1

REPUBLIKA E SHQIPRIS

MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SHKENCS

DREJTORIA ARSIMORE RAJONALE

KUKS

STUDIM

BRAKTISJA E SHKOLLS N QARKUN E KUKSIT,

SHKAQET, REKOMANDIME

UNICEF

Tiran, 2008

2

Ky studim i mbshtetur nga UNICEF-i (Fondi i Kombeve t Bashkuara pr Fmijt)

sht prgatitur n kuadrin e programit t Arsimit Baz 2007 dhe sht zbatuar nga

Drejtoria Rajonale Arsimore e Kuksit me ekspertiz t Stavri Llambirit.

Koordinator i projektit Mexhit Hajdari (DAR, Kuks)

Drejtues i projektit Ibsen Elezi (Drejtor, DAR Kuks)

Grupi i mbledhjes dhe Farie Zeneli, Nazif Dokle, Myzejen Aliaj,

i prpunimit t t dhnave Agim Demushi, Ylli Metaliaj (DAR, Kuks)

Hartoi rekomandimet

dhe shkroi studimin Mexhit Hajdari

Prgjegjse e programit

t Arsimit Baz, UNICEF Aurora K. Bushati

Drejtoria Arsimore Rajonale, Kuks

Tel: (00355-2) 422 215

Mbshtetur nga UNICEF (Fondi i Kombeve t Bashkuara pr Fmijt)

Rruga Sknderbej, Godina Volkswagen, Kati i 3-t.

Tiran, Shqipri,

Tel: (+335-4) 273335

Fax: (+335-4) 243775

http://www.unicef.org/albania

Copyright 2008 nga UNICEF

3

PRMBAJTJA

HYRJE

DAR Kuks dhe misioni i saj

Projekti Braktisja e shkolls, shkaqet, rekomandime

Metodologjia

Ekipi i studimit

Falenderime

Qarku i Kuksit

PJESA E PAR: GJENDJA E BRAKTISJES S SHKOLLS

Metodologjia

Kufizimet

Numri i nxnsve braktiss gjithsej

Numri i nxnsve braktiss pr secilin vit shkollor

Prqindja e nxnsve braktiss

Sa nga fmijt q duhet t jen n shkoll n nj vit t caktuar shkollor nuk ndjekin shkolln?

Sa nxns rikthehen n shkoll?

PJESA E DYT: SHKAQET E BRAKTISJES S SHKOLLS

Faktori Ekonomik

Faktori Emigracion

Faktori Edukim shkollor

Faktori Kulturor (Familja)

Faktor t tjer

T rriturat

Infrastruktura shkollore

Shkaqe shndetsore

Familje me probleme

Faktori Rend

Analiza t tjera

Faktori Gjini

Faktori Klas

Prsritsit

Muaji i braktisjes

Prmbledhje

Shkaqet kryesore

Paksimi i braktisjeve

Prjetimi i braktisjes s shkolls

PJESA E TRET: KATEGORIT E FMIJVE N NEVOJ

Fmijt egjyptian

4

Fmijt e ngujuar

PJESA E KATRT: PLOTSIMI I SECILIT CIKL TE SHKOLLS S DETYRUAR

Cikli i ult

Cikli i lart

PJESA E PEST: ROLI I AKTORVE T INTERESUAR PR PAKSIMIN E

BRAKTISJES S SHKOLLS

Ministria e Arsimit dhe e Shkencs

Qeverisja vendore

Drejtoria Arsimore Rajonale

Drejtoria e shkolls

Msuesi kujdestar

Komuniteti shkollor

Organizatat jofitimprurse

PJESA E GJASHT: REKOMANDIME

Hyrje

Rekomandime t prgjithshme

Rekomandime t veanta

Ministria e Arsimit dhe e Shkencs

Qeverisja vendore

Shkolla

Grupet n nevoj

Biznesi vendor

Media

Aneks

5

HYRJE

A. DAR KUKS N PRMBUSHJE T MISIONIT T SAJ PR PRMIRSIMIN E

CILSIS S ARSIMIT PR T GJITH NXNSIT

Sipas Dispozitave Normative pr arsimin parauniversitar t MASH, Kreu XIV, Neni 64, pikat 2

dhe 7/c,d, Drejtoria Arsimore Rajonale drejton, organizon dhe prgjigjet pr fuksionimin e tr

puns s institucioneve arsimore dhe cilsin e arsimit n juridiksionin e saj.

DAR ka t drejt dhe detyr t bj studime pr prognozn e zhvillimeve arsimore, n

bashkpunim me organet e pushtetit vendor.

N kt udh, pr t plotsuar misionin e arsimit emancipimin shpirtror, progresin material dhe

zhvillimin social t individit(Ligji Pr sistemin arsimor parauniversitar) dhe pr t siguruar

plotsimin e s drejts pr arsimim baz t do fmije, DAR Kuks, n bashkpunim me

Shoqatn Zhvillimi i Edukimitdhe me mbshtetjen e UNICEF ka hartuar Strategjin e Arsimit

Pr T gjith (APT) t qarkut Kuks. Ky dokument parashikon ndryshime t rndsishme dhe

rritjen e cilsis s shrbimit arsimor n qarkun e Kuksit deri n vitin 2015.

N zbatim t Strategjis s zhvillimit t arsimit kan filluar t realizohen hapat e parashikuar,

midis t cilve mund t prmendim:

Zbatimin e projektit Arsim cilsor pr t gjith, pjes themelore e t cilit sht Plani vjetor i shkolls, i fokusuar n arritjet e nxnsve dhe Objektivat minimal t

domosdoshm t t nxnit (OMDN), plotsimi i t cilave ka pr qllim reduktimin e

braktisjes s fsheht,

Zbatimin e projektit EMIS, krijimin e sistemit elektronik t ndrtimit dhe menaxhimit t informacionit n arsim.

Nj nga hapat e planifikuar n dokumentin e lartprmendur sht studimi pr braktisjen e shkolls

n qarkun e Kuksit, nj dukuri kjo karakteristike pr kt rajon dhe me pasoja t rnda pr

emancipimin shpirtror dhe zhvillimin social t fmijve.

6

B. PROJEKTI BRAKTISJA E SHKOLLS, SHKAQET, REKOMANDIME

Ky projekt sht fryt i bashkpunimit t Drejtoris Arsimore Rajonale Kuks me zyrn e

UNICEF-it n Tiran, me Zyrat Arsimore Has e Tropoj, me prfaqsues t qeverisjes vendore e

drejtuesit e shkollave t qarkut t Kuksit.

Projekti sht fokusuar n studimin e braktisjes s shkolls n arsimin e detyruar.

Braktisja e shkolls n qarkun e Kuksit sht ndr m t lartat n vend, duke ndikuar n krijimin

e nj kategorie fmijsh e familjesh n nevoj, pr t cilt, shoqria, prmes institucioneve t saj,

ka pr detyr t ndrhyj n mnyr efikase.

Pasojat e braktisjes s shkolls jan disa:

Analfabetizmi. N Shqipri analfabetizmi sht br nj fakt q pranohet nga t gjith. N

Strategjin e zhvillimit t arsimit parauniversitar (dokument i MASH-it 2004), nj nga objektivat

kryesore specifike sht krijimi i nj sistemi arsimor kombtar t detyruar e gjithprfshirs,

nprmjet prqendrimit t shkollave e paksimit t klasave kolektive, prfshirjes n shkoll t

fmijve me dhe n nevoj, uljes s analfabetizmit, uljes s braktisjes s shkolls, prfshirjes s

kontigjenteve q nuk kan mbaruar arsimin e detyruar n shkolla me koh t shkurtuar. N

Strategjin e zhvillimit t qarkut Kuks mbshtetur n OZHM-t, lidhur me analfabetizmin, nuk

ka t dhna pr popullsin shkollore, ndonse pranohet si nj dukuri e rnd q shpreh varfrin e

rajonit. Ndrkaq, Drejtoria Rajonale Arsimore e qarkut Kuks, pr sa i prket analfabetizmit

klasik (nxnsit nuk din t shkruajn e t lexojn), ka nj diagnostikim t vitit 1999, sipas t cilit

mbi 500 nxns t rrethit Kuks, ose 5 % e numrit t prgjithshm t nxnsve q vijonin

shkolln ishin analfabet. N vitin shkollor 2006-2007, po n kt rreth, 200 nxns q vijojn

shkolln paraqesin vshtirsi n shkrim dhe lexim. Nuk ka t dhna pr analfabetizmin n

popullatn joshkollore, e cila mendohet t jet n shifra t larta. Ka nj lidhje t drejtprdrejt

midis braktisjes s shkolls dhe analfabetizmit.

N nj vshtrim t prgjithshm, braktisja e shkolls sht faktor pengues vendimtar pr

emancipimin e personalitetit t fmijve, pr prgatitjen e tyre pr jetn dhe pr profesionin.

Kjo dukuri u mbyll, q n krye t hers, rrugn e suksesit fmijve, u heq shanset pr t

konkuruar e vazhduar m tej nivelet e shkollimit, pr t qen njerz dinjitoz n shoqri, pr t

qen t aft pr t dhn kontribut n zhvillimin e shoqris. Ky aspekt merr nj theks t veant,

n se marrim n konsiderat se qarku i Kuksit ka mungesa t theksuara n sasin dhe cilsin e

burimeve njerzore pr t realizuar reformn dhe zhvillimin n t gjitha fushat e jets.

N nj kuptim m t drejtprdrejt, fmijt q kan braktisur shkolln dhe q jan analfabet,

shumica e t cilve jan vajza, nuk kan shanse pr t ndrtuar nj familje t shndosh dhe

pr t edukuar fmijt e tyre n nivelin e krkesave t kohs.

Fmijt analfabet jan pre e shfrytzimit t krahut t puns nn mosh n familjet e tyre,

jan fmij t ekspozuar ndaj abuzimit e keqtrajtimit n mjediset familjare e sociale, jan

kontigjent pr t`u prfshir n sjellje t papranueshme dhe n rrugn e kriminalitetit, jan t

ekspozuar kundrejt trafikimit.

Fmijt braktiss jan dshmi e mosrespektimit dhe mosplotsimit t t drejtave themelore t

tyre, t sanksionuara n legjislacionin shqiptar dhe n konventat ndrkombtare.

Objektivi i MASH pr ta uar braktisjen e shkolls n nivele t paprfillshme, sht i

konkretizuar n strategjin e zhvillimit t qarkut t Kuksit dhe n Strategjin e APT (Arsimit Pr

T gjith) t qarkut Kuks.

Sipas ktij dokumenti, objektivat deri n vitin 2015 do t jen:

Braktisja fizike e shkolls t ulet n m pak se 0,5 %.

Braktisja fizike e shkolls nga vajzat t ulet n m pak se 1 %.

7

Paksimi dhe parandalimi i braktisjes s shkolls nuk mund t bhet me efektivitet pa ndriuar

kt dukuri n mnyr t plot e n thellsin e duhur.

S pari, evidentimi i nxnsve q braktisin shkolln nuk sht i sakt dhe shterues. Drejtuesit e shkollave dhe msuesit kujdestar kan prirje pr ta ulur kt numr, pr

efekt t ruajtjes s numrit t punonjsve msimor si dhe pr t mos dmtuar imazhin e

shkolls.

S dyti, mungon baza e t dhnave pr do nxns braktiss, gj q nuk lejon projektimin e veprimeve t nevojshme, sipas rastit, pr t ndrhyr n mnyr efektive. Dukuria e

braktisjes s shkolls trajtohet nga institucionet arsimore dhe qeverisja vendore n

mnyr globale dhe jo individuale.

S treti, opinioni publik dhe komuniteti i shkolls nuk jan t informuar n mnyr t mjaftueshme pr shtrirjen e dukuris dhe pr shkaqet e pasojat e saj.

S katrti, aktort e interesuar pr parandalimin e braktisjes s shkolls nuk njohin prvojat e mira n rajone e vende t tjera lidhur me kt aspekt.

Projekti merr prsipr, pikrisht, evidentimin e plot t nxnsve q braktisin shkolln n qarkun

e Kuksit, njohjen e thelluar t shkaqeve t dukuris pr do rast si dhe ndrgjegjsimin e

prgatitjen e komunitetit t shkolls, t institucioneve arsimore e qeverisjes vendore pr ndrhyrje

efektive q do t rezultojn me parandalimin e braktisjes s shkolls.

Qllimi i projektit sht realizimi i s drejts s do fmije pr mbarimin e arsimit t detyrueshm,

n zbatim t objektivit t mijvjearit, nprmjet nj studimi mbi dukurin e braktisjes s shkolls,

i cili synon:

Prmirsimin e sasis dhe cilsis s informacionit rreth fmijve t moshs shkollore;

Zhvillimin e kapaciteteve lokale n grumbullimin dhe analizn e t dhnave rreth situatave t fmijve t moshs shkollore;

Sensibilizimin e opinionit publik rreth dukuris;

Lehtsimin e politikabrsve dhe vendimmarrsve n mbshtetje t zbatimit t strategjis rajonale APTGJ me rekomandime konkrete mbi mnyrat efikase t zbutjes s braktisjeve.

N zbatim t strategjis rajonale t APTGJ pr zbutjen e fenomenit t margjinalizimit n arsim,

objektivat e projektit jan:

T prftohet, prmes nj studimi vzhgimor, nj informacion i plot dhe i mjaftueshm rreth gams s problemeve q lidhen me braktisjen e shkolls s detyruar;

T hartohen rekomandime pr ndrhyrjet e nevojshme pr parandalimin e braktisjes s shkolls drejtuar DAR-s, autoriteteve lokale, drejtorve t shkollave, msuesve,

prindrve, etj.

