ÖDEMELER DENGESİ ve ULUSLARARASI YATIRIM

POZİSYONU İSTATİSTİKLERİ

Eren TungaÖdemeler Dengesi Müdürüİstatistik Genel Müdürlüğü

T.C. Merkez Bankası19 Mart 2008

İçerik

Metodoloji Tanım Kapsam ve İlkeler Yayımlama ilkeleri Sınıflamalar Derleme Yöntemleri Yasal Düzenleme Veri kaynakları Kalemler

Metodoloji

Uluslararası Para Fonu’nun üye ülkelere tavsiye niteliğindeki El Kitabı 5. Versiyonu.

Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu istatistikleri ulusal hesaplar sistemiyle uyumlu.

El Kitabı’nın 6. versiyonu hazırlanmakta. Uygulama tahminen 2012’de.

Tanım-Ödemeler Dengesi İstatistikleri

Ödemeler dengesi; bir ekonomide yerleşik kişilerin diğer ekonomilerde yerleşik kişilerle, belli bir dönemde gerçekleştirdikleri ekonomik işlemleri özetleyen istatistiki verilerden oluşur.

Tanım-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP); bir tarih itibariyle, bir ekonomide yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilerden alacaklarının ve yurtdışında yerleşik kişilere olan yükümlülüklerinin stok değerini gösterir.

Varlık ve Yükümlülükler arasındaki fark net pozisyonu; yurtdışından net alacaklı veya borçluluk durumunu gösterir.

Ödemeler Dengesi- UYP İlişkisi

Ödemeler dengesi istatistiklerinde Finans Hesapları iki dönem arasındaki akımları gösterirken, UYP, Finans Hesaplarına ilişkin stokları göstermektedir.

UYP’de iki dönem arası stok farkı; akımların yanısıra fiyat ve piyasa değeri değişimlerini gösterir.

Kapsam ve ilkeler

Yerleşiklik- İkamet edilen ekonomi Ait olduğu ekonomi- Yararlanan ekonomi Ekonomik sınırlar- Ulusal sınırlardan

farklı Ekonomik işlemler (Değişimler,

Transferler) Çift kayıt sistemi- (+/-) kayıtlar-Karşılık

kalemleri Değerleme- Piyasa değeri Değerleme değişiklikleri (UYP konusu) Kayıt zamanı- Mülkiyet değişimi

Yayımlama ilkeleri

Yayımlanan ilke ve metodoloji Özel Veri Yayımlama Standartları-

SDDS Veri Kalite Değerlendirmesi-DQA

Yayım Takvimi- Bir önceki hafta içinde kesinleştirilen tarih aralıkları

Sınıflamalar- 1

Cari işlemler Hesabı (Niteliklerine göre) Mal Hizmetler Cari transferler Gelirler

Sınıflamalar- 2

Sermaye ve Finans Hesapları: Varlık/Yükümlülük ayrımında Sektörlere göre

Parasal Otorite Genel Hükümet Bankalar Diğer Sektörler

Enstrumanlara göre Vadeye göre

Kısa- 1 yıl Uzun- 1 yılı aşan

Derleme Yöntemleri

Bankalar aracılığıyla gerçekleştirilen işlemler raporlaması

Doğrudan Raporlama Anketler

Yasal Düzenleme-1

Merkez Bankası Kanunu’nun 43. Maddesinin 4. Fıkrasına göre;

“.....Banka, finansal sistemle ilgili tüm istatistiki bilgiler ile ekonomideki ve ödemeler dengesindeki gelişmelerin izlenmesinde gerekli görülecek diğer istatistiki bilgileri bankalar, diğer mali kurumlar ile kişilerden doğrudan isteme ve toplama yetkisine sahiptir. Kendilerinden bilgi istenilenler, bu bilgileri Bankanın belirleyeceği usul ve esaslara göre doğru olarak vermekle yükümlüdürler. Banka, bu bilgilerin doğru olup olmadığını ilgililer nezdinde araştırmaya ve denetlemeye, ek bilgi ve belge istemeye yetkilidir.”

Yasal Düzenleme- 2

“ Banka, gerekli gördüğü istatistiki bilgileri yayımlayabilir. Ancak Banka, toplanan istatistiki bilgilerden kişisel ve özel nitelikte olanları yayımlayamaz, açıklayamaz, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu dışında resmi veya özel herhangi bir makama veremez. Bu bilgiler istatistiki amaçlar dışında ve ispat aracı olarak kullanılamaz.”

Veri Kaynakları- 1

Bankalar ve Merkez Bankası’nın “Aylık Raporları”

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Dış Ticaret İstatistikleri

TÜİK navlun ve sigorta verileri

Veri Kaynakları- 2

Turizm Gelir Anketi

Turizm Gider Anketi

Bavul Ticareti Anketi

Veri Kaynakları- 3

Doğrudan Raporlama = Hava Yolu Şirketleri, Yer Hizmeti Veren Şirketler, Sigorta Şirketleri, Haber Ajansları, Telekomünikasyon Şirketleri

Çalışma Bakanlığı

Hazine Müsteşarlığı

Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.

DİBS Saklama Hizmeti Veren Bankalar

Veri Kaynakları- 4

Doğrudan Yatırım Anketi

Portföy Yatırımları Anketi

Diğer kuruluşlar verileri

Bankaların mizan verileri

Basın

Kalemler- Dış Ticaret Dengesi

Genel Mal Ticareti İhracat f.o.b.

İhracat f.o.b. Bavul Ticareti Uyarlama: Diğer Mallar

İthalat f.o.b. İthalat c.i.f. Uyarlama: Navlun ve Sigorta Uyarlama: Diğer Mallar

Parasal Olmayan Altın Limanlarda Sağlanan Mallar

Kalemler- Hizmetler Dengesi- 1

Taşımacılık Navlun Diğer Taşımacılık

Turizm İnşaat Hizmetleri Sigorta Hizmetleri Finansal Hizmetler

Kalemler- Hizmetler Dengesi- 2

Diğer Ticari Hizmetler Alım-Satım Operasyonel Kiralama Diğer (Teknik Hizmetler)

Resmi Hizmetler (Elçilik, Dış Teşkilat)

Diğer Hizmetler Haberleşme Hizmetleri Bilgi Hizmetleri Telif Hakları ve Lisans Ücretleri

Kalemler- Gelir Dengesi

Ücret Ödemeleri Yatırım Geliri Dengesi

Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Diğer Yatırımlar

Kalemler- Cari Transferler

Genel Hükümet Diğer Sektörler

İşçi Gelirleri Diğer Transferler

Sermaye ve Finans Hesapları-1

Doğrudan Yatırımlar Yurtdışında Yurtiçinde

Sermaye Diğer Sermaye Gayrımenkul

Finans Hesapları-2

Portföy Yatırımları (Sektör ayrımında) Varlıklar Yükümlülükler

Hisse senetleri Borç senetleri

Finans Hesapları-3

Diğer Yatırımlar (Enstrüman, Sektör ve Vade ayrımında) Varlıklar

Ticari krediler Krediler Bankaların Döviz Varlıkları Diğer Varlıklar

Finans Hesapları-4

Diğer Yatırımlar (Enstrüman, Sektör ve Vade ayrımında) Yükümlülükler

Ticari krediler Krediler

Uluslararası Para Fonu Kredileri Diğer Uzun Vadeli Krediler Diğer Kısa Vadeli Krediler

Mevduatlar Merkez Bankası Bankalar

Resmi Rezervler

Net hata ve Noksan