฝายทเกยวของ ดงความหมายและแนวคดทเกยวของกบการมสวนรวมดงน

ปรชญา เวสสารชช (ปรชญา เวสสารชช. 2525) ใหความหมาย การมสวนรวม วา เปนการทประชาชนเขามาเกยวของโดยการใชความพยายามหรอใชทรพยากรบางอยางสวนตนในกจกรรมซงมงสการพฒนาของชมชน และมองคประกอบดงน

มประชาชนเขาเกยวของในกจกรรมพฒนา

ผเขารวมไดใชความพยายามบางอยางสวนตว เชน ความคด ความร ความสามารถ แรงงาน หรอทรพยากรบางอยาง เชน เงนทน วสด ในกจกรรมการพฒนา

สนนทา อ าไพเจนเจรญ(สนนทา อ าไพเจนเจรญ. 2547) กลาววา การมสวนรวม หมายถง กระบวนการกระท าทประชาชนสมครใจเขามามสวนรวมในการก าหนดการเปลยนแปลง เพอตวประชาชนเองโดยใหประชาชนไดมสวนในการตดสนใจเพอตนเองและมสวนด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคทปรารถนาหรอตงใจไว ทงนตองมใชการก าหนดกรอบความคดจากบคคลภายนอก

เดโช แสนภกด (เดโช แสนภกด . 2546)ใหความหมายของการมสวนรวมของประชาชน วา การเปดโอกาสใหประชาชน ผเปนเปาหมายของการพฒนาเขาไปมสวนรวมในโครงการพฒนาตงแตเรมด าเนนโครงการ

การประเมนโครงการ จนเสรจสนโครงการ โดยมวตถประสงคใหชาวบานไดเรยนรทงเรองทท าและการท างานรวมกน ซงหากสมประสงคแลวกจะท าใหคนเกดการพฒนาได

สมศกด ศรสนตสข (สมศกด ศรสนตสข. 2528) กลาวถงการมสวนรวมของประชาชนไววา การด าเนนตามแผนการพฒนาชนบททจะประสบความส าเรจนน จะตองไดรบความรวมมอและการมสวนรวมของประชาชน เปนโครงการทรเรมจากประชาชนมใชการรเรมของภาครฐบาลอยางนอยโครงการตางๆทงประชาชนและรฐบาลไดเลงเหนความส าคญและรวมมอกน เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนใหดขน

สรสวด หนพยนต (สรสวด หนพยนต . 2528) ไดชนดของการมสวนรวมออกเปน 4 ชนด คอ

1. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision making) ประกอบไปดวย 3 ขนตอน คอ รเรมตดสนใจ ด าเนนการตดสนใจ และตดสนใจปฏบตการ

2. การมสวนรวมในการปฏบตการ (Implementation) ประกอบดวย การสนบสนนดานทรพยากร การบรหาร และการประสานขอความรวมมอ

3. การมสวนรวมในผลประโยชน (Benefit) ไมวาจะเปน ผลประโยชนทางดานวตถ ผลประโยชนทางสงคม หรอผลประโยชนสวนบคคล

4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation)

การมสวนรวมในการจดการการทองเทยว

จราภรณ แกวมณ (2557, น. 18) ในการจดการทองเทยวโดยชมชน ควรค านงถงความสามารถในการรองรบ ของธรรมชาตใหความส าคญในการพฒนาศกยภาพของบคลากรในชมชน และมการเตรยมความพรอม ของชมชน ดวยการปลกจตส าน กในการอน รกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงวฒนธรรมประเพณ ภมปญญาของทองถน เพอพฒนาไปสการทองเทยวอยางยงยน ทส าคญในการจดการทองเทยวโดยชมชนชาวบานควรเขาถงทรพยากรและมสวนรวม ในการจดการทรพยากรทองเทยวของทองถ นโดยตรง รวมทงรวมมอกนรกษาฐานทรพยากรทมอยใหเปนมรดกของคนรนลกหลานและรนตอๆไป อาท การรกษาปาตนน าไวใหเปนแหลงตนน า ล าธารทส าคญของชมชน และเปนฐานสนบสนนการเกษตรกรรมซงเปนรายไดหลกของชมชน

หนงสออางอง

จราภรณ แกวมณ. (2557). การจดการการทองเทยวโดยชมชนตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ชมชนบานหวเขาจน อ าเภอปากทอจงหวดราชบร. ปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยศลปากร

บทท 6

แหลงทองเทยวเทยวเชงวฒนธรรมและชมชนทมการจดการเปนเลศ

ชมชนทองเทยวเชงวฒนธรรม

กระทรวงวฒนธรรม (2559 : 1) ไดสงเสรมสนบสนนชมชนทมวถชวตและมรดกภมปญญาทเปนเอกลกษณ เสรมสรางความภาคภมใจและการมสวนรวมของชมชนและพฒนาทองถนใหเปนชมชนทองเทยวเชงวฒนธรรมเพอตอนรบนกทองเทยว โดยมชมชน 9 แหง กระจายทวประเทศไทย คอ ชมชนบานผาบอง ชมชนเมองลบแล ชมชนบานดอนยา

