POJAM_I_SADRŽAJ_EKONOMSKE_POLITIKE,_KOMPONENTE_EKONOMSKE_ POLITIKE

7/22/2019 POJAM_I_SADRŽAJ_EKONOMSKE_POLITIKE,_KOMPONENTE_EKONOMSKE_ POLITIKE

http://slidepdf.com/reader/full/pojamisadrzajekonomskepolitikekomponenteekonomske-politike 1/37

POJAM I SADRŢAJEKONOMSKEPOLITIKE

Ass. Aalm.bajric@

UNIVERZITET U ZENICI

EKONOMSKI FAKULTET

Predmet: Ekonomska politika



Pojam ekonomske politike

• Ekonomska politika je ekonomska disciplina koja se bavi n

i sadrţajem aktiviranja drţave u privredama pojedinih zem

• Etimološko značenje pojma ekonomska politika:

• OICONOMIA: gr., oikos = kuća, gazdinstvo, grad; nomos = redzakon

• POLITIKOS: gr. = javni drţavni; POLITICA: lat. = drţavni poslovi

↓ Uticaj drţave na ekonomsku aktivnost, organiziranje i usmjetokova ekonomske aktivnosti u okviru jedne drţave.



Pojam ekonomske politike

• Ekonomska politika je ukupnost ekonomsko političkih

drţave u nekoj zemlji, što se moţe odrediti i kao skup zprincipa kojima se rukovodi drţava (ili neki njen usmjerenih na ostvarivanje određenih ekonomskih ciljeva.

• Izučavanje ekonomske politike podrazumjeva razumprocesa kojim vlada donosi odluke, odnosno obavljaekonomske akcije, i to na tri razine:

1) Izbora ekonomskih ciljeva (razina tekućih izbora)

2) Razini institucionalnih (konstitucionalnih) izbora

3) Razini identifikacije društveno poţeljnih ciljeva (drpreferencija)



Zašto je neophodno uplitanje države u ekonomi

• Ekonomska stvarnost odstupa od modela savršene konku

pa dolazi do ispoljavanja nedostataka trţišta, odnos„trţišnih grešaka”. Usljed toga privreda ulazi u stanje poreravnoteţe i ispoljavanje suboptimalne efikasnosti u aresursa shvaćene u Paretovom smislu.

• Da bi otklonile nedostatke trţišnog mehanizma (meksternalije, javna dobra), savremene drţave nasuprot ne

ruci uvode vidljivu ruku drţave, kojom se obezbjeđuju ekoefikasnost, pravednija raspodjela, makroekostabilizaciona politika i nacionalni interesi u međunekonomiji.



KOMPONENTE EKONOMSKE POLITIKE

• Ekonomska politika se strukturira u svoje komponente koje

1) Ciljevi ekonomske politike;

2) Nosioci (subjekti) ekonomske politike i

3) Instrumenti (alati) ekonomske politike.



Ciljevi ekonomske politike

• Ciljevi ekonomske politike su objetivizirano formulisana poţeljnaekonomska stanja za određeni vremenski period.

I Dugoročni (strukturni) ciljevi Kratkoročni (konjukturni) ciljevi

GLAVNI CILJEVI :

1) Povećanje proizvodnje (ekonomski rast)

2) Poboljšanje alokacije i iskorištenost faktoraproizvodnje

3) Zadovoljavanje kolektivnih potreba

4) Ravnomjernija raspodjela bogatstva i dohotka

5) Zaštita i stimuliranje razvoja pojedinih sektora igrana privrede

6) Regionalni razvoj

1) Puna zaposlenost

2) Stabilnost cijena

3) Poboljšanje izvoza

SPOREDNI CILJEVI:

1) Poboljšanje lične potrošnje

2) Povećanje veličine i poboljšanje strukture populacije

3) Skraćivanje radnog vremena



Ciljevi ekonomske politike

• Kao najčešći ciljevi ekonomske politike, koji ujedno sluţe mjerenje makroekonomske aktivnosti, pojavljuju se:

1) Visok nivo nacionalne proizvodnje

2) Visoka zaposlenost

3) Stabilnost cijena

4) Međunarodna razmjena



Proizvodnja

• Bruto domaći proizvod (GDP – Gross Domestic Productmjerilo trţišne vrijednosti svih roba i usluga finalne traţproizvedenih u jednoj zemlji tokom jedne godine.

• Nominalni GDP je mjeren u tekućim trţišnim (promjenjivcijenama.

• Realni GDP je mjeren u stalnim (nepromjenjivim) cijenama.

• Rast realnog GDP-a izraţava ekonomski rast. Ekonomski je dugoročno povećanje proizvodnje, odnosno uvećarealnog bruto društvenog proizvoda.



Proizvodnja

Postojanje ekonomskog rasta je pretpostazadovoljavanja stalno rastućih potreba ljudi,

je ekonomski rast osnovni ekonomskpolitički cilj svake zemlje.



