Chuong 6 Cac Ky Thuat Phan Tich Chuan Doan [Compatibility Mode]

Embed Size (px)

Citation preview

K thut sc k Chromatography Technology Cc k thut phn tch trong Cng ngh Sinh hc Thc phm

31/10/2011 8:58 SA

1

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

2

Nguyn Hu Tr

Nguyn tc ca phng php sc k

Nguyn tc ca phng php sc k

S phn tch cc cht tan da vo i lc tng i ca: cht tan i vi pha di ng v cht tan i vi th nn. Mt cht tan c i lc i vi pha di ng ln hn so vi i lc vi th nn s c xu hng di chuyn cng pha so vi pha di ng. Trong mt dung dch c n cht tan, cht no c i lc vi pha di ng ln nht s c thi gian lu nh nht, s ra khi ct sc kh sm nht.31/10/2011 8:58 SA 3 Nguyn Hu Tr 31/10/2011 8:58 SA

4

Nguyn Hu Tr

Cc phng php sc kSc k hp thc (Adsorption chromatography) Sc k trao i ion (Ion-exchange chromatography) Sc k lc gel (Gel permeation chromatography) Sc k i lc (Affinity chromatography) Sc k o pha (Reverse phase chromatography) Sc k lng cao p (High performance liquid chromatography)

Ky thuat sac ky Mu (sample): cn c lc trc khi chy sc k. Buffer: lc nhm loi b tp nhim trc khi s dng. Pha ng (mobile phase): Dung mi bm t reservoir vo ct (column) sc k. Nhiu hn mt reserovoir, pha ng c bm vo Mixer (my trn) trc khi vo ct. Pha tnh (stationary phase): c gi li trong ct bi mt ming bng thy tinh y ct. Cc phn t sinh hc c tch ra ti ct sc k. Trong HPLC, Guard column c s dng nhm bo v ct sc k. Detector: UV bc sng 280 nm detect hu ht protein UV 205 220 detect c nhng protein hay peptide t cu t c mch vng.31/10/2011 8:58 SA 6 Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

5

Nguyn Hu Tr

1

Sac ky long (liquid chromatography)

Thnh phn c bn Partition coefficient:

Cs: nng mu trong pha tnh (Stationary phase) Cm: nng mu trong pha ng (Mobile phase)

31/10/2011 8:58 SA

7

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

8

Nguyn Hu Tr

Sac ky long

31/10/2011 8:58 SA

9

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

10

Nguyn Hu Tr

Thng s trong sc k lng Retention time (tR): thi gian phn t sinh hc ra khi ct sc k tnh t lc np mu. retention volume(VR):

Thng s trong sc k lng Resolution (R): Thng s dng nh gi mc tch cc phn t sinh hc trong mu.

Rf

W: rng ca y beat.

31/10/2011 8:58 SA

11

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

12

Nguyn Hu Tr

2

Pha tnh (stationary phase)

Tch ra khi ct (elution)

31/10/2011 8:58 SA

13

Nguyn Hu Tr

Mobile phase: ng chm, c pH, lc lin kt ion, tnh phn cc thay i theo dy. Gim h s K. Mi phn t sinh hc trong mu c kh nng i lc ring i vi pha tnh. 1431/10/2011 8:58 SA Nguyn Hu Tr

Open column chromatography (low performance liquid chromatography) S dng p sut kh quyn, phn tch thp ng knh ca cc ht trong pha tnh tng i ln. Ct s dng cc vt liu r tin. Vd: plastic. - phn tch thp.

Sc k lng hiu nng cao (High performance liquid chromatography HPLC) Phase ong c bm vao he thong vi toc o dong chay cao (high flow rate) bi ap suat cao (55 Mpa). ng knh cac hat trong pha tnh nho, cha lo nho li ti giup cac phan t sinh hoc i vao, va ac biet chu c ap suat cao (cac hat phai ran hn cac hat c dung trong open column chromatography) Viec tach ra tot khi toc o pha ong on nh. Trong HPLC, pha ong thng la hon hp cua hai thanh phan hoac nhieu hn -> mixer. ng ong va cot sac ky c lam bang thep khong r. Dung moi phai c kh kh va loc trc khi s dung.16 Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

15

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

S h thng HPLC

Sc k lc gel (gel filtration) Size exclusion chromatography hay gel filtration Phn t sinh hc c gi trong pha dung mi sut qu trnh sc k. Tch lc cc phn t sinh hc da trn kch thc v hnh dng.