ชมชนน าเชยว ต าบลบานน าเชยว อ าเภอแหลมงอบ จงหวดตราด เปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมโดยชมชนทมการจดการทโดดเดน ชาวบานในชมชนน าเชยวเปนกลมชาวไทยมสลม ครงแรกมาอยทต าบลน าเชยวแหงเดยว ตามท พระบรหารเทพธานสนนษฐานไววา “ชนกลมนถกกวาดตอนเขามาในสมยสงครามกบญวนในประเทศเขมร ตรงกบรชกาลท 3 มการเรยนภาษาเขยนทใชในคมภรอลกรอาน มการสรางสเหราหรอมสยดครงแรกทบานน าเชยว โดยใช ไมโกงกางมาปกเปนเขต 4 ตน หลงคามงดวยใบปรง น ามาสานเปนตบเหมอนตบจากมงกนแดด กนฝน ตอมาเมอชาวมสลมตงหลกแหลงแนนอนแลว ไดตอเตมสเหราใหมสภาพดขนจนถงปจจบน โดยมไดเคลอนยายจากทตงเดมแตอยางใด” ซงสเหราแหงน ปจจบนมชอวา “มสยดอลกบรอ” ตงอยรม คลองน าเชยว ชาวต าบลน าเชยวสวนใหญประกอบอาชพ ประมง ท าสวนยางพารา สวนผลไม และคาขาย (ศนยประสานงานเครอขายการทองเทยวโดยชมชน) ชาวบานในชมชน ไดน าทรพยากรทางวฒนธรรมและธรรมชาตรอบๆชมชนมาพฒนาเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม เพอใหนกทองเทยวไดมาสมผสวถชวต ชมชนไทยมสลมและไทยพทธ ผท าอาชพประมง และสวนผลไม ทรพยากรทางวฒนธรรมทมคณคาของชมชนคอ วถชวตชาวประมงทผกพนกบสายน า ล าคลอง ฤดน าหลาก ปาชายเลน และเรอประมงขนาดล าเรอนอยใหญจอดเรยงรายตามล าคลอง การอาศยอยรวมกนโดยปราศจากความขดแยงของชาวไทยพทธและชาวไทยมสลม ศาสนาสถานอนเปนทยดเหนยวจตใจของชาวไทยในชมชน คอ วดน าเชยว มสยดอลกบรอ นอกจากนยงมงานประเพณแขงขนเรอพาย กจกรรมการด าน างมหอยปากเปด มสนคาหตกรรมและของฝากอนมชอ คอ งอบรปทรงตางๆ และตงเมกรอบ และมทพกโฮมสเตยเพอรองรบนกทองเทยว ชมชน มการจดท าโปรแกรมการทองเทยว และ หนงสอคมอ บานน าเชยวเทยวครงเดยวไมอมทเปนคมอสอความหมาย และขอแนะน าส าหรบนกทองเทยวในการเทยวชมชนใหรนรมย (สรตนา ภมมาโนช , ม.ป.ป) ดงน

