56

Talaan ng Paggamit ng Modyul - lrmds.depedldn.com

  • Upload
    others

  • View
    29

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Talaan ng Paggamit ng Modyul

Paaralan:

Purok:

Sangay:

Rehiyon:

Kailan natanggap sa paaralan:

Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:

A (Bago)

B (Gamit na ngunit maayos pa)

C (May kaunting sira)

D (Maraming sira)

Pangalan ng

Humiram

Kailan Ipi-

nahiram Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon

Tara nang Mamasa

Giya king Pamanurung

Kapampangan

Kagawaran ng Edukasyon

Republika ng Pilipinas

1

Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang

na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga

publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o

unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang

nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang

puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa

[email protected].

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at

mungkahi.

Mga Bumuo ng Ortograpiya

Mga manunulat: Nelia D. Bamba

Grace S. Sabado

Bernardo P. Simon Ed.D.

Estrellita L. David

Kasangguni: Rosalina J. Villaneza

Gumuhit ng mga larawan: Jason Villena

Aro R. Rara

Naglayout: Aro R. Rara

Tara Nang Mamasa

Giya king Pamanurung Kapampangan

Unang Edisyon, 2013

ISBN: 978-971-9981-99-2

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang

akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng

pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pag-

kakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing

ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang kara-patang-aring iyon. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC

Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano

Kawaksing Kalihim: Dr. Elena R. Ruiz

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)

Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue.

Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072

E-mail Address: [email protected]

iii

Ding Makalaman

Mensahe ........................................................................ iv

Alpabetu ampong Ortograpiya .................................. 1

Panuntunan king Gramatika ..................................... 11

Listaan da ring karaniwang

Salita ampong Kataga ................................................ 20

iv

Mensahe

Bro. Armin Luistro

Alpabetu ampong

Ortograpiya

2

Giya king Pamanurung Kapampangan

Alpabetung Kapampangan

Alpabeto Polisiya ng Hiram

na Salita

Bilang ng

Patinig

Bilang ng

Katinig

Dip-

tonggo/

Kambal-

Katinig

18

Kapampangan is

a mixture of differ-

ent languages.

Loan words from

these different

languages are still

widely used at

present.

- Kapampangan

language contains

a lot of Chinese

especially Canton-

ese and Hokkien.

Ex:

susi - key

pansit - noodles

- Some words

were also ac-

quired from San-

skrit.

Ex:

lupa(face)-rupa

kalma(fate)-karma

- Also, some words

used at present

are Spanish loan

words.

Ex:

karni(meat)-carne

kurus(cross)-cruz

(5)

a - apa

e - ema

i - ilug

o - okra

u - uran

(13)

b - babi

d - damulag

g - gamat

k - kuku

l - lata

m - mata

n - nasi

p - pugad

r - relo

s - susi

t - tamumu

w - walu

y - yoyu

aw - tamaraw oy - okoy

uy - kasuy

ts - tsupun

3

Giya king Pamanurung Kapampangan

Ding Alpabetu

Aa

apa

Ee

ema

Ii

ilug

Oo

okra

4

Giya king Pamanurung Kapampangan

Uu

uran

Bb

babi

Dd

damulag

Gg

gamat

5

Giya king Pamanurung Kapampangan

Kk

kuku

Ll

lata

Mm

mata

Nn

nasi

6

Giya king Pamanurung Kapampangan

Pp

pugad

Rr

relo

Ss

susi

Tt

tamumu

7

Giya king Pamanurung Kapampangan

Ww

walu

Yy

yoyu

8

Giya king Pamanurung Kapampangan

Ding Alpabetung Kapampangan

Language KAPAMPANGAN

Alphabet 18

Vowel 5

Kapampangan English

A amu master

E ema crab

I iki tail

O okra okra

U uma kiss

9

Giya king Pamanurung Kapampangan

Language KAPAMPANGAN

Alphabet 18

Consonant 13

Kapampangan English

B bulati earthworm

D damulag carabao

G gamat hand

K kutu louse

L lamesa table

M mata eye

N nunu elf

10

Giya king Pamanurung Kapampangan

Language KAPAMPANGAN

Alphabet 18

Consonant 13

Kapampangan English

P pugad nest

R regalu gift

S susi key

T tamumu wasp

W walu eight

Y yelu ice

Panuntunan king

Gramatika

12

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN GRAMMAR

Nouns

Kapampangan language tends to be verb-final or verb-initial.

Kapampangan nouns are usually preceded by three types

of case markers. These case markers are: absolutive (subjective),

ergative (possessive), and oblique (objective).

The first type of case markers are the absolutive or subjec-

tive markers. They mark the actor of an intransitive verb and the

object of a transitive verb.