Projekti u realizua n periudhn kohore maj-shtator 2007.

C. METODOLOGJIA

Studimi i braktisjes s shkolls n qarkun e Kuksit sht kryer duke u mbshtetur n shqyrtimin

e dokumentacionit zyrtar, n plotsimin e pyetsorve, zhvillimin e intervistave dhe t tavolinave

t rrumbullakta.

Grupi i dokumentacionit zyrtar, i prbr nga inspektor e specialist t DAR Kuks dhe ZA

Has e Tropoj, i mbshtetur nga grupe t posame, t prbr nga drejtor shkollash e msues,

shqyrtoi me hollsi regjistrat e klasave t tri viteve t fundit, amzn e shkolls dhe planin vjetor t

shkolls n t 104 shkollat e qarkut.

8

Ky grup hartoi Formularin e braktisjes s nxnsve pr do shkoll, duke klasifikuar nxnsit

braktiss sipas tipit t braktisjes. (Formulari ndodhet n aneksin e studimit).

Grupi i dokumentacionit zyrtar plotsoi pr do nxns braktiss nj sked, me t gjitha t dhnat

q mund t prftoheshin nga dokumentacioni shkollor. Prve t dhnave personale pr nxnsit,

n kt sked u b e mundur t shnohen t dhna pr gjendjen ekonomike e sociale, pr

strukturn e pr nivelin kulturor t familjes, pr ecurin e nxnsit n shkoll para braktisjes, pr

shkaqet e braktisjes etj.(Skeda e nxnsit braktiss ndodhet n Aneksin e studimit).

Ky grup plotsoi skedn e drejtorit t shkolls, ku u shnuan t dhna pr veprimtarin e shkolls

pr reduktimin e braktisjes, infrastrukturn e shkolls dhe personelin msimdhns, n funksion

t ndikimit n braktisjen e shkolls. (Skeda e drejtorit t shkolls ndodhet n aneksin e studimit).

Grupi n fjal plotsoi Listn e nxnsve t emigruar brenda e jasht vendit, duke u kujdesur t

shnoj adresat e reja t fmijve dhe t saktsoj nse vazhdojn apo jo shkolln.

Nj grup tjetr, i quajtur grupi i kohorts, i prbr nga inspektor e specialist t DAR dhe

ZA-ve dhe drejtor shkollash e msues, hetoi n 20 shkollat e kampionit dokumentacionin zyrtar

pr plotsimin e ciklit t ult dhe ciklit t lart nga grupe t caktuara nxnsish. Ky grup plotsoi

nga nj sked pr secilin nxns t marr n shqyrtim. (Skeda e nxnsve pr plotsimin e ciklit

t shkollimit ndodhet n aneksin e studimit).

Nj grup i posam, grupi i fmijve t paregjistruar, i prbr nga msues aktiv e pensionist,

bri sondazhe n 100 familje t 20 shkollave t kampionit dhe hetoi kategorit e nxnsve q

vijojn shkolln, q e kan braktisur at, q nuk kan mundur t regjistrohen n shkoll apo q

nuk kan dashur t regjistrohen nga prindrit e tyre. (Skedat prkatse pr kta nxns ndodhen

n Aneksin e studimit).

Nj grup tjetr, grupi i fatit t fmijve braktiss, i prbr nga specialist t DAR e ZA-ve dhe

drejtor shkollash e msues, prmes bisedave me nxns braktiss, prindr e t afrm t tyre, u

interesua t marr informacion pr jetn e veprimtarin, suksesin/mossuksesin e fmijve q jan

braktiss aktualisht, apo q e kan braktisur prej kohsh shkolln. Gjithashtu, grupi mori

informacion pr nxnsit e emigruar brenda e jasht vendit, pr gjendjen e tyre, pr vijimin e

shkolls dhe veprimtarin q kryejn.

Grupi pr etnit, i prbr nga specialist t arsimit dhe prfaqsues t komunitetit egjyptian,

mori t dhna t plota pr t gjith fmijt e ktij komuniteti q jetojn n qarkun e Kuksit, duke

shnuar ecurin n msime, vijueshmrin e shkolls, problemet ekonomike, sociale e familjare si

dhe aspektin e shkollimit, nivelin e braktisjes etj. (Skedat pr nxnsit egjyptian ndodhen n

Aneksin e studimit).

Nj grup, i prbr nga msues, nxns e aktivist t arsimit, zhvilloi intervista me nxns

braktiss dhe prindrit e tyre, pr t hetuar shkaqet e braktisjes, aktivitetin aktual t fmijve dhe

perspektivn e shkollimit t tyre. (Formatet e intervistave ndodhen n Aneksin e studimit).

Nj grup tjetr mori takime me prfaqsues t qeverisjes vendore dhe t OJF-ve q veprojn n

fushn e edukimit n qarkun e Kuksit. Nprmjet intervistave t zhvilluara dhe tavolinave t

rrumbullakta, grupi synoi t zbuloj interesimin e ktyre aktorve pr problemet e arsimimit t

fmijve, veprimtarin e tyre pr reduktimin e braktisjes s shkolls dhe sugjerimet q kan pr

bashkpunimin me institucionet arsimore pr kt qllim. (Formatet e intervistave ndodhen n

Aneksin e studimit).

9

D. EKIPI I STUDIMIT

Koordinatori projektit

Dr. Mexhit Hajdari

Drejtori i projektit

Ibsen Elezi

Konsulent

Dr. Stavri Llambiri

Grupi qendror

Farie Zeneli

Nazif Dokle

Myzejen Aliaj

Agim Demushi

Grupi qendror:

Hartoi formatet pr grumbullimin e t dhnave, formulart, skedat pr nxnsit, skedn pr drejtorin e shkolls;

Hartoi skemat e intervistave gjysm t strukturuara pr nxnsit braktiss, pr prindrit e tyre, pr drejtort e shkollave, prfaqsuesit e qeverisjes vendore dhe OJF-t;

Shkroi udhzimet e nevojshme pr plotsuesit e skedave dhe pr intervistuesit;

Zhvilloi seancat trajnuese me t gjitha grupet e prfshira n mbledhjen e t dhnav dhe marrjen e intervistave.

Grupi i prpunimit statistikor t t dhnave

Ibsen Elezi

Ylli Metaliaj

Ky grup prpunoi t dhnat e shumta sasiore dhe cilsore q u grumbulluan.

Grupi i interpretimit t t dhnave

Mexhit Hajdari

Ibsen Elezi

Grupi analizoi dhe interpretoi t dhnat e prpunuara dhe hartoi rekomandimet pr paksimin e

braktisjes s shkolls.

10

E. FALENDERIME

Falenderimi kryesor i takon Zyrs s UNICEF-it n Tiran, e cila, q n fillim dhe gjat zhvillimit

t projektit, e mbshteti at me profesionalizm t lart. Drejtoria Arsimore Rajonale Kuks ka

ndjer nga afr dy vitet e fundit inkurajimin dhe mbshtetjen pr t prmirsuar shrbimin

arsimor pr fmijt n kt rajon problematik. Ne dshirojm t shprehim me forc mirnjohjen

ton pr UNICEF-in (znj. Aurora. K. Bushatin).

Nj falenderim i veant u adresohet Zyrave Arsimore Has e Tropoj, t cilat, me prkushtim e

cilsi, prmbushn detyrimet e tyre n projekt. Po kshtu, meritojn t falenderohen edhe

inspektort e specialistt e DAR Kuks dhe ZA-ve Has e Tropoj, q i kryen n koh e me cilsi

punt e marra prsipr n projekt.

Gjithashtu, ne falenderojm antart e grupeve t puns, drejtor shkollash e msues, t cilt

mblodhn me rigorizitet t dhnat e shumta nga t gjitha shkollat e qarkut pr braktisjen e

shkolls.

Ne na vjen keq q nuk mund t prmendim emrat e t gjith nxnsve braktiss, t prindrve t

tyre, prfaqsuesve t pushtetit vendor dhe t OJF-ve, t cilt pranuan me dshir t japin

intervistat e tyre, duke u br kshtu kontribues t pazvendsueshm n realizimin e ktij

studimi.

11

F. QARKU I KUKSIT

Qarku i Kuksit shtrihet n pjesn verilindore t Shqipris dhe prgjat kufirit me Kosovn e

pjesrisht me Maqedonin. Siprfaqja e qarkut sht 2 374 km2. Terreni sht malor e kodrinor

dhe shumica e tij ndodhet n lartsit 300 deri n 600 m mbi nivelin e detit. Nj pjes e mir e

rajonit shtrihet n lartsi mbi 1000 m mbi nivelin e detit, ku lartsohen Alpet e Shqipris (rrethi i

Tropojs) si dhe malet Gjallica e Koritniku (rrethi i Kuksit). Prgjat kufirit me Kosovn

funksionojn 5 pika kufitare (Qafa e Morins, Tropoj; Qafa e Prushit, Has; Morini, Orgjosti e

Shishtaveci, Kuks). Pika kufitare me aktivitet m t madh e kalimit n Kosov e me rndsi

kombtare sht Morini.

Klima e rajonit karakterizohet nga influenca mesdhetare malore, me dimr t ftoht e me reshje

dbore, me ver t that e me temperatura t larta, pr shkak t pozicionit t tij n brendsi t

territorit.

Qarku i Kuksit prfshin tre rrethe: Kuks, Has dhe Tropoj. Niveli i par i qeverisjes vendore

prbhet nga 24 komuna dhe tri bashki: Kuks, Krum dhe Bajram Curri.

Sipas regjistrimit t popullsis nga INSTAT (2001), popullsia e qarkut sht 111 393 banor, me

nj dendsi 47 banor pr km2. Popullsia n zonat urbane sht 24.5 % (1)

Krahasuar me rajonet n zonat m t ulta t vendit dhe me vendet fqinje, mundsit e jetess pr

banort e qarkut t Kuksit jan n nivel t ult, pr shkak t kushteve jo t favorshme bujqsore.

Kshtu, nuk mund t mendohet se bujqsia sht burimi kryesor i t ardhurave ose sht e

mjaftueshme pr t siguruar mjetet e jetess s banorve. N zonat rurale, banort merren, m s

shumti, me blegtori, duke krijuar mundsi pr rritjen e bagtive pr t shitur mishin dhe produktet

e tjera blegtorale, pr shkak t kushteve t favorshme pr kt veprimtari. Por mungesa e

infrastrukturs rrugore, largsia nga tregu, mungesa e organizimit n bashksi prodhuese,

prpunuese e tregtuese si dhe mungesa e masave favorizuese pr prkrahjen e prodhimit vendas,

bjn q edhe kto prodhime t shiten lir, duke rnduar bilancin ekonomik t banorve t qarkut.

Gjithashtu, hapsirat urbane vuajn nga mungesa e zhvillimit ekonomik, nga q sektort e

punsimit privat jobujqsor jan t pakta. Aktiviteti kryesor n kt vshtrim prbhet nga

tregtia dhe shrbimet. Veprimtarit prodhuese t biznesit jan tepr t kufizuara. N qark

veprojn 1131 subjekte private, prej t cilave 992 n Kuks, 59 n Has dhe 80 n Tropoj. Pr

kto arsye, niveli i papunsis dhe i trajtimit t banorve me asistenc sociale jan m t lartat n

vend. 30 % e banorve t aft pr pun n qark jan t papun. (3). Ndrkaq, trajtohen me ndihm

ekonomike 39.8% e familjeve t qarkut, n Kuks 48.7%, ne Has 38.8% dhe n Tropoj 26.8% e

familjeve.

Emigrimi i popullsis brenda vendit dhe jasht tij sht konsideruar si nj burim i rndsishm

pr mbijetes. Kjo ka sjell uljen e numrit t popullsis n qark me 23.75 % brenda 15-vjearit t

fundit (Tropoja 37.59 %, Hasi 10.1 % dhe Kuksi 19.69 %). (4)

Pr kto arsye studimet e organizmave ndrkombtare (PNUD), nprmjet Treguesit t Zhvillimit

Njerzor, e klasifikojn qarkun e Kuksit si m t varfrin n vend, mbshtetur n treguesit e

jetgjatsis, arsimit dhe PBB-s. N vitin 2001 ky tregues i zhvillimit njerzor ishte 0.726 (n

vend t par Tirana me 0.822 dhe n vend t parafundit Dibra me tregues t zhvillimit njerzor

0.734). (5)

12

Gjendja e vshtir sociale dhe ekonomike e qarkut pasqyrohet n tregues t ult t sektorit t

shndetsis. Qarku i Kuksit bie n sy pr tregues t lart t vdekshmris foshnjore, 16.3 pr

mij (6).

Papunsia e grave n zonat urbane sht dukshm m e lart se te burrat.

Pavarsisht ksaj tabloje t zymt, studimet e fundit kan nxjerr n pah disa faktor q mund t

ndikojn cilsisht n zhvillimin e gjithanshm t qarkut t Kuksit.

Qarku i Kuksit zotron potenciale t shumta. Burimi m i rndsishm jan banort e tij, t cilt

jan t prkushtuar ndaj tradits, por edhe karakterizohen nga dshira pr t prekur t ardhmen.