31/10/2011 8:58 SA

17

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

18

Nguyn Hu Tr

3

Sc k lc gel (gel filtration)

Protein nh vo cc ht bead v c gi li. Ct thy tinh Cc ht gel polysaccharide. Cc protein ln b lai ra khi ht v ra khi ct sc k trc protein nh hn.19 20

31/10/2011 8:58 SA

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

Nguyn Hu Tr

Sc k lc gel (gel filtration) Pha tnh gm cc ht gel cha nhiu khong khng nh (xp). Protein cng nh, cng d vo ht gel v c gi lu hn. Protein tch ra khi ct theo th t khi lng phn t gim dn.

Sc k lc gel (gel filtration) ng dng: Xc nh khi lng phn t Loi b cc phn t c kch thc nh khng cn thit. Vd: Loi b mui khi dung dch protein trc khi thc hin sc k trao i ion. Tinh sch protein

31/10/2011 8:58 SA

21

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

22

Nguyn Hu Tr

Sc k hp ph Trong sc k hp ph, cht tan v pha ng cng tranh nhau v tr gn trn pha tnh. Pha tnh c cu trc m gip protein d dng thm nhp vo cc ht tin v v tr gn kt (binding site) Ty vo kiu lin kt gia protein v pha tnh: Sc k trao i ion Sc k i lc Sc k k nc Sc k ngc pha23 Nguyn Hu Tr 31/10/2011 8:58 SA

Sac ky trao oi ion

31/10/2011 8:58 SA

24

Nguyn Hu Tr

4

Sac ky trao oi ion Protein thay th counterion Na+, Cl gn vo pha tnh bng lc ht tnh in. Khi Na+, Cl- c gi l Ion exchange group hay ion Exchanger. S gn kt hon ton-> trung ha in

in tch trn protein thay i theo pH mi trng in tch protein do in tch cc mch nhnh (R side chain) cu t mi trng pH nht nh quyt nh. Ti pH acid, hu ht Protein tch in dng v ngc li.

31/10/2011 8:58 SA

25

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

26

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

27

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

28

Nguyn Hu Tr

Cc nhm tch in

Ion exchanger C 2 loi ion exchanger: Cation exchanger: c kh nng gn kt ion dng Anion exchanger: c kh nng gn kt ion m Mch nhnh tch in gn vo: cellulose, Agarose, dextran, hay silica (HPLC)

31/10/2011 8:58 SA

29

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

30

Nguyn Hu Tr

5

Mot so ion exchanger thong dung

Tch ra Gradient nng NaCl v KCl c dng tch ra protein ra khi ct sc k. (Cng c th dng gradient pH ca buffer)

31/10/2011 8:58 SA

31

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

32

Nguyn Hu Tr

Sc k k nc (hydrophobic chro.) Non polar side chain: Ala, Val, leu, Ile, Trp, Met, Phe, Pro. Thng tp trung ti li protein. C th tm thy trn b mt protein cc protein khc nhau c tnh k nc b mt khc nhau. c s ca sc k k nc.

31/10/2011 8:58 SA

33

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

34

Nguyn Hu Tr

Cc loi ligand

31/10/2011 8:58 SA

35

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

36

Nguyn Hu Tr

6

Tch ra Protein c np vo ct sc k cha nhm octyl v phenyl vi s hin din 2M (NH4)2SO4. Tch ra: dng gradient nng gim dn (2M 0) (NH4)2SO4

Normal phase chromatography Pha tnh: phn cc. Pha ng: gradient nng dung moi phn cc tng dn. Protein phn cc hn s ra khi ct sau v ngc li.

31/10/2011 8:58 SA

37

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

38

Nguyn Hu Tr

Sc k ngc pha

Sc k ngc phase (reversse phase chro.) Pha tnh: cc nhnh hydrocarbon (C-4, C8, C-18) c gn ln pha tnh. Mu c cho vo dung mi phn cc nh: nc, methanol, acetronitrilehoc hn hp. Proteins s gn vo pha tnh theo tng tc k nc theo cc mc khc nhau. Tch ra: s dung gradient nng tng dn acetonitrile v gradient nng nc gim dn -> s tng dn ca tnh k nc trong pha ng

31/10/2011 8:58 SA

39

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

40

Nguyn Hu Tr

Sc k i lc (affinity chro.) Enzyme nhn bit v gn vi c cht l mt dng i lc. -> l thuyt xy dng sc k i lc. Pha tnh: Affinity ligand c c trn pha tnh.