The second type of case markers are the ergative or pos-

sessive markers. They mark the object (usually indefinite) of an in-

transitive verb and the actor of a transitive one. They also mark

possession.

The third type of case markers are the oblique objective

markers. These are similar to prepositions in English. They mark

things such as locations and directions.

There are also noun markers. They are divided into two

classes: the first noun markers are for names of people (personal)

and the second noun markers are for everything else (common).

Look at the outline below:

Absolutive

(Subjective)

Ergative

(Possessive)

Oblique

(Objective)

Common nouns

(singular) ing

ning,

-ng king/keng

Common nouns

(plural) ring/reng

ding/ding ring/reng

karing/

kareng

Personal nouns

(singular) i -ng kang

Personal nouns

(plural) ri

di ri kari

13

Giya king Pamanurung Kapampangan

Examples:

Sinimba ya ing dalaga.

Dinakit neng Ana i Mila.

Lungub la ri Dino ampong i Sara king kubu nang Lita./

Lungub la di Dino ampong i Sara king kubu nang Lita.

Susulagpo la ring ayup.

Ipakit me ing sampaga kang Lota.

Pronouns

There are three categories of Kapampangan pronouns and these

are categorized by case - the absolutive or subjective, ergative or

possessive, and oblique or objective cases.

Subjective (Absolutive) Independent

Subjective (Absolutive)Enclitic or end

word

Possessive (Ergative)

Objective (Oblique)

1st person

singular aku, yaku ku ku

kaku,

kanaku

2nd person

singular ika ka mu keka

3rd person

singular ya, iya ya na

kaya,

keya

1st person

dual ikata kata, ta ta kekata

1st person

plural

(inclusive of

audience)

itamu,

ikatamu

Tamu

,katamu ta, tamu

kekata,

kekatamu

1st person

plural (exclusive of

audience)

ike, ikami ke, kami mi keke,

kekami

2nd person

plural iko, ikayu ko, kayu yu

keko,

kekayu

3rd person

plural ila la

ra

da karela

14

Giya king Pamanurung Kapampangan

Examples:

Miglakbe ku.

Pintalan na ku.

Minuli ya.

Pakit me kaku.

Atin nang minta keka?

Kakawe la.

Terak la ring wali(wale)?/Terak la ding wali(wale)?

There are these genitive or possessive pronouns. They follow

the word they modify. An oblique or objective pronoun takes the

place of the genitive pronoun but it precedes the word it modifies.

Example:

Ing gabun ku.

Ing kakung gabun.

Ikata, which is a dual pronoun refers to the first and second per-

sons only.

Ikatamu, which is an inclusive pronoun, refers to the first and sec-

ond persons. It also refers to a third person(s).

Ikamí which is an exclusive pronoun refers to the first and third per-

sons.It excludes the second person.

Examples:

Atin tang regalu. (You and I )--tang is shortcut of ka-

tang

Atin tamung regalu (you , I and someone)

Atin keng regalu. (someone/other persons and I but not

you)

Moreso, Kapampangan requires the presence of the pro-

noun even if the grammatical antecedent or the noun it repre-

sents is present.

Examples:

Minuli ya i Bino. (not *Minuli i Bino.)

Magkanta la ri Ela at Lia./Magkanta la di Ela at Lia. (not

* Magkanta ri Ela at Lia./Magkanta di Ela at Lia.

Inawus na kang Nena. (not * Inawus kang Nena.)

15

Giya king Pamanurung Kapampangan

Demonstrative Pronouns

The Kapampangan’s system of demonstrative pronouns

differs with other Philippine languages by having separate forms

for the singular and plural.

Look at the chart below:

Ini and iti (and also their respective forms) both mean "this" but

each of them has distinct uses:

- Iti refers to a thing which is abstract but it may also refer to con-

crete nouns.

Example:

iting numeru (this number ), iti ing susulat mi (this is what

we write).

- Ini is always concrete and never abstract.

Example:

ining asu (this dog), ini ing bale nang Lia (this is Lia’s house).

Moreso, in their locative forms, the demonstrative pronoun

keni is used when the person spoken to is not near the subject spo-

ken of. The demonstrative pronoun keti, on the other hand is used

when the person spoken to is near the subject spoken of.

(two individuals in the same school will refer to their school as

keti however, they will refer to their respective classrooms as keni.

Nearest to

speaker

(this, here)

Near

speaker &

addressee

(this, here)

Nearest

addressee

(that,

there)

Remote

(yon, yon-

der)

Absolutive (subjective)

Singular Ini iti iyan ita

Plural reni

deni reti

deti ren/rin

den/din reta

deta

Ergative (possessive)

Singular nini niti niyan nita

Plural dareni dareti daren dareta

Oblique (objective)

Singular kanini kaniti kanyan kanita

Plural kareni kareti karen kareta

Locative Singular oyni oyti oyan oyta

Plural oreni oreti oren oreta

Existential keni keti ken keta

16

Giya king Pamanurung Kapampangan

Examples:

Keka ya ini?

