UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJEBANJA LUKA

Fakultet za ekologiju

SEMINARSKI RAD

TEMA: EVROPSKA UNIJA

Mentor: Student:Doc.dr Biljana Baraković Roljić Jelena IV-166/10

BANJA LUKA Decembar, 2012

SADRŽAJ:

1.Uvod .......................................................................................................................................2

2.Integracija Evropske unije.......................................................................................................3

3.Regionalne integracije u Evropi i Evroaziji............................................................................5

4.Status i pravna osnova Evropske unije...................................................................................6

5.Istorija Evropske unije............................................................................................................7

6.Metode Evropske unije..........................................................................................................10

7.Državne članice i proširenja..................................................................................................10

8.Buduće članice,ostale zemlje.................................................................................................11

9.Institucije Evropske unije......................................................................................................12

10.Kriterijum konvencija iz mastrihta......................................................................................14

11.Zaključak.............................................................................................................................17

12.Literatura.............................................................................................................................19

1

1. UVOD

Evropska unija (skraćeno EU) je unija dvadeset sedam evropskih država.Unija je oformljena

pod sadašnjim imenom Ugovorom o Evropskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski

ugovor)1992.god.Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ugovora, preko raznih

organizacija oformljenih 50-ih godina dvadesetog vijeka.

Integracije u Evropi počele su 18.4.1951.godine kada su u Parizu šest zemalja(Francuska,

Italija, Njemačka, Belgija, Holandija i Luksemburg) potpisale ugovor o osnivanju Evropske

zajednice za ugalj i čelik(SESA).Rimskim ugovorom zaključenim 25.03.1957.godine

osnovana je Evropska ekonomska zajednica, koje su sačinjavale bliske susjedne

zemlje.Ugovor je stupio na snagu 1.01.1958.godine.A kasnije 7.02.1992.godine potpisan je

ugovor o Evropskoj uniji i to je poslednji naziv ove zajednice.Političke aktivnosti Evropske

unije se ispoljavaju mnogim sferama, od politike, zdravstva i ekonomske politike do

inostranih poslova i odbrane.U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacije

Evropske unije se razlikuje u različitim oblastima.Evropska unija je definisana kao federacija

u monetarnim odnosima, agrokulturi,trgovini i zaštiti životne sredine;konferencija u socijalnoj

i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici i kao međunarodna organizacija u

spoljnoj politici.Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na

carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti(usvojenoj od strane 12 članica) zajedničkoj agrokulturnoj

politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.Predsjednici i premijeri Evropskih država su

29.10.2004.donijeli prvi ustav Evropske unije, koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno

svake zemlje.

Kriterijum za uključivanje u Uniji su: zemlja članica je pravna država sa višepartijskim

sistemom i pluralizmom u odlučivanju, poštuju se ljudska prava i postoji zaštita manjina.

Glavni grad Briseli(neslužbeno), a broj državnih članica je 27.Presjedavajući Evropskog

savjeta je Bernard Kouchner iz Francuske, a presjedavajući Evropske komisije je Jose Manuel

Barroso iz Portugala.

Površina je 3.240m2, a ukupna populacija iznosi 379.2 miliona stanovnika. EU je osnovana

25.03.1957.godine.Državna himna je „Ode to Joy(Oda radosti“)

Godine 2004.prijemom novih 10 država u članstvo EU (Češka, Estonija, Kipar, Letonija,

Litvanija, Malta, Mađarska, Poljska, Slovačka i Slovenija), „Evropa petnaestorice „postaje

„Evropa dvadesetpetorice“ čime EU značajno proširuje svoje granice prema Istoku i Jugu

Evrope.

2

Slika br.1 EU Slika br.2 zastave članica

2. INTEGRACIJA EVROPSKE UNIJE

Integracije u Evropi počele su 18.04.1951.godine kada su u Parizu šest zemalja (Francuska,

Italija, Njemačka, Belgija, Holandija i Luksemburg) potpisale ugovor o osnivanju Evropske

zajednice za ugalj i čelik(SESA).Rimskim dogovorom zaključeno je 1957.godine osnovana je

Evropska ekonomska zajednica (EEZ). Koju su sačinjavale bliske susjedne zemlje.

Ugovor je stupio na snagu 1958.godine.Juna 1947.godine ministar spoljnih poslova SAD

Maršal predložio je Evropskim zemljama pomoć za njihovu obnovu u iznosu od 16 milijardi

dolara.Ovaj prijedlog prihvatilo je 16 zapadnoevropskih zemalja, pa je 1948.godine došlo do

osnivanja Organizacije za Evropsku ekonomsku saradnju kako bi se lakše usmjerila sredstva

tzv.Program za Evropsku obnovu, koji je poznat pod nazivom Maršalov plan.

