Upload
others
View
29
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Talaan ng Paggamit ng Modyul
Paaralan:
Purok:
Sangay:
Rehiyon:
Kailan natanggap sa paaralan:
Gamitin ang sumusunod na titik sa pagtatala ng kondisyon ng modyul:
A (Bago)
B (Gamit na ngunit maayos pa)
C (May kaunting sira)
D (Maraming sira)
Pangalan ng
Humiram
Kailan Ipi-
nahiram Kondisyon Kailan Isinauli Kondisyon
Tara nang Mamasa
Giya king Pamanurung
Kapampangan
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
1
Ang kagamitan sa pagtuturong ito ay magkatuwang
na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga
publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o
unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang
nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang
puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at
mungkahi.
Mga Bumuo ng Ortograpiya
Mga manunulat: Nelia D. Bamba
Grace S. Sabado
Bernardo P. Simon Ed.D.
Estrellita L. David
Kasangguni: Rosalina J. Villaneza
Gumuhit ng mga larawan: Jason Villena
Aro R. Rara
Naglayout: Aro R. Rara
Tara Nang Mamasa
Giya king Pamanurung Kapampangan
Unang Edisyon, 2013
ISBN: 978-971-9981-99-2
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas
Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang sipi sa ano mang
akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng
pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pag-
kakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing
ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga tagapaglathala (publisher) at may-akda ang kara-patang-aring iyon. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dr. Yolanda S. Quijano
Kawaksing Kalihim: Dr. Elena R. Ruiz
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________
Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 2nd Floor Dorm G, PSC Complex, Meralco Avenue.
Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: [email protected]
iii
Ding Makalaman
Mensahe ........................................................................ iv
Alpabetu ampong Ortograpiya .................................. 1
Panuntunan king Gramatika ..................................... 11
Listaan da ring karaniwang
Salita ampong Kataga ................................................ 20
2
Giya king Pamanurung Kapampangan
Alpabetung Kapampangan
Alpabeto Polisiya ng Hiram
na Salita
Bilang ng
Patinig
Bilang ng
Katinig
Dip-
tonggo/
Kambal-
Katinig
18
Kapampangan is
a mixture of differ-
ent languages.
Loan words from
these different
languages are still
widely used at
present.
- Kapampangan
language contains
a lot of Chinese
especially Canton-
ese and Hokkien.
Ex:
susi - key
pansit - noodles
- Some words
were also ac-
quired from San-
skrit.
Ex:
lupa(face)-rupa
kalma(fate)-karma
- Also, some words
used at present
are Spanish loan
words.
Ex:
karni(meat)-carne
kurus(cross)-cruz
(5)
a - apa
e - ema
i - ilug
o - okra
u - uran
(13)
b - babi
d - damulag
g - gamat
k - kuku
l - lata
m - mata
n - nasi
p - pugad
r - relo
s - susi
t - tamumu
w - walu
y - yoyu
aw - tamaraw oy - okoy
uy - kasuy
ts - tsupun
8
Giya king Pamanurung Kapampangan
Ding Alpabetung Kapampangan
Language KAPAMPANGAN
Alphabet 18
Vowel 5
Kapampangan English
A amu master
E ema crab
I iki tail
O okra okra
U uma kiss
9
Giya king Pamanurung Kapampangan
Language KAPAMPANGAN
Alphabet 18
Consonant 13
Kapampangan English
B bulati earthworm
D damulag carabao
G gamat hand
K kutu louse
L lamesa table
M mata eye
N nunu elf
10
Giya king Pamanurung Kapampangan
Language KAPAMPANGAN
Alphabet 18
Consonant 13
Kapampangan English
P pugad nest
R regalu gift
S susi key
T tamumu wasp
W walu eight
Y yelu ice
12
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN GRAMMAR
Nouns
Kapampangan language tends to be verb-final or verb-initial.
Kapampangan nouns are usually preceded by three types
of case markers. These case markers are: absolutive (subjective),
ergative (possessive), and oblique (objective).
The first type of case markers are the absolutive or subjec-
tive markers. They mark the actor of an intransitive verb and the
object of a transitive verb.
The second type of case markers are the ergative or pos-
sessive markers. They mark the object (usually indefinite) of an in-
transitive verb and the actor of a transitive one. They also mark
possession.
The third type of case markers are the oblique objective
markers. These are similar to prepositions in English. They mark
things such as locations and directions.
There are also noun markers. They are divided into two
classes: the first noun markers are for names of people (personal)
and the second noun markers are for everything else (common).