Mayumu la rening mangga./ Mayumu la reng

mangga.

Ninu ing babaing ita?

Lumapit ka keni.

Ati lu keti/atsu la keni/atyu la keni.

Munta la keta.

Kaninu ya ing bag a yan?

Uyta/Oyta siguru ing payung mo/mu!

Eku pa misulud makanyan/makanini.

Malinis la ren./Malinis la den.

Ayni/Areni/Oreni la reng seli ku keka.

Panayan daka.

Kaluguran daka.

Mako tana.

Edaka buring mako.

Verbs

Other Philippine language speakers find Kapampangan

verbs to be more difficult than their own languages' verbs be-

cause of some irregularities and ambiguities with certain verb

forms. Take a look at this example:

the rootword silip (peep) which exists in both Tagalog and Ka-

pampangan.

For example:

sisilip means "peeping" in Kapampangan but "will peep"

in Tagalog.

sumilip means "will peep" in Kapampangan but

"peeped" in Tagalog.

sinilip means "peeped" in both languages. It's in the ac-

tor focus in Kapampangan and the object focus in

Tagalog.

The suffix -an represents two types of focuses. One of these

focuses is preserving -an in the completed aspect while in the

other focus the conjugation –an is dropped.

17

Giya king Pamanurung Kapampangan

Example:

Tawaran — tatawaran — tewaran

Tawaran — tatawaran — tinawad

Some actor-focus verbs do not use the infix -um- and are

usually conjugated like other verbs that do.

Example:

Sulud (to wear), buklat ( to open),taglus (to go),

etc. are used instead of *sumulud, *bumuklat *tumaglus

Some of these verbs undergo a change of their vowel than

use the infix -in- (completed aspect). This happens only to verbs

with the vowel /u/ in the first syllable.

Example:

The verb buklat (to open) is conjugated buklat (will

open), bubuklat (is opening), and biklat (opened) (rather

than *binuklat).

This vowel change also applies to some object-focus

verbs in the completed aspect. The vowel /a/ becomes /e/ in

some cases.

Example:

gewa (did something) and not *ginawa,

meko (left) and not *minako

Moreover, there is no distinctive writing between the two

mag- affixes .

Example:

Magbante can either mean is watching or will

watch. However, there is an audible difference between

the two. [ˌmagbánte] means "will watch" while

[mágbante] means "is watching".

Kapampangan Rules of Spelling

The vowel phonemes in Kapampangan are a, e, i, o, u. The

vowels i and e are nearly interchangeable when they are not

stressed.

Example:

ini can be pronounced or written as ine.

ding can be pronounced or written as deng.

18

Giya king Pamanurung Kapampangan

Also, if not stressed, o and u are frequently interchangeable.

Example:

Kumusta can be written and pronounced as komusta

Nukarin can be written and pronounced as nokarin

The syllable structure in Kapampangan is relatively simple,

that is, each syllable contains at least a vowel and a consonant.

Example:

lobu—lo—bu

Paro—pa—ro

The letters d and r are allophones in Kapampangan and so

they are used interchangeably.

Example:

Munta la ring anak king piyesta. Can be written as

Munta la ding anak king piyesta.

In Kapampangan, stress is phonemic. The shift in stress can

occur and may shift to the left or the right to show the difference

between the nominal or verbal use.

Example:

gálo ( to move, to change position)

galó (act or process of moving)

káwe (to swim)

kawé (act of one who swims)

The shift in stress can also occur when a word is derived

from another word through affixation. In this case, stress can

again shift to the right or to the left.

Example:

Ále — aláyan (to offer)

Líno — lináwan ( to make clear)

The use of letters w and u.

For the first syllable of a root word; write u instead of w.

If the word is conjugated; use w instead of u.

Examples:

1. tua - tua is a root word; thus, u is used.

matwa - word is conjugated; thus w is used.

2. mua - u is used since mua is a root word.

mimwa - w is used since the word is conjugated.

19

Giya king Pamanurung Kapampangan

The use of letters i and y.

For the first syllable of a root word; write i instead of y.

If the word is conjugated; use y instead of i.

Examples:

1. kiak - i is used instead of y since kiak is a root

word.

kikyak - the word is conjugated, thus, y is used.

2. sabi - sabi is a root word, thus, i is used.

sabyan - y is used instead of i since the words

are already conjugated.