Kuksi sht br i njohur n t gjith botn n pranvern e vitit 1999. Kuksiant pritn nbi 500

mij vllezr kosovar t dbuar me forc nga trojet e tyre nga regjimi i athershm serb, duke

shmangur nj situat t rnd n rajon dhe duke u br partner i faktorit ndrkombtar p

zgjidhjen e krizs.

Historikisht, gjat kohs s Perandoris Romake, qarku i Kuksit ka qen pjes kye e rrugs s

famshme Apia; gjat periudhs s Perandoris Osmane, vazhdonte t luante nj rol kryesor si

qendr pr rrugt e komunikacionit e t transportit midis Kosovs dhe bregdetit. Pas nj pauze t

gjat, ky rol pritet t fuqizohet dhe ti shrbej zhvillimit t qarkut. Rruga Durrs-Kuks-Morin,

e cila ka filluar nga ndrtimi, ka marr prsipr, pikrisht, kt rol.

Natyra e jashtzakonshme (Valbona n Tropoj, Pllaja e Shishtavecit n Kuks) sht e

prshtatshm pr zhvillimin e turizmit malor veror e dimror.

Traditat pr zhvillimin e bujqsis (patatja) e t blegtoris (delja rud); burimet pr zhvillimin e

peshkimit dhe ato minerare krijojn optimizmin q qarku i Kuksit t njoh nj zhvillim t

vrullshm ekonomik e social pr t prmirsuar jetesn e banorve dhe pr tu integruar n

zhvillimet brenda vendit dhe n ato rajonale.

______________________ (1). INSTAT, Popullsia, Kuksi, 2001

(2). UNDP, Kshilli i qarkut Kuks - Strategjia e Zhvillimit t Qarkut t Kuksit, 2004, faqe 22.

(3). Po aty, faqe 27.

(4). N. Meaj, M. Dida Qarku i Kuksit, 2004, faqe 10.

(5). Strategjia, faqe 19.

(6). Po aty, faqe 28.

(7). Materiale t DAR-it Kuks, 2005.

(8). Materiale t DAR-it Kuks, 2005.

13

PJESA E PAR

GJENDJA E BRAKTISJES S SHKOLLS

METODOLOGJIA

Lista e nxnsve t qarkut Kuks q kan braktisur shkolln sht ndrtuar n kt mnyr:

N t 104 shkollat e qarkut u drguan grupe pr t shqyrtuar dokumentacionin shkollor lidhur me

braktisjen e shkolls. U shqyrtuan imtsisht regjistrat e tri viteve t fundit shkollore dhe, mbi

bazn e t dhnave t grumbulluara, u hartua Formulari i nxnsve braktiss pr do shkoll,

duke specifikuar tipin e braktisjes.

Pr do nxns t formularit u plotsua nj sked personale me t dhna q tregojn edhe nivelin

ekonomik, social e kulturor t familjes si dhe vijimin e prparimin e nxnsit n vitin paraardhs

shkollor.

N prfundim, u hartua nj list prej 523 nxnsish braktiss t t gjitha shkollave t qarkut

Kuks.

Pr t 104 shkollat e qarkut u hartua lista e nxnsve q kan ndrprer vijimin n tri vitet

shkollore pr arsye t emigrimit t familjeve t tyre brenda ose jasht vendit.

Sipas Dispozitave Normative, kta nxns konsiderohen braktiss, nse nuk paraqesin pran

shkolls ku kan vijuar m par dokumentin e regjistrimit n nj shkoll tjetr.

Pjesa m e madhe e nxnsve t emigruar nuk e kan paraqitur nj dokument t till, ndonse

mund t vijojn shkolln n vendet ku kan rezidencn e re. Kta nxns nuk jan braktiss, por

zyrtarisht konsiderohen t till.

Pr t saktsuar sado pak kt dukuri, u ngritn grupe pune pr t testuar nj kampion t caktuar

n varsi t numrit t nxnsve emigrant. Kshtu, pr nxnsit e emigruar jasht shtetit u sigurua

informacion pr 20 nxns, ose 27 % t tyre dhe pr nxnsit e emigruar brenda vendit u sigurua

informacion pr 100 nxns, ose 20 % t tyre.

Sipas prllogaritjeve t prafrta del se nga nxnsit e emigruar jasht vendit rezultojn braktiss

5 nxns (kta nxns ndodhen n Kosov e Greqi) dhe nga nxnsit e emigruar brenda vendit

rezultojn braktiss 45 nxns.

Shuma prfundimtare e nxnsve braktiss pr tri vitet e fundit shkollore n qarkun e Kuksit

sht 573 nxns.

KUFIZIMET

N plotsimin e dokumentacionit zyrtar shkollor, si regjistra e amza, u gjetn parregullsi, t cilat e

bn t vshtir, n disa raste, identifikimin e nxnsve braktiss. Disa prej ktyre parregullsive

ishin:

Mungesa e shnimit t gjeneraliteteve pr disa nxns;

Pr mjaft nxns braktiss nuk ishin shnuar mungesat n regjistra;

Pr nxnsit e larguar n shkolla t tjera nuk disponohej dokumenti i vijimit t shkolls n shkolln tjetr;

14

Pr nxnsit braktiss kishte mnyra t ndryshme, jostandarde, t klasifikimit t tyre. Pr pjesn m t madhe t nxnsve klasifikimi ishte br me viz ose bosh, ndonse

nxnsit ishin braktiss dhe rezident n fshatin e tyre.

Mangsit pr nxnsit braktiss t pasigurt u plotsuan prmes bisedave me drejtorin e

shkolls, msuesit dhe, n disa raste, me vet nxnsit braktiss.

Pr disa familje q kan emigruar nuk qe e mundur t merrej informacion i sakt pr fatin e

nxnsve t ktyre familjeve. Shum adresa nuk diheshin, pr mjaft nxns t afrmit nuk kishin

dijeni pr vazhdimin e shkolls prej tyre dhe pr disa familje nuk u sigurua informacion pr

numrat e telefonit.

A. NUMRI I NXNSVE BRAKTISS GJITHSEJ

Braktiss emigrant

Emigrant t jashtm

Pr tri vitet shkollore jan larguar n emigracion t jashtm 74 nxns.

N kampionin prej 20 nxnsish del se 6.8 % e tyre nuk vijojn shkolln. Sipas prllogaritjeve,

del se, afrsisht 5 nxns emigrant t jashtm nuk ndjekin shkolln.

Emigrant t brendshm

Ky kontigjent nxnsish ndahet n dy kategori:

T larguar brenda qarkut nga nj shkoll n nj tjetr, 134 nxns. Kta nxns ndjekin shkolln,

ose jan prfshir n listat e braktissve n se nuk e ndjekin at.

T larguar jasht qarkut n zonat e tjera t vendit, gjithsej 571 nxns. N kampionin prej 100

nxnsish del se 9 prej tyre nuk ndjekin shkolln. Sipas prllogaritjeve, del se, ndr nxnsit e

larguar brenda vendit, 45 prej tyre kan braktisur shkolln.

Braktiss joemigrant

Kjo kategori nxnsish sht investiguar n t gjitha shkollat e qarkut t Kuksit, n mnyr t

drejtprdrejt. Rezultojn t jen braktiss pr tri vitet shkollore n studim 523 nxns.

Kshtu, numri i nxnsve q kan braktisur shkolln n qarkun e Kuksit pr periudhn 2004-

2007 sht:

Braktiss joemigrant 523

Braktiss emigrant t jashtm 5

Braktiss emigrant t brendshm 45

Gjithsej 573

N vijim, studimi do t merret vetm me nxnsit braktiss joemigrant.

Tabela 1

Braktiss gjithsej

Ndarja administrative Nxns gjithsej Braktiss Prqindja

Qarku Kuks 19288 523 2.7

15

Nnqarku Kuks 10943 366 3.3

Nnqarku Has 3760 98 2.6

Nnqarku Tropoj 4585 59 1.3

Grafiku

2.7 3.3 2.6 1.3

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Qarku

Kuks

Nnqarku

Kuks

Nnqarku

Has

Nnqarku

Tropoj

Prqindja

Braktiss

Nxns gjithsej

Nga tabela del se prqindja e braktisjes pr tri vitet e fundit n nivel qarku sht 2.7. m e lart

sht braktisja n nnqarkun e Kuksit 3.3 dhe m e ult n nnqarkun e Tropojs 1.3.

Tabela 2

Braktiss sipas komunave dhe sipas gjinis

Bashkia/Komuna Braktiss gjithsej Prqindja Vajza Prqindja

Nnqarku Kuks

366

3.3

258

4.9

Arrn 8 7.1 8 16.7

Bicaj 30 2.5 14 2.5

Bushtric 19 4.6 19 9.9

Gryk-aj 22 5.7 18 9.6

Kalis 12 3.9 11 7.3

Kolsh 11 4.1 8 6.8

Kuks 21 0.6 7 0.4

Malzi 11 1.3 9 2.4

Shishtavec 21 2.4 15 3.3

Shtiqn 7 1.1 3 1.0

Surroj 35 11.4 23 15.6

Trthore 52 7.4 32 8.4

Topojan 50 9.8 42 17.1

Ujmisht 33 6.9 28 13.0

Zapod 34 6.6 21 8.5

Nnqarku Has

98

2.6

45

2.4

Fajza 31 3.8 23 5.8

Gjinaj 8 2.9 2 1.6

16

Golaj 23 1.6 6 0.9

Krum 36 2.8 14 2.2

Nnqarku Tropoj

59

1.3

29

1.4

B.Curri 6 0.4 2 0.3

Bujan 6 1.7 5 3.5

Byty 5 1.5 3 1.9

Fierz 4 1.0 3 1.5

Lekbibaj 1 0.3 1 0.6

Llugaj 21 5.2 7 3.8

Margegaj 3 0.8 2 1.2

Tropoj 13 1.4 6 1.5

Sipas komunave kan braktisje m t madhe se mesatarja e qarkut komunat: Surroj, Topojan,

Trthore, Arrn, Ujmisht, Zapod, Gryk-aj, Bushtric, Kolsh e Kalis t nnqarkut Kuks; Fajza

e nnqarkut Has dhe Llugaj e nnqarkut Tropoj.

Prsa i prket braktisjes s vajzave jan mbi mesataren e qarkut komunat: Topojan, Arrn, Surroj,

Ujmisht, Bushtric, Gryk-aj, Zapod, Trthore, Kalis e Kolsh t nnqarkut Kuks dhe Fajza e

nnqarkut Has.

Tabela 3

Sipas gjinis

Gjinia Vajza Djem

Braktiss 332 191

Prqindja 3.6 1.9

Nse llogaritim raportin e braktisjes djem-vajza, ky raport sht m i madh rreth dy her pr

vajzat (3.6) se pr djemt (1.9).

Tabela 4

Sipas cikleve t shkollimit

Ciklet Cikli i ult Cikli i lart

Braktiss 123 400

Prqindja 1.3 4

N ciklin e lart numri i braktissve dhe prqindja prkatse jan dukshm m t larta se n ciklin

e ult, rreth 3.5 her.

Tabela 5

Sipas klasave

Klasa 1 2 3 4 5 6 7 8

Braktiss 49 18 21 35 115 75 123 87

Prqindja 2.1 0.8 0.9 1.4 4.4 2.9 4.9 3.8

17

Grafiku

Braktiss

49

18 21

35

115

75

123

87

0

20

40

60

80

100

120

140

1 2 3 4 5 6 7 8

Braktiss

Braktisja sipas klasave ka ndryshime t theksuara. Nxnsit braktisin m shum klasn e shtat.

Braktisje t ndjeshme kan edhe klasa e pest dhe klasa e tet. N ciklin e ult dallohet pr

braktisje klasa e par.

B. NUMRI I NXNSVE BRAKTISS PR SECILIN VIT SHKOLLOR

Tabela 6

Sipas viteve shkollore

Viti shkollor Numri i nxnsve Braktiss Prqindja

2004-2005 21288 210 1

2005-2006 19499 159 0.8

2006-2007 19288 154 0.8

Grafiku

Braktiss

210

159 154

0

50

100

150

200

250

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Braktiss

18

Tabela tregon se numri i braktisjeve ka ardhur duke u ulur prgjat tri viteve shkollore. Diferenca

m e madhe sht midis vitit t par dhe atij t dyt 24.3%, ndrsa ajo midis vitit t dyt e t tret

sht 3.2%.

Tabela 7

Sipas gjinis

Viti shkollor Vajza Prqindja Djem Prqindja

2004-2005 135 1.3 75 0.7

2005-2006 106 1.1 53 0.5

2006-2007 91 1.0 63 0.6

Grafiku

135

75

106

53

91

63

0

20

40

60

80

100

120

140

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Vajza

Djem

Gjat t tri viteve shkollore numri i vajzave braktisse sht rreth 2 her m i madh se numri i

djemve braktiss.

Gjat tri viteve shkollore numri i vajzave braktisse ka ardhur duke u ulur. Ulja ka ritm m t

madh midis vitit t par dhe vitit t dyt shkollor, 21.5 %, krahasuar me 14.5% midis viti t dyt

dhe t tret..

Gjat tri viteve shkollore numri i djemve braktiss nuk ka t njejtn rrjedh uljeje. Ndrsa ka ulje

t djemve braktiss nga viti i par n t dytin me 29.3%, n vitin e tret ka ulje me vitin e par

vetm 16%, po ka nj ngritje, me t njejtin ritm, n vitin e tret, krahasuar me vitin e dyt.