Look at the outline below:
Absolutive
(Subjective)
Ergative
(Possessive)
Oblique
(Objective)
Common nouns
(singular) ing
ning,
-ng king/keng
Common nouns
(plural) ring/reng
ding/ding ring/reng
karing/
kareng
Personal nouns
(singular) i -ng kang
Personal nouns
(plural) ri
di ri kari
13
Giya king Pamanurung Kapampangan
Examples:
Sinimba ya ing dalaga.
Dinakit neng Ana i Mila.
Lungub la ri Dino ampong i Sara king kubu nang Lita./
Lungub la di Dino ampong i Sara king kubu nang Lita.
Susulagpo la ring ayup.
Ipakit me ing sampaga kang Lota.
Pronouns
There are three categories of Kapampangan pronouns and these
are categorized by case - the absolutive or subjective, ergative or
possessive, and oblique or objective cases.
Subjective (Absolutive) Independent
Subjective (Absolutive)Enclitic or end
word
Possessive (Ergative)
Objective (Oblique)
1st person
singular aku, yaku ku ku
kaku,
kanaku
2nd person
singular ika ka mu keka
3rd person
singular ya, iya ya na
kaya,
keya
1st person
dual ikata kata, ta ta kekata
1st person
plural
(inclusive of
audience)
itamu,
ikatamu
Tamu
,katamu ta, tamu
kekata,
kekatamu
1st person
plural (exclusive of
audience)
ike, ikami ke, kami mi keke,
kekami
2nd person
plural iko, ikayu ko, kayu yu
keko,
kekayu
3rd person
plural ila la
ra
da karela
14
Giya king Pamanurung Kapampangan
Examples:
Miglakbe ku.
Pintalan na ku.
Minuli ya.
Pakit me kaku.
Atin nang minta keka?
Kakawe la.
Terak la ring wali(wale)?/Terak la ding wali(wale)?
There are these genitive or possessive pronouns. They follow
the word they modify. An oblique or objective pronoun takes the
place of the genitive pronoun but it precedes the word it modifies.
Example:
Ing gabun ku.
Ing kakung gabun.
Ikata, which is a dual pronoun refers to the first and second per-
sons only.
Ikatamu, which is an inclusive pronoun, refers to the first and sec-
ond persons. It also refers to a third person(s).
Ikamí which is an exclusive pronoun refers to the first and third per-
sons.It excludes the second person.
Examples:
Atin tang regalu. (You and I )--tang is shortcut of ka-
tang
Atin tamung regalu (you , I and someone)
Atin keng regalu. (someone/other persons and I but not
you)
Moreso, Kapampangan requires the presence of the pro-
noun even if the grammatical antecedent or the noun it repre-
sents is present.
Examples:
Minuli ya i Bino. (not *Minuli i Bino.)
Magkanta la ri Ela at Lia./Magkanta la di Ela at Lia. (not
* Magkanta ri Ela at Lia./Magkanta di Ela at Lia.
Inawus na kang Nena. (not * Inawus kang Nena.)
15
Giya king Pamanurung Kapampangan
Demonstrative Pronouns
The Kapampangan’s system of demonstrative pronouns
differs with other Philippine languages by having separate forms
for the singular and plural.
Look at the chart below:
Ini and iti (and also their respective forms) both mean "this" but
each of them has distinct uses:
- Iti refers to a thing which is abstract but it may also refer to con-
crete nouns.
Example:
iting numeru (this number ), iti ing susulat mi (this is what
we write).
- Ini is always concrete and never abstract.
Example:
ining asu (this dog), ini ing bale nang Lia (this is Lia’s house).
Moreso, in their locative forms, the demonstrative pronoun
keni is used when the person spoken to is not near the subject spo-
ken of. The demonstrative pronoun keti, on the other hand is used
when the person spoken to is near the subject spoken of.
(two individuals in the same school will refer to their school as
keti however, they will refer to their respective classrooms as keni.
Nearest to
speaker
(this, here)
Near
speaker &
addressee
(this, here)
Nearest
addressee
(that,
there)
Remote
(yon, yon-
der)
Absolutive (subjective)
Singular Ini iti iyan ita
Plural reni
deni reti
deti ren/rin
den/din reta
deta
Ergative (possessive)
Singular nini niti niyan nita
Plural dareni dareti daren dareta
Oblique (objective)
Singular kanini kaniti kanyan kanita
Plural kareni kareti karen kareta
Locative Singular oyni oyti oyan oyta
Plural oreni oreti oren oreta
Existential keni keti ken keta
16
Giya king Pamanurung Kapampangan
Examples:
Keka ya ini?
Mayumu la rening mangga./ Mayumu la reng
mangga.
Ninu ing babaing ita?