Listaan da ring Karani-

wang Salita ampong

Kataga

21

Giya king Pamanurung Kapampangan

Ding Amanu king Kapampangan

Ding Karaniwang Amanu king Magalang a Pamangumusta at

Pamagmananu

KAPAMPANGAN PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

Mayap a abak. Magandang

umaga. Good morning.

Mayap a ugtung-

aldo. Magandang tang-

hali. Good noon.

Mayap a gat-

panapun. Magandang

hapon. Good afternoon.

Mayap a bengi. Magandang gabi. Good evening.

Komusta ko pu?/ Ko-

musta ka abe? Kumusta po kayo?/

Kumusta ka kaibi-

How are you?

How are you

Masaya kung akilala

ka. Masaya akong

makilala ka.

Glad to meet

you/ glad to know

you

O sige na/mako naku O sige na/aalis na

ako/paalam goodbye

Masalese ku pu Maayos po ako I am fine

Mayap ku pu. / Ma-

yap ku. Mabuti po ako./

Mabuti ako. I am good.

Ikayu pu? / O ika? Kayo po? / Ikaw? How about you?

Nukarin ka munta? Saan ka pupunta? Where are you

going?

Masayang aldo ning

kebayitan. Maligayang kaara-

wan. Happy birthday.

Masayang aldo ning

kapaskuan. Maligayang Pasko. Merry Christmas.

22

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

Masayang bayung

banua.

Masaplalang bayung

banua.

Masayang bagong

taon.

Manigong bagong

taon.

Happy New Year.

Prosperous new

year.

Masayang kapiye-

stan. Masayang kapiye-

stahan. Happy fiesta.

Masayang paglako Masayang pag-alis Happy trip

Masayang paman-

datang Masayang pagdat-

ing

Glad to see you

back./welcome

home

Bendisyunan naka

ning Diyos Kasihan ka nawa

ng Panginoon God bless you

Kalagu mo Ang ganda mo You are so beauti-

ful

Kasanting mo Ang guwapo mo You are so hand-

some

Kaluguran daka Mahal kita/iniibig

kita I love you

Nanu ka lagyu? Ano ang pangalan

mo? What is your

name?

Taga nukarin ka? Taga saan ka? Where are you

from?

Nukarin ka

makatuknang? Saan ka nakatira?

Where do you

live?

23

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

Dakal a salamat/

salamat Maraming salamat Thank you

Alang nanu naman Walang anuman You’re welcome

Malyari pu ba…? Maari po ba…? May i…?

Puede bang…/

malyari meng… Puwede bang…/

maaari bang… Please…

Pakiabut pu… Pakiabot po… Please pass…

Patawaran muku/

pagkalungkutan ku Patawarin mo ako/

ikinalulungkut ko please forgive me/ I

am sorry

Makilabas ku pu Makikiraan po Excuse me/may I

pass?

Opu opo yes

Saguli mu pu Sandali lang po A moment please

Ali ku pu Hindi po no

Saguli mu pu Sandali lang po For a while

Siklod ku pu Mano po Bless me

Taglus naku pu/

mako naku pu Aalis napo ako

I’m leaving/I am go-

ing

Makisuyu ku pu Makikisuyu po ako May I ask a favor?

Malyari mu kung

sopan? Maaari mo ba

akong tulungan? Can you help me?

Nanu pung agawa

ku para kekayu?

Ano po ang maga-

gawa ko para sa

inyo?

What can I do for

you?