Ritmi i uljes s vajzave braktisse sht m i lart se ai i djemve braktiss.

Prgjat tri viteve shkollore numri i vajzave braktisse sht ulur me 32.6%, ndrsa i djemve me

16%.

Tabela 8

Sipas ciklit t shkollimit

Viti shkollor Cikli i ult Prqindja Cikli i lart Prqindja

2004-2005 41 0.4 169 1.6

2005-2006 41 0.4 118 1.1

2006-2007 41 0.4 113 1.1

19

Grafiku

41

169

41

118

41

113

0

50

100

150

200

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Cikli i ult

Cikli i lart

N ciklin e ult numri i nxnsve braktiss sht i njejti pr t tri vitet shkollore.

N ciklin e lart numri i nxnsve braktiss sht ulur me 33.3%.

C. PRQINDJA E NXNSVE BRAKTISS

Prqindja e nxnsve braktiss u llogarit mbi bazn e numrit t fmijve q regjistrohen pr her

t par n seciln klas e n secilin vit shkollor.

Prqindja mesatare gjat tri viteve shkollore ka qen 0.87.

Tabela 9

Prqindja e nxnsve braktiss n secilin vit shkollor gjithsej dhe sipas cikleve:

Viti shkollor Prqindja

2004-2005 1

2005-2006 0.8

2006-2007 0.8

Grafiku

Prqindja

1

0.8 0.8

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Prqindja

20

Tabela 10

Sipas cikleve t shkollimit

Viti shkollor Cikli i ult Cikli i lart

2004-2005 0.4 1.7

2005-2006 0.4 1.2

2006-2007 0.4 1.2

Grafiku

0.4

1.7

0.4

1.2

0.4

1.2

0

0.5

1

1.5

2

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Cikli i ult

Cikli i lart

D. SA NGA FMIJT Q DUHET T JEN N SHKOLL N NJ VIT T CAKTUAR

SHKOLLOR NUK NDJEKIN SHKOLLN?

N 20 shkolla t kampionit u bn vizita n rreth 100 familje dhe u morn t dhna pr

regjistrimin ose jo t fmijve t tyre n shkoll.

Doln kto rezultate:

Fmij t regjistruar dhe q vijojn shkolln 280

Fmij q kan braktisur shkolln 14, prej t cilve vajza 9.

Fmij t paregjistruar

Fmij, familjet e t cilve nuk kan mundur t`i regjistrojn n shkoll pr arsye paragjykimi

racor (egjyptian) 4, prej t cilve vajza 2.

Fmij, familjet e t cilve nuk kan dashur t`i regjistrojn n shkoll 13, prej t cilve vajza 5.

Arsyet e mosdashjes jan:

Arsye ekonomike: 2 nxns

Arsye familjare: 1 nxns

Arsye shndetsore: 7 nxns

Largsia nga shkolla: 1 nxns

Gjakmarrja: 2 nxns

Braktiss t mbartur.

N shkollat e qarkut t Kuksit jan nj kategori nxnsish q kan braktisur shkolln para vitit

2004-2005, ku fillon studimi dhe nuk kan mbushur moshn 16 vje. Kta jan braktiss t

mbartur.

Nga raportimet e shkollave numri i tyre sht 159.

Nnqarku Kuks: 140

Nnqarku Has: 12

Nnqarku Tropoj: 7

21

Kta nxns presin t mbushin moshn 16 vje pr t dal nga detyrimi shkollor.

Kshtu, prqindja e braktisjes s shkolls sht m e madhe 0.8, duke e uar n 3.5 prqindjen e

braktisjes s shkolls n qarkun e Kuksit.

Fmijt e regjistruar mbi moshn e duhur

Kjo dukuri ndodh, zakonisht, n klasn e par. Prindrit shtyjn fillimin e shkollimit t fmijs

nj vit m von pr arsye t problemeve n zhvillimin fizik t fmijs, t largsis nga shkolla si

dhe t nj ndjenje atsore pr t mos e lodhur fmijn hert. Numri i nxnsve t till q nuk jan

n shkoll n klasn e par dhe q konsiderohen braktisssht i konsiderueshwm. N nivel

qarku 466 fmij, ose 19.9 % e nxnsve t klass s par regjistrohen nj vit me vones n

shkoll. Pr Kuksin kjo prqindje sht 21.1, pr Hasin 18.7 dhe pr Tropojn 2.3.

Kta nxns vijojn m pas shkolln dhe dalin nga kategoria e nxnsve braktiss.

E. SA NXNS RIKTHEHEN N SHKOLL?

Nxnsit q rikthehen n shkoll

Tabela 11

Braktiss Numri Prqindja

Cikli i ult 13 10.6

Cikli i lart 4 1

Gjithsej 17 3.2

Klasa e par 11 22.4

Nga nxnsit braktiss t marr n studim jan kthyer n shkoll, pasi e kan ln at 3.2% e tyre.

Shumica e tyre i prkasin ciklit t ult, rreth tre t katrtat e nxnsve t rikthyer.

Ktu nuk jan llogaritur nxnsit e paregjistruar n klasn e par, t cilt regjistrohen mbi moshn

e detyruar.

22

PJESA E DYT

SHKAQET E BRAKTISJES S SHKOLLS

METODOLOGJIA

Shkaqet e braktisjes s shkolls n qarkun e Kuksit jan hetuar duke u bazuar n skedat e

nxnsve braktiss. Pr t 523 nxnsit braktiss rezident n qarkun e Kuksit sht plotsuar

nga nj sked, ku jan shnuar t dhna q hedhin drit mbi shkaqet e braktisjes. Mangsit e

ndeshura n dokumentacionin zyrtar pr mbledhjen e t dhnave jan plotsuar me informacionet

nga intervistat e marra nga nxnsit braktiss, prindrit e tyre, drejtort e shkollave dhe msuesit

kujdestar.

Intervistat e zhvilluara me nxns braktiss dhe prindrit e tyre hedhin drit mbi disa aspekte t

rndsishme t braktisjes s shkolls, q duhen marr n konsiderat n prpjekjet pr reduktimin

e saj.

Vendimin pr shkputjen e nxnsit nga shkolla e kan marr, kryesisht, prindi(babai) dhe vet

nxnsi. Sipas deklarimeve t nxnsve braktiss, prindrit kan vendosur n 71.8% t rasteve,

ndrsa vet nxnsit n 25.9% t rasteve.

Nga nxnsit e intervistuar, 83.5% e tyre mendojn se nuk kan vepruar mir dhe 9.4% mendojn

se kan br zgjedhjen e duhur q kan braktisur shkolln. 77.6% e nxnsve braktiss jan

penduar q jan larguar nga shkolla dhe 16.5% e tyre nuk ndjejn keqardhje pr kt veprim. Nga

nxnsit braktiss t intervistuar 87.1% e tyre nuk mendojn se mund t rikthehen n shkoll dhe

vetm 11.8% e tyre shpresojn, kan dshir ose kan vendosur t rifillojn shkolln.

Nga prindrit e nxnsve braktiss t intervistuar 81.8% e tyre mendojn se nuk kan vepruar

mir dhe 16.4% mendojn se kan t drejt t heqin fmijt nga shkolla.

Grupi i interpretimit t t dhnave analizoi arsyet e braktisjes q dalin nga burime t ndryshme

dhe i klasifikoi ato sipas peshs s ndikimit.

Shkaqet kryesore t braktisjes:

Faktori ekonomik

Faktori familjar

Faktori shkollor

T tjer

23

I. FAKTORI EKONOMIK

KUFIZIME

sht e vshtir t vlersohet sakt niveli ekonomik i familjeve t nxnsve t braktisur, sepse

mungojn deklarime zyrtare t t ardhurave t tyre familjare.

Prindrit fuqizojn si shkak t braktisjes m s shumti faktorin ekonomik, duke e paraqitur m t

rnd gjendjen e tyre ekonomike nga sa sht ajo n t vrtet dhe duke mbuluar shkaqe t tjera,

q mund t jen prcaktuese. N kt prfundim arrihet edhe duke arsyetuar se mbi 85 % e

familjeve n fshat jetojn me prkrahje ekonomike, por braktisja e shkolls sht n masn 2.7 %.

Drejtort e shkollave dhe msuesit, gjithashtu, renditin t parin shkakun ekonomik n braktisjen e

shkolls, duke anashkaluar prgjegjsit e shkolls pr kt dukuri.

METODOLOGJIA

Pr t zbuluar ndikimin e faktorit ekonomik n dukurin e braktisjes s shkolls, prve

intervistave me personelin e shkolls, prindrit e nxnsit, n skedn e nxnsit jan prfshir

treguesit pr punsimin e secilit prind, pr numrin e fmijve n familje dhe pr prkrahjen

sociale.

A. SA NXNS BRAKTISIN SHKOLLN PR ARSYE EKONOMIKE?

Flora, 17 vjee

Jemi me halle e kemi pak t ardhuna. Jam e detyruar t mos shkoj n shkoll. Bj punt e shtpis,

mjel lopn e dhit dhe ndihmoj n punt e tjera t shtpis.

Dalin gjithsej 185 nxns, ose 35.4% t t gjith braktissve q kan shkak themelor t

ndrprerjes s shkolls gjendjen e rnduar ekonomike t familjes.

Nnndarjet e faktorit ekonomik

Shkputja e nxnsve nga shkolla pr prballimin e punve bujqsore e blegtorale t ekonomis

familjare, shumica e nxnsve braktiss.

Shkputja e nxnsve nga shkolla pr t sjell t ardhura n familje, nprmjet punsimit n

aktivitete private, 4 nxns braktiss.

Shkputja e nxnsve nga shkolla pr shkak t mosprballimit t kostos s shkollimit, kryesisht

n familjet me shum fmij: ushqim, veshje, materiale shkollore. (Kjo nuk deklarohet hapur nga

prindrit dhe nxnsit, por t dhna t tjera t ojn n kt prfundim. Kshtu, ndr arsyet e uljes

s braktisjes n shkollat e qarkut Kuks, vitet e fundit, mund t konsiderohen pajisja e nxsve me

libra falas dhe zbatimi i programeve t organizatave t ndryshme pr trajtimin me ushqim t

nxnsve).

Grupimi i nxnsve q braktisin shkolln pr shkak t faktorit ekonomik analizohet n dy

pikvshtrime:

Sipas punsimit t prindrve dhe numrit t fmijve n familje.

Sipas gjinis, ciklit t shkollimit t fmijs, klasave t ciklit t lart dhe sipas vendbanimit qytet-fshat.

Pr t dal m qart pesha e faktorit ekonomik, n t njjtn tabel jan parqitur rreshti i

braktissve n trsi dhe rreshti i braktissve pr shkak t faktorit ekonomik.

24

Sipas punsimit t prindrve

Punsimi i babait

Tabela 1

Puna e babait Pa pun Pun e rastit Pension Pun shteti Pun private Vdekur

N trsi 70.9% 8% 11.1% 3.3% 6.1% 0.6%

Pr shkaqe

ekonomike

78.4% 1.6% 14.1% 2.7% 2.2% 1%

Nga tabela del se nga 523 nxns braktiss rreth 90% e tyre e kan babain t papun, me pun t

rastit ose n pension.

N grupimin Pr shkaqe ekonomike kjo prqindje shkon deri n 94%.

Tabela 2

Punsimi i nns

Puna e nns Pa pun Pun e rastit Pension Pun shteti Pun private Vdekur

N trsi 94.5% 0.6% 1.9% 2.3% 0.4% 0.3%

Pr shkaqe

ekonomike

93.6% 0.5% 2.1% 1.1% 0.6% 2.1%

Nga tabela del se nga t gjith nxnsit braktiss mbi 95% e tyre e kan nnn t papun, me

pun t rasit apo n pension.

N grupimin Pr shkaqe ekonomike kjo pqindje arrin, gjithashtu, deri n 95%.

Baballart dhe nnat q merren me pun n ekonomin e tyre familjare jan llogaritur t papun.

Veprimtaria e tyre kryesore sht bujqsia e blegtoria.

T punsuarit n pun shteti jan shum pak dhe kryesisht jan polic, roje, por ka edhe ndonj

msuese ndr nnat. N kto raste, braktisja ka ardhur pr arsye t gjakmarrjes.

Tabela 3

Sipas numrit t fmijve n familje

Fmij 1 2 3 4 5 6 7 Mbi 7

Numri i familjeve 3 10 56 112 126 102 59 55

N trsi % 0.6 1.9 10.3 21.8 24.1 19.5 11.3 10.5

Pr shkaqe ekonomike % 0.5 0 9.2 20 22.1 21.1 14.1 13

Numri mesatar i fmijve n familjet me braktiss sht mbi 5.2. Ky sht nj tregues mjaft i lart.

N familjet q kan shtrnguar fmijn t largohet nga shkolla pr shkak t gjendjes ekonomike

ky tregues sht n t njjtin nivel.

Sipas prkrahjes sociale

Nga 523 braktiss, 462 prej tyre, ose 88.3% jan n familje me prkrahje sociale.

25

N nngrupin e fmijve q kan braktisur shkolln pr shkaqe ekonomike kjo prqindje sht

88.1%.

Sipas gjinis

Tabela 4

Braktiss Vajza % Djem %

N trsi 332 63.5 191 36.5

Pr shkaqe ekonomike 104 56.2 81 43.8

Vajzat braktisse jan pak m pak se dyfishi i djemve braktiss, ndrsa braktissit djem pr

shkaqe ekonomike jan 42.4%, prkundrejt 31.3% t vajzave.