U okviru ovog programa SAD su dodale sumu od 13.8 milijardi dolara.Slično kao što su pod

okriljem organizacije za Evropsku ekonomsku saradnju i pod uticajem SAD zapadnoevropske

zemlje usklađivale svoje šire političke i ekonomske interese, bilo je zamišljeno da se formira i

jedinstvena integracija zapadnoevropskih zemalja.

Organizacija za Evropsku ekonomsku saradnju krajem 1960.godine prerasla je u organizaciju

za ekonomsku saradnju i razvoj.Socijalističke zemlje istočne Evrope nisu pristupile

organizaciji za Evropsku ekonomsku saradnju jer su u programu Maršalove pomoći vidjele

prodiranje američkog političkog i ekonomskog uticaja u Evropi.Posle 1960.godine dolazi i do

ekonomskih integracija zemalja u razvoju, a 1993.godine na području Sjeverne Amerike

potpisan je sporazum o stvaranju džinovske integracije SAD, Kanade i Meksika pod nazivom

Sjevernoamerička zona slobodne trgovine.Integracija Evropske unije prošla je kroz određen

razvoj;oblike i ciljeve.

3

Oblici integrisanja

Tendenciju međunarodnog monetarnog sistema ka dezorganizaciji istovremeno prate

pokušaje prevazilaženja postojećeg stanja putem stvaranja regionalnih ekonomskih

integracija, od nižeg oblika do regionalnih monetarnih unija diferenciranih po geografskim,

ekonomskim ili političkim zonama. Regionalno prevazilaženje postojeće monetarne

dezorganizacije je pokušaj promjene postojećeg stanja, s ciljem povećanja opšteg blagostanja

samo unutar granica određene regionalne zone. Proces ekonomske integracije je pokušaj

iznalaženja oblika bar djelimične stabilnosti unutar ekonomske integrisane zone; pri tome,

oblik organizacije zavisi od stepena integracije. S obzirom na stepen ekonomske

integrisanosti, regionalne integrisane zone mogu imati oblik zone slobodne trgovine, carinske

unije, zajedničkog tržišta, ekonomske zajednice, te monetarne unije. Zonu slobodne trgovine

čini takav oblik ekonomske integracije unutar koje zemlje članice ukidaju carine u

međusobnoj razmjeni, dakle unutar integrisane zone, ali u odnosu na treće zemlje van

integrisane zone imaju samostalnu politiku carine. Različita visina carina zemalja članica

integrisane zone u odnosu na treće zemlje omogućava uvoz robe iz trećih zemalja u zemlje

unutar zona sa višom carinom posredno, putem uvoza u zemlju integrisane zone koja ima niže

carine u odnosu na zemlje van integrisane zone. Carinska unija predstavlja više oblik

integrisanosti u odnosu na zonu slobodne trgovine. Zemlje članice carinske unije nemaju

carine u međusobnoj razmjeni, a politika carina prema trećim zemljama je ustanovljena

jedinstveno za sve zemlje članica. Međutim unutar carinske unije ne postoji dovoljna

mobilnost faktora proizvodnje, uključujući i radnu snagu. Zajedničko tržište u domenu carina

ima karakteristične carinske unije, ali je istovremeno obezbjeđena mobilnost faktora

proizvodnje, radne snage, i kapitala unutar integrisanog tržišta. Ekonomska zajednica je takav

oblik integrisanosti koji obezbjeđuje jedinstveno tržište robe, radne snage, i kapitala,

jedinstvenu carinsku politiku prema trećim zemljama, te jedinstvene mjere ekonomske

politike na integrisanom području. Monetarna unija predstavlja najviši oblik regionalne

integracije, sa jedinstvenom monetarnom politikom i jedinstvenim monetarnim medijem u

funkciji sredstava plaćanja, obračunskim sredstvima, te sredstvom monetarnih rezervi. Ovim

oblikom integracije pokušava se prevazići postojanje međunarodne monetarne

dezorganizacije i problem ne postojanja jedinstvenog adekvatnog i opšteprihvaćenog

monetarnog medija u međunarodnoj razmjeni. Proces regionalnog integrisanja u savremenim

4

uslovima svjetskog više valutnog monetarnog sistema veoma je prisutan u svijetu. Broj

regionalno integrisanih unija se stalno povećava i na različitim su nivoima integrisanja.

Ciljevi integracije

Evropska unija predstavlja najviši dostignuti stepen regionalnih integrisanja u svijetu. To je

nivo ekonomske unije koji podrazumjeva potpunu mobilnost robe faktora proizvodnje i

znanja unutar integrisane zone, jedinstvenu monetarnu politiku, odnosno jedinstvenu

monetarnu jedinicu, valutu, na integrisanom području.