Sc k i lc (affinity chro.)

31/10/2011 8:58 SA

41

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

42

Nguyn Hu Tr

7

31/10/2011 8:58 SA

43

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

44

Nguyn Hu Tr

Mt s v d sc k i lc Antigen ligand -----antibody Protein A c c nh trn pha tnh. IgG (immunoglobulin)s gn vi protein A ti vng Fc: nng mui cao, Ph cao. Tch ra: pH 2-4; IgG 1; IgG 2a; IgG 2b c phn tch ra khi ct da vo s khc nhau ca vng Fc.

31/10/2011 8:58 SA

45

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

46

Nguyn Hu Tr

Qui trnh ELISA

31/10/2011 8:58 SA Modified from Specter, S. C., R. L. Hodinka and S. A. Young. Clinical Virology Manual, Third Edition . ASM Press, 2000.

47

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 HIV ELISA test. Figure 5.20: 8:58 SA

48

Hank Morgan/Science Photo Library/Photo Researchers, Inc.

Nguyn Hu Tr

8

K thut ELISA gin tipMu xt nghim Cng hpE E

K thut ELISA SANDWICHMu XN

C cht

Ngng phn ng. c kt qu

R A

R A

KN gn trn ging

R A 3 X

+

E Cng hp

R A 5 X

+c cht

Ngng phn ng. c kt qu 450nm

37 C

37 C

30 pht, T thng

30 pht/ 37 C

30 pht/ 37 C

30pht/ To phng

Phan ng mau ty le thuan vi nong o khang the31/10/2011 8:58 SA 49 Nguyn Hu Tr

Phan ng mau ty le thuan vi nong o khang the31/10/2011 8:58 SA 50 Nguyn Hu Tr

K thut ELISA cnh tranhMu xt nghim

K thut ELISA pht hin ng thi Khng nguyn v Khng th

Y Y?Mu XN

Y

E

R A

Ngng phn ng. c kt qu

E R A 5 X

E Cng hp 37 C

C cht30 pht, T thng

KN & KT

R A 3 X

+Cng hp

+c cht30pht/ To phng

E

Bc 1: 60 pht/ 37 C

Bc 2 : 30 pht/ To phng

Phan ng mau ty le nghch vi nong o khang the31/10/2011 8:58 SA 51 Nguyn Hu Tr 31/10/2011 8:58 SA 52 Nguyn Hu Tr

Tch chit nucleic acid - nh tnh v nh lng c bn1. Cc phng php tch chit nucleic acid Phng php tch chit DNA Phng php tch chit RNA ton phn v mRNA Ly tm Phng php sc k 2. Cc phng php nh tnh v nh lng th nucleic acid Phng php o bng quang ph k Phng php in di31/10/2011 8:58 SA 53 Nguyn Hu Tr

Tch chit DNA

thu nhn DNA tinh sch cn loi b nhng thnh phn tp nhim, m quan trng nht l protein. S tch chit DNA da trn nguyn tc ha tan khc nhau ca cc phn t khc nhau (nucleic acid/protein) trong hai pha khng ha tan (phenol, chloroform/nc). Mc ch l thu c cc phn t nucleic acid trng thi nguyn vn ti a, khng b phn hy bi cc tc nhn c hc hay ha hc. Cc nucleic acid cn c tch chit trong iu kin nhit thp c ch hot ng ca cc enzyme ni bo (DNase v RNase). Sau cng on tch chit, nucleic acid tinh sch nm trong mt th tch dung dch ln. S ta kt hp vi ly tm cho php thu nhn nucleic acid di dng cn ta d bo qun v khi cn c th ha li trong nc theo nng mong mun.31/10/2011 8:58 SA 54 Nguyn Hu Tr