Lumapit ka keni.
Ati lu keti/atsu la keni/atyu la keni.
Munta la keta.
Kaninu ya ing bag a yan?
Uyta/Oyta siguru ing payung mo/mu!
Eku pa misulud makanyan/makanini.
Malinis la ren./Malinis la den.
Ayni/Areni/Oreni la reng seli ku keka.
Panayan daka.
Kaluguran daka.
Mako tana.
Edaka buring mako.
Verbs
Other Philippine language speakers find Kapampangan
verbs to be more difficult than their own languages' verbs be-
cause of some irregularities and ambiguities with certain verb
forms. Take a look at this example:
the rootword silip (peep) which exists in both Tagalog and Ka-
pampangan.
For example:
sisilip means "peeping" in Kapampangan but "will peep"
in Tagalog.
sumilip means "will peep" in Kapampangan but
"peeped" in Tagalog.
sinilip means "peeped" in both languages. It's in the ac-
tor focus in Kapampangan and the object focus in
Tagalog.
The suffix -an represents two types of focuses. One of these
focuses is preserving -an in the completed aspect while in the
other focus the conjugation –an is dropped.
17
Giya king Pamanurung Kapampangan
Example:
Tawaran — tatawaran — tewaran
Tawaran — tatawaran — tinawad
Some actor-focus verbs do not use the infix -um- and are
usually conjugated like other verbs that do.
Example:
Sulud (to wear), buklat ( to open),taglus (to go),
etc. are used instead of *sumulud, *bumuklat *tumaglus
Some of these verbs undergo a change of their vowel than
use the infix -in- (completed aspect). This happens only to verbs
with the vowel /u/ in the first syllable.
Example:
The verb buklat (to open) is conjugated buklat (will
open), bubuklat (is opening), and biklat (opened) (rather
than *binuklat).
This vowel change also applies to some object-focus
verbs in the completed aspect. The vowel /a/ becomes /e/ in
some cases.
Example:
gewa (did something) and not *ginawa,
meko (left) and not *minako
Moreover, there is no distinctive writing between the two
mag- affixes .
Example:
Magbante can either mean is watching or will
watch. However, there is an audible difference between
the two. [ˌmagbánte] means "will watch" while
[mágbante] means "is watching".
Kapampangan Rules of Spelling
The vowel phonemes in Kapampangan are a, e, i, o, u. The
vowels i and e are nearly interchangeable when they are not
stressed.
Example:
ini can be pronounced or written as ine.
ding can be pronounced or written as deng.
18
Giya king Pamanurung Kapampangan
Also, if not stressed, o and u are frequently interchangeable.
Example:
Kumusta can be written and pronounced as komusta
Nukarin can be written and pronounced as nokarin
The syllable structure in Kapampangan is relatively simple,
that is, each syllable contains at least a vowel and a consonant.
Example:
lobu—lo—bu
Paro—pa—ro
The letters d and r are allophones in Kapampangan and so
they are used interchangeably.
Example:
Munta la ring anak king piyesta. Can be written as
Munta la ding anak king piyesta.
In Kapampangan, stress is phonemic. The shift in stress can
occur and may shift to the left or the right to show the difference
between the nominal or verbal use.
Example:
gálo ( to move, to change position)
galó (act or process of moving)
káwe (to swim)
kawé (act of one who swims)
The shift in stress can also occur when a word is derived
from another word through affixation. In this case, stress can
again shift to the right or to the left.
Example:
Ále — aláyan (to offer)
Líno — lináwan ( to make clear)
The use of letters w and u.
For the first syllable of a root word; write u instead of w.
If the word is conjugated; use w instead of u.
Examples:
1. tua - tua is a root word; thus, u is used.
matwa - word is conjugated; thus w is used.
2. mua - u is used since mua is a root word.
mimwa - w is used since the word is conjugated.
19
Giya king Pamanurung Kapampangan
The use of letters i and y.
For the first syllable of a root word; write i instead of y.
If the word is conjugated; use y instead of i.
Examples:
1. kiak - i is used instead of y since kiak is a root
word.
kikyak - the word is conjugated, thus, y is used.
2. sabi - sabi is a root word, thus, i is used.
sabyan - y is used instead of i since the words
are already conjugated.
21
Giya king Pamanurung Kapampangan
Ding Amanu king Kapampangan
Ding Karaniwang Amanu king Magalang a Pamangumusta at
Pamagmananu
KAPAMPANGAN PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
Mayap a abak. Magandang
umaga. Good morning.
Mayap a ugtung-
aldo. Magandang tang-
hali. Good noon.