Nga shifrat duket se prindrit sakrifikojn pr arsye ekonomike m shum shkollimin e djemve se

t vajzave.

Tabela 5

Sipas ciklit t shkollimit

Braktiss Cikli i ult % Cikli i lart %

N trsi 123 23.5 400 76.5

Pr shkaqe ekonomike 37 20 148 80

Braktissit e ciklit t lart jan rreth 3.2 her m shum se ata t ciklit t ult. Braktissit pr

arsye ekonomike n ciklin e lart jan 4 fishi i atyre t ciklit t ult. Kryesisht, pr mbulimin e

punve n familje dhe pr sigurimin e t ardhurave pr mbijetes, prindrit jan t shtrnguar t

largojn nga shkolla nxnsit e ciklit t lart.

Tabela 6

Sipas klasave t ciklit t lart

Klasa 5 6 7 8

Braktiss pr shkaqe ekonomike 55 20 50 23

Prqindja 29.7 10.8 27 23

N ciklin e ult shprndarja e nxnsve braktiss pr shkaqe ekonomike nuk ka shum luhatje.

Ndrsa n ciklin e lart ka diferencime t dukshme midis klasave. Kshtu, n klasn e pest dhe

n klasn e shtat braktissit pr shkaqe ekonomike jan sa dyfishi i atyre t klasave t gjasht e

t tet.

Tabela 7

Faktori fshat

Braktiss Numri %

N trsi 185 35.4

N fshat 164 35.1

26

N kt tabel jepet prqindja e braktissve pr shkaqe ekonomike kundrejt t gjith braktissve

t shqyrtuar dhe prqindja e braktissve pr shkaqe ekonomike n fshat kundrejt t gjith

braktissve t fshatit.

Krahasimi midis ktyre dy treguesve tregon se 35.4% e nxnsve jan braktiss n trsi pr

shkakun ekonomik dhe po kaq, 35.1% e nxnsve braktiss t fshatit largohen nga shkolla pr

shkakun ekonomik.

Duket se nuk ka ndryshim t konsiderueshm n gjendjen ekonomike midis fshatit e qytetit n

qarkun e Kuksit me ndikim n braktisjen e shkolls.

B. BRAKTISJA PR ARSYE EKONOMIKE PRGJAT TRI VITEVE SHKOLLORE

Tabela 8

Gjithsej sipas viteve shkollore

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi 210 159 154

Pr shkaqe ekonomike 72 61 52

% 38.9 33 28.1

Grafiku

210

72

159

61

154

52

0

50

100

150

200

250

2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi

Pr shkaqe ekonomike

Nga tabela del se numri i nxnsve braktiss pr shkaqe ekonomike ka ardhur duke rn prgjat

tri viteve shkollore n shqyrtim, me nj ritm gati t njjt nga viti i par n t dytin dhe nga viti i

dyt n t tretin.

Ndr 100 nxns braktiss, kan arsye ekonomike 39 n vitin shkollor 2004-2005, 33 nxns n

vitin shkollor 2005-2006 dhe 28 nxns n vitin shkollor 2006-2007.

C. KOSTOJA E SHKOLLIMIT

Vendimi i prindit pr t trhequr fmijn nga shkolla pr arsye ekonomike motivohet nga kostoja

e drejtprdrejt e shkollimit dhe kostoja e trthort e shkollimit.

27

Kostoja e drejtprdrejt

Sipas prkufizimit, kostoja e drejtprdrejt e shkollimit t nxnsit prbhet nga taksa e shkolls,

shpenzimet pr librat dhe pajisjet e tjera t domosdoshme shkollore, shpenzimet pr transportin

dhe pr uniformn shkollore.

Ligji nr. 7952, dat 21.06.1995 Pr sistemin arsimor parauniversitar n Nenin 9 sanksionon:

N institucionet arsimore publike shteti u siguron nxnsve falas mjediset msimore, bazn

materiale t tyre dhe personelin msimdhns.

N arsimin e detyruar, n shkollat tona nuk paguhet taks pr regjistrimin. Uniforma shkollore

nuk sht e detyruar. N qarkun e Kuksit nxnsit nuk paguajn transport pr t shkuar n

shkoll.

Sipas studimeve t bra, llogaritet se n nj familje tipike me nxns braktiss, me mbi 5 fmij,

3 prej t cilve duhet t jen n shkoll, kostoja e drejtprdrejt e shkollimit prbn rreth 10% t

buxhetit t familjes. (Shih S. Llambiri, po aty).

Shkputja e nxnsve nga shkolla pr shkak t mosprballimit t kostos s drejtprdrejt t

shkollimit, kryesisht n familjet me shum fmij: ushqim, veshje, materiale shkollore nuk

deklarohet hapur nga prindrit dhe nxnsit, por t dhna t tjera t ojn n kt prfundim.

Kshtu, ndr arsyet e uljes s braktisjes n shkollat e qarkut Kuks, vitet e fundit, mund t

konsiderohen pajisja e nxsve me libra falas (dy vitet e fundit subvencionimi nga shteti i tyre) si

dhe zbatimi i programeve t organizatave t ndryshme pr trajtimin me ushqim t nxnsve.

Sidoqoft, mbshtetur n analizn e t dhnave dhe n intervistat, mund t konkludohet se jan

fmijt e ciklit t ult q e braktisin shkolln pr shkak t mosprballimit t kostos s

drejtprdrejt t shkollimit.

N ciklin e ult braktisin shkolln 123 nxns dhe prej tyre 37 ose 30% jan braktiss pr arsye

ekonomike.

N trsi, braktisin shkolln pr arsye t mosprballimit t shpenzimeve pr shkollimin e fmijs

7% e nxnsve braktiss.

Kostoja e trthort e shkollimit

Silvana, 14 vjee

Nna sht e smur, prindrit jan pa pun, jemi 4 fmij. Kto kushte na detyruan q un t l

shkolln dhe t ndihmoj pr rritjen e fmijve dhe t bj punt e shtpis.

Kjo kosto mprfshin t ardhurat q do t`i kishte siguruar familja po qe se fmija, n vend t

shkollimit, do t punonte me pag, ose do t prkujdesej pr ekonomin private familjare si

kullotja e bagtive, ose do t prkujdesej pr fmijt m t vegjl t shtpis, duke br t mundur

q nna t merret me veprimtari tjetr, kryesisht n punt bujqsore.

Kostoja e trthort sht nj faktor me pesh n marrjen e vendimit t familjes pr t shkputur

nga shkolla, kryesisht, nxnsit e ciklit t lart. Kjo edhe sepse familjet e varfra mbshteten tek

secili antar i familjes pr t siguruar mbijetesn ekonomike.

Nga skeda e nxnsit braktiss dhe nga intervistat e zhvilluara me prindrit e tyre mund t

konkludohet se shumica e braktisjeve pr shkaqe ekonomike n ciklin e lart bhen pr shkak t

kostos s trthort t shkollimit.

Nga 400 nxns q braktisin shkolln n ciklin e lart, 148 prej tyre, ose 37% kan shkaqe

ekonomike. Kjo mund t konsiderohet si braktisje pr shkak t peshs s kostos t trthort t

shkollimit.

Ndr t gjith nxnsit braktiss t marr n shqyrtim, 523, jan rreth 28.3% e tyre q braktisin

shkolln pr shkak t kostos s trthort t shkollimit.

28

Kto dy kosto bhen m rnduese pr vazhdimin e shkolls nga fmija n kushtet e uljes s t

ardhurave familjare.

D. PUNSIMI I FMIJVE Q BRAKTISIN SHKOLLN

Tabela 9

Sipas punve q bjn fmijt braktiss

Cikli i ult

Puna Asgj Blegtori Bujqsi Pun

shtpie

Probleme

shndeti

Jasht shtetit Rikthyer

Numri 26 8 3 77 1 1 7

% 21.1 6.5 2.4 62.6 0.8 0.8 6.7

Djem 13 6 2 36 0 0 4

% 21.3 9.8 3.3 59 0 0 6.6

Vajza 13 2 1 41 1 1 3

% 21 3.2 1.6 66.1 1.6 1.6 14.8

Cikli i lart

Puna Asgj Blegtori Bujqsi Pun

shtpie

Pun

private

Jasht

shtetit

Rikthyer Martuar

Numri 27 41 25 295 5 2 4 1

% 6.8 10.3 6.3 73.8 1.3 0.5 1.1 0.3

Djem 17 36 7 62 5 1 3 0

% 13 27.5 5.3 47.3 3.7 0.8 2.3 0

Vajza 10 5 18 233 0 1 1 1

% 3.7 1.9 6.7 86.6 0 0.4 0.4 0.4

Fmijt e ciklit t ult

Nga 123 braktiss n ciklin e ult mbi 80% e tyre qendrojn n shtpi dhe merren me ndonj pun

shtpiake, n prshtatje me moshn. Nuk ka ndonj dallim midis djemve e vajzave. (Krahaso:

80.3% djemt, 87.1% vajzat)

Me blegtori e bujqsi merren gjithsej 8.9% e fmijve t ciklit t ult. Djemt aktivizohen m

shum me kto pun 13.1%, ndrsa vajzat vetm 4.8%. Bie n sy fakti se blegtoria sht

veprimtaria e zakonshme pr djemt e ciklit t ult q kan braktisur shkolln. 9.8% e tyre,

kundrejt 3.2% t vajzave braktisse kullotin bagtin.

N ciklin e lart ka dallime midis djemve e vajzave.

Vajzat e ciklit t lart

Qendrojn n shtpi, ndihmojn nnn, kujdesen pr fmijt e vegjl dhe merren me pun

shtpiake mbi 90% e vajzave. Vetm 8.6% e vajzave braktisse t ciklit t lart merren me pun

bujqsore e blegtorale. N numrin e braktisjeve t vajzave n ciklin e lart nuk ndikon vetm

kostoja e shkollimit, por edhe fakti se ato konsiderohen t rritura.

Djemt e ciklit t lart

29

N dallim nga braktissit e ciklit t ult dhe vajzat braktisse t ciklit t lart, djemt e ksaj

moshe merren me pun shtpie vetm 60%, punojn n bujqsi e blegtori 32.8%. Nj pjes e

vogl, 3.7%, kan filluar ndonj pun private n zanate apo n tregti.

Nga intervistat e zhvilluara me prindr dhe nxns braktiss situata e nxnsve t till nuk sht e

plqyeshme pr t dy palt. Ata jan t ndrgjegjshm se kta fmij kan perspektiv t zymt

ose jan pa perspektiv, duke punuar n nj ekonomi t vogl fshatare, e cila shpesh del me

humbje nga pikpamja financiare. Vshtrimi i fmijve sht punsimi privat dhe emigracioni, ku

mendojn t fitojn m shum t ardhura pr familjen. Por ligjet e vendit dhe vshtirsit e

emigrimit jasht vendit nuk premtojn realizimin e ndrrs pr punsim t nxnsve q braktisin

shkolln. N kto kushte, emigrimi drejt vendeve fushore e qendrave urbane shihet si nj

rrugdalje m e mundshme. Kjo mund t shpjegoj edhe shprnguljen massive t popullats s

ktij rajoni drejt Tirans dhe rajoneve t tjera me mundsi m t mdha jetese.

Fatjoni, 14 vje

far t tregoj? Ju nuk merrni vesh nga hekurat e makinat. Edhe sikur t dini, ktu bheni me

vajra e graso. Ky sht zanati im.

Zamira 17 vjee

Prindrit m ban me lan shkolln, ma shum baba. Kena shum bagti: lop, dhen. Duhet me u

marr me to, jan edhe punt e shtpis.

II. FAKTORI EMIGRACION

Gjat tri viteve shkollore q jan n shqyrtim jan larguar me banim jasht vendit dhe jasht

shtetit 645 nxns, s bashku me familjet e tyre.

Jasht shtetit jan larguar 74 nxns dhe n qarqet e tjera t vendit ton jan larguar 571 nxns.

Largimet jasht shtetit, prgjat tri viteve shkollore jan gati n t njjtat kuota, ndrsa emigrimi

brenda vendit ka psuar rritje t ndjeshme nga viti n vit. Rritja e emigrimit n vitin e dyt

krahasuar me vitin e par sht 10%, ndrsa ajo e vitit t tret krahasuar me vitin e dyt sht

30%.

N krkim t nj jete m t mir, t shtyr nga vshtirsit e mbijetess n kt rajon problematik,

familje t tra vazhdojn t dynden drejt fushs.

Gati t gjith fmijt e emigruar jan larguar me familjet e tyre. Ka 3 nxns braktiss q jan

larguar si emigrant ekonomik, s bashku me vllezrit apo t afrmit e tyre.

Hajdari, 15 vje

E lash shkolln. Me do shok ikm malit e shkuam n Maqedoni. Gjej ndonj pun t rastit.

Lodhem shum, mrzitem se jam larg shokve, fshatit dhe familjes.

Arbri, 16 vje

N Gjakov gjith ditn rri e kullos lopt. Kjo pun nuk m plqen, por kushtet n shtpi i kam t

dobta.