9

Tch chit DNA

Bc 1: ph mng t bo, mng nhn Bc 2: loi protein Bc 3: thu hi nucleic acid

Ph mng t bo, mng nhn: nghin t bo, m trong mt hn hp cht ty (SDS) v proteinase ph v mng t bo, mng nhn, gii phng DNA ra mi trng ng thi phn hy cc protein lin kt vi DNA. Cht ty l phn t lng cc, s kt hp vi protein mng v cc phn t phospholipid lm ph v cu trc mng. Cht ty ion ha c tc dng ph mng mnh, cht ty khng ion ha c tc dng ph mng nh hn. Loi protein: lc mu trong dung dch phenol:chloroform bin tnh protein ng thi khng ha tan nucleic acid. Protein b bin tnh khng ha tan trong pha nc c cha nucleic acid v sau khi li tm s ta thnh mt lp nm gia pha nc v pha phenol:chloroform. Thu hi nucleic acid trong pha nc. Ta nucleic acid: nhm thu nhn nucleic acid di dng c c bo v chng khi s phn hy ca cc enzyme v khi cn c th ha li trong nc theo nng mong mun. C th ta trong ethanol hoc isopropanol. Sau li tm thu nhn li nucleic acid. Cn ta c ra trong ethanol 70% loi b cc mui hoc cc du vt ca isopropanol.31/10/2011 8:58 SA 56 Nguyn Hu Tr

Tch chit DNA

31/10/2011 8:58 SA

55

Nguyn Hu Tr

Tch chit DNALy tm phn on (a) v phn on vng (b) phn tch cc trnh t trong hn hp da trn khi lng ca chng. Thi gian v lc ly tm c xc nh cho tng nhm phn t. Dung dch ly tm c t trng thp hn cc phn t cn phn tch.

Tch chit DNALy tm ng t trng (isopycnic) phn tch cc phn t trong hn hp da trn t trng ca chng. Thi gian v lc ly tm l chung cho cc nhm phn t. Dung dch ly tm c t trng vi gi tr i t thp n cao hn t trng ca cc phn t cn phn tch. Ly tm trn gradient lin tc CsCl: trong qu trnh ly tm, dung dch CsCl s t ng hnh thnh mt gradient ng t trng vi t trng tng dn t ming ng xung y ng. Di tc ng ca lc ly tm, cc nucleic acid di chuyn trong ng v n v tr c t trng bng vi t trng ca chnh n s ngng li v hnh thnh mt lp c nh trong ng. Lp ny c thu nhn li sau ly tm.

31/10/2011 8:58 SA

57

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

58

Nguyn Hu Tr

Phng php sc k Sc k i lc: trn poly U-Sepharose hay oligodTcellulose, dng tinh sch mRNA. Sc k lc gel dng trong phn tch cc nucleic acid v nucleotic t do sau qu trnh to mu d (probe) nh du. Sc k trao i ion trn vi ct thu hi nhng lng rt nh DNA. Sc k lng hiu sut cao: c phn gii rt cao, c dng trong tinh sch cc oligonucleotide tng hp, plasmid, phn tch cc on DNA.

2. Cc phng php nh tnh v nh lng th nucleic acid in di:- Gel agarose - Gel polyacrylamide

Quang ph k: o mt quang (OD Optical density)

31/10/2011 8:58 SA

59

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

60

Nguyn Hu Tr

10

Phng php in di Mc tiu: nh tnh: s hin din, cu hnh phn t, kch thc nh lng: hm lng tng i so vi thang hm lng Chun b: thu hi on DNA (dng to dng, ) Nguyn tc: da vo c tnh cu trc ca cc nucleic acid: tch in m ng u trn khp b mt ca mt in trng nn s di chuyn v cc dng ca in trng. Tnh linh ng ca phn t khi di chuyn trong in trng ph thuc vo khi lng phn t v nng cc cht cu thnh gel. Kiu in di: Agarose, polyacrylamide, in di trong trng xung(PFGE - Pulse Field Gel Electrophoresis)31/10/2011 8:58 SA 61 Nguyn Hu Tr

in di - Electrophoresis Chun b mu, gel (agarose, polyacrylamide), bn in di, buffer, dung dch in di Np mu Chy in di Nhum gel.

31/10/2011 8:58 SA

62

Nguyn Hu Tr

in di trn gel Chun b mu, gel (agarose, polyacrylamide), bn in di, buffer, dung dch in di Np mu Chy in di Nhum gel.