1. ควรตดตอชมรมสงเสรมการทองเทยวโดยชมชนต าบลน าเชยว เพอใหน าเทยว

2. ควรแตงกายสภาพ ใหเกยรตแกสถานท และเหมาะสมกบกาลเทศะ

3. ไมลบหลกฎระเบยบ ประเพณ ความเชอของชมชน

4. ท าความรจกชมชนกอนเทยว จะไดเขาใจชมชนลกซง

5. ใหความเคารพชมชนเจาบาน

6. ใชเวลาพดคยกบชาวชมชนเพอแลกเปลยนมมมอง

7. เปดใจใหกวาง ลองทาน ลองท าแบบชมชน

8. อดหนนผลตภณฑทองถน กระจายรายไดตอชมชน

9. มความรบผดชอบตอสงแวดลอม ทงขยะในททจดเตรยมไว

ชนเผาลาหจะบส หมบานทองเทยว แมสลอง

บานจะบส หมท 5 ต าบลแมสลองนอก อ าเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย ตงอยในเขตปาสงวนแหงชาตทเปนแหลงตนน าแมค า ตนน าแมสลอง และตนน าแมจน หมบานอยบนภเขา สงจากระดบน าทะเลประมาณ 700 เมตร อากาศหนาวเยนตลอดทงป มปาไมธรรมชาตเปนปาตนกอ ตนจ าปาปา ตนไทร และปาไผ ตงอยทามกลางปาธรรมชาต จ านวน 30 หลงคา 35 ครอบครว ทศเหนอ ตดบานพนาสวรรค ทศใต ตดบานโปงปาแขม บานโปงขม ทศตะวนออก ตดบานอาแบ ทศตะวนตก ตดบานปาคาสขใจ จากค าบอกเลาวา ในอดตชอหมบาน "จะคะตอ" ซงเปนชอของผน าหมบานคนแรก เปนหมบานทอยอาศยกนมากอนสงครามโลก ครงท 2 ประมาณป 2480 ตอมา ใน ป 2504 ไดมทหารชาวจนอพยพเขามาทบานแมสลอง ชาวบานทเปนชนเผาในพนทไดอพยพหนออกจากบานแมสลอง เนองจากเกรงวาจะถกเกณฑไปเปนทหาร แตชาวบานทบานจะคะตอหรอบานจะบสยงคงอยทเดม ตอมา ใน ป 2535 จงหวดเชยงราย ไดจดตงอ าเภอใหม เปนอ าเภอแมฟาหลวง บานจะบสซงเปนหยอมบานหนงของบานปาคาสขใจ จงไดยายออกจากอ าเภอแมจน มาอยในเขตอ าเภอแมฟาหลวง (ธงชย พมพวง, 2544) ชาวบานไดน าทรพยากรทางวฒนธรรมของชมชน คอ วถชวตของชมชนทมการด าเนนชวตทเรยบงาย การท าไร ขาวโพด แตงกวา ฟกทอง การต าขาวดวยครกกระเดอง การสรางบานจากไมไผและหญาคา วฒนธรรมประเพณทดงาม เชน การท าพธกรรมตางๆทบานโตโบ (ผน าทางศาสนา) การชมวฒนธรรมในรอบป ภมปญญาทองถน เชน การท าไมกวาดกง การสานเสอ การตมด การท าหนาไม การเลนดนตรของชนเผา การเกบยาหาสมนไพร ความเชอเกยวกบตนกก ทเปนไมมงคลของชาวบาน การสอนใหนกทองเทยวท างานหตถกรรม จกสาน การทอผา การเยบผาแบบชนเผา ชาวบานได จดกจกรรมตามปฏทนทองเทยวของชมชนทนกทองเทยวสามารถเรยนรศกษาวถชวตของชาวบานในชมชนได คอ มกราคม เทศกาลปใหมลาห กรกฎาคม วนศลถวายขาวโพด กมภาพนธ เตรยมพนทเพาะปลก สงหาคม ถอนหญา ขาวไร มนาคม ถางไร กนยายน เกบเกยวขาวโพด

เมษายน วนศล พธ ก อทรายล างบาป

ตลาคม วนศลถวายขาวไร พชพนธตาง ๆ พธกนขาวใหม

พฤษภาคม วนศล พธ ก อทรายล างบาป

พฤศจกายน เกบเกยวขาวไร

มถนายน ปลกขาวไร ธนวาคม ตขาว ทมา : ศนยประสานงานเครอขายการทองเทยวโดยชมชน

ธงชย พมพวง.(2554). เทคโนโลยชาวบาน วนท 15 เมษายน พ.ศ. 2554 ปท 23 ฉบบท 501 สรตนา ภมมาโนช. (ม.ป.ป). เทยวชมชนคนของดไปกบ อพท. องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน)

ศ น ย ป ร ะ ส า น ง า น เ ค ร อ ข า ย ก า ร ท อ ง เ ท ย ว โ ด ย ช ม ช น | เ ช อ ม โ ย ง ก า ร แ ล ก เ ป ล ย น เ ร ย น ร https://thaicommunitybasedtourismnetwork.wordpress.com/cbtcommunity/centralcommunity/numchiaw/

พรพณ ประกายสนตสข. (2550). ลกษณะสวนบคคล คานยมทรพยากรการทองเทยวและพฤตกรรมการทองเทยวในประ เทศสาธ ารณร ฐประชาชนจ นของน กท อ ง เท ย ว ไทย ในกร ง เทพฯมหานคร . กร ง เ ทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พจนา สวนศร และสมภพ ยจอหอ. 2556. คมอมาตรฐานการทองเทยวโดยชมชน. เชยงใหม :

ณฏฐพชร มณโรจน.(2560). ก ารจดก ารก ารทองเทยวโดยชมชน. วารสารวชาการทองเทยวไทยนานาชาต. 13(2) .25-45

WWF (World Wildlife Fund), 2001. Guidelines for community-based ecotourism development.

WWF International, Gland, Switzerland

N I K Dewi, I P Astawa, I W Siwantara, and I G A B Mataram. (2018). Exploring the potential of cultural villages as a model of community based tourism. IOP Conf. Series: Journal of Physics: Conf. Series 953 (2018) 012072 p. 1-8 doi :10.1088/1742-6596/953/1/012072.

J Krippendorf. (1987). The holiday makers. Understanding the impact of leisure and travel. Oxford, England : Butterworth-Heinemann.

Beeton S. (2006). Community development through tourism. Collingwood : Landlinks Press.