Osnovni cilj integrisanja zemalja članica EU definisanje sporazum o osnivanju Evropske

ekonomske zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju u Rimu 1957. godine na

sledeći način: zajednica ima za cilj, da stvaranja zajedničkog tržišta, da progresivnim

približavanjem ekonmskih politika zemalje članice podstaknu dinamičan razvoj privrednih

aktivnosti unutar cjeline, kontinuiranu i uravnoteženu ekspanziju, povećanu stabilnost, porast

životnog standarda i uspostavljanje čvrstih veza između zemalja koje se ujedinjuju. Evolucija

u procesu integrisanja i progresivni napredak u sporazumjevanju zemalja članica pomjera

stvaranje zajedničkog tržišta ka uspostavljanju jedinstvene monetarne unije. Konačni cilj,

definisan sporazumom da je integracija zemalja članica radi poboljšanja životnog standarda

stanovništva unutar integrisane zone, ostaje osnovni cilj daljeg razvoja procesa integrisanja i u

savremenim uslovima, unutar Evropske monetarne unije. Dostignuti stepen integracije unutar

Evropske unije potvrđuje da je riječ o modelu „ sui generis“ specifičnom u odnosu na

postojeće regionalne integracije u svijetu. Uspjeh napretka u procesu integrisanja u Evropskoj

uniji je, uz činjenicu da je riječ o zemljama geografski blizu, u adekvatno definisanoj politici i

instrumentima prilagođavanja ekonomskog razvoja zemalja članica.

3. REGIONALNE INTEGRACIJE U EVROPI I EVROAZIJI

U Evropi su formirane brojne regionalne ekonomske organizacije za unapređenje međusobne

saradnje i trgovine sa prevashodnim ciljem smanjenja međusobnih trgovinskih i drugih

barijera, odnosno organizacija za međusobna partnerstva. Među njima se posebno ističu

sledeće:

1. Evropska zona slobodne trgovine (EFTA)

5

2. Evropska ekonomska zona (EEA)

3. Centralno – evropska zona slobodne trgovine (CEFTA)

4. Zona slobodne trgovine Jugoistočne Evrope (SEEFTA)

5. Centralnoevropska inicijativa (CEI)

Evropka zona slobodne trgovine

Evropkska zona sobodne trgovine ( European Free Trade Association- EFTA) je

internacionalna ekonomska integracija, osnovana Konvencijom u Štokholmu 1960. godine, u

cilju predsticanja slobodne trgovine i ekonomske integracije. Ovu integraciju osnovale su

Austrija, Danska, Norveška, Portugalija, Švajcarska i Velika Britanija kao alternativu

današnjoj Evropskoj ekonomskoj zajednici. Ciljevi ove asocijacije bili su znatno skromniji,

stepen integracije znatno niži a carinska politika prema nečlanicama bila je znatno elastičnija

nego u slučaju EZ. Island se priključio 1970. godine, a Finska je postala punopravna članica

1986. godine. Lihtenštajn je postao članica ove organizacije 1991. godine. Danska,

Portugalija, Velika Britanija, Austrija i Finska su vremenom postajale članice Evropske unije

čime je njihovo članstvo u ovoj integraciji prestalo. Evropska zona slobodne trgovine je skup

prilično različitih zemalja, kako u pogledu nivoa razvijenosti, tako i geografske lokacije, što

ju je u startu činilo znatno manje kompaktnom od Evropske zajednice. Članice Evropske zone

slobodne trgovine su: Island, Lihtenštajn, Norveška i Švajcarska. Na području ove četiri

članice živi 12,5 miliona stanovnika.

4. STATUS I PRAVNA OSNOVA EVROPSKE UNIJE

Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno postoji u svijetu. Kao što

se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svojoj suverenosti

prepustile Evropskoj uniji, može se reći da je Evropska unija federacija ili konfederacija.

Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštanja

određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od

nacionalnog interesa, kao što su inostrani poslovi, odbrana i valuta. Zahvaljujući ovakvom

ustrojstvu, Evropska unija se ne može definisati kao internacionalna organizacija ni kao

konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je su i generis cjelina. Trenutni i budući status

Evropske unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU. Pravna osnova

6

Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donešeni tokom godine. Prvi takav

ugovor je donešen u Parizu (1951) kojim je oformljena Evropska zajednica za ugalj i čelik,

izmešu šest Evropskih zemalja. Rimski ugovor (1957) i dalje traje, poslije njega je donesen

Mastrihtski ugovor (1992) koji je Evropsku uniju konstituisao pod tim imenom. Najviše

amadmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa deset novih članica 01.05.2004. godine.

Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Evropskog ustava koji će, ako se ratifikuju

od strane članica, postati prvi zvanični ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore. Ako

ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi bilo neophodno ponovo otvoriti

pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina političara i državnih zvaničnika se slažu oko

toga da je sadašnji pred-ustav nije odgovarajući za trenutnih 27 državnih članica (kao i za

ubuduće). Stariji političari imaju stav da ako ustav ne ratifikuje nekoliko članica treba

nastaviti bez njih.