Cht nhm gel - Stain

31/10/2011 8:58 SA

63

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

64

Nguyn Hu Tr

in di trn gel agarose Gel agarose l loi gel thng dng nht, thng dng phn tch nhng on c kch thc 0,5-20 kb. in di theo phng nm ngang phn gii thay i khi nng agarose hay loi agarose thay i. Pht hin bng phng x t ghi, nhum ethidium bromide. Cht ny c kh nng gn xen vo gia cc base ca nucleic acid v s pht hunh quang di tia t ngoi. ng dng: pht hin 1 trnh t DNA, phn tch hn hp cc trnh t DNA (Southern blot), chun b nguyn liu31/10/2011 8:58 SA 65 Nguyn Hu Tr

in di bin tnh (Denaturing electrophoresis) SDS polyacrylamide gel electrophoresis (SDS PAGE): Gel: polyacrylamide SDS: Mch 12 cacbon k nc v mt u hiu nc. -> che ph phn k nc trn protein -> protein tch in m (-).66

31/10/2011 8:58 SA

Nguyn Hu Tr

11

in di trn gel polyacrylamide c dng tch cc on c kch thc nh, di 1000 cp base. in di theo phng thng ng phn gii cao, phn bit c nhng trnh t ch cch nhau 1 nucleotide. Phng php pht hin: DNA phng x t ghi, xanh methylene, ethidium bromide, protein xanh Coomassie, nhum nitrate bc. ng dng: tinh sch cc oligonucleotic tng hp, xc nh trnh t DNA, tch cc trnh t DNA c kch thc gn bng nhau, SDS-PAGE (phn tch protein)

Phng php nh lng bng quang ph k Cho php nh lng tng i nng nucleic acid c trong mu. Nguyn tc: da vo s hp thu mnh nh sng t ngoi bc sng 260 nm ca cc base. Gi tr mt quang bc sng 260 nm ca cc mu o cho php xc nh nng nucleic acid trong mu da vo mi tng quan: Mt n v OD260nm tng ng vi nng : 50g/ml cho mt dung dch DNA si i 40 g/ml cho mt dung dch DNA hay RNA si n nh tnh: sch da trn t s OD260/OD280, tnh cht ca nucleic acid (mch i/n) (280 nm l bc sng cc protein c mc hp th cao nht.

31/10/2011 8:58 SA

67

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

68

Nguyn Hu Tr

C s ca s lai phn t

Cc phng php lai phn t

Khi mt phn t DNA mch i c un ln mt nhit vt qu nhit nng chy (Tm) th hai mch s tch ri nhau do s ph v cc lin kt H gia hai mch. Sau khi hai mch tch ri, nu nhit phn ng c lm gim t t cng vi iu kin th nghim thch hp, chng s bt cp tr li. Hin tng ny c gi l s lai phn t. c im ca s lai phn t: c hiu tuyt i: s ti bt cp ch xy ra gia hai trnh t hon ton b sung vi nhau. Cc trnh t b sung c th l DNA hay RNA, dn n s hnh thnh cc phn t DNA-DNA, RNA-RNA hay cc phn t lai DNA-RNA31/10/2011 8:58 SA 70 Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

69

Nguyn Hu Tr

Cc kiu lai phn t Lai trn pha lng Lai trn pha rn Lai ti ch

31/10/2011 8:58 SA

71

Nguyn Hu Tr

Lai trong pha lng: Cc trnh t cn lai nm trong pha lng, l mt dung dch m. S lai phn t xy ra khi cc trnh t ny gp nhau do chuyn ng nhit v khi nhit mi trng thp hn Tm. Phng php ny c s dng pht hin cc trnh t tng ng (gia cc loi hay trong mt c th).31/10/2011 8:58 SA 72 Nguyn Hu Tr

12

Lai trong pha rn: Mt trong hai trnh t cn lai c c nh trn gi th rn (mng lai). Pht hin phn t lai thng qua mu d (probe) c nh du ng v phng x. Ba k thut lai trn pha rn thng dng l Southern blot, Northern blot, Dot blot.31/10/2011 8:58 SA 73 Nguyn Hu Tr

Lai ti ch: Trnh t nucleic acid cn tm khng c tch chit ra khi m hay t bo. Qu trnh lai vi mu d c nh du v pht hin cc phn t lai c thc hin ngay trn nhim sc th, t bo hay lt ct m.31/10/2011 8:58 SA 74 Nguyn Hu Tr

Southern blot Nguyn tc ca Southern blot l mng lai nitrocellulose c kh nng tip nhn DNA c bit t lu v c s dng trong cc nghin cu lai axit nucleic khc nhau vo nhng thp nin 1950 v 1960. u thp nin 1970, s ra i ca phng php in di trn gel cho php cc on DNA c ct bi enzyme hn ch c th c phn tch da trn c s kch thc ca chng. T bc pht trin tip theo ca phng php l chuyn cc on DNA phn tch t gel ln mng lai nitrocellulose. Phng php ny c E. M. Southern m t ti i hc Edingburgh vo nm 1975.31/10/2011 8:58 SA 75 Nguyn Hu Tr