Aintidyan ku Naiintindihan ko I understand

24

Giya king Pamanurung Kapampangan

Parts of the body

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

buntuk ulo head

buwak buhok hair

kanuan noo forehead

kile kilay eyebrow

irap pilik-mata eyelashes

talukab mata talukap ng mata eyelid

arung ilong nose

labi labi lips

lupa pisngi face

ipan ngipin teeth

balugbug tenga ear

batal leeg neck

tundun batok nape

dila dila tongue

asbuk bibig mouth

gilagid gilagid gums

ngalangala ngalangala pharynx

akmulan lalamunan throat

pago balikat shoulder

gulut likod back

kilikili kilikili armpit

siku siko elbow

25

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

brasu/takde braso arm

gamat kamay hand

palad palad palm

kamau kamao fist

taliri daliri fingers

kuku kuko fingernails/toenails

tindaragul hinlalaki thumb

intuturu hintuturo pointer

inlalatu/taliring datu hinlalato middle finger

palasingsingan palasingsingan ring finger

kalingkingan kalingkingan small finger

salu dibdib chest

susu suso breast

pusad pusod navel

atiyan tiyan stomach

buldit puwit buttocks

balakang balakang hips

puad hita thigh

tud tuhod knee

butit binti calf

lilitid alakalakan back of knee

bitis paa foot

talampakan talampakan sole

sakung sakong heel

bukung-bukung bukong-bukong ankle bone

26

Giya king Pamanurung Kapampangan

Members of the family

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

ingkung lolo grandfather

impu lola grandmother

tatang tatay father

ima Nanay mother

koya kuya older brother

ati/ atsi Ate older sister

wali bunso younger sibling

bapa tiyo uncle

dara tiya aunt

pinsan pinsan cousin

pangunakan pamangkin nephew or niece

bayo bayaw or hipag brother-in-law or

sister-in-law

bilas bilas

wife of brother-in-

law or

husband of sister-

in-law

manuyang manugang son-in-law or

daughter-in-law

katuwangan biyenan father-in-law or

mother-in-law

27

Giya king Pamanurung Kapampangan

Community workers

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

tinderu o tindera tindero o tindera vendor/seller

ortelanu magsasaka farmer

karpinteru karpintero carpenter

manasan mangingisda fisherman

tuberu tubero plumber

bumberu bumbero fire fighter

pulis pulis police

narsis nars nurse

doktor duktor doctor

mestru/ mestra guro teacher

dentista dentista dentist

tsuper tsuper/ drayber driver

ininyero inhinyero engineer

arkitektu arkitekto architect

abugadu abugado lawyer

panaderu panadero baker

kamineru kaminero street sweeper

basureru basurero garbage collector

kargador kargador porter

28

Giya king Pamanurung Kapampangan

Common objects

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

plantsa plantsa iron

timba timba pail

pakabayu plantsahan ironing board

lamesa mesa table

luklukan upuan chair

kortina kurtina curtain

palis walis broom

panyaluk pandakot dust pan

papag papag wooden bed

pinggan pinggan plate

tinidur tinidor fork

kutsara kutsara spoon

kutsarita kutsarita teaspoon

bentilador bentilador electric fan

palanggana palanggana basin

batya batya big basin

tabu tabo dipper

awang bintana window

pasbul pinto door

eran hagdan/hagdanan stairs

29

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

basu baso drinking glass

salamin salamin mirror

tasa tasa cup

imalan damit clothing

bunut bunot coconut husk

basan basahan rag

pispisan basahan doormat

ulas kumot blanket

ulun/ulunan unan pillow

garapun garapon jar

tapayan banga jar

pasu paso pot

imalan damit clothes

aparadur aparador closet

baul baul wooden chest

langgotsi sako sack

pala pala shovel

piruya kalaykay rake

palakul palakol ax

lagari lagare saw

30

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

martilyu martilyo hammer

kartilya kartilya wheel burrow

sarul gamat asarol garden hoe

lubid lubid rope

sabun sabon soap

sapatus sapatos shoes

medyas medyas socks

tsinelas tsinelas slippers

relos relo watch

tsinelas tsinelas slippers

telebisyun telebisyon television

piyalungan laruan toys

munika manika doll

olen holen marble

bola bola ball

sungka sungka

goma goma rubber bands

pasi trumpo top

yoyu yoyo yoyo

31

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

pisara pisara blackboard

libru aklat book

kuwadernu kuwaderno notebook

lapis lapis pencil

pamura pambura eraser

panasa pantasa sharpener

pangule pangkulay crayon

bag bag bag

ruler ruler ruler

payung payong umbrella

kapote kapote raincoat

papil papel paper

lamesa mesa table

bangku upuan chair

tisa yeso chalk

pamakat pandikit paste

gunting gunting scissors

kaun kahon box

sulu ilaw light/bulb

32