Mayap a gat-
panapun. Magandang
hapon. Good afternoon.
Mayap a bengi. Magandang gabi. Good evening.
Komusta ko pu?/ Ko-
musta ka abe? Kumusta po kayo?/
Kumusta ka kaibi-
How are you?
How are you
Masaya kung akilala
ka. Masaya akong
makilala ka.
Glad to meet
you/ glad to know
you
O sige na/mako naku O sige na/aalis na
ako/paalam goodbye
Masalese ku pu Maayos po ako I am fine
Mayap ku pu. / Ma-
yap ku. Mabuti po ako./
Mabuti ako. I am good.
Ikayu pu? / O ika? Kayo po? / Ikaw? How about you?
Nukarin ka munta? Saan ka pupunta? Where are you
going?
Masayang aldo ning
kebayitan. Maligayang kaara-
wan. Happy birthday.
Masayang aldo ning
kapaskuan. Maligayang Pasko. Merry Christmas.
22
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
Masayang bayung
banua.
Masaplalang bayung
banua.
Masayang bagong
taon.
Manigong bagong
taon.
Happy New Year.
Prosperous new
year.
Masayang kapiye-
stan. Masayang kapiye-
stahan. Happy fiesta.
Masayang paglako Masayang pag-alis Happy trip
Masayang paman-
datang Masayang pagdat-
ing
Glad to see you
back./welcome
home
Bendisyunan naka
ning Diyos Kasihan ka nawa
ng Panginoon God bless you
Kalagu mo Ang ganda mo You are so beauti-
ful
Kasanting mo Ang guwapo mo You are so hand-
some
Kaluguran daka Mahal kita/iniibig
kita I love you
Nanu ka lagyu? Ano ang pangalan
mo? What is your
name?
Taga nukarin ka? Taga saan ka? Where are you
from?
Nukarin ka
makatuknang? Saan ka nakatira?
Where do you
live?
23
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
Dakal a salamat/
salamat Maraming salamat Thank you
Alang nanu naman Walang anuman You’re welcome
Malyari pu ba…? Maari po ba…? May i…?
Puede bang…/
malyari meng… Puwede bang…/
maaari bang… Please…
Pakiabut pu… Pakiabot po… Please pass…
Patawaran muku/
pagkalungkutan ku Patawarin mo ako/
ikinalulungkut ko please forgive me/ I
am sorry
Makilabas ku pu Makikiraan po Excuse me/may I
pass?
Opu opo yes
Saguli mu pu Sandali lang po A moment please
Ali ku pu Hindi po no
Saguli mu pu Sandali lang po For a while
Siklod ku pu Mano po Bless me
Taglus naku pu/
mako naku pu Aalis napo ako
I’m leaving/I am go-
ing
Makisuyu ku pu Makikisuyu po ako May I ask a favor?
Malyari mu kung
sopan? Maaari mo ba
akong tulungan? Can you help me?
Nanu pung agawa
ku para kekayu?
Ano po ang maga-
gawa ko para sa
inyo?
What can I do for
you?
Aintidyan ku Naiintindihan ko I understand
24
Giya king Pamanurung Kapampangan
Parts of the body
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
buntuk ulo head
buwak buhok hair
kanuan noo forehead
kile kilay eyebrow
irap pilik-mata eyelashes
talukab mata talukap ng mata eyelid
arung ilong nose
labi labi lips
lupa pisngi face
ipan ngipin teeth
balugbug tenga ear
batal leeg neck
tundun batok nape
dila dila tongue
asbuk bibig mouth
gilagid gilagid gums
ngalangala ngalangala pharynx
akmulan lalamunan throat
pago balikat shoulder
gulut likod back
kilikili kilikili armpit
siku siko elbow
25
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
brasu/takde braso arm
gamat kamay hand
palad palad palm
kamau kamao fist
taliri daliri fingers
kuku kuko fingernails/toenails
tindaragul hinlalaki thumb
intuturu hintuturo pointer
inlalatu/taliring datu hinlalato middle finger
palasingsingan palasingsingan ring finger
kalingkingan kalingkingan small finger
salu dibdib chest
susu suso breast
pusad pusod navel
atiyan tiyan stomach
buldit puwit buttocks
balakang balakang hips
puad hita thigh
tud tuhod knee
butit binti calf
lilitid alakalakan back of knee
bitis paa foot
talampakan talampakan sole
sakung sakong heel
bukung-bukung bukong-bukong ankle bone
26
Giya king Pamanurung Kapampangan
Members of the family
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
ingkung lolo grandfather
impu lola grandmother
tatang tatay father
ima Nanay mother
koya kuya older brother
ati/ atsi Ate older sister
wali bunso younger sibling
bapa tiyo uncle
dara tiya aunt
pinsan pinsan cousin
pangunakan pamangkin nephew or niece
bayo bayaw or hipag brother-in-law or
sister-in-law
bilas bilas
wife of brother-in-
law or