Southern blotSouthern blot bao gm cc bc c bn sau: Ct DNA bng enzyme hn ch thch hp. in di sn phm ct trn gel agarose. Lm bin tnh DNA ngay trn gel, DNA si kp s c tch thnh DNA si n. Ch DNA si n mi c th chuyn ln mng lai. Chuyn DNA bin tnh ln mng lai (mng nitrocellulose hay mng nylon). Vic chuyn DNA thng c tin hnh bng hot tnh mao dn trong khong vi ting hoc c th dng mt thit b thm chn khng. Trong qu trnh chuyn, v tr cc on DNA vn c gi nguyn khng thay i. Lai DNA c c nh trn mng vi mu d (probe) DNA c nh du. Qu trnh ny da trn nguyn tc b sung gia DNA trn mng lai vi mu d. nh du ngi ta thng s dng P32, biotin/streptavidin hoc mt mu d pht quang sinh hc. nh v cc phn t lai DNA-mu d. Nu s dng mu d nh du phng x th dng phng php phng x t ghi (autoradiograph) xc nh, nu s dng biotin/streptavidin th dng phng php so mu hoc nu s dng mu d pht quang sinh hc th pht hin bng s pht quang.31/10/2011 8:58 SA 76 Nguyn Hu Tr

Northern blot Sau khi E. M. Southern m t phng php Southern blot vo nm 1975, ngi ta dng mt phng php tng t xc nh cc on RNA c bit gi l Northern blot. Northern blot bao gm cc bc c bn sau: RNA (RNA tng s hoc ch mRNA) c phn tch bng in di trn gel agarose. RNA sau khi phn tch c chuyn ln mng lai (cc phn t RNA gi nguyn v tr nh trn gel). RNA c nh trn mng c lai vi mu d DNA si n (hoc RNA) c nh du phng x hoc c gn vi mt enzyme (alkalin phosphatase hoc horseradish peroxidase) to thnh phn t lai RNA-DNA (hoc RNA-RNA) si kp. V tr ca mu d c pht hin nh k thut phng x t ghi nu n c nh du phng x. Trong trng hp mu d c gn vi enzyme th em vi mt c cht khng mu. Enzyme lin kt vi n s bin i thnh mt sn phm mu c th nhn thy hoc pht ra nh sng m s c pht hin bng phim X quang mt cch trc tip.31/10/2011 8:58 SA 78 Nguyn Hu Tr

S m t phng php Southern blot31/10/2011 8:58 SA 77 Nguyn Hu Tr

13

Phng php PCR PCR (polymerase chain reaction-phn ng tng hp dy chuyn nh polymease) l mt trong nhng phng php c s dng rng ri nht trong lnh vc Sinh hc phn t. Phng php ny do Kary Mullis pht minh vo nm 1985; c gii thiu ln u tin ti Hi tho ln th 51 Cold Spring Harbor vo nm 1986 v ng nhn c gii thng Nobel Ho sinh hc vo nm 1993. Nguyn tc ca phng php PCR: da vo c tnh hot ng ca DNA polymerase: cn s hin din ca nhng mi chuyn bit hot ng tng hp mt mch DNA mi t mch khun. Nh vy, nu ta cung cp hai mi chuyn bit bt cp b sung vi hai u ca mt trnh t DNA, ta s ch tng hp on DNA nm gia hai mi. Phng php PCR cho php tng hp rt nhanh v chnh xc tng on DNA ring bit. y thc s l phng php hin i v thun tin cho vic xc nh s c mt ca mt gen no trong t bo vi chnh xc cao.31/10/2011 8:58 SA S

m t phng php Northern blot

79

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

80

Nguyn Hu Tr

Giai on bin tnh (denaturation) Trong giai on ny phn t DNA mu b bin tnh nhit cao (thng l t 94-950C, ln hn nhit nng chy ca phn t) trong vng 30 giy n 1 pht, tt c cc lin kt hydro gia hai mch ca phn t b b gy v to thnh cc DNA si n.