30

Tabela 1

Gjithsej t larguar sipas viteve shkollore

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

T larguar 232 239 312

Brenda qarkut 52 45 37

Jasht qarkut 155 172 244

Jasht shtetit 25 22 27

Tabela 2

Vendet ku jan larguar nxnsit

Vendi Numri i nxnsve t larguar

Angli 22

Greqi 14

Irland 3

Itali 12

Kanada 1

Kosov 15

Maqedoni 1

ShBA 5

Suedi 1

Tabela 3

Emigracioni i jashtm

Viti shkollor Braktiss % kundrejt t larguarve

2004-2005 3 12

2005-2006 1 4.5

2006-2007 1 3.7

Nga sondazhet e bra pr fmijt e larguar jasht shtetit rezulton se 5 fmij nuk vazhdojn

shkolln. Sipas prllogaritjes i bie q % e braktisjes s shkolls pr fmijt e larguar jasht shtetit

t jet 6.8.

Blerimi, 14 vje

U larguam familjarisht se fituam llotarin amerikane. Bashk me motrn, Adeln, u regjistruam

n shkoll. Na pranuan menjher n baz t klass q kishim mbaruar dhe t dokumentave q

morm me vete. Problem pr ne ishte anglishtja. Kemi br or shtes edhe pas msimit, na

ndihmuan edhe t afrmit q kemi ktu.

31

Tabela 3

Emigracioni i brendshm

Viti shkollor Braktiss % kundrejt t larguarve

2004-2005 20 12.9

2005-2006 13 7.6

2006-2007 12 4.9

Nga sondazhet e bra pr fmijt e emigruar brenda vendit rezulton se 45 fmij nuk vazhdojn

shkolln. Sipas prllogaritjeve i bie q % e braktisjes s shkolls pr fmijt e larguar brenda

vendit t jet 7.9.

III. FAKTORI EDUKIM SHKOLLOR

Gjithsej 72 nxns braktiss, ose 13.8 %

Munges e dshirs pr shkoll 23, ose 32.0 %

Prparim i dobt 25, ose 34.8 %

Prsrits 9 ose 12.4 %

Nuk u plqen msuesi 4 ose 5.5 %

Frekuentimi i dobt 8 ose 11.1 %

Kushtet e godins s shkolls 3 ose 4.2 %

Nga t dhnat dhe intervistat faktori shkollor identifikohet si nj shkak i konsiderueshm pr

braktisjen e shkolls.

Prbrsit kryesor t ktij faktori jan:

Zverdhja e fmijs nga shkolla, mungesa e dshirs pr t shkuar n shkoll,

Prapambetja n msime, prsritja disa her e klass dhe humbja e besimit n suksesin shkollor,

Frekuentimi i dobt, q gradualisht prfundon n braktisjen e shkolls,

Kushtet e paprshtatshme t t nxnit: godina shkollore, mungesa e banjove, msuesit e paprshtatshm.

Braktisja e fsheht, lnia pas dore e nxnsve me vshtirsi n t nxnit.

Alltania, 15 vjee

U largova nga shkolla jo vetm se m tha babai. Largsia nga shkolla, msimi jo i rregullt,

disiplina jo e mir, msuesit pa arsim m detyruan t braktis shkolln.

Denisi, 13 vje

Nuk m plqen me shkue n shkoll. Nuk mundem me msue. Tash rri n shpi e knaqem se nuk

m brtet msuesi.

Braktissit q i prkasin faktorit edukim shkollor mund t grupohen n tri kategori:

Karakterizohen nga mungesa e dshirs pr shkoll, zverdhen nga shkolla (jo shkoll).

32

Shpesh, kjo zverdhje kombinohet me prmimin e prindrve pr rndsin e shkolls (jo shkoll + familje).

N disa raste t tjera, nevojat ekonomike t familjes kombinohen me prparimin e ult t nxnsit n msime, me humbjen e besimit t tyre pr sukses shkollor. Perspektiva shihet

n shkputjen e nxnsit nga shkolla dhe n angazhiminin e tij n punt e familjes. Ku

sht grupimi jo shkoll + ekonomi).

Kufizime

Prindrit dhe stafi i shkolls prpiqen t shmangin prgjegjsin e tyre pr braktisjen e shkolls,

duke i mshuar m shum faktit se nuk do vet nxnsi t vijoj shkolln.

Fmijt, edhe pse me probleme n t nxnit, kur vjen puna t shpjegojn arsyet e braktisjes, m s

shumti, deklarojn se vendimi pr largim nga shkolla sht marr nga prindrit.

Metodologjia

Pr t ndriuar ndikimin e edukimit shkollor n dukurin e braktisjes s shkolls, prve

intervistave me drejtor shkollash, msues, nxns e prindr, n skedn personale t nxnsit jan

prfshir tre tregues:

Prqindja e orve msimore t ndjekura nga nxnsi n vitin paraardhs shkollor;

Prqindja e notave negative q ka marr nxnsi n vitin paraardhs shkollor n lndt gjuh shqipe dhe matematik;

Vlersimi nga shkolla i sjelljes s nxnsit

A. SA NXNS BRAKTISIN SHKOLLN PR SHKAK T FAKTORIT EDUKIM

SHKOLLOR?

Tabela 1

Nxns gjithsej braktiss pr shkak t faktorit edukim shkollor

Faktori Jo shkoll Jo shkoll+familja Jo shkoll+ekonomia Gjithsej

Braktiss 23 63 34 120

Jan 13.8% e nxnsve q kan braktisur shkolln pr shkak t faktorit edukim shkollor

Jan 22.9% e nxnsve q kan braktisur shkolln si rezultat i przierjes s ndikimit t faktorit

edukim shkollor me familjen dhe ekonomin.

Jan 31.9% e nxnsve q braktisin shkolln pr shkak t zverdhjes nga shkolla, kundrejt

braktissve pr shkak t faktorit edukim shkollor.

Tabela 2

Sipas prparimit n vitin paraardhs

0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 90-100

Braktiss 384 23 22 8 11 19 2 5 2 2

% 80.3 4.9 4.6 1.7 2.3 4 0.4 1.1 0.4 0.4

Nga tabela del se 10.8% e notave t nxnsit mesatar braktiss jan negative.

Nxnsi mesatar ka marr 1 not negative n 10 nota t marra gjithsej.

33

Duke llogaritur se nga nxnsit e skeduar 16.1% e tyre jan prsrits, duket se prparimi i dobt

n msime, dshtimi n arritjen e suksesit msimor sht shkaku kryesor pr braktisjen e shkolls

n kuadr t faktorit edukim shkollor.

Tabela 3

Sipas vijimit t vitit paraardhs

0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 50-70 70-80 80-90 90-100

Braktiss 250 2 0 0 4 14 21 33 72 78

% 52.7 0.4 0 0 0.8 3 4.4 7 15.2 16.5

Nga tabela del se prqindja e orve t ndjekura nga nxnsit braktiss nj vit m par nga nxnsi

mesatar sht 41.4%. Mbi 43% e nxnsve braktiss kan munguar mbi 50% t orve t planit

msimor. Kshtu, akti i braktisjes s shkolls sht prgatitur n vitin paraardhs.

Tabela 4

Sipas sjelljes

Sjellja Shum e mir E mire Jo e mir

Braktiss 439 63 21

% 83.9 12.1 4

Nj shumic e ndjeshme e nxnsve braktiss kan patur sjellje shum t mir n shkoll. Vetm

4% e tyre kan qen problematik dhe jan vlersuar negativisht pr sjelljen.

Tabela 5

Sipas gjinis

Braktiss Vajza % Djem %

N trsi 332 63.5 191 36.5

Pr shkak t edukimit shkollor 27 37.5 45 62.5

Ndrsa, n trsi, vajzat braktisse jan gati sa dyfishi i djemve braktiss, pr shkak t faktorit

shkollor jan djemt q kan braktisur shkolln 2 her m shum se vajzat. Djemt q nuk

plqejn shkolln mbizotrojn.

Tabela 6

Sipas ciklit t shkollimit

Braktiss Cikli i ult % Cikli i lart %

N trsi 123 23.5 400 64.2

Pr shkak t edukimit shkollor 24 33.3 48 66.7

Braktissit n trsi n ciklin e lart jan 3.3 her m shum se braktissit e ciklit t ult.

Braktissit e ciklit t lart pr shkak t faktorit edukim shkollor jan sa dyfishi i atyre t ciklit t

ult.

34

Tabela 7

Sipas klasave t ciklit t lart

Klasa 5 6 7 8

Braktiss 10 8 17 13

% 13.8 11.1 23.6 18.0

Bie n sy se numri i nxnsve braktiss pr arsye t faktorit edukim shkollor sht m i lart n

klasn e shtat e t tet.

Tabela 8

Faktori fshat

Braktiss Numri %

N trsi 72 13.8

N fshat 52 11.1

Ndr 100 nxns braktiss, largohen nga shkolla pr shkak t faktorit shkollor 14 fmij. Pr

fshatin ky numr sht m i ult, 11 fmij.

Tabela 9

Braktisja pr shkak t edukimit shkollor prgjat tri viteve shkollore

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi 210 159 154

Pr shkak t edukimit shkollor 30 23 19

% prkatse 14.3 14.5 12.3

Grafiku

210

30

159

23

154

19

0

50

100

150

200

250

2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi

Pr shkak t edukimit shkollor

Numri i braktisjeve pr shkak t faktorit edukim shkollor ka ardhur duke u ulur. Ulja sht e

dukshme midis vitit t dyt dhe t tret, t marr n shqyrtim, rreth 2 %.

35

IV. FAKTORI KULTUROR (Familja)

Me faktor kulturor ne nnkuptojm nivelin arsimor t prindrve, mendsin e tyre dhe

qndrimin q mbajn ndaj shkollimit t fmijve t vet.

Gjithsej 163, ose 31.2%

Nnndarjet e faktorit kulturor

Familjet q i prkasin faktorit kulturor mund t`i ndajm n disa kategori:

Familje t painteresuara pr shkollimin e fmijve, 63. Kto jan familje q nuk shohin lidhje t qensishme midis prfundimit t shkollimit baz dhe t ardhmes s fmijs. Ata

marrin vendimin pr t shkputur fmijn nga shkolla, pa dshirn e fmijs. Kt

grupim po e quajm shkurt Familja.

M par kemi prmendur grupimin e rasteve kur mosinteresimi i prindrve pr arsimimin baz t fmijs kombinohet me zverdhjen e fmijs nga shkolla. Vendimi pr shkputjen

e fmijs nga shkolla merret nga prindi, por me t sht dakord edhe fmija. Ky grupim

sht quajtur Jo shkoll + familja.

Nj grup i tret i familjeve t nxnsve braktiss pr shkak t faktorit kulturor sht ai i familjeve me probleme. Jan 10 t tilla, t cilave mund t`u shtohen 4 familje me prindr

t burgosur dhe 6 familje t tjera t ngujuara pr arsye t gjakmarrjes. Ky grupim do t

quhet Familje me probleme.

Grupi m i madh i familjeve q i shkpusin fmijt nga shkolla pr arsye t faktorit kulturor, sidomos vajzat e rritura, jan ato me mendsi patriarkale, 87

Tabela 1

Nxns braktiss gjithsej pr shkak t faktorit kulturor

Familja Jo shkoll+familja Familje me

probleme

Mendsi

patriarkale

Gjithsej

Braktiss 63 18 20 87 188

Mund t thuhet se n 100 braktiss, 36 prej tyre e braktisin shkolln pr arsye t faktorit kulturor.

Tabela 2

Sipas nivelit arsimor t prindrve

Pa

shkoll

% Cikli i

ult

% Cikli i

lart

% I mesm % I lart %

Qarku 19080 20 17872 18.7 39349 41.2 16458 17.2 2749 2.9

Nna 20 3.8 102 19.6 374 71.7 26 4.9 0 0

Babai 14 2.7 106 20.3 358 68.4 42 7.8 2 0.4

Nga tabela del se 23% e baballarve jan me arsim deri te cikli fillor, po kaq sht edhe prqindja

e nnave q arrijn deri te arsimi fillor.

Vetm 8% e baballarve kan arsim t mesm e t lart, ndrsa tek nnat kjo prqindje sht m e

ult, 4.9%.

36

Nnfaktori Familja

Jan 87 fmij braktiss, ose 16.6% e t gjith braktissve t shkputur nga shkolla pr shkak t

mendsis s familjes.

Tabela 3

Sipas gjinis

Braktissit Vajza % Djem %

N trsi 332 63.5 191 36.5

Pr shkak t familjes 133 81.6 30 18.4

Mendsia 77 88.5 10 11.5

Ndrsa vajzat braktisse jan 1.7 her m shum se djemt braktiss, pr arsye t faktorit familjar

vajzat q braktisin shkolln jan 4.4 her m shum se djemt. Pr shkak t mendsis vajzat

braktisin shkolln 7.7 her m shum se djemt. sht e dukshme se ekziston nj diskriminim i

qart gjinor n ndjekjen e shkolls.

Tabela 4

Sipas ciklit t shkollimit

Braktissit Cikli i ult % Cikli i lart %

N trsi 123 23.5 400 76.5

Pr shkak t familjes 18 11 145 89

Mendsia 7 8 80 92

Ndrsa braktissit e ciklit t lart jan 3.3 her m shum se ata t ciklit t ult, pr arsye t

faktorit familjar braktisin shkolln 8 her m shum nxnsit e ciklit t lart se ata t ciklit t ult.

Pr arsye t mendsis, braktissit e ciklit t lart jan 11 her m shum se ata t ciklit t ult.

Prindrit mendojn se pr fmijt e tyre sht i mjaftueshm nj shkollim n katr klasat e fillores.