husband of sister-
in-law
manuyang manugang son-in-law or
daughter-in-law
katuwangan biyenan father-in-law or
mother-in-law
27
Giya king Pamanurung Kapampangan
Community workers
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
tinderu o tindera tindero o tindera vendor/seller
ortelanu magsasaka farmer
karpinteru karpintero carpenter
manasan mangingisda fisherman
tuberu tubero plumber
bumberu bumbero fire fighter
pulis pulis police
narsis nars nurse
doktor duktor doctor
mestru/ mestra guro teacher
dentista dentista dentist
tsuper tsuper/ drayber driver
ininyero inhinyero engineer
arkitektu arkitekto architect
abugadu abugado lawyer
panaderu panadero baker
kamineru kaminero street sweeper
basureru basurero garbage collector
kargador kargador porter
28
Giya king Pamanurung Kapampangan
Common objects
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
plantsa plantsa iron
timba timba pail
pakabayu plantsahan ironing board
lamesa mesa table
luklukan upuan chair
kortina kurtina curtain
palis walis broom
panyaluk pandakot dust pan
papag papag wooden bed
pinggan pinggan plate
tinidur tinidor fork
kutsara kutsara spoon
kutsarita kutsarita teaspoon
bentilador bentilador electric fan
palanggana palanggana basin
batya batya big basin
tabu tabo dipper
awang bintana window
pasbul pinto door
eran hagdan/hagdanan stairs
29
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
basu baso drinking glass
salamin salamin mirror
tasa tasa cup
imalan damit clothing
bunut bunot coconut husk
basan basahan rag
pispisan basahan doormat
ulas kumot blanket
ulun/ulunan unan pillow
garapun garapon jar
tapayan banga jar
pasu paso pot
imalan damit clothes
aparadur aparador closet
baul baul wooden chest
langgotsi sako sack
pala pala shovel
piruya kalaykay rake
palakul palakol ax
lagari lagare saw
30
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
martilyu martilyo hammer
kartilya kartilya wheel burrow
sarul gamat asarol garden hoe
lubid lubid rope
sabun sabon soap
sapatus sapatos shoes
medyas medyas socks
tsinelas tsinelas slippers
relos relo watch
tsinelas tsinelas slippers
telebisyun telebisyon television
piyalungan laruan toys
munika manika doll
olen holen marble
bola bola ball
sungka sungka
goma goma rubber bands
pasi trumpo top
yoyu yoyo yoyo
31
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
pisara pisara blackboard
libru aklat book
kuwadernu kuwaderno notebook
lapis lapis pencil
pamura pambura eraser
panasa pantasa sharpener
pangule pangkulay crayon
bag bag bag
ruler ruler ruler
payung payong umbrella
kapote kapote raincoat
papil papel paper
lamesa mesa table
bangku upuan chair
tisa yeso chalk
pamakat pandikit paste
gunting gunting scissors
kaun kahon box
sulu ilaw light/bulb
32
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
palang itak big knife
panabud itak bolo
kutsilyu kutsilyo small knife
tinidur tinidor fork
kutsara kutsara spoon
kawali kawali frying pan
kalderu kaldero caserole
takuri takure kettle
kawa kawa big wok/large caul-
dron
tangnan sangkalan chopping board
sanduk sandok laddle
sansi sanse food turner
silyo mangkok bowl
basu baso drinking glass
tasa tasa cup
platitu platito saucer
pitsil pitsel pitcher
uling uling charcoal
dutung a panangab kahoy na pangga-
tong firewood
kalang kalan stove
paminggalan paminggalan dish rack
pinggan plato plate
bandeadu bandehado serving tray
kaserola kaserola caserole
panyalak pansala strainer
33
Giya king Pamanurung Kapampangan
Common animals
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
manuk manok hen
asu aso dog
pusa pusa cat
bibi bibe duck
babi baboy pig
damulag kalabaw carabao
kambing kambing goat
baka baka cow
ubingan ahas snake
pau pagong turtle
tugak palaka frog
gansa gansa goose
matsin matsing monkey
ayup ibon bird
pati-pati kalapati dove
panas langgam ant
lupisak butiki lizard
ipas ipis cockroach
mariposa paruparo butterfly
lango langaw fly
yamuk lamok mosquito
uwang bagangan beetle
durun balang locust
babagwa gagamba spider
ulad uod worm
kabayu kabayo horse
kuneu kuneho rabbit
tamumu putakti wasp
34