5. ISTORIJA EVROPSKE UNIJE

Pokušaj da se ujedine disparatne nacije Evrope prethode nacionalnoj državi. Oni su se

dešavali konstantno kroz istoriju kontinenta još od propasti Rimskog carstva. Franačko

carstvo Šarlemanije Sveto Rimsko carstvo i Poljsko – Litvansko Komonvelt ujedinili su

velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. vijeka – carinska unija pod Napoleonom i

osvajanja nacističke Njemačke četrdesetih godina 20. vijeka su imala samo trenutno

postojanje. S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Evropi, ovi pokušaji su

obično podrazumjevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom

dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih prjedloga za mirno ujedinjenje

kroz saradnju i jednakost članstva dao je začetnik pacifizma Viktor Igo (1851). Nakon

katastrofa Prvog, a zatim i Drugog svjetskog rata, pokretačka snaga za osnivanje Evropske

unije (odnosno onog iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođenja željom da

se Evropa obnovi i sprječi mogućnosti da se takvi užasi rata ikad ponove. Evropska zajednica

za ugalj i čelik (oformljena 1951, a koju čine: Zapadna Njemačka, Francuska, Italija i zemlje

Beneluksa) je bila incijalna kapsula za dalje ujedinjenje Evrope.

Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Evropska ekonomska zajednica, osnovana je

Rimskim ugovorom 1957, a implementirana 01.01.1958. Kasnije se promjenila u Evropsku

zajednicu, koja se sada „prvi stub“ Evropske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do

7

ekonomskog i političkog partnerstva. Evropska unija je specifična organizacija Evropskih

država, koja te države povezuje na troslojni način:

1. Kroz postojanje i saradnju tri Evropske zajednice:

- evropska zajednica za ugalj i čelik (CECA)

- evropksa ekonomska zajednica ( EEZ)

- evropska zajednica za anatomsku energiju (EVRO ATOM)

2. Kroz saradnju i zajedničko vođenje spoljne politike i bezbjednosne politike potvrđivanjem

svoga identiteta na međunarodnom planu uspostavljanjem ekonomske i monetarne unije,

stvaranjem jedinstvenog ekonomskog prostora bez unutrašnje granice i jačanjem privrede i

društva kohezije među državama članicama.

3. Kroz saradnju u oblastima pravosuđa i unutrašnjih poslova zajedničkim i jedinstvenim

uređivanjem pitanja iz tih oblasti, zaključivanjem regionalnih multilateralnih, umjesto

bilateralnih, međunarodnih ugovora, rješavanjem pitanja prelaska granice Evropske unije,

viza, azila, formiranjem zajedničke evropske policije (EUOROPOL) radi suzbijanja najtežih

oblika kriminala vezanog za ratne zločine, promet oružja i droge i finansijske malverzacije

(pranje novca). Evropska unija, za sada nema svojstvo pravnog lica. Međutim sve tri naprijed

navedene Evropske zajednice zadržale su svoj međunarodnopravni subjektivitet. Jezgro

Evropske unije začeto je Rimskim ugovorom o osnivanju Evropske ekonomske zajednice i

Evropske zajednice za atomsku energiju 1957. godine, a zatim je preko jedinstvenog

Evropskog akta 1986. godine politička integracija krunisana Mastrihtskim ugovorom

07.02.1992. godine kada je stvorena Evropska unija. Ugovor iz Mastrihta stupio je na snagu

01.11.1993. godine. Ugovorom iz Amsterdama od 17.06.1997. godine, izvršene su izvjesne

reforme u uniji sa ciljem jačanja saradnje i pojednostavljenja sistema Evropske unije. Na

zajedničkom tržištu Evropske unije proglašene su „četiri velike slobode“

- sloboda kretanja roba

- slobodu pružanja usluga

- slobodu cirkulacije kapitala

- slobodu kretanja ljudi.

8

Od 01.01.1999. godine u Evropskoj uniji započela je treća etapa izgradnje Evropske

monetarne unije uvođenjem jedinstvene evropske valute – evro. U prelaznom periodu od

01.01.1999. do 31.12.2001. godine u članicama Evropske monetarne unije banknote i kovani

novac denominirali u evru su jedino zakonsko sredstvo plaćanja. Preduslov za učešće u

Evropskoj monetarnoj uniji jeste ispunjenje, pre pristupanja tzv. Kriterijum konvergencije,

što znači da svaka država mora:

1. Da dokaže trajnu stabilnost cijena,

2. Da ne tabeleži pretjerani budzetski deficit,

3. Da dvije godine nije prouzrokovala napetost deviznog kursa u Evropskom monetarnom

sistemu i

4. Da njena dugoročna kamatna stopa bude za 2% viša nego u zemljama sa najstabilnijim

cijenama.