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

palang itak big knife

panabud itak bolo

kutsilyu kutsilyo small knife

tinidur tinidor fork

kutsara kutsara spoon

kawali kawali frying pan

kalderu kaldero caserole

takuri takure kettle

kawa kawa big wok/large caul-

dron

tangnan sangkalan chopping board

sanduk sandok laddle

sansi sanse food turner

silyo mangkok bowl

basu baso drinking glass

tasa tasa cup

platitu platito saucer

pitsil pitsel pitcher

uling uling charcoal

dutung a panangab kahoy na pangga-

tong firewood

kalang kalan stove

paminggalan paminggalan dish rack

pinggan plato plate

bandeadu bandehado serving tray

kaserola kaserola caserole

panyalak pansala strainer

33

Giya king Pamanurung Kapampangan

Common animals

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

manuk manok hen

asu aso dog

pusa pusa cat

bibi bibe duck

babi baboy pig

damulag kalabaw carabao

kambing kambing goat

baka baka cow

ubingan ahas snake

pau pagong turtle

tugak palaka frog

gansa gansa goose

matsin matsing monkey

ayup ibon bird

pati-pati kalapati dove

panas langgam ant

lupisak butiki lizard

ipas ipis cockroach

mariposa paruparo butterfly

lango langaw fly

yamuk lamok mosquito

uwang bagangan beetle

durun balang locust

babagwa gagamba spider

ulad uod worm

kabayu kabayo horse

kuneu kuneho rabbit

tamumu putakti wasp

34

Giya king Pamanurung Kapampangan

Common Plants

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

santul santol santol

biyabas bayabas guava

sua suha pomelo

kaimitu kaimito star apple

mangga mangga mango

sagin saging banana

tsiku tsiko chico

duat duhat black plum

buku buko coconut

sampaluk sampalok tamarind

makopa makopa wax apple

saresa aratiles aratiles

mansanitas mansanitas jujube plum

kapaya papaya papaya

kamatsilis kamatsile guamachili

pinya pinya pineapple

pakwan pakwan watermelon

milun melon melon

kamias kamias camias

dalangita dalanghita naranghita

talang mabolo mabolo

langka langka jackfruit

sampagita sampagita sampaguita

rosas rosas rose

santan santan santan

abukadu abokado avocado

camia camia camia

ilang-ilang ilang-ilang ilang-ilang

35

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

kalamansi kalamansi calamansi

kamatis kamatis tomato

lansonis lansones lanzones

atis atis atis

guyabanu guyabano guayavano

petsay petsay pechay

sibuyas sibuyas onion

bawang bawang garlic

kamatis kamatis tomato

balasenas talong eggplant

apalya ampalaya bitter gourd

okra okra okra

kamanyang sitaw string bean

kulubasa kalabasa squash

balatung monggo monggo

kangkung kangkong water cabbage

labanus labanos radish

singkamas singkamas turnip

repolyu repolyo cabbage

pipinu pipino cucumber

opu upo bottle gourd

patola patola sponge gourd

lara sili chili pepper

laya luya ginger

paminta paminta black pepper

sayoti sayote chayote

malungge malunggay malungay

36

Giya king Pamanurung Kapampangan

Common places in the house, school and community

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

salas sala sala

kusina kusina kitchen

kuartu silid-tulugan bedroom

banyu paliguan shower room

kubeta palikuran comfort room

balkun balkonahe porch

awang bintana window

tukuran eran paanan ng hagdan

pipanganan silid kainan dining room

pipamipian labahan laundry area

pipaglutuan/

pagkalangan lutuan

kitchen/cooking

area

kuartu silid aralan classroom

pipamyalungan palaruan playground

kantina kantina canteen

klinika klinika clinic

sinupan libru silid-aklatan library

ardin hardin garden

gusaling pantahanan gusaling pan-

tahanan he building

entabladu entablado stage

opisina ning prinsipal tanggapan ng

punung guro principal’s office

gym gym gym

pisamban simbahan church

palengki palengke market

plasa plasa plaza

37

Giya king Pamanurung Kapampangan

Colors and color qualifiers

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

munisipyu munisipyo municipal hall

sementeryu sementeryo cemetery

eskuela paaralan school

ospital ospital hospital

istasyun pulis istasyon ng pulis police station

istasyun bumberu istasyon ng bum-

bero fire station

kumbentu kumbento convent

parke parke park

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

asul asul blue

malutu pula red

maputi puti white

matuling itim black

berdi berde green

dilo dilaw yellow

kule tsokolati kulay tsokolate brown

kule abu kulay abo gray

kule rosas rosas pink

kule dalandan dalandan orange

kule ubi lila violet

maasul-asul medyo asul bluish

malutu-lutu medyo mapula reddish

maputi-puti medyo maputi whitish

matuling-tuling medyo maitim blackish