Giya king Pamanurung Kapampangan
Common Plants
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
santul santol santol
biyabas bayabas guava
sua suha pomelo
kaimitu kaimito star apple
mangga mangga mango
sagin saging banana
tsiku tsiko chico
duat duhat black plum
buku buko coconut
sampaluk sampalok tamarind
makopa makopa wax apple
saresa aratiles aratiles
mansanitas mansanitas jujube plum
kapaya papaya papaya
kamatsilis kamatsile guamachili
pinya pinya pineapple
pakwan pakwan watermelon
milun melon melon
kamias kamias camias
dalangita dalanghita naranghita
talang mabolo mabolo
langka langka jackfruit
sampagita sampagita sampaguita
rosas rosas rose
santan santan santan
abukadu abokado avocado
camia camia camia
ilang-ilang ilang-ilang ilang-ilang
35
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
kalamansi kalamansi calamansi
kamatis kamatis tomato
lansonis lansones lanzones
atis atis atis
guyabanu guyabano guayavano
petsay petsay pechay
sibuyas sibuyas onion
bawang bawang garlic
kamatis kamatis tomato
balasenas talong eggplant
apalya ampalaya bitter gourd
okra okra okra
kamanyang sitaw string bean
kulubasa kalabasa squash
balatung monggo monggo
kangkung kangkong water cabbage
labanus labanos radish
singkamas singkamas turnip
repolyu repolyo cabbage
pipinu pipino cucumber
opu upo bottle gourd
patola patola sponge gourd
lara sili chili pepper
laya luya ginger
paminta paminta black pepper
sayoti sayote chayote
malungge malunggay malungay
36
Giya king Pamanurung Kapampangan
Common places in the house, school and community
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
salas sala sala
kusina kusina kitchen
kuartu silid-tulugan bedroom
banyu paliguan shower room
kubeta palikuran comfort room
balkun balkonahe porch
awang bintana window
tukuran eran paanan ng hagdan
pipanganan silid kainan dining room
pipamipian labahan laundry area
pipaglutuan/
pagkalangan lutuan
kitchen/cooking
area
kuartu silid aralan classroom
pipamyalungan palaruan playground
kantina kantina canteen
klinika klinika clinic
sinupan libru silid-aklatan library
ardin hardin garden
gusaling pantahanan gusaling pan-
tahanan he building
entabladu entablado stage
opisina ning prinsipal tanggapan ng
punung guro principal’s office
gym gym gym
pisamban simbahan church
palengki palengke market
plasa plasa plaza
37
Giya king Pamanurung Kapampangan
Colors and color qualifiers
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
munisipyu munisipyo municipal hall
sementeryu sementeryo cemetery
eskuela paaralan school
ospital ospital hospital
istasyun pulis istasyon ng pulis police station
istasyun bumberu istasyon ng bum-
bero fire station
kumbentu kumbento convent
parke parke park
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
asul asul blue
malutu pula red
maputi puti white
matuling itim black
berdi berde green
dilo dilaw yellow
kule tsokolati kulay tsokolate brown
kule abu kulay abo gray
kule rosas rosas pink
kule dalandan dalandan orange
kule ubi lila violet
maasul-asul medyo asul bluish
malutu-lutu medyo mapula reddish
maputi-puti medyo maputi whitish
matuling-tuling medyo maitim blackish
mamerdi-merdi medyo berde greenish
madilo-dilo medyo dilaw yellowish
38
Giya king Pamanurung Kapampangan
Shapes and shape qualifiers
Smell, taste and relevant qualifiers
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
mabilug bilog circle
triyanggulu tatsulok triangle
kuwadradu parisukat square
rektanggulu parihaba rectangle
tulung kaba biluhaba oblong
ugis pusu hugis puso heartshape
mamilug-milug parang bilog roundish
ugis batwin hugis bituin starshape
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
mabanglu mabango fragrant
mabuluk mabaho stinky
maslam maasim sour
mapait mapait bitter
mayumu matamis sweet
maparas maanghang spicy
masalpak mapakla
malanam malansa foul odor
matabang matabang blunt
malat maalat salty
39
Giya king Pamanurung Kapampangan
Time concepts
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
abak umaga morning
ganingaldo madaling araw dawn
aldo araw day
ugtu tanghali noon