Evropksa unija je, da bi državama zainteresovanim za učlanjenje stavila do znanja svoje

zahtjeve, 1995. godine objavila Kodeks ponašanja, Bijelu knjigu, priprema pridruženih

zemalja Centralne i Istočne Evrope za integraciju u unutrašnje tržište unije (white paper –

Preparation of the Associatet Countries of Central and Eastern Europen for Integration into

the Internal Market of the Union), u kome tretira oblast u kojima treba izvršiti potrebna

zakonska usklađivanja sa pravnim sistemom Evropske unije:

Tabela br.1

1. Slobodna kretanja 2. Konkurencija 3. Slobodan promet 4. Socijalna politika i

zaštita

5. Poljoprivreda 6. Transport 7. Audiovizuelne

usluge

8. Zaštita životne

sredine

9. Telekomunikacije 10. Direktno

oporezivanje

11. Slobodan promet

robe

12. Javna potrošnja

13. Finansijske

usluge

14. Zaštita ličnih

podataka

15. Zakon o

kompanijama

16. Računovodstvo

17. Građansko pravo 18. Priznanje

profesionalnih

kvalifikacija

19. Oblast

intelektualne svojine

20. Energija

21. Carinska unija 22. Indirektno

oporezivanje

23. Zaštita potrošača

9

Godine 2004. prijemom novih deset država u članstvo Evropske unije ( Češka, Kipar,

Letonija, Litvanija, Mađarska, Poljska, Slovačka i Slovenija), „ Evropa petnaestorice“ postaje

„ Evropa dvadesetpetorice“ čime Evropska unija značajno proširuje svoje granice prema

Istoku i Jugu Evrope.

6. METODE EVROPSKE UNIJE

Da bi postigli svoj cilj, Evropska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko

državnih granica. Harmonizovani standardi prave veće i produktivnije tržište. A države

članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitka. Na primjer, državi čiji građani

nikad ne bi pristali da jedu istu hranu i dalje da se dogovore oko standarda. U skorije vrijeme

EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primjer je nekoliko novih članica, a planira da primi

još nekoliko novih u skorijoj budućnosti. Nada da će to uticati na njihove ekonomije,

političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa Španijom, Portugalijom i

Grčkom. Dalje proširenje na Istok donjelo bi i na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali

zemlje još dalje ka istoku Evrope još nisu podobne za ulazak u uniju, naročito zbog njihovih

ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje poslijeratne krize na

području bivše Jugoslavije, kao i na Kipru.

7. DRŽAVNE ČLANICE I PROŠIRENJA

Od 01.01.2007. EU ima 27 zemalja članica. Ukupna površina tih 27 zemalja je 3,892.685 km

kvadratnih. Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država po površini. Broj građana

EU ( pod uslovima Mastrihdskog sporazuma) u 27 zemalja je od prilike 485,5 miliona (2007)

bila bi dakle treća po redu poslije Kine i Indije da se radi o pravnoj državi. U periodu

1952/1958. šest osnivačih zemalja bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Njemačka, Italija,

Luksenburg i Holandija. Dvadeset i jedna buduća zemlja su im se pridružile „talasima

produženja“ koji su dati u sledećoj tabeli

1973. Danska, Republika Irska i Velika Britanija

1981. Grčka

1986. Portugal i Španija

10

1995. Austrija, Finska i Švedska

2004. Kipar, Češka, Estonija, Mađarkska, Litvanija, Malta, Poljska, Slovačka i

Slovenija

2007. Rumunija i Bugarska

Napomena:

Grenland, koji je sastavni dio Danske je na referendumu (1979) napustio sve

Evropske institucije 1985. godine.

A 1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su uvećani kada se Istočna

Njemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Njemačkom. Prvo proširenje je bilo

najproblematičnije od svih, kada su u tadašnju Evropsku zajednicu trebale biti

primljene Velika Britanija, Danska i Irska. Velika Britanija je za prijem aplicirala još

1961, no na prijem je morala čekati do 1973. razlog za to predstavljao je protivljenje

Francuskog predsjednika De Gola prijemu Velike Britanije zbog straha da će

prijemom ove zemlje koja je održavala veoma bliske veze sa SAD, da će SAD imati

uticaj na oblikovanje EZ. Ostale zemlje članice se nisu u toj mjeri odupirale prijemu

Velike Britanije te su smatrale da će njenim ulaskom u EZ oslabiti dominantan uticaj

Francuske. No, ni Francuzi nisu dovjeka mogli zaustavljati proširenje, pa je tako u

Hagu De Golov nasljednik Pompidu 1969. glasao za nastavak pregovaranja o

proširenju. Od izuzetnog je značaja package deal EZ koji kao protuuslugu Francuskoj

za dozvolu proširenja EZ nudi da sama završi nacrt i strukturu zajedničke agrarne

politike. Inače ni Velika Britanija ni Danska nisu EZ vidjele kao političku integraciju

nego isključivo kao ekonomsku u kojoj će profitirati, a pitanje ograničenja nacionalnih

suvereniteta se nije postavljalo.