Proizvodnja

• Potencijalni GDP je dugoročni trend realnog GDP-predstavlja dugoročne proizvodne mogućnosti, kmakroekonomija jedne zemlje moţe ostvariti uz odrţavastabilnih cijena.

• Potencijalni GDP je određen:

• raspoloţivošću faktora proizvodnje i

• efikasnošću kojom se faktori kombiniraju

• GDP jaz – razlika između potencijalnog i stvarnog GDP-a.



Zaposlenost

• Zaposlenost kao cilj makroekonomske politike se izraţava ostvarenje visoke zaposlenosti, odnosno niske nezaposleno

• Stopa nezaposlenosti – procenat radne snage kojanezaposlena (udio nezaposlenih u ukupnoj radnoj snazi).

• Radna snaga – svi radno sposobni ljudi u jednoj zemlji (zaposlenih i nezaposlenih).



Stabilne cijene

• Odrţati stabilne cijene unutar slobodnih trţišta.• Stabilnost cijena mjeri se stopom inflacije koja predsta

promjene općeg nivoa cijena u toku jedne godine.



Međunarodna razmjena

• Otvorena privreda je ona koja slobodno uspostavlja odn

sa drugim ekonomijama širom svijeta.• Zatvorena privreda je ona koja ne sarađuje sa dru

ekonomijama u svijetu.

• Protekcionizam – ekonomska politika koja ograničavanslobode razmjene između zemalja nastoji zaštititi domekonomiju, a provodi se tzv. trgovinskim restrikcijama

barijerama.

• Izvoz; uvoz; neto izvoz (trgovinski bilans); trgovinsuficit; trgovinski deficit; uravnotežen trgovinski bilans.



Makroekonomski instrumenti

• Instrumenti ekonomske politike su alati kojima drţavna vlostvaruje makroekonomske ciljeve.

• U instrumente ekonomske politike spadaju:

1) Fiskalna politika

2) Monetarna politka

3) Politika dohodaka

4) Međunarodna ekonomska politika



Fiskalna politika

• Fiskalna politika predstavlja skup mjera usmjerenih primjenu javnih (budţetskih) prihoda i javnih rashoda ostvarivanja ravnomjernog ekonomskog rasta i stabilncijena. Fiskalna politika se sastoji od:

1) Poreske politike (ubiranje prihoda: poreza i drugih dadţbin

2) Politike javnih rashoda (troškovi drţavne administracvojske i policije, izgradnja puteva, škola i bolnica, i sl.)



Fiskalna politika

• Postoje dvije vrste fiskalne politike:1) Ekspanzivna fiskalna politika se primjenjuje u d

ekonomske depresije i odnosi se na smanjivanje poreza kbi se povećale potrošnja stanovništva i investicijapreduzećima.

2) Restriktivna fiskalna politika se primjenjuje u uslovprekomjerne ekspanzije i opasnosti od inflacije u zemlji, papovećanjem poreza smanjuje potrošnja stanovništva i oinvesticija preduzeća.



Monetarna politika

• Monetarna politika određuje količinu novca u opticaju, visinu kama

stopa i opseg kredita, čime drţava utičući na kamate i investicije, mosiguravati: visoku stopu zaposlenosti, nisku inflaciju, platnobilanravnoteţu i rast GDP-a.

• Monetarnu politiku provodi CB, a sastoji se od kontrole novčane ponudstrane CB, zavisno od faze poslovnog ciklusa, i to:

1) Ako u privredi djeluje povišena inflacija: CB ograničava novč

ponudu → rastu kamatne stope i opadaju investicije → smanjujeinflacija, ali i GDP.

2) U razdoblju recesije i depresije: CB povećava ponudu novcasmanjuju se kamatne stope i povećavaju investicije → raste GDP.



Politika dohodaka

• Politika dohodaka se primjenjuje u uslovima suprostavlje

djelovanja inflacije i nezaposlenosti.

• Politika dohodaka (nadnica i cijena) podrazumjeva smanjivadohodaka, što će umanjiti plateţnu traţnju i time smapoticaje inflacije.

• Ovaj instrument je manje rigidan i jeftiniji od prethodna dva,

• ne moţe dugo da traje,

• neefikasan je i često štetan jer dovodi do deformiranja cijeprotivriječi trţišnom određivanju cijena (ne uspijevajući smainflaciju)



Međunarodna ekonomska politika

• Cilj međunarodne ekonomske politike je usklađivanje ekonomskih polzemalja kako inflacija i nezaposlenost ne bi prelazili iz jedne zemlje u dru

• Glavni instrumenti uticaja na koordinaciju ekonomskih politika zemameđunarodnu razmjenu su:

1) Politike razmjene koje se sastoje od protekcionističkih mjera kao štocarine, kvote i ostale mjere koje ograničavaju ili potiču uvoz ili izvoz

2) Upravljanje trţištem deviznih kurseva – neke zemlje dopuštaju da devkursevi budu određeni samo ponudom i traţnjom, dok druge zeuspostavljaju fiksne kurseve u odnosu na druge valute.