Tabela 5

Faktori fshat

N kt tabel jepet prqindja e braktisjes pr shkak t faktorit familjar dhe t mendsis kundrejt

t gjith braktissve dhe prqindja e braktisjes pr kto shkaqe n fshat kundrejt t gjith

braktissve n fshat.

Braktiss Pr shkaqe familjare % Mendsia %

N trsi 163 31.2 87 16.6

N fshat 152 32.5 81 17.3

Nga tabela del se prqindja e braktisjes s shkolls pr arsye t faktorit familjar dhe t mendsis

jan 1.3 % m t larta n fshat se n zonat urbane.

37

Tabela 6

Braktisja pr shkak t nnfaktorit Familje prgjat tri viteve shkollore

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi 210 159 154

Pr shkaqe familjare 70 39 54

% 33 24.5 35.5

Mendsia 30 21 36

% 14.3 13.2 23.4

Grafiku

210

70

159

39

154

54

0

50

100

150

200

250

2004-2005 2005-2006 2006-2007

N trsi

Pr shkaqe familjare

Prgjat tri viteve shkollore q jan marr n shqyrtim braktisja e nxnsve pr arsye familjare

dhe t mendsis ka ulje nga viti i par n t dytin (prkatsisht 8.5% dhe 1.1%), por ka ngritje n

vitin e tret krahasuar me t dy vitet e mparshme (prkatsisht 2,5 % e 11% dhe 9.1% e 10.2%).

V. FAKTOR T TJER

A. T RRITURAT

T rriturat jan grupi i vajzave q prindrit i shkpusin nga shkolla, duke menduar se vendi i tyre,

tashm, nuk sht n shkoll, por pr t`u fejuar e martuar. Jan t tilla 61 vajza, t gjitha n ciklin

e lart.

Vajzat braktisse t moshs 14-16 vje jan m t shumta n numr, ato prbjn 63.3% t

vajzave t rritura t ciklit t lart.

Braktisin shkolln se jan t rritura m shum vajzat e klass s shtat dhe t tet (prkatsisht

32.8% dhe 45.9%).

N vendimin pr t shkputur nga shkolla vajzat e rritura ndikimin kryesor e ka babai, por ka

raste kur vllezrit m t mdhenj e marrin nj vendim t till.

Fatbardha, 15 vjee

Shkolln e kam patue gjithmon ndrr. Kur isha e vogl, babai m thoshte: Vetm mso, un do

bj t pamundurn dhe do t t drgoj n shkoll. Po kjo ndrr nuk u realizua, pasi babai sht

shum fanatik.

38

Zoja, 17 vjee

Un u shkputa nga shkolla se m detyroi vllai m i madh. Babai mori kontakt edhe me

drejtoreshn q un t rikthehesha prsri n shkoll. Por vllai kmbnguli q un t mos e

vazhdoja shkolln se, sipas, tij, nuk isha pr shkoll.

Ariana, 16 vjee

Un jam e fejuar e do t martohem, por shkolla m plqen. Prindrit m shkputn nga shkolla

m shum nga mentaliteti, por edhe se ishim dobt ekonomikisht dhe se un nuk isha qa mir me

msime.

Numrin m t madh t vajzave braktisse pr shkak se jan t rritura e ka fshati

Tabela 1

Sipas klasave t ciklit t lart

Largohen nga shkolla sepse prindrit mendojn se jan t rritura.

Klasa 5 6 7 8

Vajza braktisse 5 8 20 28

B. INFRASTRUKTURA SHKOLLORE

Metodologjia

Pr t analizuar ndikimin e faktorit Infrastruktur shkollore n braktisjen e shkolls n skedn e

drejtorit t shkolls jan shnuar disa tregues:

Sasia e dhomave msimore n krahasim me ofertn pr regjistrim;

Sasia e bankave n krahasim me ofertn pr regjistrim;

Sasia e klasave me numr nxnsish m t madh se kufiri i prcaktuar nga Dispozitat Normative;

Largsia e nxnsve nga shkolla.

Nga t dhnat e skeds dalin kto prfundime:

Nuk ka asnj rast q shkolla t ket refuzuar krkesat pr regjistrim pr shkak t mungess s

dhomave msimore n shkoll.

Nuk ka asnj rast q drejtoria e shkolls t ket refuzuar krkesa pr regjistrim pr shkak t

mungess s bankave pr nxnsit.

sht vetm nj rast kur klasa ka m shum nxns se kufiri i prcaktuar n Dispozitat Normative.

Kjo ndodhet n shkolln 9-vjeare Niman Ferizi, Krum, Has.

Tabela 2

Sipas largsis nga shkolla

Nnqarku Numri i fmijve q ecin mbi 5 km

Kuks 300

Has 629

39

Tropoj 9

Jan 938 nxns, ose 4.9% e numrit t prgjithshm t nxnsve q e kan shkollnn larg mbi 5

km. Shumica e tyre jan n nnqarkun e Kuksit dhe t Hasit.

Ndrkaq, n skedn e nxnsit braktiss evidentohen 41 raste t braktisjes pe rasye t largsis

nga shkolla. Kto prbjn 7.8% t t gjith nxnsve braktiss.

Faktori Godina shkollore

N skedn e nxnsit braktiss jan shnuar 3 raste t braktisjes pr shkak t paprshtamris s

godins shkollore. Kjo ka t bj me mungesn e banjove pr vajzat n shkoll.

C. SHKAQE SHNDETSORE

Pr shkak t faktorit shndetsor rezultojn 54 braktiss, ose 10.3% e t gjith braktisve.

Kto raste mund t ndahen:

Zhvillim i vrullshm fizik i vajzs, 9 braktisse.

Kjo arsye lidhet kryesisht me mendsin pr vajzat e rritura. Por, n kt mes ka ndikuar n

mnyr prcaktuese fakti se kto vajza kan zhvillim m t vrullshm fizik t tyre, krahasuar me

bashkmoshataret dhe kjo bhet nj arsye pr t rn n sy dhe pr t`u br pre e provokimeve t

djemve.

Zhvillim i dobt fizik, 7 braktiss

Prindrit mendojn se fmijt me zhvillim t dobt fizik, kryesisht n klasn e par, mund t

zhvillohen m shum n shtpi dhe, m von, mund t vazhdojn shkolln.

T smur, 38 braktiss

Kta jan nxns q prindrit i kan shkputur nga shkolla pr arsye t anomalive t ndryshme n

shndetin e tyre, si zhvillim i vonuar mendor, t meta fizike etj. Duhet shnuar se kta nxns nuk

kan dokument zyrtar q vrteton smundjen e tyre. Drejtoria e shkolls nuk sht marr me kta

nxns, n prputhje me Dispozitat Normative, pr t zhvilluar msim t diferencuar n shtpi.

Gjithashtu, mungojn kushtet n shkolla dhe prgatitja e msuesve pr t`i integruar fmij t till

n msimin e prbashkt n klas.

D. FAMILJE ME PROBLEME

Jan 57 nxns t braktisur q jetojn n familje m probleme. Kta prbjn 10.9% t t gjith

braktissve. 1 n 10 nxns braktiss prballet me trauma t rnda familjare. sht nj prqindje e

lart.

Kategorit e fmijve me probleme n familje

Jetim nga babai 27

Jetim nga nna 15

Jetim nga t dy prindrit 3

Me baba n burg 4

T ngujuar 8

40

E. FAKTORI REND

Megjithse nuk deklarohet as nga nxnsi as nga prindi dhe as nga autoritetet e shkolls, ndikimi

i faktorit rend sht prezent n braktisjen e shkolls n kt rajon.

Ky ndikim mund t analizohet n dy aspekte:

Aspekti i mungess s zbatimit t ligjshmris

Aspekti i pasiguris publike

Mungesa e zbatimit t ligjshmris

Ktu mund t evidentojm ndikimin e konsiderueshm t moszbatimit t ligjit pr arsimin e

detyruar shkollor n braktisjet e shumta t shkolls n qarkun e Kuksit.

Si do t trajtohet m von, drejtorit e shkollave dhe organet e qeverisjes vendore nuk kan

kryer detyrimin ligjor pr gjobitjen e prindrve, fmijt e t cilve kan braktisur shkolln.

Pasiguria publike

Jan 7.8% e nxnsve braktiss q nuk vijojn shkolln pr arsye t largsis nga shkolla. Nj nga

motivet e ksaj dukurie nuk sht thjesht lodhja e fmijve, por frika se mos rrugs u ndodh dika

e paplqyer. Kjo vlen pr vajzat e rritura. N rajonin ton sht e fort ndjenja pr t`u ruajtur nga

ngjarjet dhe fjalt pr vajzat e rritura, sepse u del nami dhe mbeten t pamartuara, sepse preket

nderi i familjes.

Bajrami, prind

Si ta drgoj vajzn n shkoll? Bn nj or me shkue te shkolla. sht e rritun. M i sigurt jam

kur e kam n shtpi dhe nuk e mbaj mendjen gjith ditn tek ajo deri sa t vij nga shkolla.

Jan 6 nxns t braktisur pr arsye t gjakmarrjes dhe 2 t tjer q nuk jan regjistruar n shkoll

pr kt arsye. Kto raste prbjn 1.5% t t gjith braktissve.

Nga intervistat me prindr, me drejtort e shkollave dhe msuesit, prindrit kan frik t`i

drgojn fmijt n shkoll nga ndonj hakmarrje e mundshme e hasmit.

VI. ANALIZA TE TJERA

A. FAKTORI GJINI

Ky faktor do t analizohet n dy aspekte:

Aspekti i braktisjes s shkolls

Aspekti i kalueshmris dhe diplomimit deri n arsimin e mesm

41

Braktisja vajza-djem

Tabela 1

Braktiss sipas klasave

Klasa 1 2 3 4 5 6 7 8

Vajza 19 10 14 20 66 48 85 70

Djem 30 8 7 15 49 27 38 17

Gjithsej 49 18 21 35 115 75 123 87

Grafiku

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 2 3 4 5 6 7 8

Vajza

Djem

N trsi vajzat braktisin shkolln 1.7 her m shum se djemt. Prindrit jan t prirur pr t

shkputur nga shkolla m shum vajzat se djemt. Nga intervistat del se prindrit mendojn se

vajzs nuk i duhet shum shkoll, ajo duhet t prgatitet pr t mbajtur shtpin dhe pr t shkuar

te burri.

Veanrisht n ciklin e lart rritet numri i vajzave braktisse n krahasim me djemt. N kt

cikl braktisjet e vajzave jan 2.1 her m t shumta se te djemt.

N klasn e shtat dhe t tet braktisjet e vajzave rriten akoma m shum krahasuar me djemt.

N klasn e shtat ato jan respektivisht 2.2 her dhe 4.1 her m t larta se te djemt.

Tabela 2

Braktiss sipas viteve shkollore n ciklin e lart

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

Vajza 113 80 76

Djem 56 38 37

Gjithsej 169 118 113

42

Grafiku

113

56

80

38

76

37

0

20

40

60

80

100

120

2004-2005 2005-2006 2006-2007

Vajza

Djem

Gjat tri viteve shkollore sit e vajzat, ashtu edhe te djemt braktisja e shkolls ka ardhur duke u

ulur.

Bie n sy se te djemt kjo ulje sht m e vogl se te vajzat.

N krahasim me vitin e par, n vitin e dyt braktisja e vajzave sht ulur 30.1% dhe ajo e djemve

32.2%.

N krahasim me vitin e dyt, n vitin e tret braktisja e vajzave sht ulur me 5%, ndrsa ajo e

djemve me 2.7%.

Tabela 3

Kalueshmria dhe diplomimi i vajzave n shkoll

Viti shkollor 2006-2007

Klasa

Qarku Fshati

T regjistruar Kalojn T regjistruar Kalojn

Gjithsej Vajza Gjithsej Vajza Gjithsej Vajza Gjithsej Vajza

I 2245 1027 2153 991 1532 690 1453 658

II 2192 1043 2146 1014 1461 676 1432 658

III 2222 1049 2201 1043 1467 693 1452 689

IV 2413 1167 2361 1124 1630 786 1587 744

V 2447 1164 2305 1131 1638 796 1537 767

VI 2462 1181 2377 1143 1677 809 1621 776

VII 2376 1127 2260 1086 1597 761 1511 724

VIII 2189 1038 2126 1001 1432 673 1405 658

Totali 18546 8796 17929 8533 12434 5884 11998 5674

Morn

Dftesn

e Lirimit

2189

1038

1951

926

1432

673

1342

630

Morn

Maturn

Shtetrore

824

432

228

93

Kalueshmria, vajza-djem

N qarkun e Kuksit pr vitin shkollor 2006-2007 kalueshmria n total sht 96.7%, ndrsa

vajzat kan kaluar n masn 97%. N fshat kalueshmria n total sht 96.5%, ndrsa vajzat kan

kaluar n masn 96%.

43

N ciklin e ult kalueshmria n total sht 97.7%, ndrsa pr vajzat 97%. N fshat kalueshmria

n trsi sht 97.2%, ndrsa pr vajzat sht 97%.

N ciklin e lart kalueshmria n trsi sht 95.7%, ndrsa pr vajzat sht 97%. N fshat

kalueshmria n trsi sht 95.7%, ndrsa pr vajzat sht 96%.

Nuk ka diferenca t ndjeshme midis djemve dhe vajzave prsa i prket kalueshmris n arsimin

e detyruar. N ciklin e ult kalueshmria e djemve sht pakz m e lart, ndrsa n ciklin e lart

vajzat marrin revanshin me t njjtn mas.