8. BUDUĆE ČLANICE, OSTALE ZEMLJE

Hrvatska, Turska i Makedonija su zvanični kandidati, a sa njima Evropska unija pregovara od

2005. godine. Države kao što su npr. Norveška, Švicarska i Island ne žele pristupiti Evropskoj

uniji. Norveška to ne želi učiniti jer je narodnim referendumom odbačeno njeno priključenje,

ponajviše zbog evroskepticizma, dok npr. Švicarski razlozi leže u tradiciji te države koja je

vjekovima čuvala neutralnost. Norveška, Švicarska i Island imaju posebne bilateralne

11

sporazume sa EU, što im omogućava bescarinsku zonu, te na taj način njihova izolovanost od

EU ne predstavlja problem sa ekonomskog aspekta.

Zemlje koje se nalaze izvan Evropske unije:

Albanija

Andora

Bjelorusija

BiH

Srbija

Crna Gora

Island

Lihtenštajn

Moldavija

Monako

Makedonija

Norveška

Rusija

San Marino

Švicarska

Ukrajina

Vatikan

9. INSTITUCIJE EVROPSKE UNIJE

Uz konstataciju da se uspjeh integracionih procesa u Evropskoj uniji bazira na činjenici da

su zemlje članice već prethodno bile na približno sličnom nivou ekonomskog razvoja i

geografski povezane, veoma je bitno istorijsko iskustvo u politici dogovaranja u ovim

zemljama. U cilju sporazumjevanja, dogovaranja i realizaciji ciljeva Evropske unije je u

stalnom procesu prilagođavanja sopstvenog institucionalnog okvira i u savremenim

uslovima razvoja Evropsku uniju čini razvijen ekonomski savjet.

12

Osnovne institucije Evropske unije su:

1. Evropska komisija

2. Savjet ministara

3. Evropski parlament i

4. Ekonomski savjet

Ostali organi i institucije su: ekonomski i socijalni komitet i komitet regije, Sud pravde, Sud

za finansijsku reviziju, evropska centralna banka, evropska investiciona banka, evropska

agencija za životnu okolinu. Zvanično glavni grad Evropske unije je Brisel, gdje je sjedište

Savjeta ministara i Evropske komisije. Evropski parlament ima sjedište u Strazburgu dok su

sud pravde i sekretarijat Evropskog parlamenta sa sjedištem u Luksenburgu. Evropska

centralna banka ima sjedište u Frankfurtu. Komisija Evropske unije je glavni izvršni organ

Evropske unije i ima dvije osnovne funkcije, a to su priprema i predlaganje mjera ekonomske

politike Savjeta ministara, a zatim praćenje realizacije usvojenih mjera posebno iz domena

trgovine, poljoprivrede, konkurencije i carinske politike. Komisija ima sjedište u Briselu, čini

je 25 članova, po jedan komesar iz svake zemlje članica, izabranih od strane Evropskog

parlamenta i komisija za svoj rad odgovara ovom organu. Savjet ministara čine resorni

ministri zemalja članica, to je ovlašteni organ koji definiše politiku usmjerenog razvoja,

donosi konačne odluke, i zakone koji priprema i predlaže komisija. Savjet se sastaje dva puta

godišnje. Svaka zemlja članica ima stalno predstavništvo u Briselu čiji članovi, u okviru

komiteta stalnih predstavnika učestvuju u pripremi radi savjeta ministara. Savjet ministara,

zajedno sa Evropskim parlamentom, donosi propise i odluke, obavezujuće za zemlje članice,

te direktive, preporuke i mišljenja, koji nemaju klauzulu obaveznosti, a odnose se na sljedeće

oblasti: budzet i poresku politiku, zajedničku spoljnju i bezbjednosnu politiku, polciju i

sudstvo, imigracionu politiku i ekonomsku i socijalnu kohezionu politiku. Ekonomski

parlament ima 732 zastupnika i odlučuje o budzetu Unije, prijemu novih članica, imenuje

Komisiju. Kod ostalih aktivnosti unije, Parlament ima savjetodavnu ulogu. Sjedište

parlamenta je Strazburg. Evropski savjet čine šefovi država članova, koji se od 1974. godine,

sastaju dva puta godišnje. Savjet određuje okvirnu politiku daljeg razvoje unije, dajući

smjernice i političku podršku ovako definisanoj politici. Sud prava ima sjedište u

Luksenburgu. Čini ga pet sudija koji prate realizaciju odluka i rješavaju sporove. S obzirom

13

na značaj obima integrisanja finanskijskih tokova u Evropskoj uniji, pogotovo značaj

uvođenja jedinstvene valute od velikog su značaja finansijske institucije na nivou Evropske

unije, prevashodno Evropska centralna banka i Evropska investiciona banka. Evropska

centralna banka je osnovana 1998. godine sa ciljem da rukovodi monetarnom politikom

Evropske unije. Osnovna uloga je da određuje monetarnu politiku centralnih banaka zemalja