mamerdi-merdi medyo berde greenish

madilo-dilo medyo dilaw yellowish

38

Giya king Pamanurung Kapampangan

Shapes and shape qualifiers

Smell, taste and relevant qualifiers

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

mabilug bilog circle

triyanggulu tatsulok triangle

kuwadradu parisukat square

rektanggulu parihaba rectangle

tulung kaba biluhaba oblong

ugis pusu hugis puso heartshape

mamilug-milug parang bilog roundish

ugis batwin hugis bituin starshape

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

mabanglu mabango fragrant

mabuluk mabaho stinky

maslam maasim sour

mapait mapait bitter

mayumu matamis sweet

maparas maanghang spicy

masalpak mapakla

malanam malansa foul odor

matabang matabang blunt

malat maalat salty

39

Giya king Pamanurung Kapampangan

Time concepts

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

abak umaga morning

ganingaldo madaling araw dawn

aldo araw day

ugtu tanghali noon

gatpanapun hapon afternoon

bengi gabi night

sisilim takipsilim twilight

ala una ala una one o’ clock

alas dos alas dos two o’clock

alas tres alas tres three o’clock

alas kuwatro alas kuwatro four o’ clock

alas singku alas singko five o’clock

alas sais alas sais six o’ clock

alas siyete alas siyete seven o’ clock

alas otso alas otso eight o’clock

alas nuwebe alas nuwebe nine o’clock

alas diyes alas diyes ten o’ clock

alas onse alas onse eleven o’ clock

alas dose alas dose twelve o’ clock

ala una y media ala una y media one thirty

40

Giya king Pamanurung Kapampangan

Days of the Week

Months of the Year

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

Lunes Lunes Monday

Martes Martes Tuesday

Miyerkules Miyerkoles Wednesday

Huwebes Huwebes Thursday

Biyernes Biyernes Friday

Sabado Sabado Saturday

Domingo Linggo Sunday

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

Enero Enero January

Pebrero Pebrero February

Marso Marso March

Abril Abril April

Mayo Mayo May

Hunyo Hunyo June

Hulyo Hulyo July

Agosto Agosto August

Setyembre Setyembre September

Oktubre Oktubre October

Nobyembre Nobyembre November

Disyembre Disyembre December

41

Giya king Pamanurung Kapampangan

Weather conditions

Numbers from 0 to 100

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

mauran maulan rainy

maaldo maaraw sunny

mapali mainit warm

marimla malamig cold/cool

maulap maulap cloudy

maangin mahangin windy

babagyu bumabagyo stormy

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

ala wala zero

metung /isa isa one

adua/adwa dalawa two

atlu tatlo three

apat apat four

lima lima five

anam anim six

pitu pito seven

walu walo eight

siyam siyam nine

apulu sampo ten

42

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

labing metung labing isa eleven

labing adua/adwa labindalawa twelve

labing atlu labintatlo thirteen

labing apat labing-apat fourteen

labing lima labinlima fifteen

labing anam labing -anim sixteen

labing pitu labimpito seventeen

labing walu labing walo eighteen

labing siyam labing siyam nineteen

aduang pulu dalawampu twenty

aduang pulu’t me-

tung dalawampu’t isa twenty-one

aduang pulu’t adua/

adwa dalawampu’t

dalawa twenty-two

aduang pulu’t atlu dalawampu’t tatlo twenty-three

aduang pulu’t apat dalawampu’t apat twenty-four

aduang pulu’t lima dalawampu’t lima twenty-five

aduang pulu’t anam dalawampu’t anim twenty-six

aduang pulu’t pitu dalawampu’t pito twenty-seven

aduang pulu’t walu dalawampu’t walo twenty-eight

aduang pulu’t siyam dalawampu’t si-

yam twenty-nine

atlung pulu tatlumpu thirty

43

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

atlung pulu’t metung tatlumpu’t isa thirty-one

atlung pulu’t adua/

adwa tatlumpu’t dalawa thirty-two

atlung pulu’t atlu tatlumpu’t tatlo thirty-three

atlung pulu’t apat tatlumpu’t apat thirty-four

atlung pulu’t lima tatlumpu’t lima thirty-five

atlung pulu’t anam tatlumpu’t anim thirty-six

atlung pulu’t pitu tatlumpu’t pito thirty-seven

atlung pulu’t walu tatlumpu’t walo thirty-eight

atlung pulu’t siyam tatlumpu’t siyam thirty-nine

apat apulu apatnapu forty

apat apulu’t metung apatnapu’t isa forty-one

apat apulu’t adua/

adwa apatnapu’t

dalawa forty-two

apat apulu’t atlu apatnapu’t tatlo forty-three

apat apulu’t apat apatnapu’t apat forty-four

apat apulu’t lima apatnapu’t lima forty-five

apat apulu’t anam apatnapu’t anim forty-six

apat apulu’t pitu apatnapu’t pito forty-seven

apat apulu’t walu apatnapu’t walo forty-eight

apat apulu’t siyam apatnapu’t siyam forty-nine

limang pulu limampu fifty

44

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

limang pulu’t metung limampu’t isa fifty-one