Odnos ekonomskih ciljeva



Nosioci ekonomske politike

• Nosioci ekonomske politike su institucije koje proiciraju poţeljnobjektivizirane ekonomske ciljeve u jednoj drţavi i na bazi ekonoms

političke ovlasti u ostvarenju javnih interesa poduzimaju određaktivnosti, odluke i mjere u ostvarivanju tih ciljeva.

• S jedne strane trade off između ciljeva, s druge strane biraju odgovarajinstrumente za njihovu realizaciju.

• Nocioci ekonomske politike imaju legalitet i legitimitet u zastupanju javinteresa, s obzirom da:

1) Imaju mogućnost prisile

2) Imaju zakonsku zadaću da brinu o općem stanju i zadovoljavanju zajednpotreba društva

3) Imaju odgovornost



Nosioci ekonomske politike

• Svi nosioci ekonomske politike se grupišu u četiri kategorije:

1) Drţavna tijela

2) Javno-pravna tijela

3) Političke i društvene organizacije

4) Međunarodne institucije

• Prema karakteru njihovih odluka, nosioci se dijele u dvgrupe:

1) Nosioci koji neposredno primijenjuju instrumente

2) Nosioci koji posredno primijenjuju instrumente



Nosioci ekonomske politikeDržavna tijela

• U strukturi drţavnih institucija kao nosioci ekonomspolitike pojavljuju se:

1) Parlament

2) Vlada

3) Centralna banka



Nosioci ekonomske politikeParlament

• Parlament je najviši nivo vlasti u drţavi i uspostavopći okvir ekonomske politike tako što:

a) Usvaja zakone i podzakonske akte i propise

b) Usvaja budţet

c) Usvaja ekonomsku politiku za tekuću godinu

• BUDŽET – najzanačjaniji akt finansijske aktivnodrţave





Nosioci ekonomske politikeVlada

• Vlada ima sljedeće ingerencije u ekonomskoj politica) Kreira i donosi zakone, mjere i propise

ekonosmkom funcionisanju drţave

b) Predlaţe ih parlamentu na usvajanje

c) Vodi i unapređuje fiskalnu politiku



Nosioci ekonomske politikeCentralna banka

• Centralna banka je glavna monetarna institucija u drţavi i vmonetarnu politiku.

• U djelokrugu centralnih banaka uglavnom se govori o tri glavsektora poslova:

1) Reguliranje novčane mase

2) Odrţavanje likvidnosti u zemlji3) Kreditna kontrola poslovnih banaka i ostali poslovi.

• CB BiH posluje u angaţmanu Valutnog odb ora i ima zna

reducirane ovlasti.





Nosioci ekonomske politikeJavno-pravne institucije

• Brojne organizacije ili asocijacije koje donosepredlaţu makroekonomske mjere, i to što:

• su ovlašteni od strane nosilaca drţavnih institucija, ilproizilazi iz mogućnosti koje pruţaju zakoni i propisi

• Što su ovlašteni od strane ekonomskih subjekata da

predstavljaju




• Privredne komore se javljaju kao udruţenja poslodavaca, kinterese poslodavaca u odnosu na Vladu i Sindikat.

• Djelokrug rada komore:• Saradnja sa drţavnim organima

• Organizovanje informacionog sistema

• Organizovanje aktivnosti na području ekonomskih odnosa sa inostranstvo

• Obavljanje poslova javno-pravnog karaktera

• Unapređenje tehničkih i tehnoloških inovacija, normativnih standarda pr

zaštite domaćih proizvoda

• Organizovanje edukacije

• Formiranje arbitraţe za članove komora i pokušaj rješavanja sporov

članica

• Zastupanje interesa poslodavaca pri donošenju propisa u oblasti r

zaključivanja ugovora o kolektivnom radu sa sindikatima.














• Berza je stalno i organizovano trţište (normativno uređeno)kome se trguje robama, vrijednosnim papirima, novcemdevizama. To je mjesto (naziv za zgradu) u kojoj se odrţavberzanske transakcije na kojem se sastaju kupci, prodavposrednici radi sklapanja psolova po strogo utvrđenpravilima.

• Prema predmetu trgovanja berze se dijele na:1) Robne ili produktne

2) Efektne ili berze vrijednosnim papirima – trţište kapitala

3) Novčane i devizne berze – trţište novca

4) Berze usluga



Nosioci ekonomske politikePolitičke i društvene organizacije

• Političke stranke predstavljaju skupinu ljudi koji udruţuju i organizuju radi zajedničkih ciljevaosvajanju političke vlasti ili participiranju u vlasti.

• Sindikati predstavljaju organizaciju radnika sluţbenika čiji je glavni cilj zaštita njihovog socijalno

ekonomskog poloţaja.• Međunarodne organizacije: opće (GATT, IM

Svjetska banka), regionalne (EU, EFTA, OECD).



Documents

POJAM_I_SADRŽAJ_EKONOMSKE_POLITIKE,_KOMPONENTE_EKONOMSKE_ POLITIKE