članica i na taj način da se obezbjedi stabilnost cijena i kontrola inflacije. Osnovni instrument

za postizanje ovog cilja je upravljanje nivoima međubankarskih kamata. Evropska centralna

banka kontroliše obim tokova gotovog novca, devizne transakcije i monetarne rezerve

zemalja članica. Pored osnovnih aktivnosti, Evropska centralna banka ima poslove statistike,

revizije kreditnih i finansijskih sistema, te kreira i prati međunarodnu i Evropsku saradnju na

relativnim poslovima. Evropska investiciona banka je finansijska insitucija Evropske unije sa

sjedištem u Luksenburgu; osnovana Rimskim sporazumom. Cilj banke je da obezbjedi

koheziju razvoja u Evropskoj uniji na bazi obezbjeđenja sredstava za finansiranje kapitalnih

projekata koji su u funkciji osnovnog cilja. Godišnje banka odobri oko 200 milijardi evra

kredita i finansira 50% vrijednosti projekta, uglavnom iz domena infrastrukture, u nedovoljno

razvijenim područijima Unije. Evropska banka za obnovu i razvoj sa sjedištem u Londonu je

osnovana 1991. godine, sa ciljem finansiranja strukturnih promjena, tranzicije i uključivanja u

tržišnu privredu preduzeća iz zemalja Istočnog balkana. Osnivači Evropske banka za obnovu i

razvoj su Evropska zajednica, Evropska investiciona banka i 58 država osnivača. Osnivački

ulog je 10 milijardi evra, a godišnje se u 26 zemalja Istočne Evrope plasira oko 2 milijardi

evra.

10. KRITERIJUM KONVENCIJA IZ MASTRIHTA

Prema sporazumu iz Mastrihta članstvo u Evropsku uniju mogu da obezbjede samo one

zemlje koje su ispunjavale kriterijume konvencije. U cilju potrebe stabilnosti, sistem deviznih

kurseva nacionalnih valuta unutar unije je fiksan uz mogućnost osciliranja = 2,25% od

zvaničnog određenog deviznog kursa. Stopa inflacije zemalja članica ne može biti veća od 1,5

procentnih poena od prosjeka inflacije tri zemlje sa najnižom inflacijom u EU. Budzetski

deficit ne može biti veći od 3% poena bruto nacionalnog dohotka, javni dug je ograničen na

najviše 60% bruto nacionalnog dohotka. Kamatna stopa na dugoročne kredite može biti

najviše za 2% veća od prosječne kamate tri zemlje članice koje imaju najnižu kamatu u EZ.

14

Realizacija sporazuma u Mastrihtu imala je tri faze:

U prvoj fazi do 1993. godine uspostavljena je koordinacija ekonosmskih i monetarnih politika

zemalja članica eliminisana je kontrola kretanja kapitala i obezbjeđena stabilnost deviznih

kurseva uz ustanovljena moguća odstupanja od 2,25 u odnosu na utvrđenu visinu deviznog

kursa. Do uspostavljanja evro sistema Evropska unija je proširena. U evro sistem uključeno je

11 članica i to su: Austrija, Belgija, Francuska, Finska, Irska, Luksenburg, Italija, Portugal,

Španija, Holandija i Njemačka. U ovoj fazi prilagođavanja Švedska nije prihvatila uključenje

u Evropsku monetarnu uniju. Danska i Velika Britanija su obezbjedile mogućnosti kasnijeg

uključivanja a Grčka nije ispunjavala zahtjevne kriterije konvencije i uključila se u Evropsku

monetarnu uniju 01.01.2001. godine. Tokom 1997. i 1998. godine inflacija je u zemljama

članicama bila između 1-2 procenata godišnje mada je najviša stopa inflacije u pojedinim

zemljama bila od 2-5 procenata.

U sljedećoj tabeli dat je pregled stanja po ekonomskim pokazateljima, definisanim

indikatorima konvergencije.

Tabela br. 2

Ekonomski pokazatelj 1997 do 1998, prema kriterijumima konvergencije i iz Mastrihta

Kriterijum % inflacije Kamatna stopa Budzetski

deficit % u GDP

Javni dug % u

GDP

Referentna

vrijednost

2,7 7,6 3 60

Austrija 1,1 5,6 -2,5 66,1

Belgija 1,4 5,7 -2,1 122,2

Danska 1,9 6,2 0,7 65,1

Finska 1,3 5,9 -0,9 55,8

Francuska 1,2 5,5 -3,0 58,0

Njemačka 1,4 5,6 -2,7 61,3

Grčka 5,2 9,8 -4,0 108,7

Irska 1,2 6,2 0,9 66,3

15

Italija 1,8 6,7 -2,7 121,6

Luksenburg 1,4 5,6 1,7 6,7

Holandija 1,8 5,5 -1,4 72,1

Portugal 1,8 6,2 -2,5 62,0

Španija 1,8 6,3 -2,6 68,8

Švedska 1,9 6,5 -0,8 76,6

Vel. Britanija 1,8 7,0 -1,9 53,4

EU 1,6 6,1 -2,4 72,1

Podaci u predhodnoj tabeli pokazuju sinhronizovano smanjenje i nisku stopu inflacije zemalja