N nivel qarku morn Dftes Lirimi 89% e nxnsve n trsi, edhe pr vajzat kjo prqindje

sht 89. N fshat morn Dftes Lirimi 94% e nxnsve n trsi, edhe pr vajzat kjo prqindje

sht 94. Bie n sy se prqindja e vajzave q morn Dftes Lirimi sht e barabart me at t

djemve si n trsi, ashtu edhe n fshat.

Jan m shum vajza ato q morn Dftes t Maturs Shtetrore n trsi: 52% e maturantve,

ndrsa n fshat jan djemt q mbizotrojn: 59.2% e maturantve.

Kalueshmria - Treguesi i barazis gjinore (TBGJ)

Treguesi i Barazis Gjinore (TBGJ) sht raporti midis treguesit t kalueshmris pr vajzat dhe

treguesit t kalueshmris pr djemt, t shprehura n prqindje. Sipas objektivit t mijvjearit,

n vitin 2015 t gjith nxnsit duhet t prfundojn arsimin baz, pra edhe vajzat. T shohim si

paraqitet TBGJ pr kalueshmrin n qarkun e Kuksit pr vitin shkollor 2006-2007.

Tabela 4

Sipas gjinis

Klasa % e kalueshmris Djem % e kalueshmris Vajza TBGJ

I 0,95 0,96 1,01

II 0,99 0,97 0,98

III 0,99 0,99 1,00

IV 0,99 0,96 0,97

CU 0,98 0,97 0,99

V 0,92 0,97 1,05

VI 0,96 0,97 1,01

VII 0,94 0,96 1,02

VIII 0,98 0,96 0,98

CL 0,95 0,97 1,02

Arsimi baz 0,96 0,97 1,01

Morn

Dftes

Lirimi

0,89 0,89 1,00

Nga tabela del se n trsi nuk ka dallime t theksuara midis vajzave dhe djemve n aspektin e

kalueshmris n arsimin baz. N ciklin e ult ky tregues sht 0,99, ndrsa n ciklin e lart

sht 1,02. N nivelin e arsimit baz treguesi i barazis gjinore sht 1,01. Kjo tregon se n kt

nivel arsimi vajzat jan m mir se djemt pr kalueshmrin. Prqindja e djemve dhe e vajzave

q morn Dftes Lirimi sht e barabart.

44

Tabela 5

Sipas rezidencs / Fshat

Klasa % e kalueshmris Djem % e kalueshmris Vajza TBGJ

I 0,94 0,95 1,01

II 0,99 0,97 0,98

III 0,99 0,99 1,00

IV 0,99 0,95 0,96

CU 0,98 0,97 0,99

V 0,91 0,96 1,05

VI 0,97 0,96 0,99

VII 0,94 0,95 1,01

VIII 0,98 0,98 1,00

CL 0,95 0,96 1,01

Arsimi baz 0,97 0,96 0,99

Morn

Dftes

Lirimi

0,94 0,94 1,00

Treguesi i barazis gjinore pr kalueshmrin, i par sipas rezidencs (qytet-fshat), sht,

pothuajse i njejt. Edhe n fshat n ciklin e ult ky tregues sht 0,99 dhe n ciklin e lart 1,01.

Ndrsa n n nivelin e arsimit baz TBGJ sht 0,99, q tregon nj eprsi t leht t djemve n

kalueshmri. Dftes Lirimi kan marr n mnyr t barabart si djemt, ashtu edhe vajzat.

Tabela 6

Sipas etnis / egjyptiant

Klasa % e kalueshmris Djem % e kalueshmris Vajza TBGJ

I 1,00 1,00 1,00

II 1,00 1,00 1.00

III 0,60 1,00 1,67

IV 1,00 1,00 1,00

CU 0,86 1,00 1,16

V 0,67 1,00 1,49

VI 0,50 0,33 0,66

VII 0,50 0,67 1,34

VIII 0,67 1,00 1,49

CL 0,57 0,73 1,28

Arsimi baz 0,71 0,84 1,18

Treguesi i barazis gjinore n komunitetin e nxnsve egjyptian, n aspektin e kalueshmris,

sht dukshm n favor t vajzave. N ciklin e ult ky tregues sht 1,16, n ciklin e lart 1,28

dhe n nivelin e arsimit baz treguesi i barazis gjinore pr kalueshmrin sht 1,18. Vetm n

klasn e gjasht vajzat egjyptiane rezultojn dukshm inferiore 0,66.

45

B. FAKTORI KLAS

Tabela 7

Braktiss sipas klasave

Klasa 1 2 3 4 5 6 7 8

Vajza 19 10 14 20 66 48 85 70

Djem 30 8 7 15 49 27 38 17

Gjithsej 49 18 21 35 115 75 123 87

Klasa e par

Braktissit e klass s par jan 49, prej t cilve 19 vajza dhe 30 djem.

Ato prbjn 39.8% t braktisjeve n ciklin e ult dhe 9.4% t t gjith braktissve.

Shkaqet kryesore t braktisjeve n klasn e par jan:

Largsia nga shkolla

Zhvillimi i dobt fizik

Mosprballimi i kostos s drejtprdrejt t shkollimit

Stresi i hyrjes n shkoll dhe mosprballimi i tij nga fmija.

Pr nj pjes t braktissve t klass spar shkputja nga shkolla sht e prkohshm. 22.3% e

tyre rikthehen n shkoll.

Nuk jan prfshir n studim rastet e mosregjistrimit t fmijve n klasn e par sapo mbushin

moshn 6 vje, t cilat konsiderohen zyrtarisht braktisje e shkolls.

Klasa e pest

Kjo klas ka braktisje t konsiderueshme, 115, ose 28 % t braktissve t ciklit t lart. N kt

klas ka m shum vajza braktisse se djem 25.8%.

Po t krahasohen braktisjet n klasn e pest me ato t klass s katrt, del se n klasn e pest

braktissit jan 70% m shum se n klasn e katrt.

Ky sht nj hendek i madh.

Arsyet kryesore t ksaj dukurie jan:

Arsye shkollore

Arsye familjare

Arsyet shkollore

Ndryshimi i sistemit msimor nga cikli fillor n ciklin e lart. Nga praktika me nj mmsues,

kalohet n at me msues t ndryshm, prshtaja ndaj t cilve sht e vshtir.

Vshtirsohen msimet dhe dobsit e trashguara trashen, duke krijuar prapambetje m t madhe,

humbjen e besimit n suksesin shkollor dhe zverdhjen nga shkolla.

Prgatitja pedagogjike dhe prgjegjsia e msuesit t ciklit t lart pr ecurin e nxnsve jan m

t ulta se n ciklin e ult, gj q krijon probleme n marrdhniet midis nxnsve e msuesve.

Mungojn masat e drejtoris s shkolls dhe t msuesve pr t krijuar kushte pr nj kalim t

but nga cikli i ult n ciklin e lart t shkolls 9-vjeare.

Arsyet familjare

Angazhimi i fmijve me pun n familjet e varfra e me probleme

Diskriminimi gjinor, vajzat ndalohen nga shkolla nn ndikimin e mendsis patriarkale.

46

Klasa e shtat

Klasa e shtat sht klasa q ka braktisjet m t shumta. Braktisjet n kata klas prbjn 30.7% e

braktisjeve n ciklin e lart dhe 23.5% t t gjitha braktisjeve.

Vajzat jan m t shumta. Vajzat braktisse t klass s shtat jan 55.3% m shum se djemt

braktiss n kt klas.

Krahasuar me klasn e gjasht, n klasn e shtat braktisjet jan 1.6 her m t larta; pr vajzat

1.8 her dhe pr djemt 1.4 her m t larta.

Shkaqet

Pas klass s pest, n klasn e shtat ndodh fluksi i dyt i braktisjeve t nxnsve. Klasa e

gjasht sht nj stacion pushimi.

Pr djemt, nevojat ekonomike rishfaqen dhe ndikojn m fort pr braktisjen e shkolls.

Gjithashtu, zverdhja nga shkolla e mungesa e suksesit msimor duket se ushtrojn ndikimin e tyre.

Shembujt e nxnsve q kan braktisur m par shkolln e u ka ecur mir bjn q vshtrimi i

nxnsve t klass s shtat t drejtohet gjetiu, larg shkolls.

Vajzat e ndjejn m fort peshn e vendimit t familjeve pr t braktisur shkolln. Jan m t

rritura, m t zhvilluara dhe familja ka m shum nevoj pr to, mendsia e prindrve pr t`i

orientuar drejt fejess e martess sht m vepruese.

Ndrkaq, shkolla dhe msuesit nuk e kan n shqyrtim kt dukuri dhe mungojn masat q mund

t ndikonin n uljen e braktisjes n klasn e shtat.

C. PRSRITSIT

Tabela 8

Prsrits

Klasa 1 2 3 4 5 6 7 8

Prsrits 7 6 4 5 29 10 15 8

Nga nxnsit braktiss 16.6% e tyre prsritin nj apo dy her klasn.

Prsritja e klass sht nj arsye pr zverdhjen e fmijve nga shkolla. Ata, sipas intervistave, e

kan t vshtir t rrin n nj klas me nxns m t vegjl.

D. MUAJI I BRAKTISJES

Tabela 9

Muaji i braktisjes

Muaji 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Braktiss 13 50 15 10 0 1 0 0 324 68 20 22

Nga tabela duket se muaji me dendurin m t madhe t braktisjes sht shtatori. N kt muaj

braktisin shkolln 62% e nxnsve braktiss. Vendimi pr braktisjen e shkolls n kt muaj

lidhet me fillimin e vitit t ri shkollor. Si duket, pr inerci vazhdojn braktisjet edhe n tetor. N

kt muaj braktisin shkolln 13% e nxnsve braktiss.

Me fillimin e semestrit t dyt, fillon nj fluks i ri braktisjesh, n muajin shkurt. N kt muaj

braktisin shkolln 9.6% e nxnsve.

47

PRMBLEDHJE

A. SHKAQET KRYESORE

Braktisja e shkolls sht nj dukuri ku ndrthuren njhersh shum shkaqe si historike, politike,

kulturore, shkollore, ekonomike, psikologjike.

Duke br nj thjeshtzim t shkaqeve dhe duke nnvizuar arsyen kryesore, pr qarkun e Kuksit

do t kishim kt renditje t shkaqeve t braktisjes s shkolls, sipas peshs sasiore:

Pr shkaqe ekonomike

185 nxns braktiss

35.4%

Pr shkaqe familjare

163 nxns braktiss

31.2%

Pr shkaqe shkollore

72 nxns

13.8%

Pr shkaqe t tjera

103 nxns braktiss

19.6%

Diagrama

Pr

shkaqe

familjare,

31.20%

Pr

shkaqe

ekonomik

e, 35.40%

Pr

shkaqe

shkollore,

13.80%

Pr

shkaqe t

tjera,

19.60%

48

B. PAKSIMI I BRAKTISJEVE

Gjat tri viteve shkollore numri i nxnsve braktiss ka ardhur duke u ulur.

N trsi, nga viti i par n t dutin ulja sht 24.3%, ndrsa nga viti i dyt n t tretin ulja sht

3.2%.

Pr vajzat nga viti i par n t dytin ulja sht 21.5%, ndrsa nga viti i dyt n t tretin ulja sht

14.5%

Pr djemt, nga viti i par n t dytin ulja sht 29.3%. N vitin e tret ka nj rritje n krahasim

me vitin e dyt pr 16%.

Tabela 10

Ulja e braktisjes sipas shkaqeve

Viti shkollor 2004-2005 2005-2006 2006-2007

Faktori ekonomik 34.3% 38.4% 33.8%

Faktori familjar 33.3% 24.5% 35.1%

Faktori shkollor 14.3% 14.5% 12.3%

T tjera 18.1% 22.6% 18.8%

Prllogaritjet jan br mbi bazn e numrit t braktissve pr do vit shkollor.

Ndrsa n vler absolute ka rnie t numrit t braktissve sipas shkaqeve t braktisjes, n

prqindje kemi kto rezultate:

Pr faktorin ekonomik nga viti i par n t dytin ka rritje me 4%, ndrsa nga viti i dyt n t tretin

ka rnie 4.6%.

Pr faktorin familjar nga viti i par n t dytin ka ulje me 8.8%, ndrsa nga viti i dyt n t tretin

ka rritje me 10.6%.

Pr faktorin shkollor nga viti i par n t dytin ka rritje me 0.2%, ndrsa nga viti i dyt n t tretin

ka rnie me 6.2%.

Pr faktorin T tjera nga viti i par n t dytin ka rritje me 4.5%, ndrsa nga viti i dyt n t

tretin ka rnie me 3.8%.

PRJETIMI I BRAKTISJES S SHKOLLS

Sula, 14 vje

Nuk dua t rikthehem n shkoll. M vjen turp.

Baria, 16 vjee

Mendoj, ah, sikur t isha edhe nj her e vogl!

Kadimja, 18 vjee

Nuk kam asnj knaqsi q e lash shkolln. Nuk dua t rri pa shkoll. Do ta vazhdoj, ndoshta me

korespondenc.

Marimja, 15 vjee

M ka plqyer t jem n shkoll. Pr shum arsye nuk m`u dha mundsia. Do t doja shum q ta

kisha dftesn e klass s tet. Jam e mendimit q t ndihmohemi me ndonj kurs pr t dhn

provimet.

49

Hatixhja, 13 vjee

Ruaj lopt dhe