gatpanapun hapon afternoon
bengi gabi night
sisilim takipsilim twilight
ala una ala una one o’ clock
alas dos alas dos two o’clock
alas tres alas tres three o’clock
alas kuwatro alas kuwatro four o’ clock
alas singku alas singko five o’clock
alas sais alas sais six o’ clock
alas siyete alas siyete seven o’ clock
alas otso alas otso eight o’clock
alas nuwebe alas nuwebe nine o’clock
alas diyes alas diyes ten o’ clock
alas onse alas onse eleven o’ clock
alas dose alas dose twelve o’ clock
ala una y media ala una y media one thirty
40
Giya king Pamanurung Kapampangan
Days of the Week
Months of the Year
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
Lunes Lunes Monday
Martes Martes Tuesday
Miyerkules Miyerkoles Wednesday
Huwebes Huwebes Thursday
Biyernes Biyernes Friday
Sabado Sabado Saturday
Domingo Linggo Sunday
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
Enero Enero January
Pebrero Pebrero February
Marso Marso March
Abril Abril April
Mayo Mayo May
Hunyo Hunyo June
Hulyo Hulyo July
Agosto Agosto August
Setyembre Setyembre September
Oktubre Oktubre October
Nobyembre Nobyembre November
Disyembre Disyembre December
41
Giya king Pamanurung Kapampangan
Weather conditions
Numbers from 0 to 100
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
mauran maulan rainy
maaldo maaraw sunny
mapali mainit warm
marimla malamig cold/cool
maulap maulap cloudy
maangin mahangin windy
babagyu bumabagyo stormy
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
ala wala zero
metung /isa isa one
adua/adwa dalawa two
atlu tatlo three
apat apat four
lima lima five
anam anim six
pitu pito seven
walu walo eight
siyam siyam nine
apulu sampo ten
42
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
labing metung labing isa eleven
labing adua/adwa labindalawa twelve
labing atlu labintatlo thirteen
labing apat labing-apat fourteen
labing lima labinlima fifteen
labing anam labing -anim sixteen
labing pitu labimpito seventeen
labing walu labing walo eighteen
labing siyam labing siyam nineteen
aduang pulu dalawampu twenty
aduang pulu’t me-
tung dalawampu’t isa twenty-one
aduang pulu’t adua/
adwa dalawampu’t
dalawa twenty-two
aduang pulu’t atlu dalawampu’t tatlo twenty-three
aduang pulu’t apat dalawampu’t apat twenty-four
aduang pulu’t lima dalawampu’t lima twenty-five
aduang pulu’t anam dalawampu’t anim twenty-six
aduang pulu’t pitu dalawampu’t pito twenty-seven
aduang pulu’t walu dalawampu’t walo twenty-eight
aduang pulu’t siyam dalawampu’t si-
yam twenty-nine
atlung pulu tatlumpu thirty
43
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
atlung pulu’t metung tatlumpu’t isa thirty-one
atlung pulu’t adua/
adwa tatlumpu’t dalawa thirty-two
atlung pulu’t atlu tatlumpu’t tatlo thirty-three
atlung pulu’t apat tatlumpu’t apat thirty-four
atlung pulu’t lima tatlumpu’t lima thirty-five
atlung pulu’t anam tatlumpu’t anim thirty-six
atlung pulu’t pitu tatlumpu’t pito thirty-seven
atlung pulu’t walu tatlumpu’t walo thirty-eight
atlung pulu’t siyam tatlumpu’t siyam thirty-nine
apat apulu apatnapu forty
apat apulu’t metung apatnapu’t isa forty-one
apat apulu’t adua/
adwa apatnapu’t
dalawa forty-two
apat apulu’t atlu apatnapu’t tatlo forty-three
apat apulu’t apat apatnapu’t apat forty-four
apat apulu’t lima apatnapu’t lima forty-five
apat apulu’t anam apatnapu’t anim forty-six
apat apulu’t pitu apatnapu’t pito forty-seven
apat apulu’t walu apatnapu’t walo forty-eight
apat apulu’t siyam apatnapu’t siyam forty-nine
limang pulu limampu fifty
44
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
limang pulu’t metung limampu’t isa fifty-one
limang pulu’t adua/
adwa limampu’t dalawa fifty-two
limang pulu’t atlu limampu’t tatlo fifty-three
limang pulu’t apat limampu’t apat fifty-four
limang pulu’t lima limampu’t lima fifty-five
limang pulu’t anam limampu’t anim fifty-six
limang pulu’t pitu limampu’t pito fifty-seven
limang pulu’t walu limampu’t walo fifty-eight
limang pulu’t siyam limampu’t siyam fifty-nine
anam apulu animnapu sixty
anam apulu’t metung animnapu’t isa sixty-one