članica, uz izvjesno odstupanje Grčke, koja je u 1997 godine imala prosječnu inflaciju od 5,4

procenta. Ovo pokazuje pozitivnu tendenciju razvoja. Evropske unije, uslovljena

harmonizacijom stopa inflacije u zemljama članicama, te smanjenjem inflacije svih članica

prema najnižoj inflaciji u Uniji. Visina kamatne stope je, takođe, uglavnom ujednačena na

visini od 6,2 procenata. Prisutno je i stalno smanjenje budzetskog deficita zemalja članica.

Ekonomska nestabilnost u svijetu krajem 70-tih godina posebno u istočnoj Aziji pogoršala je

stanje likvidnosti i stabilnosti deviznih kurseva valuta zemalja članica Evropske unije. Naime

nestabilnost kursa dolara se manifestuje na promjenu deviznih kurseva valuta zemalja članica

Evropske unije. Glavni razlog krize 70-tih je nedostatak intenzivne saradnje zemalja članica.

Radi primjera, ujedinjenja Njemačke 1989 godine prouzrokovalo je spcifičnu ekonomsku

politiku ove zemlje u obliku ekspanzivne fiskalne politike i istovremeno čvrstog deviznog

kursa, što je uzrokovalo rast javnog duga. Monetarnu politiku u okviru Evropske unije diktira

Bundesbanka, te se posljedice prenose na poremećaje u drugim zemljama članicama. Iz ovog

razloga, i ako bilans plaćanja zemalja EU pokazuje suficit tekućih transakcija, deficit se

iskazuje zbog odliva sredstava po osnovu direktnih i portfolijo investicija, te kratkoročnog

kreditiranja zemalja izvane EU.

16

11. ZAKLJUČAK

Iz ovog možemo zaključiti da je Evropska unija(EU) unija dvadeset sedam evropskih država,

koja je osnovana 25.03.1957.godine. Evropska unija se nazivala Evropska ekonomska

zajednica, a od 07.02.1992.godine potpisan je ugovor o Evropskoj uniji i to je poslednji naziv

ove zajednice. Ukupna površina EU je 3.240.km2, a ukupna populacija iznosi 379.2 milijona

stanovnika.

Cilj formiranja Evropske unije je bio da se u stanju međunarodne monetarne dezorganizacije,

obezbijedi zona stabilnosti, u interesu većeg blagostanja stanovništva, i to uspostavljanjem

monetarne unije kao sledećeg, višeg stepena integracije unutar unije.

Integracije u Evropi počele su 18.04.1951.godine kada je u Parizu šest zemalja(Francuska,

Italija, Njemačka, Belgija, Holandija, i Luksemburg)potpisale ugovor o osnivanju Evropske

zajednice za ugalj i čelik.

Postoje tri politike Evropske unije:monetarna, poljoprivredna, i trgovinska.

Razmijena Evropske unije najznačajnija je za zemlje u razvoju , posebno ako se ima u vidu da

je preko 2/3 njihove spoljne trgovine vezano za razmjenu sa unijom.Kada je riječ o izvozu u

Evropsku uniju 80% otpada na sirovine.Evropska unija, u ove zemlje izvozi oko 85%

gotovinskih industrijskih proizvoda.

Godine 1961.prvi put je u Evropskoj ekonomskoj zajednici dogovorena zajednička cijena

pšenice , što je predstavljalo početak zajedničke poljoprivredne politike koja je usvojena

30.07.1962.godine.

Cilj zajedničke poljoprivredne politike bio je stimulisanje domaćih proizvođača kako bi

zajednica stabilizovala poljoprivrednu proizvodnju i postala najvećim dijelom nezavisna od

uvoza hrane.

Ostvarivanje monetarne unije otpočelo je 24.04.1972.godine uvođenjem međusobnih deviznih

kurseva na bazi propisanih marži fluktuacija. Svaka valuta slobodno je fluktuirala prema

dolaru, a međusobnim odnosima valuta EEZ određene su marže fluktuacije =2.25%.

Osnovne institucije su Evropske unije su:

Evropska komisija

Savjet ministara

17

Evropski parlament i

Ekonomski savjet

Ostali organi i institucije su:Ekonomski i socijalni komitet i komitet regije, Sud pravde,Sud za

finansijsku reviziju,Evropska centralna banka,Evropska investiciona banka,Evropska agencija

za životnu okolinu.

18

12.LITERATURA

-Gordana Cenić-Jotanović- Međunarodni ekonomski odnosi.

-Dr. Milorad Unković-Osnovi ekonomije za četvrti razred ekonomske škole.

-Doc.dr Jugoslav Jovičić,Prof dr Kadrija Hodžić-Osnovi ekonomije.

19