limang pulu’t adua/

adwa limampu’t dalawa fifty-two

limang pulu’t atlu limampu’t tatlo fifty-three

limang pulu’t apat limampu’t apat fifty-four

limang pulu’t lima limampu’t lima fifty-five

limang pulu’t anam limampu’t anim fifty-six

limang pulu’t pitu limampu’t pito fifty-seven

limang pulu’t walu limampu’t walo fifty-eight

limang pulu’t siyam limampu’t siyam fifty-nine

anam apulu animnapu sixty

anam apulu’t metung animnapu’t isa sixty-one

anam apulu’t adua/ animnapu’t dalawa sixty-two

anam apulu’t atlu animnapu’t tatlo sixty-three

anam apulu’t apat animnapu’t apat sixty-four

anam apulu’t lima animnapu’t lima sixty-five

anam apulu’t anam animnapu’t anim sixty-six

anam apulu’t pitu animnapu’t pito sixty-seven

anam apulu’t walu animnapu’t walo sixty-eight

anam apulu’t siyam animnapu’t siyam sixty-nine

pitung pulu pitumpu seventy

45

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

pitung pulu’t metung pitumpu’t isa seventy-one

pitung pulu’t adua/

adwa pitumpu’t dalawa seventy-two

pitung pulu’t atlu pitumpu’t tatlo seventy-three

pitung pulu’t apat pitumpu’t apat seventy-four

pitung pulu’t lima pitumpu’t lima seventy-five

pitung pulu’t anam pitumpu’t anim seventy-six

pitung pulu’t pitu pitumpu’t pito seventy-seven

pitung pulu’t walu pitumpu’t walo seventy-eight

pitung pulu’t siyam pitumpu’t siyam seventy-nine

walung pulu walumpu eighty

walung pulu’t metung walumpu’t isa eighty-one

walung pulu’t adwa walumpu’t dalawa eighty-two

walung pulu’t atlu walumpu’t tatlo eighty-three

walung pulu’t apat walumpu’t apat eighty-four

walung pulu’t lima walumpu’t lima eighty-five

walung pulu’t anam walumpu’t anim eighty-six

walung pulu’t pitu walumpu’t pito eighty-seven

walung pulu’t walu walumpu’t walo eighty-eight

walung pulu’t siyam walumpu’t siyam eighty-nine

siyam apulu siyamnapu ninety

46

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

siyam apulu’t metung siyamnapu’t isa ninety-one

siyam apulu’t adua/

adwa siyamnapu’t

dalawa ninety-two

siyam apulu’t atlu siyamnapu’t tatlo ninety-three

siyam apulu’t apat siyamnapu’t apat ninety-four

siyam apulu’t lima siyamnapu’t lima ninety-five

siyam apulu’t anam siyamnapu’t anim ninety-six

siyam apulu’t pitu siyamnapu’t pito ninety-seven

siyam apulu’t walu siyamnapu’t walo ninety-eight

siyam apulu’t siyam siyamnapu’t siyam ninety-nine

dinalan sandaan one hundred

Measurement words and expressions

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

dangkal dangkal hand span

takbang hakbang step

talampakan talampakan foot long

lapis a kaba haba ng lapis pencil long

metru metro metre

kilometru kilometro kilometer

sentimetru sentimetro centimeter

pulgada pulgada inch

47

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

piye piye feet

makuyad maikli short

makaba mahaba long

matas mataas high/tall

pandak pandak short

mas makuyad mas maikli shorter

pinakamakuyad pinakamaikli shortest

mas makaba mas mahaba longer

pinakamakaba pinakamahaba longest

mas matas mas mataas higher/taller

pinakamatas pinakamataas highest/tallest

malati maliit small

maragul malaki big

mas malati mas maliit smaller

pinakamalati pinakamaliit smallest

mas maragul mas malaki bigger

pinakamaragul pinakamalaki biggest

maimpis manipis thin

mas maimpis mas manipis thinner

pinakamaimpis pinakamanipis thinnest

48

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

makapal makapal thick

mas makapal mas makapal thicker

pinakamakapal pinakamakapal thickest

malaut malayo far

mas malaut mas malayo farther

pinakamalaut pinakamalayo farthest

malapit malapit near

mas malapit mas malapit nearer

pinakamalapit pinakamalapit nearest

mabayat mabigat heavy

mayan magaan light

mas mabayat mas mabigat heavier

pinakamabayat pinakamabigat heaviest

mas mayan mas magaan lighter

pinakamayan pinakamagaan lightest

atlung batung bayat tatlong batong bigat 3 stones heavy

gramu gramo gram

kilu kilo kilogram

sapak puno full

kapitna(ex.kapitnang

basung danum) kalahati half-full

49

Giya king Pamanurung Kapampangan

KAPAMPANGAN

PAGSASALIN SA

FILIPINO ENGLISH

litru litro litre

metung a tasa/basu/ isang tasang puno/

basong puno cupful/glassful

(metung a) garapun (isang) garapon (one) jar

(metung a) tasa (isang) tasa (one) cup

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

DepEd-Bureau of Elementary Education, Curriculum

Development Division

2nd Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex (ULTRA)

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 638-4799 or 637-4347

E-mail Address: [email protected],

ISBN: 978-971-9981-99-2