Ba giai on trong mt chu k ca phn ng PCR

Giai on lai (hybridization) Nhit c h thp ( thng t 40-700C, thp hn nhit nng chy ca mi c s dng khong t 3-50C) cho php cc mi bm vo cc phn t DNA si n, nh du phn DNA cn c khuych i. Giai on ny ko di t 30 giy n mt pht. Giai on ko di (elongation) Nhit c tng ln n 720C gip cho DNA polymerase xc tc tng hp DNA tt nht. Cng vic ca DNA polymerase l di chuyn dc theo DNA si n v s dng n lm khun tng hp si DNA mi b sung vi DNA mu bng cch ko di cc phn c nh du bi cc mi. Thi gian ca giai on ny ph thuc vo kch thc ca DNA mu, thng ko 81 Nguyn Hu Tr 31/10/2011 8:58 SA di t 30 giy n nhiu pht.

31/10/2011 8:58 SA

th biu din mi quan h gia thi gian v nhit 82 trong mt chu k ca phn ng PCR Nguyn Hu Tr

Cc thnh phn ca phn ng PCR1. Primer (mi): Mi l nhng on DNA si n ngn v cn thit cho vic xc tin phn ng dy chuyn tng hp DNA. Chng bt cp b sung vi mt u ca DNA mu v to ra v tr bt u ti bn. Cc mi ny c chiu ngc nhau, bao gm mt mi xui (forward primer) v mt mi ngc (reverse primer). Mi l mt ch tiu quan trng ca phn ng PCR quyt nh tnh c trng v hiu qu ca phn ng. Do vic thit k mi cn c tun th mt s nguyn tc nht nh: di khong 18-24 base; Tm ca 2 mi gn nhau; thnh phn nucleotic ca cc mi cn bng trnh cc cp GC lp i lp li nhiu ln; mi phi c trng cho trnh t DNA cn khuych i; khng hnh thnh primer dimer, khng phi l trnh t lp li. 2. DNA bn mu (DNA template): hm lng nhng khng qu cao, tinh sch khng cha cc cht c ch phn ng (SDS, cht c ch t mu (hemoglobin, sc t, heparin, ). PCR vn cho kt qu tt vi DNA thu nhn trc tip t t bo hay nhng mu DNA khng c bo qun tt. 3. Nng MgCl2: cn cho hot ng ca Taq polymerase, hm lng qu cao s to nhiu sn phm k sinh, qu thp th lm gim hiu qu nhn bn ca enzyme. Nng ti u phi c xc nh cho tng phn ng qua nhiu th nghim.31/10/2011 8:58 SA 84 Nguyn Hu Tr

Sau mi chu k, s bn sao ca DNA mu li c tng gp i. y l s nhn bn theo cp s nhn. Nh vy c 1 phn t DNA mu, sau phn ng PCR vi n chu k s to thnh 2n bn sao phn t DNA.31/10/2011 8:58 SA 83 Nguyn Hu Tr

14

Cc thnh phn ca phn ng PCR4. dNTP: thnh phn 4 loi dNTP phi cn bng, s mt cn bng lm tng cc li sao chp ca polymerase; hm lng thng khng i nhng c th thay i ty iu kin thc t. 5. Enzyme polymerase chu nhit Tag-polymerase l DNA polymerase chu nhit s dng cho phn ng PCR ln u tin c bn trn th trng. Tag-polymerase c nh Vi sinh vt hc Thomas Brock pht hin Thermus aquaticus mt loi vi khun pht trin mnh nhit cao. Enzyme chu nhit ny gip gii quyt vn ca enzyme bin tnh sau mi chu k. T n nay, mt s vi sinh vt chu nhit khc c khm ph v ngi ta tch chit thm c cc DNA polymerase chu nhit s dng cho phn ng PCR nh Vent/DeepVent DNA polymerase (Thermococcus litoralis), Pfu DNA polymerase (Pyrococcus furiosus), Tth DNA polymerase (Thermus thermophilus), UlTma DNA polymerase (Thermotoga maritima)... 6. S lng chu k phn ng ty thuc vo s lng bn mu ban u, thng thng s lng chu k nh hn 40 cho mt phn ng PCR. Thi gian ca tng chu k ph thuc thit b v kch thc sn phm. 7. Thit b v dng c cho phn ng PCR: cn p ng c nhu cu thay i nhit tht nhanh v chnh xc. Nhng ci tin my lun nhit quan tm n microtiler plate 96 ging, cc block nhit ring bit trong 1 my, block dng cho lam knh tin hnh in situ PCR.31/10/2011 8:58 SA 85 Nguyn Hu Tr