anam apulu’t adua/ animnapu’t dalawa sixty-two
anam apulu’t atlu animnapu’t tatlo sixty-three
anam apulu’t apat animnapu’t apat sixty-four
anam apulu’t lima animnapu’t lima sixty-five
anam apulu’t anam animnapu’t anim sixty-six
anam apulu’t pitu animnapu’t pito sixty-seven
anam apulu’t walu animnapu’t walo sixty-eight
anam apulu’t siyam animnapu’t siyam sixty-nine
pitung pulu pitumpu seventy
45
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
pitung pulu’t metung pitumpu’t isa seventy-one
pitung pulu’t adua/
adwa pitumpu’t dalawa seventy-two
pitung pulu’t atlu pitumpu’t tatlo seventy-three
pitung pulu’t apat pitumpu’t apat seventy-four
pitung pulu’t lima pitumpu’t lima seventy-five
pitung pulu’t anam pitumpu’t anim seventy-six
pitung pulu’t pitu pitumpu’t pito seventy-seven
pitung pulu’t walu pitumpu’t walo seventy-eight
pitung pulu’t siyam pitumpu’t siyam seventy-nine
walung pulu walumpu eighty
walung pulu’t metung walumpu’t isa eighty-one
walung pulu’t adwa walumpu’t dalawa eighty-two
walung pulu’t atlu walumpu’t tatlo eighty-three
walung pulu’t apat walumpu’t apat eighty-four
walung pulu’t lima walumpu’t lima eighty-five
walung pulu’t anam walumpu’t anim eighty-six
walung pulu’t pitu walumpu’t pito eighty-seven
walung pulu’t walu walumpu’t walo eighty-eight
walung pulu’t siyam walumpu’t siyam eighty-nine
siyam apulu siyamnapu ninety
46
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
siyam apulu’t metung siyamnapu’t isa ninety-one
siyam apulu’t adua/
adwa siyamnapu’t
dalawa ninety-two
siyam apulu’t atlu siyamnapu’t tatlo ninety-three
siyam apulu’t apat siyamnapu’t apat ninety-four
siyam apulu’t lima siyamnapu’t lima ninety-five
siyam apulu’t anam siyamnapu’t anim ninety-six
siyam apulu’t pitu siyamnapu’t pito ninety-seven
siyam apulu’t walu siyamnapu’t walo ninety-eight
siyam apulu’t siyam siyamnapu’t siyam ninety-nine
dinalan sandaan one hundred
Measurement words and expressions
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
dangkal dangkal hand span
takbang hakbang step
talampakan talampakan foot long
lapis a kaba haba ng lapis pencil long
metru metro metre
kilometru kilometro kilometer
sentimetru sentimetro centimeter
pulgada pulgada inch
47
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
piye piye feet
makuyad maikli short
makaba mahaba long
matas mataas high/tall
pandak pandak short
mas makuyad mas maikli shorter
pinakamakuyad pinakamaikli shortest
mas makaba mas mahaba longer
pinakamakaba pinakamahaba longest
mas matas mas mataas higher/taller
pinakamatas pinakamataas highest/tallest
malati maliit small
maragul malaki big
mas malati mas maliit smaller
pinakamalati pinakamaliit smallest
mas maragul mas malaki bigger
pinakamaragul pinakamalaki biggest
maimpis manipis thin
mas maimpis mas manipis thinner
pinakamaimpis pinakamanipis thinnest
48
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
makapal makapal thick
mas makapal mas makapal thicker
pinakamakapal pinakamakapal thickest
malaut malayo far
mas malaut mas malayo farther
pinakamalaut pinakamalayo farthest
malapit malapit near
mas malapit mas malapit nearer
pinakamalapit pinakamalapit nearest
mabayat mabigat heavy
mayan magaan light
mas mabayat mas mabigat heavier
pinakamabayat pinakamabigat heaviest
mas mayan mas magaan lighter
pinakamayan pinakamagaan lightest
atlung batung bayat tatlong batong bigat 3 stones heavy
gramu gramo gram
kilu kilo kilogram
sapak puno full
kapitna(ex.kapitnang
basung danum) kalahati half-full
49
Giya king Pamanurung Kapampangan
KAPAMPANGAN
PAGSASALIN SA
FILIPINO ENGLISH
litru litro litre
metung a tasa/basu/ isang tasang puno/
basong puno cupful/glassful
(metung a) garapun (isang) garapon (one) jar
(metung a) tasa (isang) tasa (one) cup
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:
DepEd-Bureau of Elementary Education, Curriculum
Development Division
2nd Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex (ULTRA)
Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600
Telefax: (632) 638-4799 or 637-4347
E-mail Address: [email protected],
ISBN: 978-971-9981-99-2