Cc ng dng ca phng php PCRHin nay thnh tu ca PCR m ra nhiu trin vng cho sinh hc phn t, vi nhiu ng dng trong sinh hc, trong y khoa, trong nng nghip, Mt s ng dng c tnh tng qut: Sn xut mu d: PCR gip sn xut nhanh mt lng ln mu d nh du khi thc hin cc phn ng vi cp mi chuyn bit v cc nucleotide nh du. Khuych i s lng cc RNA: s dng k thut phi hp RT-PCR (kt hp enzyme phin m ngc v Taq polymerase; hoc s dng Tth polymerase). RT-PCR cho php nghin cu cc mRNA thng tin tn ti vi hm lng rt thp, khng th pht hin bng phng php c in nh Northern blot, K thut in situ RT-PCR cho php khuych i cc RNA ngay trn m v t bo. nh lng bng phng php PCR: dng nghin cu cc trnh t RNA hay DNA c s lng bn sao rt thp. Trnh t ch c khuych i ng thi vi mt trnh t chng c nng bit, sau phn ng so snh hm lng sn phm, v suy ra s lng bn mu ban u.31/10/2011 8:58 SA 86 Nguyn Hu Tr

SYBR Green l, principeThe Polymerase Chain Reaction (PCR)

31/10/2011 8:58 SA

87

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

88

Nguyn Hu Tr

Nguyn tc pht hin hunh quang

Molecular BeaconsNguyn tc: Dng mi c hiu vi AND ch l mt chui oligonucleotic gn cht hunh quang R mt u v u kia cht c ch pht hunh quang Q. Khi mi gn vo chui AND ch, R v Q tch xa nhau cho pht ra tin hiu mu

SYBR Green I

Sondes dhybridation

Sondes TaqMan

Giai oan SA 31/10/2011 8:58keo dai

89 Giai oan annealing

GiaiNguyn keo dai oan Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

90

Nguyn Hu Tr

15

Sondes TaqMan

RealTime PCR

TaqMan Procedure reporter quencher

31/10/2011 8:58 SA

91

Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

92

Nguyn Hu Tr

RealTime PCRciblelog (F2/F1)

Chun on nhanhYu cu ln ca tt c cc qu trnh ch bin thc phm l cung cp mt sn phm khng cha vi sinh vt nguy him v cc cht c ca vi sinh vt: Cc tc nhn gy bnh chnh trong thc phm l Listeria, Salmonella v Campylobacter

Echantillon inconnu

n

Cc ni c t ca vi khun v cc c t nm l cc cht c ch yu cn lu tm trong thc phm.Crossing Point (Cycles)

Courbe standard

log (F2/F1)

Mt lot cc quy trnh truyn thng, tn thi gian thng thng c p dng xc nh , kim sot, lm gim hay loi b cc cht nhim.log (nombre de copie)

n

Ngy nay vi s pht trin ca cng ngh sinh hc s dng cc h thng pht hin khng th v cng ngh mu d DNA, RNA.Nguyn Hu Tr 31/10/2011 8:58 SA 94 Nguyn Hu Tr

31/10/2011 8:58 SA

93

Chun on nhanhNhng quy trnh ny rt ngn thi gian hn, thng r hn v khng cn i hi k nng cao s to nn mt s ci tin ln v cc tiu chun an ton trong vic cung cp thc phm. Gn y vic s dng cc immunoassay trong cng nghip thc phm mi pht trin nhng nhanh chng tr thnh mt cng c phn tch c cng nhn. K thut ELISA (k thut hp th min dch lin kt vi enzyme) lm trn mt ci a 96 ging l mt dng c s dng rng ri nht bi cc nh khoa hc thc phm. K thut ELISA gip tit kim thi gian, nhn lc vt tri cc k thut thng thng31/10/2011 8:58 SA 95 Nguyn Hu Tr

V d : 1/Vic pht hin Salmonella trong thc phm l mt quy trnh rt phc tp v tn n 5 ngy nu s dng cc quy trnh tng sinh truyn thng. Bng cch s dng cc quy trnh immunoassay th s rt ngn thi gian cn mt ngy. 2/ Cc c t nm v nm mc i hi nhiu gi tch chit, tinh sch, c c xc nh cc chnh xc cc ha cht theo cch truyn thng. Tuy nhin, vic s dng cc ct i lc cha cc khng th c hiu vi c t th ton b cc qu trnh tch chit, nh lng c th tin hnh trong 30 pht.

31/10/2011 8:58 SA

96

Nguyn Hu Tr

16

Chn thnh cm n

31/10/2011 8:58 SA

97

Nguyn Hu Tr

17